You are on page 1of 1724

The Holy Bible

Old Testment

avtArik

EvdpusHtkieR rAM BAge rcnkH RRAukLAyi pEyAgic@ v EprANH putiyniymM. EvdpusHtkM yTAi ru pusHtk L@ew o smAhArmANH. pusHtk qM v #Ipdi niANH EvdpusHtkM q vAH AytH. niymM q vAH wwi q a ilANH priBAxewiyiritH. EmAezyew kAlH eedvM eyd mAyAiy krARumAyi beu rcnkL@ew smAhArmANH p}yniymM. putiyniymmAke, EyisHt@vi vizVsi qlA mxYmAyi eedvM Aiyiri wwiymAyi beu rcnkL@ew smAhArvumANH. eydjntyHiwyi eedvM nwiy mhAy vneLRRiy kNM ElAki m}uvM teR a#heLitinH jntey pEyAgiEti eedvieR pti evLiewmANH p}yniy mi vivritH. teR ptik nwilAtinH eedvM ayyHAniri o rkeR (mzIh) vrvien RR@EnAkyANH rcnk. puti yniymM p}yniymkTyew o wcyANH. rkeR (EyisHt@) vrvienRic@M m}uv mxYM vrvieR aemAyiriemti enRic@M vivrikyANH putiyniymi. putiyniymM mnilA tinH o pAlemnilyi p}yniyminH vLer ADAnYmH. p}yni ymi rMBi ryew kT putiyniymi pUiyAvukyANH. p}yniymM vYtYsHt ElKkAer}utiy meAp pusHtkL@ew smAhArmANH p}yniymM. purAtn yi AEylieR BAxyAy qAy BAxyilANH av q}uteiritH. bAbiElAniel cviyew oQEdYAgik BAxyAy arAmYyi q}utiy cil BAgL@M ailuH. kEdzM mvAyiri aURu vx@RmANH p}yniymieR BAg q}utetH. dY EM avsAnEmAy pusHtk rciewtiniwyi yiri lDikM vx k}ii. Q smAhAri niymM, criM, gdYM, gAn, kvit jH{AnikL@ew pEdz qivyH. p}yniymM m BAgLAyi tiriARuH. niymM, vAckA, viliKit . niymBAgH EmAezyew au pusHtk tH. iyANH dYpusHtkM. nmelAmRiyAvuEpAel ElAkieR rMBM dimxY rAy dAM, hv, avew eedvientiery dYe pApM qivey RRiy kArYLANH iyilutH. mhALyeyM eedvM Lyi niM rewiy wMbeLyM Ric@M yi AEy rAxH\ieR rMBeRRiyM eedvM EtYk kArYAyi tirewverRRiy emAe ati pRy.

ix

aAhAmieR kT mhAvizVAsiyAy aAhAmmAyi eedvM o krARuAi. krARi aAhAmien vlieyA jntyew pitAvAAemM aEhiM aE hieR pigAmikM knA EdzM nkAemM eedvM vAgHdAnM ecyHt@. tA krA sVIkrictAyi kANiA aAhAM pricHECdn kM ecyHt@. pricHECdn piIwH eedvvuM teR jntymAy krARieR etLivAyi tIkyM ecyHt@. eedvM vAgHdAnM ecyHt kArY qenyANH nwilA keyH aAhAminRiuwAyi. qiluM aAhAM eedvi vizVsic@. atH eedve vLer sxHwnAi. eedvM aAhAmiEnAwH emsAepAEAmiyyiel qAyiwyilu aveR vIwH vi@EpAvA kikyM vAgHd miyAy knA (pAlsHtI) EdzEH nyikyM ecyHt@. vAkYi aAhAminH yisHhAH qeA puAyi. yisHhAinH yAEAbH qeA mkAyi. yAEAbinH (yi AEyelM viLiM) pu puAM o puiymA yi. Q wMbM yi AEy jntyAyiI. pe oriluM av tL@ew EgAprmAy eept]kM mRil. yi AEylieR pu EgA eL teLRRi pRy av w EpA. yAEAbieR pu puAew pigAmik vrAyi+ Eb, ziemEyA, Elvi, eydA, dA, nPHtAli, gAdH, Ez, yiAKA, esbUlU, EyAEsPH, ebnYAmI. aAhAM, yisHhAH, yAEAbH qivrANH m DAn pUvikA. yi AEylieR pitAA aTvA kArNv qH v aRiyew. aAhAM meRRA rItiyiluM o pitAvH yi. purAtn yi AEyli eedvM pl tvN cil vYikeL teR vALAyi viLiARuH. Q vA aTvA vAckA jniwyi eedvieR tiniDi kLANH. Q vAckArilUewyANH eedvM yi AEy jntyHH vAgHdAn L@M tAIkL@M niymL@M pEdzL@M p}y aBvLi ni pAWL@M BAvi aBvLiEl pAWL@emAe ntH. qAynAy aAhAM NH p}yniymi prAmziciri dYvAck. yi AEy awimtVi niM EmAcitrAyi q}upEtALM aMgL@Ayi yAEAbieR (yi AEy) wMbM vL. aveR puAri ovnAy EyAEsPH, QjipHtiel t EdYAgnA yiI. kWinmAy o kAlmAyi atH. atinA yAEAbuM wMbvuM sm]mAyi BNmM jIvitM sugmmAymAy QjipHtiElH EpAyi. qAyew Q EgAM o ecRiy jntyAyi vL. QjipHtiel rAjAvAy PREvA aver awimkLAkyM ecyHt@. piIwH nAERALM vx EzxM vAcknAy EmAezey pEyAgicH eedvM aver mi yImiel (QjipHtiel) awimtVi niM EmAciicH plsHtIniElH ekAuEpAy eteneyH puRAwH q pusHtki vivriH. avew sVAtY inH QjipHt@kA vliy vil nEki v. owvi av sVAtYM nkAemH PREvA stiMver QjipHt@kAM PREvAM avew dYjAtAer nxHe@. jn sVtrAtinAyi dYjAtAH mri Eiv. tL@ew rADnyiluM blikLiluM ArYM yi AEy jnt plviDi piIwH asHmric@. yi AEy jnt tL@ew sVtYiEl yAyHH tAeRw k}i i. mi yImi ni repwlinH av oiyi. oAErA wM bvuM oAErA Awien ekA. eedvi EtYk awyALmAyi av tL@ew vAtiwikLi AwieR rM puri. puLiiA mAvuekAH D]ti evcH av tL@ew amAi. rAi eedvieR dt

Edz wi kw EpAyi. vAtiwikLiE AwieR rmilA wMbiel dYjAt mric@. yi AEy jnt sVtrAyi. awimk mi yIM viwAenAiyEA PREvA teR mnSmARRi. yi AEylY awimkeL piwic@ tiriek ekAuvrA aEhM teR eesnYe ayc@. qA eedvM teR jntey ric@. eedvM ecwlien rAyi viBAgi kyM teR jntey atilUew sVAtYieR mRukryielikyM aver piw v mi yIM eesnYe nziikyM ecyHt@. an rM aERbY pK$iel sInAyH mmiyiel o mlyi evcH eedvM jntymAyi o krARuAkyM ecyHt@. EmAezyew nYAymANM eedvM yi AEy jntey repwiyM avmAyi sInAyi evcH krARuAiyM jntey mRR@vri niM vYtYsHtrA. yi AEy lY vAgHdAnL@M nYAymANL@M wwiyiluH. Q krARieR p klnk qRiyew o BAgM eedvM ru kllkkLi q}uti jn nkiytANH. yi AEylY jIvit mAdznL@ew awi An ttVLANH Q klnk. yi AEy avyew awiAni jIviNemANH eedvM tIiyHtH. teR eedvEAwM wMb EAwM shjIvikELAwM o yi AEylY kwmkL@M atiluH. sInAyimlyi vcH nke p klnkL@M bAi cL@M vcnL@M EmAezyew nYAymANM qEA evRuM nYAymANM qEA aRiye w. plEA}uM Q pdM RiyHtH p}y niymiel dYe au pusHtkeLyANH. cilEA p}y niyme m}uv te Q pdM Ri ARuH. p klnkM mRR@ epmARRcM puREm, EmAezyew nYAymANi puErAhitA, blik, rADn, vidivs qi veyRRiy cL@mH. ElvYApusHtkilANH Q c kAtH. EmAezyew nYAymANmsricH qlA puErAhitAM avew shAyi kL@M Elvi EgAArAyiriNM. ElvY qANH shAyik viLi ewtH. RRvuM DAn puErAhiten mhApuErAhiten viLi. yi AEy jntyHH eedve rADiA EpAkA vi wArM aTvA sELn wArM niiti niEzL@M nYAymANi luH. rADnyHpEyAgi sADnL@AtienRRiy niEz L@M tiluH. jn piIwH rADnyHAyi EpAyiwiy eyzEl miel sIyAyipvtilu vimirM, eedvAlyM qiv niiyHA Q niEz yi AEylYer shAyic@. blikL@ewyM rADnyewyM c t prsHprvuM eedvientirAyM pApM ecyHttAyi av mnilAieAw. qA avew pAp epARuewAM pr sHprvuM eedviElM punErkIkriyHvAM av a mA emAieAwkyM ecyHt@. eedvM qlA mxYmAyi nkA tA RA blieyRRi av nAyi mnilAtinH blik v}i eyAi. aEnkM vidivs aTvA /v EGAxiyHti niEz L@M nYAymANiluH. oAErA EGAxiM atiERtAy EtYk amH. viLevw@/vmAy dYPElA/vM, zbH (epEAsHt@ aTvA }HceA), suEAH (wAreA), qiv EpAlu hAdkrmAy avsrLAyi ciltH. cil EGAxLAke, eedvM teR jntyHAyi ecyHt atH-t tYeL asHmriyHvyAyi. epshA aremAAyi. mi yImi ni EmAcnM qlA wMbL@M EGAxic@. jn eedve vA}HieAH gIt pAwi. o Awien

xi

vItM ekAH sdYeyAi. oAErA EkA vIuM oAErA L BNvuM jn eL, avew EvdnyM d+KvuM niR jIviti niM riA eedvM ecyHt kArY oAiic@. mRRH /veLAe vLer gQrvmvyAyi. qlA vxvuM Ayi divsM jnH t mRR@vErAwM eedvEAwM ecyHt pApeLRRi oAiEi v. atH d+KkrmAy divsmAyi. atinA av aH pvsic@. qA a tL@ew pAp AyimAyi mhApuErA hit vizixHwmAy cil blik aic@. p}yniymieR rcyitAH eedvvuM yi AEyluM tilu wwi vLer DAnetAyi. vAckew tAH qlA pusHtkL@M vi liKitL@M yi AEy rAxH\vuM oAErA yi AEylYM tL@ew eedvvumAyi o vizixHw wwiyAiey vsHtyew awiAnilutANH. avrtien kAvieR wwi qEA ERwi lLitmAyi wwi q mAEmA viLic@. avew cri pusHtk krARieR evLicilANH vYAKYAniewtH. vYiEyA jntEyA eedvEAwH vizVAsM puli yA eedvM av tiPlM nM. av krARien avgNicA eedvM aver ziiyHM. jn eedvvumAy krARienRRi aver oAiiA eedvM teR vAckAer ayc@. eedve asriv Ayi eedvM ecyHt atH-t tYeLRRi yi AEyliel kvik kI ic@ pAwkyM eedvniExDM nwiyv lBic EvdnyiluM ziyiluM av vilpikyM ecyHt@. krARieR pEdzieR awiAnilANH rcyitA etRR@M zriyM Evtirict, H nixHkLH yAtnkL@AEA ati kArNemeRiyA kvik miyHkyM ecyHti@H. yi AEy rAx\ H M AcIn yi AEylieR kT jn eedve niExDiyHtieRyM eedvM aver riyHtieRyM jn eedviEl mwutieRyM vIuM eedve niExDiyHtieRyM oe kTyANH. jn eedv ieR krA sVIkric nA mt etA cAik vnmAyi vi c@ekAiri. sInAyipvti evcH yi AEylY eedve a gmiAemH stikyM pie klApmykyM atinA nAl ekAlAlM mmiyi alu nwkyM ecyHt@. avsAnM EmAezyew shAyiyAy EyAv jneL vAgHd miyiElH nyic@. dYemA kI} wluM pie yi AEylieR BAgikmAy wiEyRRvumAyi. Q wiEyRR ieR dYe tAM RRAuk EzxM nYAyADipAer viLie w AEdzik BrNADikArikLANH jneL BrictH. avsAnM jnH o rAjAvH EvNemH EtAi. ezQ yi dYe rAjAvH. ezQ eedve asricil. atinAeedvM dAvIdH qeA w ybAlen putiy rAjAvAyi tirew. zmEv vAck vH aveR tlyi eetlM o}icH aven yi AEylieR rAjAvAyi aBiExkM ecyHt@. yi AEylieR BAvirAjAA eydAEgAArAy dAvIdieR pigAmik LAyiriemH eedvM dAvIdi vAgHdMecyHt@. dAvIdH eyzElMngrM kI}wkyM atien teR tlAnvuM eedvAlyi BAviyiel lmAyM niyic@. aEhM eedvAlyiEl puErAhitAeryM vA ckAeryM gAnrcyitAeLyM sMgItAeryM eedvAlyiel rA DnyH gAykeryM niymic@. dAvIdH aEnkM gAn (sIn) q}ukEpAluM ecyHt@. qiluM eedvAlyM pNiytinH eedvmEhe avdicil.

xii

dAvIdH v]nAyi mrNEAwwEA teR mknAy zElAEmAen yi AEy liel rAjAvAi. qlAyHEA}uM eedve agmiAM niymM pAliAM aEhM teR mk mRiyi@ nki. rAjAev nilyi zElAEmA eedvAlyM pNiykyM yi AEylieR atik vYApiiyHkyM ecyHt@. aAlANH yi AEy atieR RRvuM mhtViElH ytH. zElAEmA sinAyiI. yi AEy zmAyi. eydyM yi AEyluM viBjie rAjYM zElAEmAeR mrNEAew BYr } AkyM rAxH\M viBjie wkyM ecyHt@. vw BAge p EgAA teL yi AEy q sVyM viLic@. et EgAA eydeyM sVyM viLic@. (eyd q Dunik pdM ti niAytANH.) eyd wwiEyAwH vizVsHtt puli. eyd kI}wewMver dAvIdieR vMzM (rAjAAew wMbM) eyzElmi BrNM nwi. eyder bAbiElAnY nAwkwi. vw rAxH\i (yi AEy) jn niymM piwrAtinA anvDi rAjvMz vrikyM EpAkyM ecyHt@. yi AEy rAjAAH pl kAlLilAyi aEnkM tlAnL@Ayi. ati RRvuM owvilE tAyi zmrY. jnEm tL@ew piwi mRutinH yi AEy rAjAA eedvArADnyew sdAyi mARRM vi. av putiy puErAhitAer tirewkyM putiy ru eedvAly pNiykyM ecyHt@+ oH dAniluM (yi AEylieR vwE atii) meRRAH EbETliluM (eydYymAy yi AEylieR atiiyi). yi AEyliM eydY yHmiwyi DArALM yL@M nwi. BYr klApL@ewyM }L@ewyM kAlH eedvM eydYyiElM yi AEyliElM DArALM vAckAer ayc@. cil vAckA puErA hitAM mRR@v kxkmAyi. cil rAjAAew pEdxHwALAyi. mRR@v vLer lLitjIvitM nyic@. cil vAckA tL@ew pEdz ELA vcnELA q}uti. mRR@v aen ecyHtil. qA qlA vAckAM vH nIti, nYAyM, qiveyRRiyM shAyinAyi eedve yiEtienRRiyM sMgic@. eedviElH tiriieli jn prAjitrAemM av citRi ewemM pl vAckM mRiyi@ nki. Q vAckri plM BAviyiel mhtVeLRRiyM zikeLRRiym dznL@Ayi. puti eyA rAjAvH tL@ew rAjYM BriA v kAlinAyi avri plM kAi. dAvIdieR pigAmiyAy rAjAvH eedvieR jntey putieyA suvygiElH nyiem cil ku. rAjAvH zAzVt mAy rAjYe qeEmAyi BriemH cil sMgic@. teR jntey eedviElH mwieAu EpAkA vLer kxHwmBviyH o dAsnA yANH mRR@vrven kAtH. qA putieyA yg xHwAvAy, eedv ieR aBixinAy mzIhAeynilyilANH qlAvM aven ktH. yi AEylieRyM eydyewyM nzIkrNM yi AEy jnt eedvieR mRiyi@k ecvieAil. atinA i. m. 722-721 zmrY amkArikLAy aIRiyA kI}wi. yi AEylY avrvruew vIwkLi ni puRAewkyM aIRiyyielAwM cit RiewkyM eydyiel avew sEhAdrI sEhAdrAH qeE mAyi nxHwewkyM ecyHt@. aEA aIRiyA viEdzikeL punrDi vsiitinH yi AEyliEl ekAuv. aver eydyielyM yi AEylielyM mtM pWiiyHkyM avri anvDi Ep krARien

xiii

piwrA miyHkyM ecyHt@. zmrYA qH av aRiyewA wi. aIRiyA eydey EtAliA mic@. DArALM ngr mi k kI}wieyiluM eedvM eyzElmien ric@. prAjitnAy aIRiy rAjAvH teR mAt]rAjYE mwiecl@kyM aviewevcH ayAL@ew ru puA te ayAeL vDikyM ecyHt@. aen eydA re@. iy kAlM ekAH eydyHH mARRM sMBvic@. av Rc@ kAlEH eedve asric@. pe avM avsAnM prAjitrAkyM citRie wkyM ecyHt@. bAbiElA zi ApiyHkyM eydey kI}wkyM ecyHt@. dYM av cil mANimAer mAM twvukArAyi pwic@. qA tAM vx EzxM i. m. 587-586 eyzElmM eedvAlyvuM nzi iAnAyi av tiric@ v. eRyAL@k mi yImiEl reeiluM aDikM EpM bAbiElAniElH awimkLAyi ekAuEpAke@. eedvM vIuM jniwyiEl vAcker ayyHkyM av vIuM iA wukyM ecyHt@. eedvAlyieRyM eyzElmieRyM nzIkrNvuM bAbiElAniel vAsvuM jnLi o yTA mARRmAiytAyA kAtH. putiy rAjAvienyM aveR rAjYeyM pRRi vAckA vLer vLer sMsAric@. vAckArielArALAy yiermYAvH putieyAw wieyRRiEAluM sMsAric@. putiy krA kllkLiEll, tYut eedvieR jntyew XdyLilANH q}uteEwtH. eyd plst H IniEl mwu aEtsmyM EkAerzH EmdYA-pAsiyiel cviyAkyM bAbiElA kI}wukyM ecyHt@. jn mAt]miyiEl mwA EkAerzH amti nki. aen, q}up vxe vAsi EzxM eydrilDikvuM nAi mwieyi. av tL@ew rAxH\M punniiA mieciluM eydA ecRuM dblvumAyi w. zElAEmA niictieRy mEnAhrmeliluM av o eedvAlyM pNi. aEnkM Ep vAsHtvmAyi eedviEl mwukyM niymM, vAckew rcnk, mRR@ vircnk qiv pWiAnArMBiyHkyM ecyHt@. aEnkM Ep tiev}ukL@ew pkiey}ukArAyi. avsAnM v tiev}uk pWiyHti pAWzAlk sMGwiikyM ecyHt@. zb divsM (zniyA}Hc) jn pWiAM AiAM eedve rADiAM owA wi. avew eydikLi (sELn) vcH tiev}uk pWiyHkyM anv DiEp mzIhyew vrvuM kAiriyHkyM ecyHt@. pwiARH, mhAnAy alsA #IsieR BrNM eRRwkyM tAmsi yAet ElAkmAek kI}wkyM ecyHt@. aEhM #I BAxyM cArL@M sMsHkArvuM ElAkieR plBAgLiluM prkyM ecyHt@. aEhM mrNmwEA rAxH\M viBjiewkyM w te meRRA rAxH\M vL vrikyM aRiyew ElAkiel vlieyA viBAgieR BrNEmeRRw kyM ecyHt@. eyd vsici plsHtIM atiluew. putiy BrNADikArikLAy ERAmAA UrAM nixHWUrAmAyi. eyd ahArikL@M DiArikL@M yiI. Q }AlemAeyM o viBAgM eyd, tL@ew jIvitkAl te mzIh vemM kAiriyHk yAyi. eedvAluM av ayyHem vAgHdAnM ecyHti@vnAy mzIhyAluM mAM BriewAnANv #hict. H ElAke m}uv mzIhyi lUew riyHkyANH eedvieR lYemANv ktiytH. eedvM mzIhey ayyHM kAiriti cil eyd sxHwrAyi. qA mRR@ cil putiyrAjYM ApiA eedve shAyiAnA niyictH. eyder esl@k (qrivkA) qANH viLitH.

xiv

esl@k ERAmAetier yM ecA mikyM avErAwABimKYM kANic cil eyderEAluM vDikyM ecyHt@. eydA mtviBAg i. m. oAM RRAiEnAwwH EmAezyew nYAymANM eydH prm DAnmAyiI. jn nYAymANM pWiyHkyM aetRRi cc ec@kyM ecyHt@. pl viDilANv nYAymANM mnilAiyetiluM plM nYAymANi Evi mriAM tARAyi. eydiwyi m mK mtviBAgL@Ayi. oAErA viBAgiluM q}ukAM (aBiBA xkErA, p$itAErA) Ayi. sdkY ati o viBAgM sdkY qANRiyewtH. dAvIdrAjAvieR kAle mhApuErAhitnAy sEdAi niAyiriAM Ep vtH. puErAhitril DikvuM aDikArivvuM sdkYrAyi. mtkArYLi av nYAymANM (EmAezyew aupusHtk) mAmANH DikArikmAyi sVIkrict. H bli k, puErAhitA qiveyRRi nYAymANi vLer pWiiyH eiluM mrNAnrjIviteRRi atielAM pWiiyHil. atinA mxY mrNi niM yie}uEemH sdkY vizVsiciil. prIzA prIzA yi meRRA viBAgM. vizdIkriyHk qEA Evepw k qEA aM vrAvu o qAy pdi niANH Q Ep vtH. sADArNAer EmAezyew nYAymANM pWiiAEnA av vYAKYAnic@ ekAwAEnA av mici. EmAezyew kAlEALM piEAH EpA o vAemA}i pArrYM AyieH prIzA vizVsic@. oAErA tlmRyHM EyAjnewM viDM qlA tlmRyievM nYAymANM vYAKYAniNemH av vizVsici. EmAezyew nYAymANM mAml vAckAew liKitL@M vircnkL@M avew sVM pArrYM EpAluM tL@ew DikArik niymmAyi prIzA sVIkric@evANi tieRyM. nYAymANeyM tL@ew pArrYeyM piwrA av kWinmAyi mici. atinAlv teLeAe ti, qeAe etAw qtielAe vLer ici. tL@ew eekk k}utiluM LitiluM av EtYkM ic@. mricv yie}uEemM av vizVsici. kArNM aen sMBviyHemH pl vAckAM pRi@tH av mnilAiyi. qEnik mAme DAn viBAgmANH qEnik. eyzElmiel puErAhitAri lDikvuM eedvM kANic@ ekAw mAill jIvict. H wAet, ERAmAA eRyDikM mhApuErAhitAer niymikyM ecyHt@. avri, cilA ke EmAezyew nYAymANi pRy EyAgYtymil. aArNM ekAH eyzElmi rADnyM bliyM yTAviDiyl nwetH qEnik ktiymil. atinA qEnik eydyiel mmiyiElH tAmsi nAyi EpAyi. av avew sVM smhe pIkric@. aview qEni kH mAEm tAmsiAnvAdmZ. qEnik pvsikyM Ai kyM eedvM mzIhey ayyHM eedvAlyeyM pQErAhitYeyM IkriM kAirikyM ecyHt@. putiyniymM eedvM teR ptiyArMBic@. aEhM o EtYk jntey tirew. aveR nItiyM aveR nyM mnilAA aver otit

xv

o wwi eedvM jnL@mAyAi. putiyM Rwi mikcmAy o krARieR awiAni RRmRR o Ik rAjYM Apic@ekAH jneL a#hiA teR pripAwi av vAckrilUewyM kvik LilUewyM evLiewi. vAgHd mzIhyew vrEvAewyANH pti rMBiyHk. aveR vrvienRicH vAckA vLer vizdmAyi sMsA rici@H. mzIh qview jniemM av qenyvnAyiriemM avnH q dQtYmANH ecAetemAe av pRu k}iu. tA, EA}ANH mzIhyHH vrAM putiy niymM rMBiAM smymAytH. eedvieR putiy niymM, isHt@(aBixi q mzIh)vAy Ey qen evLiewkyM nwi vkyM ecyHt@evH putiyniym iel liKit vivri. Q putiy krA jnL@EwtAyi tIrAtA eNH av pWiiyH. oAM RRAiel jn eedvieR mhAy sHEnhANEAwH qen tikric@evM putiyniymieR BAgmAy eteneyM av pRu t. Q ElAki qen jIviNemH eedvieR jntyHH Q liKit niEz n. hElAki sUvuM avmAeyA jIvitiM mrNAnrM avEnAewA jIvitiM eedvM vAgHdAnM ec@ a#heLRRiyM av vivri . RtH q@ ElKker}utiy pE}H vYtYsHt pusHtkL@ew smA hArmANH putiy niymM. oAM RRAi cArili #I BAxyilANH aveylAM q}utetH. Ey teR EtYk tiniDikELA shAyikELA kA tirew nAlH aeAsHtlArANH ek liKitLi p tiyilDikvuM q}utiytH. avri mEp; mAyi, EyAhA, peAsH qiv EyvieR pu zixYArievrANH. meRRA ElKknAy epQelAsien atH-tkrmAeyA YewlilUew Ey piIwH aeA sHtlnAyi tirewtANH. suviEzx q viLiew dYe nAlu pusH t k EyisHt@vieR jIviteyM mrNeyM pRRiy vivrNLANH. EyvieR pEdz, miyi aveR avtArieR lYM, aveR mrNieR niAykmAy si, qivyHANH aEhieR jIvcri eA Q pusHtkLi epAev Q nkiyiritH. EtY kic@M nAlAM pusHtkmAy EyAhAeR suviEzxi vLer stY mANH. dYe m suviEzxL@M wi smAnt pulvyANH. atAytH oiel vsHt@tk meRRAiElA mRR@ riElA kAH. qA yAluM, oAErA ElKkM vYtYsHtvAynA Evi ecRiy EtAti vYtYsHt lNELAewyANv q}utiyiritH. nAlu suviEzx EzxM EyvieR mrNe wAy sMBveL vivritH v]ikLANH. qlA jnm eedvieR sHEnh vAgHdAne EyvieR ayAyik ElAkemAwM qen viLMbrM ecyHt@evH vivrikyANiti. plsHtIniluM ERAmsA%AjYiluM isHtIy vizVAsM vYApkmAtinH Q suviEzxieR KYApnM qen PldmAeyH nm pRu t. tA ErKewiy tienAe sAiyAkA k}i lUeAsANH v]ik q pusHtkM q}utiytH. mAM suviEzxieR kAvH wiyANH lUeAsH. aEh ieR ru pusHtkL@M yiprmAyiH vLer EyAjivyANH. kArNM EyvieR jIviteRRi lUeAes}utiytieR wc teyANH v]ik.

xvi

v]ikeL wH isHtYAnikLiel vYikM sMGM q}utiyi ri kkL@ew smAhArmAtH. EyvieR aeAsHtlAri ru EprAy epQelAsH, peAsH qiverEAlu isHtIy EntALANH kkLyct. H aAle jn Enriw zHn prihriA aver aRiyitiM titiM pWiiyHtiM EA/Ahiiti mANv nkiytH. jneL mAml qlA isHtYAnikM avew vizVAsiM AyHmyHM hElAkjIvitiM tMviDmANH av ayciritH. putiyniymiel avsAn pusHtkmAy evLiAwk mRR@vyi niM vYtYsHtmANH. vLer lArik BAxyilANitieR rcyitAvAy EyAh A aeAsHtl teR dzn avtriitH. tiel pkL@M tIkL@M aDikvuM p}yniymi niewi@tAytinA p}y niymvuM EcevcH vAyitH kArY mnilAA wt shA ykmAM. isHtYAnikH Q pusHtkM eedvieRyM avew EntAvuM shAyiymAy EyisHt@vieRyM ziyA qlA dxHwzikM Em vijyM R@ nH. putiyniymiel pust H k putiyniymiluei@ pusH t keLRRi tAe} ekAwiri ecRiy Ri@k av vAyitinH eReyAe shAyiEcAM. mAyi EyvieR RRvuM aw ayAyikLi orALANH mAyi. Ey ayAeL teR aeAsHtlAri orALAyi tirewEA irivukArnAy o eydnAyi ayA. mAyiyew rcnkLi ayAL@ew eyd pAlieRyM tAlrYL@ewyM sVADInM zYmANH. EyvieR jIviti p}yniymiel vcnL@ew niv]iyi EtYk tAlrYM aEhitAyi kANAM. qAyAluM EyvieR pEdzLilANH mAyi teR pusHtkM EkIkriciritH. meAsH cil aeAsHtlAew yv ayAyiyAyi, EyAhA meAsH. cwlmAeyA rItiyi iRy sdAymANH meAsiERtH . mAyiEyyM lUeAsienyM EpAel EyvieR pEdzLi ayA vliy tAlrYM kANiil. eydrlA ERAm mnien vYmAyM mnilAi, Ey eedvpunAeNH etLiyiviDm aveR v] ikeL EkIkricANH meAsH q}utH. pApieR anr PlLi niM mxYve ritinANH Ey miyiElH viritH q jneL aRiyitilANH meAsH DAnmAyM iciritH. lUeAsH epQelAsH aeAsHtlEnAewAM nirrM srici orAeL}utiy ru pusHtkLi oANitH. vidYAsnAy o eevdYM k}ivu oer}u kArmAyi lUeAsH. meAsieR suviEzxvumAyM mAyiyew suviEzxieR aDikBAgvumAyM vLer pricyM lUeAsieANH EtAtH. eydrlA teR vAynAH mnilAM kxk vumAy BAg tirewkyAyi lUeAsH. mRR@ suviEzx ElKk AerA EyvieR jIviteeyA cri yTAYmAyi ciEyAw wiyANH lUeAsH avtriitH. qAyAluM EyvieR jIvitiel sMBvl Q ekAwiritH, qA jneL jIvitieR zriyAy aM pWiic, qlA jneLyM avew vzYLRiH

xvii

aDikArEAew shAyikyM rikyM ecyHt, sHEnhi, k oven nilyilANH Eyvien avtriitH. EyAhA dYe m suviEzxLi ni vYtYsHtmANH Q suviEzxM. mEnAh rvuM }EmRiymAeyArAmKinH EzxmANH Q suviEzxM. mRR@ suviEzx LielAM kANA vLer vsHt@tk EyAhA avtriiH. EyvANH mzIhyM (isHt@) prinAy eedvpuM ElAkieR rkM q etLiyikyANH EyAhAeR DAn lYM. v ] ik lUeAsANH Q pusHtkM q}utiytH. aEhieR dYe pusHtkM qview avsAniEvA aview niANitieR rMBM. mxYrAziEyA w eedvieR sHEnheRRi o sEzmwu suviEzxM KYA pic@ekAH ElAkielAwM EpAkA Ey teR ayAyik n niEzELAewyANH wutH. jneL avew etRRAy v]i kL@ew anr PlLi niH riti teR eedvIk niEyAge RRi aviEA aRiyAvutH pRyAnANH Ey avErAwAvzYetH. ru DAn vYikLAy peAsieRyM epQelAsieRyM v]ikeL EkIkric@ ekAANH lUeAsH Q niEyAge pUIkriA mitH. isHt@mtM eyzElmiel ecRieyA wi niH smIpEdzLAy zmrY, eydA qiviwLiElM tYikmAyi ERAmA sA%AjYi kI}ilu vidrEdzLiEl EpAluM EvgM preteneyH aEhM kAi t. putiyniymiel aw rcnAsmcyM epQelAsieR kkLANH. kilIkYyiel (etki}e i) tesAsukArM tvidYABYAsm vmAy o eydnAyi epQelAsH (ezQ q ml nAmM) aeA sHtl. eyzElmi vidYABYAsM lBic aEhM prIzAiwyiel o EntAvAyi. dYkAlH isHtIy AnieR kw vimzknA yi aEhM. Ey ayAH o dzni tYnAkyM aEtAew ayAL@ew m}uv jIvitiM o dizAvYtiyAnM AkyM ecyHt@. pEALM vxEzxM ayA vLeryDikM yA ec@kyM isHt@vi enRRiy sEzM KYApikyM ecyHt@. AlH aEhM sBkM (isHtIy viBAg) vYikM asMKYM kkLyc@. putiyniy mi arM ptim kk ewiyiri. ERAmA epQElAsieR kANH vyiellAM evcH RRvuM eedGY EmRiyM pUmAyi@M. isHt@vienRRi jneL pWiitiluM sBk pIkritiluM tniH dYM viA k}i ngrLiel isHtIy viBAgtANH aEhieR kkLilDikvuM. ERAmi vsi isHtYAnikH aEhM kkeL}utieyiluM oriluM aEhM aview EpAyiil. i. pi. 57 aEhM #IsilAyi. #hicEpAel ERAmiEl yA ecA k}iyAtinAlANH aEhM Q ki teR ptivu pEdz q}utiytH. isHtIy vizVAsieR awiAn stY vLer EyAew q}uti avtriitANitH. ekAriY oM ruM kk ete #Isiel ngrmAy ekAriiel isHtYAnikH epQelAsH q}utiy anvDi kkLi remANH. vyi dYe ki aviwe isHtYAnikiwyi Ay cil zHneLRic@ prAmzL@M avri cil aEhiEnAwH yic EcAdY mRupwiymANH. isHtIy eqkYM, vivAhM, eelMgikpApM,

xviii

vivAhEmAcnM, eydAcAr mtlAyvyANH tilu vixy. ptim AM aYAyi epQelAsieR simAyElKnM avew qlA zHn M prihArmAyi aEhM kA sHEnheRRiytANH. oAM kiEnAwH ekAriY tikrictieR wcA nwpwiyANH rAM kH. glAtYyiel isHtYAnikiwyilu vYtYsHt zHneRRiytANH glAtY epQelAsieR kH. epQelAsH aview isHtIy sEzM viLMrM ec@kyM tAM sBk pIkrikyM ecyHti. anrM tAM eydp$itA avieweykyM isHt@vieR yTA pEdzLi niM vYtYsHtmAy cil zy pWiiyHkyM ecyHt@. zHnM vLer niAykmAyi. kArNM eedvvumAyi o vYi bieR awiAnM atilwiyi. smy glAtYyiEl EpAkA k}iyA ekAH epQelAsH Q ki zHne zmAyi Enri@. ERAmAA teR kEpAel ti isHtIy vizVAsieR awiAn ttVLANH eekkArYM ec@tH. pe vYtYsHtmAy kArN AlAeN mAM. q e P s Y k H epQelAsH q}utiytH aEhM twvRyilAyiri EA}ANH. qAltH qviewevcAeNEA qEA}AeNEA niymil. qlA jneLyM isHt@vieR BrNi kI}i ekAuvrA eedvieR ptiyANH Q kieR wM. prsHprM eqkYEAewyM avereAH eedvi EzEAwH pU smNEAewyM jIviA isHtYA nikeL EA/AhiikyANH epQelAsH. epQelAsH Piliiyyc kM twvRyi kiwekAH q}utiytANH. atH ERAmi evcAyiriAniwyH. aAlH epQelAsH pl zHneLyM Enri@ekAirikyAyieiluM aEhM eedvi vizVsic@. Q ki niRey vizVAsvuM hAvumANH. Piliiyyiel isHtYAnikeL EA/AhiikyM av aEhinyc@ekAw sAik shAy H eedvinH ni pRykymANH epQelAsH Q ki ec@tH. xYA eemnRiel (i) o ngrmAy ekAelAYyi zHnmA cil vYAj pEdzeL EnriwAnANH epQelAsH ekAelAYH kyctH. Q kiel BAg qePsYyc kiEnAwH vLer sAmYmtANH. isH t YAni avzYM pAliE cil AEyAgik jIvit pAWLANH epQelAsH ntH. etElAniY oM ruM kk epQelAsieR dYe k kLi epwvyAyiriAM. mAsiEfANYyiEl (vwE #IsH) teR dYe yAyi te epQelAsH etelAniYH isHtIysEzM nkyAyi. plM vizVAsikLAyi. pe ecRiy o kAli EzxM epQelAsinH aviwM viEwiv. avew putiy vizVAse EA/AhiiA epQelAsH avH kyc@. jn mnilAkA cil kArY, EtYkic@M isHt@vieR tIit vrvienRRi aEhM cc ec@kyM ecyHt@. Q cc wkyANH rAme ki. tiemAeTeyAsi oM ruM kkL@M tIeAsi kM epQelA sieR jIvitAvsAsni q}utiytANH. epQelAsieR aw r yAyikLANv. qPesAiluM EyiluM sBk sMGwiiM v iM sMbic cil zHn eekkArYM ecA te shA yitinH epQelAsH tiemAeTeyAsien qPesAiluM tIeAsien EyiluM vii. sVtEnt]tViM vniM tAeRw

xix

tinH Q lLiel sBkeL shAyiEiyitH tIcyAyM avew EjAliyAyi. tiemAeTeyAsi oAM kiluM tIeAsi kiluM EntAeL tirewti mA dznL@M vYtYsHt zHneLyM avkeLyM qen EnriwNemtienRRiy niEzL@mANH epQelAsH ntH. twvRyi kiwekAH, teR jIvitmvsAniARA eyH sVyM EbADYmAyEA vLer vYiprmAyi q}utiytANH tiemAeT eyAsi rAM kH. niRey pEdzL@M EA/AhnL@m Q ki teR vizVAsvuM eeDrYvuM shixHNtyM mAt]kyAA epQelAsH tiemA eTeyAsiEnAwH vzYewH. ekAelAsYH ke}utiy aEt smy teyANH epQelAsH PiElEmAnH *hsVmAeyA ke}utiytH. oLiEcAwiEAvukyM piIwH epQelAsieR sVDInA isHtYAniyAvukyM ecyHt awimyAy oEnsiemAieR yjmAnnANH isHtYAniyAy ekAelAsYAr PiElEmA. oEnsiemAi EnAwH mikyM aven tiriek sVIrikyM ecNemH PiElEmAEnAwH aBYitANH Q kH. epQelAsieR kkH puRem EyvieR mRR@ zixYAer}utiy q@ kk wiyH. qAyew q}ukArnArAeNRiyieliluM isHt@ vi vizVsi eydAeN}utiyiritH q vYmANH. Eyvi lu avew vizVAsi niH av vlickRRetinA pi epirikyAyi. isHtYAnikLAy aver EA/AhiitiM av ew vizVAse blewtimANH kH q}utiyiritH. Ey isHt@vinH meRRlA jIvikLiluM vYikLilumLL aDikArilANH ElKk QtH. EyisHt@vieR anzVr pQErAhitYvuM putiy krARuM p}yniym pQErAhitYeyM dY krARienA ExHWmANH qEhM pWii. eedvi vizVsivAM avEvi jIvivAM jneL EbADiic@ ekAANH ElKk psMhritH. eedvieRyM EyvieRyM o dAsnAy yAE A bi e R k i e n vivritinH miEA}uM pEyAgiARu vAANH AEyAgikM qtH. EyvieR sEhAdrAri ovnANH v qANH cil ktH. nIti, nYAyM, pAveL shAyi, ElAkEAw sQXdM, jH{AnM, niyNM, vicArNk, ElABn, v] i, Ekvi, vizVAsM, ecyHtik qiveyRRieyAe yAEAbuM pRyH. AiAM zArAyiriAM aEhM jneL EA/AhiimH. peAsieR oM ruM kk peAsH aeAsHtl q}utiytH vYtY sHtmAy anvDi lLi vsi isHtYAnik EviyANH. isHtYAnikeL peAsH pWiitH avew jIv tYAzeyRRiyM sVilu avew yTA vstieyRRiymANH. av yAtn niR o kAlGilUew kw EpAtinA eedvM aver eekviiielH peAsH av RH n. avew kxHw ekAH av wt nAemM eedvM aver a#hic@evM EyisHt@vilUew avew pAp av epARuirievM aEhM aver oAii. EnrAy jIvitM ekAH av tikriNM. peAsieR rAme ki aeAsHtl vYAj pEdxHwAeL EnriwH. zriyAy aRivienyM isHt@vieR rAM vrvienyM pRRi aEhM pWii. EyAhAeR oM ruM mM kk EyAhA aeAsHtl q}utiyv yANH. eedvM vizVAsikeLeylAyHEA}uM sVIkriemH EyAhAeR sHEn hieR kH jnR@ n. shjIvikeL sHEnhic@M eedvM

xx

#hi rItiyi jIvic@M t eedvEAw sHEnhM kwii A EyAhA aver pWii. rAmeyM mAmeyM kkLi prsHprM sHEnhiA isHtYAnikELAwBYitANH. vYAj pEdxHwA M eedvIkmlA epmARRiM qtier ki mRiyi@M n. ydAyew kieR rcyitAvH yAEAbieR o sEhAdrnANH. aEhM EyvieR o sEhAdrnAyiriAM wyH. Q kH vizVsHttey EA/AhiikyM }AM vYAj pEdxHwAM qtier sMsA rikyM ec@. EyAhA aeAsHtleR evLiAwk putiyniymiel mRR@ pusHt kLi niM vYtYsHtmANH. atYDikM lArik BAxyilu Q pusHtk i EyAhA k dzneLRRiyANH pRytH. tiel pl pk L@M tIkL@M p}y niymi nitAkyA p}y niymiel BAgL@mAyi tArtmYewi vAyitANH wt EyAjnkrM. eedv ieRyM avew EntAvuM shAyiymAy EyvieRyM ziyA qlA dxHwzikM Em isHtYAnikH vijyM R@ ntANH Q pusHtkM. putiyniymvuM nvIn vAynArM new kAlGiElti niM tikc@M vYtYsHtmAy sMsHkArm jn Evi yirNi vxH mH q}utiytANH Q pusHtkeLH H EvdpusHtkM vAyiv mnilANM. sAvEdzIymAyi stYemH pRyAvu ttVLilANH Q rcnk epAev EkIkriciritH. rcyi tAL@pEyAgiciri criprmAy vsHt@tkL@M vivrNL@M prAmz L@M mnilAA av jIvici kAleyM sMsHkAreyM pRRi ReyAe aRiiriNem mAM. dAhrNmAyi, vYtYsHtmAy avk Lilu mi DAnYM vityH orAL@ew kT Ey pRu. mieR avk H orAH a pricitmAyiriyil. pe Ey dAhrN ilUew t pAWM qAlM qviewym mxYH EyAjictANH. EvdpusHtkieR ElAkM putiy kAliel vAynArnH tAH anY mANH. cAr, mEnABAv, jnL@ew sMsArrIti, etAe tikc@M apricitLANH. etAe ae lkAlL@ew aLvu EkAluk evc@ mAEm priEzADiAnA. nvIn mAnd$ atinH tkyil. EvdpusHtkM o zAOIy#nHTmAyl q}utiyiritH qM EtYkM EymANH. cri sMBv vivriAM sMBv mxYvinH qmAM avAeNH sUciiAmANH aet}utiyiritH. tiel pEdzLi zAOieR m$lin@R sAvlQkIk stYLA eA_tH. Q DunikygiluM tH smAyi w. kArNM jnL@ew oriluM mARA IyAvzYLANi eekkArYM ec@tH. vsHt@nixHWmAyi EvdpusHtkM vAyi etAvM DArALM Pl tIiAM. purAtn ElAkieR crieyM sMsHkAreyM pRRiy aRivuk av EnwAM. EyisHt@vieR jIviteyM pEdzeLyM aveR ayAyiyAyiritieR aeyM pRRi ayA pWiAM. QjsVlvuM hAdkrvumAy o jIvitM qen nyiAemtieR AEyAgik pAW pWiAM awiAnprmAy Iy A}Hc EnwAM av k}iyM. jIvitiel vixmM piwic EcAdYH ayAH rM ki@M. atinA Q pusHtkM vAyitinH opAwH nl kArNL@H. R M aEnVxNAkvumAy mnEAew vAyivnH teR jIvitM ekAH eedvM qAEzietH keAmtM.

xxi

muKvur
sADArNAM arieR ElAkEH kwvvM Evi EtYkM tARAiytANH pri eebbiLieR Q ptiH. vYvApit mlyALBAx vAyicH kArY mnilAA av vLer buim@H. ElKnBAxymAy pricyM av vLer RvAytANiti kArNM. BAxApricyM vLeryvH etA zHnml. ikL@M mlyALM o viEdz BAxyAyi pWivM mnvDiyAL@kL@M Q eevxmY EnriwvrANH. vAyikyM oM mnilAkyM ecA ver shAyikyANH Q priBAxyew lYM. nl priBAxyilUew nl zy vinimyM qtH tiev}uieR Q BAxY i Eriic sMgtikLielAANH. eebbi rcyitAL@ew sEzM aAlH jn qen PldmAyi aBvic@EvA aEt sVABAvik tEyAwM PldmAy rItiyiluM sEzM e vAynAr pk ekAwkeytANH priBAxkew mKYmAy tAprYM. niGuviel aM pkivyHkyl stYsmAy priBAx. yirNinH vx mH mlsEzM qmAM tItEyAew sVADInM ecluiyiEvA aEt ai H sEze pun+s]xw H i iyyANitH. PldmAy zyvinimyM Q #nHTieR priBAxk DAnYmAyi. qA priBAxyew tYtey amlM nirsiyHmil. tYteyA zy L@ew stYsmAy vixHkrNmANH, alAet vAkL@ew vAcYAml qH tieR priBAxk mnilA. tiev}ue}utiyv, EtYkicH pri eebbiLieR rcyitA, anA yAsm zyvinimyi shAykmA o BAxAeezliyANH sVIkri ci@tH. eezliyM smIpnvumANH tieR priBAxkH mAt]kyAyiri tH. atinA tieR aM vAynA mnilA rItiyi sVABAvikvuM lLitvumAy BAxyilANv ecyHti@tH. tiel BAx vAyic@ mnilAA buim@Atl. pkrM vlieyA viBAgM ml yALM vAynAH tiev}uiel stY RA tAEA yiANH tiel BAx pEyAgiciritH. vAynAr mnilAvA shAyi opAwH EtYktk Q priBAx yiluH. vixmM piwicEtA aM avYmAyEtA y pdH vizdIkr NELA prYAyELA EtYkM Eci@H. vizdIkrN wvAkYLAyi AyHi ekAwiri. pUmAyM vizdIkrNM Ev vAkEm ncimiiriM. atA Epji awiRiAyi atieR vizdIkrNvuM AM. atilumpriyAyi p}yniymi niM sAmYpAWm rNik kei awiRii Eci@H. vAkL@ewEyA sHtAvnkL@ewEyA aM cil kAri vYmAEei aenyM ecyHti@H. av pti sHkVy AyHilANH sUciiciritH.

vii

niymM
The Holy Bible

pSy

l i

ElAkieR rMBM
dY divsM-kAzM eedvM kAzvuM miyM s]xw H ic@. 2diyi mi pUmAyM nYmA yi. atiE omilAyi. smi mIet u mwkyM eedvieR AvH jli mIEt clikyM ecyH t i. 3 aEA eedvM klic@, kAzM Ake! wen kAzM tiLi. 4 eedvM kA zM kAkyM atH neRiykyM ecyHt. anrM eedvM kAze i niM Evtiric@. 5kAz i pk qM i rAi qM eedvM Epriu. sYyM BAtvumAyi. tAyi dYdivsM. rAM divsM-kAzM rAyiiri vAy* Ake! q eedvM w kl i c @ . 7aenyv vAy vien s]xHwicH jle Evtiric@. jlM vAyvi mkLiluM tAe}ymAyi tiriu. 8 arIe eedvM kAzM q viLic@. sYyM pie BAtvumAyi. atAyi rAM divsM.
6eve

eLyM vLe. oAErA ecwiyM attieR trM viH Adiie. Q ecwik miyi vLre. a sMBvic@. 12mi pul@M DAnYecwikL@M mLic@. vikELAw wiy kAyHk L@ v] L@M vLi. ql A ecwiyM atAtieR vikeL s] x H w ic @ . aM nl e t eedvM ku. 13sYyAyi, BAtvumAyi. atA yi mAM divsM. nAlAM divsM-sUrY c n 14eedvM klic@, kAzu kA zL@Ake. av pkluM rAvuM ti Evpirie. Q kAzeL vizixHwsELnL@ew* rMBe RiA EtYk awyALLAyM pEyAgie. divsL@M vx L@M RiAM av pEyAgie. 15miyiE kAzM ecAriyvA av kAzvitAnilAyirie. aen sMBvic@. 16aen eedvM ru vliy EjYAtiSk s] x H w ic @ . avyi vlutien pklieR BrNM lic@. ecRiy EjYAtiien rAiyew Br NvuM lic@. neLyM eedvM s] x H w ic @ . 17 miyewEm tiLA eedvM Q evLiceL kAz Apic@. 18rApklukeL BriAnAyi eedvM avey kAz Apic@. EjYAtiSk ienyM evLi ceyM Evtiric@. a nltA eN eedvM ku. 19sYyM pie BAtvumAyi. atAyi nAlAM divsM.

mAM divsM-vr kryM ssYL@M 9anrM eedvM klic@, kAz i kI}ilu jlM oriwH omic@ wi vr kryAke! a sMB vic @ . 10 vr krey mi qM oic@ wiy jle kw qM eedvM viLic@. a nletH av ku. 11piIwH eedvM klic@, mi puli enyM DAnYecwikeLyM Plv]
vAy qAy vAinH tAlM qEA tA}ikwM qEA aM vrAM.

vizixw H sELn sUrYcAer DArmAiyANH yi AEylukA mAsM, vxM qivyew rMBmRiitH . pl eyd vimdinL@M vizixHwsE LnL@M amAvAsidiniElA pQmi diniElA NH rMBitH.

l i 1+20-2+7
aAM divsM-m/YvuM pikL@M 20anrM eedvM klic@, ev i aEnkM jIvjAlL@Ake. miEm vAyvi pR nwA pikL@mAke. 21 aen eedvM vliy kwjIvikeL s]xHwic@. sm i cli qlArM jIvj eLyM eedvM s]xHwic@. kAz pR nw ql A rM pik eLyM eedvM s] x H w ic @ . a nl et eedvM ku. 22 jIvikeL eedvM a#hic@. aEnkM ueL s]xHwicH sm niRyHA eedvM avErAw kli c@. wt pikeL s]xHwiA eedvM kryiel pikELAwM klic@. 23sYyM pie BAtvumAyi. aAM divsM aenyAyi. RAM divsM-krjIvikL@M mxYM 24anrM eedvM klic@, plyinM jIvjAleL mi lAdiie. vivi DyinM m]gL@Ake. vluM ecRu mAy m] g L@M }jL@M A ke. Q m]geLlAM wt m]geL s]xHwie. aeneylAM sMBvi kyM ecyHt. 25aen eedvM qlArM m]g eLyM s]xHwic@. kA@m]geLyM vL m]geLyM qlAviD ecRu } jeLyM eedvM s]xHwic@. a nltH q eedvM ku. 26anrM eedvM kl i c @ , ni nm mxYen* s]xHwiAM. new te pkAyiH nm mxYen s]xw H iAM. mxY neEAelyAyi riNM. kwliel m}uv m/YeL yM kAziel pRvkeLyM av BriM. ecRuM vlumAy ql A m] g eLyM }jeLyM av BriM. 27atinA eedvM teR CAyyi mxYer s]xHwic@. teR te pk Ayi eedvM mxYer s]xHwic@. M epmAyiANH eedvM aver s]xHwictH. 28 eedvM aver a# hic@. eedvM avErAw klic@, w t ikL@Ake. miey niRcH
mnuxY mxY jnM dAM q EprH qeAeyANH Q qAyvAin M. mi v kLimH qeAey EpAelyANitH.

2
atieR niyNM ewk. kw liel m/YL@ewEmlM kAz iel pRvkL@ewEmluM ni BrNM nwk. miyilUew cli qlA jIvjAleLyM Brik. 29eedvM klic@, DAnYM lAdii qlA ssYL@M wAet p}M lAdii qlA v]L@M {A ni n. mr vi kL@ PlM AM. PlL@M DAnYL@M ni BNmAyiri e. 30qlA pcecwikeLyM {A m] g n. ecwik avyH BNmAyirie. miyiel qlA m]gL@M kAziel pRv kL@M }jL@M BNM tiM. aetlAM sMBvikyM ecyHt. 31tA s] x H w ic ql A ienyM eedvM EnAi. oAErAM neH eedvM kAkyM ecyHt. sYyM BAtvumAyi. RAM divsM aenyAyi. }AM divsM-vimM aen kAzvuM miyM ati lu ql A M s] x H w ieuk}i u. 2eedvM tA ecyH t v v]i pUIkric@. }AM divsM eedvM teR v] iyiniM virmicH vimic@. 3}AM divse eedvM a#hic H o vidin mAi. divse eedvM o viEz xdinmAi mAi. kArNM, ElAke s] x H w i ql A v] ikLi niM divsM av vimic@.

mxYvMzieR l i miyewyM criM tANH . eedvM kAzvuM miyM s]xHwic kAle sMBv L@ew kTyANitH. 5 miyi o ecwi yM Ayiil. vylukLi oM vLimil . qekAeA yEhAv aver miyi m} epi ciil. ssYeL pripAliA mxYmAyil. 6 qA miyi niH o mw muyH qlAyi wvuM jlM* tLic@. 7anrM yEhAvyAy eedvM mi yiniM epAwieywH o m xYen s]xHwic@. piIwH yEhAv
4kAzieRyM

jlM mw mH.

3
mxYeR milUew ANvAy QtiviEA ayA jIvvnA yiI. 8anrM yEhAvyAy eedvM ki} ed q lH o pUEAM niic@. tA s]xw H ic mxYen yEhAvyAy eedvM ed EtAi i. 9 yEhAvyAy eedvM mEnAhrmAy qlA mreLyM BNi ekAAvu qlA mr eLyM EtAi vLi. EtA ieR nwvi yEhAvyAy eedvM jIveR v]vuM ntikeLiy aRivieR v]vuM s]xHwic@. 10edniniM o}ukiy o ndi EtAi jlM pk. piIwH atH nAlu ecRiy ndikLAyi Evpi riu. 11dYe eekv}i pIEzA qRiyeu. ndi hvIlArAjY e m}uvM ieyA}uki. 12( rAjY H tnisVmAyi. wAet sVM nlmAyi. luvuM* EgAEmdkvuM* aviewyH.) 13rAme ndiyew EprH gIEhA qAyi. atH qEtYApYA q rAjYeyAek ieyA}u. 14mAme ndiyew EprH eew#IsH qAyi. atH aUri ki} wi o}uki. nAlAme ndi yIsH yi. 15EtAe sUiAM mi EvleywAmANH yEhAvyAy eedvM mxYen EtAi niEyA gictH. 16yEhAvyAy eedvM ayA H Q klnyM nki. yEhAvyAy eedvM klic@, Q EtAi mriniM nin tiAM. 17qA ntikL@ew aRivieR v]iniM titH. v] ieR PlM ti divsM nI mriM! dYe OI yEhAvyAy eedvM pRu, mxY knAyiritH a nl . aven shAyiA avenEAelte orAeL {A s]xHwiM. 19yEhAvyAy eedvM nil niM epAwieywH qlA m]geL
18anrM

l i 2+8-3+3
yM kAziel qlA pikeLyM Ai. yEhAvyAy eedvM avey qlAM mxY mi ekAuvri kyM mnuxY avyHelAM Epriw kyM ecyHt. 20 mxY qlA vL m] g M kAziel pik M qlA kAum]gM Epriu. aEnkM m] g eLyM pikeLyM mxY kueviluM atielAi enyM teR mshAyiyAyi kANA av k}iil . 21a ekAH yEhAvyAy eedvM mxYen gAFniyilA}Hi. ayA RmA yiEA yEhAvyAy eedvM avninieA vArieyl H Qri eyw. mxYeR vArieylH qw cBAgM mwkyM ecyHt. 22o OIey s] x H w iA yEhAvyAy eedvM vArieylH pEyAgic@. anrM OIey mxYeR awE ekAuv. 23 mxY pRu, avsAnM qeEAelArA! avL@ew aik qeR aikLiniH ; avL@ew zrIrM qeR zrIri niH; nrni niewetinA aveL {A nAriey viLi M.
24atinAlANH o pux mAtA pitALini EvpiriH teR BArYEyAwu EctH. aen ru Ep oAyiI. 25puxM OIyM ngHnrAyi eviluM av lyAyil.

lu vilpiwi@ o sugvsH. EgAEmdkM nIlEyA cArniREmA , aEn kM pALikL@ ormlYrM.

pApieR rMBM yEhAvyAy eedvM s]xw H ic kAu m]gLi vuM kQzlM s inAyi. OIey A atH #hic@. sM OIEyAwu EcAdi c@, OIEy, Q EtAilu o mriel p}vuM tietH eedvM niELAwu yTAi pRi uEA? 2OI sEAw mRupwi pRu, l ! eedvM aen pRiil . EtAiel mrLi nielAM { H p}M tiAM. 3 o mriEl mAM tiet pRiuH . eedvM {ELAwH enyAN@ pRtH ,

l i 3+4-19
EtAieR nw ni mr iel p}M ni titH. mr i ni etAwk EpAluM ec tH. alA pM mrNmAyiriM ni sMBvik. 4q A sM OIEyAw pRu, ni mriil . 5 mr ieR p}M ni tiA n tikeLRic@ aRivu ni AemM ni eedveEAel te yiIemM eedvM aRi y! 6 mrM vLer mEnAhrmAeNv ku. p}vuM tiA vLer nletH av ku. mrM tniH aRivH n em aRivH aveL jijH { Asuvu mAi. atinA av mriniM p}M pRic@ ti. awAyi teR BAviM av p}M n kyM ayA a tikyM ecyHt. 7anrM OIyHM puxM mAM sMBvic@. avew kk Re EpAelyM qlAM vYtYsHtmAyi kAEAelymAyi atH. t vOmielM t ngHnrA eNM av tiricRiu. atinAl v tAM aiyilk iEc H vOmAyi Dric@. 8divsieR tptiyi yEhAvyAy eedvM EtAilUew nw kyAyi. OIyM puxM aveR zbHdM EkkyM EtA iel mriwyi oLikyM ecyH t . 9 yEhAvyAy eedvM m xYen viLic@ EcAdic@, nI qview yANH? 10ayA mRupwi pRu, EtAi lUew aH nw zbHdM Eku {A By. ngHnnAytinA {A oLi ctANH. 11yEhAvyAy eedvM ayAELAw pRu, nI ngHnnAeN niEA wA pRu? qA nin l yAiytH? nI viEzxe mr iniM kni tiEvA? mr iniM oM tiet {A niELAw pRiiEl? 12mxY pRu, qniAyi aH s]xHwic OIyANH qniH kni ttH . {An tikyM ecyHt.

4
13aEA yEhAvyAy eedvM OIEyAw EcAdic@, nI qANH ecyHttH? OI pRu, sM qe vi c@. av qe ElABiikyM {A kni tikyM ecyHt. 14atinA yEhAvyAy eedvM sEAw pRu,

15

vLer dxic nieR Q v] ik mlM nin EdAxL@ Ake. melA m]geLAL@M nin dritmAke. nI nieR vyRuekAH }u nw kyM jIvitkAlM m}uvM epAwi tikyM ece. nieyM OIeyyM {A kw zuLAM. avL@ew stiyM nieR stiyM zuLAyiriM. avL@ew mk eR kAli nI kwiM. pE av nieR tl tkM. eedvM

16anrM, yEhAvyAy OIEyAw pRu,

nI gBiNiyAEA nin {A wt zH n L@A M. sviEA ninH vLer EvdnyAM. nI nieR BAvien vLer kAmi M. qiluM av nie BriM.
17piIwH, yEhAvyAy eedvM pu xEnAw pRu,

18

19

mriniM tietH {A niEAw kl i c i . qA nI nieR BArYyew ErNyH v}i a ti. atinA nI nimiM miey {A zpiM. miyiniH hArM kiA nieR jIvit kAlmAek ninH kWinAVAnM ecEi vM. mi ninAyi mM kAryM mLiM. vylukLi kAw EpAel vL ssY nI BiM.* nieR mKM viyEvALM nieR BNiEvi nI

mi ... BiM l. 1+28-29.

5
aVAniM. mrNM ver nI kWi nAVAnM ec@M. nI vIuM epAwiyAyiIM. epAwiyi niANEl A {A nie s]xHwictH. nI mriEA nI vIuM epAwiyAyiIM. teR BArYyH hv A* q Epriu. qAlvuM jIvic qlA vEwyM mAtAvAyekAANH dAM EprH hvyH nkiytH. 21yEhAvyAy eedvM m] g ieR EtAluekAH mxYM ayAL@ew BArYyHM vOL@Ai. anrM av aver vO Dri ic@. 22yEhAvyAy eedvM pRu, tA mxY neEAelyAyiri . avniEA, ntikeLi y aRivuAyiri. av jIveR v]iniM p}M pRiec wAniwyH. av p}M tiA av nitYjIv AM. 23atinA yEhAvyAy eedvM ayAeL edEtAiniM puR Ai. puR EpAvA nibi tnAy dAmi tA Ae mi aVAnM ecEiv. 24yEhAvyAy eedvM mxYen EtA iniM puRAi. anrM av EtAM sMriEtinH ek bumAlAKmAer* EtAieR kvAw i nii. tI ekAu o vAL@M av aview vc@. EtAi uM vA }ei. wAet jIveR v]iEl v}iyiluM vA }ei.
20dAM

l i 3+20-4+10
2ati EzxM hvA meA i jmLi. atH kyIeR sEhAdr hAeblAyi. hAeb o wy M kyI o kxkmAyiI.

dYe ekAlpAtkM kyI yEhAvyH Ayi cil sAn ekAuv. av k]xi ecyHtA iy Rc @ p}L@M DAnYL@M av ekAuv. qA hAeb teR kAliiniM orAwi enyA ekAuvtH. teR vuM nl iiyew vuM nl BAgM hAeb ekAuv.* yEhAv hAeblienyM aveR v}ipAwienyM sVIkric@. 5 qA kyIenyM aveR v}ipAwienyM yEhAv sVIkricil. kyI ati vLer d+KiyHkyM vLer EkApA lnAkyM ecyHt. 6 yEhAv kyI EnAw EcAdic @ , nIeyANi EkApitH? qA nieR mKM mHLAnmAyiritH? 7nI n ecyHtA qeR mi nI nlvnAyiriM. aEA {A nie sVIkriM. qA nI ti ecyHtA pApM nieR jIviti niRyM. pApM nie niyiA miM. pE pApe nI niyiNM.* 8kyI teR sEhAdr hebli EnAw pRu, nm vyliEl EpAkAM. kyIM hAebluM vyliEl iRi. epeH kyI teR sEhA drnAy hAeblien mic@ekA. 9piIwH yEhAv kyIEnAw EcAdic@, nieR aj hAeb qview? kyI pRu, qniRiyil . qeR sEhAdren EnAM sMr iM qeR pNiyAENA? 10a E A yEhAv pRu, nIeyA ecyHttH? nI nieR sEhAdren ekA! aveR rM nilniM qEAw nilviLi
teR ... ekAuv teR dYjAtrAy ecriyAwkLi ciltien, EtYkicH avyew ekA}uH hAEb ekAuv qM. q A . . . niy i NM pE nI n ec@ieli pApM nieR vAti ptiyiri. nie EtwiyAN viri tH. pE nIytieR Em BriNM.
3-4ekAyH kAlmAyEA

dYe wMbM dAmM BArY hv y M eelMgik biElewkyM hvA o ien svikyM ecyH t . iH kyI* q Epriu. hvA pRu, yEhAvyew shAyA {AenA mxYen s]xHwic@!

hvA jIv qM v qAy vAi smM. ekbumAlAKmA eedvieR vizixHw dtA. Q dtAew timk krA RieR EpwkiEluAyi. kyI Ak, lBik qeAe am qAyvAi smM.

l i 4+11-5+2
o zbHdMEpAelyAyi. 11nI nieR sEhAdren ekA. nieR kiniM nieR sEhAdreR rM sVIkriA mi vAyH piL. atinAliEA, {A Q miH dri t n. 12 mH nI vityH kyM nieR ecwik nAyi vL kyM ecyHt. qAliEA nI vit cA mi nieR viien vLrA shAyiyil. miyi nineA vstiyAvil. oAErAErA l LiEl nI alutiriyM. 13aEA kyI pRu, Q zi qni tAAnAvutilumDi kmANH! 14nIyitA qeR mi viuEpA kAene nibi. EA qni nie kANAEnA nieR smI pAyiriAEnA k}ikyil ! {A vIwil A vnAM! miyielAwM {A alutiriEyivM. qe kAv qe ekAl@M. 15aEA yEhAv kyIEnAw pR u, aen sMBviA {Anv diyil! eriluM nie ekAA, kyI, ayAeL {A vLer wt ziiM. anrM yEhAv kyI eR Em orwyALmiu. M aven ekAlAtiriA awyALmAyi atH. kyIeR vMzM yEhAvyiniM dEr EpAyi. ed ki} EnAdH* Edz H av tniAyi o vIwAi. 17kyI teR BArYymAyi N EckyM av hAEnAien s vikyM ecyHt. kyI o ngrM pNiykyM ngrinH teR punAy hAEnAieR Ep n kyM ecyHt. 18hAEnAinH QrAdH q pu jnic@. QrAdinH emyEy q puAyi. emyEylinH emTUz Ey qeA pumAyi. emTUz EylinH lAem jnic@. 19lAem ru OIkeL vivAhM k}ic@. dYv dA; rAm v silA. 20dA yAbAlien s vic @ . wArLi vsikyM nitYv] iyH kAlikeL vL kyM ec@vew pitAvAyi
16kyI

6
yAbA. 21dyH ybA qeA pu wiyAyi. (ybA yAbAlieR sEhAdr.) ybA kirvuM oAw}luM vAyivew pitAvAyi. 22silA, bkyI en svic@. uM oAwM ekAu pkrNL@ew pNiAew pitA vAyi bkyI. ayAL@ew sEhAdriyAyi nymA. 23lAem teR BArYmAErAwu pRu, dA, sil A , qeR zbH d M Ekk! lAemieR pimA rAy ni Ekvi. ov qe Evdniic@. aekAH aven {A ekA. o i qe wic@. atinA {An ven ekA. kyIen ekAti zi ByAnkmAyi! atinA qe ekAAlu ziyM ByrmAyiriM!

24

dAmiM hvy H M o putiy i wi 25dAM hv y mAyi NEc. hvA meA ienwi svi c@. av avnH EzH* q@ Epriu. hv A pRu, eedvM qnieA puenwi nkiyiri. kyI hAeblien vDic@. pE EA eLni@ Ezien kiiyiri. 26EziM o puAyi. EnAzH qv Epriu. aEA mt jn yEhAvey viLic@ wi.* dAmieR wMbcriM tH dAmieR wMbei y pusHtkmANH. eedvM teR te pkAyi mxYer s] x H w i c@.* 2eedvM aver NAyM epA yM s]xHwic@. eedvM aver a# hikyM dAM* q EprH aver

E z H nk qM qAy vAi smM.

jn ... wi jn yEhAv q nAmM viLic@ wi qM. eedvM ... sx ] w av mxYen eedv H ic@ ieR ticHCAyyi s]xHwic@. l. 1+27, 5+3. dAM mxY aeli jn qA NH Q vAinM.

EnAdH alutiriy qM.

7
s] x H w ic nALi te nkyM ecyHt. 3dAmi 130 vyS tikti EzxM avnH o pu wiyAyi. i dAmienEAel te kAN eu. dAM teR punH EzH q Epriu. 4 EzieR jnni EzxM 800 vx wi dAM jIvic@. kAlyLvi dAminH aEnkM pu AM puikL@M Ayi. 5aen 930 vxM jIvic t i EzxM dAM mric@. 6EzinH 105 vyAyiEA ayAH EnAzH qeA pu Ayi. 7EnAzieR jnni EzxM EzH 807 vxM wi jIvic@. atiniew EzinH aEnkM puAM puimAmAyi. 8aen 912 vxM jIvicti EzxM EzH mric@. 9EnAzinH etARu vyAy EA avnH eknA qeA pu Ayi. 10 wH 815 vxMwi EnAzH jIvic@. atiniew aEnkM puAM puimAmAyi. 11aen 905 vx AlM jIvic t i EzxM EnAzH mric@. 12EknAnH q}up vyAyEA mhlEl jnic@. 13wH EknA 840 vxM jIvic@. atiniew aEnkM puIpuAM ayAAyi. 14aen 910 vxM jIvicti EzxM EknA mric@. 15mhlEllinH aRupiyH vy AyEA ayAH yAerdH q EprAy o pu jnic@. 16yAer dieR jnni EzxM mhlEl 830 vxM jIvic@. atiniew ayAH aEnkM puIpuAAyi. 17 a en 895 vxM jIvicH mhlEl mric@. 18yAerdinH 162 vyAyEA hAEnAH jnic@. 19hAEnAieR jn nEzxM yAerdH 800 vxM jIvic@. atinkM aEnkM puAM puimA M ayA jnic@. 20 aen 962 vxAlM jIvictiEzxM yAerdH mric@. 21hAEnAinH aRupiy vy AyEA ayAH emTUzlhH q 22 emTUzlhH pu jnic@. jnictiEzxM hAEnAH 300 vxM wi eedvEAewA nw. smyM ayAH aEnkM puI

l i 5+3-6+4
puAAyi. 23aen hAEnAH 365 vxM jIvic @ . 24 o divsM eedvEAewA@ nwEv hAEnAH atYnAyi. eedvM ayAeL qw. 25emTUzlhieR 187AM vyi lAEmH q pu jnic@. 26lAEm ieR jnnEzxM emTUzlhH 782 v xM jIvic@. atiniew aEnkM puI puA ayAAyi. 27 aen 969 vxM jIvicti EzxM emTUz lhH mric@. 28lAEminH 182 vyAyEA ayAeA puAyi. 29 lAEmH av EnAhey* Epriu. av pRu, eedvM miey zpictinA Q miyi nAM kWinAVAnM ec@ . qA EnAh nm vimM nM. 30EnAhyew jnnEzxM lAemH 595 vxM wi jIvic@. atiniew ayA H aEnkM puIpuAAyi. 31aen 777 vxM jIvictiEzxM lAemH mric@. 32EnAhyH H 500 vyAyEA ayAH EzM, hAM, yAePH qI m puAAyi. mxYew ti miyiel mxY epkieA i. av puimAAyi. 2 epik surimArAeNH eedvpuA ku. epi kLi tH xHwe oAErA EryM eedvpuA vivAhM k}ic@. ep@ ikeL svic@. 3 kAlM piIwM aenyA y enPilimk* miyi vsic@. av zsHtM purAtnkAlM mt E vliy vIrAmAyi.* 4aEA yEhAv pRu, m xY evRuM mtYrANH. qeR A

EnAh vimM qANH Q EprinM. e n P i l i M vIN mxY q qAy vAieR ai lYM. piIwH enPilIM vliy pwyALikL@ew si mAy wMbmAyi. e p . . . v I r A r A y i eedv puA mnxYew puimAer vivAhM ecyHtEA sHIkAy ik purAtnkAlM mtEl si vIrArAyi Ii. avrANH aM piIwM Edz vsici enPilImk.

l i 6+5-7+7
vinH qAlvuM avrA } Akyil. 120 vxE jIvi AEn {Anver avdi. 5miyiel mxY vLer ti niR vrAeN@ yEhAv ku. mxY erEA}uM tiEy mni vicAri _evH yEhAv ku. 6 miyiel mxYer s]xHwicti yEhAvyH d+KM Ayi. atH yEhAvyew Xd yi d+KkArNmAyi. 7atinA yEhAv pRu, miyi {A s]xw H ic qlA mxYeryM {A nzi iM. qlA mxYeryM qlA m]g eLyM qlA }jvienyM {A nziiM. kAziel qlA pRv keLyM {A nziiM. q ekAeA, {Anietl A M s] x H w i cElA qti qni d+KmH. 8qA yEhAvey sxH w nA iy orA miyiluAyi-EnAh. EnAhyM mhALyvuM wMbieR kTyA NitH. teR tlmRyiel nlvM EdAxmvmAy ovnAyi EnAh. aEhM qlAyHEA}uM eedv e asric i . 10EnAhyH m puAAyi+ EzM, hAM, yAePH. 11eedvM miyiEl EnAi. m xY a nziictAyi av ku. ql A yiwvuM klAp. 12L@k ti niRvM UrAmAyi. av miyiel tL@ew jIvitM nziici. 13atinA eedvM EnAhEyAw pR u, qlA jnL@M miyi EkAp vuM klApvuM niRc@. atinA qlA jIvjAleLyM {A nIM ec@M. {Anver miyi niH pUmAyM nIM ec@M. 14 EgAPmrM ekAH o epkM ninAyi niik. ep ki mRikL@Ai kIlupEyA gicH epkM epAtiyk. 15epkinH 300 m}M nILvuM a m}M vItiyM mm}M yrvum AyiriNM. 16EmryH ptien iu tAe}yAyi o kiLivAtilum Ak. epkieR vzH o vAtiluM Ak. epki m nilkL@AkNM. o EmuM o nwuM o kI}HuM.
9EnAhyew

8
17{A pRyt@ EyAew Ekk. {A miyi o mhAL ymAA EpA. kAzi kI}i jIvi qlAienyM {A nziiM. mK qlAM mriM. 18pE {A nIymAyi o viEzx krARuAM. nIyM nieR puAM nieR BArYyM puBArYmAM epk i kyRNM. 19miyiel qlA jIv jAlL@ewyM NienyM epien yM etrewNM. avey ni ELAewAM epki kyNM. 20 mi yiel qlArM pikeLyM m]g eLyM ql A rM }jeLyM kek. avyeweylAM Nien yM epienyM epki kyuk. 21epki ql A rM BNvuM kk. a ninM m]gM p EyAgiAM. 22EnAh aeneyl A M ecyH t . eedvM klictH aEhM arMti asric@.

LyieR rMBM anrM yEhAv EnAhEyAw pRu, nieR tlmRyie dxHwrAy mxYewyiwyiEAluM nIeyA nl mxYnAeNH {AnRi y. atinA nieR wMbAer eyl A M i epki kyRuk. 2iy qlA m]gL@ewyM }u EjAwikeLyM (NienyM epien yM) miyiel melA m]gL@ew oAErA EjAwikeLyM kek. niEAewA M Q m]geLyM epkii El ekAuEpAkNM. 3qlA pik L@ewyM }u EjAwikeL M ep mAyi kek. mu m]g nzii eti EzxvuM Q m]geLlAM miyi wrA kArNmAM. 4 mt }u divsM k}iH {A miyi EGArmAy m} epiM. nAl pkluM nAl rAvuM m} w niM. miyiel skl jIv jAlL@M nziiewM. {A s]xHwicetlAM lAtAM. 5 yEhAv yew kln EnAh aEtpwi as ric@. 6m} epyHtEA EnAhyHH 600 vy Ayi. 7LyiniM r ewti EnAhyM wMbvuM epki kyRi. EnAhyew BArY

9
yM puAM avew BArYmAM aE hEAewAM epkiluAyi. 8iy qlA m]gL@M* miyiel mu m]gL@M pikL@M }jL@M 9EnAhEyAewA@ epki kyRi. eedvkln EpAel orAM o epM awu EjAwikLAyANH Q m]g epki Evzict. H 10}u divs EzxM LyM wi. miyi m} epA wi. 11-13EnAhyHH 600 vyS AymAyi EA, rAM mAsieR pti En}AM divsM miyew awiyilu qlA RvkL@M epAieyA}uki. mi yi ni@ evM vhiAM w i. aEt divsM m} m}uv miyi El zmAyi ptic@. kAze jnAlk REpAelyAyi atH. nAl pkluM nl rAiyM m} epyHt. aEt divsM EnAhyM BArYyM mL@M-EzM, hAM, yAEPH, avew BArYmAM epkiEl kyRi. 14 mxYM miyiel qlA rM pikL@M m]gL@M epki kyRiyi. ql A rM kkAli kL@M m]gL@M }jL@M qlArM pikL@M epkiluAyi. 15Q m] g eLl A M EnAhEyAewAM epki kyRiytANH. jIvzVAs m qlAyinM jIvikL@M QrAyi EnAhEyAewAM epki kyRi. 16eedvM EnAhEyAw klicti kA rmANH qlA m]gL@M epki ky RiytH . anrM yEhAv av piAel vAtilwc@. 17nl divs evM miyi elA}uki. evM epAi epke emel miyi niyi. 18jlnir H vIuM vIuM ykyM niri vLer EmEl epkM ykyM ec yHt. 19vuM y mlkEpAluM evinwiyilAMviDM eveA mAyi. 20evM mlkM mIet y. vuM epAm mlEyA L@M ptwi mkLilAyi jlnirH. 21-22miyiel qlA jIvikL@M c. ql A OIyM puxM ql A piyM miyilu qlArM m]g L@M mric@. qlArM m]gL@M mi
iy mg ] blikH pEyAgi A eedvM avdici pim]gAdi k.

l i 7+8-8+11
yiel }jL@M mric@. kryiel jIvzVAsm ql A jIvikL@M ceAwi. 23ri eedvM mi ey mAi-miyiel qlA jIvi EyyM eedvM nziic@. qlA m xYM qlA m]gLuM qlA }j L@M qlA pikLM mKniM wc@ nIeu. EnAhyM ayAELA ewA mxYM epkiluA yi m]gL@M mAmANH avEzxic jIv. 24 divs evM miey mwieAEyi. LyieR avsAnM pE eedvM EnAhey mRil. eedvM EnAheyyM avEnAewAM epkilu m]geLyM oA. miyH Em eedvM kAwiic @ . evM vA wi. 2kAzniM m} ep@ ni. gBi niM evemA}u M nilc @ . 3 miey mwiyi evM tA}A wi. divs EzxM epkM miyi sHpzi viDM evM tA. 4 arArAtH* pv t nirkLielAilANH epkM tiytH . }AM mAsieR pti En}AM nALilAyi a sMBvict. H 5evM Ru wkyM pAM mAsieR oAM divsmAyEA E}M pvt jlniri mk Li kANviDmAvukyM ecyHt. 6nAl divs EzxM EnAh epki tAAiyi jnAl R. 7o epAey EnAh puR E viu. epA evM vuM ver vM EpAymi. 8 EnAh o AvienyM puREyc@. evM viy kr keAnANH EnAh Avien ayc t H . evM miey EA}uM mwiyiuEA qRiyA EnAh #hic@. 9miyi evM aEA}uM viyii lAtinA AvH epki mw ieyi. EnAh Avien piwic@ vIuM epkilAi. 10}u divs EzxM EnAh vIuM Avien puREyc @ . 11ac y H EzxM AvH tiriek EnAhyew awei. AvieR

arArAtH aTvA rA. ki} i yiel o EdzM.

l i 8+12-9+14

10
niRyHk. 2 miyilu qlA m]gL@M kAziel qlA pRvkL@M qlA }jL@M kwliel qlA m/YvuM nie ByM. aveylAM nieR niy Ni kI}ilAyiriM. 3mH {A ninH hArinAyi pc ssYeL nkiyi. ni qlA m]gL@M ni BNmAM. miyi luetlAM {A ni t. qlAM niL@EwtANH. 4 pE o kl nwi {A nin t. jIvnAy rM ti ni mAMsM oriluM nI BitH. 5 niL@ew jIvEvi niL@ew rM {A vzYewM. orAeL ekAl@ m]gieR jIvM {A vzYewM. meArAeL ekAl@ etA mxYEnAwM {A jIv rM EcAdiM. 6 eedvM teR te pkAyi mxYer s]xHwic@. atinA etiluemArAeL ekAl@v M o mxYnA ekAlewM. 7EnAh, ninM nieR mM aEnkM stikL@Ake. nieR L@keLeAH mi niRyHk. 8anrM eedvM EnAhEyAwM pu AErAwmAyi pRu, 9{AniEALi tA niEAwM ninEzxM jIvi nieRyAL@kELAwM o wwiyA . 10epkiniM niEAewA M puR v qlA pikELAwM m]gELAwM kkAlikELAwM {A Q wwi ec@. miyiel skl jIvjAlELAwmANH qeR wwi. 11tANH {A niELAwA krA+ miyiel skl jIvM Ly i nziieu. qA atini oriluM sMBviil. ni oriluM o LyM miyiel jIven owM nziiil. 12eedvM w, ni {A Q vAgHdAnM nkieytinwyALmA yi {A ni cil nM. awyALM {A nIymAyM miyi el skljIvjAlL@mAyAiy krARinH sAYmAyiriM. niy kAlM m}uv Q krA nilniM. {A t awyALM tAyiriM+ 13kAEmGiwyi {AenA m} vil@Ai. m}vilH {AM miyM tilu krARieR awyALmAyiri M. 14miyH mkLi {A kAEm

ekAi o putiy olIvH lyA yi. atH vr krmiyue ti EnAhyH kiiy etLivAyi . 12}u nAEzxM EnAh Avi en vIuM viu. qAlivN AvH mwi vEtyil. 13atiEzxM EnAh epki eR vAti R. mi Niyi ritAyi EnAh ku. atH vxieR dYmAse dYdiv smAyi. EnAhyHH aEA 601 vyAyi. 14rAM mAsieR piEy}AM divsmAyEAE}M mi pUmAyM Niyi. 15aEA eedvM EnAhEyAw pR u, 16epkM Epik. nIyM nieR BArYyM mL@M avew BArY mAM EA puRE EpAkNM. 17qlA pikL@M m]gL@M }j L@mwM epkilu svjIvjAl eLyM puRE ekAuvrik. av epuepki vIuM miey niR yHe. 18atinA EnAh teR BArYEyAwM mELAwM avew BArYmAErAwemAM puRE v. 19qlA m]gL@M } jL@M pikL@M epkM viu. qlA m]gL@M wMbM wMbmAyi epki puRiRi. 20anrM EnAh yEhAvyHeA yAgpIWM pNi. Ikrie pikLi ciltiEnyM mAy m]g Li ciltiEnyM EnAh eedv i blipIWi bliyic@. 21yEhAv bliey mNH sVdic@. yEhAv sVyM pRu, {Anini oriluM mxYer zii vA miey zpiil. mxY ecRu M mtE dxHwrA. atinA {Anini oriluM miyi jIvi ql A iEnyM EA ecyH t EpAel nziiil. 22mi Ayiri EvALM kAlM vityHliM ekA yHiM smymAM. qlAyHEA}uM tM wM EvnluM eeztYvuM pkluM rAiyM miyiluAke. putiy rMBM eedvM EnAheyyM aveR pu AeryM a#hic@. eedvM av EnAw pRu, aEnkM ikL@A ke. nieR L@keLeAH Q mi

11
GeL ekAuvEA EmG iwyi ni m}vil kANAM. 15 m}vil kAEA niEAwM miyiel skljIvjAlELAwM {AAiy krARien {A oAM. o LyM oriluM miyiel m}uv jIvenyM nziiil qANH krA n RH. 16EmGLi m} vil kAEA {A miyiel sk l jIvjAlM qnimiwyilu Aiy nitYmAy Q krARien oA iM. 17atinA yEhAv EnAhEyAw pRu, {A miyiel skl jIv jAlL@mAyAiy krARieR etLivANH Q m}vilH. vIuM } 18EnAhyew puA avEnAewA M epki puR v. EzM, hAM, yAePH qAyi avew Epk. (knAeR pitAvAyi hAM.) 19 av mvM EnAhyew pu ArAyi. miyiel skl mxY M m Epew stikLANH. 20EnAh o k]xiArnAyi. av o miriEAM vLi. 21 EnAh atiniM vIuAi wic @ . EnAh vIu wicH m piwic@ teR wAri kiw. av ngHn nAyi. 22 knAeR pitAvAy hAM teR pitAvieR ngHnt ku. hAM tH wAri evLiyilu teR sEhAdrAErAw pRu. 23aEA EzmM yAEPM wi o vOemw H EtALiliH puRM tiriu wAri nk ecH tL@ew pitAvieR ngHnt mwi. atinAlv pitAvieR ngHnt kil. 24EnAh vIieR lhriyi myiiwkyAyi. pE NeNIEA teR L ypunAy hAM tEAw ecyHtet AeNH EnAh aRiu. 25atinA EnAh pRu, knA* zpiewe! av teR sEhAdrAH awimyA yirie!
knA hAmieR pu. knAniel jn pAlsHtI, elbAEnA, siRiy qiv yew tIrEdzLi vsici. piI wH eedvM Q EdzM yi AEyjntyH nki.
26EnAh

l i 9+15-10+9
w,

27

EzmieR eedvmAy yEhAv vA}H ewmARAke! knA EzmieR awimyAyirie. eedvM yAePi wt mi nke. EzmieR wArLi eedvM vsie. knA av ew awimyAyirie.

28Lyi EzxM 350 vxM wi EnAh jIvic@. 29950 vxAlM jIvi cti EzxM EnAh mric@.

10

rAjY vL vYApi EzM, hAM, yAEPH qivrAyi EnAhyew puA. Ly i EzxM Q m EpM aEnkM mL@ew pitAArAyiI. Ezmi eRyM hAmieRyM yAePi eRyM pigAmikeLi ni pR y.

yAePieR pigAmik puA+ EgAm, mAEgAgH , mAdAyi, yAvA, b, Emz, tIrAsH. 3EgAemrieR puA+ asH e k nAsH, rIPH, EtAgA. 4yAvAeR puA+ qlIzA, t zIzH, kiIM, EdAdAnIM, 5emfiERniysmieR tIr Edz jIvicv yAePieR Q vMzprryi epvrANH. oAErA puM sVM miyAyi. qlA EgAvuM vLH viviD rAxH \ L@Ayi. oAErA rAxH\iM ati ERtAy BAxyAyi.
2yAePieR

hAmieR pigAmik puA+ zH , mi yIM,* pUH, knA. 7zieR puA+ esbA, hvI lA, sbHtA, rmA, sbHetA. rmAyew puA+ ezb, eddA. 8zinH niE%AdH qeA pum Ayi. niE%AdHH miyi atiz nAyiI. 9 yEhAvyew mi niE%AdHH o vliy EvArnAyi. aekAANH L@k muver avmAyi tArtmYewi en
6hAmieR

mi

yIM QjipHtieR meA EprH.

l i 10+10-11+6

12
25eb

pRytH, yEhAvyew mi o vliy EvArnAy niE%AdienEA elyANyA. 10niE%AdieR sA%AjYM bAEb, qer, kElEn, aAdH qien zinArAjYe ngrLilArMBi . 11niE%AdH aUriElM EpAyi. niE%AdH aUri nInEv, erEhAEbA H Q, kAlhH , 12Eres qI ngr pNi. (nInEvyHM klA hyHmiwyH iti ec@ Eres nAyi vliy ngrM.) 13ludIM, anAmIM, elhAbIM, nPH hIM 14 pUsIM, ks@hIM, kPHEtArIM qiviwLiel mi yIMpuA ePlisHtYew pUvikrAyi. 15knA sIEdAeR pitAvAyi . sIEdA knAeR dYpunAyi . hitYew pitAvAy Ehi eRyM pitAvAyi knA. 16pie eybUsY, aEmArY, gi zY, 17hivY, aY, sinY, 18a vAdY, esmArY, hmAtY qiv knAeR mLAyi. knAeR wM b ElAkieR nAnA BAg LiElH vYApic@. 19knAnYew mi, sIEdA mt egrArieR dizyi gAAveryM esAEdAM, egAEmAr, dHmA, esEbA yIM qivyew dizyi lAz ver yM yi. 20averlAM hAmieR pigAmik LAyi. wMbAelAM av EwtAy viBAgvuM BAxymAyi . averl A M EtYk rAxH \ LAyiI. EzmieR pigAmik m sEhAdrnA yi EzM. qAyjntyew pitA vAy qeb EzmieR o pigA miyAyi.* 22lAM, aU, axAdH, lUdH, arAM qiv EzmieR mLAyi . 23arAmieR puA+ QsH, , EgeT, mzH qivrAyi. 24axAdH zAlhieR pitAvA yi. zAlhH ebrieR pitAvuM.
21yAePieR

ru puAew pitAvAyi . EpelgH* qAyi ov eR EprH. aveR kAlAyi mi rAyi BAgietH. atinAlA NH avnH Ep vINtH. mE sEhA dreR EprH EyAtA qAyi. 26EyAAeR puA+ aEmA dAdH, zAelPH, hsAevH, yArhH, 27hEdArAM, QsA, dikAhH, 28oAbA, abImAEy, ezbA, 29oAPI hvI lA, EyAbAbH. 30EmzAyHM ki} mlEyArrAjYimiwyH Edz ANH Q jnt vsictH. esPA rAjYieR dizyilAyi EmzA. 31averAeyANH EzmieR wM bA. avM wMbM, BAxk, rAjY , jntk qien vinYsi ei. 32EnAhyew puAew vMzAvli atANH. av tL@ew rAjYin sricH vinYsieu. Q wMb Li nivrANH LyEzxM tl mAek vYApictH. viBjie jnM Lyi EzxM ElAkM m}uv o BAx sMsAric@. qlA m xYM oEr vAk pEyAgic@. 2jn ki}niM nIi zinA rAjYH o smtlM kei. av aview tAmsmArMBic@. 3jn pRu, n xHwiky Ai atH tIyi @ H kw mtANM. aen av kli pkrM xH w ik ekAH vIwAi. Ayi pkrM kIlANH av pEyAgictH. 4aEA jn pRu, nmH nAyi o ngrM pNiyAM. kAzM me o EgApurvuM nmH pNiyAM. nAM sirAM. a ne omyvrAM. nAM miyiel AwM citRukyil. 5ngrvuM tEgApurvuM kANA yEhAv Riv. aetlAM A mxYer yEhAv ku. 6yEhAv pRu, verlAM oEr BAx sMsAri. av omEyAewyANH Q EjAli ec@tH. tv ecA nAtieR rMBM mAmANH. tAm
epelgH viBjnM qANH Q Epri nM.

11

q A y . . . p i g A m i y A y i qEs rieR puAew pitAvH Ezmi piR v qM.

13
siyAet avH #hietM ecA k}ivuAM. 7atinA nm ecH avew BAx klAM. aEA av prsHprM mnilA kAet EpAM. 8aen yEhAv jne ElAk emAwM citRic@. atinA ngrM pUiyAA av k}iil. 9aview vc A NH yEhAv ElAk ieR BAxyAek kliytH. ati nA le bAEb* q viLi. aen yEhAv jneL aview niH miyew plBAgLi El citRic@. EzmieR EgAieR kT EgAieR kT ni pRy. Lyi ru vxi EzxM EzmieR RAM vyi aveR punAy akHxAdH piR . 11atiEzxM EzM 500 vxM jIvi c@. avnH m puIpuAmAyi. 12axAdi miyu vy AyEA aveR punAy zAl hH piR. 13zAlhH piRtiEzxM axAdH 403 vxM jIvic@. aA lH avnH mu puAM puimA mAyi. 14zAlhi m vyAyEA aveR punAy eb piR. 15ebrieR jnnEzxM zAlhH 403 vxM jIvic@. atiniew avn@ m@ puIpuAM jnic@. 16ebrinH minAlu vyA yEA aveR pu EpelgH piR. 17EpelgieR jnnEzxM eb 430 vxM jIvic@. atiniew mu puIpuAmAyi. 18Epelgi m vyAyEA ery q pu jnic @ . 19ery vieR jnnEzxM EpelgH 209 vxM jIvic@. atiniew avn@ mu puI puAmAyi. 20eryvinH miru vyAy EA punAy ezgH jnic@. 21 ez gieR jnni EzxM ery 207 vxM jIvic@. atiniew ayA mu puIpuAM jnic@. 22ezgi m vyAyEA punAy nAEhA jnic@. 23 nAEhA
10EzmieR

l i 11+7-12+3
AyEzxM ezgH 200 vxM jIvi c @ . atiniew mu puIpuAM jnic@. 24nAEhArinH pieyAtH vy AyEA punAy EtrhH piR. 25EtrhieR jnni EzxM nAEhA 119 vxM jIvic@. atiniew mu puIpuAM jnic@. 26EtrhinH q}up vyAyEA puArAy aAmM nAEhAruM hArA M jnic@. EtrhieR wMbkT wMbkTyANitH . aAM, nAEhA, hArA qivew pitAvAyi EtrhH . hArA ElAieR pitAvH. 28teR pitA vAy EtrhH jIviciriEAe hArA teR jEdzmAy bAbiElA Niel Qri vc@ mric@. 29aA mM nAEhAruM vivAhM k}ic@. aA mieR BArY sARAyi. nAEhArieR BArY miA. av hArAeR mkLAyi . hArA miyewyM yisH yewyM pitAvAyi. 30vYyAy sARAyiH mL@Ayiil. 31EtrhH teR wMbEAewAM bAbiElANiel QriniM EpAyi. knAniEl EpAkAnAyi av ew EzM. EtrhiEnAewAM pu nAy aAM, pQnAy ElAH, (hArA eR pu) mmk sARAyi, (aA mieR BArY) qivmAyi. av hArApNieli aview tAmsiA tImAnic@. 32EtrhH 205 vySver jIvic @ . hArAnivc H av mric@.
27EtrhieR

12
2

bAEb aTvA bAbiElANY. i} yHk qM.

eedvM aAmien viLi yEhAv aAmiEnAwu kli c@, nieR rAjYeyM sVj neLy M viuEpAkuk. nieR aeR wMbe viH {A kAi rAjYE EpAkuk. niini@ {AenA mhA rAxH\M pNiyM. nie {A a#hikyM nieR nAmM {A simAkyM ec@M. nie a#hiver {A a#hikyM nie zpiver {A zpi

l i 12+4-13+3
kyM ec@M. miyiel qlA mxYeryM {A niilUew a#hiM.

14
yil . {A nieR sEhAdrnA eN kti averEAw dy kANiM. aen nineeR jIv riAnAvuM. 14aen aAM QjipHtieli. QjipH t iel puxA atisu riyAy sARAyiey ku. 15Qji pH tiel cil EntAAM aveL ku. av avL@ew sQrYei PREvAEnAw pRu. av sARA yiey PREvAeR ekAAriEl ekAuEpAyi. 16sARAyiyew sEhA dren nilyi aAmiEnAwu PR EvA vLer dyApUvM epmARi. PR EvA aAminH kkAlikeLyM wkeLyM k}utkeLyM sAnic@. aAminH B]tYAeryM B]tYkeLyM okeLyM sAnic@. 17PREvA aAmieR BArYey ekAuEpAyi. atinA yEhAv PREvAM wMbAM mArkErAg nki. 18animiM PREvA aAmien viLic@ pRu, nIey EAwu kw etA ecyH t tH ! sARAyi nieR BArYyAeNH nI qekAeEAw pRil? 19av eLeR sEhAdri qA nI pR tH . qinANen pRtH ? aekAANH {AnveL BArYyAyi sVIkrictH. qAlitA {A nieR BArYey tiriek t. aveLyM ekAH epAyH e AZ! 20 anrM aAmien QjipHti puRAA PREvA klic@. atinA aAM teR piEyAewAH QjipHt viu. tAyietlAM av ew ekAuEpAvukyM ecyHt. aAM knAniEl mwu aen aAM QjipHt viu. aAM teR piyM tni etlAmAyi enegvH* Edzwi sric@. ElAM avEnAewAm Ayi. 2 smyH aAM vL er DniknAyi. aEnkM kkA likL@M eviyM sVvuM av Ayi. 3aAM teR yA w. ayA enegviniM EbETli El mwi. EbETpNiM
enegvH eydyew mEdzM. etBAg

aAM knAniEl EpA yEhAvey asric H hArA viu. ElAM ewyAyi . aEA aAminH q}upi yH vyAyi. 5aAM teR BArYyAy sARAyi, anirvnAy ElAH, awimkeLlAM wAet hArA ni vcH tniu lBicetlAM ew ekAuEpAyi. aAmM sMG vuM hArA viH knAEdzE EpAyi. 6 av knAEdzwi sricH EzEKMpNMver qk yM pie EmAEryew vmrM ni iwE EpAkyM ecyHt. knA nYrANH aEALview tAmsicitH. 7yEhAv aAmi tYeu. yEhAv pRu, Q EdzM {A nieR pigAmik nM. yEhAv tni tYe aEt lH yEhAvey rADiti Evi aAM o yAgpIWM pNi . 8anrM aAM aview niM puReH EbETli ki} pvt iEl EpAyi. aAM aview wArmwic@. EbET li pwiARAyi. hAyingrM ki} M. lH aAM yEhAvyew meA yAgpIWM pNi. aview aAM yEhAvey rADic@. 9 ati EzxM aAM yA w. eneg vH EdzEH aAM EpAyi.
4aAM

aAM Qjipt H i EdzH vLer vr c y Ayi. m} epyH t il + kw AmvuM Enriu. atinA aAM QjipHtiEl EpAyi. 11teR BArY sARAyi atisuriyAeNH aAM ku. atinA QjipH t iel ti etAumH aAM piEyAw pRu, nIeyA suriyAeNe niRiyAM. 12QjipHtiel puxA nie kAM. aEALv pRyM, v yAL@ew BArYyANH. atinA nie EnwtinH av qe ekAl A niwyH . 13atinA nIey eR sEhAdriyAeNH qlAvErAwM pRyk. aEA avere vDi
10aAlH

13

15
hAyipNiM wyH o lEH aAM EpAyi. avM wMbvuM mH tAvLmwic lM teyAyi atH . 4 aviewyAyi aAM o yAgpIWM niict. H aen aAM aview yEhAvey rADic@. aAmM ElAM Evpiriy 5 smyM ElAH aAmiEnAewA M yA ec@Ayi. ElAi nH aEnkM m]gL@M wArL@mA yi. 6aAmiM ElAiM an vDi m]gL@AyitinA av yH Ev hArM Edz mtiyAyiil. 7knAnYM eprisY M smyH aview vsici. aAmieRyM ElAieRyM wy A ti zNHWymAyi. 8atinA aAM ElAiEnAw pRu, niwyi klhM Ev. nieRyM qeRyM A ti luM klhM pAwil. neLlAM sEhA drArANH. 9n EvpiriyNM. nin ixHwm lM etrewAM, nI wdizyiEl EpAyA {A vl vzE EpAkAM. nI vlE EpAyA {A wEM EpAkAM. 10ElAH uM EnAiyEA EyA AtA}H v r ku. aview DArALM evmeM ElAH ku. (yEhAv esAEdAmM egAEmAeryM nzii ti mAyi tH . EsAv very EyAAtA}H v r m}uv yEhAvyew dYAnM EpAelyAyi . QjipHtEdzM EpAel nl Edz mAyi tH.) 11atinA EyAA tA}Hvryi vsiA ElAH tImA nic@. vM Evpiriu. ElAH ki}diiEl yAyAyi. 12aAM knAEdz te ti. ElAH tA}Hvryiel pNLielA i tAmsic@. ElAH vLer et EsAEdAMngrM teR tAvLmAi. 13esAEdAmiel jn ekAwM pApi kLAeNH yEhAv aRiu. 14ElAH EpAyti EzxM yEhAv aAmiEnAw klic@, nin uM EnAk. vwM etM ki}M pwi ARuM EnAk. 15nI kA Q EdzM m}uv ninM nieR mM avew mmAyi {A tM.

l i 13+4-14+7
qAlEM niERtAM. 16miyiel mNri EpAel nieR jntey {A viiM. miyiel mNrikeL eiluM qA k}iA nieR jnteyyM av H q@vA k}iyM. 17atinA EpAvuk. nieR Edzwi nwk. {AniEALi nin t. 18atinA aAM teR wAr L@m}ic@ EpAyi. mE%yew vliy mr w tAmsiAnANv EpAy tH. atH ehEApNinwA yi. aview aAM yEhAvey rADiA o yAgpIWM pNi. ElAH piwieu a%AeP yi zinA rAjAvH. aErYAH qlAsAriel rAjAvuM ekedAlAEyAem lAM rAjAvuM tIdA EgAyIMrAjAvumAyi . 2Q rAjAA EcH esAEdAM rAjAvAy EbrA, egAEmArArAjAvAy bizA, dH m ArAjAvAy zinAbH , esEbAyIMrAjAvAy ezEmeb, EblArAjAvH (EsAv qM EblA viLiei) qivErAw yM ecyHt. 3Q rAjAAerl A M tL@ew eesnYe siIMtA}H v ryi o mic@ Ec (siIMtA}Hvr EA} e kwlANH). 4 Q rAjAA pu vxAlM ekEdAlAEyAem rien Esvici. qA ptim AMekAlM averlAM rAjAvientier tiriu. 5 atinA ptinAlAM vxM ekedAlAEyAemrAjAvH tEAewA m@Ayi rAjAAemAH av etier yi v. ekedAlA EyAemrAjAvuM suXtH rAjAAM erPAyimkeL asHetErAH k yImivc H EtAl i c @ . sUyImkeL hAmivc@M EtAlic@. mYer av zAEvkirYAyImi evc@M kI}wi. 6EsyIrieR pv t EdzM wi mmiyew atiiyAy qlArA very EdzLi tAmsi EhAmYer av EtAlic@. 7anrM ekedAlAEyAem vw mi zH p AiEl ecH amAElkYer EtAl i c @ . aEmArYEryM aEhM EtAl i c @ . hesEsA-tAmArilAyi av vsicitH.

14

l i 14+8-24

16
ec w etl A M aAM tiriek ekAuv. OIkeLyM ikeL yM ElAienyM ayAL@ew sADn eLyemlAM aAM tiriek ekAu v. 17ekedAlAEyAemrienyM ayAL@ ew sKYrAjAAeryM EtAlicEz xM aAM vIiEl mwi. aEA aven sVIkriA esAEdAMrAjAvH zAEvtA}HvryiEliRi v. (rAjA vieR tA}Hvr qANtiEA aRi yewtH.) mIEsed mIEsedM aAmien kANA ec. av atYutnAy eedvieR o puErAhitnAyi. mIEsed avuM vIuM ekAuv. 19mI Esed aAmien a#hic @ pRu,
18zAElMrAjAvAy

8 smyM esAEdAM, egAEmArA, dHmA. esEbAyIM, EblA qiviw Liel rAjAA oEcH t L@ew zuvientier yM ecA puReu. siIMtA}HvryiElANv EpAytH. 9 lAmiel rAjAvAy ekedA lAEyAem, EgAyIM rAjAvAy tIdA, zinArAjAvAy a%AeP, qlAsA riel rAjAvAy aErYAH qive tirAyANv yM ecyHttH. atA ytH au rAjAAetirAyi nAlu rAjAA yM ec@kyA yi. 10siIM tA}H v ryi kIlu niRc anvDi }ikL@Ayi. esAEdA mielyM egAEmAryielyM rAjA A tL@ew eesnYEAewAH oAwiEAvukyAyi. BwAri eRE }ikLi vI. qA muv mlmkLiElH oAwiEAvu kyM ecyHt. 11esAEdAMkAewyM egAEmArA ewyM sv sADnL@M zu kwi. kiiy a BNvuM vO vuemwekAH av oAwiEAyi. 12esAEdAmi tAmsikyAyi, aAmieR sEhAdrpunAy, ElAien zu piwiwi. ayA Ayietl A M piwiec w H av EpAyi. 13piwiewAvri ov qAynAy aAmien ku sMBvLRiyic@. aEmArYnAy mE% yew l vliy mr wANyA aEA tAmsic i tH. mE%, qzHEA, En qiv prsH p rM shAyiAemH krA ecyHtiuAyi. aAmienyM shAyiAemH av ayAL@mAyM krA ecyHti.

20

sVvuM miyM s] x H w ic atYutnAy eedvM aA mien a#hie. nieR zueL EtAl i A nie shAyic atYutnA y eedve nm vA}HAM.

aAM ElAien ri bnnAy vivrM aAM aRiu. atinA aAM teR wMbAMgeL m}uv viLi c @ i. aviwyi prizIlnM lBic 318 BwAAyi. av eryM nyic@ekAH aAM zueL dApNMver oAwic @ . 15 rAi aAmM sMGvuM zuL@ew Em o milAmNM nwi. zueL EtAlicH aver dEezi vw EhbAver ri. 16 zu EmAxHwi
14ElAH

yiniwyi tA Enwiyti eR pielAH aAM mIEs edi nki. 21aEA EsAEdAM rAjAvH aAmiEnAw pRu, Q sADneLlAM ni sUiAM. zu tieAu EpAy qeR L@keL viu tA mAM mti. 22pE aAM EsAEdAMrAjAvi EnAw pRu, miyM sVvuM s]xHwicvM atYutmAy yEhA vyAy eedvEAw {A tijH{ ecyH tiuH - 23niERtAy oM-o ElA ecieR vAERA EpAluM {A eekvzM vyHkyil. oM te {A eekvzM vyH kyi el tijH { ec@. {A aAmien DniknAiey nI pRyA wvtinH qniA# hmil. 24 qeR ewy ecRuA ti BNM mAEm {AenwZ. pE nI muvH avew p nkNM. yi nAM Enwiy etAe qwH qe yi

17
shAyic En, qzHEA, mE% qiv ekAwekAL~. aAmmAyi eedvieR krA etl A M sMBvic t iEzxM yEhAvyew aLAwH aA minH o dznilUewyAyi. eedvM klic@, aAEm, ByeEw. {A nieR pricyA. nin {A vlieyA tiPlM n kyM ec@M. 2pE aAM pRu, yEhAv yAy eedvEm, qe sxHwnA oM tvA ninAvil . qA eNEA? kArNM qni mknil . atinA qeR mrNEzxM qni etlAM dEezi ni qeR awim qElYsri kiuM. 3aAM w pRu, nI qnieA mk en til. atinA qeR vIi piR orwimyH H qnietl A M lBi. 4aEA yEhAv aAmiEnAw sMsAric @ . eedvM pRu, nin etlAM kiEv awimyA yiriil. nineA puAM. ninetlAM nieR pu lBi M. 5anrM eedvM aAmien puR E nyic@. eedvM pRu, kA zE EnA, aEnkM neL kAiEl ? nineAnAkA n. BAviyi nieR wMbM aenyAyiIM. 6aAM eedvi vizVsic @ . aAmieR vizVAsM, nItiEyAew jIvitiM sdHv]ik ec@ tiM smmAyieH eedvM tImAnic @ . 7eedvM aAmiEnAw pRu, bAbiElANYyiel Qri niM nie ekAuv yEhAvyA {A. ninH Q EdzM n tinANH {Anen ecyHttH-nI Q EdzieR wmyAyiIM. 8qA aAM pRu, qeR yjmAnnAy yEhAEv, Q EdzM qni kiuemH {AenenyANH Rik? 9eedvM aAmiEnAw pRu, n o krARuAM. m vy Ay o pvienyM m vy Ay o epAwienyM m vy

l i 15+1-18

15

Ay o mnAwienyM ekAuvrik. o cAliieyyM o Avi ienyM ew ekAuvrik. 10aAM aetl A M ekAuvH eedvi smic@. Q m]geL aAM ekAl@kyM avey Qru kxNmAyi mRikyM ecyH t . av ru kxNeL En Ener vc@. pikeL ru kxNmAiyil. 11piIwH vliy pik m] g eL tiA v. pE aAM avey oAwic@. 12EnrM vLer eevki. sUrY asHt miARAyi. aAmi vLer RM vrikyM RiEl vI}ukyM ecyHt. ayA RiyEA BIk rmAy u pr. 13anrM yEhAv aAmiEnAw pRu, etlAM nI aRiyNM+ nieR pigAmik av EwtlA rAjY vsiA EpA kyANH . avrview anYerEAel k}iyM. aAukA aver nARu vxEH awimkLAkyM av ErAw Urt kAukyM ec@M. 14 pE aver awimkLAiy rAjYe {A ziiM. nieR jnt aviwM viu EpAkyM opAwH nl sADn ew ekAuEpAvukyM ec@M. 15nI vLer vyAver jIviM. smADAnEAew nI mriM. nieR wMbEAewAH nieyM sMsH k riM. 16nAlu tlmRk EzxM nieR jnt Q EdzE tiric@ vM. smyM, nieR jnt aEmArYer EtAliM. aview tAmsi aEmArYer ziiA {A nieR jntey pEyAgiM. tH BAviyiel kArYmANH, kArNM aEmA rY EA ziiewvA t vM dxHwrAyiIiil. 17sUrY asH t mic E A vliy u pr. c m]g ru kx NLAyi aEA}uM aview kiw Ayi. smyM puky o agHnisHtMBM c m]gL@ew kxN iwyilUew kw EpAyi. 18aen aH yEhAv aAminH vAgHdAnM nkyM o krARuA kyM ecyHt. yEhAv pRu, {A Q EdzM nieR pigAmik nM. QjipHtndiM y IsH mhAndimiwyilu EdzM {An

l i 15+19-16+16

18
hAgA, nI sARAyiyew B]tYyANH. pieANiview nitH ? nI qEAA EpAtH? hAgA pRu, {A sARAyi yiniM oAwi aklukyANH. 9yEhAvyew dt hAgAriEnAw pRu, sARAyi nieR yjmA niyANH. avL@ew vIiEl mw i aveL asrik. 10 yEhA vyew dt hAgAriEnAw w pRu, niiniH aEnkM Ep jniM. nieR stiprrk qiyAelAwAyAM. 11yEhAvyew dt vIuM pRu, hAgA, EA nI gBiNi yANH, nI orAien s viM. av yizH m AEy* q EpriwNM, kArNM nI av EhLieuevH yEhAv aRiu. av nie shAyi kyM ec@M. av o kAuk}uteyEA liriM. av tikc@M sVt nAyiriM. av qlAvM qtirAyiriM. qlAvM av M qtirAyiriM. av o lniM meA l E mARieAirikyM, teR sEhAdrAew awH tAvLmwikyM ec@emiluM av avM qtirAyi riM.

v nM. 19EknY, eknisY, kdHEmAnY, 20hitY, eprisY, erPA yImY, 21 aEmArY, knAnY, gi zY, eybUsY, qivew EdzmA NitH. hAgA q Bt ] Y sARAyi yi aAmieR BArY. avM aAmiM ik L@Ayiil. sARAyiH QjipHt kAriyAy B]tYyAyi. hAgA qAyi avL@ew EprH. 2 sARAyi aAmiEnAw pRu, ikeL sviA yEhAv ver qe avdicil. atinA qeR B]tY hAgAriEnAewAM EpA. avLi niA ien {AeneR sVM ienEAel sVIkric@ ekAAM. aAM teR pi sARAyiey asric @ . 3aAM knAEdz p vxM tAmsicti EzxmA yi atH. sARAyi teR BA vAy aAminH QjipHtini teR B] t YyAyi hAgArien nkyM ecyHt. 4hAgA aAminiM gBM Dri c@. a mnilAiyEA hAgA rinH aBimAnM EtAkyM teR yj mAnieyA ExHWyA tAen EtA avAkyM ecyHt. 5pE sARAyi aAmiEnAw pRu, qeR B]tYyiEA qe evRu. ti {A nieL ew. aveL {A ni t. av gBiNiyAyi. aEA av qeA ExHWey k kyM ecyH t . {LilArA zri ey yEhAv niyiNemA eNeR #hM. 6pE aAM sARAyiEyAw pR u, nI hAgArieR yjmAniyA . ninvELAwu nieRyixHwm sric H viAM. atinA sARAyi hgArien ziic@. hAgA dErH oAwiEAvukyM ecyHt. hAgArieR pu yizm H AEy o nIRvyH smIpM vcH hAgArien yEhAvyew dt ku. riEl mAmEY yi atH . 8 dt pRu,
7mmiyiel

16

12

13yEhAv hAgAriEnAw sMsA ric@. hAgA eedve o putiy Epri viLic @ . av avEnAw pRu, nI qe kA eedvmA . av en pRyA kArNM, Q l EpAluM eedvM qe kAkyM qe ikyM ec@ ! qv ktiytANH . 14ati nA jlAzyinH Eb-lhAyIErAyi q Ep v. kAEdziM EberdiM mEYyAyi atH. 15hAgA aAmieR iey s vic @ . aAM iH yizH m AEy q Epmiu. 16 hAgAri yizHmA Ey jnicEA aAminH qp ARu vyAyi.

yizm H AEy eedvM Ek qM.

19

l i 17+1-20
NM. 12iH qudivsM Ay mAEA ni aveR pri cHECdnM nwNM. nieR jntyi piRvM niL@ew awimkLAyi rivM ikeL pri cHECdnM nwNM. 13aen nieR jntyie ql A ikL@M pricHECdnM ecNM. nieR l i piRvErA awimyAyieA uvvErA y qlA ikL@ew yM pricHECdnM nwNM. 14aA hAEm, qniM ninM wyilu krA tANH+ pricHECdnM A etA puxM teR jntyi niM EvepwewM. qekA eA ayA qeR krA lMGi ciri. yish H AH vAgd H pu aAhAmiEnAw pRu, nieR piyAy sARAyiyH M* {A putieyA Ep nM. sARA* qAyiriM atH. 16{AnveL a# hiM. av {AenA puen nM. nIyAyiriM aveR pitAvH. av aEnkM putiy jntk L@ew ayAyiIM. rAxH\L@ew rAjAA avLiniM vM. 17eedvEAw drvu kANi A aAhAM teR mKM miyi El nic@. pE av cirik yM sVyM pRykyM ecyHt, qni Ru vyAyi, o puAkA k}iykyil. sARAyHH etARu vy SmAyi. avM iyAkyil. 18aEA aAhAM eedvEAw pRu, yizH m AEy jIvic i H nie Esvie. 19eedvM pRu, al! sARyHeA puAemH {A pRy. av nI yisHhAH* q Epri wNM. avmAyi {AeneR krARu AM. Q krA aveR pigA mikAyi qAlvuM nilniM. 20yizHmAEylieni nI pR {A Eku. aven {An#hiM. avM aEnkM stikL@AM.
15eedvM

17

pricE H CdnM krARieR awyALM aAmieR etAieyAtAM vyi yEhAv av tY eu. yEhAv pRu, {A svznAy eedvmA.* qni Evi ArY ec@k+ qe asricH zriyAy mAi jIvi k, 2 nI aen ecyHtA {A nmiwyi o krARuAAM. nieR jntey o vliy jntyAem {A vAgHdAnM ec@M. 3aEA aAM eedvi mi mui. eedvM avEnAw pRu, 4 new krARiel qeR BAgM tANH+ nie {A aEnkM jntkL@ew pitAvAM. 5nieR Ep {A mAuM-nieR Ep ni aAM* qAyiriil, aAhAM* qAyi riM. aEnkM jntkL@ew pitAvA tinAlANH ninH {A Q Ep nkiytH . 6 {A ninH aEnkm EnkM pigAmikeL nM. nii niM putiy jntkL@AM. nii niM rAjAAAM. 7ninM qnimiwyi {AenA krARuA kyM ec@M. Q krA nieR qlA pigAmikM wi EviyANH. Q krA nitYmAyi wM. {A ni L@ewyM niL@ew skl pigAmik L@ewyM eedvmAyiriM. 8Q EdzM {A ninM nieR pigAmik mAyi nkyM ec@M. nIyi EA sri knAEdzM {A nin tM. qeEmAyi {A ninH Q EdzM tM. {A nieR eedvmAyirikyM ec@M. 9eedvM aAhAmiEnAw pRu, ni krARiel nieR BAgM tA. nIyM nieR pigAmikL@M qeR krA asriM. 10 nI asri E krA tANH. nIyM {AM tilu krA. nieR pigA mikM wiytANH . jni ql A ikL@M pricH E CdnM nwiyiriNM. 11niwyilu krA ni pAli qti awyALmAyi ni a#cM mRi

svz nAy eedvM -zAyi q vAcYAM. aAM bmAnYpitAvH qM. aAhAM mhApitAvH qEA aEnk ew pitAvH qEA aM.

sARAyi rAjmAri qM v o arAmY vAAyiriAnANiw. sARA rAjmAri qM v o qAynAmM. yish H AH av ciri qM.

l i 17+21-18+15

20
5{A

av pu mhAEntAL@ew pitAvAyiIM. aveR wMbM o mhAjntyAyiIM. 21 pE yisHhAmAyiAyiriM {AeneR krARuAk. sARAyH A pu yisHhAAyiriM. aw vxM Et smyM puAM. 22aAhAmmAy sMBAxNM k}i yw eedvM sViEl EpAyi. 23teR wMbi ep qlA puxAewyM ikL@ ewyM pricHECdnM nwA eedvM aAhAmiEnAw klic@. atinA aAhAM yizHmAEyliEnyM teR Bvni jnic qlA awimkeLyM viLic@i. pNM ekAw vAiy awimkeLyM aAhAM viLic@i. aAhAmieR wMbiel skl puxAM ikL@M aview owkyM qlAvM pricHECdi ewkyM ecyH t . eedvM av EnAw pRkArM qlAvM divsM pricHEcdie@. 24pricH E CdiewEA aA hAmi etAieyA vyA yi. 25punAy yizH mAEyli ptim vySM. 26aAhAmM pu M oEr divsmANH pricH E Cdi etH . 27 aAhAmieR vIiel qlA puxAM aEt divsM pri cHECdieu. vIi jnicvM pNM ekAw vAevmAy ql A awimkL@M aH pricH E Cdi eu. m szk piIwH, yEhAv vIuM aA hAmi tYeu. mE%yew oA mr smIpM tAmsi kyAyi aAhAM. o divsM vuM w wiyi smyH aAhAM teR wArieR vAti rikyAyi. 2 aAhAM tlyyi EnAiyEA tni mi m Ep ni ku. aver kEA aAhAM avew aw ec mui. 3aAhAM pRu, yjmAnAEr, niL@ew EsvknAy qEAewAH alEnrM tiyAluM. 4 aviwe pAd k}ukA {A evM ekAuvrAM. Q mrNli ni vimiAM.

18

ni eR BNM ekAu vrAM. ni Ev k}iAM. qiH yA wrAM. av m EpM akArM s tic@ekAu pRu, a ekAAM, nI pRyEAel { ecAM. 6aAhAM wAriElH oAwi. aAhAM sARAEyAwu pRu, EvgM EgAtu ekAH m kxNM aM A. 7qiH aAhAM teR kkAliyew awEH oAwi. ati vuM ecRumAy kAL iey piwicH teR B]tYeR ki ekAw. kALiey EvgM ekA BNM pAkM ecA aAhAM B]tYEnAw pRu. 8RciyM pAluM pAiyM aAhAM mEpew yM mi ekAuvc@. qiH av mrc@vi BNM k}ic@ekAi EA aAhAM av viLA snAyi ni. 9aEA av aAhAmiEnAw EcAdic @ , nieR BArY sARA qview? aAhAM pRu, av wAr iluH. 10aEA yEhAv pRu, vs kAl {A vIuM vM. aEA, nieR BArY sARAyHH o puAyiriM. wAriiliH etlAM Ek kyAyi sARA. 11 aAhAmiM sARAyHM vLer AymAyi. i kLA zriyAy AyemAe sARAyH H k}ii. 12atinA tA EketAM sARA vizVsicil. av sVyM ciric@ekAu pRu, qniM qeR BAviM vy Ayi. qni uL@A AyvuM k}iu. 13aEA yEhAv aAhAmi EnAw pRu, sARA cirikyM tni ikL@A AyM k}i uev pRykyM ecyH t . 14yEhAvyH sAYmlA qei luM kArYmEA? l! vskAl {A vIuM vM. nieR BArY sARA yHH o uAyiriM. 15pE sARA pRu, {A ciri cil! (ByM mlmANH avLi pR tH.) qA yEhAv pRu, a stYmeleniRiyAM. nI ciric@!

21
16aEA m EpM EpAkAen}u Eu. av esAEdAmiEner EnAi eAH dizey lYmAi nwA rMBic@. av v}i kANiA aAhAmM avErAewAM EpAyi.

l i 18+16-33
lAM- av M ziie wkyANElA. miyew m}uv viDi kAvANElA nI. zriyAytH nI ec@emH qniRiyAM. 26a E A yEhAv pRu, esAEdAMngri qni a nItimAAer kANAnAyA ng re m}v {A riM. 27aEA aAhAM pRu, aEyAw tArtmYewEA, yEhAEv {A evRuM epAwiyM cArvuM mAM. pE {A aEyAw EcAdiA mti. 28au nItimA A RvueiElA? ngri nAlu nItimAAEry_evi q ec@M? au Ep Evi nI Q ngrM nziiEmA? yEhAv pRu, nAu nItimAAer aview kA {A ngrM nziiil. 29aAhAM vIuM pRu, nAl nItimAAer mAM aview kA aH ngrM nziiEmA? yEhAv pRu, nAl nItimA Aer kANAnAyA {A ngrM nziiil. 30aEA aAhAM pRu, yEhAEv, dyvAyi qEAw EdxYM EtAEt, {AnEyAwH yM wi EcAdie+ m nItimAA mAEm y_evi aH ngrM nzi iEmA? yEhAv pRu, m nItimAAerA {A ngrM nziiil. 31aAhAM pRu, yEhAEv, dy vAyi o wi EcAdiA qe avdi. aview p nIti mAAEr _eviElA? yEhAv pRu, p nItimA Aer kA {A ngrM nzi iil. 32aEA aAhAM EcAdic @ , yEhAEv qEAw EdxYmAktH, o EcAdYM wi EcAdiA qe avdi. p nItimAAer A aH q ec@M? yEhAv pRu, nItimAArAy pEp nimiM {A ngrM nziiil. 33yEhAv aAhAmiEnAwu sMsA ritH avsAniicH aviwM viu EpAyi. aAhAM teR vIiEl mwukyM ecyHt.

eedvvumAyi aAhAmieR vilEpz 17yEhAv sVyM pRu, {Anini ecA EpA kArYM aAhAmi EnAw mRyHNEmA? 18aAhAM o zmAy mhArAxH\mAkA EpA. miyiel jnt av mlM a#hi ewkyM ec@M. 19 aAhAmmA yi {A o viEzxe krA A iyiuH. yEhAv kli v}iEy jIviA av teR mELAwM pigAmikELAwM kl i tinANH {Anen ecyHttH. nItiyM nYAy vuM pAlicH av jIvitinANH {Anen ecyHttH. aEA yEhA vyAy qniH, {Anv vAgHdAnM ecyHtetAe nkAnAmElA. 20a n r M yEhAv pRu, esAEdAmieRyM egAEmAryewyM ahAsM y {A Ekiri .* aview dxHwA vsi. avew pApM ekAwiytA. 21atinA {A tAE}AiRiecH, kArY EkiwEALM BIkrmAENA q EnAe. aEA mAEm aetni niymAkyZ. 22atinA m puxAM esAEdAmiEl nwA wi. qA aAhAM aview yEhAv yew mi ni. 23anrM aA hAM yEhAvey smIpic@ EcAdic@, yEhAEv, dxH w Aer nzii EA aH nlvEryM nzii EmA? 24 ngri a nlv eiElA? qiluM aH ngrM nziiEmA? tIc yAyM aview jIvi a nItimAA mlM nI ngre riM. 25tIc yAyM nI ngrM nziiil. dxHw Aer ekAlA nI a nItimA Aer ekAltH. M ekAle A nItimAAM dxHwAM oEpA
esAEdAmieRyM ... Ekiri esAEdAmi elyM egAEmAryielyM dxH w ArA pIfiie jnL@ew nilviLiyAyi tH.

l i 19+1-16

22
new ngri vtH. EALyA nAemen jIviNemH pEdzi A viri! qiH av ElAiEnAw pRu, avErAL DikM { niEAwA wt v] iEkw ecA EpAtH . qiH av ElAiEnAwu wt wt aw. av vAti awic@ tkem Gieli. 10pE ElAieR vIiluAyi ruEp vAti R. ElAien puREkAu vlic@ vIi i kyi av vAtilwc@. 11qi v puR ni bAlv]M jnELyM arAimAi. atinA vIi kyRA mic avH vAti kANAnAyil. esAEdAmini rew ElAiEnAw pRu, nieR wMbie mAeriluM Q ngri tAmsmEA? nieR puAErA puimAErA avew B AAErA mu wMbAMgELA viewyEA? aen erilumu ei avErAwH EA te viwM viwA pEdzik. 13{ Q ngrM nziiA EpA. Q ngrM qmAM dxic t AeNH yEhAv Ekiri. atinA Q ngrM nziiA yEhAv {eL aycirikyANH. 14atinA ElAH puREiRi teR epmeL vivAhM k}iA niyiciri mmELAw sMsA ric @. ElA@ pRu, EvgM Q ngrM viu EpAvi! yEhAv eevkAet nziiM! pE ElAH tmAz pRykyAeNH av kti. 15piEH sUrYdicEA dtA ElAien tiwewi. av pRu, Q ngrM ziiewM. atinA nieR BArYeyyM ewy ru epmeLyM i EA viwM viwk. aEA ngrEA ewAM ni nziiewkyil. 16pE ElAH zy}ilA ytinA a D]ti vcH aviwM viu EpAyil. atinA ElAieRyM BArYyewyM epmL@ewyM ki piwicH ru puxA aver
12ruEpM

19

ElAieR szk a eevErM ru dtA esAEdAMngriEl v. ng rkvAwinwH rikyAyi ElAH dtAer ku. pNiel cil v}iEpArAyiriAmverANH ElAH ktiytH. ElAH q}uEH avew awei nil nmic@. 2ElA@ pRu, yjmAnAEr, qeR BvniEl vH qeR Ux sVIkricAluM. aview ni H kAluk k}uki rAi tAM. qiH nAeL niH yA wrAM. dtA mRupwi pRu, l , { ctVri* vimic@ ekAAM. 3qA ElAH aver teR vIi El vrA nibic@ekAEyi . owvi dtA stic @ . av ElAieR vIiEl EpAyi. ElAH av wiA ekAw. ElAH dtAH tAM aM AieAw, av a ti. 4 eevErM kiwARAti mH pNieR ql A BAg nim yvAL@M v]Amwu puxA ElAieR vIiEl v. esAEdAMnivAsik ElAi eR vIwi uM niH ElAien viLic@ EcAdic@, 5 nieR vIiElH rAi v ruEp qview? aver puRE viwk. {v mAyi eelMgikmAyi bewNM. 6ElAH puREiRi tni pii ktkwc@. 7ElAH avErAw pRu, l ! suh] EL, Q dxic v]i aEt q {A niELAwEpikyANH. 8 i, o puxEnAwemAM RiyiilA ru epm qniH. qeR meL {A ni trAM. aver niH qM ecAM, qAluM Q mxYErAwu dyvAyi oM ecEt. qeR vIi v ver qni sMriEH. 9vIw vLiv mRupwi pR u, v}iyi ni mARi niH! qiv sVyM pRu, ElAH q yA o szknAyANH
ctVrM ngrkvAwinw o R Ay lM. pNiEl v sA rik aview tiyi.

23
suritrAyi ngri puRE ekAuEpAyi. yEhAv ElAiEnA wM wMbEAwM kNyvnAyi . 17 aekAANv ElAien yM wMbeyM ngri puR E ekAuEpAytH. puR kw ti EzxM avrielArA pRu, ni niL@ew jIv riA oAwi eA_k! ngriEl tiriuEnA tH . mAvuml , tA}H v ryielAriw M nikymtH. mlyi kyRuM ver oAwk. wyHvc@ niA ng rEAewAM niL@M nziiewM! 18pE ElA@ pRu, yjmAn AEr, dyvAyi qe yDikM oAwiEt! 19niL@ew dAsnAy qEAw ni vLer kN kANi . pE qniH ml very v}i m}uv oAwAnAvil. {A vLer sAvDAnM EpAvukyM qeiluM sMBvikymAyA qAA k? {A ekAlewM! 20EnA, ti nwH vLer ecRiy o pNmH. {A pNiElH oAwieA yH e AE? aEAH oAwi {A suritnAyieAAM. 21dt ElAiEnAw pRu, ekAAM. nie {A atinv diAM. {A pNM nziiil. 22pE aEAu EvgM oAwieA@k. ni pNi suritrAyi qMver qni esAEdAM nzii AnAvil. (EsAv qANH p NieR EprH . kArNM aetA ecRiy pNmANH.) esAEdAmM egAEmAryM nziiew 23sUrY dic @ ekAiEA ElAH EsAvriEl Evzik yAyi. 24aEt smyM yEhAv esAEdAmM egAEmAryM nziiA wi. yEhAv ngrLi kA zniM tIyM gkkyM v xiic@. 25 aen yEhAv ngr nziic@. ssY ew y m}uv tA}HvryM pNLi vsici skl mxYM nzii eu. 26oAwiEAkEv ngri EnH tiriu EnAiy ElAieR BArY o NAyiI.

l i 19+17-34
27aH atirAviel aAhAM q}uEH tA yEhAvyew mi ni lE EpAyi. 28aAhAM esAEdAM EgAEmArAngrLiEl EnAi. tA}H v ryilAek aAhAM kEAwic@. aview niM DArALM puk ytH av ku. o v tIyi niy pukEpAelyAyi atH. 29eedvM tA}Hvryilu ngreL nziic@. a ecyHtEA eedvM aAhAmien oAkyM ayAL@ew anirven nziiAtirikyM ecyHt. ElAH tA}Hvryiel ngr LielAi vsikyAyi. qA ngr nziiM mH eedvM ElAien aview niM pRyc@.

ElAM puimAM tAmsiA ElAi BymAyi. atinA ElAM ru epmL@M tAmsiA mlkLiEl EpAyi. avrview o hyi tAmsic@. 31o divsM m pui Ly puiEyAw pRu, miyiel lAyiwvuM OIpuxA vivAhM k}ikyM avH wMbmAvu kyM ec@. pE new anH AymAyi. nm ikeL trA Q EdzeuM mu puxAmil . 32atinA nmH new pitAvien vIH wiiAM. qiH nmH av mAyi NEcrAM. aen nmH new anilUew new wMbM nilniAM! 33 rAi ru epikL@M EcH tL@ew aeneAH vIu wiic@. qiH m pui pitAvieR kiwyi ecH ayA L@mAyi NEc. ElAH vLery DikM wicitinA mk vH kiw piEtA q}uEu EpAyEtA aRiil. 34piEH m mk LyvELAw pRu, k}i rAi {A a mAyi kiw pvc@. nmiM aEhe vIu wiiAM. qiH ninH aEhvumAyi NEcrAM. aen nmH ikL@AtiM wMbM avsAniAtiritiM new pitAvien pEyAgiAM.
30EsAvri

l i 19+35-20+15
35aen

24
yi qM qniRiyAM. nie {A ric@. qnietier pApM ecA nie {A avdicil. avELAewA zyiA nie {A avdicil. 7atinA aAhAmi eR BArYey tiric @ ekAwk. aAhAM o vAcknANH. av ninAyi AiM. nI jIvi kyM ec@M. pE nI sARAey aAhAmi mwi ekAwieli nI mriem {A R pRy. nieR wMbAMg m}uvM niEAewA mriM. 8atinA piEH atirAviel abIEmelH teR qlA B]tYAer yM viLicH sVpHnei avErAwu pRu. B] t YA By. 9aEA abIEmelH aAhAmien viLic@ EcAdic @, nIeyinA {ELA wi ecyH t tH ? {A niEAew etANH ecyHttH? qinANH av nieR sEhAdriyAeNH qEAw kM pRtH? qeR rAjYi nI vliy }LANH ekAuvtH . etAM nI qEAw ectAyi . 10qienyANH nI Byei tH? nIeyinANH qEAwien eyAe ecyHttH? 11aEA aAhAM pRu, {A Byi. viwe M eedve driiel {A k ti. sARey EnwtinH eriluem e ekAl@emH {A kti. 12av qeR BArYyANH , pE av qeR sEhAdriymANH. aveLeR aeR mkLANH. pE qeR a yew mkLl. 13eedvM qe qeR aeR BvniniH dEr ekAuEpAyi pl lLiluM al yA viu. aen sMBvicEA {A sAREyAw pRu, qniAyi qeiluM ec@k, n EpAi weAe nIeyeR sEhAdriyA eNH jnELAw pRyk. 14aEA, qA sMBvicetH abIEmeli mnilAyi. ati nA ayA sARey aAhAmi tiric @ nki. ayA tAM AwkeLyM kkAlikeLyM awimkeLyM wi aAhAmi nki. 15abIEmel pRu, tA nin umtH qeR nAwANH.

rAiyM av tL@ew pitAvien vIu wiic@. qiH Lymk a mAyi NEc. vlAet wicitinA ElAinH vNyM mkL@ew vrvH aRiyA k}iil. 36ElAieR ru puimAM gBi NikLAyi. avew ikL@ew a avew anAyi. 37mv orAien svic@. avLv EmAvAbH* q Epriu. m}u v EmAvAbYjntyEwyM pitAvH ayALAyi. 38LyvLuM o pu jEmki. av avnH eb-aI* q Epriu. qlA aEAnYEwyM pitAvAyi eb aI. aAhAM grAriEl EpA aAhAM aviwM viH eneg viEl EpAyi. kAEdziM sUrimiwyH egrAngri aAhAM tAmsmAi. egrArilAyi EA, 2 sARA teR sEhAdriyA eNH aAhAM jnELAw pRu. egrAriel rAjAvAy abIEmelM a Eku. ayA sARey #hicH tAM Esvker ayc@ sARey ekAuvrA niEzic@. 3pE o rAiyi eedvM abIEmeliEnAwu sVpHni aLiecyHt, nI mri M, nI tieyw OI vivAhi tyANH. 4pE abIEmelH aver sAR EyAewAH zyiciil. atinA abIEmel pRu, yEhAEv, {A etukArnl. nirprADiyAy oven aH vDiEmA? 5v qeR sEhAdriyANH qH aA hAM teyAeNEAw pRtH . yA qeR sEhAdrnANH qH avL@M pRu. {A nirprADi yANH. {A ec@etAM {AnRi iil. 6aEA eedvM abIEmeliEnA wH o sVpHni pRu, aet, nI nixHkLnAeNH qniRiyAM. nI ecyHtetAeN ninRiyilA
EmAvAbH pitAviniH qANH qA yBAxyi Q vAieR DVni. eb - aI qeR pitAvieR pu aTvA qeR jntyew pu qANH qAy BAxyi Q EprieR DVni.

20

25
view qview EvNemiluM nin tAmsiAM. 16abIEmelH sAREyAwu pRu, nieR sEhAdrnAy aAhAminH {A yirM evixN ekAw iuH. EA}uAy qlA kArY LiluM EKdM kwiiAnANH {Ani ecyHttH. {A zri vic@ qH ql A veryM kANiAnANH {Ani en ecyHttH. 17-18yEhAv abIEmelieR wMbiel ql A OIkELyM vYkLAi. aAhAmieR BArY sARey abIEmelH tieywti nAlANH eedvM aen ecyH t tH . pE aAhAM eedvEAw A ictieR PlmAyi eedvM abIEm elienyM ayAL@ew BArYeyyM awimeikeLyM suKew i. sARAy H H i piR yEhAv sARyH nkiy vAgHdAnM pAlic@. teR vAgHdA nmsricH yEhAv sAREyAw v ic @ . 2 aAhAmieR vAkY i sARA gBiNiyAvukyM av eR puen svikyM ecyHt. etl A M eedvieR vAgH d AnM EpAel k]tYmAyi nw. 3sARA orA iey svikyM aAhAM avnH yisHhAH q EpriwkyM ecyHt. 4 yisHhAinH qu divsM AymAyEA eedvkl n ysri cH aAhAM aven pricHECdnM nwi. 5punAy yisHhAH piREA aAhAmi Ru vyAyi. 6sARA pRu, eedvM qe sEA xvtiyAi. Eti Ekv erAe qEAewAM sEAxiM. 7{A, sARA, aAhAmieR i en sviemH M vicAriciu Avil . qA v] yAeyiluM aAhAmi {AenA puen nkiyiri. vIi } vL. vLer EvgM te av KrBNM k}iARAyi. aAhAM o vliy vi nki. 9hAgA q QjipHtH awimyAyi
8yisH h AH

l i 20+16-21+19
aAhAmieR dYpuen svic t H . hAgArieR pu yisH h Aien kLiyA kH sARyH H shiAtAyi. 10 sARA aAhAmiEnAw pRu, awim eienyM avL@ew mkEnyM oAwi k. dErH aver oAwi! n mriEA new sVH new pu yisHhAi kiNM. awi meieR mk new pu yisH h AiEnAwH aetAe pv yHA wvrtH! 11tH aAhAmien vLer vYAl ewi. teR pu yizH m AEy lienec A l i ayA vYsnic @ . 12qA eedvM aAhAmiEnAw pRu, awimeienyM mkeny EmAH d+KitH. sARA vzYe w EpAel ec@k. yisHhA mAmAyiriM nieR avkAzi. 13awimeieR mkenyM {A a#hiM. av nieR mknANH. atinA aveR wMbi niM {AenA mhArAjYM s]xw H iM. 14piEH atirAviel aAhAM RcH avuM evvuemwH hAgA rien l i c @ . hAgA sADn L@emwH teR puEnAewAM yAyAyi. av aviwM viH EbEzb mmiyi alu. 15eR k}iEA avL@ew evM tI. wiA alM EpAlum Ayiil. atinA hAgA teR puen o iAi nii, 16hAgA alM drM nw. qiv nw mtiyAi . teR pu evM kiAet mriem hAgA kti. av mritH av kANAyi. aekAH av aviewyi kryA wi. 17iyew krci yEhAv Eku. eedvieR dUt sVi niM hAgAriEnAw viLic@ pRu, hAgA q pi? ByeEw! ieR krci view yEhAv Eku. 18qNIu ecH ien shA yi. aveR eek piwic@ nwk. aven {A aEnkM jntkL@ew pitAvAM! 19piIwH eedvM hAgArinH o kiN kAieAw. hAgA kiNiniM vzYi evM

21

l i 21+20-22+6

26
31atinA atiEzxM kiN RinH Eb-Ezb* q EpAyi. avrivM aviewvc H tijH { eywtinAlANH kiNRinH a en EpritH. 32aen abIEmelM aA hAmM Eb-EzbyivcH o krA RuAi. anrM abIEmelM pIEA q eesnYADipM ePli sHtYew EdzE mwi. 33aAhAM nitYnAy eedvEAw Aic lmAy Eb-Ezbyi o viEzxe mrM n@. 34aAhAM ePlisHtYew rAjYH dIGkAlM tAmsic@.

sMBric@. av mknH evM ekAw . 20iyew vLcyiluM eedvM av enAewAmuAyi. mmiyi tAmsic yizHmAEy o EvAr nAyiI. av nAyi ae A pWic@. 21 aveR a Qji pHti avenA BArYey kei. av pArAmmiyi vsic@. aAhAM abIEmelmAyi vilEp 22piIwH abIEmelM pIEAluM aAhAmmAyi sMsAric@. abI EmelieR eesnYADipnAyi pIEA. av aAhAmiEnAw pRu, nieR ecyHtikLiellAM eedvM niEAewAH . 23 atinA view eedvsmM qEAwu ti jH{ ec@k. qEAwM qeR sA nELAwM nI Ru pulAemH tijH { ec@k. {A niEAw RuvnAyi EpAel qEAwM nI jIvic Q rAjYEAwM Ru vnAyirik. {A niEAew EpAel qEAwu kN kAuemM tijH{ ec@k. 24aAhAM pRu, nI qEAw epmARiyEpAel {A niEAwM epmARuemH {AnitA tijH { ec@. 25qiH aAhAM abI EmeliEnAw prAtieu. abIEm elieR B] t YA evm o kiN aphric @ qAyi aAhAmieR prAti. 26pE abIEmel pRu, rANi ecyH t etH qniRi kyil. timH nI qEAwiArYM pRiumil. 27atinA aAhAmM abIEmel M o krARuAi. krARieR aw yALmAyi aAhAM tAM wk eLyM kkAlikeLyM abIEmel i nki. 28}u epAwkeLyM aAhAM abIEmeli smi c@. 29 abIEmelH aAhAmiEnAw EcAdic@, qinANH nI }H w keL mAi niiytH? 30aAhAM mRupwi pRu, nI Q wkeL qini sVIk riEA {AnANH Q kiN }i ctH qtinH etLivAkyANH.

aAhAEm, nieR puen blik}ik! atienl A M EzxM aAhA mieR vizVAsM prIiA eedvM niyic @ . eedvM aven viLic@, aAhAM! aAhAM viLiEku. {Aniview yH! 2aEA eedvM pRu, nieR puEnyM i EmAriyAEdzE EpAvuk. aview nI nieR puen ekAH qni bli nk. atH nI sHEnhi nieR k pu yisH h AienyAyiriNM. aviw e mlkLielAieR mkLivcH aven EhAmyAgM k}iyHk. mlyilAeN {A niEAw pRyAM. 3BAti aAhAM q}uEu k}utyH jIni eki. aAhAM yisHhAiEnAewAM ru yvB]tY AEryM i. bliyH viR aAhAM evieyw. qiv eedvM niEzic lEEpAyi. 4m divse yAyH EzxM aAhAM der mkLiEl EnAi t eceE lM ku. 5aEA aAhAM teR B] t YA ErAw pRu, k}utymAyi view tuk, {AeneR pumAyi l EpAyi rADn nwe. piIwH {LiEAu mwivrAM. 6aAhAM bli viR mk eR mli vc@ekAw. aA

22

Eb-Ezb tijH{yew kiN qA NH Q EprinM.

27
hAM o vizixHwkiyM tIyM ki elw. qivrivM rADnA lE EpAyi. 7yisH h AH teR pitAvien viLic@, aA! aAhAM mRupwi pRu, qA mken! yisHhA pRu, viRM tIyM {A kAH. pE bli ekAw A m]gemview? 8aAhAM pRu, qeR E, blim]ge eedvM tM. yish H AH repw aen aAhAmM puM lE EpAyi. 9 av eedvM niEzic lei. aview aAhAM o yAgpIWM pNitH viR atiE vc @ . qiH aAhAM teR puen ekiyiH yAgpIW iel viRkiE vc @ . 10 qiH aAhAM kieywH teR puen ekAlAenAi. 11pE yEhAvyew dt aA hAmien twu. dt sVi niM viLic@, aAhAEm, aA hAEm! aAhAM viLiEku, qEA. 12dUt pRu, nieR mken ekAl@kEyA etiluM tri Evd niikEyA ectH. EA nI eedve drikyM asri kyM ec@tH {A ku. nieR puen, nieR kpuen, qni bliyiA nI tARAytH {A ku. 13aAhAM dEr EnAiyEA o EkAlAw ni ku. ati eR ekAuk iAi wiyi . aAhAM ecH wien piwic @ ekAu v ekAH eedv inH bli ekAw. aAhAmieR pu reu. 14atinA aA hAM li yEhAv-yiEr* q Ep nki. EpAluM L@ k pRyARuH . Q mlyivc H yEhAvey kANAnAM. 15yEhAvyew dt rAmM sViniH aAhAmien viLic@. 16dt pRu, nieR k puen qniEvi ekAlA tA
yEhAv yiEr kAvH kA aTvA kAvH n qANitinM.

l i 22+7-23+6

RAyi. nI qniAyi aen ecyHt tinA {A nin vAgHdAnM ec@ + yEhAvyAy {A niEAw vAgH d AnM ec@. 17 nie {A sm]iyAyi a#hiM. kAz n EpAel nin {A pigAmikeL nM. kwRe mNrik EpAel jnL@Ayi riM. nieR jnt avew m}uv zueLyM EtAlikyM ec@M. 18nieR pigAmikLA miyiel qlA jntyM a#hiewM. nI qe asrictinA {A nin Ayi en ec@M. 19anrM aAhAM teR B]tY ewywH mwieyi. ql A vM EcH Eb-EzbyiEl mwi. aAhAM aview ti. 20etl A M k}iH aAhAM o sEzM Eku, nieR sEhAdr nAEhAriM aveR BArY miA yH M EA ikL@H . 21m pu QsH. rAm bUsH. mAm arAmieR pitAvAy ekmEv. 22wH EkezdH , hEsA, pdAzH , yidlAPH, ebTUEv. 23Riebyew pitAvAyi ebTUEv. miA Q qu puAewyM mAtAvuM nAEhA pitAvumAyi. nAEhA aAhAmieR sEhAdr. 24 nAEhA rinH teR dAsi erymAyi nAlu puA wiyAyi+ EtbhH, ghAM, thzH, mAKA. sARyew mrNM sARA iyipE}u vyS ver jIvic @ . 2knAEdze ehEA q kirYH abyi vcH sARA mric@. sARyew mrN i aAhAM vLer d+KikyM krykyM ecyHt. 3 piIwH aA hAM teR BArYyew m]tzrIrM vciH hitYErAw sMsAriA EpAyi. av pRu, 4 niL@ew rAjY tAmsi o sAri mAmA {A. atinA qeR BArYey sMsH k riA qni lmil . qniH qeR BArYey sMsHkriA Rc@ lM dyvAyi tAluM. 5hitY mRupwi pRu, 6EBA, au {iwyilu mhAnAy eedvIkEntAvANH. {ti

23

l i 23+7-24+8

28
19atiEzxM

vc H vuM nl lM ayH H zvsMsHkAripEyAgiAM. xHw m {L@ew etiluM zvEA ayHpEyAgiAM. ayew BArY ey sMsHkritiniH aey M twykyil. 7aAhAM q}uEH jneL vic @ . 8aAhAM avErAw pR u, qeR mric BArYey sMsHk riti niee shAyi A AmAy tAlrYmei qni Evi ni EsAhrieR punAy qEAEnAw sMsArik. 9mEpl hyAeNniixH w m lM. qEAnANtieR wm. atH aveR pRieR ormANH. {An vnH atieR zriyAy vil m}uvM nkAM. zHmzAnmAyi {An vAu tinH ni m}uv EpM sAi kLAyiriNM. 10qEAM L@kiwyiliri Ayi. qEA aAhAmi EnAw pRu, 11l, EBA, view qeR skljnL@ewyM mi {A ayHH miyM atilu h yM n. aview ayHH a yew BArYey mRvu ecAM. 12aEA aAhAM hitYew mi vic@. 13aAhAM qlAv EwyM mivcH qEAEnAw pR u, pE miyew vil trA {AnA#hi. qeR pNM sVIk ri. {AeneR piey sMsHkri e. 14qEA aAhAmiEnAw mRu pwi pRu, 15 EBA, {A pRy Ek, p pQH evi nmH oml . mi qw. qiH zv sMsHkArM nw. 16qEA teR miyew vil pRykyAeNH aAhAmi mn ilAyi. atinA aAhAM mi yew vil nki. aAhAM p pQu evi i qEA Evi kcvwAren lic@. 17-18aen qEAeR vylieR wm mARi. mE%yH ki} mEplA yilAyi lM. aAhAM lieRyM hyewyM qlA mrL@ewyM wmyAyi. qEA M aAhAmM tilu wwiH ngrvAsik m}uv sAikLAyi.

aAhAM knAniel ehEA q mE%w@ vyliel hyi sARey sMsHk ric @ 20aAhAM vyluM atiel hyM hitYriniM vAi. atH aveR wmtyilu zHmzAnmi yAyi. yish H AieR pi aAhAM vLer v]nAMver jIvic@. yEhAv aAhAmien yM aveR v]ikeLyM a# hic@. 2 AyMec o dAsnAyi aAhAmi sklieRyM mtl. aAhAM B]tYen viLic@ pRu, nieR eek qeR wyew awiyi vyHk. 3 H nI qEA ewA tijH { ecNM. knAni nieA epiey vivAhM k}i A qeR mken nI avdiil q miyEwyM sVieRyM eedvmAy yEhAv sAiyAyi qEAw tijH { ec@k. n aviwyilANH tAmsiet iluM o knAkAriey av vDu vAyi etrewtH . 4 qeR nAiel qeR sVM Aew yiwyiEl ecl@k. aview niM qeR mk yisHhAinH o vDu vien kek. qiveL av Evi EAu ekAuvrik. 5aEA B] t Y EcAdic @ , epi cilEA qEAewAH Q EdzE tiric@vrA mwikANi Ec AM. aenyAyA {A aven qEAewAM ayew mAt] EdzE ieAu EpAkNEmA? 6aAhAM avEnAw pRu, Ev! qeR mken aEAu ekAu EpAktH. 7sVieR eedvmAy yEhAvyANH qe qeR jEdz niM EA ekAuvtH. lM qeR pitAvieR lvuM qeR wMbieR BvnvumA . pE Q putiyEdzM qeR pigAmikL@EwtAemH yEhAv vAgHdAnM ecyHtiuH. qeR pu Evi o epiey etrew vA Evi yEhAv nieR mi ElH o dten ayyHe. 8nieR ew vrA epi vis ti pM nI tijH{yi

24

29
niM mnAM. qAluM nIeyeR mken nAiEl ekAuEpAk tH. 9atinA B]tY teR yjmAneR wyew awiyi teR eekvc H tijH{ ecyHt. aEnVxNieR rMBM aAhAmieR pH ok eLyM ekAH aviwM viu. ayA mEnAhrLAy ql A rM sAn L@M DArALM ki ktiyi. emesAeAAmYyiel nAEhArieR ngriElH ayA EpAyi. 11B]tY ngri puR eviNRin wE EpAyi. OIk evM EkArA v sAyAhHnmAyi aEA. ayA okeL kiN RiEnAww muic@ nii. 12B] t Y pRu, qeR yjmAn nAy aAhAmieR eedvmA yEhAEv, aveR punH te o vDuvien etrewA qe avdi. qeR yjmAnnAy aAhAmiEnAw kANYM kAU. 13{Aniview Q kiNikryi ni . ngriel ecRuArik evM EkArA v. 14yisHhAi EyAjic epH atiEltAeNRiy tinH {AenA viEzxe aw yALM kAirikyANH. viEzx awyALM tANH+ dyvAyi qni evM wiA pAki pAM tA}HiErNEm q {A pRy EA wi, ayew okM {A evM ekAwAM q pRy epiey {A zriyAy vDu vAyi keM. aen sMBvicA yisH h AieR yTABArYey aH iANictAyi {A k M. qeR yjmAnEnAwH aH kN kAiytAyi {A mnilAM.
10B]tY

l i 24+9-30
vLer suriyAyi. av o knYkyAyi; av o puxEnA ewAM oriluM Riyiil. av kiNikryieli teR pAM niRc@. 17aEA B]tY avL@ew aw EH oAwieyi pRu, nieR pAi niM alM evM qni wiA t. 18RiebA EvgM mliniH pAM tAe}yiRi av evM ekAw. RiebA pRu, wi , EBA. 19ayA evM ekAw k}iywen RiebA pRu, ayew okM {A evM ekAwAM. 20 av EvgM ok evM wiA etAiyiEl teR pAiel evM o}ic@. an rM av wt evM EkArA kiNi kryiEl vIuM EpAyi. av ql A okM evM ekAw. 21B]tY aveL nizbHdnAyi vIi c @ . teR yA sPlmAA yEhAv o mRupwi ttAENA qR vA ayA aveL EnAi. 22 ok evM wic @ k}iEA, ayA RiebyH H kA oQsH m o sV EmAtirM sAnic @ . wAet aH oQsH m ru sVvLkL@M av nki. 23B] t Y EcAdic @ , nieR a rANH ? nieR aeR lH qeR sMGi tAmsiA wmAEmA? 24RiebA mRupwi pRu, nAEhA rieRyM miyewyM punAy ebTUEvlANH qeR a. 25an rM av pRu, niL@ew ok Ev vyHEAluM RA vzYi lvuM aviewyH. 26B]tY mui niH yEhAvey rADic@. 27B]tY pRu, qeR yjmAneR eedvmAy yEhAv vA}Hev. yEhAv qeR yj mAnEnAwu NyM vizVAsvuM kANic@. yjmAnpunH zriyAy vDu vien kAivA yEhAv qe qeR yjmAneR buBvni El nyic@. 28aEA RiebA oAwiEAyi teR vIukAErAwH etlAM pRu. 29-30RiebyHH o sEhAdrAyi

o BArYey ke B]tY Aic@ k}i yti mAyi RiebA qeA ecRuAri aview v. ebTUEv lieR puiyAyi RiebA. aAhAmieR sEhAdr nAEhAri eRyM miyewyM punAyi ebTUEv. RiebA evAvuM mliEliyANH vtH . 16av
15aEA,

l i 24+31-48

30
wk. 39 {AeneR yjmAnEnAw EcAdic @ , OI qEAewAM EAu viel iElA? 40pE qeR yjmAn pRu, {A yEhAvey Uxi. yEhAv teR dten niEAewAmyc H nie shAyiM. nI qeR wMb AriniH qeR puvDuvien etrewkyM ec@M. 41 pE nI qeR pitAvieR rAjY EpA kyM qeR mknH o vDuvien trA av tARAkAtirikyM ecyHtA nI Q tijH{yiniM mnAyiriM. 42H {A Q kiNRinwei Aic @ , qeR yjmAnnAy aAhAmieR eedvmAy yEhAEv, qeR yA sPlmAENEm. 43vi ew evM EkArA v o ecRu AriAyi {A Q kiNikryi kA niAM. qiH {A pRyM, nieR pAi nil M evM dyvAyi qni wiA t. 44aEA aEyAjYyAy yvtiyA eNi o EtYktri rM pRyM. av pRyM, Q evM wi, ayew okM {A evM ekAwAM. aen ep ieyyANH yEhAv qeR yjmAn puEvi etrewiri etH {AnRiyM. 45{A Aic @ tIMmE RiebA evM EkArA v. av L@ew mli evM EkArA pA vumAyi. {AnvELAwlM evM vzYeu. 46av EvgM EtALi niH pAM tA}Hi qni evM o}ic@ t. qiv pRu, wi, ayew okM {A evM ekAwAM. atinA {A evM wikyM av ok evM ekAwkyM ecyHt. 47 an rM {A avELAw EcAdic@, rA nieR a? av pRu, nAEhArieRyM miAyEwyM punAy ebTUEv NH qeR a. aEA {A av EmAti rvuM vLyM ekAw. 48{A tl nic@ yEhAvyH ni pRu. qeR yjmAnnAy aAhAmieR eedvmAy yEhAvey {A rADi c@. qeR yjmAneR sEhAdreR

. lAbA qAyi aveR EprH. ayA pRetlAM RiebA teR sEhAdrEnAw pRu. lAbA av pR ic @ . avL@ew eekyiel vLkL@M EmAtir vuM k lAbA kiNikryiElH oAwi. aview kiNikryi ok ELAewAH mxY ni Ayi. 31lAbA pRu, EBA, ayH sVAgtM! view puR niAet akE v! ayH RA o mRiyM okiwvuM {A oiyiuH. 32aAhAmieR B] t Y Bvn iEl kyRi. lAbA okL@ew jIni a}iyH tiM avyH vyHEA ekAwtiM ayAeL shAyic@. ayAM M kA k}uvA evvuM lAbA ekAw. 33qiH lAbA ayAH BNM ekAw. pE B]tY a tiA mwic@. ayA pRu, v kArYM pRyAet {AenAM k}iil. atinA lAbA pRu, qi pRy. Rieby H Eviy vilEpz 34B]tY pRu, {A aAhA mieR B] t YnANH . 35yEhAv qeR yjmAnen qlAArYiluM sm]i yAyi a#hiciuH. qeR yjmA n o mhAnAyiri. aEh i DArALM wmAwkELyM yEhAv nki. aEhi DrALM sVvuM eviyM B] t YAmH . aAhAminH aEnkM okL@M k}utkL@mH. 36sARyAyi qeR yjmAneR pi. vAkYi av o pu jEmki. qeR yjmAn teR sVelAM pu nkyM ecyH t . 37 yjmA n qeeAH o tijH{ eci c@. aEhM qEAw pRu, qeR mken knAnini o ep iey vivAhM k}iA avdi tH. n aviwyilANH k}iy etiluM o knAkAriey qeR mk BArYyAtH qniixH w ml . 38atinA nI qeR pitAvieR rAjY EpAkAem tijH { ec@k. qeR wMbi EpAyi qeR mknH o vDuvien etre

31
pQiyewywEH qe Env }i nyicti {AnvEnAw ni pRu. 49 ni pRy, ni qeR yjmAnEnAw kNyM vizVAsvuM puli aEhinH niL@ew puiey nkyiEl? aEtA niL@ ew puiey aEhi nkyi el AENA? qAyAluM pRyU. aEA {Aen ecNemH qni tImAniAmElA. 50aEA lAbAM ebTUEvluM pRu, yEhAvyew niEyAg mAeN {LRiy. atinA {ti mAM vA pRyA nAvil . 51tA RiebA. aveL ekAuEpA. nieR yjmAnpu aveL vivAhM k}ie. yEhA vyew #hM atANH. 52 EkEA aAhAmieR B]tY nil mui yEhAvyH ni pRu. 53aEA av Rieb yHH tA ekAuv sAn nki. ayA avH mEnAhrmAy vOL@M sVvuM eviyM ekAu BrNL@M nki. av Lew ayHM sEhAdrM ayA vilwiy sAn nki. 54pie, ayAL@M M niRey ti kyM wikyM ecyHtEzxM rAi aview cilv}ic @ . piEH atirAviel NeNIH av pRu, ni { qeR yjmA neRywE mwe. 55Riebyew ayM sEhAd rM pRu, RiebA Rc@kAlM {L@ew ew k}iye. o pdi vsM. atiEzxM av EpAkAM. 56qA B]tY avErAw pRu, qe aDikM tAmsiitH . yEhAv qeR yA sPlmAiyi ri. ni {A qeR yjmAn eRywE EpAke. 57Riebyew ayM sEhAdr M pRu, { Riebey viLicH avL@ew xHwM EcAdie. 58av Riebey viLic@ EcAdic@, nI EA yAL@ew ew EpAkA xHwewEvA? RiebA pRu, aEt, {A EpA. 59atinA aAhAmieR B] t Y EnAwM ErAwemA EpAkA av

l i 24+49-25+4
Riebey avdic@. Riebyew yEyyM ew ayc@. 60 RiebA yA tiricEA av avELAw pRu, {L@ew sEhAdrI, nI aEn kM EkAwi jnL@ew ayA ke. nieR pigAmik av ew zueL EtAlicH av ew ngr eekywe.
61anrM RiebyM avL@ew yyM okL@ew puR kyRi B]tYEnyM EryM agmic@. a en B]tY RiebEyyM i vIi El mwi. 62yisH h AH EblhyiErAyi niM enegvi tAmsikyANi EA. 63o sAyAhHni yisHhA H DYAninAyi vyliEl EpAyi. yisHhAH mkLiEl EnAiyEA derni v okeL ku. 64RiebA EnAiyEA yisHhA ien ku. aEALv okR niM cAwiyiRi. 65av B]tYEnAw EcAdic@, ne kANA Q vyli lUew v ecRuAr rANH? B]tY pRu, aeteR yjmAn punANH. aEA RiebA mwpwM ekAH teR mKM mRc@. 66sMBvicetlAM B]tY yisHhAi EnAw vivric@. 67anrM yisHhAH epiey teR ayew wAr iEl ieAu v. divsM te RiebA yisH h A ieR BArYyAyi. yisHhAH aveL vLeryDikM sH E nhic @ . aen yisHhAinH teR ayew mrN EzxM vliy zVAsM EtAi.

25

aAhAmieR wMbM aAhAM vIuM vivAhM k}ic @ . ekRA qAyi ayAL@ew putiy BArYyew EprH . 2av si%A, eyAzA, emdA, midYA, yizHbA, vhH qiv jM nki. 3ezbyewyM eddAeR yM pitAvAyi eyAzA. aU rIM, elzIM, elyIM qiv eddAeR pigAmikLAyi. 4 PA, eP, hEnA, abIdA, qdAgA,

l i 25+5-28

32
sEhAdreR . jntey mici

verAe midYAeR mLAyi. Q meLl A M ekRyewyM aA hAmieRyM vivAhini piR vrANH . 5-6aAhAmieR mrN i mH aEhM teR dAsimAew puAH cil sAn nki aver ki}EAu pRuviu. aEhM aver yisHhAi niM dEryc @ . anrM aAhAM teR sV m}uv yisHhAi nki. 7aAhAM 175 vyS ver jIvic@. 8piIwH INitnAyiIH aA hAM mrNmwu. dIGvuM sMt]pHt vumAy o jIvitmAyi aEhi ERtH. aEhM mricH pUvikErAw Ec. 9 aEhieR mLAy yisHhAM yizHmAEyluM aEhe mEplyiel hyi sMsHkric@. EsAhArieR punAy qEAER tAyi h. mE%yHH ki}Ayi lM. 10 hitYew eekyi niM aAhAM vAiy hyAyi atH. aAhAM aview teR piEyAewAM aweu. 11aA hAmieR mrNEzxM eedvM yisHhA ien a#hic@. yisHhAH Ebl hyiErAyIyi tAmsM w. 12yizHmAEylieR vMzAvli tA NH. yizHmAEy aAhAmieRyM sARyew QjipH t kAriyAy B] t Y hAgArieRyM pu. 13yizH m AEylieR stikL@ew Epk+ enbAEyAAyi m pu. pie EkdA jnic@. wH adH v Ey, mibH z AM, 14mizHmA, dmA, mA, 15hdAdH, EtmA, ey, nAPIzH, EkedmA qiv. 16yizHmAEylieR puAew Epk atAyi. oAErA puM piAlH ecRung rLAyi mARiy sVM pALyL@ Ayi. pu puAM sVM jnty rAjmArAerEAelyA yi. 17 yizHmAEy 137 vySver jIvic@. anrM ayA mricH pUvi kErAw Ec. 18yizHmAEylieR pigAmik mmiyielAwM tAvL mwic@. EdzM hvIlyiniH QjipHtiEnAw Ec ver yM riniM aIRiyveryM vYApici. yizHmAEylieR pi gAmik wiew yizH m AEylieR

yish H AieR wMbM yisHhAieR kTyA. aAhAminH yisHhAeeA pu Ayi. 20yisHhAi nAl vyAyEA av Riebey vivAhM k}ic@. p-arAMkAriyA yi Rieb. av ebTUEv lieR puiyM arAmYnAy lAbA eR sEhAdriymAyi. 21yisHhA ieR BArYyH H ikL@Ayil . atinA yisHhAH teR BArYyH Evi yEhAvEyAw Aic @ . yEhAv yisH h AieR An Eku. yEhAv Riebey gBM DriA avdikyM ecyHt. 22gBiNiyAyiEA Rieb yew vyi kiw ru u ti e{i. RiebA yEhAv EyAw Aic@, qnieANi eneyAe sMBvitH? 23yEhAv avELAw pRu, nieR zrIri i ru jntkLAtH. ru wMbL@ew BrNADikArik niini piRM. av viBji ewkyM ec@M. o mk m vEnA knAyiriM. m pu Lyven EsviM. 24piIwH gBM pUmAyEA Rieb r puAer svic@. 25m i v niRmAyi. ErAmM niR Emli EpAelyAyi aveR cM. atinA avnH zAvH* q Epriu. 26rAme i piR EA av zAvieR iyi mRuek piwici. atinA avnH yAEAbH* qM Epriu. yisHhA inH aRup vyAyiEA}ANH zAvuM yAEAbuM piRtH. 27ik vL. zAvH oerAA rM nAyAukArnAyiI. eR EnrvuM puRH vyli k}iyAnAyi avnixHwM. qA yAEAbH vLer zAnAyi. av wAr ii te ti. 28yisHhAH zAvien sHEnhic@. zAvH ekA
19tH

zAvH ErAmM niR qM. yAEAbH i qM v qA y vAH. piwv qEA kQzl Ar qEA aM.

33
m] g eL tiA avnH xH w mAyi . pE yAEAbiEnAwAyi RiebyHH sHEnhM. 29ori zAvH Ev k}i@ tiri eci. av vizekAH vLer INic i . yAEAbH o kl i amry EvvikyAyi. 30zAvH yAEAbiEnAw pRu, {A vlAet viz vliri . qniH atillM v amr y t. (atinAlANyAeL EdAM* q viLitH.) 31pE yAEAbH pRu, dY jAtnAy puen nilyi nieR qlA avkAzL@M eni vi NM. 32zAvH pRu, {A viz ekAH tAH mric@k}iu. {A mricA, qeR aeR sVeAM qe shAyiil. atinA {A qeR vItM nin nM. 33pE yAEAbH pRu, nI aetl A M qni temH dYM vAgHdAnM ec@k. aen zAvH yAEAbinH vAgHdAnM nki. zAvH teR pitAvieR sVieR oAhri yAEAbi viu. 34aEA yAEA bH avuM hArvuM ekAw. zAvH qlAM tikyM wikyM ecyHtEzxM EpAyi. aen zAvH dYpuen nilyilu avkAz ielAM tniH vliy tAlrYmi el etLiyic@. yish H AH abIEmeliEnAw N pRy ori o vliy AmmAyi. aAhAmieR kAlAy EpAel o AmmAyi atH. ati nA yisHhAH egrAri ePlisHtY ew rAjAvAy abIEmelieRyw E EpAyi. 2 yEhAv yisHhAi EnAw sMsAric@. yEhAv pRu, ni QjipHtiEl EpAktH. {A klitinsric@ Edz tAm sik. 3 nAi tAmsik; {A niEAewAmAyiriM. {A nie a#hiM. Q EdzM m}u vM {A ninM nieR wMb imAyi nM. nieR pitAvAy aAhAmi {A nkiy vAgHdA

l i 25+29-26+12
nM {A nwAM. 4nieR wMb e {A kAziel n EpAel viiM. Q EdzM m}u vM {A nieR wMbi n kyM ec@M. nieR pigAmikLi lUew miyiel qlA jntkL@M a# hiewM. 5 {Anien ec@et eA nieR pitAvAy aA hAM qeR vAk asrik yM {A pRv vikyM ecyHt. aAhAM qeR klnkL@M niymL@M cL@M asric@. 6atinA yisHhAH egrAri tAm sic@. 7yisHhAieR BArY RiebA atisuriyAyi. nAiel L@k Riebeyi yisHhAi EnAw EcAdic@. yisHhA pRu, av qeR sEhAdriyANH. Rieb A teR BArYyAeNH avErAw pRyvA yisH h Ai BymAyi . Riebey tieywA av te ekAl @ EmA qAyi yi sHhAi ByM. 8yisHhAH aview tAmsM wi. eR nAL@kLAyEA o divsM abIEmelH teR jnAlyilUew EnAi. aEA yisHhAH Rieb ymAyi kLitmAzk nw ku. 9 abIEmelH yisHhAien viLic@ EcAdic@, v nieR BArY yEl? pieinANH av nieR sEhAdriyAeN {ELAw pR tH? yisH h AH avEnAw pRu, qeeAH ni aveL tiey wEmA q {A By. 10abIEmel pRu, nI { ELAw etu ecyHtiri. {Li elArA nieR BArYymAyi zyici ei av o mhApApi eR aprADiyAmAyi. 11atinA abIEmelH qlA jn M o tAI nki. av pRu, oM Q mxYEnEyA Q OIEyEyA pvitH. er iluM aver pvic A vDi ewM. yish H AH DniknA Edze vyli vi vitc@. vxM ayA vli y viLvH ekAyHetwkyM ecyHt.
12yisHhAH

26

EdAM vH qM.

l i 26+13-33

34
view nAM epkyM vijyikLA kyM ec@M. 23yisH h AH aviewniH EbEzebyiEl EpAyi. 24 rAiyi yEhAv yisH h AiEnAw sMsA ric@. yEhAv pRu, {A nieR anAy aAhAmieR eedvmA . ByeEwtil. {A niEA ewAmH. nie {A a#hi kyM ec@M. {A nieR pigA mikeL viiM. qeR Esvk nAy aAhAmien ktiyANH {A etAe ec@tH . 25atinA yisH h AH aview o yAgpIWM pNitH yEhAvey rADic@. ayA teR tAvLM aview Api kyM ayAL@ew B]tYA aview o kiN }ikyM ecyHt. 26abIEmelH egrAriniM yisHhAien kANA v. teR pEdxH w AvAy asienyM eesnYADipnAy pIEAliEnyM abIEmelH ew ekAuvi. 27yisHhA EcAdic@, qinANi EA qe kANA vtH? mH nI qEAw a sQXdilAyi ilElA. nI qe nieR rAjYM vi@EpAvA wyAkEpAluM ecyHt. 28av mRupwi pRu, yEhAv niEAewAmAeN {LiEAL Riy. nH o krARuAAem { k. nI {eA vAgH d AnM trNemANH {L@ew #hM. 29{ nie pvicil. nI {eLyM pviiel vA trik. { nie drEH oAwi ec iluM a smADAnilAyi . EA yEhAv nie a #hic i rievH vYmAyiu H. 30atinA yisHhAH aveA vi nki. averlAvM ti kyM wikyM ecyHt. 31aw divsM atirAviel oAErAM tijH { ecyH t . anrM av smADAnEAew aviwM viu. 32 divsM, yisHhAieR B]tY A vH t }ic kiNRieni pRu. B]tYA pRu, { kiNi evM ku. 33atinA yisHhAH kiNRinH zibA q

yEhAv aven sm]mAyi a# hic @ . 13yisHhAH DniknAyiI . o vliy DniknAyiIMver ayA wt wt sAdic@. 14ayAH DArALM ipL@M kAliL@mAyi. aEnkM awim kL@myAAyi. qlA ePlisHtY M ayAELAwH asUy EtAi. 15ati nA ePlisH t Y yisH h AieR a aAhAmM aEhieR B]tYAM EcH vx mu }ic qlA kiNRukL@M nziic@. av kiNRukLi a}u niRc@. 16abIEmelH yisHhAiEnAw pR u, {L@ew nAw viu EpAvuk. nIyiEA {eLA znAyiri . 17atinA yisHhAH aviwM viH grAriel ecRiy ndi smIpM tAv Lmwic @ . ayA aview jIvic @ . 18aAli vLer mH aAhAM aview aEnkM kiNRuk }ici . aAhAmieR mrNEzxM ePlisHtY kiNRukLi a}u niRc@. atinA yisHhAH mwi EAyi kiNRuk vIuM }ic@. yisHhAH avyHH teR pitAvH nkiyi Epk te nki. 19yisHhAieR B]tYAM ecRiy ndi smIpM o kiN }ic@. kiNiniH o Rv epAieyA }uki. 20qA egrAtA}H v ryi wkeL Emyiciv yisHhAi eR B]tYAmAyi tiEleu. av pRu, evM {L@Ew tANH. atinA yisHhAH kiN RinH ez q Epriu. av Ep nkA kArNM, aview evcANH av avEnAw vAdictH qtAyi. 21anrM yisHhAieR Esvk meA kiN wi }ic@. L@k vH kiNRieR EpriluM avkA zmyic@. atinA yisHhAH kiNRinH sitHnA q Epriu. 22yisH h AH aviewniM mARi meA kiN }ic@. M kiN RiEm avkAzvAdvumAyi vil. atinA av kiNRinH erEhA EbAH q Epriu. yisH h A pRu, EA yEhAv nmAyi o lM kANic @ tiri.

35
Epriu. ngrieR EprH EbEzb q te w. zAvieR BArYmA vyi zAvH rH hitYOIkeL vivAhM k}ic@. o v Ebriyew mk eydIyAyi . mv ElAeR mk bAs mM yi. 35 vivAh yisH h AiM RiebyH M vLer vixmmAi.
34nAl t AM

l i 26+34-27+22
11pE yAEAbH teR ayAy RiebEyAwu pRu, qeR sEhAdr zAvH ErAmAv]tnAy o mxYnANElA. {A avenEAel ErAmmvnl. 12qeR a qe sHpziEAe atH zAvH ael mnilAM. aEA aE hM qe a#hiAet zpik yAyiriM ec@k! qeEA? {An Ehe ctikyAyiriiEl? 13atinA RiebA avEnAw pR u, }M vlmAyA {A aEtewAM. {A pR EpAel eyAe ec@k. ecH EkAlAwkeL piwic@ekAu vrik. 14atinA yAEAbH puR EpAyi rH wkeL piwicH aey lic@. av yisHhAinixHwe rItiyi atieR mAMsM pAkM ecyHt. 15 anrM RiebA teR m pu zAvinH xH w e vOeLw. av atH Ly pu yAEAbien aNiyic @ . 16RiebA EkAlAwkL@ew EtAelwH yAEAbieR k}uuM eekkLuM mwi. 17qiv tA pAkM ecyHt B NM yAEAbien lic@. 18yAEAbH teR pitAvien smI picH pRu, aA. aveR pitAv@ EcAdic@, mken nIyArANH? 19yAEAbH teR pitAviEnAw pRu, {A zAvANH. ayew m mk. a@ pR EpAel {A ecyHtiri. q}uEi {A EvyAwi ayHAyi ekAu v Rci k}icAluM. qiH qe a#hi. 20pE yisHhAH teR puEnA w pRu, EvgM nIeyen yANH m]geL EvyAwi ekAtH? yAEAbH pRu, ayew eedvmAy yEhAv qni EvgM m]geL kAi. 21aEA yisH h AH yAEAbi EnAw pRu, qeR awE v qeR mkEn. {A nieeyA etAu EnAe. nI qeR punAy zAvH teEyA qH qniEA aRiyAM. 22atinA yAEAbH teR pitA vAy yisHhAieRywE ec

anrAvkAzieR zn H yisH h Ai vyAvukyM ayAL@ew kk zri kANAnAvA viDM INikyM ecyHt. o divsM ayA teR m punAy zAvien viLic@. yisHhA pRu, mkEn! zAvH mRupwi pRu, {AniviewyH. 2yisHhA pRu, {A v]nA yiri. tAmsiAet {A mri kyM ecyHEtAM. 3atinA nieR auM vil@emwH nAyAi EpAvu k. qni tiAnAyi o m]ge ekA ekAuvrik. 4qniixHwm hArM Ai, {An tie. aEA {A mriMmH nie a#hiAM. 5 atinA zAvH nAyAi EpAyi.

27

yAEAbH pitAvien cti yisHhAH punAy zAviEnAw pRtH RiebA iAyi . 6RiebA punAy yAEAbi EnAw pRu, EnA, nieR a nieR sEhAdrnAy zAviEnAw sMsAri {A Eku. 7nieR a pRu, qni tiAnAyi o m] g e ekAl @ k. atH pAkM ecyHtH qni trik. {An tie. aEA {A mriti mH nie a#hiAM. 8aekAH E, {A pRy EpAel nI ec@k. 9 puR EpAyi new iiniH r EkAlAi ikeL qni ekAurik. {An vey nieR anH xHweviDM pAkewAM. 10qiH nI BNM nieR anH ekAuekAwk. aEA aEhM mriMmH nie a#hiM.

l i 27+23-38

36
anH xHwe rItiyi zAvH BNM tARAi. zAvH atH teR pitAvieRyweic @ . av teR pitAviEnAw pRu, aA tA ayew pu. q}uE. qiH {A ayHAyi EvyAwi pAkewi ekAuv BNM k}i. qiH qe a#hi. 32pE yisH h AH avEnAw EcAdic@, rA nI? av pR u, {A ayew m pu zAvANH. 33aEA yisHhAH vLer vix nAyi pRu, aEA nI vM mH qni BNM pAkM ecyHt ekAu ttArANH? {An ti kyM aven a#hikyM ecyHt. ni a#hM tiriec wAM pil. 34zAvH aeR vAk Eku. ayAH vLer EdxYvuM d+KvuM EtAi. av epAiru. av teR pitAviEnAw pRu, ni qeyM a#hi aA! 35yisH h A pRu, nieR sEhAdrnAy yAEAbH qe vi c i ri. av vH nin a#h tieyw! 36zAvH pRu, yAEAbH q te aveR EprANElA. atv Ec te. rAM AvzY mANH av qe pitH. m mk q nilyH qeR av kAz av tieyw. EA qeR a#hL@M tieywiri . zAvH w, qniAyi qeiluM a#hM aH mAiev ciuEA? 37yisHhA pRu, l, vLer eevkiyiri. nie BriA aDikArM {A yAEAbi ekAw . aveR qlA sEhAdrAM aveR B]tYArAemM {A pR u. wt DAnYvuM vIuM kiA a#hvuM {Anv ekAw. ni nin trA oM bAiyil E. 38qA zAvH teR pitAvi EnAwu w yAcic@, o a#hM mAEm ayew kiluEA pitA Ev? qeyM a#hi. zAvH kryA wi.

. yisHhAH aven etAu EnAi yiu pRu, nieR zbHdM yAEA biER EpAelyiri. pE nieR eekk zAviER EpAel ErAmAv]tvumANH. 23aveR eekk zAviER EpAel ErAmAv] t mAyiekAH yisHhAinH atH yAEAbAeNH tiric R iyAnAyil . atinA yi sHhAH yAEAbien a#hic@. 24yisHhA EcAdic@, nI yTA i qeR mk zAvH teEyA? yAEAbH pRu, aet, {A zAvu te. yAEAbi a#hM yisHhA pRu, B NM ekAuv, {AntH tiiH nie a#hiAM. yAEAbH ekAw BNM ayA k}ic @ . anrM yAEAbH ekAw vIH ayA wikyM ecyHt. 26anrM yisH h AH avEnAw pRu, mkEn, aw vH qe Mbi. 27atinA yAEAbH teR pitAvieR aw ecH ayAeL Mbic @ . zAvieR vOL@ew mNM zVsic yisHhA H yAEAbien a#hikyM ecyHt. yisHhA pRu,
25aEA

28

29

yEhAv a#hic vyluk L@ew gmAeNeR mknH. yEhAv nin DArALM m} n ke, aen nin nl viLyM vIuM lBie. qlA jnL@M nie Esvi e. jntk nieR mi vNe. nieR sEhAdrA Em nI BrNM nwM. nieR ayew sAn nieR mi nmikyM, nie a srikyM ece. nie zpiv zpiewM. nie a#hiv a #hiewM.

zAvieR a#hM yAEAbien a# hic@ k}iu. yAEAbH yisHhA ieRywniM EpAyywen zAvH Ev k}iu v. 31teR
30yisHhAH

37
39aEA yisH h AH avEnAw pRu, nI nl miyilAyiriil vsik. ninH vzYinH m} kiukyil. 40 jIviA nin EpArAEwi vM. nI nieR sEhAdreR awimyAM. pE sVAtY inAyi EpArAw nI av eR bnM EBdiM. 41atiEzxM a#heLec A li zAvH yAEAbien evRu. zAvH sVyM ElAcic@, qeR a tAmsiyAet mriM. atieR d+KAcrNM k}iAluw {A yAEAbien ekAl@M. 42yAEAbien ekAlA zAvi eR pripAwieyi RiebA aRi u. av yAEAbien viLiic@ pRu, nieR sEhAdr zAvH nie ekAl A pripAwiyiw. 43aekAH E, nI {A pRy EpAel ec@k. hArAni qeR sEhAdr lAbA tAmsi H. aveRywEpAyi oLiciri k. 44Rc@kAlM nI aview tAmsi k. nieR sEhAdreR EkApM zmiEvALM. 45Rc@kAlM k}iH nI avEnAw ecyHttH nieR sEhA dr mRekA_M. a nie mwi viLiA {AenA B]tYen viwAM. o divsM te qeR ru mM nxHweNem {AnA#hiil. 46anrM RiebA yisH h Ai EnAw pRu, niew mkeR BArY mA hitYrANH. Q OIk nimiM qni vLer d+KmH. kArNeme EA? av new Arl . yAEAbH avrielAiey klYA NM k}icA pie qni mri kEy niv]iyZ!

l i 27+39-28+12
ayAew epmLi oveL nI vivAhM k}ik. 3 svznAy eedvM nie a#hieeyM nin DArALM ikAkeeyM {A AiAM. nIeyA mhAjnt yew pitAvAkA {A AiAM. 4aAhAmien a#hicEpAel nieyM nieR stikeLyM a #hiA {A eedvEAw A iAM. nieR tAmslM niER tAkAM {A AiAM. eedvM aAhAmi nkiy lmANitH. 5aen yisHhAH, yAEAbien p-arAmiElyc @ . yAEAbH Riebyew sEhAdrnAy lAbA eRywE EpAyi. arAmYnAy ebTUEvlAyi lAbAeRyM RiebyewyM pitAvH . RiebA yAEAbieRyM zAvieRyM ayM. 6teR pitAvAy yisH h AH yAEAbien a#hictAyi zA vH aRiu. p-arAmiEl EpAyi o BArYey kupiwiA yisHhAH yAEAbien niEzicycirik yAeNM zAvH aRiu. o knAkAriey vivAhM k}ietH teR pitAvH yAEAbiEnAw kli ci@eM zAvH aRiu. 7mAtA pitAew niEzmsricH yAEAbH p-arAmiEl tirici@ eM zAvH aRiu. 8teR m knAkArikeL vivAhM k}iet A teR pitAvieR #hem H ti niM zAvH mnilAi. 9zAvinH EA te ru BArYmA H. qA ayA yizHmAEylien ecH kH o OIeywi vivAhM k}ic@. yizHmAEylieR puiyAy mhlienyANH av vivAhM k}ictH. yizHmAEy aAhAmieR pu. mhlH, enbAEyAieR sEhAdri. eedvieR BvnM-EbET Eb-Ezb viH hArA niEl EpAyi. 11 yAEAbH sri c@ ekAiriEv sUrY asHtmic@. atinA aiyRA ayA oriwM aEnVxic@. avieweyi o pAREm tlvcH yAEAbH kiw Ri. 12yAEAbH o sVpHnM ku.
10yAEAbH

28

yAEAbH o BArYey etry yisHhAH yAEAbien viLicH a#hic@. qiH yisHhAH yAEAbinH o klnyM nki, nI o knAkAriey vivAhM k}itH. 2aekAH viwM vi@ nI parAmiEl EpAvuk. aview nieR ayew anAy ebTUEvlieR vIiEl ecl@k. nieR aAv nAy lAbA aview tAmsmH .

l i 28+13-29+9

38
kl i en view nilniM. tH eedvieR vilmAeNH Q sHmArkzil etLiyiM. av qni ttieR pielAH {A eedvi nkyM ec@M. yAEAbH RAEhlien kA anrM yAEAbH teR yA w. av ki} rAjYi El EpAyi. 2 aview EnAiyEA vyli o kiN ku. kiNRi smIpM mH ip kiwA yi. view nimANH wk ptivAyi evM witH. kiN RieR vAy mwieAH o vliy pARyAyi. 3iM m}u vM aview qi}iyEA w yA klH i mA@M. aEA wkH evM wiAnAvuM. wk evM wic@ k}iyEA wyA pAR i yTAAn vyHM. 4yAEAbH aviewyAyi w yAErAwu EcAdic@, sEhAdrAEr, ni qviwkArANH? av mRu pwi pRu, { hArAkArANH. 5aEA yAEAb@ EcAdic @ , nAEhArieR pu lAbAen ni LRikyiEl? wyA pRu, {H aven aRiyAM. 6aEA yAEAb@ EcAdic @ , aEhi suKmEl? av mRupwi pRu, av suKM te. qlAM BMgiyAyiri. tA aveR pui RAEh aveR wkmAyi v. 7yAEAbH pRu, EnrM cyA ytElyZ. asHtmiA niyM smymH. ipeL rAiyR i @EcAniniyM smymAyi il. atinA avyHH evM ekAw iH avey vIuM EmyA pRu viwk. 8pE wyA pRu, wk m}uv o EcrAet { ecA pil. aEA { kliL i mA@M qiH qlA wkM evM wiM. 9yAEAbH wyAmAyi sMsAri c@ekAiriEv RAEh teR pitA vieR wkmAyiv. (wkeL

miyiniM sVMver q o EkAvNi ayA sVpH n i ku. eedvieR dtA ati lUew kyRukyM RukyM ec@ tH ayA ku. 13EkAvNiwH yEhAv niM yAEAbH ku. yEhAv pRu, nieR mcHC aAhAmieR eedvmAy yEhA vyANH {A. yisH h AieRyM eedvM {AnA. nIyiEA kiw EdzM {A nin tM. Q EdzM {A ninM nieR sA nmAyi nM. 14ninH aEnk mEnkM pigAmikAM. av mi yiel mNrikewyyAyiri M. av ki}M pwiARuM etM vwM vYApiM. nIyM nieR pi gAmikM mlM miyiel skl wM bM a#hiewM. 15{A niEAewAAM. nI EpAiwelAM {A nie sMr iAAM. nie {A Q Edz E mwieAuvrikyM ec@M. qeR vAgHdAnM niREvewMver {A nie eekevwiykyil. 16aEA yAEAbH RM vi@N pRu, view yEhAvye {AnRiy. pE {ARuMver view yEhAv tAyi aRiil. 17yAEAbH By. av pRu, etA mhAy lmANH. eedvieR BvnmANH. tH sV ieR vAtilANH. 18yAEAbH atirAviel q}uE@. ayA tA Riy pAReywH atieR vH mkLiElAyi vc@. av kliE qeyA}ic@. a en av klien eedvieR sHmArkmAi. 19lUsH qAyi lieR EprH. pE yAEAbH atinH EbET* q Epri@. 20anrM yAEAbH o tijH{ eyw. av pRu, {A EpA iwelAM qe sMric@ekAH eedvM qEAewAei, eedvM qni tiA BNvuM DriA vOvuM trikyAeNi, 21{A smADAnEAew qeR pitAvieR ywE mwieyemi-eedvM etlAM ec@evi- yEhAv qeR eedvmAyiriM. 22{A Q
EbET eedvieR vsti qM.

29

39
EmyHk RAEhlieR pNiyAyi .) 10RAEh lAbAeR puiyAyi . yAEAbieR a Rieb yew sEhAdrnAyi lAbA. RAEhlien kEA yAEAbH ecH kl@i mAi wk evM ekAw. 11 qiH yAEAbH RAEhli en Mbic@ kru. 12tA avew wMbiluyALAeNH yAEAbH RAEhliEnAwu pRu. tA Rieb yew punAeNH yAEAbH RAEh liEnAwu pRu. atH RAEh oAwi ecH avew pitAviEnAw pRu. 13teR sEhAdrIpunAy yAEA bieniy vAk lAbA Ek@. atinA aven aEmAdi A lAbA aveRywEEAwi. ayA yAEAbien ekiiwic @ MbikyM teR vstiyiEl ekAuvrikyM ecyHt. sMBvicet lAM yAEAbH lAbAEnAw pRu. 14aEA lAbA pRu, tH atH-tmAyiri! nI qeR sVM wMbAr. atinA yAEAbH lAbAEnAewAH o mAsM tAmsic@. lAbA yAEAbien vi 15o divsM lAbA yAEAbi EnAw pRu, nIyien qeRy w liyilAet Evl ec@ zriyl. nI o buvANH, awimyl. {A nineANH li tErtH? 16lAbAnH ru epmAyi . mv ElyA, rAmv RAEh. 17RAEh suriyAyi. Elyy ew kk tiLmtAyi.* 18yA EAbinH RAEhlien xHwmAyi. yAEAbH lAbAEnAwu pRu, a yew Ly pui RAEhlien vivAhM k}iA qe avdicA {A }u vxM aey EsviyHAM. 19lAbA pRu, mAereyiluM vivAhM k}itiluM av nl tH nie vivAhM k}i te. atinA qEAewAH tAmsik. 20atinA yAEAbH lAbAEnAewA H }u vxAlM tAmsicH pNiey w. RAEhlien av vLeryDikM sH E nhic i tinA smyM
E l y A . . . t i L m t A y i ElyA a suriyAyiil q DVnii.

l i 29+10-32
vLer EvgM k}iEpAel av EtAi. 21}u vxi EzxM yAEAbH lAbAEnAw pRu, RAEhlien qni vivAhM k}ic@ t. pR kAlAvDi m}uv {A pNiey w k}iu. 22atinA lAbA aviewy teRyAk m}uv o vi nki. 23 rAi lAbA teR pui Elyey aview ekAuvH yAEA bi ekAw. yAEAbH Elyy mAyi NEc. 24(teR puiyew bAlYAriyAyi lAbA teR bAlYAriyAy sil E yyM ekAw .) 25 EnrM evEA, tEAewA kiwtH ElyyAeN yAEAbi mnilAyi. yAEAbH lAbAEnAw pRu, nIeye viciri. RAEhlien klYANM k}iAnANH {A nieRyw pNi ecyHttH. qinA nIeye ctictH? 26lAbA pRu, {ew nAi m pui niE LyveL vivAhM k}iiARil. 27 orA}Hc nIu ni vivAhcwuk pUi yAke. RAEhlienyM {A nin vivAhM ecyHt trAM. pE ni oEr}u vxMwi nIeyni pNiey wNM. 28atinA yAEAbH orA}H c nIuni cwuk pUiyAi. aEA lAbA teR puiyAy RAEhlien av BArYyAyi nki. 29(lAbA teR B]tYyAy bihey RAEhlieR dAsiyAyi nki.) 30yAEAbH RAEhlumAyM NEc. yAEAbH ElyeyA RAEhlien sHEnhic@. meA }uvxM wi yAEAbH lAbAEvi EjAli ecyHt. yAEAbieR wMbM vL ElyeyA RAEh lien sHEnhiev yEhAvy Riu. atinA yEhAv ElyyH sAEnAlAdn zi nki. RAEhli nAke ikAyumil. 32ElyA orAiey svic @ . av av Eb* q Epri@. yEhAv qeR kxH w tkLRiu.
31yAEAbH

Eb tA, o pu qM.

l i 29+33-30+16

40
trA av niyic@. atinA RAEh punH dA* q Epri@. 7bihA vIuM gBM Dric H yAEAbinH o puenwi nki. 8RAEh pRu, qeR sEhAdriy mAyi m/ric @ niA {A prmAvDi mic@. {A jyikyM ecyHt. atinA av iH nPHtAli* qM Epri@. 9tniiniyM wt ik A vA k}iyiel ElyyH mni lAyi. atinA av teR B]tY yAy siley yAEAbi nki. 10anrM sily H H o puAyi. 11ElyA pRu, {A BAgYvti yANH. atinAlv punH gAdH* q Epri@. 12silA o puenwi svic@. 13ElyA pRu, qni vLer sEAxM! ni OIkeLe sEAxM q viLiM. atinA av punH Ez* q Epri@. 14EgAtu ekA@ kAlmAyEA Eb vyli ecEA tAM viEzxpuxHp* ku. av pU teR ayAy ElyyH ekAw. pE RAEh ElyEyAwu pRu, nieR mk ekAuv pULi RcH qniM trik. 15ElyA mRupwi pRu, nI qeR BAvien tinkM tieyw. EA nIeyeR mkeR pU ti eywA mi. pE RAEh pRu, nI nieR mkeR pU qni tA nini yAEAbi EnAewAH aiyRAM. 16 rAi yAEAbH vyliniM tirieci. ayAeL k Ely ayA eL Enri@ kANA puREiR iec. av pRu, H aH qeR ew zyiNM. {A aey qeR mkeR pULA vAic i
dA tImAniA, niyiA q M. nPt H Ali qeR kWinAVAnM qM. gAdH BAgYvA qM. Ez sEAxM qEA ag]hIt qEA aM. viEzx puxp H NypuxHpM qA NH qAy vAieR aM. av sHI keL sviA shAyiem jnM ktiyi.

30

qeR BAvinH qEAw sHEnh mil . nieyeR BAvH qe sHEnhiEcM. ArNM ekAAN v punH EpritH. 33ElyA vIuM gBiNiyAvukyM o mkenwi svikyM ecyH t . av mknH ziemEyA* q Epri@. ElyA pRu, {A Ev sH E nhiewil q EktinAlANH yEhAv qniH Q puen nkiytH. 34ElyA vIuM gBiNiyAvukyM o puenwi svikyM ecyH t . av en pRu ekAH avnH Elvi* q Epri@, qni m puAAyiri tinA nieyeR BAvH qe sHEnhiM. 35piIwH ElyA o puenwi svic@. av avnH eydA* q Epri@. Epriwti kArNM av pRu, ni {A yEhAvey vA}HM. atiEzxM Elyyew svM nilc@. tA yAEAbinH ikeLeyA M niel H RAEhli mnilAyi. avH teR sEhAd ri ElyEyAwH asUyyAyi. ati nA RAEh yAEAbiEnAw pR u, qni ikeL t. aeli {A mriM! 2 yAEAbinH RAEhli EnAwu EdxYM EtAi. av pRu, {A eedvemAml. nie vY yAiytH eedvmANH. 3aEA RAEh pRu, qeR B]tY bihey tA qwekAZ. aveL Apic H avH iey ekAwk. avLilUew qniEA ayAkAmElA. 4atinA RAEh teR B]tYyAy bihey yAEAbi ekAw. yAEAbi bihymAyi eelMgi kbM Ayi. 5 bihA gBiNi yAvukyM yAEAbinH o puen sAnikyM ecyHt. 6RAEh pRu, eedvM qeR An Ek@. qnieA puen
ziemEyA av Ek qM.

Elvi ewEAvuk, oic@ Eciri k, awilAvuk qM. eydA av sHtiev q M.

41
ri. atinA yAEAbH rAi ElyEyAewA kiw. 17aEA eedvM Elyey gBi NiyAkA vIuM avdic@. av aAmM o puen svic @ . 18ElyA pRu, {AeneR awimey qeR BAvi nkiytinA eedvM qnieA tiPlM tiri . atinAlv avnH yiA KA* q Epri@. 19ElyA pieyM gBiNiyAvu kyM RAmetA puenwi s vikyM ecyHt. 20ElyA pRu, eedvM qni nel A sAnM nkiyiri. EA tIcyAyM yAEAbH qe sVIkriM, kArNM {AnEhinH Ru puAer n kiyElA. atinA ElyA i yHH esbUlU* q Epri@. 21piIwH ElyA o puieywi svic@. dInA qAyi av nkiy EprH. 22aEA eedvM RAEhlieR A n Ek@. eedvM avew vYt nIM ecyHt. 23-24 RAEh gBvtiyA vukyM o puen svikyM ecyH t . RAEh pRu, eedvM qeR apmAne qwkLy kyM qnieA puen trikyM ecyHt. atinA RAEh punH EyAEsPH* q Epri@ekA@ pRu, yEhAv qniH meA puenwi tre. yAEAbH lAbAen cti jnnEzxM yAEA bH lAbAEnAw pRu, ni qe qeR vIiElM mAt] E dzEM EpAkA avdiNM. 26qeR BArYmAeryM ikeLyM vi@trik. ptiAlu ekAl AlM aEyA ewA EjAli ecyHt sAdictANH aver. {A aey nAyi Esvi c@evH ayHRiyAM. 27lAbA avEnAwu pRu, qe cil pRyA avdi!
25EyAEsPieR

l i 30+17-36
nI nimiM yEhAv qe a# hictAyi qniRiyAM. 28 nineA NH {A tEret pRyk, {An nin trAM. 29yAEAbH mRupwi pRu, {A ayHAyi kWinAVAnM ecyHti@ eH ayHRiyAM. {A EnAiy kAlM ipM vLer vLkyM nAvukyM ecyH t i. 30{A vEA RcH wkEL Ayi Z. EALtH vLeryDikmAyi. ql A yH E A}uM {AnyH Evi vic@, yEhAv aey a #hikyM ecyHt. ni qniA eyeiluM ecE smymANH qeR BvnM pNiyA smy mAyi. 31lAbA EcAdic@, aEA {A nineA tErtH? yAEAbH mRupwi pRu, aH qnieAM trNemil . qeR EjAli li mAM tA mti. mAM ecyHttrik+ {A EpAyi a yew wkeL pripAliAM. 32a yew wkiwyilUew EpAkAM M vrym iikeL qni liyAyi qwAM av dik. qlA kRu iikeL qwAM qe avdik. M vrym ql A epAwkeLyM qwA qe avdiNM. atA yiriM qeR li. 33{A vizV sHtnAyiEA qH BAviyi a yH H mnilAM. qeR ip e ayH v priEzADiAM. avyH iwyi EA puiEyA l A EtA, kRu niRmil A EtA y etiluM wien kA {Antien EmAxHwictAeNH a yHH RiAM. 34lAbA mRupwi pRu, {A stic i ri. nI EcAdi {A ec@M. 35 rAi lAbA k ql A EkAlAwkeLyM oLiic@. puik qlA ecri yAwkeLyM kRu wkeLyM lAbA oLiic@. Q wkeL i c@ekAA lAbA teR puA niEzM nki. 36atinAlv awyALm qlA wkELyM meA riwE ieAuEpAyi. av tniM yAEAbimiwyi m

yiAKA tiPlM, zLM qeAe aM. esbUlU sHti, mhtVM qeAe aM. EyAEsPH uk, EzKrik, omic@ uk qeAe aM.

l i 30+37-31+15

42
RAEhliEnAwM ElyEyAwM en pRu, niew pitAvH qEAwu EkApic i rikyAeNH {AnRiy . meAe aEhM qEAw vLer sQXdilAyi. qA aEhM EALenyl . qA qeR pitAvieR eedvM qEAewAmA yi. 6 {A qAlAvuMviDM niew aEvi aVAnic@ q niRiyAM. 7pE ni ew a qe ctic@. p tvN qeR liyi mAM vi. pE smyeAe lAbAeR t LiniM eedvmANH qe sMr ic@ekAitH. 8ori lAbA pRu, pui y wkeL m}uv ninirie. pRti EzxM qlA wkM svictH puiy ueL yAyi. atinA aetlAM qER tAyi. qA aEA lAbA pRu, puiy wk qni EvNM. vryvey nI liyAyi qw ekA_k. atiEzxm Ay i ueLlAM vry tAyi. 9 atinA eedvM wkeL m}uv qwH qe lic@. 10wk NEcekAi EA qnieA sVpH n mAyi. NEci mnAwk ql A M vryM puiymvyAyi. 11 sVpH n i eedvieR dt qEAw pRu, yAEAEb! {A viLiEk@ qEA! 12dt pRu, EnA, puiyM vrym wk mAM N Ec. {AnANien nwAtH. lAbA niEAw ec@ skl dxHwtkM {A ku. putiy AwkeLlAM niERtAtinANH {Ani ec@tH. 13 EbETli nieRyw v eedvmANH {A. aview nIeyA yAgpIWM pNi. yAg pIWi nI oliev ecAriu. nI qEAewA vAgHdAnvuM ecyHt. EA nI Q rAjYM viH nieR jnAiEl mwiEAkA {A kli. 14-15RAEhluM ElyyM mRupwi pRu, mriEA { trA pitAvieR ki oM av

divse yAyH drpriDi niyic@. lAbAeR avEzxic wkeL yAEAbH pripAlic @ . qA o wEpAluM EtA kRuEtA yi Ayiil. 37yAEAbH pumrieRyM aimrieRyM pc uk evieyw avyi ev vr kAkviDM etAliyric@ kL u. 38 kuk wk evM wiA viw vc@. aview vcAyi av NEciM. 39 kuk mivc H N Ec wkAy ik kM vrkM vEyA kRu vEyA yi. 40yAEAbH vyM kRu vyM y m]geL mAwkLi niM Evtiric@. teR wkeL lAbA ERtiniM Evtiric@ sUic@. 41ErAgYm wk N EcEA e}Ae yAEAbH kuk av yew kmi vc@. wk kukwH N Ec. 42pE ErAgYmilA wk NEc EA yAEAbH kuk vc i il. aen ErAgYmilA m]g ew ik lAbAERtAyi. ErA gYm m]gew u yAEA biM. 43aen yAEAbH vLer DniknAyi. avnH vliy ip Ayi. aEnkM B]tYAM ok M k}utkmAyi. EpAkA smymAyi-yAEAbH oAwiEA o divsM lAbAeR puA ew sMsArM yAEAbH Ek@. av pRu, new a etlAM yAEAbH tieyw. new aeR s m}uv tieywH ayALiEAeLA vliy DniknAyiri . 2 lAbAnH muAyi EpAlu cAM elH yAEAbH ku. 3yEhAv yAEAbiEnAw pR u, nieR pUvik vsici nieR sVM nAiEl mwiEA vuk. {A niEAewAmAM. 4atinA, teR ipeL sUic i ri vyliEl vH te kANA yAEAbH RAEhliEnA wM ElyEyAwM pRu. 5 yAEAbH

31

43
Ezxiciil. {eL aEhM anY erEAel kti. aEhM {eL ayH vi@. qiH { kiEiyi pNM m}uv cilv }ic@! 16eedvM Q sVelAM aEh iniew. EALetlAM { M {ew sAnm tANH. atinA eedvkln EpAel te aH vik! 17atinA yAEAbH yAyHeA i. ayA teR BArYmAeryM m eLyM okR kyi. 18 qiv ayAew a jIvici knA EdzE mwyAyArMBic @ . yAEAbieR m}uv ipvuM av mE nw. p-arAmi niM tA EnwiyetAe av qwu i. 19 smyM lAbA teR ec riyAwkew ErAmM evA EpAyi rikyAyi. aEA RAEh pitAvieR vIi kyRi ayAew vYAjeedvvi#h EmAxH w iec w. 20yAEAbH arAmYnAy lAbAen kbLiic@. tA EpAvukyAeN vivrM ayA lAbAEnAw pRil. 21yAEAbH teR wMbeyM teR sVLemwH EvgM lM vi@. av yIsundi kwH giel yAdH q mlEdzE EpAyi. 22m divsM k}iH, yAEAbH EpAy vivrM lAbA aRiu. 23atinA lAbA teRyAkeL viLic@i yAEAbien piwrA rMBic@. }u divs EzxM lAbA yAEAbien mlEdzmAy gielyAdivc H ku. 24 rAi eedvM lAbAnH o sVpH n i pEdzM nki, sUik! yAEA biEnAw nI pRy oAErA vAiluM sUik. EmAxw H ie vi#hA y etrci 25piE rAviel lAbA yAEA bien piwic@. yAEAbH mlmkLi wArmwici. atinA lAbAM privArM gielyAdi tAvLm wic@. 26lAbA yAEAbiEnAw pRu, nIeyinAeNe ctictH? nIey

l i 31+16-34
inANH yi piwiecw EpAel qeR epmeL ekAu EpAytH? 27 qAeNEAw pRyAet nI oAwiEAytH ? nI qEAwu pR iei {A nineA vi nmAyi. gAnvuM pAienA ic n] vueml A mAmAyi. 28qeR ekAc@meL MbiAEnA puimAer yAyAAEnA nI qe avdicil. nI q mrmANH kANictH! 29qni nie pvi A ziyH. pE k}i rAi nieR pitAvieR eedvM sVpHni qniH o dznM t. o viDiluM nie Evdnii etH avenni tAI t. 30nin nieR vIiEl EpAkN emeniRiyAM. atinAlANElA nI lM vitH. pE qinAeNeR vIiniM vi#heL EmAxHwiec wtH? 31yAEAbH mRupwi pRu, ByM mlmANH {AnEyAw pRyAet EpAtH! aH ayew puimAer qi nikiEyM q {A By. 32pE ayew vi#heL {A EmAxH w ic i il . viewy eriluM av EmAxHwictAyi a yH kANAnAyA vDi ewM. ayew A ti sAikLAyiriM. ayEwtAy qi EviyM view etrci nwAM. ayew qM qwkyM ecAM. (RAEhlANH lAbAeR vi# heL EmAxH w ic e tH yAEAbH aRiiil.) 33atinA lAbA EpAyi yAEA bieR pALymAek etru. av yAEAbieR wAriluM piIwH Elyyew wAriluM etrc i nwi. pie rH awime ew wArLiluM etru. pE lAbAnH yAEAbieR vIiniH vi#heL kewAnAyil. an rM lAbA RAEhlieR wAri kyRi. 34RAEh vi#heL okieR jIniki oLiic@ vcirik yAyi. av atieR puR kyRi rikymAyi. lAbA wArilAkmAnM etreiluM vi#heL kiiyil.

l i 31+35-53

44
yAEAbieRyM lAbA eRyM wwi 43lAbA yAEAbiEnAw pRu, Q OIk qeR mLANH. Q ikM Q m]gM qERtA. nI view kAetlAM qERtA NH. pE qeR puimAeryM av ew ikeLyM qeR ew ni A qeiluM ecA qni k}iykyil . 44 atinA nIymAyi o krARuAA {A tARANH. krARien kANitinAyi nm eA k AAM. 45atinA yAEAbH aview k vliy o pAR qwH tAAiy krARieR awyALmAyi vc@. 46eR kl@kwi ekAuvH o A vA av teR kELAwu pR u. qiv NieR o vzi H hArM k}ic@. 47lAbA linH eygsAhdTA* q Epri@. qA gEldH qANH yAEAbH l inH EpritH. 48lAbA yAEAbiEnAwu pRu, Q k new krARieni ne oAiiM. atinAlANH yAEAbH linH gEldH q EpritH. 49anrM lAbA pRu, n EvpiriiriEA yEhAv ne kAe. atinA l inH misHpA* qM EpAyi. 50lAbA pRu, nI qeR epmeL Evdniic A eedvM nie ziiM. m@ OIkeL nI vivAhM k}icA eedvM a kA eM oAik. 51niw yi {A vc kl@k tA. new krARieR awyALmAy EtYk kl@M viewyH. 52Q kM Q vizixHwzilyM new krARien oAiA ne shAyiM. {AenAriluM Q kn kwH niEAwu yi vrikyil. a EpAel Q kl@k kwH nI oriluM qEAwM yi vrtH. 53aA hAmieR eedvvuM nAEhArieR eedvvuM avew pUvikew eedv
eyg-sAhdUTA krARieR pARM qANH Q arAmYvAinM. misp H A nirINlM qM.

35RAEh avew pitAviEnAwu pRu, pitAEv, qEAw EkApi tH . ayew mi niA EpAluM qni k}iyil . EA qniH vsmymANH. lAbA wAreml A M priEzADic @ eviluM vi#heL kiiyil. 36aEA yAEAbi vLer EkApmAyi. yAEAbH pRu, {Aen etANH ecyHttH? {A niymmANH lMGic t H ? qe piw twuniA a yHH qvkAzmAtH? 37 qni tiell A M aH priEzADic @ . qA ayEwtAyiH oM ke iymil . kewi@ei aete kANik. new A ew mi a vyHk. nLilA rANH zrieyH av niyie. 38p vxM ayHAyi {A Evleyw. smyH orAi iyM jnnsmyH cil. a yew ipiel NAwk eLeyAM {A tikyM ecyHti il . 39qEAe}iluM kA@m] g orAwien ekAA {AntieR vil nkARumAyi. {AenAriluM c m] g e ayew mi ekAuviH eteR mel @ pRiil. pE rAiyiluM pkluM {A ayew ipe pri pAlic@. 40 pk sUrY qeR zi EcAieyw. rAiyilAke tH qeR kkLiniM R eyM tieyw. 41p v xAlM {AenArwimeyEAel a yH Ayi EjAli ecyH . ati dYe ptinAlu vxM ayew epmeL vivAhM k}iA Evi yAyi. avsAne Ru vxM ayew m]geL EnwtiM. ti niew p tvN aeeR li yi mAM vi. 42 pE qeR pUv i kew eedvvuM aAhAmi eR eedvvuM yisHhAieR ByvuM qEAewAmAyi. eedvM qEA ewAil A yiei aee evRuM kEAew pRu viwmAyi. qAeleR zHn eedvM ku. qeR aVAnM eedvM ku. k}i rAi qeR BAgM zriyAeNH eedvM etLiyikyM ecyHt.

45
vuM n Q krA lMGicA ne Aer viDie. yAEAbieR pitAvAy yisHhA H eedve ByM q viLic@. atinA yAEAbH teR tijH{ yi aEt Ep te pEyAgic@. 54anrM yAEAbH o m] g e ekAH mlyi bliyic@. piIw yA teR Aer sdY p vyHA viLic@. hAri EzxM av mlyi rAi eclv}ic @ . 55piEH atirAviel lAbA teR EprikeLyM puimAeryM Mbi cH avErAwu yA pRu. ayA aver a#hicH sVM vIiEl mwi. zAvumAy pun+smAgmM yAEAbuM aviwM vi@. yA iwyi av eedvieR dtAer ku. 2yAEAbH aver kEA pRu, tH eedv ieR tAvLmANH. atinAlv linH mhnyIM qH Epri@. 3yAEAbieR sEhAdr zAvH EsyI q lH tAmsi Ayi. atH EdAM q pv tEdzAyi. yAEAbH zA vieRywEH tAM dtAer ayc@. 4yAEAbH dtAErAw pR u, qeR yjmAnnAy zAvi EnAwH en pRyk+ ayew B]tY nAy yAEAbH pRy, Al myM {A lAbAEnAewA tAmsi kyAyi. 5 qniH DArALM p M k}utkM ipM dAs AM dAsikM H. aH {eL sVIkriAnANH Q sEzM {Any yHtH. 6dtA tiric @ vH yAEAbi EnAwu pRu, { ayew sEhAdr zAvien ku. aEhM teR nARu puxAmAyi a ey kANA vH. 7 sEzM yAEAbien Bye wi. av teR ewyver ru sMGLAyi tiric@. teR m}u v wmAwkeLyM okeLyM rAyi tiric@. 8 yAEAbu kti, zAvH vH o sMGe mi cA mE sMGinH oAwi re wAmElA.

l i 31+54-32+18
9yAEAbH pRu, qeR pitA vAy aAhAmieR eedvEm! qeR pitAvAy yisHhAieR eedvEm! yEhAEv, qeR rAjYEM qeR wMbiElM mwi vrA ae EAw kl i c @ . qni nl ec@emH aeEAwLiec y H t . 10qEAwH vLer kN kANic i ri. qniH opAw nk ecyHt trikyM ecyHt. {AnAdY mAyi EyAAndi kwEA qeR QvwiylAet meAM qniAyiil . EA ru m}u sMGmAyiIrA kArY qniH. 11qe qeR sEhAd rniniM dyvAyi riNEm qH {AnEyAwu Ai. qe zAviniM ric A luM. qniven BymANH. av vA amAM ikmwM {eL qlAM ekAl@emH {A By. 12yEhA Ev, aeEAwLiec y H t , {A nin nl vM. nieR wM be {A vlutAkyM nieR pigAmikL@ew ikeL kw@ Re qA k}iyA mNri k EpAel epikyM ec@M. 13yAEAbH rAi aview k}ic @ i. zAvinH sAnmAyi ekAw A ciletlAM avenAi. 14 Ru epEkAlAwkeLyM ptH EkAlAwkeLyM RH ep ecriyAwkeLyM ptH ecriyAwkeLyM av oi. 15kRvy mtH okeLyM av yew ueLyM nAl p eLyM p kALkeLyM p epk}utkeLyM pH k}u tkeLyM av oi. 16yAEAbH teR B]tYAeAe oAErA i peL nki. anrM yAEAbH B]tYAErAwu pRu, oAErA sMGM m] g eLyM Evtirik. qiH oAErA sMGimiwyi ER lM viH qni mE EpAvuk. 17 yAEA bH avErAw klic@. dYe m]gs yieR B] t YEnAwu yAEAbH pRu, qeR sEhAdr zAvH vH ew m]gLANiv? nI qEA @ EpA? ew B]tYnA nI? qeAe EcAdicA, 18 nI mRupwi pRyNM, ayew dAsnAy yAEA

32

l i 32+19-33+5

46
yi AEy* qAyiriM nieR EprH. eedvEAwM mxYErAwM @ miyi@M EtAliewAtinAlANH nin {A Q EpriwtH. 29aEA yAEAbH pRu, dy vAyi ayew Ep pRAluM. pE ayA EcAdic@, nIeyi nAeNeR Ep EcAditH? smyM ayA yAEAbien a# hikyM ecyHt. 30atinA yAEAbH l inH epnIEy* q Epri@. yAEAbH pRu, viewvcH {A eedve mKAmKM ku. qi@M {A jIvic i ri. 31aEA ayA epEv* kwkyM sUrY dikyM ecyHt. ayA iEy iyANH nwitH . 32 yAEAbi eR wiel Epzi mRietinA yi AEylukA M wiel Epzi BiARil. yAEAbH eeDrYM kwii yAEAbH EnAiyEA nA Ru EpErAwwi zAvH v tANH ktH. yAEAbH teR wM be nAlu sMGLAyi tiric@. ElyyM avew ikM o sMGM, RAEhluM EyAEsPuM o sMGM, rH pricArikmAM avew ikM ru sMGLAyM. 2 yAEAbH pri cArikmAer avew ikELAewAM dYM niEyAgic@. etA@ piRkilAyi ElyyM ikM. vuM owvilA yi RAEhluM EyAEsPuM. 3yAEAbH sVyM zAvinwE iRiec . atinA zAvin w ec dYe LAyi av. teR sEhAdr En nwEv yAEAbH }u tvN nmsHkric@. 4yAEAbien k mAyi zA vH aven kANA oAwi v. zAvH yAEAbien eeki aveR k}u i ekiiwicH vc@. anrM vM kru. 5 zAvH tl yi EnAiyEA OIkeLyM ik

bieR m]gLANiv. aEhieR yjmAnnAy ayH o sAn mAyi tyctANH. yAEAbuM { piAel vH. 19yAEAbH rAme B] t YEnAwM mAme B]tYEnAwM melA B]tYA ErAwM aen ec@vA klic@. av pRu, zAvien kA EA nieLlAM Et kArYM te ecNM. 20 ni pRyNM, tH a yH o sAnmANH. ayew dAsnAy yAEAbH { piA elyH. yAEAbH vicAric@, {Aniver kA}HcvsHtmAyi mE viA zAvH qEAw mikyM qe sVIkrikyM ecyHEtAM. 21ati nA yAEAbH zAvi sAn ekAwyc@. pE yAEAbH teR tAvLi te rAi tiyEtyZ. 22rAi vLer eevki yEA yAEAbH q}uEH aviwM vi@EpAyi. ayA teR r@ BArYmA eryM ru pricArikmAeryM pti enA puAeryM tEAewAM i. yAEAbH yEbAndi kwA qi. 23ayA teR wMbe mRukr kwi. pie teR sADn eLyM mRuker qic@. eedvvumAyi @m@ kwA avsAne LAyi yAEAbH. pE ayA ndi kwMmH ayAeLAAyi EA orA vH ayAELAwu sHti piwic@. sUErYAdyM ver @ m 25tniH w. yAEAbien EtAliAnAvielyA ku. ati nAlyA yAEAbieR kAlu piwi c@. smyH yAEAbieR kAli eR si Lkiyi. 26aEA ayA yAEAbiEnAw pRu, qe EpAkA viw, sUrY dic i ri. pE yAEAbH pRu, qe a#hic l A et {A nie viwil. 27ayA yAEAbiEnAw EcAdic@, nieR EperANH? yAEAbH pRu, yAEAbH qAeNeR EprH. 28aEALyA pRu, nieR EprH yAEAebAyiriil . niEm
24ndi

33

yi AEy av eedvinAyi pwev u, eedvEAewAM av pwev @ aTvA eedvM pwev@ qEA aM. e p n I E y , e p E v eedvieR mKM qM v ruvAk.

47
eLyM ku. av EcAdic@, nieR ewy verAe rANH? yAEAbH pRu, etlAM eedvM qni t ikLANH . eedvem EAw kN kAi. 6anrM ru pricArikmA i kELAewAH zAvieRywE ec. av aven vNi. 7piI wH ElyyM ikL@M zAvien ec kH vNi. owvi RAEhluM EyAEsPuM a te ecyHt. 8zAv@ EcAdic@, {A EAu vrikyAyiEA k mxY erAeyANH ? m] g eLAe qitAyi? yAEAbH mRupwi pRu, et lAM ayH qeR sAn LANH, ytinA ayHH qe sVIkriAnAEyM. 9 pE zAvH pRu, sEhAdrA, nI qni sA nemAM tErtil . qniel A M DArALmH. 10yAEAbH pRu, l ! {A yAcikyANH! nI qe yTA i sVIkriei {A t Q sAnL@M sVIkrik. nieR mKM vIuM kANAnAyti qni sEAxmH. eedvieR mKM kAEAelyANtH. nI qe sVIkricti qni vLer sEA xmH. 11atinA {A t sA nL@M sVIkriA {AnEpi . eedvA#hMekAH qnie l AM vzYilDikmuH . yAEA bieR rilu aEpey mAnic H zAvH sAn sVIk ric@. 12aEA zAvH pRu, ni nin nieR yA wrAM. {AM niEAewA vrAM. 13qA yAEAbH avEnAw pR u, qeR ik INitrA eNH ninRiyAmElA. qniAke kAlieyM avyew kiwA eLyM EyAew EnAEmH. m]geL o divsMekAH vLer drM nwiyA av c EpAM. 14atinA nI mE EpAvuk. {A sAvDAnM nin piAel vrAM. kAlikL@M mu m]gL@M suritrAyi qEvALM {A emel vrAM. qeR ikL@M INitrAkAviDM {A

l i 33+6-34+5

emel vrAM. EsyIri nm ku mAM. 15atinA zAvH pRu, qi {A nieR shAyi Rc @ Eper vi@trAM. pE yAEAbH pRu, atH nieR dy. qiluM atieReyAM vzYmil. 16atinA a te zAvH EsyIriEl teR mw yA rMBic@. 17qA yAEAbH suEAiElA* EpAytH. avi ewyv tnieA vIwM kkAli k etA}uM pNi. atinA lANH linH suEAH q Ep vtH. 18p-arAmini yAEAbi eR yA knAniel ezEKMngr i suritmAyi avsAnic@. ngrEAwu Ec o vyli yAEAbH tAvLmwic@. 19ezEKmieR pitAvAy hEmArieR wMbAri niM NH av lM vAi ytH. Ru evixNLAyi li vilyAyi ekAwtH . 20aview yAEAbH eedvArADn yHAyi o yAgpIWM pNi. li yAEAbH -qElA Eh-yi AEy q Epriu. dIney blA/MgM ec@ ElyyewyM yAEAbieRyM mkLAyi dInA. o divsM av Edziel OIkeL kANA nAyi puRE EpAyi. 2hEmA yi Edze rAjAvH. ayA L@ew mk ezEKM dIney ku. ezEKM aveL tieAu EpAvu kyM blA/MgM ec@kyM ecyH t . 3wH ezEKM avLi arnA kyM te vivAhM ecA av eL EriikyM ecyHt. 4ezEKM teR pitAvAy hEmAriEnAw pR u, dyvAyi Q epiey qni vivAhM k}iAnAyi Enwi. 5ezEKM dInEyAw kAiy Urt eyi yAEAbH Eku. pE yAEA bieR puAerlAM wEmyHA puR EpAyirikyAyi. ati nA av vMver yAEAbH ArYi oM ecyHtil.
s u E A H EyAA ndi ki} o pNM.

34

l i 34+6-25
6

48
xM pricH E CdnM ecewNM. 16aEA ni {eLEAel yiIkyM niL@ew puxA H {L@ew OIkeLyM {L@ew puxAH niL@ew OIkeLyM vivAhM k}iAmAvuM. aEA n o jntyAyiIM. 17pri cHECdnM ecA nI visticA dIney { ekAuEpAM. 18Q krA hEmAriEnyM ezEKmi EnyM sEAxiic @ . 19 dInyew sEhAdrA vzYetH ecA ezEKminH vLer sEAxmAyi. tikArM teR wMbiel vuM b mAniew vYi ezEKmAyi . 20 hEmAruM ezEKmM tL@ew ng rkvAwiel sB w lE EpAyi. av ngrvAsikELAw pRu, 21yi AEylukArAy v new sQXdM #hi. n aver Q Edz tAmsiikyM av nEAw vYApAri e wkyM ece. nmiview vzY i miyM ElA. nmH avew OIkeL vivAhM k}iA sVAt YvumH. new OIkeL av ekAwA nm sEAxvumANH. 22pE n ecAemH R ekAw E o sMgtiyH . neLl A M yi AEylukAerEAel pricHECd nM ecAemR ekAwNM. 23nL en ecyHtA avew kkAli keLyM m]geLyM sM ekAH nAM DnikrAM. atinA n Q krARuAkyM aver nEAewA tAmsiAnvdikyM EvNM. 24sELnlvc H a Ekv erlAM hEmAriEnAwM ezEKmiEnAwM EyAjic@. aEAe qlAvM pricHECdni viEDyrAkyM ecyHt. 25m divsi EzxvuM pri cHECdnM ecyHtvew mRivu N iyiil . Q smyH av INitrAyiriemH yAEAbi eR ru puArAy ziemEyAM ElviyH M mnilAyi. atinA av ngriEl ecH qlA pu xAeryM vDic@. 26 dInyew sEhA drArAy ziemEyAM ElviyM hEmA

smyM ezEKmieR pitAvAy hEmA yAEAbiEnAw sMsAriA EpAyi. 7kAli EmyH kyAyi yAEA bieR puA sMBveLl A M Eku. av EkApAlrAyi. yAEA bieR mkeL blA/MgM ec@k v}i ezEKM yi AEylukA mAn EwAiytRiH av &Ai Lki. ezEKmieR Q kwMv]i eyi Ekywen te av vIiEl mwieyi. 8pE hEmA sEhAdrAErAw sMsAric@. ayA pRu, qeR mk ezEKminH dIney vLer xHw mANH. dyvAyi aveL vivAhM k}i A aven avdiNM. 9 Q vivAhM nmiwyilu o viEzx krARAyiriM. aEA {L@ew puxA niL@ew OIkeLyM niew puxAH {ew OIkeLyM vivAhM k}iAM. 10ni M { tAmsi aEt Edz tAmsiAM. sVmAyi lM vAAM view vYApArM nwAM ni sVAtYmAyiriM. 11yAEAbiEnAwM sEhAdrAErA wM ezEKmM sMsAric@. ezEKM pR u, dyvAyi qe sVIkricAluM. ni vzYewetM {A ecAM. 12dIney vivAhM ecA qe avdicAluM. {A ep pNmAyi qM trAM. ni vzY ewetM {A trAM. pE dIn ey vivAhM k}iAene avdi NM. 13ezEKmiEnAwM ayAL@ew pitAvi EnAwM kM pRyA yAEAbieR puA tImAnic @ . tL@ew sEhAdri dInEyAw ezEKM ecyHt dxH k ] t YM aver ayH EdxYM piwiici. 14 atinA sEhAdr A avEnAw pRu, nI pricHEC dnM ecyHtiilAtinA {L@ew sEhAdriey vivAhM k}iA nie avdivA {A vil. nie vivAhM k}itH { L@ew sEhAdriey sMbic i w EALM o etANH. 15ni pRy o kArYM ecyHtA { aveL vivAhM k}iA nie avdi AM+ nieR pNiel oAErA pu

49
rienyM ayALew pu ezEKmi enyM vDic @ . qiv dIney ezEKmieR vstiyiniM mwi eAuEpAyi. 27 yAEAbieR pu A ngriEl ecH aview yAyietlAM EmAxHwic@. ezEKM tL@ew sEhAdriEyAwu ecyHtti enecAliy avew EkApM viu mARiyiil . 28 atinAlv ql A m]geLyM tieAuEpAyi. av ngrvAsikL@ew m}uv k}ut keLyM ngriluM vylukLilum qlA sADnL@M EmAxHwic@ ekAu EpAyi. 29 ngrvAsikAyi etl A M sEhAdrA ekAu EpAyi. avew BArYmAeryM ik eLyM EpAluM ekAuEpAyi. 30pE yAEAbH ziemEyAEnAwM ElviEyAwM pRu, nieLni vLer zH n LAAiyiri tH. Q lLL qlAvM qe evRuM, qlA knAnYM eprisYM qnietier tiriyM. nLAke qi RvumANH. viwkA erl A M oic @ nmetier yM ecyH t A {A nziiewM. qEAewAM new A m}u v ekAlewM. 31pE sEhAdrA pRu, {L@ew sEhAdriEyAwH o EvzY EyAew EpAel av epmARutH {LvdiNEmA? l ! av ecyHttH vliy M te. yAEAbH EbETli eedvM yAEAbiEnAw pRu, EbETliEl EpAk. avi ew tAmsicH rADnyHH aview eyA yAgpIWM pNiyk. sEhAdr nAy zAviniM reEA wiyEA aview nin tY e eedvmAy lien* oAk. eedve rADiA nieR yAgpIWM pNiyk. 2atinA yAEAbH teR wM bAMgELAwM qlA B]tYAErAwM pR u, niL@ew eekyilu twiekA uM ElAhMekAumAiy anY EdvAew qlA vi#hL@M nzi ik. ni sVyM rAk. vO Drik. 3nmiviwM
eedvM qtieR qAyvAH.

l i 34+27-35+11
viH EbETliEl EpAkAM. aview {A, qeR }M piwic smy Liele ric eedvinH o yAg pIWM pNiyM. {A EpAyiwelAM eedvM qEAewAM Ayi. 4atinA jn avew eekyi luAyi ql A anYeedv eLyM yAEAbien lic@. av kAtilNii qlA vLyL@M yAEAbi ekAw. yAEAbH av ezEKM pNinw o oA mri vi }iciu. 5yAEAbuM puAM aviwM viu. aAukAH aver piwH ekAl N emAyi. qA av By.* aekAH yAEAbi enyM aveRyAL@keLyM piw il. 6 atinA yAEAbuM aveR AM lUsiEl EpAyi. lUsH H EbET qANRiyewtH. atH knAEdze o lmANH. 7yAEAbH avieweyA yAgpIWM pNi. av linH EbET q Epriu. av sEhA drniniM oLiEcAwiyEA eedvM avnH tYe lmAyi tinAlANH EprH avnitH. 8Riebyuew y yi edEbAr aviewvc@ mric@. av aveL EbETli o oA mri eR vi sMsHkric@. l inv aElA-bAKUH* q Epriu. yAEAbieR putiy EprH mwieyi yEA eedvM yAEAbi vIuM tYeu. eedvM aven a# hic@. 10 eedvM yAEAbiEnAw pR u, yAEAbH q nieR Ep {A mAu. niEm yAEAbH qAyiriil nI viLiewk. yi AEy qAyiriM nI viLi ewk. atinA eedvM avnH yi AEy q Epriu. 11eedvM avEnAw pRu, sv znAy eedvM {AnA. {A nie a#hikyM ec@+
9p-rAminiM

35

By eedvini ByM avri v qM. a E l A b A K U H vYsnieR oA mrM qM.

l i 35+12-36+5

50
Eb, yi AEylieR dAsiyAy bihymAyi zyic @ . Ek yi AEy vLer EkApic@. yi AEylieR wMbM yAEAbinH pu puAA yi. 23yAEAbieRyM ElyyewyM puA+ dYjAt Eb, ziem EyA, Elvi, eydA, yiAKA, esbUlU. 24yAEAbieRyM RAEhlieR yM puA EyAEsPuM ebnYAmIM yi. 25RAEhlieR B]tYyAyi bi hA. dAM nPHtAliyM bihyew yM yAEAbieRyM puArAyi . 26Elyyew B] t YyAyi sil A . silyewyM yAEAbieRyM pu A gAdM EzmAyi. p-arAmivc@ jnic yAEA bieR puArANiv. 27yAEAbH ehEA q kirY byilu mE%yi teR pitA vAy yisH h AieR awE EpAyi. aAhAmM yisHhAM jIvi c t H aviewyAyi. 28yisHhAH ieyp vyS ver jIvic@. 29atiEzxM yisH h AH INit nAkyM mrikyM ecyHt. dIG vuM sUvumAy o jIvitmA yi yisH h AiERtH . teR pitAvien sMsH k ric i wte yisHhAieR puArAy zAvuM yAEAbuM avenyM sMsHkric@. zAvieR wMbM zAvieR wMbcriM. 2zAvH knAEdzArikeL vivAhM k}ic@. hitYnAy ElAeR pui dA, hivYnAy siebEyA eR pu anyew pui oehA lIbA, 3yizH m AEylieR puiyM enbAEyAieR sEhAdriymAy bAsmH . 4 zAviM dyH M qlIPAsH qeA puAyi. bAsminH eryEv qeA puAyi. 5 oehAlibAmyH m puAM piR. eyyzH , ylAM, EkArhH , knAEdzH zAvi jnic puAew EpkLANiv.

aEnkM sAnLilUew o mhA jntyAyiIk. mu jntkL@M m@ rAjAAM niiniAM. 12aAhAmiM yisHhAiM {A cil EtYk Edz nki. EA lM {A nin t. lM nieR stikAyM {A t. 13qiH eedvM aviwM viu. 14yAEAbH avieweyA sH m Ark zil* Apic@. zilyiE vIuM qyemA}icH atien av vi mAi. 15 eedvM aviewvcH yAEA biEnAw sMsArictinA aetA viEzxe lmANH. yAEAbH linH EbET* q Epriu. svEAew RAEh mri sMGvuM EbET viu. qAyi qti etAumH RAEh teR ien sviA smymAyi. 17 Q s vEAew RAEh kWinyAtnyB vic@. avH kWinEvdnyAyi . ak avL@ew sUtikiNi pRu, ByeEw RAEh. nI o puenwi sviA EpA. 18sviniwyi RAEh mric@. mrNsmyH av iH ebEnAnI* q Epriu. pE yAEAbH aven ebnYAmI* q viLic@. 19EbHElehM q qAiEl v}iyi RAEhlien sMsH k ric@. 20aveL bmAniA av L@ew zv}i mkLi yAEAbH o kelw vc@. M klH aviewyH. 21anrM yi AEy teR yA w. ed EgApu ri etAuetH av tAvLm wic@. 22Rc@kAlEm yi AEy aview tiyZ. aviewyAyiEA
16yAEAbuM

36

sm H Arkzil jneL qeiluM EtYk mAyi oAiiti Apic o kl. H AcIn yi AEyli jn plEA}uM vYAjeedveL rADiA kl@ kLi riARuAyi. EbET yi AEyliel o pNM. eedv ieR vsti qM. ebEnAnI qeR yAtnyew pu qM. ebnYAmI vlMeek(xH w e)yAy pu qM.

51
6-8knAEdzi vhiAvu tiluM vL yAEAbieRyM zA vieRyM wMb. atinA zAvH teR sEhAdr yAEA biniM Evpiriu. zAvH , teR BArYmA, puIpuA, awi mk, p mu m]g knAni tni kiiy mu vsHt qiv eyl A mAyi EsyI q mlEd zE EpAyi. (zAvinH qEdAM qM EpAyi-EsyIrAjY ieR meA EprAyi atH.) 9qEdAMkAew pitAvANH zAvH. EsyI q EdzAyi zAvieR pigAmik jIvici tH. 10zAvieR puAew Epk+ zAvieRyM dyewyM pu qlIPAsH, zAvieRyM bAsm ieRyM pu eryEv. 11qlIPAsinH au puA EtmA, esEPA, oAmA, gAM, ekn sH , 12 qlIPAsinH timHn qeA evAi wiyAyi. timHnyHM qlIPAsiM amAElH qeA puM Ayi. 13eryEvlinH nAlu puA+ nhH, EsRhH, zA, miA. zAvinH teR BArYyAy bAsm i niAy pQArivrAyi . 14siebEyAeR punAyi anyew mkLAy oehAlIbAmA yi zAvieR mAme BArY. zAvieRyM oehAlIbAmAyew yM puA eyyzH, ylAM, EkArhH qivrANH. 15zAvi nidHBvic EgAl vA+ zAvieR m pu qlI PAsH, qlIPAsi niM EtmA, oAmA, esEPA, eknsH , 16 EkArhH, gAM, amAElH qiv. EgAlvA zAvieR BArY dyinivrANH. 17zAvieR pu eryEv ni pRy wMbew pitAvA yi+ nhH, EsrhH, zA, miA. averlAM zAvieR BArY bAs minivrANH. 18anyew puiyM zAvieR BArYymAy oehAlIbAmA eyyzH ,

l i 36+6-35
ylAM, EkArhH qiv jmLi. av mvM avew wMblv ArAyi. 19averl A vM zA vini wMblvArAyi . 20zAvi mH EhArYnAy EsyI qEdAmi tAmsic i . EsyIrieR puA vrANH . ElAtA, EzAbA, siebEyA, anA, 21dIEzA, es, dIzA. puAerl A M qEdAmi EsyIri ni EhArYwMblvArAyi . 22ElAtA EhAri, EhmAM qiv ew pitAvH. timHn ElAtAeR sEhA dri. 23avA, mAnhH , bA, ezEPA, oAnAM qiv EzAbA lieR puA. 24siebEyAnH aA, anA qI ru puA. (teR aeR k}utkeL pripAliti niwyi mlkLi w Rvk keiyvnAyi anA.) 25anA dIEzAeRyM oehAlIbAmA yewyM pitAvAyi. 26dIEzAnH nAlH puA. ehMdA, qzHbA, yiA, ekrA qiv. 27esrinH m puA. bi hA, sAvA, aA qiv. 28dIzAnH ru puA. QsuM arA mAyi av. 29EhArYwMbew tlvA ni pRyvrAyi+ ElAtA EzAbA, siebEyA, anA, 30dIEzA, es, dIzA, EsyIri tAmsici wMbew nAyk ArAyi av. 31 smyM qEdA mi rAjAAAyi. yi AEy liM vLer mute qEdAminH rAjAAAyi. 32ebEyArieR punAy Ebl qEdAMrAjAvAyi. dihAbAng rM ayALAyi BricitH. 33Ebl mric E A EyAbAbH rAjAvAyi. ebA yiel EsrhieR punAyi EyAbAbH. 34 EyAbAbieR mr NAnrM zAM Bric@. EtmAnikew EdzArnAyi zAM. 35zAM mri cEA hddH rAjAvAyi. ebddieR punAyi hddH. (EmAvbi vcH midYAen EtAl i c y A yi hddH.) avIH ngriniyA

l i 36+36-37+14

52
EyAEsPiEnAw sQXdM pulA enAe mwic@. 5ori EyAEsPinH o viEz xe sVpH n M Ayi. piIwH EyAEsPH teR sEhAdrAErAwH Q sVpHnei pRu. atiEzxM sEhAdrA avEnAw wt evRu kAi. 6EyAEsPH pRu, {AenA sVpHnM ku. 7neLlAM o vyli pNieywkyAyi. n EgAt ieR kk ekivyHkyAyi . aEA qeR kkeLlAM q}u E@ ni. niew kk qeR kkew @M nir. niew kk qeR kkeL tA vNi. 8aveR sEhAdrA pRu, tieRyM nI rAjAvAyi { eL BriM qAeN nin EtA EA? averi EyAEsPH k sVpHn mlM sEhAdrA av en wt evRu. 9piIwH EyAEsPH o sVpHnM wi ku. sVpHneiyM av sEhAdrAErAw pRu. EyAEsPH pRu, {AenA sVpHnM wi ku. sUrYM cM ptienA n M qe nmi {A ku. 10EyAEsPH teR pitAviEnAwM Q sVpHnei pRu. pE aveR a aven zkAric@. aveR a pRu, et sVpHnmANH? nieR ayM nieR sEhAdrAM {AM nieR mi nmiemAENA nI ktH ? 11EyAEsPieR sEhAdrAH av EnAw asUy tIil. qA EyAEsPieR pitAvH Q kArYeL Ric@M tieR aM qAyi riemtieniyM wtlAyi ciiAnArMBic@. 12o divsM EyAEsPieR sEhA drA avew pitAvieR w keL pripAliA ezEKmiEl EpAyi. 13yAEAbH EyAEsPiEnAw pRu, ezEKmiEl EpA. avi ew nieR sEhAdrA qeR w kELAewAH. EyAEsPH pRu, {A EpAkAM. 14EyAEsPieR pitAvH pRu, ecH nieR sEhAdrA suri trAENA q EnAk. qeR i

LAyi hddH . 36hddH mricEA smHLA rAjYM Bric@. mE ArnA yi smH L A. 37 smHLA mricEA ezQ EdzM Bric@. yIsH ndItwilu erEhAEbAkArnA yi ezQ. 38ezQlieR mrNAn rM bAhAnA rAjYM Bric@. aEbArieR punAyi bA hAnA. 39bAhAnA mricEA hd rAjYM Bric@. pAvUrAjYArnA yi hd. emEhtEb qAyi hdRieR BArYyew EprH. mE dieR puiyAyi av. (mE dieR pitAvH EmsAhAbH yi .) 40-43qEdAmYwMbew pitAvH zAvH yi+ timHnA, avA, eyETH , oehAlIbAmA, lA, pIEnA, ekensH, EtmA, mibHsA, mgHdIEy, QrAM qiv wMb lvA. Q wMbAerlAM atA EpkELAw wiy lLi tAm sic@. EyAEsPH q sVpn H Ar yAEAbH knAnie tAm sM w. aveR pitAvH tAmsici aEt EdzMteyA yi atH. 2 yAEAbieR wMb kT tANH. EyAEsPH ptiEn}ukArnAy o ecRuArnAyi. wEmyHlA yi aveR etA}i. teR sEhAdrAErAewAANH av Q EjAli ecyHtitH. bihyewyM sil y ewyM puArAyi sEhAdrA. (EyAEsPieR pitA vieR BArYmArAyi bihyM silyM.) teR sEhAdrA ecyHt et@k EyAEsPH pitAviEnAw pRi. 3teR pitAvAy yi A EylinH vLer AymAyEA}ANH EyAEsPH jnictH. atinA EyAEs Pien yi AEy m@ meLA aDikM sH E nhic i . yAEAbH teR punH o viEzxe Emli nki. atH vLer nILmM mEnAh rvumAyi. 4tew pitAvH t eLALDikM EyAEsPien sHEnhi cievH yAEAbieR m@ m ku. atinAe av tew sEhAdren evRu. atinAlv

37

53
pM suKmAyiriEA qM aEnV xicH mwivH qEAw pRyk. atinA EyAEsPieR pitAvH aven ehEAtA}HvryiniM ezEKmiElyc@. 15ezEKmieliy EyAEsPH avi eweyAe iRi. alu tiri y aven kH orA EcAdic@, nI qANH tirytH? 16EyAEsPH mRupwi pRu, {A qeR sEhAdrAer etrykyANH. qviewyANv wkELAewA k}i yetH ni kANic@ trA nAkuEmA? 17ayA pRu, av dEr EpAyi}iu. av EdATAniEl EpAkA ElAcitH {A Ek@. atinA EyAEsPH teR sEhAdr Aer piwkyM EdATAnivcH aver kupiwikyM ecyHt. EyAEsPien awimyAyi vi 18EyAEsPH derniM vtH aveR sEhAdrA ku. aven ekAlA ptiyiwA av tImA nic@. 19sEhAdrA prsHprM pR u, tA sVpH n Ar EyAEsPH v. 20nmiEA trM EpAel aven ekAlAM. etiluM o o}i kiNiEl aveR zrIrM qRiyAM. o vnYm]gM aven ekAevH nmH pitAviEnAw pRyAM. aEA nmH aveR sVpHn evRuM sVpHnLAeNH etLiyiA k}iyM. 21qA EbnH EyAEsPien riNemAyi. Eb pRu, nmven ekAl. 22av en mRievAM liAet kiNi liwAM. EyAEsPien ricH pitAvi eRywE mwiyyAnAyi aveR pripAwi. 23EyAEsPH teR sEhAdrAer smIpic@. av av en mikyM aveR mEnAh rmAy EmAyM vlic@ kIRiLy kyM ecyHt. 24qiH avrven o vr kiNiEleRiu. 25E y A E s P H kiNilAyEA sEhAdrA hArM k}iAni. av tl yi EnAiyEA gielyAdiniH QjipH t iEl EpA o sMGM vYApArikeL

l i 37+15-35
ku. avew ok DArALM sug vYM sM vhici. 26atinA eydA teR sEhAdr AErAw pRu, new sEhAd ren ekAiH mrNM mRc@ piwi ekAH nme lABmAA k? 27aven Q vYApArik viA nmH wt lABmAM. aEA sVM sEhAdren ekA ev M new Em Avuky mil. m@ sEhAdrA atMgIkric@. 28midYAnYrAy vYApArik kw v EA sEhAdrA EyAEsPien kiNiniM puRew. av aven p evixNH vYApArik vi@. avrven Qji pHtiEl ekAuEpAyi. 29Q smyelAM Eb sEhAd rAErAewAAyiil. EyAEs Pien av vi kArYM avnRii il. kiNinwE mwiv EA EbnH EyAEsPien aview kAvA k}iil . teR d+KM kwiiA Eb teR vO vlic@ kIRi. 30Eb sEhAd rAer smIpicH EcAdic@, av kiNilil ! {Aen ec@M? 31sEhAdrA o EkAlAwien ekAH atieR rM EyAEsPieR Emli yi o}ic@. 32 qiv Emli tew pitAvien kANic@. av EcAdic@, Q Emli { kii ytANH. tH EyAEsPiERtAENA? 33Emli k pitAvH atH EyAEs PiERtAeN tiricRiu, pitA vH pRu, aet, atvER te! etiluM o kA@m] g M aven ekAtAkAM. qeR mk EyAEs Pien o kA@m] g M tiiri! 34yAEAbinH teR mken oAH vLer d+KmAyi. ayA teR vO vlic@kIRi. anrM tA d+KitnAeN sUcii trilu viEzxvO yAEAbH Dric@. vLerAlM teR puenec A l i ayA d+Kic @ . 35yAEAbien smADAniiA qlA puAM puimAM mic@. pE yAEAbinH sVAVnewAnA yil. yAEAbH pRu, mriMver qeR mkenRiEc A @ {A d+KiM. atinA teR punAy

l i 37+36-38+19

54
By. tAmA teR pitAvieR vIiEl mwi. 12piIwH , vyew puiyAy eydyew BArY mrNmwu. d+KAc rN kAlM k}iywen eydA a@ lAmYnAy teR suXH hIrEyA ewAH timHnyiEl EpAyi. teR wkew ErAmM mRiAnAyi ayA timHnyiEl EpAytH. 13teR aAyiy wkew ErAmM mRi A timH n yiEl EpAtAyi tAmA aRiu, 14tA viDvyAeN kANi awyAL vOLA yi av qEA}uM DricitH. atinA av vYtYsHtmAy vO LNiH tlyi o mwpwvum Niu. qiv timHnyH smI pm qnyImiEl v}iyriki . eydyew Ly pu EzlA vLiriAemH tAmArinRi yAmAyi. qA aveL Ezl ymAyi vivAhM k}iiA ey dyH pripAwiyilAyi. 15eydA v}iyilUew nw. ayA aveL kueviluM aetA EvzYyAyiriAemA ktiytH. (av o EvzYeyEAel mwpwM ekAH mKM mwiyiu.) 16atinA eydA avELAw EcAdic@, {A niEAewA zyie? (av teR puBArYyAy tAmArAeNH ayA aRiiil.) av EcAdic@, q pNM tM? 17eydA pRu, qeR i piniM o Awien trAM. av mRupwi pRu, {An sti. pE wien qni t ver aeni jAmYmAyi qeiluM trNM. 18eydA EcAdic@, wien ay c @ tMver ati etLivAyi {AenA tErtH? tAmA mRupwi pRu, ayew mEmAtirvuM crwM Qvwiyemni trik. eydA avetlAM nki. an rM eydyM tAmARuM eelMgik Ev}HcyiElewkyM tAmA gBi NiyAkyM ecyHt. 19tAmA vIi El mwiecH teR mKM mRci mwpwM qw kLu. an rM av viDvyew awyAL vOM aNiu.

EyAEsPien oAH yAEAbH w M d+Kic@. 36midYAnYrAy kcvwA EyAEs Pien piIwH QjipHti vi@. PR EvAeR aMgrkew nAyknAy EpAIPRinANH avrven vitH. eydyM tAmAruM smyH eydA teR sEhAdrAer viH hIrA qeA rAELAewA tAmsiA EpAyi. a@l A M pNArnAyi hIrA. 2aview eydA o knAnY epiey kum@kyM aveL vivAhM k}ikyM ecyHt. vA qAyi avew pitAvieR EprH. 3 knAnYAri o pu j Emki. av avnH q Epri@. 4piIwH av meA pu wi jEmki. avnH av oAnA q Epri@. 5piIwH avH EzlA qeA puM jnic@. mAe puAyEA eydA eksI bi tAmsikyAyi. 6eydA teR m punAy ri BArYyAAEvi o OI ey etrew. tAmA qAyi avew EprH. 7pE vLer pAp ecyHt. yEhAv avni sxHwnAyiil. atinA yEhAv aven vDic@. 8anrM eydA rieR sEhAdrnAy oAnA EnAw pRu, EpAyi nieR EjYxHW eR BArYEyAewAH zyik. av H o BAvienEAelyAyiI k. ikAyA av nieR sEhAd rieRtAyiriM. 9tAmAy biluA ik tERtAkielH oAnA aRi u. oAnA tAmAmAyi eelMgik biEle@eviluM ayA kM nil vI}HiLu. 10tH yEhAvey EkApAlnAi. ati nA yEhAv oAnAenyM vDic@. 11anrM eydA teR mmkELAw pRu, nieRyeRywE mwiEA. qeR Ly pu EzlA AypUiyAMver mAer yM vivAhM k}iAet aviewe tuk. EzlyM teR sEhAdrAerEA el ekAl e wEmA qH eydA

38

55
20piIwH eydA teR suXH hIrey qnyImi aycH EvzY yHH vAgHdAnM ecyHti wien lic@ vi@. teR mEmAtirvuM QvwiyM mwi vANemH hIr EyAwu pRykyM ecyHt. pE hIr yHH aveL keAnAyil. 21hIrA qnyIM pNiel cilErAwu EcAdi c@, Q v}iyriki niARuA yi EvzY qviewyANH? av pRu, Q v}iyi o EvzYyM Ayiil. 22atinA eydyew suXH mwieyi pRu, qniH OIey keAnAyil. mAvuml aAi o EvzYyM Ayii el nA@kAerEAw pRykyM ecyHt. 23atinA eydA pRu, sADneLAe av eekvzM vc@ ekAe. k ne prih sitH {AnixHwewil. av H wien ekAwA {A mic@. pE nmveL keAnAyil. ayM mti.

l i 38+20-39+6
i@. sUtikiNi eekyi o v crw eki. Q iyANH dYmAytH qv pRu, 29pE i eek akE vlic@. anrM mEi dYM jni c@. atinA sUtikiNi pRu, nI dYM puR vvA k}ivu vnAyi! aekAH avrvnH EperH* q Epri@. 30 atiEz xM mEiyM piR. eekyi v crw ekiyvnAyi av. avrvnH EsrhH* q Epri@. EyAEsPien Qjipt H i EpAI PRi vi EyAEsPien vAiy kcvw A aven QjipH t iEl ekAuEpAyi. av aven PREvA eR aMgrk nAyknAy EpAI PRi vi@. 2 pE yEhAv EyAEs Pien shAyic@. atinAlyA vij yiyAyi. EyAEsPH teR yjmAn nAy QjipHtkAr EpAIPRieR vstiyi tAmsic@. 3yEhAv EyAEsPiEnAewAm eH EpAIP ku. av ec@ qlA v]ikLiluM vijyiyA vA yEhAv EyAEsPien shA yic i evH EpAIP ku. 4atinA EpAIPRinH EyAEsPi vLer sEAxmAyi. EpAIP EyAEsPien teR vI@BrNc @ m tl EpAluM lic@. EpAIPRi Ayi ql A sADnewyM EmEnAAr EyAEsPAyiI . 5 EyAEsPH vIwieR BrNAr nAyiIti EzxM yEhAv vIwienyM EpAIPRieR skl vsH t vkkeLyM a#hic @ . EyAEsPH mlmANH yEhAv en ecyHttH. EpAIPRieR vyli vL qlAienyM yEhAv a# hic@. 6atinA EpAIP teR vIilu ql A ieRyM rvA ditVM ewA EyAEsPien a vdic@. EpAIP tA k}iyH BNemA}icH oieniyM EvvlA tieil . BNM k}ik mAM ecyHt.
eperH epeH kwvrik qM. EsrhH tiLu qM.

39

gBiNiyAy tAmA mAs EzxM eyd EyAwH ErA pRu, nieR pu BArY EvzYAv]iyilUew gBM Dri ciri. aEA eydA pRu, aveL puRAi kic@ kLyk. 25k tmArien ekAl A EpAyi. pE tAmA teR B] pitAvinH eneyA sEzM ekAwyc@. qe gBiNiyAi yvERtANH Q sADn, sUi c@ EnA, tAEwtAeNRiyiEl? Q m EmAtirvuM crwM EwtANH? Q QvwiyAEwtANH? 26 sADn tiricRi ey dA pRu, av ecyHttH zriyANH. {AnA et@kAr. {A vAgHdAnM ecyHttsricH qeR mk Ezl ey {Anv nkiyil. piI ewAriluM eydA avELAewA zyicil. 27tAmArinH svsmymwEA rikeLyANv sviA EpAetH av ku. 28av sviEv o i eek puRE
24m

l i 39+7-40+7

56
av AyM EpicH oAwiEA yi. EyAEsPH twvRyi BArY pR EkH EyAEs PieR yjmAnnH EkApmAyi. 20aview rAjAvieR z@eL w o twvRyAyi. EpAIP EyAEsPien twvRyili@. EyAEsPH aview twvilumAyi. 21pE yEhAv EyAEsPiEnA ewAmAyi. yEhAv EyAEs PiEnAw kANYvAnAyi. Rc@ nAk ekAH twvR suikA ew nAyknH EyAEsPien xHwmA yiwi. 22 ayA qlA twvukA ewyM mtl EyAEsPien lic@. mtlArnAeyiluM twvukAew pNi te EyAEsPH ecyHt. 23tw vRyilu ql A sADnLiluM twvR sUikAr EyAEsPi vizVAsmic @ . yEhAv EyAEs PiEnAewAM AyitinAlANH eneyAe sMBvic t H . ql A v]ikLiluM vijyiyAyirivA yEhAv EyAEsPien shAyic@.
19teR

EpAIPRieR BArYey EyAEsPH nirAkri EyAEsPH vLer surM sumK mAyi. 7ERAliEzxM EyAEsPieR yjmAnpi aven xHwewA wi. o divsM av avEnAw pRu, qEAewAM zyik. 8pE EyAEsPH a nirsic@. av pRu, teR Bvnilu skliluM qeR yjmAn qe vizVsi. qe viewy qlAieRyM mtlArM i yiri. 9 Q Bvnilu oAErA iluM aEhM qe tni smnA iyiri. {A aEhieR piEyAewA zyi etANH! atH eedvvimAy pApmANH. 10 OI divsvuM EyAEsPi EnAwH ArYei pRuev iluM tA avELAewA zyiN em vzYM EyAEsPH nirsic@. 11o divsM EyAEsPH teR EjAli Ayi vIiiEl kyRi. smyM vIiluAyi k pux EyAEsPH yi. 12 aveR yjmAnpi aveR Emliyi piwiwi pRu, v, qeR kiw yiEl v, pE EyAEsPH vLer Evgi vIwi puREH oAwiEAyi. aveR EvgtyA Emli avew kili. 13EyAEsPH oAwiEAyEA av eR vOM teR ki kiieyH av mnilAi. atinA ati eR Epri sMBvei N TyAA av tImAnic @ . 14av evLiyilu eL viLi c@pRu, EnA! Q qAy awi mey ekAuvtH ne apmAni AnANH . av kwvH qe miA mic@. pE {A nil viLic@. 15a aven Byewi. av oAwiEAyi. pE aveR AyM view Epic@. 16EyAEs PieR yjmAnnAy teR BAvH vM ver av AyM vc@. 17Et kT av teR BAvi EnAwM pRu. av pRu, aH ekAuv Q qAy awim qe miA mic@! 18pE av aw vEA {A nilviLic@.

40

EyAEsPH ru sVpn H vYAKYAni piIewAri PREvAeR ru B] t YA PREvAentier qEA et@ ecyHt. orA eRAiA rM meArA PREvA vIu viL uvmAyi. 2PREvAnH v ew Epri vLer EkApmAyi. 3atinA PREvA averyM EyAEsPien aEt twvRyili@. PREvAeR aMgrkmANiyA yi EpAIP yi twvR yew mtlAr. 4ayA ru twvukAeryM EyAEsPieR kI}ilA i. Rc @ kAlM av twvRyi kiw. 5 o rAi, ru twvukAM oAErA sVpHnM ku. (QjipHtrAjA vieR eRAiArM vIu viLu kArmAyi twvukA.) oAErA twvukArM avnveR sVpH n mANH ktH. oAErA sVpHniM atA tieR avumAyi. 6 piE rAviel EyAEsPH avew aw E EpAyi. vM vixAdiciri EyAEsPH ku. 7EyAEsP@

57
EcAdic@, qA niLi vYAlrA yiritH? 8avrivM pRu, rAiyi {LivM oAErA sVpHn ku. pE atieR aemAeN { mnilAyiil. a viz dIkrivAEnA vYKYAniAEnA mil. EyAEsPH avErAw pRu, eedvi mAEm sVpHn mn ilAvAM vYAKYAniAM k}i y. atinA ni sVpHn qEAw pRyNem {AnEpi . vIukAreR sVpn H M vIuviLukAr teR sVpHnM EyAEsPi vivric@ ekAw. ayA pRu, {A o miriviey sVpHnM ku. 10ati m zAKkAyi. avyi pUvuAM a kAyAyi mARu M {A ku. 11{A PREvAeR pAnpAM piwic i rikyAyi. atinA {AnA miri pRic@ pi}i H pAnpAi vI}Hi. qiH pAnpAM PREvA ekAw. 12aEA EyAEsPH pRu, Q sVpHnM {A nin vYAKYAnic@ trAM. m zAKk m divs LANH. 13m divs EzxM PR EvA niEAwu epARukyM nie nieR EjAliyiEl mwi ayyH kyM ec@M. nI PREvA Evi mH ecyHti EjAli te ec@M. 14pE ni sVtrAvuEA qe oAk. qEAwu shAti kA@kyM qe rikyM ec NM. PREvAEnAw pRH qe twv Ryi niM EmAciik. 15qeR nAiniH qeR jntyAy qA yriniH {A view blmAyi piwic@ekAuvretANH. {AenA et@M ecyHtiil atinA {A Q twvRyi kiwEtil.
9atinA

l i 40+8-41+5

Lile yi qlArilu amH. av rAjAvivyA yi. pE aveylAM pik ekAii ekAi. 18EyAEsPH mRupwi pRu, Q sVpHnieR aM {A niEA w pRyAM. m k m divs eLyANH RitH. 19m divs k}iyti mH rAjAvH nie twvRyH puRE viLiM. qiEhM nieR tl eviLyM! nieR zrIrM rAjAvH o Ni eki iyiwM. pik nieR zrIrM ekAiiM. EyAEsPH mRe@ divs k}iu. atH PREvAeR jdinmAyi. PR EvA teR B]tYAeAe o vi nki. aEhM vIu viLukA renyM eRAiArenyM twvRyi niM EpAkA avdic@. 21 vIu kAren aEhM EmAciic@. aveR EjAli PREvA tiriek nki. ayA PREvAeR ki o vIu pAnpAM ekAwkyM ecyH t . 22pE PREvA eRAiAren i eA. sMBviemH EyAEsPH pR EpAelyAeNlAM nwtH. 23pE vIuviLukAr EyAEs Pien riNem kArYM mR. ayA EyAEsPieni PREvA EnAwH oM pRil. ayA EyAEs Pien mR.
20m

41

pAckAreR sVpn H M B]tYeR sVpHnM nltAeNH eRAiAr EtAi. atinA ayA EyAEsPiEnAw pRu, {AM o sVpHnM ku. qeR tlyi mH akAyi. 17 vuM mk
16mE

PREvAeR sVpn H ru vx EzxM PR EvA o sVpHnM ku. tA eenndItIrH nitAyAN EhM sVpHnM ktH. 2ndiyiniM }u p kyRi vH pul@ tiA wi. ErAgYm mEnAhA rity pLAyi av. 3 pie }u p wi ndiyi ni kyRi vH tIr ni ErAgYm pELAewA ni. Q pLAke EzAxicvyM kA}Hc yH dynIyvumAyi. 4 ErAgM bADic H EzAxic }H p ErAgYm }u peL ti. PREvA aEA N. 5 vIuM RA kiw PREvA pieyM

l i 40+6-25

58
EvAeRywE EpAyi. 15PREvA EyAEsPiEnAw pRu, {AenA sVpHnM ku. qA M sVpH n M vizdIkriAnAyil . o sVpHneRic@ EkA nin vYAKYAniA k}ivue nieRicH {A Ekiri. 16EyAEsPH pRu, qniAvil! pE eedvinH ayew sVpHnM vYAKYAniAnAEyM PREvA! 17aEA PREvA EyAEsPi EnAw pRu, sVpHni {A eenndItIr nikyAyi. 18aEA }u p evi ni kyRivH aview pul@ tiA wi. av ErAgYvuM BMgiym pLAyi. 19ati EzxM }u pwi ndiyini kyRi v {A ku. qA av emlivyM kA ErAgM piwic EpAelymAyi. QjipH t ielvi ewyM {A ki@tivcH vuM EmAzmAy pLAyi av. 20an rM Q emli }u pM ErAgYm dYe peL ti! 21 qi@M av emliu te yi. qi@M av qeiluM titAyi qni pRyAnAyil. av rMBiElEpAelte emliuM INic@mi. aEA {A N . 22aw sVpH n i o ecwi yi niM }u DAnYtik mL yHtAyANH {A ktH. ErA gYmM DAnYsm]vumAy kti. 23atiEzxM }u kti wi epAi mLc@. qAlv EzAxicvyM w kAi NiyvymAyi. 24an rM EzAxic ktik ErAgYm }u ktikeLyM ti. Q sVpH n eLi {AeneR mvAdikELAwM jH { AnikELAwemA e pRu. qA sVpHn qni vizdIkric @ trA av AM sADic i l . yTAi avyew aemANH? EyAEsPH sVpn H M vizdIkri 25anrM EyAEsPH PREvAEnAw pRu, Q ru sVpHnM oEr kArYeiyvyANH. nieyA wen sMBviA EpAetH

sVpH n M ku. o ecwiyi }u DAnYtik vLtAyi PR EvA ktH. ErAgYmM DAnYM niRmAyi ktik. 6 }u ktikwi epAi mLyH tAyM PREvA piIw ku. qAlv emlivyM wkAE@ kriv ymAyi. 7emli DAnYti k niR DAnYtikeL vi}ui. aEA e{iyN PREvAnH aetA sVpHnM mAmAyi e mnilAyi. 8piE rAviel Q sVpH n eiEyAH PREvA vYAlnAyi. atinAlEhM Qji pHtiel qlA mAikM jH{Ani kM Lyc @ . PREvA teR sVpH n aver pRu Ek ic @ . qA avAM av vYAKYAniA k}iil. EyAEsPieni Bt ] Y PREvAEnAw pRy 9aEA vIuviLukAr, EyAEsPien oAikyM PREvA EnAw pRykyM ecyHt, qni sMBvic cil {AniEA oA . 10 qEAwM eRAiArEnAwM EkApicH aH ori {eL tw vili@. 11o rAi {AM avM oAErA sVpHnM ku. oAErA sVpHni M vYtYsHt amAyi. 12 twvR yi o qAyArnAy ecRuA rAyi. aMgrkmANi yew B]tYnAyi ayA. { sVpHnei avEnAw pRykyM avntinM vizdIkrikyM ecyHt. av oAErA sVpHnieR yM aM { pRu t. 13av pRetAe yTAYmAvu kyM ecyH t . {A sVtnA ewemM qni etA}i tiric@ ki@emM av pRu. eRAiAr iElewemM av pRu. sMBvictH aen teyAyi! sVpn H M vYAKYAniA EyAEsPien viLi 14atinA PREvA EyAEsPien twvRyiniM vi. kAvA EvgM EyAEsPien puR ekAu v. ayAeL QrM ecicH putiy vO Driic@. qiv PR

59
eedvmANH aEyAw pRytH . 26yTAi ru sVpHnM oEr amANH. }u nl pM }u nl ktikM }u nl vx eLyANH RiyHtH. 27 emliH ErAgArmAy }u pM ki R }u ktilkM sUcii tH view }u vxAlM pi NiyAemmANH. }u nl vx EzxM }u cI vx AM. 28 wte qAAkA EpAetH eedvM ayH kAitANitH. {A aEyAwu pR EpAelte eedvM et lAM sMBviiM. 29}u vxAl E QjipHti BNsm]iyA yiriM. 30pE w }u vx AlM AmmAyiriM. t mu Ayi BNsm]iey QjipHt kA mRk EpAluM ec@M. ekAwMvr c rAjYe nziiM. 31k sm]iey pUmAyM mRM. 32PREvA, oEr kArYei a yH ru sVpHnAyi. kArN emeEA? sMBvikte ec@emH aey EbAYew A eedvM ecyHttANitH. av a nwAkyM ec@M! 33atinA PREvA, aH jH{AniyM bui mAmAy orAeL QjipHtieR mtl liNM. 34jnLiniM hAr pdA EzKriAM EREer niymiNM. sm] iyew kAlH oAErAM t ekA@ BN DAnYieR aielAH aver liNM. 35aen av sm]iy ew }u ekAlLi DArALM BNM smAhriM. av vzYmAyi v kAlM ngrLi sUiM. PR EvA, aen BNpdA m}uv ayew aDInt yilAM. 36aEA piNiyew }u vxLi QjipHti vzYi BNmAvuM. vrc QjipHtien nziikymil. 37PREvAnH nel A rAzymA eN EtAi. qlA EdYAgAM atMgIkrikyM ecyH t . 38an rM PREvA avErAw pRu, EyAEsPiEnA miwnAy orAeL ti etrewA nmAemH qni EtAil! aven jH{Ani

l i 41+26-48
yAtH avnilu eedvieR AvANH! 39atinA PREvA EyAEsPi EnAw pRu, eedvM ninH et lAM kAitinA nI teyANH vuM jH{AniyAyv. 40nie {A Q rAjYieR mtl likyM jn nieR klnk asri kyM ec@M. nieA z {A mAmAyiriM. 41EyAEsPien PREvA EmlDikA riyAyi niymic cwH viEzxe oAyi. PREvA EyAEsPi EnAw pRu, EA {A nie m}uv QjipH t rAjYieRyM gvRAyi niymi. 42anrM PREvA aven mEmAtirM aNi yic @ . EnmEyRiy p@vO PREvA nki. aveR k}ui sVmAlyM cAi. 43PREvA EyAEsPien rAM rTi kyi ngrdiNM nwi. EtYk aMgrk EyAEsPi mi nwH jnELAwu pRu, EyAEs Pi mi m@mwi vii. aen EyAEsPH QjipHtieR m}uv gvRAyi. 44PREvA av EnAwu pRu, {A PREvA . atinA qni EtA {A ec@M. pE nieR avA dmilAet o QjipHtkArM eek ykEyA kAlH ankEyA ecyHkyil. 45PREvA EyAEsPinH meA Ep wi nki. sApHnH pEnhH.* sHnH q o BArYeywi PR EvA EyAEsPi nki. oAng riel puErAhitnAy EpAiEPR yew puiyAyi av. aen EyAEsPH QjipH t ieR m}uv gvRAyiI. 46QjipH t iel rAjAvi Evi EyAEsPH EjAli ecA wiytH mtAM vyilAyi. EyAEsPH QjipHtilAkmAnM sric@. 47 sm] iyew }u vxAlM QjipHtiel viLvH vLer vic@. 48sm]iyew }u vxLi QjipH t i l A
s A p Hn H p E n h H jIv nilni v qANH Q QjipHxY EprinM. qA rhsY vizdIkriv qM v qAy vAi lYM.

l i 41+49-42+9

60
en aEALM AmM bADici. 57miyi m}uv AmM bADic @ ! atinA QjipHti @m rAjY Aerl A M BNM vAA Qji pHti v. sVpn H yATAYmAvu knAniluM AmM mAyi. pE QjipHti DArALM DAnY meH yAEAbH aRiu. ati nA yAEAbH teR puAErAw pRu, n qinANiview nixHiyrAyiritH? 2 QjipHti viAmAM DAnYme {AnRi y. atinA nmview ec DAnYM vAAM. aen nm mri Aet jIviAM! 3atinA EyAEsPieR sEhA drAri p Ep DAnYM vAA QjipH t iEl EpAyi. 4 yAEAbH ebnYAmIen mAM aycil. (EyAEs PieR yTA sEhAdr ebnYA mInAyi.) ebnYAmInH qeiluM EdAxM vEEmA qH yAEAbH By. 5knAni AmM mAyiti nA DArALM Ep aviewniM BNM vAA QjipH t iEl EpAyi. yi AEylieR puAM avErAewAmAyi. 6EyAEsPAyi smyM Qji pHtiel gv. BNM vAA puREm ni vivH a viM EyAEsPAyi. ati nA EyAEsPieR sEhAdrAM aveR mi vH nmsHkric@. 7EyAEsPH teR sEhAdrAer k EAe aver tiric R iu. qiluM apricitErAew EpAel ayA avErAw epmARi. av avErAw pxmAyi sMsAric @ . av EcAdic @ , ni qview niM v? sEhAdrA pRu, { knAniniM vvrANH . DAnYM vAAnANH {Liview vtH. 8v teR sEhAdrArAeNH EyAEsPH aRiu. pE av rAeNH av aRiiil . 9tA teR sEhAdrAeri ki sVpHn EyAEsPH oAi kyM ecyHt.

diic m}uv DAnYvuM EzKric H EyAEsPH pNLi sMBric@. ng r smIpm vylukLi viL DAnYM oAErA ngriluem vM EyAEsPH sMBric@. 49EyAEsPH vLeryDikM DAnYM sMBric @ . kw liel mN EpAel aLAnAv DAnYmAyi. 50sH n H yi EyAEs PieR BArY. oAniel puErAhit EpAiEPRyew pui. piNiyew dYvxM vEA avH ru puAAyi. 51mvnH mne* q Epri@. qniAyi qlA }M qeR pitAvieR vstieyi ym qlAM mRA eedvM qni vsrmAi. atinAlANH i H Ep nkiyet EyAEsPH pRu. 52 rAme punH qyIM* q Epri@. EyAEsPH pRu, qeR kxHwtkL@ew EdzH Pl eL puRewvivnAkA eedvM qe shAyic @ . atinAlANH EyAEsPH rAM punH Ep nkiytH. piNiAlArMBM vxAlM jnH hArM sm]mAyAyi. qA vx k}iu. 54piNiyew }u vx rMBic@. EyAEsPH pR EpAelte. Edze etA rAjYM o DAnYvuM vLil. pE EyAEsPH BNM EzKric @ vc ekAH QjipH t kA BivA vzYi BNM Ayi. 55AmM rM BicEA jn PREvAEnAw B NM vzYe@. PREvA Qji pH t kAErAw pRu, qA ecEetH EyAEsPiEnAw ec EcAdik. 56qlAyiwvuM ekAwM AmmAyi tinA EyAEsPH dAmkLiniM jn DAnYM vitrNM ecyHt. sMBric @ vyH e DAnY EyAEsPH jn vi@. QjipHti
53 } u

42

mne mRk qm qAyvA i lYM. qyIM rutvN PldM q m qAyvAi lYM.

61
EyAEsPH sEhAdrAer cArAer viLi EyAEsPH teR sEhAdrAErAw pRu, ni BNM vAA vvrl! ni cArArANH. { ew dQb l YM mnilAAnA ni viritH. 10pE sEhAdrA pRu, al, EBA! { ayew B]tYA rAyA vtH . BNM vAA Evi mAmANH { vtH. 11{ eLlAM sEhAdrAM oEr pitAvi eR mmANH. { stYs rANH. { BNi Evi mAM vvrANH. 12aEA EyAEsPH avErAw pRu, al! {ew dQblYM aRiyA vvrANH ni. 13sEhAdrA pRu, al ! { sEhAdrArANH . { pH sEhAdrArANH . { oreR mLANH. {ew Ly sEhAdr vIi pitAviEnAewAi rikyANH. o sEhAdr vx mH mric@. { ayew mi dAsArANH. { knA Edz niM vvrANH. 14pE EyAEsPH avErAw pRu, al! {A pR zri yAeN {A kA. ni cArArANH. 15pE ni pRy stYmAeN etLiyiA ni {A avsrM trAM. niew vuM Ly sEhAdr viewey Mver nieL EpAkAnvdi ielH PREvAeR nAmi {A stYM ec@. 16niLielArA EpAyi Ly sEhAdren qeR mi ekAuvrA {A av diAM. aver bAiyv twvR yi kiwNM. ni pRy stYmAENA qRiyNmElA. pE {A ktH ni cArArAeN teyANH. 17 anrM EyAEsPH aver twvRyi m divsM pA ic@. ziemEyAen jAmYM ni divs EzxM EyAEs PH avErAw pRu, {A eedv Bym ovnANH! jIvryHH en ec@k. 19ni stYsrA
18m

l i 42+10-27
eNi a etLiyiA niLi orA twvRyi kiwe. m@vH ni vAiy DAnYM qwekAH BNmilAtiri niL@ew wM bLiEl mwiEAkAM. 20 pE ni EpAyi niew Ly sEhA drEnyM i mwivrNM. aEA ni stYmAN@ pRetH qni EbADYmAM, ni mriE ivrikymil. sEhAdrA a stic @ . 21av prsH p rM pRu, n new Ly sEhAdr EyAEsPi EnAw ecyHtti anrPl LANH nAM aBvic@ekAiritH. aveR mEnAEvdn nAM ku. te riA av nEAw yAcic@. qA nAM atH nirsic @ . a ekAA nAM Q }i v eptH. 22aEA Eb avErAw pR u, iey pvietH {A niELAw pRtANH. qA ni a EkA wi Ai yil. atinAliEA aveR mrN i nAM ziiewkyANH. 23EyAEsPH o dViBAxi mKAir mAyi sEhAdrAErAw sMsAri c i tH . atinA tew BAx EyAEsPH mnilAiyievH avRiyilAyi. pE av pRetlAM EyAEsPH EkkyM mnilAkyM ecyHt. 24avew vAk EyAEsPien Evdniic@. atinA EyAEsPH aver viH mARi yi kru. Rc@ smyi EzxM ayA avewywE mw iEAyi. av, sEhAdrArielA vnAy ziemEyAen av kAek bic @ . 25avew sikLi DAnYM niRyHA EyAEsPH B]tYA ErAw pRu. sEhAdrA DAnY ieR vil nki. pE EyAEsPH pNM eekvzM vcil. avew DAnYM niRc sikLi pNM tiriek vyHA av teR B]tY AErAwH jH{Apic@. anrM av ew mwyAH vzYmAyetlAM EyAEsPH nki. 26aen sEhAdrA DAnY eLl A M k}utR kyi mwi. 27v}iyielAriwH av rAi k}ic@

l i 42+28-43+7

62
36yAEAbH avErAw pRu, qeR puAer oAErAeryAyi qni nxHwewAnAENA ni ew BAvM? EyAEsPH EpAyi, ziemEyA EpAyi. EA ni ebnYAmIenyM ekAuEpAkA mi ! 37pE Eb teR pitAvi EnAw pRu, ebnYAmIen {A tiriek ekAuvieli ayHH qeR ru puAeryM ekAlAM. qe vizVsik. {A ebnYA mIen tiriek ekAuvM. 38pE yAEAbH pRu, ni ELAewAM vrA ebnYAmIen {A avdikyil. aveR sEhAd r mric@. niyiEA qeR BArY RAEhli avEzxi k pu vnANH . QjipH t iEl EpA EA veneiluM piyA aete d+Kic@ mriAniwyAM. ni d+KitnAy Q vyen pAtALiEl t_M.

A ti. sEhAdrArielArA k}utyH ekAwA teR DAnY si R. atii teR pNM ritH av ku! 28 av a m@ sEhAdrAErAw pRu, tA! DAnYi {A ekAw pNM. ErA aeteR siyi tiriek vc@! sEhAdrA vlAet By. av prsH p rM EcAdic @ , eedvM nEAeweeyA ecyHti ritH? yAEAbien vivrmRiyi knAEdz tew pitAvieRywE mw i. sMBvicetlAM av yAEA biEnAw pRu. 30 av pRu, rAjYe gv {ELAw p xmAyi sMsAric@. { cArA rAeNH aEhM kti! 31pE, { cArArelM vizVsHtrA eNM { aEhEAw pRu! 32{ pu sEhAdrAeH { aEhEAw pRu. { ew pitAvieniyM mrNmw sEhAdreniyM vIilu Ly sEhAdreniyM { aEh EAw pRu. 33aEA rAjYe gv {ELAw pRu, ni vizV sHtrAeN etLiyiA o mAm H+ ni sEhAdrArielAven view nik. DAnYvumAyi vIi El mwuk. 34qiH niew Ly sEhAdren qeRywE ekAuvrik. ni vizVsH t rA ENA aEtA {eL nziiA etiluM eesnYM ayc t AENA qH qniEA aRiyAM. ni stYmANH pRyeti niew sEhAdren {A tiric @ trAM. aven tiric @ ttiEnAewAM {ew rAjYniM DAnYM vAuti sVAtYvuM {A tM. 35aEA sEhAdrA oAErA M siyiniM t DAnYM puRewA wi. oAErA ew siyiluM avrvew pN siymAyi. a k sEhAdrAM avew pitAvuM By EpAyi.
29sEhAdrA

Qjipt H iEl EpAkA ebnYA mIen avdi rAjYH AmM mAyi. 2QjipH t iniM ekAuv DAnYM m}uv jn ti tI. DAnYM tIEA yAEAbH puA ErAwu pRu, QjipHtiEl EpAyi Rc@ DAnY wi vAieAu vrik. 3qA eydA yAEAbiEnAw pRu, pE aviwe gv {eL tAI ecyHti@H. aEhM pRu, niew sEhAdren qeRyw ekAuviel i {A niELAwu sMsArikwiyi l. 4 ebnYAmIenwi {ELAewA ycA { ec DAnYM vAAM. 5alApM { EpAkil. av enwAet ecletANH ayA pRiritH. 6yi AEy pRu, ni meA sEhAdr wiyeH ni eLinANyAELAw pRtH? qi nANien qe ni EAhi ctH? 7sEhAdrA mRupwi pRu, ayA opAw EcAdY EcAdic@. {eLiyM {ew wMbe

43

63
iyM ayAH opAwH aRiyN mAyi. ayA EcAdic@, niew a EA}uM jIviciriEA? vIi niH o sEhAdr wiyEA? { ayAew EcAdY H mRupwi pRyk mAEm ecyHt Z. {ew sEhAdren ekAuvr NemH ayA vzYewemH { ktiyEtyil. 8anrM eydA teR pitAvAy yi AEyliEnAw pRu, ebnYA mI qEAewAM vre. {Anven iEcALAM. DAnYinAyi { QjipHti EpAke. { EpAyi eli new ikLwM nAemlAM mriM. 9 av suritnAeNH {A R vieAAM. aveR kArYi {A rvAdiyAyiri AM. aven {A mwi ekAuv ieli ayHH qEM qe p}iAM. 10EpAkA aH {eL Enre avdiciei ti nkM ru tvN { EpAyi}i Een. 11aEA avew pitAvAy yi AEy pRu, stYem i ebnYAmIen ni ekAuEpA k. pE gvH tAM kA}Hc vsHtM ekAuEpAk. new nAi lBYmAy qeiluM sMGwi ik. Rc@ sugzyM Rc@ EtM sAANiyM mM EbAw aiyM bdAmM qwekA_k. 12vN ri pNvuM kk. ni ekAwi@M k}i AvzYM ni mwiiiy pNvuM qw k. atH gvH o piz pi ytAkAM. 13ebnYAmIenyM i ayA ewywE mwuk. 14ni gv H mi niEA nieL shAyiA {A svznAy eedvEAw AiAM. ebnYAmI M ziemEyAM suritrAyi mwi eyAnANH qeR An. ael i punxH w i {A vIuM d+KiM. 15atinA sEhAdrA gv kA}HcvsHteLw. dY tvN qwtieR ri pNvu emw. vN ebnYAmIM sEhAdrAErAewAH QjipHtiEl EpAyi.

l i 43+8-25
EyAEsPieR vIiElH sEhAd rA Niew 16QjipH t i EyAEsPH ebnYA mIen avErAewAM ku. EyAEsPH teR B] t YEnAw pRu, aver qeR BvniEl Nik. o m]ge ekAH pAkewk. H avew c B NM qEAewAA NH. 17aEhM klicEpAel B]tY ecyHt. av aver EyAEsPieR vIi ekAuv. 18EyAEsPieR vIiEl ekAu EpAyEA sEhAdrA By. av pRu, k}i tvN new cAkLi tiriek vyHe pNM mlmANH nAmiview ekAuvretH. av atH nmetirAy etLivAyi qwM. qiH new k}utkeL EmAxH w ikyM ne awimkLA kyM ec@M. 19atinA sEhAdrA EyAEs PieR vIwieR mtly B]tYen smIpic@. 20av pRu, EBA, tANH stYem { stYM ec@+ { k}i tvN DAnY vAA view v. 21-22vIiEl v}iyi vcH { DAnYcAk REA oAErA ew pNvuM oAErA cAi ku. aeten aview vevH { Riyil. qA pNM { tiriek ekAuvi@H. vN DAnYM vAutinH { eRwi pNM ekAuvi@H. 23pE B]tY pRu, ByeEw, qe vizVsik. niewyM niew pitAvieRyM eedvM o sAnem nilyH H niew cAi pNM vctAyiriM. DAnY ieR vil k}i tvN qe lictAyi {A oAH. anrM B]tY ziemEyAen twvR yi niM ekAuv. 24ayA aver EyAEsPieR vIiEl nyic@. av av evM ekAw . av kAluk k}uki. anrM av avew k}utkM BNM ekAw. 25EyAEsPiEnAewAmA t ew cyeNH av Ek@. atinA cver av av kA}HcvsHt oti vYAp]trAyi.

l i 43+26-44+11

64
sEhAdrA EyAEsPiEnAewAi tikyM wikyM ecyHt. EyAEsPH ekNieyA anrM EyAEsPH teR B]tYnH o kln nki. EyAEsPH pR u, avew cAkLi ave wAvu DAnYM niRyHk. oAErA ewyM pNvuM avew cA kLi vyHNM. 2 Ly sEhAdreR cAi aveR pNvuM vyHNM. qeR viEzxe evi pAnpAM aveR cAi EtYkM vyHNM. B]tY EyAEsPien asric@. 3piE rAviel sEhAdrAer avew k}utkELAewAM tiricyc@. 4av ngrM viEA, EyAEsPH teR B]tYEnAw pRu, ecH av er piwk. aver twu nii pRyk, { ni n ecyHt! pieinANH {eL en EAhictH? nieLinAeNeR yjmAneR evi pAnpAM EmAxHwictH? 5 pAnpAilANH qeR yjmAn wiM rhsY LRiyA pEyAgiM. ni ecyHtetAyAluM etAyiEAyi! 6B] t Y atsric @ . ayA sEhAdrAew awei aver twu nii. EyAEsPH pR etAe ayA avErAw pRu. 7pE sEhAdrA B] t YEnAw pRu, gv qekAAN en pRtH? { aeneyAM ecil! 8 mH {ew cAi k pNM { tiriek ekAuv. pieinANH { nieR yjmA neR sVEmA eviEyA EmAxHwi tH? 9 niH {LilAewey iluM cAiniH pAnpAM kiiyA ayA mriNM. ni ven vDiAM. { niew awi mkLAvukyM ecAM. 10B]tY pRu, ni pR EpAelyAke. pE ayAeL {A ekAl@kyil. evi pAnpAM {A kewA ayA qeR awimyA kNM. m@v sVtrAM. ebnYAmI piwiew oAErA sEhAdrM avr vew cAk EvgM niliRi
11anrM

26EyAEsPH vIiEl vEA sEhAdrA oAErAM t ekAuv sAn av nki. anrM av av mi nmsHkric@. 27EyAEsPH avErAwu EmAEnV xNM nwi. av EcAdic@, ni niew vEyADiknAy pitAvien i qEAw pRuvElA, aEhM EA}uM suKmAyirivElA? 28sEhAdrA pRu, vH EBA, aEhM EA}uM suKmAyi jIviciri . vIuM av EyAEsPieR mi nmikyM ecyHt.

44

EyAEsPH ebnYAmIen kA 29anrM EyAEsPH teR sEhA drnAy ebnYAmIen ku. (ebnYA mIeRyM EyAEsPieRyM a orALAyi.) EyAEsPH pRu, ni qEAw pR niew Ly sEhAdrnAENA v? an rM EyAEsPH ebnYAmIEnAw pR u, eedvM nie a#hie qeR E! 30qiH EyAEsPH mRiyi niM Ri oAwi. tA aven sH E nhic i evH ebnYAmIen kANiA EyAEsPinH vLer # hmAyi. avnH kryNem EtAi. pE tA krytH sEhA drA kAtH avnixHwmilAyi . atinA EyAEsPH teR mRiyiElEAwkyM aviewyiH 31anrM krykyM ecyHt. EyAEsPH teR mKM k}uki puR v. av sVyM niyic@ pR u, hArM k}iA smymAyi. 32B] t YA EyAEsPi EtYkM EmzeyAi. sEhAdrA meA EmzyM. QjipHtkAH EtYkmA yM EmzeyAi. qAyErAewAi BNM k}itH QjipHtkA citmAyi ktiyiil. 33EyAEs PH aver avew lLi Ly sEhAdr mt myA ver q mi i. ti av atHte@. 34B]tYA EyAEsPieR Emz EmniM BNemwH avH viLukyAyi. pE m@ver A aumwu BNM ebnYAmI viLi. wic @ mrAver

65
a}ic@. 12B]tY cAk priEzADi A wi. m sEhAdrni wi Lyvni avsAnic @ . ebnYAmIeR cAi niM av pAnpAM kew. 13sEhAdrA d+KitrAyi. a kwiiA av tew vO vlic @ kIRi. tew cAk k}utR kyi av ngriEl mwi. 14eydyM sEhAdrAM EyAEs PieR vIiEl mwi. EyAEsPH aEA}uM avieweyAyi. av aveR mi nmsHkric@. 15EyAEsPH avErAw pRu, qi nANietAe ecyHttH? rhsY keA qniH EtYk mA eH niRiyiEl? qeA BMgiyAyi ecA mAmA vil! 16eydA pRu, EBA, { eAM pRyAnil. vizdIkriAM mAmil . { nirprADikLA eN etLiyiAM v}iyil. { ecyH t meEA etinH eedvM {eL Aer viDictAvAM. atinA ebnYAmIeew {eL lAM ayew awimkLAyiriM. 17qA EyAEsPH pRu, {A nieLeylAvEryM awimkLAi l! pAnpAM EmAxHwicv mAEm qeR awimyAEkZ. ni m@v smADAnEAew ni ew pitAvieRywE EpAkAM. eydA ebnYAmI Evi vAdi 18anrM eydA EyAEsPien smIpic@ pRu, EBA, {AenA kArYM aEyAw R pRye. qEAw dyvAyi EkApitH. aH PREvA smnAeNH qniRiyAM. 19{ meAri ayew mi niEA au EcAdic@, niH o pitAEvA sEhAdrEnA EA? 20{ mRupwi pRu, {H v]nAy o pitAvuH. {H yvAvAy o aniy mH. teR vySkAlAy pu nAytinA pitAvinH avEnAewA EtYkvA/lYM H . Ly sEhAdreR sEhAdr mric @ . aen ayilu k sEhA

l i 44+12-33
drnANiv. {ew pitAvH aven vLeryDikM sH E nhi H. 21piIwH aH {ELAw pR u, qi sEhAdren ekAu vrik. qniveneyA kANNM. 22{ aEyAw pRu, iH vrAnAvil. avnH aen piriyA v. aven nxHweA pitAvH d+KM mlM mriM. 23pE au pRu, niew Ly sEhAdren ekAuviel i ni {Anini DAnYM trikyil. 24atinA { mwiecH au pRetAe pitAviEnAw pRu. 25piIwH {ew pitAvu pR u, mwiEAyi { Rc@ wi DAnY ekAuvrik. 26{ pitAviEnAw pRu, {ew L y sEhAdrenwAet {EA @ EpAkA k}iyil. {ew Ly sEhAdren tni kANAnAMver nmH DAnYM triel H gvN {ELAw pRu. 27 aEA pitAvH pRu, qeR BArY RAEh qni ru puAer t. 28o mken {A dEryc @ . o vnYm] g M aven ekAl@kyM ecyHt. piIewAriluM {Anven kiil. 29 ni ni qeR mE puenwi ekAuEpA kyM avnH qeiluM sMBvi kyM ecyH t A {A pud+KM ekAu mriM. 30atinA Ly sEhAdrenwAet { ecl@ tH aEhM kA-{ew pitA vieR jIvitiel vuM DAn e vYi avnANH. 31av { ELAewAil A kA aEhM pie jIviciriil. a {ew etAyiriM. {ew pitAvH kdnBArMekAu mriti { kArNArAM. 32Q bAleR rvAditVM {AnAENewiritH . {A pitAviEnAw pRu, ven {A tiriek ekAuvieli qeR jIvitmAek ayH e e e wAM. 33atinA {AniEA a EyAwEpikyANH, yAcikyA NH , aven sEhAdrAErAewA tiriek EpAkA avdi. {Ani view ti ayew awimyAyiri

l i 44+34-45+18

66
AEylien Qjipt H i El Nic@ 9EyAEsPH pRu, EvgM qeR pitAvieRywE EpAvuk. qiH aEhieR pu EyAEs PieR Q sEzM pRyk. eedvM qe QjipH t ieR gvRAi. atinA view qeRywE vrik. tAmsi tH . EA te vrik. 10EgAezEdzH ayH H qeRyw tAmsiAM. a yH M ayew mM ekAc@mM ayew kAlikM sVAgtM. 11Am iERtAy aw au vxvuM {A aEyyM ayH vEyyM EpAAM. atinA ayHM ayew wMbiM wAet a yH yAetAiM o nxHw vuM vrikyil.
12EyAEsPH teR sEhAdrA ErAw pRu, {A yTAi EyAEsPAeNH ni tIcyA yM kANAnAM. niELAw sMsAri tH niew sEhAdrnAeNH qeR sEhAdr ebnYAmIEpA luM aRiyAM. 13atinA view Qji pHti qni kiiy bmtiey i pitAviEnAw pRyk. ni vi ew ketlAM aEhEAw pRyk. ni EvgM ecH qeR pitAvien ieAu vrik. 14anrM EyAEs PH teR sEhAdr ebnYAmIen ekiiwikyM vM kryA w ukyM ecyHt. 15anrM EyAEs PH teR sEhAdrAereylAM Mbi kyM krykyM ecyHt. ati EzxM sEhAdrAerlAM EyAEsPi EnAw sMsAriA wi. 16EyAEsPieR sEhAdrA v vivrM PREvA aRiu. PREvA eR ekAArilAek vA pr . PREvAM B]tYAM vLer vikAr vivzrAyi! 17 PREvA EyAEsPi EnAw pRu, tAvzYm DAnYvuM qwekAH knAEdz E EpAvA nieR sEhAdr AErAw pRyk. 18nieR pitAvi

kyM ecAM. 34avenwAet qni pitAvieRywE EpAkA k}ikyil. qeR pitAvinH q sMBviemtienec A l i qni vLer BymH. tAnArAeNH EyAEsPH evLiew EyAEsPinH niyM te niy iAnAyil. av aview yAyiveweylAM mivcH kru. EyAEsPH pRu, qlAv ErAwM EpAvA pRy. qlAvM EpAyi. EyAEsPuM sEhAdrAM mAmAyi aview. aEA tAnArA eNH EyAEsPH pRu. 2 EyAEsPH krci w. PREvAeR ekAAr ilu qlAvM a EkkyM ecyHt. 3EyAEsPH teR sEhAdrAErAw pRu, {A niew sEhAdr EyAEsPANH . qeR pitAvi suKmEl? pE sEhAdrA av EnAw mRupwieyAM pRil. av vLer }kyM BykyM ecyHt. 4atinA EyAEsPH avErAw vIuM pRu, qeR awE v. {A aEpikyANH. qeR awE v. sEhAdrA EyAEsPi vLer awE ec. EyAEsPH av ErAw pRu, niew sEhAdr EyAEsPH {AnANH . qeyANH ni QjipHti awimyAyi vitH. 5ni ByewtH. ni ecyHtEtA H tA EkApitH. {Ani view vrikeytH eedvnizH c ymAyi. niew jIv ri AnANH {AniviewytH . 6Q ekAwM AmM wiyiH ru vxmAyi. niyM au vxM wi a nIu niM. aeyM kAlM vitEyA ekAyHEA Avil. 7ati nA niew jntey riA eedvM qe ni mE EA yctANH. 8niew etl qe EAyct. H a eedvniymANH. eedvM qe PREvA pitAvi enEAelyAi. aveR vstiM m}uv QjipH t iM gvRA {A.

yi

45

67
enyM wMbeyM qeR mi ekAuvrAM avErAw pRyk. QjipHtiel vuM nl lM {A nin tAmsiA nkAM. nm vuM nl BNM nieR wM bAMg BiAM. 19anrM PREvA pRu, new mikc vikLi eR nieR sEhAdrA nk. pitAvienyM OIk eLyM ikeLyM avyi kyi ekAuvrA pRyk. 20 avew sAmAneLlAM ekAu vtien i vixmiE. QjipHtiel mik cv nmv nkAM. 21atinA yi AEylieR pu A a ecyHt. PREvA vAgHdAnM ecyHtEpAelte EyAEsPH av H vuM nl vAhn te nki. mwyAAvzYmAy hA rvuM EyAEsPH av nki. 22oAErA sEhAdrM EyAEsPH oAErA nl vO vItM nki. pE ebnYAmInH au mEnAhrLAy vO nki. mRH evi xNM ebnYAmI nki. 23EyAEsPH teR pitAviM sA n ekAwyc @ . QjipH t iel nl sADn niRc cAk ky iy p k}utkeLyM av ay c@. wAet p epk}utkew puRH niRey DAnYM avuM mH hAr pdAM avew 24anrM yA yH Ayi n k i . EyAEsPH teR sEhAdrAer yA yAi. av EpAkEv, EyAEsPH avErAw pRu, Ener vIiEl EpAvuk. v}iH v}AtH. 25aen sEhAdrA Qji pHtiniM knAEdzH pitAvi eRywE EpAyi. 26 sEhAdrA avEnAw pRu, pitAEv, EyAEs PH M jIviciri! avniEA QjipHtieRyAkmAnM gvRANH. avew pitAvinH qANH cii EetRiyAnAyil. dYM aE hM av pR vizVsic i l . 27pE EyAEsPH pRetlAM av aEhEAw pRu. te Qji pHtiEl ekAueclA EyAEsPH ayc vAhn yAEAbH ku. aEA aEhM vikArBritnA kyM vLer vLer sEAxikyM

l i 45+19-46+7

28yi ecyHt. AEy pRu, EA {A nieL vizVsi . qeR mk EyAEsPH jIvi ciri! mritimH qni ven kANNM!

eedvM yi AEylinH R n atinA yi AEy QjipHti El yAyArMBic@. yi A Ey Eb-EzbyiEl EpAyi. aview yi AEy teR pitAvAy yisHhAieR eedve rADic@. av eedvi blikLic @ . 2rAiyi eedvM yi AEyliEnAwH o sVpHni sMsAric@. eedvM pRu, yAEAEb, yAEAEb. yi AEy viLiEk@, {Anivi ewyH. 3anrM eedvM pRu, {A eedvmA, nieR pitAvieR eedvM. QjipHtiEl EpAkA By ewtH. QjipHti nie {AenA mhAjntyAM. 4{A niEAewAM QjipH t iEl vM. nie {A QjipH t iniM vIuM puR ekAuvM. nI QjipH t ivc @ mriM. pE EyAEsPH niEA ewAmAM. nI mriEA av eR eekk nieR kkeL aw yHM.

46

AEy Qjipt H iEl EpA 5anrM yAEAbH Eb-EzbA viH QjipHtiEl EpAyi. aveR puA-yi AEylieR puA, tew pitAvienyM avew BArY mAeryM avew m}uv ikeLyM QjipH t iEl ekAuEpAyi. PR EvA ayc @ ekAw vikLilA Nv yA ecyHttH. 6 knAEdzH avAyi qlA vsHtM kkAlikM avErAewAAyi . aen yi AEy teR qlA mM wMbvumAyi QjipHtiEl EpAyi. 7avEnAewAM puAM pQAM puimAM pQimAM Ayi. aveR wMbAMg eLlAM avEnAewAM QjipHtiEl EpAyi.

yi

l i 46+8-31
8yi

68
ngriel puErAhitnAyi EpAiEPRyew puiyAy sHn Ayi EyAEsPieR BArY.) 21ebnYAmIeR puA+ Ebl, EbeK, azHeb, EgrA, nAmA, hI, ErAzH, mIM, IM, erdH qivrAyi. 22averl A M yAEAbinH teR BArYyAy RAEhli jnic puA rANH . Q wMbi ptiAlu EpAyi. 23zIM yi dAeR pu. 24nPH t Aliyew puA+ yAsi Ey, ni, Eyes, ziElM. 25av yAEAbi bihyi Ay puA. (lAbA teR puiyAy RAEhli nkiyi B]tYyAyi bihA.) wMb i }H aMg Ayi. 26yAEAbieR Enri@ pigA mikM avEnAewAH QjipHtiEl EpAyvmAyv ek aRupARu EprAyi. (yAEAbieR puA ew BArYmAer tiewiyiil.) 27aver wAet EyAEsPieR ru puAM Ayi. av Qji pHti jnicvrANH. aen yAEA binH QjipHti q}up Ep wMbmAyi. AEy Qjipt H iel sMsAriA yAEAbH eydey dYM ayc@. EgAezEdzi eydA EyAEs PieRywE EpAyi. anrM yAEAbuM jntyM EdzE kw. 29teR pitAvH v vivrM EyAEsPH aRiu. atinA EyAEsPH teR rTvuemAi teR pitAvAy yi AEylien sVIkri A EgAezniEl puRe@. yAEAbien k mAyi EyAEs PH aEhieR k}ui eki N vLer EnrM kru. 30aEA yi AEy EyAEsPi EnAw pRu, ni qni smADA nEAew mriAM. {A nieR mKM kAkyM nIyiEA}uM jIviciri evH aRiykyM ecyHt. 31EyAEsPH teR sEhAdrA ErAwM pitAvieR m@ wMbAMg ELAwmAyi pRu, ni viri
28EyAEsPiEnAw

yAEAbieR wMbM AEylieR puAewyM avEnAewAH QjipHtiEl EpAy wMbAMgewyM Epk ni pRy. Eb yi yAEA bieR dY pu. 9 hEnAH, Pl<, ehE A, ki qiv EbeR puA. 10ziemEyAeR puA+ eymEv, yAmI, oAhdH, yAKi, EsAh. zQ ziemEyAeR punAyi. (o knAkAriyi jnicvnANH zQ.) 11Elviyew puA+ EgEzA, khAH, emrAri. 12eydyew puA+ , oAnA, EzlA, EpersH, EsrhH (v ri , oAnA qiv knAni vc H mric @ .) ehE AM hAmlu mAyi epersieR puA. 13yiAKArieR puA+ EtAlA, puvA, EyAbH, ziE%A. 14esbUlUeR puA+ EserdH, ElA, yehEy. 15yAEAbi BArYyAy Elyyi jnic puArANH Eb, ziem EyA, Elvi, eydA, yiAKA, esbUlU qiv. p-arAmi vcANH puA ElyyHH jni ct. H dInA qeA puiyM av Ayi. aen aveR wMb i mim Ep. 16gAdieR puA+ siEPYA, hI, nI, qsHEbA, ri, aErAdi, aErli. 17EzrieR puA+ yimH n A, yizVA, yizVI, ebriyA, avew sEhAdri EsrhH. wAet ebriyAH Eheb, mIEy qI puA mH. 18avereyl A M yAEAbinH av eR BArYyew B]tY silyi (lAbA teR pui ElyyHH nkiyi B]tYyAyi av.) jnic puA rANH. Q wMbi ptinARu Ep Ayi. 19yAEAbieR BArY RAEhlinH ru puA+ EyAEsPuM ebnYA mIM. ebnYAmI yAEAbiEnAewA tAmsic@. pE EyAEsPH Qji pHtilAyi. 20QjipH t i EyAEsPi ru puA, mneyM qyImM. (oA

yi

69
vivrM {A PREvAEnAw pRyA EpA. {A PREvAEnAw pRyM, qeR sEhAdrAM qeR pitAvieR m@ wMbAMgM knAEdzM viH view qeRy w viri. 32av o wy wMbmANH. qEA}uM wkM m]g M avErAewAmAM. av tew m]geL m}uvM tew vsHtvkkeLyM EA@ ekAu vi@H. 33PREvA nieL viLi EA niL@ew etA}ilienRic@ EcAdiM? 34ni avEnAw pR yNM, { wyArANH. jIvitM m}uv { wyArAyiri. {H mH {ew pUvikM wyArAyi qH . aEA EgAezEdz tAmsiA PR EvA nieL avdiM. QjipHt kAH wyAer xHwmilAtinA EgAeznite tAmsitANH niH nltH. AEy EgAezni tAmsi EyAEsPH PREvAeRyw ec pRu, qeR pitAvuM sEhAdrAM aveweylAM wM bM viewyH. avErAewAH avew m}uv m] g M ql A vsHtvkkmH. avriEA EgA ez EdzH. 2 EyAEsPH teR sEhAdrAri au Eper etr ewH PREvAeR mi ekAu EpAyi. 3PREvA sEhAdrAErAw pR u, niew etA}i qANH? sEhAdrA PREvAEnAw pR u, EBA { wyArANH . {H mH {ew pUvikM wyArAyi. 4av PREvA EnAw w pRu, knAEdzH AmM vLer mANH. aview { ew m]g EmyA o puEm wmil. atinA { Q Edz vsiA v. dyvAyi EgAez EdzH vsiA {eL avdi Nem { aEpi. 5aEA PREvA EyAEsPiEnA w pRu, nieR pitAvuM sEhA drAM nieRyw viri. 6av tAmsiA QjipH t iel lvuM nin etrewAM. yi

l i 46+32-47+17
nieR pitAviM sEhAdrAM vuM nl lMte nk. av EgAezEdzte vsie. av nl wyArAeNi qeR wkeLwi av EnAe. 7anrM EyAEsPH teR pitA vien PREvA mi ekAuv. yAEAbH PREvAen a#hic @ . 8PREvA avEnAw EcAdic@, a yHH q vyAyi? 9yAEAbH PREvAEnAw pRu, DArALM zH n o ecRiy jIvitM. 130 vxEm {A jIvici@ Z. qeR pitAvuM pUvikM qe A aDikM jIvic@. 10yAEAbH PREvAen a# hic@. anrM yAEAbH PREvA eR sminiM EpAyi. 11PREvAeR klnk EyAEsPH asrikyM teR pitAviM sEhAdrAM QjipHti lM nkyM ecyH t . QjipH t iel vuM nl EdzmAy remEssH NH EyAEsPH av nkiytH. 12teR pitAviM sEhAdrAM melA vM vzYmAy BNvuM EyAEsPH nki. EyAEsPH PREvA lM vAu 13AmM vLer mAyi. rAjYH oriwM BNM kiAtAyi. AlH QjipH t M knA EdzvuM vLer drimAyi. 14rAjYvAsik wt wt DAnYM vAi. EyAEsPH pNM sAdic H PREvAeR vstiyi ekAuv. 15Rc@ kAliEzxM QjipHtkAewyM knAkAewyM ki pNmilAetyAyi. av t ew pNM m}uv DAnYM vAAnAyi eclv}ic@. atinA QjipHtkA EyAEsPieRyw ecH aEp ic@, dyvAyi { BNM tErNEm. {ew pNM tI EpAyiri. Bicieli au EnAi nie { mric@ vI}uM. 16qA EyAEsPH mRupwi pR u, niew kkAlikeL qni trik, {A ni BNM trAM. 17 atinA jn tew kkAlikeLyM tirkeLyM me

47

l i 47+18-48+2

70
yiriti {H vLer sEA xmH. 26atinA EyAEsPH QjipHti o niymmAi. niymM M w. miyiniM ki@ qi eRyM aielAH PREvAtA NH. qlA miyewyM wm PREvAnA NH. puErAhitew miyi mAmANH PREvAnH wmAvkAzmilAtH. qe Qjipt H i sMsk H rit H 27yi AEy QjipHti tAmsi c @ . EgAezEdzANyA vsi ctH. ayAL@ew wMbM vLer vlu tAyi vL. QjipHti avH EdzM lBikyM sxHwiEyAew avrview jIvikyM ecyHt. 28yAEAbH QjipH t i ptiEn}u vxM tAmsic@. yAEAbinH 147 vy Ayi. 29teR mrNsmymw q Ri yi AEy punAy EyAEs Pien ariki viLic@ pRu, nin eEAw sH E nhmei eek qeR wyewywiyivc H stYM ec@k. {A pRytH asriA emM qEAw stYst pul AemM {A mriEA qe QjipH t i sMsH k rikyiel M stYM ec@k. 30 qeR pUviker sMsHkriciwH qeyM sMsHkri NM. qe QjipH t iniM ekAuEpAyi {ew wMblR yi EvNM sMsHkriA. EyAEsPH pRu, au pR EpAel te viAM q {A vAgHdAnM ec@. 31aEA yAEAbH pRu, qEAw stYM ec@k. aEA aen viAemH EyAEsPH stYM ecyHt. anrM yi AEy kiwyiEl tltA}Hi. mney H M qyImiM a#h alEnrM k}iEA EyAEs Pi mnilAyi teR pitAvH vLer ErAgiyAeyH . atinA EyAEsPH teR ru puArAy mneeyyM qyImienyM pitA vieRywE ekAuEpAyi. 2EyAEsPH vEA cil yi A EyliEnAw pRu, ayew

lA m]geLyM BNM vAA p EyAgic@. vxM EyAEsPH av H hArM ekAwkyM pkrM m]g eL vAukyM ecyHt. 18pE aw vxM BNM vAA m]gELA pNEmA avew ki lAetyAyi. atinA jn EyAEsPien smIpic @ pR u, {ew ki pNemAmi elH ayHRiyAM. {ew m]g m}uvM ayEwtAkyM ecyHt. {ew zrIrvuM miym lAet ayew mi {eA mil. 19tIcyAyM au EnAiyi rie { mriM. pE au { BNM tA {ew mi PREvA nkyM { aEhieR awimkLAyirikyM ecAM. { vityHA vi trik. aEA { mriEi vril. mi {iniyM BNM vLkyM ec@M. 20aen QjipHtiel m}uv mi yM PREvAEvi EyAEsPH vAi. QjipHtkA qlAvM tew pAw EyAEsPi vi@. viz ml mANH av av vitH. 21qlA jn M PREvAeR awimkLAyi. Qji pHtiluAyiverlAM PREvAeR awimkLAyiI. 22 puErAhitew lM mAEm EyAEsPH vAAti Z. avew EjAliH PREvA tiPlM ekAwiekAANH avH mi viEivrAtH . atinA av pNM t BNM vAA pEyAgic@. 23EyAEsPH jnELAw pRu, EA nieLyM niew l eLyM {A PREvAEvi vAiyiri. atinA {A ni vi trAM. ni a pAw vityHk. 24ekAyHkAlM vEA viLvieR aielAH PREvA nkNM. ai nAlH niM pEyAgiAM. hAr i sUi DAnYi o BAgM aw vxe vityH viAyi pEyAgiAM. aEA ni niew wMbeLyM ikeLyM pulAM. 25jn pRu, aH {ew jIv ric@. PREvAeR awimkLA

48

71
pu EyAEsPH kANA viri . yi AEy vLer INitnA yieviluM nE pNieH kiwyi q}uEi. 3anrM yi AEy EyAEsPi EnAw pRu, knAEdze lUivc H sv z nAy eedvM qni tYe@. eedvM aview qe a#hic@. 4 eedvM qEAw pRu, {A ninH aEnkM pigA mikeL nki nie vlieyA jntyAM. nieR wMbinH Q mi qAlEM sVmAM. 5EA nin ru puAH . {A vM mH QjipHti vcANH ninH puA jnictH. nieR ru puArAy mneyM qyImM qniH qeR sVM meLEAel yANH. qniv EbenyM ziem EyAenyM EpAelyANH . 6atinA Q ru ikM qeR mLAyi riM. qnietl A M av p vyHM. pE nin m@ puA niER mAmAyiriM. pE q yImieRyM mneyewyM pu AerEAel teyAyiriM avM. atAytH, BAviyi qyImiM mn eyH metl A M avM pv yH M. 7p-arAmini t L@ew yAyi RAEh mric @ . aete vLer d+KitnAi. knA Edz vcANv mrictH. { aEA qAiEl v}i yilUew srikyAyi. {An veL EbH E lehM q qA iEl v}iyite sMsH k ric@. 8anrM yi AEy EyAEsPi eR puAer ku. yi AEy EcAdic@, rANH ik? 9EyAEsPH teR pitAviEnAw pRu, vrANH qeR puA. eedvM qni t ik. yi AEy pRu, nieR i keL qeRywE ekAuvrik. {Anver a#hiAM. 10yi AEylinH AyM vLeryAy tinA kk zri kANAmAyi il. atinA EyAEsPH teR meL pitAviEnAwH awic @ ni i. yi AEy ikeL Mbi kyM ekiiwikyM ecyHt. 11an

l i 48+3-18

rM yi AEy EyAEsPiEnAw pRu, nieR mKM nieyAriluM kANAnAemH {A ktiyi il. pE EnA! nieyM nieR ikeLyM kANA eedvM qe avdiciri. 12anrM EyAEsPH ikeL yi AEylieR mwiyiniM mAi. av aveR pitAvieR mi nmsH k ric @ . 13EyAEsPH mneey teR wvzM qyImien vlvzM nii. (atinA qyIM yi AEylieR w vzM mne yi AEylieR vl vzmAyi v.) 14pE yi A Ey teR eekk piNc@ vl eek LyiyAy qyImieR tlyi vc@. anrM w eek m iyAy mneyew tlyiluM vc@. mne mvnAyievi luM yi AEylieR we eekyA yi aveR tlyi vc t H . 15yi AEy EyAEsPiEnyM a# hic@ekAH en pRu, qeR pUv i krAy aA hAmM yisH h AM eedve rADici. eedvM jIvi tiluwnILM qe nyic@. qeR zH n Liniel A M qe ric dtM avnAyi . av Q ikeL a# hiA {A Ai. EA Q ikH qeR Ep kiuM. new pUvikrAy aAhAmieRyM yisHhAi eRyM EpM. av miyiel vliy wMbvuM jntymAyi vLrA {A Ai.

16

17teR pitAvH teR vlkrM qyImieR tlyi vciri tAyi EyAEsPH k. atH EyAEs Pien sxHwnAiyil. EyAEsPH teR pitAvieR eek kielw. eek qyImieR tlyi nie wH mneyew tlyi vyHA av #hic@. 18EyAEsPH teR pitAviEnAw pRu, aH vl eek vc t H etic A yi. mne yANH dYjAt, ayew vl eek aveREm vyHk!

l i 48+19-49+10

72
4

19qA pitAvH en vAdic@, qniRiyAM mkEn, qniRiyAM. mn eyANH dYjAt. av mhAnA kyM ec@M. avM aEnkM jnt kL@ew pitAvAM. qA Ly sEhAdr mvenA vliyv nAM. LyveR wMbM vLer vlutAyiriM. 20aen yi AEy aH aver a#hic@. av pRu,

pE nieR #h ev eAMEpAel aniyitM. atinA nI qeR ExH W nAy punAyi avEzxik yil. nI nieR pitAvieR kiwyi kyRi aveR BArYmAri ovELAw ew zyic@. nI qeR kiwyHH, nI kiw kiwyHH nANEw vi. ziemEyAM ElviyM ziemEyAM ElviyM sEhAd rA. av vAeLw yM ecA xHwew. av rhsYmAyi dxH w tk sUNM ecyHt. qeR mn H avew pripAwikLi pH #hiil . {Anvew rhsY smAgmeL sVIkrii l. tL@ew EkApi av L@keL ekA. tmAzyH H av m]geL mRiewi. avew EkApM o zApmANH. a vLer zvumANH. &A piwicA av vLer UrA rANH. av yAEAbieR nAi avew mi kiil . av yi AEylilAek vYApi M. eydA eydA, nieR sEhAdrA nie vA}HM. nI nieR zu eL EtAliM. nieR sEhA drA nin mi nmsHk riM. eydA o siMheEAel yANH. qeR E, nI, sVyM vDic m]gieR mkLi ni o siMheEAel yANH. vimiA kiw o siMheEAelyANH ey dA. aven pviA M eeDrYmil. eydyew wMbA rAjA ArAM. yTA rAjAvH vMver aDikArcihHnM aveR wMbAriniH EpAkil. aEA aEnkM Ep aven asrikyM Esvi kyM ec@M.

t ereyiluM a# hiEA yi AEylukA niL@ew Epk pEyA giM. av pRyM,eedvM nie qyImienEAelEyA mneeyEAelEyA e. aen yi AEy qyImien mneeyA mhAnAi. 21anrM yi AEy EyAEsPi EnAw pRu, tA qeR mrN smyM awiri. qA eedvM niEAewAAyiriM. av nie nieR pUvikew rAjYE nyiM. 22nieR sEhAdrA nkA cil {A nin ti ri. aEmArYriniM Enwiy ml {A nin t. qeR auM vAL@M pEyAgic A NH {Anver EtAlictH. yAEAbH teR puAer a#hi anrM yAEAbH teR meL m}uv ariki viLic@. av pRu, qeR meLlAvM qeR aw vrik. BAviyielANH nw vA EpAetH {A niELAw pRyAM. 2 yAEAbieR puAEr, oi c@ v Ekvi. niL@ew pitAvAy yi AEylien Ek vi.

49

Eb qeR dYpunAy Eb, nIyAeNeR dYsAnM, puxen nilyilu qeR ziyew dYetLivH. qeR puAri vuM bmAnY M zM nIyAyi.

10

73
11

l i 49+11-28
21

12

av teR k}utey miri viyi eku. k}ut iey vuM nl mri viyi eku. teR vO av nl vIi k}u. vIu wicH aveR k k v. pAlu wicH av eR pl@k evL@. esbUlU esbUlU kwryi tAm siM. aveR kwIrM k l@keA suritlmA yiriM. sIEdAngrMver aveR rAjYM vYApiM. yiAKA kWinAVAnM ecyHt o k}ut eyEAelyANH yiAKA. BAr Emiy av vimi. teR vimlM nl e tH av kAM. teR EdzM sEAxdAykmAyi av kAM. vliy BAreLwA av EtA ni. awim eyEAel av Evleyw A tARA. dA mH yi AEyEgAeLEA el dA sVM jntey viDi M. dA, v}iyrikiel pAien EAelyAyiriM. v}iEyAr kiw o apkwkAriyAy pAienEAelyAyiriM a v. pAH o tiryew kAli kwi. svAriAr tAe} vI}u. yEhAEv, {A nieR r yHAyi kAiri. gAdH o sMGM kA gAdien miM. pE gAdH aver dErH oAwiM. Ez EzrieR nilM nl viLvu AM. BNM rAjAvi EpAluM EyAjYM!

nPt H Ali nPHtAli sVtmAyiEAw o mAnienEAelyM aveR vAk avyew mEnAhr mAy ueLEAelyM. EyAEsPH EyAEsPANH vuM vijyi. EyAEsPH p} ekAumwiy miriviEpAelyM nIR vyi vL mirivi EpAelyM Evliyi vL mirivi EpAelymA. aEnkM Ep aventier yM ecyHt. auverAe av eR zuLAyi. pE av teR acl mAy vil i nAluM smmAy eekkLAluM epAti jyic @ . yAEAbieR mhAzni niH av k kiu. atAytH, yi AEylieR pAR yAy wyniniH. nieR pitAvieR eedvi niH. eedvM nie a#hi . sv z nAy eedvM nie a#hie. kAz LiniM atYgADLi niM av ninH a#h ecAriye. sHtnLi niM gBpALiniM a#h av ni i ecAriye. qeR mAtApitAH opAwH nkL@Ayi. nieR pitA vAy {AM vLerEyeR a# hieu. nieR sEhAdr A nie omilAet Ep ic @ . pE {AniEA qeR a#h nii mlEpAel u. ebnYAmI viz ecAeyEAelyANH ebnYAmI. BAtLi a v ekAtikyM EdA xLi av micm p vyHkyM ec@.

22

13

23

24

14

15

25

16

17

26

18

27

19

20

28yi AEylieR pu EgA vyANH. avew pitAvH av ErAw pR kArY vyANH .

l i 49+29-50+15

74
6PREvA pRu, vA pAli k, EpAyi nieR pitAvien sMsHkrik. 7aen EyAEsPH teR pitA vien sMsHkriA EpAyi. PREvA eR qlA EdYAgAM PREvA eR ql A mAM QjipH t iel qlA mAM EyAEsPiEnAewA EpAyi. 8EyAEsPieR wMbi el qlA aMgL@M aveR sEhA drAM aveR pitAvieR wMb iel qlA aMgL@M avEnAewA EpAyi. ikL@M m] g L@M EgAezni ti. 9 aetA vliy jnmAyi. EtkLiluM tir RM sri aEnkM BwAew o sMGvumAyi. 10av EyAAndi ki} EgAer-tAdiElANH EpAytH . aviewyv yi AEylinH dIGmAy sMsHkArUx nki. }u divsM Ux nIuni. 11knAnivA sik EgAer-tAdiel sMsHkArUx ku. av pRu, QjipH t kAEwtH o vYsn UxyANH ! atinA EyAA ndi Rueky lM Eb-mi yIM qANiH aRiy ewtH. 12aen tL@ew pitAvieR kln yAEAbieR puA nwA i. 13av aveR zrIrM knAni El ekAuEpAvukyM mEpl yiel hyi sMsH k rikyM ecyHt. hitYnAy qEAniniM aAhAM vAiyM mE*myH smI pm lmAy hyAyi atH . o zH m zAnmAAnANH aAhAM lM vAiytH. 14 t L@ew pitAvien sMsH k ric E zxM EyAEsPuM mel A vM sMGEA ewAM QjipHtiEl mwi.

oAErA puM EyAji a#h av nki. 29anrM yi A Ey o klnyM av nki. av pRu, mrNAnrM qeR jntEyAwwAyiriA {AnAzi . hitYnAy qEAeR miyilu hyi qeR pUvikErAewAM qeyM sMsHkriNM. 30mE%yH smIp mEpyilANH lM. knAEdzANtH. o zHmzAnmA yiritinH aAhAM qEAni niM vAiytANH lM. 31aAhAmM BArY sARyM h yilANH sMsHkrietH. yisHhA M BArY RiebyM aviewyANH sMsHkrietH. qeR BArY Ely eyyM {Anview sMsH k ric @ . 32hitYriniM vAiy lA NH h. 33teR puAErAwu yM pRti EzxM yAEAbu kiw. kAluk qwH kili nivi vcH ayA mric@. yAEAbieR zvsMsk H ArM yi AEy mricEA EyAEs PH vLer vYsnic @ . av m]tEdhi ekiiwic@ krykyM MbikyM ecyHt. 2pitAvieR m]tzrIrM oA av teR eevdY ArAyi B]tYErAwu klic@. eev dYA yAEAbieR zrIrM sMsHkA ri tARAi. QjipHtkAew EtYkrItiyilAN ecyHttH. 3at sric@ sMsHkAri mH nAl divsM m]tEdhM sUiEiv. pie QjipH t kAH yAEAbi nAyi o EtYk d+KAcrNmAyi. q}up divsmAyi tH. 4q}up divsEzxM d+KA crNM avsAnic @ . atinA EyAEsPH PREvAeR wMbAg ELAw sMsAric@. EyAEsPH pRu, dyvAyi Q sEzM PREvA nk+ 5qeR pitAvH mriARAy EA, knAniel hyi aEh e sMsH k riAemH {AnEh EAw tijH{ ecyH. h aEhM tniAyi tARAi evci tANH. atinA pitAvien sMsHk riA EpAkA qe avdiNM. atiEzxM {AnyewywE mwi vrAM.

50

sEhAdrAH EA}uM EyAEsPien ByM 15vLer vxmpH t ecyHt kArYELAH EyAEsPinH M tELAwu EdxYmAyiriem H av By. av sVyM pRu, opE EyAEsPH EA}uM ne evRuAkAM. wAet n av EnAw ecyHt tiyHH av tiricwi

75
teM vrAM. 16atinA sEhAdr A Q sEzM EyAEsPinyc@+ nieR pitAvH mritimH nineA sEzM trA {eL lici. 17 av pRu, sEhA drA avEnAw kANic etinH avErAw epARuA EyAEsPiEnA w {A aEpitAyi pRyk. atinA EyAEsEP, EA { aEpikyANH , {L@ew etH epARuk. nieR pitAvieR eedv ieR dAsrANH {. sEzM EyAEsPien vLer d+KitnAi. av kru. 18sEhA drA aveR mieli nmsHk ric@. av pRu, { nieR dAsrAyiriM. 19aEA EyAEsPH avErAw pRu, ByewtH. {A eedvml! atinA qni nieL ziiA aDikArvumil. 20 nieLEAw etu ecA ElAcic@ q stY mANH. pE yTAi eedvM nkLAElAcikyAyi. aEnk ew jIv riA qe pEyA gikyAyi aveR lYM. atANH sMBvict!H 21atinA Bye wAtirik. {A nieLyM ikeL yM kAekAAM! aen EyAEs PH teR sEhAdrAer smADAni ic@. atH avH smADAnEmki.

l i 50+16-26

22teR pitAvieR wMbAg ELAewAH EyAEsPH QjipHti w tAmsic@. iAM vyi lANH av mrictH. 23 EyAEsPieR kAlte qyImiM mL@M ekAc @ mL@mAyi. mneyH M o puAyi. mAKI qAyi aveR EprH. mAKIrieR puA eryM EyAEsPH ku.

EyAEsPieR mrNM EyAEsPH teR sEhAdrAErAw pRu, qeR mr Nsmymw. eedvM nieL pri pAliemM av nieL Q rAjY niM ekAuEpAemM qni RiyAM. aAhAmiM yisHhAiM yAEAbiM vAgHdAnM ecyHt l EH av nieL nyiM. 25anrM EyAEsPH teR jn tEyAwH o vAgHdAnM vzYeu. EyAEsPH pRu, putiy Edz E eedvM nieL nyiEA qeR aikwi ekAuEpAkA emH nieLni vAgHdAnM ec@k. 26iAme vyi Qji pH t ivc A NH EyAEsPH mric t H . eevdYA aveR zrIrM sMsHkAr i tARAkyM aetA zve iyilAi QjipHti sUikyM ecyHt.
24mrNmwEA

puRAwH

yAEAbieR wMbM Qjipt H i yAEAbH teR puAErAewAH QjipHtiEl yA ecyHt. oAErA puAErAwemAM avnveR wM bvumAyi. yi AEylieR puA vrAyi+ 2 Eb, ziem EyA, Elvi, eydA, 3yiAKA, esbUlU, ebnYAmI, 4dA, nPHtA li, gAdH, Ez; 5yAEAbieR Enri @ pigAmikLAyi q}up Ep Ayi. (EyAEsPH pu Epri orALAyieviluM ayA smyte QjipH t ilAyi .) 6piIwH, EyAEsPuM sEhAdrAM tlmRyiel ql A vM mric @ . 7pE yi AEyjntyHH aEnkM stikAvukyM avew sMKY wt vLkyM ecyHt. yi A Eyjnt zi ApikyM Qji pHtrAjYmAek avereAu niRy kyM ecyHt. yi AEyjnty H H } 8anrM o putiy rAjAvH Qji pH BriA wi. Q rAjAvi EyAEsPien aRiyilAyi. 9Q rAjAvH teR jntEyAw@ pRu, EnA, yi AEylukA neA qi epkyuM zrAyiI kyM ecyHtiri! 10av aEnk mAyiI twyA nAM o nl pti sUNM ecNM. alA pM o yM AvukyAeNi av new z@ELAw EckyM ne EtAlikyM new rAjYi niH rewkyM ec@M. 11yi AEylukAew jIvitM yA sEmRiytAiIvA QjipHt kA tImAnic@. atinA QjipHt kA avEm yjmAnAer niEyA gic @ . yjmAnA yi AEylu kAer, rAjAvi Evi pIETAM,

RyMEssH qI ngr pNiyA niEyAgic@. Q ngr DAnYM m@ sADnM sMBriA rAjAvH pEyAgic@. 12QjipH t kA yi AEylukAer kWinAVAnM ecic@. pE yi A EylukA vLeryDikM pNi ecA nibitrAyEA av wt vLkyM vYApikyM ecyH t . QjipH t kA yi AEylukAer RicH vLeryDikM BymvrAyiI . 13atinA QjipHtkA yi A EylukAereAH wt kWinA VAnM ecic@. 14QjipHtkA yi AEylukAew jIvitM wt kWinmAi. av avereAH xHwikyM Ayvum A kWinEjAlik ecic @ . vylukLiluM atYVAnM ecic@. av ecyHt qlA EvlkLiluM kAWi nYEmRiyvyANH ecEi vtH. eedvBym sUtikiNik AEylukArAy OIkeL svi shAyic ru sUti kiNikAyi. ziA qM pUvA qmAyi avew EprH. QjipHtrAjAvH avErAw@ pRu, 16ni qAysHIkeL* av ew svi shAyiEA i ENA epEA qH nirIik. i NAevi atien vDi kyM epAevi atien jIviAnvdikyM ec@k. 17pE sUtikiNik eedv EAw ByvuM drvumvrAyi tinA rAjAvu klicEpAel v ic i l . av ueL eylAM jIviA avdic@.
15yi

qAy aTvA yi AEylukA. qebrieR pigAmik qEA (l. 10+25-31) yIsH ndi pwiARuni v qEA aM vrAM.

77
18QjipHtiel rAjAvH sUtiki NikeL viLic@ EcAdic@, nieL ANH ueL jIviAn vditH ? nieLANH en ec@tH? 19sUtikiNik rAjAviEnAw pRu, qAyOIk QjipHti el OIkeLA vLer zrANH. {H ecH shAyiAnAM mH av sVyM sviM. 20-21 sUtik iNikLi eedvM sxH w nAyi . atinA eedvM aver a# hikyM av wMbA kA avdikyM ecyHt. qA yjntyHH pieyM wt ik AkyM av atizrAkyM ecyHt. 22atinA PREvA* teR jnt yHH o kln nki+ qlA epzi M jIvie. pE o qAy i jniEAe aven eenndiyi qRiyNM. 6rAjAvieR

puRAwH 1+18-2+14
pui epkM R EnAiyEA orAieyyANH ati ktH . krykyAyi ien kH av swM EtAi. aEA av pRu, tH qAyikLielAANH. 7iyew sEhAdri aEA}uM oLi c i riAyi. av q}u E@ ecH rAjAvieR puiEyAw@ EcAdic@, Q iey ninEvi <xivAM mlekAw vL vAM {A o qAyOIey aEnVxie? 8rAjAvieR mk pRu, EvNM. atinA epi EpAyi zi vieR sVM mAtAvien ieAu v. 9rAjAvieR mk aEyAw pRu, Q ien ekAuEpAyi qniAyi pricric@ vL. av en EpA@ti {A nin li trAM. atinA OI avew i en ekAuEpAyi vLi. 10u vL. ER kAliEzxM av aven rAjAvieR mkeL lic@. rAjmAri iey teR sVM punAyi sVIkric @ . evi niM vliecwetinA av av EmAez q Epri@. EmAez teR jntey shAyi 11EmAez vLH o puxnAyi. teR jntyAy qAy vLer kWinEjAli nibitrAtH av ku. o divsM o QjipHt kAr o qAyen tl@tH EmAez ku. 12EmAez @M EnAiyEA eriluM EnAtAyi kil . aEA EmAez QjipH t kAren ekAH mNli }ic@mwi. 13piEH rH qAy prsHprM EpArwitH EmAez ku. avrielA rA et@kArnAeN EmAez ku. EmAez ayAELAw EcAdic@, nIeyi nANH nieR ayAren tl@tH? 14ayA mRupwi pRu, nI { ew BrNADipEnA viDikAEvA kNemH eriluM pREA? l . el o QjipH t kAren ekAEpAel nI qeyM ekAl@ EmA?

zivAy EmAez Elviyew vMzie orA Ayi. vMzie o OIey ayA vivAhM k}ic @ . 2av gBM DrikyM o iey svikyM ecyHt. av vLer surnAeN k av iey m mAsM oLiic @ vc @ . 3aven niyM aDiknA mRc@v yHA k}iyielM av kupiwi eH vDieEAemM a By. av rluekAH o ecRiy epkM Ai. av ecRiy epki kI pUzi a ev i epAiiwEAelyAi. av ien epki kiwi. av epke ndItIr vL {ANkiwyi vc@. 4iyew sEhAdri oLiciH ie sMB viem nirIic@. 5aEA PREvAeR mk Li A ndiyi ec. {ANk iwyi av epkM ku. av ew EtA}imA ndItIr wi nw kyAyi. avrielAveL epkM qwekAuvrA av ayc@.

PREvA QjipHtiel rAjAvi jnLii AnErH. mhABvnM qANitin M.

puRAwH 2+15-3+8

78
AEylien shAyiA eedvM tImAni 23kAlM ER}iu. QjipHtiel rAjAvH mrikyM ecyH t . qiluM yi AEylukAH wM kWinAVAnM ecEiv. shAy i Eviy avew nilviLi eedvM Ek@. 24 eedvM avew A nk EkkyM aAhAM, yisHhAH, yAEAbH, qivmAyi tAAiy krARukeLi oA kyM ecyHt. 25eedvM yi AEylukA ew drit kAkyM tAwen aver shAyiEeH avn RiykyM ecyHt. k iAwH midYAniel puErAhitnAyi yiEA yi EmAezyew aAyiy. yiEAyew wk ew mtl EmAez ew. o divsM av ie mmi yew pwiARuvzE nyic@. EmAez, eedvieR pv t mAy EhAErbiEl EpAyi. 2aview av yEhAvyew dten k o iAi ku. enyAN AytH. nziiewAet iAwH ktAyi EmAez ku. 3atinA, nzic@EpAkAet qen o i AwH kM q kANA EmAez ati awE EpAkA niyic@. 4EmAez iAiEl EnAvA vtH yEhAv ku. atinA iAiniH eedvM EmAezey viLic@, EmAEz, EmAEz! EmAez pRu, qA yEhA Ev? 5aEA yEhAv pRu, aw E vrtH. nieR ecH Qk. vimiyilANH nIyiEA ni tH. 6nieR pUvikew eedvmA {A. aAhAmieRyM yisHhAi eRyM yAEAbieRyM eedvM. eedve EnAA ByH EmAez mKM epAi. 7anrM yEhAv pRu, Qji pHti qeR jntyew yAtnk {A ku. avew mk aver pvic E A avew nilviLi {A Ek@. avew Evdn qniRi yAM. 8 ni {A tAE} ecH qeR yi

aEA EmAezH BymAyi. EmAez kti, EA {A ecyHttH qlA vM aRiiri. 15EmAezyew v] ieyi PR EvA aRiykyM aven vDiA tImAnikyM ecyH . pE EmAez midYAEdzEH oAwi r e@. EmAez midYAni midYAni o kiNikryi EmAez ni. 16 aview }u epm midYAnYnAy o puErAhit Ayi. epik tew pitAvieR wkH evM ekAw vA kiNikryieli. av etAikLi evM niRyHk yAyi. 17 pE aviewyAyi wyA epikeL oAwi kyM aver evemwti niH twykyM ecyHt. atinA EmAez epikeL shAyikyM wk H evM ekAwkyM ecyHt. 18aEA av tew pitA vAy eRyEvlieR* awE mw i. pitAvH avErAw@ pRu, ni Li Enre vIiEl vElA! 19epik mRupwi pRu, aet EBA, wyA {eL oAwi A mieciluM o QjipHtkA r {eL shAyic@. ayA { M m]gM evM EkAri. 20atinA eRyEv puimAErAw@ pRu, zri, ayA qviewyANH? nieLANyAeL kiNikryi vitH? nEAewA BiA v tinH aven Nik. 21a y A E L A e w A tuti EmAezH sEAxmAyi. teR puiyAy siEARey eRyEv EmAezyHH vivAhM ecyHtekAw. 22siEARA gBiNiyAvukyM o puen svikyM ecyH t . EmAez avnH EgEzAM* q Epri@. tERtlA nAi tA ornYnAyi pAtinAlANH EmAez avnH EpritH.

eRyEv yiEA qM av viLiei . EgEzAM avieweyArpricit q M v qAy vAi smM.

79
jntey QjipHtkAriniM riAM. aver {A Edz niM mA@M. aver {A dritLi niM EmAcitmAy o EdzE nyiM.* aEnkM nk niReA lmANtH.* aview vYtYsHtrAy pl jntkM EA vsi. av knAnY, hitY, aEmArY, eprisY, hivY, eybUsY qiv rANH . 9yi AEylukAew nilviLi k {A Ek@. QjipHtkA av ew jIvite yAtnApUmA M {A ku. 10atinA {A nieyiEA PREvAeRywE yyH. EpAkU! qeR jntyAy yi AEylukAer, QjipHtiniM puRE nyi! 11qA EmAez eedvEAw EcAdi c @ , {AenA mhAnl ! pieey en PREvAeRyw ecH yi AEylukAer QjipH t iniM EmAciiM? 12eedvM pRu, {A niEAewA tinA nin ecAM! nie {A ayc @ qtieR etLivH tANH + jntey QjipH t iniM EmAciicti EzxM nI Q mlyi vH qe rADiM! 13aEA EmAez eedvEAw EcAdic@, yi AEylukAruewyw ecH niew pUvikew eedvM qe ayciri q {A pR yEA qi aveR EperH? q av EcAdicAElA? {AnvErAwH q pRyM? 14aEA eedvM EmAezEyAwH pR u, {A v {A qH avErAw pRyk. {AnA v qe niewywEyci ri qH nI yi AEylukAErAw pRyk. 15eedvM EmAezEyAw M pRu, avErAw nI pREytH tANH + yEhAv niew pUvik ew eedvM. av aAhAmieR eedvvuM yisHhAieR eedvvuM yAEAbieR eedvvumA. qeR nAmM qEA}uM yEhAv qA
dritLi ... nyiM o vizixHwEdzM qM. aEnkM ... lmANtH pAluM EtemA}u EdzM qM.

puRAwH 3+9-22

yiriM. vrAniri tlmRk m}uv qe nAmi aRiyM. yEhAv qe niewywE ayciri! qH avErAw pR yk. 16yEhAv w pRu, jnt yew mAer viLic@i avErAw pRyk. niew pUvikew eedv mAy yEhAv qni tYe@. aAhAmieRyM yisH h AieR yM yAEAbieRyM eedvM qEA w pRu+ {A nieLiyM Qji pHti niew aBveLiyM ciic@. 17QjipHti niLBvi yAtnkLiniH nieL EmAciiA {A tImAnikyM ecyHt. vYtYsHt jntkLAy knA nY, hitY, aEmArY, eprisY, hivY, eybUsY qiverAe vsi, aEnkM nk niR o nAiEl {A nieL ekAu EpAM. 18mA nieR vAk vi M. nIyM mAM QjipH t iel rAjAvieRywE EpAM. ni avEnAw pRyM, yEhAv qAy ew eedvmA. {ew eedvM {ewyw vH m divsM mmiyiEl yA ecA { ELAw pRu. aview { { ew eedvmAy yEhAvyHH bliy iM. 19pE QjipHtiel rAjAvH ni eL EpAkA avdiil qeni RiyAM. o mhAzi mAEm nieL EpAkA avdiA aEhe nibiAnAvU. 20atinA Qji pHtientier {A qeR mhAzi pEyAgiM. Edz {A pl atH - tkArYM ec@M. {An ecyHtk}iyEA av nieL EpAkA avdiM. 21 yi AEylu kAErAw QjipHtkA dy kAAM {A wyAM. QjipHt vi@EpA EA QjipHtkA niH aEn kM phArM nM. 22ql A qAysH IkL@M Qji pHtkArAy tL@ew ayvAsik ELAwM vIwkLi tAmsi QjipHkArAy OIkELAwM phA r vzYewNM. QjipHtkAri kLAy OIk avH phAr

puRAwH 4+1-15

80
wEA ati mAM vi, pUvAvyilAyiri. 8aEA eedvM pRu, Qv wiyew atH-tkrmAy dYe aw yALM kANiEA jn nie vizVsiieli nieR eeky ew atH-tkrmAy rAme Q aw yALM aver kANiEA av vizVsic @ ekA_M. 9nI Q rH atH -tkrmAy awyAL aver kANic i @M nie vizVsiAM iAM av mwikyAeNi, eenndiyi niM Rc@ evM ekAuvrik. qitH tRyielA}i k. tRyi vIN mAyi atH rmAyiIM. 10qA EmAez yEhAvEyAw pRu, pE kAEv, {A stYM pRye. {AenA nl AsMgi kenAml. oriluM nAyi sMsA riA qni k}iiil. EA, aEyAw sMsAric t i EzxM EpAluM qniH nAyi sMsAriA k}iyil. qeR sMsArM avY mAeNM qniH nl vAk p EyAgiA sADiielM a yHRiyAM. 11aEA yEhAv avEnAw@ pR u, mxYeR vAy rA s]xw H i ctH? mxYen QmyM bDirmA A k}iytAANH? o mxY en anAA A k}iyk? mxY kA}Hc nkA A k}iyk? etlAM ecA k}iy v {AnA-{A yEhAvyA . 12atinA EpA, nI sMsAri EA {A niEAewAmAM. pRyA vAk {A nin nM. 13pE EmAez pRu, qeR k AEv, qeyl A et meAven ayENEm q {AnEpik yANH. 14aEA yEhAvyHH EmAez EyAw EkApmAyi. yEhAv pR u, ekAAM! nie shAyiA {A orAeL ayyHAM. Elviyew vMzini, nieR sEhAd rnAy ahErAen {A atipEyA giM. ayA o nl AsMgik nANH. ayA nie kANA v H. nie kANA av sEA xmANH. 15av niEAewAM PREvA

nM. sVMekAuM evi ekAum BrNL@M nl vO L@M niH phArmAyi lBiM. anrM ni QjipH vi@EpA EA phAr niew i k Drie. aen QjipHtkA ew s m}uv ni ekAu EpAM. EmAezy H H awyALM anrM EmAez eedvEAw EcAdic@, aH qe ayctA eNH {AnvErAw pRyEA yi AEylukA pE vizVsiil. yEhAv nin tYeieA mil qv pRyM. 2pE eedvM EmAezEyAw EcAdi c@, nieR kielA kAtH? EmAez mRupwi pRu, eteR QvwiyANH. 3aEA eedvM pRu, nieR Qvwi tRyiliwk. atinA EmAez Qvwi tRyi elRiu. vwi o smAyiI. EmAez EpwicH atieRywniM oAwi. 4 pE yEhAv EmAezEyAw@ pRu, ecH pAieR vAli piwik. aen EmAez pAieR vAli kw piwic@. EmAez aen ecyHt EA pAu vIuM QvwiyAyi. 5aEA eedvM pRu, nieR vwi ey en pEyAgik. aEA nieR pUvikew eedvvuM aA hAmieR eedvvuM yisHhAieR eedvvuM yAEAbieR eedvvumAy yEhAvey nI ku qH av vizVsic@ekA_M. 6anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, meArwyALvuM wi {A nin trAM. nieR eek nieR Ayiwiyi vyHk. atsricH EmAez Aym}icH teR eek atii vc@. an rM EmAez eek AyiniM puRew EnAiyEA ati vliy mAM vi. eek niRey muEpAel ev pAwk. 7aEA eedvM pRu, ni nieR eek vIuM Ayii wk. EmAez vIuM Ayi i eekyi@. piIwH eek puRe

81
eRywE vM. pREyete {A nin pRu trAM. a nI ahErAEnAw pRyM. ahErA zriyAy vAk PREvAEnAwM pRyM. 16jnELAwM nin Evi ahErA sMsAriM. nI o mhA nAy rAjAvienEAel yiriM. av nieR oQEdYAgik vAvuM.* 17atinA EpAvuk. nieR Qv wiyM qwk. {A niEAewAm e kANiA vwiyM mH atHtk]tYM pEyAgik.

puRAwH 4+16-5+1
EmAezyew pu pri cE H Cdiew 24QjipHtiEl v}imEY rAi eclv}iA EmAez oriw ni. yEhAv aview vH EmAezey vDi A mic@. 25aEA siEArA o kl@LieywH avew puen pri cHECdic@. av cemwH EmAez yew kAli sHpzic@. anrM av EmAezEyAw pRu, nI qniH rmNvALnANH ! 26teR puen pricH E CdiEekAA NH siEArA en pRtH. ati nA eedvM EmAezEyAw mikyM aven vDiAtirikyM ecyHt. EmAezyM ahErAM eedvsmi 27yEhAv ahErAEnAw sMsA ric@. yEhAv en pRu, m miyiEl EpAyi EmAezey kAk. atinA ahErA EmAezeyA NA eedvieR mlyiEl EpAyi. ahErA EmAezey kA kyM aven MbikyM ecyHt. 28qinANH yEhAv ahErAen aycetH EmAez avEnAw pRu. eedvM te ayctinH awyALmAyi viE atH - ttYeL iyM EmAez pRu, yEhAv pR etlAM EmAez pRu. 29atinA EmAezyM ahErAM yi AEylukAew m}uv mA eryM viLic@i. 30anrM ah ErA avErAw sMsAric@. yEhAv EmAezEyAw@ pRietlAM ah ErA avErAw pRu Ekic@. anrM EmAez k kANA teR awyAL vic @ . 31EmAezey eedvM ayctAeNH jn vizVsic@. tew yAtnk kH teL EmAciiA eedvM v tAeNH yi AEylukA vizVsic@. atinA av tl nicH eedve sHttic@. EmAezyM ahErAM PR EvAeR mi jnELAw sMsAricti EzxM ahErAM EmAezyM PREvAeR ywE EpAyi. av pRu, yi AEylieR eedvmAy yEhAv

EmAez Qjipt H iEl mwu EmAez teR aAyiy nAy yiEAyew awE mwi. EmAez yiEAviEnAw pRu, qeR bueLAe jIviciri EvA qRiyA QjipHtiEl mw A qe avdiNM. yiEA pRu, tIc y AyM! nin smADAnmAyi EpAkAM. 19anrM EmAez midYAnilAyi EA eedvM avEnAw pRu, nin iEA QjipHtiEl surit mAyi mwiEAkAM. nie vDiAnA #hici mxY EA mric@ k}iu. 20atinA EmAez teR BArYEyyM ikELyM o k}utR kyi QjipH t iEl puRe@. EmAez eedvziy Qvwi wi ki elwi. 21EmAez QjipH t iEl mwEv eedvM avEnAw sMsAric@, PR EvAEnAw sMsAriEA nin {A tiri ziypEyAgicH atH-t kANiA oAik. pE {A PREvAeR mnien kWinmAM. jneL av EpAkA avdiil. 22aEA nI PREvA EnAw pRyNM+ 23 yEhAv pRy, yi AEy qeR dYjAtnANH . qeR mken EpAvAM qe rADiAM avdikyM EvN emH {A vzYew, yi AEy lien EpAvA nI avdiA pM nieR dYjAten {A vDiM.
18anrM

nI ... vAvuM av nieR vAyM nI aveR eedvvuM qM.

puRAwH 5+2-19

82
qEA}uM avereAu pNieywi k. aeneyi EmAezyew Nk EkA av smyM kiil. 10atinA QjipHtkArAy yjmA nAM qAyArAy kANimAM yi AEylukAer smIpic@ pRu, xH w ikyAA vyH E A niini triel PREvA niyic i ri. 11 ni te EpAyi vyHEA EzKriNM. ati nA EpAyi vyHEA sAdik. qiluM A xHwikyew q i RevAM vtH. 12atinA av vyHEA Etwi QjipHtielAwM EpAyi. 13 yjmAn A jneL kWinmAyi EjAli ec@ vA nibic @ . p}yEpAel ayM te xH w ikyAAM nibic @ . 14k ec@ EjAliyew m}uv rvAditVvuM liA QjipHtkArAy yjmAn A qAyArAy kANimAer etr ew. yjmAnA kANi mAer awic@ekAH avErAw@ pRu, nieLANH p}yEpAel xHwik yAAtH ? aEA niH ayM ecAnAmAyiei EA}uM ayM te p@M! 15anrM qAy kANimA PR EvAen kANA EpAyi. av prAti e@, { ayew B]tYArANH. aH {ELAewinANieneyA e epmARutH? 16aH {H vyHEA til. pE ayM te xHwikyAA nixHkxi kyM ec@. EA {ew yjmAnA {eL tl@kyM ec@ . ayew A ec@tH vliy etANH. 17PREvA mRupwi pRu, mwiy AEr, ni pNi ecA k}i yil. aekAANH ni EpAkA qEAwH avAdM EcAditH. a ekAANH yEhAvyHH bliyiA eneAeRH ni viwM viwA mitH. 18EA EpAyi pNi eck! o@M vyHEA ni H tril! niyM p}y a te qM xHwikyAkyM EvNM! 19t }ilAeyH qAy kANimAH mnilAyi. mpH

pRy, qe bmAniA o sdY nwAEvi mmiyiEl EpAtinH qeR jntey av dik. 2pE PREvA pRu, rANH Q yEhAv? {AeninANH aven asriEtH ? yi AEylukAer {AeninyyH NM. Q yEhAv rAeNEpAluM qniRiyil . atinA yi AEylien {A EpAkA avdiil. 3aEA ahErAM EmAezyM pR u, qAyew eedvM {ELAw sMsAric@. atinA mmiyiEl m divse yA EpAkA { eL ayyHNemH { aEpi kyANH. aview { {ew eedvmAy yEhAvyHH o bliyi e. { a ecAtiA av EkApikyM {eL vDi kyM ec@M. ErAgM ekAEA yM ekAEA yiriM atH. 4qA PREvA avErAw pR u, EmAEz, ahErAEn, ni etA}ilALikeL zlYewkyANH. av avew EjAli ece! ni EpAyi niew pNi EnAH! 5 EjAli A DArALmH. niLver tew EjAli ec@ti twew. PREvA jneL zii divsM te yi AEylukA ew EjAli wt kWinmAA PR EvA kln puRewvic@. PREvA yjmAnAErAwM qAy kANi mAErAwM pRu, 7ni qEA}uM pNiAH xH w ikyAA vyHEA ekAwARuH. ni xHwik yAA vyHEA av te keNemH avErAw pRyk. 8pE mile a te xHwik avAkyM EvNM. avriEA mwiyArAyiri. atinAlANH av EpAkA qEAwH avAdM EcAditH. av ecAMmAM pNieyAmil. atinAlANv t L@ew eedvi bliyiNem eAe* pRytH. 9atinA av ereAH kWinEvl ecik.
6aEt

blik eedvi o sAnM. yAg pIWi o vizixHwm]ge ekAH EhAmi tANitH.

83
Aiy a xH w ikyAA t k}iykyiel H av RiyAmAyi. 20PREvAmAy wiA}HcyH EzxM mwuEA av EmAezeyyM ahErAenyM ku. EmAezyM ah ErAM aver kA nikyAyi . 21atinA av EmAezEyAwM ahErAEnAwM pRu, {eL EpAkAnvdiNemH PREvAEnA wM aveR BrNADipAErAwM pR EA ni stYi o vI}HcyANH viytH. av {eL evRuAniwyAiytinA yEhAv nieL ziie. {eL ekAlA ni aveA kArNmAiyi rikyANH. EmAez eedvEAw prAtiew 22anrM EmAez yEhAvEyAw Aic @ ekA@ pRu, yjmA nEn, aeinANH ayew jnt EyAwH Q kwMeek ecyHttH? ae inANH qe EAyc t H ? 23aee pRyA lic m}uv {A PREvAEnAw pRu. pE amt av avErAw <rmA yiANH epmARiytH. aver shAyi A nI oM ec@kymAyil. aEA yEhAv EmAezEyAw@ pRu, PREvAEnAw {Anini q ec@emH nI EA kAM. {AeneR mhAzi aveREm EyAgikyM av qeR jn eL EpAkAnvdikyM ec@M. aver pRyyHA av tA RAM. aen aver av nib mAyie pRyyHM. 2anrM eedvM EmAezEyAw@ pRu, 3 {AnANH yEhAv; {A aAhAmiM yisHhAiM yAEA biM tYe@. avere zAyi (svznAy eedvM) q viLic@. avH yEhAv q qeR EprRiyil. 4 {AnvmAyi o krARu Ai. knAEdzM av nkA emH {A vAgHdAnM ecyHt. av Edz tAmsic i eviluM atvew sVM EdzmAyiil . 5EA yi AEyjntyew {rM {A Ekiri. av Qji pHtieR awimkLAeNH {A Ek@.

puRAwH 5+20-6+13
qeR krARieni {AEnAi kyM ec@. 6 atinA yi AEy jntEyAw {Anien pRtAyi pRyk, {A yEhAvyA. {A nieL riM. {A nieL EmAciiM. ni QjipHtkAew awimkLAyiriil. qeR mhAzi yA QjipHtkAH {A BIkrmAy zik nM. qiH nieL {A riM. 7ni qeR jntyM {A niew eedvvumAyiriM. niew eedvmA yEhAv {AnAevM QjipH t kAri niM nieL EmAciictH {AnA eNM niLRiyM. 8 aAhAmiM yisHhAiM yAEAbiM {AenA mhAvAgHdAnM ecyHti@H. {Anv eA EtYkEdzM nemH vAgHdAnM ecyHt. atinA {A nieL EdzE nyiM. EdzM {A ni tM. atH ni EwtAyiriM. {A yEhAvyA . 9atinA EmAez yi AEyjnt EyAwietlAM pRu. pE av aven ic i l . atikWinmAy EjAli ec@kyAyitinA EmAez pRyetAe EkA avH myilAyi. 10aEA yEhAv EmAezEyAw@ 11yi pRu, AEyjntEyAw teR EdzM viuEpAkA avdi NemH PREvAEnAwu ec pRyk. 12pE EmAez mRupwi pRu, yi AEyjnt qeR vAk nirsi, aekAH tIcyAyM PREvAM qeR vAk nir siM. {AnAke a vAcArYM vml!* 13pE yEhAv EmAezEyAwM ah ErAEnAwM sMsAric@. yi Ayjn tEyAw ecH sMsArivA eedvM avErAw@ kl i c @ . PREvAEnAw sMsArivAM av kl i c @ . yi AEyjntey QjipHtEdz ni puRE nyiA eedvM avErAw@ klic@.

{ A n A k e . . . v m l ael i {AenA apricitenEAel sMsAri. qeR uk apricHECditmANH q vAcYAM.

puRAwH 6+14-7+9
yi
14yi

84
yi. yi AEyjntey QjipHt viwA avdiNemH av PR EvAEnAwAvzYe@. eedvM EmAezey vIuM viLi 28QjipH t ivc H eedvM vIuM EmAezEyAw sMsAric @ . 29av pRu, {A yEhAvyANH. {A niELAw pRyetAe QjipHti el rAjAviEnAw pRyk. 30pE EmAez pRu, {An smmAyi sMsAriA k}ivuvnl. rAjAvH qe vikymil. yEhAv EmAezEyAw pRu, {A niEAewAH. nI PREvA enA mhArAjAvienEAelyAyi riM.* ahErA nieR oQEdYAgik vAvumAyiriM.* 2 {A niEAw klicetAe ahErAEnAw pRyk. aEA {A pRetAe av rAjAviEnAw pRyM. aEA yi A EylukAH Q nAw vi@ EpAvA avAdM PREvA nkyM ec@M. 3pE PREvAen {A kWin XdynAM. ni avEnAw pR yetAM av asriil . aEA {A QjipHti aEnkM atH-t vicH {AnArAeN etLiyiM. pE av aEA}uM iA Ail. 4 aEA {A QjipH t i vliy zi nM. qiH qeR jntyAy yi AEylu kAer {A QjipHtiniM nyi M. 5 aEA {AnANH yEhAveyH QjipHtkA aRiyM. {A ave tirAyiriM. {AnANH yEhAveyH av aRiykyM ec@M. qiH qeR jntey avew rAjY niM EmAciiM. 6EmAezyM ahErAM yEhAv tELAw pR Q kArY a sric@. 7aEA EmAezyHH q pM ahErAnH qpimM vy Ayi. EmAezyew Qvwi smAyiI 8yEhAv EmAezEyAwM ahErA EnAwM pRu, 9niew zi
mhArAjAvH aTvA eedvM. oQEdYAgikvAvH aTvA vAck.

AEyliel cil vMz AEyliel vMzADipAew Epk+ yi AEylieR mpu EbnH nAlH puA. hEnAH, PlU, ehE A, ki qiv. 15 eym Ev, yAmI oAhdH, yAKI, EsAh, o knAnYAriyiluAy zQ qiv ziemEyAeR puA. 16Elvi imE}u vxM jIvic@. EgEzA, khAH, emrAri qiv Elviyew puA. 17EgEzAnH ru puA, libH n iyM ziemyiyM. 18ekhAH imim vxM jIvic@. a%AM, yisHhA, ehEA, IEy qiv ekhAieR puA. 19emrAriH mhI, mzi qi v puA. yi AEylieR pu Elviyew vMzArANiverlAM. 20a%AM imE}u vxM jIvi c@. teR pit]sEhAdri EyAEKeb dien a%AM vivAhM k}ic@. a%Ami eRyM EyAEKebdieRyM puA rANH EmAezyM ahErAM. 21yisHhA rieR puA EkAerhH, EnePgH, sii qivrAyi. 22IEy lieR puA, mIzAEy, qsA PA, sii qiv. 23aInAdAbieR puiyM nh EzAeR sEhAdriymAyi qlI Ezbey ahErA vivAhM k}ic@. ahErAM qlIEzbyM nAdAbH , abI, qelyAsA, QTAmA qI puAH jM nki. 24EkAerhH vMzAew pUv i kM EkAerhieR puAmAyv vrA NH+ a`, qAnA, abIyAsAPH. 25ahErAeR punAy qelyAsA PUtiEylieR puiey vivAhM ecyH t . av PIenhAsien svic @ . verl A M yi AEy lieR pu Elviyi niv rANH. 26Q sMGiluvrANH ah ErAM, EmAezyM. eedvM tYeH en pRtH avErAwANH, sMG LAyi* yi AEyjntey Qji pHti ni puRE nyik. 27QjipH t rAjAvAy PREvAEnAw sMsAricM ahErAM EmAezymA
sMG yi AEy o eesnYmAyi sMGwieievH kANi o eesnik pdM.

85
etLiyiA PREvA niELAwAv zYewM. ortH - tM viA av vzYewM. ahErAEnAwH aveR Qvwi niliwA pR yNM. PREvA EnAiniE aetA smAyi* mARuM. 10atinA EmAezyM ahErAM PREvAeRyw ecH yEhAvey asric@. ahErA teR Q vwi nili@. PREvAM EdYAg AM EnAiniE vwi o smAyiI. 11atinA rAjAvH teR jH{Ani keLyM mvAdikeLyM viLic @ . av tpEyAgic H ah ErAeR v] i aEtpwi ak ric@. 12av qRi avew Q vwikM sLAyi mARi. pE ahErAeR Qvwi avEwtien Bic@. 13aEA}uM jneL EpAkA avdiA PREvA tARlAyi . yEhAv pREpAelyA Ni sMBvict. H rAjAvH EmAezeyyM ahErAenyM viA vis tic@. evM rmAyiI yEhAv EmAezEyAw@ pRu, PREvA kWinXdynAyi I. atinAlANyA jneL EpAkAnvdiAtH. 15kAlH PR EvA ndiyiEl EpAM. eenndi ryi aveRywE ecl@k. pAAyi mARiy Qvwi qwk. 16avEnAwH pRyk+ qAyew eedvmAy yEhAv qe nieRy wEyciri. qeR jnt m miyiElEpAyi qe rADie q niEAw pRyA yEhAv qe ayciri. ver nI yEhAvyew vA icil. 17ati nA tA yEhAvyAeNH nieR mi etLiyiA tA cil v iemH yEhAv pRy. {A een ndiyiel evi qeR Q Qvwi ekAH awikyM ndI jlM rmAkyM ec@M. 18 ndiyiel m/Y cAM. ndiyAek cIu nARuM. aEA QjipHtkAH ndi yiel jlM wiAnAkAetyAM.
14anrM

puRAwH 7+10-8+3
19yEhAv EmAezEyAw@ pRu, ndikM EtAwkM twAk M aen av evM sMBri qlA liMEm teR Qvwi piwic eek nI@vA ah ErAEnAw pRyk. avnen ec@ EA evemlAM rmAM. twiBr NikLiluM kBrNikLiluM ver sMB ric @ vc i ri evM rmAyi mARuM. 20yEhAvyew klnk EmAezyM ahErAM asric @ . ahErA Qvwi yi eenndiyiel evi awic@. PREvAeRyM EdYAgAewyM mi vcAN yA en ecyHttH. aEA ndi yiel eveml A M rmAyi mARi. 21ndiyiel m/YmAek c. ndiyAek cIu nARi. atinA QjipHtkA H eenndiyiel evM wiAnA yil. rM QjipHtielAwM vYApi c@. 22mAikM tew jAlvidY ekAH EpAel te ecyHtti nA PREvA EmAezeyyM ahErA enyM iA Aiyil. yEhA v pREpAelyANH sMBvictH. 23EmAezyM ahErAM ecyH t tH PREvA avgNic@. ayA tiri H teR ekAAriEl nw. 24QjipHtkAH ndiyiel evM wiA k}iil. atinAlv ndi @M wievinAyi kiNRu k }ic@.

sM qAyBAxyi cIi q kA. tinM pAH qANH.

tvLk eenndi mAM v iyiH }u divsM k}iu. anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, PREvAeRyw ecH yEhAvyien pRtAyi pR yk, qe rADiA qeR jn tey avdik! 2nI aver atin vdiAtiA {A QjipH t m}uv tvLkeLeAu niRyHM. 3eenndiyi tvLk niRyM. ndi yiniH av nieR vIwkLiEl kyRuM. av nieR kiw mRiyiluM kiwkLiluM niRyM. nieR EdYAg Aew vIwkLiluM nieR aw@ kLiluM awL pkrNLiluM nieR eveAikLiluM tvLk
25yEhAv

puRAwH 8+4-24

86
yEhAv pREpAelyANH sMBvictH. Epk yEhAv EmAezEyAw pRu, ahErAEnAw teR vwi ekAu epAwiyi awivA pR yk. aEA QjipHtielAwm epAwi EpkLAyi mARuM. 17av aen ecyHt. ahErA teR vwiyyi tRyilwikyM QjipHtielAwm epAwi Ep kLAyi mARukyM ecyHt. Epk m] g ewyM jnewyM Em Evzic@. 18mvAdikM aen te ecyHteviluM avH epAwiyi niH EpkeL AA k}iil. Epk m]gewyM mxYewyM Em niRu. 19atinA eedv ieR ziyANi ecyHtet mvAdik PREvAEnAw pRu. pE PREvA avew vAk EkA Aiyil. aM yEhAv pR EpAelteyLL sMBv mAyi.
16anrM

AyiriM. 4 nieREmluM nieR jnL@ewEmluM nieR m}uv EdYA gAruewEmluM tvLk vM. 5anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, EtAwkM ndikM twA kM Em Qvwi piwiA ahErAEnAw pRyk. aEA Qji pHtiEl tvLk vM. 6atinA ahErA QjipHtiel jli mkLi vwi ykyM atiniH tvLk vH QjipHti lAek niRykyM ecyHt. 7mvAdik aen ecyH t EA}uM vLeryDikM tvLk Qji pHtiEl v! 8PREvA, EmAezeyyM ahErA enyM viLic@ pRu, Q tvLkeL qeR jnewyw niM mAA yEhAvEyAw pRyk. yEhAvyH bliyiA {A jneL viwAM. 9EmAez PREvAEnAw pRu, tv LkeL qEA oAwiNemH nI pR yk. {A ninM nieR jnM EdYAgAM Evi Ai AM. aEA tvLk nieyM nieR vIwkeLyM vi@ EpAM. tv Lk ndiyi mAM avEzxiM, qEA}ANH tvLkeL oAwiEtH? 10PREvA pRu, nAeL. EmAez pRu, nI pR EpAel te sMBviM. aen, {ew eedvmAy yEhAvey EAel EveRA eedvmiel nI aRiyM. 11tvLk nieyM nieR vIwienyM EdYAgAeryM jnt eyyM vieA}iH ndiyimAM avEzxiM. 12EmAezyM ahErAM PREvAen vi@EpAyi. PREvAentirAyi eedvM ayc tvLkeLi EmAez yEhAv EyAw Aic@. 13EmAez vzY e eedvM ec@kyM ecyHt. vIwkLiluM pRukLiluM vylukLi luemlAM tvLk cvI. 14av eylAM ArmAyi wkyM cIyA wukyM ecyHt. rAjYu m}uvM dgM niRykyM ecyH. 15t tvLkLi niM EmAcitrAyi q mnilAiy PREvA pieyM m wmxHwi w. EmAezyM ahErA M vzYetH PREvA ecyHtil.

Qck EmAezEyAw@ pRu, pulec q}uE@ PREvAeRyw E EpAvuk. PREvA ndi ryiEl EpAM. yEhAv en pRtAyi avEnAw pRyk, qe rADiA qeR jntey avdik! 21 nI aver EpAkA avdicieli nieR vIwkLi Qck v niRyM. ninM nieR EdYAgAM Em Qc k niRyM. QjipHtiel vIwAy vIwk LiellAM Qck niRyM! nil EpAluM m}uv Qc k niRyM. 22pE yi AEylukAer {A Qji pHtkAerEAel kkyil. qeR jnt tAmsi EgAezni Qck Ayirikyil. aen yEhAv yAy {A Q EdzeH nin EbAYewM. 23atinA nAeL {A qeR jntey nieR jntyi niM vYtYsH t rAyi prigNiM. atAyiriM qeR awyALM. 24atinA yEhAv tA pR EpAel te ecyH t . aEnkM
20yEhAv

87
aEnkM Qc k QjipH t iEl v. PREvAeRyM EdYAgA ewyM vIwkLielAwuM Qc k niRu. QjipHtilAkmAnM Qck LAyi. Qck rAjYM nziikyA yi. 25atinA PREvA EmAez eyyM ahErAenyM viLic@ pRu, niew eedvi bli view Q rAjYu vc@ nwk. 26pE EmAez pRu, aen ec@tH zriyAyiriil. {L@ew eedvmAy yEhAvyH H bliyi A m]geL ekAl@tH BIkrmAyi ANH QjipHkA kAtH. { Len ec@tH QjipH t kA kA av {eL kel R iu ekAl@M. 27m divsM mmiyiEl EpAyi {ew eedvmAy yEhAv yH bliyiA {eL av diNM. yEhAv {ELAw ecA pRtH atANH. 28atinA PREvA pRu, m miyi niew eedvmAy yEhAv yH blyiA {A av diAM. pE aDikM drM ni EpAktH. ni ecH qniEvi Aik. 29EmAez pRu, niiniM nieR jntyiniM EdYAg AriniM Qc k eL oAwiA {A EpAyi yEhAvEyAw A iAM. pE bliyiA EpA tiniH keL nI twytH. 30atinA EmAez EpAyi yEhAv EyAw Aic@. 31EmAez vzY etH yEhAv ecyHtekAw. PR EvAeRyM EdYAgAewyM jn ewyM awniH av Qc keL mAi. o Qc EpAluM avEz xicil. 32pE Q AvzYvuM PR EvA teR XdyM kWinew kyM jneL ayyHA AAti rikyM ecyHt. vLmg ] ew ErAgM anrM yEhAv EmAezEyAw PREvAen ec kH en pRyA vzYe@+ qAyew eedvmAy yEhAv pRy, qeR jntey qe rADiA viy yHk! 2 nIyver piwic@ vyHkyM EpAkAnvdiAtirikyM ec@

puRAwH 8+25-9+13

wA, 3 yEhAv teR zi nieR vLm]gewEm EyA giM. nieR tirkM k}utk M okM kkAlikM wkM av mArkmAy ErAg vM. 4yi AEylukAew m]g ELAwH QjipH t kAEwtiniM vYtYsH t mAy prigNn yEhAv nM. yi AEylukAew m]gLi elA EpAluM cAkyil. 5 aen sMBviA smyM yEhAv oi }iu. nAeL yEhAv Q rAjYH a sMBviiM. 6piE rAviel QjipH t iel qlA vLm]gM c. qA yi AEylukAew o m]gvuM cil. 7yi AEylukAew m]g vlM cEA qRiyA PREvA eL ayc@. qA yi AEyliel o m]gvuM ciilAyi. PREvAeR XdykAWinYM wkyM av keL EpAkA avdiAtirikyM ecyHt. p EmAezEyAwM ahErA EnAwM pRu, ni eekkLi niRey cArM qwk. EmAez, cArM PREvAeR mi vAyvi qRi yk. 9 epAwi QjipHtilAkmAnM vYApiM. atH QjipHtiel et iluM o mxYeREyA m]gieR EyA Edh sHpziEA av ew tVi pAM. 10atinA EmAezyM ahErAM or wi niM cAremw. av PR EvAeR mi EpAyi ni. av cArM vAyvi qRiykyM mxY ewyM m]gewyM Em pA vukyM ecyHt. 11ti niM EmAez ey twyA mAikM k}iil. kArNM avew EdhM pA yi. tH QjipHti qlAyiwvuM sMBvic @ . 12pE yEhAv PR EvAen kWinXdynAi. atinA PREvA EmAezeyyM ahErAenyM viA mwic@. yEhAv pR EpAelyANH a sMBvictH.
8yEhAv

li}M yEhAv EmAezEyAw pRu, pulec q}uE@ PREvA


13anrM

puRAwH 9+14-35

88
ecyHt. li}M QjipHti qlA yiwvuM epyH. 24 li}M vI}ukyA yi. avyH iwyilUew mi miieLiu. QjipHtH o rAxH\ mAytiEzxM aviewyAy vuM BIkrmAy li}M epA}icilAyi atH. 25QjipHtiel vylukLiel sklM EpmAri nziic@. li}M mxYeryM m] g eLyM ssY eLyM nziic@. pAwe m}uv mreLyM tk. 26yi AEy jnt vsici EgAez Edz mAM li}M ep@kyAyil. 27PREvA EmAezeyyM ahErA enyM eL viH viLiic@. PREvA avErAw pRu, vN {A pApM ecyHtiri. yEhAvyANH zri. {AM qeR jntyM et@kAM. 28eedvM ayc li}vuM wiyM vLeryDikmAyi! eedvEAwH tv sAniiA aEpi. {A nieL EpAkAnvdiAM. ni niyM view tEtil. 29EmAez PREvAEnAw pRu, {A Q ngrM viwEA {Aen eR eekyyi yEhAvEyAw AiAM, aen wiyM li }vuM nilyHM. aEA yEhAv Q EdzeH* ninRiyA k}iyM. 30pE ninEA nieR EsvkEA niyM yEhAvyi ByEmA drEvA AyiielH qniRiyAM. 31cNM atieR vik pe wi}ii. bALiyM nAyi vLi. atinA ssY nziie@. 32 qA EgAtuM tinyM eevkiy viLvAyiti nA nziieil. 33EmAez PREvAen viH ngri puRE EpAyi. av teR eekkyi yEhAvEyAw A ic@. wiyM li}vuM nilc@. m} EpAluM nilc@. 34m}yM li}vuM wiyeml A M nilc kEA PREvA vIuM et@ ecyHt. avM EsvkAM vIuM tL@ew XdyM kWinewi. 35PREvAM EsvkM oM EkA tirikyM PREvA teR Xdy e kWinmAkyM yi AEylukAer
aEA ... Q EdzeH mi eedvi tH qANitinM.

eRywE EpAvuk. qAyjn tyew eedvmAy yEhAv en pRytAyi avEnAw pRyk+ qeR jntey qe rADiA viyyHk! 14nI aen ec@i eli {A ninM nieR Esvk M nieR jntyHM Em qeR m}uv ziyM EyAgiM. qe EAel meA eedvM ElAkili el H aEA nI mnilAM. 15nieyM nieR jnteyyM m KniM wc@ mAA EpA o ErAgM prA qni k}iyM. 16pE o EtYk kArNM ekAH {A nie viewyAiyiri. aeteA qeR zi nin kANic @ tvA {AnA#hi. aEA ElAkemAwm jn qe aRiyM! 17 nI EA}uM qeR jntyH H qtirANH . nI aver sVtrAyi viwil . 18atinA {A nAeL Q smyH atiBIk rmAyi li}M epiM. QjipHtH o rAxH\mAyiIti EzxM vlieyA li}M epA}ic i view Ayiil. 19 ni niew m]geL suritmAy lE mANM. vyli kiw niew qlA sADnM suritmAeyAriw E nINM. qienEA? vy li ni etiluM mxYEnA m]gEmA ekAlewAM. niew vIwk Li oA ql A M nziie EAM. 20PREvAeR EsvkAri cil yEhAvyew sEzM ic@. av tew m] g eLyM awimkeLyM m}uv vIiEl kyi. 21pE m@ v yEhAvyew sEzM avg Nic@. vylilAyi avew m}u v awimkeLyM m]geLyM avH nxHwmAyi. 22yEhAv EmAezEyAw pRu, nieR eek vAyvi yk. aEA QjipHtiEm li}M vI}A wuM. QjipHtielAwm mxYewyM m]gewyM ssY ewyM Em a ptiM. 23atinA EmAez teR Qvwi vAyvi ykyM aEA yEhAv wiyM miluM AkyM miyiElH li}M epikyM

89
sVtrAyi EpAvA avdiA tirikyM ecyHt. aenyA emH yEhAv EmAezyilUew aRiyi ci.

puRAwH 10+1-15
8atinA PREvA teR Esvk AErAw EmAezEyyM ahErAenyM viLic@ekAuvvA pRu. PR EvA avErAwH pRu, niew eedvmAy yEhAvey rADiA epAyHeA_k. pE rANH EpA etH qEAw pRyNM. 9EmAez mRupwi pRu, {ew yAA m}uvM, ecRuAM v] AmwM EpAM. { {ew puAeryM puimAeryM kkAli keLyM wkeLyM {ELAewA ekAuEpAM. yEhAvyew viH ql A vM EviytAytinA {eLlAvM EpAM. 10PREvA avErAw pRu, nieLyM niew ikeLyM QjipHtH viwA avditi mH yEhAv yTAi niELA ewAmAyiriNM. EnA, ni qeAeEyA ti sUNM ec@ kyANH . 11yEhAvey rADiA puxA EpAkAM. dYM niLAv zYeM atANH . niel A v M wi EpAkA k}iyil. qiH PREvA EmAezeyyM ahErAenyM pRyc@. 12yEhAv EmAezEyAw pRu, nieR eek QjipHtiEm yi ev@iLikeL vk! ev@iLi k QjipHtilAkmAnM pre. li }M nziiA m}uv ssYM ev@iLik tiM. 13atinA EmAez teR Qvwi QjipHtiEm ykyM yEhA v ki}niM o zmAy kAH awiikyM ecyH t . rAiyuM pkluM kAwic@. BAtM vEA kAH QjipHtiEl ev@iLikeL ekAuv. 14ev@iLik QjipHtH m}uvM mwkyM rAjYieR qlA BAgLiluM asMKYmAyi awiu wkyM ecyH. QjipHti a ver amAM ev@iLik Ayi il. atimH ayDikM ev@i Lik aview viil. ni oriluM ayDikM ev@iLikAyiri kymil. 15 ev@iLik nilM epAti ykyM rAjYmAek kRuirikyM ecyHt. li}M vI}Hcyi nzi A qlA ssYeLyM mrLiel p}eLyM ev@iLik ti. Qji

10

ev@iLik yEhAv EmAezEyAw@ pRu, PREvAeRywE EpAvuk. avenyM aveR EsvkAeryM {A kWinXdyrAiytANH. qeR zmAy atH - ttY aver kANivAnANH {A aen ecyHttH. 2{A QjipHti ecyHt ql A atH - ttYM mH mhAkA rYM ni niew ikM EprikM pRu ekAwA nANH {Anien ecyHttH. aEA nieLlAvM {A yEhAvyAeN vizVsiM. 3atinA EmAezyM ahErAM PREvAeRywE EpAyi. av avEnAw pRu, qAyew eedvmAy yEhAv pRy, nI q kAlM qe asriAet k}iyM? qe rADiA qeR jneL nI viyyHk! 4 qeR jntey nI viyyH ApM nAeL nieR rAjYE {A ev@iLikeL ekAuvM. 5 ev@iLik rAjYe epAtiyM. nilM kANA ninAkA ev@iLikAM. li}M epA}icili nziAeteilu mei atH ev@iLik titI M. nil qlA v]ew lyM ev@iLik titIM. 6ev@iLik nieRyM nieR EdYA gAewyM vIwkLiluM QjipHti el melA vIwkLiluM v niRyM. nieR pitAAErA pUv i kErA av QjipH t i vAsM wiy nA mt ki@tiEnA vLer yDikM ev@iLik AvuM. an rM EmAez PREvAeR miniM tiriu nw. 7anrM EsvkA PREvAEnAw EcAdic @ , qkAlM v nmH ekNieyAM? av EpAyi av ew eedvmAy yEhAvey rADi e. aH aver EpAkA avdi cieli QjipHtH nziiew emH aRiyk.

puRAwH 10+16-11+7

90
LuEpAluM avEzxiewk yil. blim]gM tAeNwi { Riyil. { EpA le iyiE {tRiyAnAvU. 27yEhAv PREvAen vIuM kWin XdynAi. PREvA aver viy c i l . 28anrM PREvA EmAez EyAw@ pRu, kw EpA! nI niyM view vtH qniixHw ml! aw tvN nI view qeR mi vA nI vDiewM! 29anrM EmAez PREvAEnAw pRu, nI o kArYi zriyAN@ pRtH. ni Emli nie kANA {A vril! dYjAteR mrNM anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, {A QjipHtiM PR EvAM o drM wi ayyH M. atiEzxM av nieL Qji pHtini viwM. stYi av nieL teR rAjYM vi@EpAvA nibikte ec@M. 2 yi A EylukAH nI o sEzM nkNM+ OI puxAEr, ni niew ayAErAw sViluM evi yiluM tI sADn EcAdiNM. 3QjipHtkA niELAw dy kANi A yEhAv wyAM. QjipHt kA, EtYkicH PREvAeR Esvk EmAezey o mhAnAyANiEA e prigNitH. 4EmAez jnELAw@ pRu, yEhA v pRy, pAtirAiyi {A QjipH t ilUew kwEpA kyM 5QjipHtiel rAjAvAy PREvA eR siMhAsnAvkAziyAy m pu mt DAnYM epAwi awim sHIyew dYjAt very Qji pHtiel qlA dYjAtAM mri kyM ec@M. dYjAtrAy m]g EpAluM cAM. 6QjipHti meuM AkA viDM vilApmyM. BAvi yi vliy vilApM Avuk ymil . 7qA yi AEylukAri ov EpAluM mRiEvliewil- o nAy EpAluM avew En ryH kyil. yi AEylukAri ei luEmA avew m]gLielAieni luEmA o mRivuEmkyil. yi A EylukAer QjipH t kAriniM

pHtieluM o mriElA ecwiyiElA orilEpAluM avEzxicil. 16PREvA wen te EmAez eyyM ahErAenyM viLic@. PR EvA pRu, {A niew eedv mAy yEhAvyHM niemtier pApM ecyHt. 17 EA, o AvzYM wi qeR pApM epARuk. Q mrNM qiniM nIA yEhA vEyAw Ai. 18EmAez PREvAeRywniM EpAyi yEhAvEyAw Aic @ . 19atinA yEhAv kAieR gti mAi. pwiARu nieA zmAy kAieR shAyA yEhAv ev@ iLikeL QjipH t iniM ecw li vI}Hi. QjipHti o ev@i LiyM avEzxicil! 20pE yEhAv PREvAen vIuM kWinXdynAi. yi AEylukAer PREvA EpAkA avdict@mil. H yEhAv EmAezEyAw@ pRu, nI nieR eek vAyvi yk. aEA QjipHti H AM. evLicieR o kirNM EpAlumilA AyiriM atH! 22atinA EmAez teR eek vAy viluykyM ieR o kA EmGM QjipHtien mwkyM ecyHt. H QjipHti m divsM nIu ni. 23jnLilAM prsH p rM kANAnAmAyiil. m divs EH M quM EpAyil. qA yi AEyjnt vsiciiweA e kAzmAyi. 24vIuM PREvA EmAezey viLi c@. PREvA pRu, yEhAvey rADiA epAyH e A_k! ni ew ikeLyM ieAuEpAvuk. pE niew wmAwkeL view nik. 25EmAez pRu, wmAwkeL { ekAuEpAem mAml bliyiAnAvzYmAy v}ipAw kM blim]gM ni { yEhAvyAy eedve rADi ti Evi trikyM EvNM! 26aet, { yEhAvey rADivA EpAEA {ew m]geLyM {ELAwew ekAuEpAM. o
21anrM

11

91
vYtYsHtmAyANH {A prigNi etH nI aen aRiyM. 8 anrM niew QjipH t kArAy m}uv awimkM qe nmikyM rADi kyM ec@M. av pRyM, nieR jntey m}uv ieAuEpA vuk. aEA {A EdxYi PR EvAen viwM. 9aEA yEhAv EmAezEyAw@ pRu, PREvA nie icil. qeEA? QjipHEdzi qeR zmAy v]ik vi tinH . 10atinAlANH EmAezyM ahErAM PREvAmi Q atH -teLl AM kAiytH . aekA ANH yi AEylukAer viyyHA et PREvA kwMpiwArnAkA yEhAv wyAiytH. epsh QjipHtie evcH yEhAv EmAezEyAwM ahErAEnAwM sMsAric@. yEhAv pRu, 2 Q mAsM niH vxieR dYmA smAyiriM. 3 yi AEy smhi nAeky sEzmANitH+ Q mAs iel pAM divsM oAErAM teR wMbiEvi o i iey etrewNM. 4 wien tiA mtiyAy k vIi eli ayA teR ayAr enwi ppA NiNM. qlA vM tiA mtiyAy iiyM AyiriNM. 5nl ErAgYm o vyS NAwienyAvNM etr ewEtH. aetA ecriyAEwA EkAlAEwA kAM. 6 mAsieR pti nAlAM divsMver atien ni sUiNM. a sYyHH yi A EysmhM m}uv tew w keL ekAlNM. 7 m]gew rM ni EzKriNM. jn Q hArM k}i vIwkL@ew kt kieR EmwiyiluM kiLAliluM atH purNM. 8 rAi ni iiey epAricH atieR mAMsM m}uvM tiNM. wAet kyH cIryM puLiiA avuM tiNM. 9 i iey ni pcyAEyA ev iliH EvviEcA titH. i iey m}uvEnAew tIyi @EvNM

puRAwH 11+8-12+17
tiA. atieR tlyM kAlukM rBAgemlAM AyirieyA vNM EwtH. 10Rci m}uv rAite ti tINM. pulec al e miluM mAMsM mic m ei atH tI kicu kLyNM. 11ni Q hArM k}iEA o yA EpAEA}eEAel pUmAyM vO Dric i ri NM. ni ec DrikyM Qvwi kielwkyM ecyHti riNM. tiwi ni hArM k}iNM. kArNemeA tH yEhAvyew epshyANH.* eedvM teR jntey QjipH t iniM EmAciic smyM. 12 rAiyi {A QjipHti lUew kw EpAvukyM aviwe dYjAtrAy m}uv mxYeryM m]g eLyM vDikyM ec@M. aen {A QjipHtiel qlA EdvAew EmluM nYAyviDi nwM. {A yEhA vyAeNH kAieAwM. 13pE niew vIwkLiElu rM o EtYk awyALmAyiriM. rM kAEA {A niew vsti keL o}ivAi kwEpAM. QjipHt kAer {A d$iiEA nAzk rmAy yAetA pkc v YADikL@M nieL bADikyil. 14atinA Q rAiey qAlvuM ni oAiNM- nieA viEzxdivsmAyiriM. niew pigAmik Q divsM cric H yEhAvey bmAniNM. 15}u divsEH ni puLiiA aM BiNM. oAM divsM ni vIilu puLimAvu m}uv mANM. }u divsEH Mte puLi aM BitH. eriluM puLi aM BicA av yi AEy lukArini EvepwewNM. 16oAM divsvuM }AM divsvuM ni visB wk. Q divs Li ni o EjAliyM ectH. niew sdYyH hArM pAkM ec@k q EjAli mAM ni ecAM. 17 puLiilA aieR /vM ni asHmricH EGAxi
epsh qAyBAxyi tieR aM cAwiEAvuk, kwEpAvuk aeli sMrik qeAeyANH.

12

puRAwH 12+18-36

92
ik EcAdiEA 27ni pR yNM, tH yEhAvyH epsh bliyANH . qienEA? { QjipH t ilAyiEA yEhAv yi AEylukAew BvneL kw EpAyi. yEhAv QjipHtkAer vDi kyM pE new vIwkLilu ver rikyM ecyHt. atinA jn avew tlk iH yEhAvey rADic@. 28yEhAv Q kl n EmAezyH M ahErAM nki. atinA yi A EylukA yEhAvyew kl n ey asric@. 29a pAtirAiyi, QjipH t Brici PREvAeR mt twvR yi kiwi twvukAreR ver skl dYjAtpuAeryM yEhAv vDic@. 30 rAiyi QjipHtiel oAErA vIiluM orA vItM mrNm wu. PREvAM teR EdYAg AM skl QjipH t kAM vLer ci kryA wi. yi AEylukA Qjipt H viw 31atinA rAi PREvA EmAezeyyM ahErAenyM viLic@v i. PREvA avErAw pRu, EvgM q}uEH qeRyAkewy w niM EpAvuk. ni v zYeEpAel ecH yEhAvey rADik! 32ni ec@em pR EpAel te niew m}uv wkeLyM kkAlikeLyM ew ekAuEpA! qe a#hi kyM ec! 33QjipHtujntyM av ErAw EvgM epAyHeAA pRu. kArNM, ni EpAyieli { eLlAM mriM! qANv pRtH. 34yi AEylukAH tew a i puLimAvH EcA smyM EpAluM kiiyil. atinAlv }c mAvH puLiMmute pAilAi Niyi eki EtALiEli ekAu EpAyi. 35anrM yi AEyjn EmAez pR EpAel ecyH t . av QjipHtkArAy ayvAsik ELAw vOvuM sViluM evi yilumAiy sADnM vzY e@. 36QjipHtkA yi AEylukA ErAw dyApUvM epmARA yEhAv wyAi. atinA QjipH t kA

NM. kArNM, Q divsmANH {A nieL sMGMsMGmAyi QjipHti ni EmAciictH. atinA ni ew pigAmikeLlAM Q divse asH mriNM. tH qAlE m niymmANH . 18atinA dY mAsieR (nIsA) ptinAlAM div se sYyH ni puLii l A aM tiA rMBiNM. aEt mAse peAAM div se sYver ni Q aM BiNM. 19}u divsEH ni ew vIwkLi puLimAvH Ayiri AEn pAwil. Q smyH etiluM yi AEylukArEnA viEdziEyA puLi mAvH BicA aven mH yi AEy lukAriniH aki niNM. 20 sdYyi ni puLiu EcH oM BitH . ni qviewyAyi AluM puLiic aM k}iAtiri k. 21atinA EmAez ql A mA eryM viLic@i. EmAez avErAw pRu, niew wMbA y iikeL etrewk. epshnALinAyi avey ekAl@k. 22o ekH QEsA* tukeLwH o pAi niRc wieR r i mk. rM niew vIwieR ktkieR mkwiyiluM kiLAlukLiluM pUk. BAtM ver M vIwi puREiRukymtH. 23dYjAtAer vDiA yEhAv QjipH t ilUew EpAEA av lALiEluM kiLkLiElum rM kAM. aEA vIwien yEhAv kwEpAkyM, sMri kyM ec@M. niew vIwkLi kyRi nieL vDivA av mrNdten avdikymil. 24Q kln ni oAiriNM. ni M niew pigAmikM Evi qEm niymmANitH . 25y E h A v ni temH vAgHdAnM ecyHt EdzE Evzi EA niLitH EGAxiA oAiNM. 26neLinANien EGAxitH ? q niew
QEsAH mwiEyALM nILm, tu o ecwi. atieR zAKkL@M lkL@M tl mwinAEpAelyAyitinA a xH yi pEyAgici.

93
tew sH yi AEylukA nki. 37yi AEylukA RmEssiniH suEAiEl EpAyi. av Ru lEALM EpAyi. ik wAetyANitH. 38aEnkM vLm]g M wkM kkAlikM av eAM Ayi. avErAewAH viviDtrM kM Ayi. yi AEylukA alAyieviluM yi AEylukAErAewAH avM Qji pHt vi@. 39tiwi QjipHt vi tinA avH tew }cmAvi puLimAvu EcA smymilAyi . av tew yAyHAvzY mAy EtYk BNemAM pAkM ecyHtimil. atinA avH puLimAvilA aM Ewiv. 40yi AEylukA nAim v xAlM QjipH t i tAmsic @ . 41nAim vxM tik divsM te yEhAvyew eesnYM* Qji pHt vi@. 42atinA rAi yEhA vyew v]ikeL jn oAi E o EtYk rAiyAyi mARi. yi AEyliel qlA jntyM qA lvuM rAiey asHmriM. 43yEhAv EmAezEyAwM ahErA EnAwM pRu, epshyew c tANH+ anYrAM epsh BiA pAwil. 44pE orA awimey vAu kyM av pricHECdnH viEDy nAvukyM ecyH t A awimH epsh BiAM. 45 pE niew rAjY tAmsikEyA EjAli ecA vAwkH qwewkEyA ecyHt onH a BiA av kAzmil. epsh yi AEylukA EviytANH. 46oAErA wMbvuM o vIivc@ te a BiNM. hAremAM vIi puR ekAuEpAkA pAwil. AwieR ql@keLAM owiAM pAwil. 47 yi AEysmh emAwM tAcrikyM EvNM. 48niELAewAM yi AEylukArn l A ov tAmsiei, avnH yEhAvyew epsh Bi Nemei av pricHECdn EyNM. aEA av yi AEy lukArenEAelyAvukyM av
yEhAvyew eesnYM yi AEyjn.

puRAwH 12+37-13+8
BNi ppAnAvukyM ec@M. pE pricHECdnEyA vnH epshABNM k}iA a vAdmil. 49 qlAvM oEr niymmANH. ov yi AEy pQrnAENA aEtA niew rAjY tAmsi anYnAENA qeAM vYtYAsmil, qlAvM oEr niymM. 50yEhAv EmAezyHM ahErAM nkiy kln yi AEylukA pAli c@. 51atinA yEhAv aEt divsM yi AEylukAer QjipHti niM EmAciic @ . av sMGLAyi* EpAyi. anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, 2yi AEyOIkew eyl A M dYM piR i qERtANH, dYjAtnAy qlA m xYiyM dY m]gvuM qER tANH. 3EmAez jnELAw pRu, Q divsM oAk. ni QjipHti awimkLAyi. qA Q divsM yEhAv teR mhAziypEyA gicH nieL sVtrAi. ni puLiic aM k}itH . 4H, bIbu mAsi ni QjipHt viwkyANH . 5 yEhAv niew pUv i kH o EtYkvAgH d AnM nki. knAnYewyM hitYewyM aEmArYewyM hivYewyM eybU sYewyM EdzM ni nem Ayi vAgH d AnM. yEhAv nieL pAluM EtemA}u Edz E nyic@k}iyEA ni Q divse oAiNM. qlAvxvuM dYe mAsiel Q divsM o viEzxdivsmAyi kti ni rADn nwNM. 6}u divsEH ni puLii lA aM mAEm BiAvU. }AM divsM o mhAsdYyAyiriM. sdY yEhAvey driAnA yiriM. 7atinA }u divsEH ni puLic mAvuekAuAiy aM BitH. niew EdzeA riwM puLiic mAvuekAuA iy aM AyiritH. 8 divsM ni niew ikELAw pRyNM,

13

sMG etA eesnikpdmANH. tH yi AEylukA kAvieR eesnY mAyi viBjiei q kANi.

puRAwH 13+9-21

94
av mwic@. pE yEhAv avi wue qlA mxYewyM m]g ewyM dYjAter vDic@. aArN AlANH {A dYjAtrAy qlA m]geyM yEhAvyH n tH. atinAlANH {A yEhAvyi niM qeR oAErA dYjAtpu AeryM mwivAutH. 16atH ni L@ew kiel crwEpAelyM ni L@ew tieniyiel awyALM EpAel ymA. yEhAv teR mhAzi yA ne QjipHtiniM ekAu vtien asH m riA a nieL shAyiM. Qjipt H ini yA jne viyc @ . ePlisH t Yew Edzwiy v}iEy EpAvA yEhAv jne avdicil. kwElArwiy v}i qmtAyieviluM yEhAv pRu, jn atiel EpAyA av yM ecEi vM. qivH mnS mAi Qji pHtiEl mwEivM. 18atinA yEhAv aver meA v}iwi nyic@. av aver ecwIr wi mmiyiEl nyic@. Qji pHt viEA yi AEylukA y srAyi.
17PREvA

yEhAv qe QjipH t iniM EmAciictinA Q /vM {A EGAxi. 9niL@ew ki ekiy o crw EpAel nieL Q divsM asHm riiM. niL@ew kmilu aw yALM EpAelyAyiriM atH.* yEhA vyew pEdzeL Q divsM ni eL oAiiM. nieL QjipHti niM EmAciic @ ekAuvrA yEhAv teR mhAzi pEyA gictH oAiA nieL shA yiM. 10 atinA qlA vxvuM zri yAy smyH Q divsM asHm rik. 11yEhAv ni vAgHdAnM n kiy EdzE nieL nyiM. knA nYrANH EA aview vsitH. qA Q lM ni n emH eedvM niew pUvikH vAgHdAnM ecyHttANH. eedvM ni H Q EdzM nkiyti EzxM, 12oAErA dYjAtenyM ni yEhA vyH smiNemH oAik. m]gLiel dYjAtenyM yEhAv yH smiNM. 13qA k}utk ew dYjAtAer yEhAvyi niM mwi vAAM. orAiiey pkrM nki mwi vAAM. k}ut iey yEhAvyiniM vAA tAlrYmieli niLtien ekAl@k. atieR k}u owicH atien bli yiNM. dYjAtrAy ql A ikeLyM yEhAvyiniM tiriek vANM. 14BAviyi, etinAeNH i k EcAdiEc AM. qANitieR eylAmM? qANv EcAdik. aEA ni en mRupwi pR yNM, {eL teR mhAziyA yEhAv QjipH t iniM EmAci ic@. { aview awimkLAyi . pE yEhAv {eL aview ni EmAciicH view qic@. 15QjipH t iel PREvA kWinXdy nAyi. {eL viyyH H A
niL@ew ... atH nieR eekyielArwyA LvuM nieR kkiwyielA oA RiyuM q vAcYAM. tni eedv ieR niymM aven oAiitinH o eyd kiluM eniyiluM ekiyi o vizixHw vsHvAkAmi sUcii tH.

EyAEsPH jmiyiElH EyAEsPieR aikM wieyw. (EyAEsPH mriti mH yi AEylieR puAereA H tniEvi o tijH { ey wic i . EyAEsPu pRu, eedvM nieL riEA qeR aikwi QjipH t iniM ekAuEpAkNem kArYM oAi k.)
19EmAez

yEhAv teR jntey nyi 20yi AEyjnt suEAi niM tiricH TAmi tAvLmwic@. mmiw o lmAyi TAM. 21yEhAv v}i kAi. pk jn eL nyiA yEhAv o yrEm Riy EmGsHtMBvuM rAiyi y o agH n isH t MBvuM pEyAgic @ . rAiyiluM yAecA pAkinH agH n isH t MBM evLic M pk.

95
22pk

puRAwH 13+22-14+20
{eL QjipH t ini ekAu v? {eL mriA Q mmiyi ElH qi ekAuv? Qji pHti { smADAnEAew mric@ ekAAmAyi. aview DArALM zH m zAnmAyi. 12en eyAeyAemH { niEAw pRtANH! QjipHtivc@ { pRu, {eLi oAH vYAl eEw. {Liview ti QjipHt kA Evi Evl ece. view Q mmiyi kiw cAtiluM EBdM aview avew awimkLAyiri kyAyi. 13pE EmAez mRupwi pRu, ByewAtiri! oAwiEAkAtiri! view niH yEhAv nieL ri kAk. niLiniyM QjipHtkAer kAkyil! 14zArA yirikyl A et ni meAM ecEmil . yEhAv ni Evi yM ecyHtekA_M. 15yEhAv EmAezEyAw@ pRu, nieLinANiniyM qEAw vil pitH? nIAnArMBiA yi A EyjntEyAw pRyk. 16nieR Qvwi ecwliEm yk. kw rAyi piLM. aEA yi A EylukAH Niy nilwi nw EpAkA k}iyM. 17 QjipHt kAer {A DIrrAiytinA av nieL piwM. pE {A PR EvAenA znAeNM aveR tirkeLAM rTeLAM z nAeNM ni kANic @ tM. 18aEA {AnANH yEhAveyH QjipHtkA aRiyM. {A PREvA enyM aveR tirwyALikeLyM rTeLyM EtAl i EA av qe driM. Qjip H eesnYe yEhAv EtAli 19yEhAvyew dt jnew piiEl EpAyi. (yEhAvyew dt jneL nyic@ekAH sADA rN avew mi nikyANH ptivH.) atinA yrM wiy EmG sHtMBvuM jnew miniH av ew piiEl EpAyi. 20aen EmGM QjipHtkAM yi AEylu kAmiwyi nilyRic@. yi A

14

smyH EmGsHtMBvuM rAi yi agHnisHtMBvuM avErAewA Ayi. anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, 2 kELAw pIhhI ErAiEl mwiEAkA pRyk. migHEAliM ecwliM mEY bA esEPAnwH rAi k}ic @ A avErAw pRyk. 3 yi AEyjnt mmiyi wiEAyi q PR EvA kM. av EpAkAenA riwmielM PREvA kM. 4 {A PREvAen DIrnAuM. av nieL piwM. pE PREvAenyM eesnYeyM {A EtAliM. aet e mhtVewM. aEA {AnA yEhAveyH QjipHtkA aRiyM. yi AEyjnt eedve asric @ - av avErAw@ pR tH av asric@. PREvA yi AEylukAer piw 5yi AEyjnt re@evH PREvA Ek@. a EkEA av eRyM EsvkAewyM mnS mARi. PREvA pRu, neLinANH yi AEyjntey EpAkA av dictH? EA nmH new awim keL nxHwmAyiri! 6atinA PREvA teR rTM tARAi teRyAkeLyM ew i. 7teR melA rTM aRuRH mikc pwyALikeLyM PREvA o i. oAErA rTinuM oAErA EdYAg AAyi. 8 yi AEyliel jnt vijyi eekyyi EpAvukyA yi. qA yEhAv QjipHt rAjAvAy PREvAen DIrnAiI . PREvA yi AEyjntey piwkyM ecyHt. 9QjipHpALinH aEnkM ti rwyALikM rTmAyi. bAesEPA ki}H ecwlin wH pIhhIErAi tAvLmwic i yi AEyjntey av pi w piwic@. 10PREvAM eesnYvuM teL smIpitH yi AEyjnt ku. av Bye@. av shAyi yEhAvey viLic @ kru. 11jnM EmAezEyAw pRu, nI qinH

puRAwH 14+21-15+10

96
kA aveR mhAzi ku. ati nA jn yEhAvey BykyM drikyM ecyHt. av yEhAv yiluM aveR B]tYnAy EmAezyilM vizVAsmic@. EmAezyew gAnM anrM EmAezyM yi AEy jntyM Q gAnM pAwi yEhA vey sHttic@+ {A yEhAvey pAwi sHt tiM, av mhAtY ecyHt. tireyyM tirAr enyM av kwlielRiu. yEhAvyANH qeR kH . qe ri aven, av {A sHtiyew gAn pAw. qeR pUv i kew eedvmAy yEhAvey {A mhtVew. yEhAveyA vliy pwyALi. yEhAveyANveR EprH. PREvAeR rTeLyM pAL AeryM av kwlielRiu. PREvAeR mikc pwyALik ecwlielA}ukiEAyi. }ilu evM aver mwi. av pARl@kEpAel awi iEl tA}ukyM ecyHt. nieR vleekyew kH atH-tkrM. yEhAEv, nieR vleekyANH z@vien cit RictH. nieR mhABAvM nine tier niver tk. nieR EkApM aver vyH E Alien tIeyEpAel nziic@. EkApEAew nI ayc kAi nA jlM yepAi. o}u evM kiy Bii yAyi. smM atieR agAD BAgLi RtAyi. z@ pRu, {Anver pi w piwiM. {Anver ekA ywiM, {Anver vAekAe wM. qlAM {A qniAyi qwM! pE nI aver Qti. smM aver mwkyM ecyH. } wli QyEpAel av miA.

EylukA kAzM kiiyi. QjipHtkAAke @mAyi. atinA rAiyi QjipHtkA yi AEylukAErAwH awil. 21EmAez teR eekk ecwli mIet yiyEA yEhAv ki} niM atizmAeyA kAH awi ic@. kAH rAi m}uvM vIzi. sm M piLH kr etLiu. 22yi AEy jnt etLiu kiiy kryilUew nw EpAyi. avew wM vlM vz Li evM vlieyA mti EpAel nilekAu. 23aEA PREvAeR rTM tirwyM aver kwli El piw. 24aH atirAviel yEhAv EmGsH t MBiM agH n i sHtMBiM mkLiniH QjipHt eesnYe EnAi. yEhAv aver eylAM micu kI}wi. 25rTew c twe@. avey niyic@ ekAuEpAkA k}iyAetyAyi. QjipHtkA nilvi Lic@, nmiviewniM oAwiEAkAM. yEhAvyANH nmetier EpArAw tH. yEhAv yi AEyjntyH Evi yM ec@! 26aEA yEhAv EmAezEyAw@ pRu, nieR eek kwli mIet yk. QjipHtkAew rT ewyM tirwyewyM Em evM v vI}e. 27atinA EnrM pultinl M mu EmAez teR eek kwli mIet yi. evM sADArN nilyi El tiv. QjipHtkA ev i niM rewA pAu. pE yEhAv aver kwli o}ui Lu. 28evM sADArN nilyi El vH rTeLyM tirw EyyM mwi. yi AEyjntey pi wkyAyi PREvAeR Esn nzi ie@. orAEpAluM reil! 29yi AEylukArAke Niy nilwi smM kwkyM ecyHt. evM avew vz LiluM mtiEpAel ni. 30aen aH yEhAv yi AEylukAer Qji pH t kAriniM ric @ . piIwH QjipHtkAew m]tEdh ecw tIrH awiytH yi AEylukA kAkyM ecyHt. 31yEhAv Qji pHtkAer EtAlicEA yi AEylu

15

10

97
11

puRAwH 15+11-16+3

12

13

14

15

16

17

18

yEhAveyEAel etiluM EveR eedvEA? l ! nieEAel m@ eedvLilatH - tkrmAy viiyA ninH! nI atH-tkrmAy zi yv! mhAtH - t nI ec@! vlkrmyi nin ElAk e nziiA k}iy. pE nI ricver nieR dy ekAu nyi. nieR kA nI aver nieR vivuM sEAxdAykvu mAy nAiEl nyi. m@ rAjYM Q kT EkM av ByewM. ePlisH t Y By viRyHM. qEdAmiel EntA By viR yHM. EmAvAbiel EntA By viRyHM. knAEdzA H eeDrYM nxHwewM. nieR k kAEA jnLi ByM niRyM. yEhAv yew jnt kwEpAM ver, nI vIew jnM kw EpAM ver, av o pAR EpAel nizbHdmAyiriM. yEhAEv, nieR jntey nI nieR mlyiEl nyiM. nieR siMhAsninAyi nI oiy Edz vsiA nI aver avdiM. yjmAnEn, nI nieR EdvAlyM pNiyM! yEhAv qeM BriM!

19aet, yTAi a sMB vic@! PREvAeR tirkM tir AM rTM kwliEl EpAyi. }Liel smjlM ekAuvH yEhAv aver mwi. pE yi A Eyjnt kryilUew kw kw. 20ahErAeR sEhAdriyM vAc kymAy mirYAM o tMbu qw. mirYAmM OIkM pAwAM wAM wi. mirYAM Q vAk pAwi, 21

16

mhtVmA vijyinAyi yEhAvyHH pAwvi. av tirEyyM tirArenyM kwliEleRiu... 22EmAez yi AEyjntey ecw li niH dEr nyicH mmi

yi qic@. m divsELALM av mmiyilUew sric@. av H evM keAnAyil. 23m divs EzxM av mARyi* qi. aview evmAyie iluM atH kyH p umlM wiA ekAilAyi. ( linH mARA q EpriM atinAlANH.) 24jn EmAezEyAw prAtieu. av EcAdic @ , {Lini q wiM? 25EmAez yEhAvey viLic@, ati nA yEhAv aven o mrM kANi c@. EmAez a eviliEA evM av wiA pAkinH nltAyiI. aviewvcH yEhAv jninH o niymM nki. av avew vizVA se prIikyM ecyH t . 26yEhAv pRu, niew eedvmA y yEhAvey ni asriNM. av zriey pRy kArY ni ecNM. yEhAvyew qlA klnkM niymM asrik yAeNi niH QjipHtkAer EAel vYADik vrikyil. yEhAv yAy {A, QjipHtkA nkiy ErAgeLAM ni tril . {AnA yEhAv. ni sQKYM tv {AnA. 27anrM jn lImiEl EpAyi. lImi pu nIRvkM q}uptH QnkmH. atinA jn jli smIpM tAv Lmwic@. wH yi AEylukA lImi niM puReH lImiM sInA yH miwyH sInAyimmiyi eli. QjipHt vitieR rAM mAsiel ptinAM tIytiyAN v leiytH . 2aEA yi AEylukA vIuM prAtiewA wi. av mmiyi EmAez EyAwM ahErAEnAwM prAtie@. 3jn pRu, yEhAv {eL QjipHtivc@ ekAkLykyAyi tiluM nlt. H aview { BNemiluM DArALM ki@mAyi. {AvzYm hArM aview iiyi. pE ni { eL Q mmiyiEl ekAuviri
mAR kyHH qM.

puRAwH 16+4-20

98
10ahErA yi AEyjntEyAew lAvErAwmAyi sMsAric@. averlAM oriwH owi. ahErA sMsAri Ev ql A vM tiriH mmiyi El EnAi. yEhAvyew mhtVM o EmGi tYewtH av ku. 11yEhAv EmAezEyAw pRu, 12yi AEyjntyew prAtik {A Ek@. atinA avErAw pR yk, rAi ni mAMsM BiM. BAti ni vzY m avuM BiM. aEA niH niew eedvmAy yEhA vey vizVsiAemRiyM. 13 rAiyi kAwik tAv Li @M v. av pi keL Rc i Ayi piwic @. rAviel tAvLi @M muik epA}iu kiwi. 14sUrYdic EA muki. mu nIi}i EA epAwimieR ecluk EpAel qEA ciltH tRyiluAyi . 15a kH yi AEyjnt pr sHprM EcAdic@, qANtH?* aet AeNH avRivil A tinA lANH avrien EcAdictH. ati nA EmAez avErAw pRu, yEhAv ni tiA t BNmANitH . 16yEhAv pRy, oAErAM avnv EvtH sMB rik. niLi oAErAM orA H oriw}i* q kNi wMbiluvel A M EzKri k. 17yi AEyjnt aen ecyHt. oAErAM BNM EzKric@. cil m@vErA wt EzKric @ . 18jn tew wMbiluv elAM BNM nki. hAremlAM aLti EzxM qlAvM Ev BNM qEA}umAyi. pE aDikM oriluM Ayil. oAErA M avnvM wMbiM v zYm BNM EzKric@. 19EmAez avErAw pRu, piE divsE tivAnAyi BNM sitH. 20 pE jn EmAezey asricil. cil piE

. {eLl A miview viz cAM. 4aEA yEhAv EmAezEyAw@ pRu, kAzniM {A BNM epiM. ni BiA a mtiyAM. qM jn puR EpAyi atA divsE BNM epRuieywNM. {A pR ytH k ec@EA q EnAAnANitH. 5 o divsEAvzY m BNEm jn oAErA div svuM EzKriAvU. pE evi yA}H c jn BNM tARA EA BNM ru divsE tikyemv kAM.* 6atinA EmAezyM ahErAM yi AEyjnELAw pRu, rAi ni yEhAvyew zi kAM. nieL QjipH t iniM puRE ekAuvtH avnAeN H ni aRiyM. 7ni yEhAv EyAw prAtieEA av a Ek@. atinA nAeL pulec ni yEhAvyew EtjH* kAM. ni {ELAw prAtie@ekAi rikyAyi. EA { vimiAmElA. 8EmAez vIuM pRu, ni prAtie@ekAitH yEhAv Ek@. atinA rAi yEhAv ni mAMsM tM. BAti niAvzYm aM m}uv ki@M. ni ahErAEnAwM qEAwM prAtiewkyAyi. pE EA {l M vimM ki@M. ni qniEA ahErAEnA qtirA yil piRupiRutH qEAk. yEhAvyHetieryANH ni piRu piRutH. 9anrM EmAez ahErAEnAw pRu, ql A yi AEyjnt EyAwM sMsArik. avErAw pR yk+ yEhAvyH mi omic@ vrik. qeA niew prAti k av Ekiri.
p E . . . k A M vimdinmAy zb divsM (zniyA}Hc) jn EjAli ec tA ekAANien. kAvieR EtjH jn tY nAEA eedvM sVIkrici pl p LielAH. tIkAzm o EtjS EpAelyAyi tH.

qANt? H mA q vA EpAelyANH qAyBAxyi tH. oriw}i 1 oAm.

99
divsE BNvuM sUic@. pE ati pu}u vLH nA mAkA wi. 21qM BAti jn BNM EzKric @ . tiAvu BNM oAErAM EzKric@. pE cEyAew* BNM kieyAlic @ EpAyi. 22eviyA}Hc av ri BNM sAdic@. oAErAM ptinARu EkA* vItM av EzKric@. ati nA qlA mAM ArYM EmAez EyAw pRu. 23EmAez avErAw pRu, en sMBviemANH yEhAv pRtH. yEhAvey driA EtYk vimdinmAy zbANH nAeL q tinAlANien sMBvic t H . E pAkewE hAremlAM niH pAkewAM. qA micM v hArM nAeL kAlE mAi vyHk. 24k micM v hArM piE divsEAyi nIi vc@. avyHA ke Ekw vmil. a pu}uvri c@mil. 25zniyA}Hc EmAez jnELAw pR u, ANH yEhAvey mhtVe wvA viEzxvimdinmAy zbH. atinA niLilAM puR vylukLiEl BNM EzKri A EpAktH. kArNM atview A yiriil. el ni EzKric BNM k}ik. 26Ru divsE BNM ni EzKriNM. pE }Hcyew }AM divsM vim dinmAyiriM. atinA aH nil EtYk hArinH oM Ayiri kyil. 27zniyA}Hc cil BNM EzKri A puR EpAeyiluM avH oM lBic i l . 28aEA yEhAv EmAezEyAw@ pRu, ni q nA qeR klnkM pEdzM asriAtiriM? 29 yEhAv zb divse niAy vim dinmAi qEAk. atinA eviyA}Hc yEhAv ni ru divsE BNM tM. aEA
c pklieR wH qM. 16 EkA 2 oAm.

puRAwH 16+21-17+3
zbdivsM nieLlAvM vimi NM. qviewyAeNiluM ni aviewe tuk. 30aen jn zbdivsM vimic@. 31 viEzxAhAre jn mA q viLiA wi. atH ecRiy ekAmliyri EpAel ev M Et EcAiy aw EpAelymAyi. 32EmAez pRu, yEhAv pRu+ niew pigA mikAyi tH riw}i kk. aEA, {A nieL QjipHti niM ekAuvEA mmiyi evcH ni t BNemeH av kANA k}iyM. 33atinA EmAez ahErAEnAw pRu, o BrNieywH riw}i mA ati niRyHk. yEhAvyH mi, niew pigAmikAyi sUic@ vyHk. 34 yEhAv EmAezEyAw kl i c t H ahErA piIw ecyHt. krARieR mi ahErA mA niRc BrNi vc@. 35nAl vxE jn mA Bic @ . vimEdzH , atAytH knAEdzieR atiiyi qMver av mA BitH w. (36w}i (oAem) yi mA aLA avpEyAgicitH. riw}iyANH o oAem.) yi AEyjnt m}uv sI mmiyiniM omic@ yA ecyH t . yEhAv kl i c EpAel av oAErAErA lLilAyi s ric@. av erPIdImieli aview pALymwic@. aview wiA ev mil A yi. 2atinA jn EmAezyH e tier tiriykyM av EnAw tikyM ecyHt. av pRu, { winI nk. EmAez avErAw EcAdic@, ni eLinANH qnietier tiriiri tH ? qinANH ni yEhA vey prIitH? yEhAv nEA ewAiel ni kEA? 3pE jnH vLer dAhm Ayi. atinAlv EmAezEyAw wM prAtie@. nIeyinANH {eL QjipH t i puRE ekAuvtH? {M {ew i kM kkAlikM evM kiAet cAtinAENA {eL ekAuv

17

puRAwH 17+4-18+5

100
M mRuvzM ni. sUrYAsHt myM ver av EmAezyew eek y iiwic@ekAute ni. 13aen EyAvyM sMGvuM yi amAElkYer EtAlic@. 14anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, Q yei q}uk. view qAyi qH k oAi viDi ArY o pusHtki q}uti vyHk. {A amAElkYer pUmAyM m KniM nziiemH EyAv EyAwH tIcyAyM pRyk. 15anrM EmAez o yAgpIWM pNi. yEhAv qeR ekAwiyA qv yAgpIWi Ep mi@. 16 EmAez pRu, {AeneR eek yEhAvyew siMhAsni El nIi. atinA yEhAv qlA yH E A}uemEpAel amAElkYErAwH yM ecyHt. EmAezyew aAyiyeR pEdzM midYAniel puErAhitnAy yiEA yi EmAezyew aAyiy. eedvM EmAezeyyM yi AEyjnteyyM plviDi luM shAyic v}ikeLi yiEA Ek@. QjipHtiniM yi AEy jntey yEhAv nyiM yiEA 2EmAez aRiu. eedvieR mlyH wH pALymwic i EA yiEA aven szic@. EmAez yew BArYyAy siEAReyyM ayA ewiyi. (EmAez aveL vIiEl viitinA av EmAezEyAewAmAyiil.) 3 EmAez yew ru puAeryM yiEA ekAuvi@Ayi. dYe pueR EprH EgExAM qAyi. qeA av jnicEA EmAez pRu, Q viEdzrAjYH {AenA apricitnA. 4 qlIEyes* qAyi mE pueR EprH . qeA av jnicEA EmAez pRu, qeR pitAvieR eedvM qe shAyikyM QjipHtiel rAjAviniH qe rikyM ecyHt. 5 aen, eedvieR ml
eedvM shAyi

tH? 4 atinA EmAez yEhAvEyAw vilpic @ , {A vErAwH q ecNM? avere ekAlA EpAluM tARANH. 5yEhAv EmAezEyAw@ pRu, yi AEyjntyew miEl ecl@k. mAri cilerwi ew uk. nieR QvwiyM kielw k. eenndiyi awiA nI pEyAgic vwiteyANitH. 6 EhAEr bi o pARyHwH {A nieR mi niuM. pARyi nieR QvwiekAwik. atiniM evM puRE vM. kH evM wiAM. yi AEymA EnAiniE EmAez aen ecyHt. 7EmAez linH emrIbA* qM mA* qM Epri@. qeA, aviewv cANH yi AEyjnt aventier tiriykyM yEhAvey prIi kyM ecyH t tH . yEhAv tELA ewAM EA lEyA qH avH aRiyNmAyi. 8erPIdImivcH amAElkY yi A EyjntyHetirAyi yM ecyHt. 9atinA EmAez EyAvEyAw pR u, nAeL tAM puxAer etr ewH amAElkYErAwH @m@k. {A mlmkLiniM nieL nirI iM. eedvM qni t Qv wiyM qeR kiluAvuM. 10EmAezyew vAkLsric H EyAv piE te amAElkYErAwH @mA EpAyi. aEtsmyM EmAez yM ahErAM M mlmkLiEl EpAyi. 11EmAez teR krM mkLiElH yiyEAe}Ae yi AEyj nt vijyic @ . pE EmAez eek tA}HiyEAe}Ae av EtAvi yM piNu. 12ER EnrM k}iEA EmAez yew eek }u. ewyv EmAezyew eek yie vyHA v}iyAElAcic@. atinAl v EmAezyHiriA o vliy pAR ekAuvc @ . anrM ahErAM M EmAezyew eek yii wic@. ahErA EmAezyew o vz
emrIbA klApM qM. mA priEzADi ElABnM prI NM qeAe aM.

18

qlIEyes qeR qM.

101
yAy sInAyiyew smIpM tAvLmwi c i ri EmAezey yiEA s zic@. EmAezyew BArYyM ru pu AM yiEAEyAewAAyi. 6yiEA EmAezyH H o sEzm yc@. yiEA pRu, nieR aAyi ynAy yiEA NitH. {A nieR pieyyM avew ru puAer yM ekAuv. 7atinA EmAez teR aAyiyen kANA R iv. EmAez yiEAyew mi nmsH k rikyM aven Mbi kyM ecyH t . vM prsH p rM ErAgYnileyi EcAdic@. an rM av wt sMBAxN Ayi EmAezyew wAriEl kyRi. 8 yi AEyjntyH Evi yEhAv ecyH t kArY EmAez yiEAvi vizdIkric @ ekAw. yEhAv PREvAEnAwM QjipHtkA ErAwM ecyHtkArYM EmAez viz dIkric @ . v}yiluwnILM t Enri qlA zHneLiyM EmAez pRu. zH n L@AyEAe}l A M yEhAv teL ric kArYvuM EmAez teR aAyiyEnAw@ pRu. 9yi AEyliEvi yEhAv ecyH t ql A nkeLyMpi Ek EA yiEAvi sEAxM EtAi. yi AEyjntey QjipHtkAri niM yEhAv EmAciic t i aEhi vLer hAdmAyi. 10yiEA pRu, yEhAvey vA}Hk! av nieL QjipHtkAew zi yiniM EmAciic@. yEhAv nieL PREvAniniM ri c@. eedvLi veclAM ExHW yEhAvyAeNH {A EAL Riy. t niyNilA yieH av kti, pE eedvM qA ecyH t etH EnA!

puRAwH 18+6-21

11

12yiEA eedvinH cil blikM v}ipAwkM aic@. anrM ah ErAM yi AEy mAM yiEAvi nwiH hArM k}iA v. averlAM aview oiciH yEhA

vyew mivcH hArM k}ic@.* 13piEH, EmAezyHH jnew Em nYAyviDi nwk q o EtYk EjAliyM Ayi. aEnkM Ep AyitinA avH divsM m}u vM EmAezyew mi niE iv. 14EmAez nYAyviDi nwtH yiEA ku. ayA EcAdic@, nIey inANi ec@tH ? nI mAmA yieinANH jneL viDitH? divsM m}uv qinANH jn nieRyw vtH? 15aEA EmAez teR aAyiy EnAw@ pRu, {Ani ecNM, kArNM, tew zH n ew Emlu eedvieR tImAnemA eN aRiytinANH jnM qeR yw vtH. 16jniwyi o tmAyA av qeRyw vM. ew pANH zrieyH {A niyiM. aen eedv ieR niymM pEdzM {A jneL pWii. 17pE EmAezyew aAyiy EmAezEyAw pRu, en ec@ ti zriyAy rIti tl. 18o yHi ec@tH amitEvlyANH. ninH oyHi ecA k}iyil. a nie INiiM! nieR ew yveryM INiiM! 19 ni {A pRytH Ekk. {A nin cil pEdz nke. eedvM niEAewAAyirie q {A Ai. jnew zHnH nI kA ekAwtH wrNM. veyi nI wM eedv EAw sMsAriNM. 20eedvieR pEdzeLyM aveR niym eLyM nI aver pWiiNM. niymM lMGietH nI avH mRi yi nkNM. EnrAy mAi jIviA aver pEdzik. ecE veyev@ pRu ekAw k. 21nYAyADipAM EntAmA yirivA m@ ciler nI etre wNM. eedve bmAni, nin vizVsiAvu tAM Eperwi
averlA M ... k}ic@ av eedvieR yAgpIWieR miliH Bic@ qH tinH aM kliAM.

puRAwH 18+22-19+13

102
jntEyAwH, yAEAbieR mhAvMz EAwH ArY pRyk+ 4 qeR z@ELAwH qniH q ecAnA emtH ni ku. QjipHjnt EyAw {A ecyHttH ni ku. {A o k}ukenEAel nieL vhicH QjipHtiniM puRE nyic M view qeRywE ekAuvM ni ku. 5 ati nA qeR klnk asriA {A niELAwH vzYew. qeR krA sUicH ni ecyH t A nieLeR sVM vizixHwjntyAyiriM. Q ElAkM m}uv qERtA. pE qeR sVM jntyAyiriA nieL {A etrew. 6nieLA EtYk rAxH\mAyiriM-puErAhit ew rAjYM. EmAez, tANH nI yi A EyjntEyAw pREytH. 7atinA EmAez mlyinii Ri jnew mAer viLic@i. yEhAv avErAw pRyA klic etlAM EmAez mAErAw@ pRu. 8ql A vM oEr smy@ pRu, yEhAv aLiec@etlAM { asriAM. anrM EmAez mlmkLi eedv ieRywE mwi. jn aven asriemH EmAez eedv EAw@ pRu. 9 yEhAv EmAez EyAw@ pRu, {A tiiy EmG i kyRi nieRywE vM. {A niEAw sMsAriM. {A niEAwu sMsAritH jneLlAM EkM. nI avErAw@ pRyetAe av qEA}uM vizVsiti EviyANH {Anien ec@tH. aEA, jn pR kArY eLlAM EmAez eedvEAw@ pRu. 10yEhAv EmAezEyAw pRu, M nAeLyM nI jneL o EtYk EyAginAyi oNM. jn avew vO k}ukyM 11mAM divsM qniAyi tARAyiri kyM EvNM. mAM divsM, yEhAv sInAyimlyiEliRivM. jn eLlAvM qe kAkyM ec@M. 12-13pE, mlyew aw niM vLer ak niA nI jnELAw pRyNM. o vr vrcH M a mRicH kwAet EnANM. mley sHp

sMGwiik. pNiEvi mn SmARAver sMGwiik. ver jnew BrNADipArAyi niy mik. yirM EpM Ru EpM ap EpM p EpM vItM jnewEm aDipAAyiri NM. 22 av ptivAyi jnew nYAyviDi nwe. DAn zHnm ei av niew aw vrikyM ninH zH n i tI kliA k}iykyM ec@M. m@ zHn av te eekkArYM ecyHtekAe. qekAeA, av nieR EjAli niEAewAM p vyHM. aEA jneL nyik qtH ninH qmAyiIM. 23nI eneyAe ecyHtA, yEhAv yew hitMEpAel nin EjAlik sugmmAyi ecA k}iyM. aEt smyM kH tew zHn prihric@ ki@kyM ec@M. 24atinA yiEA pR EpAel EmAez vic@. 25yi AEylukA iwyiniH nl v rAy tAM Eper EmAez etrew. aver EmAez gNlvArAi. aver yirM, RH, atH, pH qien y gNew aDipArAi. 26av jnEm nYAyADipA rAyi EsvnM ecyH . tiw yiel t jnH qEA}uM vew mi ekAuvrA k}i u. vuM DAnmAy zHn mAEm EmAezyHH eekkArYM ecE ivZ. 27eR smyiEzxM teR aAyiynAy yiEA EmAezEyAw yA pRu. yiEA sVEdzE EpAvukyM ecyHt.

19

AEylumAy eedv ieR krA QjipHtiniM yAyArMBic tieR mAM mAsM yi AEy jnt sInAyimmiyieli. 2 erPI dIminiANv mmiyiEl EpAytH. yi AEyjnt EhAErbH mlyew smIpM pALymwic @ . 3aEA EmAez eedveANA mlyiEl kyRi. mlyivcH eedvM avEnAw sMsAric@, yi AEy

yi

103
zi mxYEnA m]gEmA ekAle wM. av pARkLAElA ainAElA ekAlewM. qA aven etAwAnA eryM avditH. kAhLM m}uM ver jn kAiriNM. aEA mAEm avH ml kyRAnAvU. 14atinA EmAez mlyiRi jn iwyiEl ec. EmAez aver o EtYk EyAginH tARA kyM av tew vO k}u kyM ecyHt. 15EmAez jnEAw pRu, eedv vumAyi m divsi o EyAgi tARAvuk. smyM ver puxA OIkeL sHpzi tH. 16mAM divsM BAti tiiy o EmGM mlyiEliRi v. wi yM miluM vlieyA kAhLzbHdvuM aviewyAyi. pALyiluAyi verlAM By. 17 anrM EmAez eedvi kANAnAyi jneL ml ywivAriEl ekAuEpAyi. 18sI nAyipv t M pukekAu mwei . o tIcLyi nieEpAel mlyiniM puk y. yEhAv agHniyi mlyiEliRi vtA Niti kArNM. wAet mlyAek luAM wi. 19kAhLi ni zbHdM wt ci m} i. qlAyHEA}uM EmAez eedvEA w sMsAric@. wim}M EpAelA zbHdi eedvM av mRupwiyM nki. 20aen yEhAv sInAyi pv tiElH Riv. yEhAv sV iniM mlmkLiEliRi v. anrM yEhAv EmAezey tEAewAM mlyiEl vrA Ni c@. atinA EmAez mlmkLiEl kyRi. 21yEhAv EmAezEyAw@ pRu, tAE} ecH jnELAw qeR awE vrikEyA qe EnA kEyA ecetH pRyk. avri ecyH t A anvDiEp mriM. 22qeRywE v puErAhit AErAwM Q EtYksmAgminAyi tAeRwvA pRyk. avren ecyHtieli {Anver ziiM. 23EmAez yEhAvEyAw@ pRu, pE jnH mlmkLiEl vrA nAvil. o vr vryHvAM a

puRAwH 19+14-20+10

mRic@ kw M vimiyiEl vretM au teyANEl A pRtH. 24yEhAv avEnAw@ pRu, kiwyiEliRiecl@k. ahErA enyM i mwivrik. pE qeR awE vrA puErAhitA erEyA jneLEyA avdiAtiri k. av aDikM awvA {A aver ziiM. 25atinA EmAez tAE}iRi ecH jnELAwH etlAM pRu. p kln k anrM eedvM pRu, 2 ni LwimkLAyi QjipH t i niH nieL EmAciic niew eedvmAy yEhAv {AnA. ati nA Q klnk niLsriNM+ 3qe alAet m@ eedveL eyAM ni rADitH. 4o vi#hvuM ni A tH. kAziElA miyiel jl ieR }LiElA oieR yM timyAkEyA pM emnykEyA ectH. 5o tri lu vi#heyM rADi kEyA <xikEyA ecA pAwil . qeEA? niew eedvmAy yEhAv {AnA. m@ eedveL qeR jnt rADi tH {A evRu. qnieti er pApM ec@v qeR z@ LAM. aver {A ziik yM ec@M. avew mM ekAc@ mM mAml avew m EpAluM ziiewAM. 6pE qeR klnk asrikyM qe sHEnhikyM ec@v ErAwH {A kN kA@M. avew yirNinH tlmRkELAw {A kNAmynAyiriM! 7niew eedvmAy yEhAv yew nAmM nieLAriluM etAy mAi pEyAgitH . nAmM etAy rItiyi pEyAgi v aprADiyAM. yEhAv aven nixHkLnAkyil. 8zbH o viEzxdivsmAyi e ni kANNM. 9 }Hc yi Ru divsM EjAli ec@k. 10pE }AM divsM niew

20

puRAwH 20+11-21+4
eedvmAy yEhAvey dri ti vimdinmANH. aH M EjAli ectH. ni mAml, niew puAM puimAM awimOIkM puxAemAM aH o pNiyemwtH. qi nH, niew m]gELA niew ngrLi tAmsi anYEdz AErA EpAluM a EjAli ec tH ! 11qeA, Ru divsM EjAli ecyHtH yEhAv kAzvuM miyM smvuM avyiluvyM s] x H w ic @ . }AM divsM eedvM vimic@. aen, vimieR divsmAy zb ien yEhAv a#hic@. yEhAv divs e vLer EtYktytAi. 12ni niew pitAvi enyM mAtAvienyM drik. aen ecyH t A niew eedvmAy yEhAv niH t miyi o sU jIvitM niAvuM. 13ni eryM ekAltH. 14ni vYBicritH. 15ni oM EmAxHwitH. 16nieLAriluM m@ver i N pRytH. 17ayAreR vIwH ni EmAhitH. aveR BArYey ni EmAhitH. aveR awimkeLyM ep awimkeLyM ni EmAhitH . aveR kkAlikeLEyA k}utkeLEyA ni EmAhitH. meArAew o vsHtvuM ni EmAhitH!

104
A yEhAv viri. ni pApM ecAtiritinH eedve driNemH av #hi. 21EmAez, eedvmi kAEmGin wuE EpAyEA jnM mlyi niM ak ni. 22aEA yEhAv EmAezey Q kArY yi AEyjntEyAw pRyA niEyA gic@, {A sViniM ni ELAw sMsAritH ni ku. 23atinA ni qEAw m/ri A sVMekAEA eviekAEA yAetA vi#hL@M AtH . vYAjeedveL ni AtH. 24qniAyi o EtYk yAgpIWM Ak. mH pEyAgic@ EvNM aAA. EhAmyAgM smADA nblikM yAgpIWi ai k. wAet nieR AwkeLyM kkAlikeLyM pEyAgik. qe oAiA {A pRyiw LiellAM ni tH ANM. aEA {A vH nieL a# hiM. 25kl@pEyAgicANH yAgpIWM Aeti AyDMekAH evieyw kl H pEyAgitH . aen ecyHtA {A yAgpIWM sVIkriil. 26 yAgpIWiEl ky RA pwvukAtH. pwvukA iyA, mkLi blipIWiElA eriluM EnAEA av ni ew ngHnt kAM.

jnH eedvByM 18Q smyH tA}HvryilAyi jn mlmkLi wim}M Ek kyM miiNk kAkyM ecyHt. mlyiniM puk ytH av ku. av Epwici. av By viRc@. av mlyiniM vLer mARi niH nirIic@. 19an rM jn EmAezEyAw@ pRu, ayH {ELAw sMsAriNem i { viAM. pE eedvM {ELAw sMsAriA avdi tH. aenyAyA { mriM. 20aEA EmAez jnELAw@ pRu, ByewtH! nieL prIi

m@ niymM kln kM anrM eedvM EmAezEyAw@ pRu, nI jn@ pRu ekAwE m@ niym ni pR y+ 2ni o qAy * awimey vAiyA awim Ru vx EE nieL Esvi. Ru vx EzxM av sVtnAM. av tiPlemAM nkyil. 3niew awimyAEA ayA avivAhitnAeNi ayA sVt nAyi EpAEA aen te EpAke. qA niew awimyA EA ayA vivAhitnAeNi BArYEyAwwie av sVt nAke. 4avivAhitnAy awimyHH

21

qAy aTvA yi

AEylukA.

105
yjmAn o BArYey nkyM BArY puAEA puimAEA jM nkyM ecyHtA avM avew ikM yjmAnERtAyiriM. ni it vx EzxM awim sVt nAyiIM. 5qA awimyHH niyM yjmAn EnAewAte wrAem tI mAniAM. {A qeR yjmAnen sHEnhi. {AeneR BArYeyyM ikeLyM sH E nhi, {A sVtnAyiEAvil- {A view tuM qH ayA pRyNem mAM. 6 aen sMBvicA yjmAn awimey eedvi mi ekAu vM. yjmAn aven o vAtili ElEA kiLAliElEA ekAuv rNM. qiH yjmAn awimyew ecvi o mcy pkrNM ekAH LyHNM. aEA awim yj mAnen teR jIvitkAlM m}uv EsviM. 7ov teR puiey awim yAyi viA tImAniEc AM. aen sMBvicA aveL sVt yAti c o awimey sVtnA c EpAelyl. 8 yjmAn awime i sxHwnAyieli ayAH aveL avew pitAvite tiric@ viAM. aveL vivAhM k}i AemH yjmAn vAgHdAnM ecyHti @ei aveL m@v viA avkAzM ayAH nxHwewM. 9awimeien teR puen eAu vivAhM k}iiAemH yj mAn vAgH d AnM ecyH t i@ei aveL orwimeyEAel kttH. o mkeLEAelte ktNM. 10yjmAn meA OIey vivA hM ecyHtA dYBArYH vOvuM BNvuM o@M RyHtH. vivAh ilUew avvkAzeetAe a v H wM e k A w N M . 11ayA avEvi Q m kArY ecNM. ayALen ecyHtieli av cilevAM wAet sVtyAM. avH ayA ELAw yAetA sAik bAYt ymil. 12orA ereyiluM awic @ ekAA ayAeLyM ekAl N M.
13qA

puRAwH 21+5-22

aetArpkwmrNmAyiri kyM ekAluvAnyA ElAciAti rikyM ecyHtA eedvmAN sMB viic e t kk. suryH Evi jn ApiAvu cil EtYk l {A etrew M. atinA ayAH atielA lEH oAwiEAkAM. 14pE orA EkApM nimiEmA evRu@ nimi EmA meArAeL ktii vDiA ptiyiA ekAlyALi ziie wNM. aven qeR yAgpIWin wniM ekAuEpAyi vDiNM. 15teR aenEyA aeyEyA tl@vM vDiewNM. 16ov meArAeL EmAxHwiecwH awimyAyi vikEyA sVM awimyAkEyA ecyHtA ayA vDiewNM. 17mAtApitAeL zpivM vDiewNM. 18ru Ep ti tmAyA ov mven kl@ekAEA mxHwi ekAEA wicA ni ayAeL qen ziiM? mRiEvyA ekAleieli mRiEvlicven vDiEtil. 19mRiEvyA ErAg zyilAyA mRiEvlicv ayA tAAyiriNM. ayAew smyM nxHwewtinH mv nxHw prihArM nkNM. ayAH pUmA yM suKewMver en ecNM. 20cil cilEA tew awimkeLEyA ep awimkeLEyA miecvrAM. awiekAH awim mri c @ evi ekAlyALi ziie wNM. 21 pE awim mriAtiri kyM ERAli EzxM ayA suKM ApikyM ecyH t A m k ziiewtH. qekAH? yjmAn awimey pNM ekAw vAiytinA atH ayAew sV mANH. 22ru puxA ti @ m@tiniwyHH av o gBiNiey mRiEvlic@ q vrAM. atH av mAsM tikyAet sviA kArN mAEyAM. avH kArYmAy pIf iieli aveL mRiEvlicv ecRieyA pi} owNM. ayA q ekAwNemH avew BAvH niyiM. atinyAeL nYAyADip

puRAwH 21+23-22+6

106
ati v vINA kiNRieR wmyAyiriM rvAdi. 34ayA m]gieR vil nkNM. pE pNM ekAw k}iA c m] g e ayAewAM. 35orAew kAL meArAew kALey ekAA jIviciri kALey av viAM. vi kALyew vilyew pti vM p vyHNM. wAet c kALyew pti vItvuM vM lBiM. 36qA mH kAL m@ m]geL pvici@ei kALyew wm tIcyAyM et@kA rnANH . kAL meA kALey ekAA wm atien a}ic @ vi tieR Epri ArnAM. ayA kALyH pkrM kALey nkNM. teR kALey ayA c kALyH pkrM nkNM. pE c m]ge ayA eekvzM evyHAM. o kALeyEyA AwienEyA EmAxHwiven ni q en ziiM? ayA atien ekAl@ kEyA vikEyA ecyHtA ati en mwieAwA ayAAvil. atinA tA EmAxHwic o kALyH pkrM au kALkeL nkNM. aT vA EmAxHwic o Awi pkrM nAlu AwkeL nkNM. EmAxN inH ayA nxHwprihArM nkiEy pU. 2-4 avnH omieli aven e awimyAyi viNM. av EmAxHwic m]g aEA}uM aveR plue ni keiyA av tA EmAxHwic oAErA m]giM pkrmAyi Qru m]geL wmyH nkNM. m]gM kALyAENA k}utyA ENA AwAENA q zHnml. o k rAiyi BvnEBdnM nwA mi kH eriluM aven vDicA ekAlpAtki lAM vALiyAyiriil. qA ekAlpAtkM pklA nw eti ekAyA vALi te. 5orA teR vyliElA miri EAiElA tIyiA tI teR ayAreR vyliElEA miri EAiElEA pwpiwic A ayA teR vuM nl viLvH ay ArnH nxHwprihArmAyi nkNM. 6ov teR vyliel mw i tIvyHkyM tI ayA

shAyiM. 23qA avH nl mRivH i@ei aveL pvi cv ziiewNM. orA ekAl eA ekAv vDiewNM. o jIv pkrM meA jIv, 24 ki pkrM kH , pl i pkrM pl H , eekyH pkrM eek, kAli pkrM kAlH, 25 epAli pkrM epA, mRivi pkrM mRivH, awiH pkrM awi qienyAyiriNM zi. 26orA orwimyew ki awic@ tEmlicA awim sVtnAM. aveR kH aveR sVAtYi eR vilyAyiriM. awim NAyA luM epAyAluM en te. 27 yj mAn awimyew vAyi tli av eR pl@ ekA}icA awim sVt nAM. aveR plAyiriM aveR sVAtYieR vil. awim epA yAluM NAyAluM aen te. 28o kAL o puxenEyA OI eyEyA ekAA ni atien kelRiu ekAlNM. kALey ni titH. qA kALyew wm ArnAyirikyil . 29qA kALyH H L@keL mitH zIlmAyirikyM atieR Epri wmyHH tAI nkyM ecyHti @ei wm Ar te. qekAeA ayA kALey atieR lH ekiyiil. ati nA kAL ek}iu nwH erey iluM ekAA wmyAyiriM Ar. ni kALey kelRiu ekAl@EtAewAM te wmEyyM vDiNM. 30qA mricyAew vI@ kA pNM sVIkric@evvrAM. a eneyi kALyew wm vDie Ewtil. pE nYAyADip viDi y pNM ayA nkNM. 31kAL oveR puenEyA pui eyEyA ekAAluM Et niymM pAliewNM. 32kAL orwimeyyANH ekAl@eti kALyew wm awi myew yjmAnnH m eviAzH* ekAwNM. kAL ekAl e wkyM EvNM. awim NAyAluM epA yAluM te niymM. 33ov o kiN mwAetyiw kEyA kiNRieR mwi qw mA@kEyA ec@ekAH o m]gM
m eviAzH putieyArwimyew vil.

22

107
reR vyliEl pw piwi kyM ecyHtA tI evcv nxHw prihArM nkNM. 7orA teR ayArEnAw teR pNEmA sADnELA sUi NemH vzYewAM. ayAreR vIi niH pNEmA sADnELA EmAxHwieA ni q ec NM? ni ken kupiwiA miNM. ni ken kupiwi c A k tA EmAxH w ic t ieR ri pkrM nkNM. 8pE niH ken kupiwiAnAyiel i vI@wm ArnAENA qH eedvM viDiM. vI@wm eedvsm ecl@kyM ayA knAENA qH eedvM viDikyM ec@M. 9o kALEyEyA k}utEyEyA ec riyAwienEyA vOeEyA nxHw e mEetiluM vsH t vienEyA ecAli ruEp ti tmAvu kyM orA eteRyANH, qM mv al, eteRyANH, qM pRyEA vM eedvsmi El EpAkNM. rANH aprADi ey eedvM niyiM. aprADi meyAH sADnieR vil yew ri nkNM. 10orA meArAL@ew k}uteyEyA kALeyEyA wienEyA Rc@nA sUiA stikyM m]g inH qeiluM pri p@kEyA a cEpAkEyA M kANA tirie a EmAxH w iewkEyA ecyH t A q ecNM? 11tAnl m]ge EmAxHwicetH ayAr vizdIkriNM. a stYmAeNi tA EmAxHwicielH ayA yEhAv EyAw stYM ecNM. m] g ieR wm stYM sVIkriNM. wmyHH ayvAsi nxHwprihArM ekAwEmil. 12pE ayALA EmAxH w ic e ti ayA nxH w pri hArM nkiEy tI. 13 m] g e etiluM kA@m]g ekAtAeN i ayvAsi atieR m]tEdhM etLivAyi ekAuvrNM. ekAle m] g i nxH w prihArM ayA wmyHH nkyM Ev. 14ayvAsiyew kiniM orA etiluM sADnM kwM vAi eAuvA sADnieR

puRAwH 22+7-23

pU rvAditVM ayAANH. o m]gi priEkEyA a cA kEyA ecyHtA ayAr ati eR wmyH m]gieR nxHwpri hArM nkNM. ayvAsi rvA diyAkA kArNM wm aEALview Ayiil qtANH. 15 pE m]g EAewAH wmyAyievi ayvAsi nxHwprihArM ekAwE til. aTvA, m]geeAH EjAli ecitinH ayAr ti PlM ekAwei, m]gM cA kEyA ati pEkEyA ec@ ei ayA nxHwprihArM ekAw Etil. m]ge pEyAgitinH ayA ekAw pNM te mtiyAy nxHwprihArmANH. 16orA avivAhityAy* o knY key EriicH avmAyi eelMgi kbiEleA ayA aveL vivAhM k}iNM. ayA avew pitAvinH m}uv eppNvuM ekAwNM. 17 ayAeL vivAhM k}i A teR mkeL pitAvH avdiA tiAluM ayA m}uv kyM av ekAwNM. 18BicArv] ik ecA ni o OIeyyM avditH. avLen ecyHtA pie aveL jIviciriA ni avditH. 19m] g mAyi eelMgikbM pulvAM ni orAeLyM a vditH. aenyAyA ayA ekAlewNM. 20vYAjeedvi bliyi ven nziiNM. yEhAvyAy eedvi mAEm ni bliy iAvU. 21QjipHti ni mH viEdzi kLAyie kArYM oAik. ati nA niew nAi viEdziyAyi ri eryM ni vi kEyA pvikEyA ectH. 22viDvkELAEwA mAtApitALi lA ikELAEwA ni o <r tyM vitH. 23 viDvk ELAEwA anATErAEwA ni qe
avivAhit aTvA vivAhM niyi ev. purAtn kAlH yi AEyli vivAhniyM k}i sHIey sMb ic niym vivAhM k}i sHIey sMbic niym EpAelyAyi.

puRAwH 22+24-23+11

108
3o pAveveREm nYAy viDi nwEA avEnAw sh tApM mlM k piNEcAM. pE av et@kArneli mAM ni aven piNyHk. 4nxHwe o kALEyEyA k}ut EyEyA ni kA atieR wm nH atien piwic@ nkNM. wm niew z@vAeNi EpAluM aen ecNM. 5amit BArM ekAH o m]gM nw AnAvAet vixmi kA ni m]ge shAyiNM. m]gM niew z@LielAvEtA eNi EpAluM niLtien shA yiNM. 6pAvELAwH anIti kANiA eryM ni avditH. m@ ver ni viDiEAel te avM viDiewNM. 7orA etiluM kArYi et@ kArnAeNH vLer ktElAew EvNM ni pRyA. orAeti rAyi etAy ErApN yi tH. nixHkLnAy orAeLyM ecA inH ArenAErApicH vDiA oriluM avditH . nixHkLnAy orAeL ekAl@ etA vM {A mA ekAwil. 8oveR eti @ niA ni pNM tA oriluM a sVIkritH. arM pNM ekAw o nYAyADipen stYM kAti niM anAiEyAM. arM pNM nl v ereAu kM pRyi AM kArNmAkAM. 9o viEdziEyAw ni oriluM anIti vitH. QjipHtilA yi kAlH niM viEdzikLA yi q kArYM oAik.

23

iluM etAy ecyHtA avere viLic @ kryM. avew nilviLi 24{A {A EkM. vLer EkApiM. nieL {A vAekAH vDiM. aEA niew BArYmA viDvkLAkyM ik anATrA vukyM ec@M. 25qeR jntyielArA drinA eNi, niLvnH pNM ekAw evi, ati pliz vAAtiri k. EvgM pNM trA niLven nibikymtH . 26ni trA pNM eevkAet trAM q vAgH d AnEAew nieArA teR putH tA sUrY asHt miti mute ni putH av tiric@ nkNM. 27 put ieli teR zrIre epAtiyA nAvil. RuEA ayA vlA et tM. av qEAw vilpi tH {A EkM. {A kN yvnAkyA a iM. 28eedveEyA jnEntAeLEyA ni zpitH. 29viLevwEA ni dY e DAnYvuM dYe p}sM qni trNM. vxAvsAnMver kA nitH. niew dYjAtpuAeryM ni qni trNM. 30niew dYjAtrAy kkAlikeLyM wk eLyM qni trik. dYjAt dY e }u divsM atieR mAtAvi EnAewA nie. qAM divsM aven qni trik. 31ni qeR EtYk jnt yANH. atinA kA@m]g vDic m] g ieR mAMsM ni BiA tirik. c m]geL nAyH tiekAe. m@verRicH N pRyAti rik. ni EkAwtiyi sAiyAyi niEA dxHwnAy oven kM pRH shAyiAemH R ekAwtH. 2melAvM ec@ qekA umAM o kArYvuM ectH. o sMGM A et@ ec@ev i ni avErAw EcrtH. etA ykArY ec@vA nieL nib ivA aver avditH . zriyM nYAyvumAytH ni ec@k.

viEzx avDidin vityHkyM ni ew viLvH ekAyHetwkyM ec@k. Ru vxM miyi aVAnik. 11}AM vxM miH viEzxe vimEvLyAyiriM. niew mi yi oM nwAtirik. qeiluM vLrA wyAyA a ekAyHetw tinH pAveL avdik. av EzxitH kA@m] g M ti ekAe. niew miriEA
10vik

109
LiluM olivu mrEALiluM aen te ec@k. 12Ru divsM EjAli ec@k. }AM divsM vimM! tH niew awimk eLyM m@pNiAeryM o divsM vimiA wyAM. niew kAL kM k}utkM a vimM ki@M. 13Q niymeLlAM ni as riemH R vk. vYAjeedv eL rADitH . avew Ep EpAluM ni critH. 14oAErA vxvuM niH mH viEzx avDidivsAvuM. avDidivsLi qeR vizixHw l vH ni qe rADi NM. 15dYe avDidivsM puLi iA aieR epALAyi riM. {A niELAw@ kl i c EpAelyAyiriM atH. a ni puLimAvu EcA aM BiM. }u divsEH a wM. ni QjipHtiniM puR v smy mAkyA bIbumAsi* EvNM niLtH EGAxivA. sm yH oAErAM qni bli ekAuvrNM. 16 r A m e avDidivsM ekAyH/vmANH. niew pAw vitc DAnYM ekAAnArMBi Evn AlieR dYnAkLilANitH. mAme avDidivsM viLevw iERtANH. vsAnilAvNM atH. aH ni niew vyli ni m}uv viLvuM EzKriNM. 17puxAerlAvM i m tvN o EtYk lH niL@ew yjmAnnAy yEhAvEyAewAmAyi riA vrNM. 18ni o m] g e ekAH atieR rM qni bliyAyi aiEA aEtAewAM puLi ic mAvu EcAiy aM niEvditH. Q bliyini mAMsM BiEA o divsM ekAute ti tINM. aw divsEH mAMsM* sUic@ vyH tH.
bIbH mAsM vsmAsM. nIsAmAs mANitH. tAH mAcH-i kAlM. mAMsM ekA}uiEletiluM qM. puR. 12+10 kAk.

puRAwH 23+12-26

19ekAyHkAlH ni viLvu k EzKriEA ni ekA@ ql A ieRyM dYPlM m}uv niew eedvmAy yEhAvyew Bv niEl ekAuvrNM. tyAwieR pAli pAkM ecyHt AwieR mAMsM ni ti tH.

sVM mi EnwA yi AEylien eedvM shAyiM 20eedvM pRu, {A o dten ni mAyiyyH. ni Ayi {A oiyiri lE dt nieL nyiM. dt ni eL sMriM. 21dten asri kyM aven piwkyM ec@k. avEnAw m/ritH. ni av EnAw ec@ anItikeLAM dt epARukyil. qeR zi avni luH. 22 av pRyetlAM ni asriNM. {A niELAw pR yetl A M ni asriNM. ni aen ecyHtA {A ni ELAEwAmAM. niew m}uv z@emtier {A nilekA_M. nietier nivel A M {AenA z@vAyiriM. 23eedvM pRu, qeR dt nieL EdzilUew nyiM. aEmA rY, hitY, eprisY, knAnY, hivY, eybUsY qI vYtYsHt jntketier av nieL nyiM. pE aver m}uv {A EtAliM. 24avew EdvAer ni rA DitH . oriluM EdvAew mi nmikymtH . nieLAri luM avew jIvitM nyitH. av ew vi#heL ni nziiNM. avew EdvAer oAiA av vciri kl@kM ni nzii NM. 25niew eedvmAy yEhA vey ni EsviNM. aen ecyH t A {A ni DArALM avuM evvuM tH a#hiuM. niew ErAgeL {A niExM mA@M. 26niew OIkeLlAM ik AkA ApHtrAM. avew i keLAM jnn smyH mriil . ni {A dIGAyS n kyM ec@M.

puRAwH 23+27-24+11

110
mAM ml kyRi vH o EtYk akliniH qe rADiNM. 2aEA EmAez mAM yEhAvyew awE vrNM. m@v yEhAv yewywEl vrtH. bAi jn LAke ml kyRi vrikEpAluM ectH. 3yEhAvyew ql A cM klnkM EmAez jnELAw pRu. aEA jneLlAvM Ec pR u, { yEhAv pR qlA klnkM asriAM. 4atinA EmAez yEhAvyew kl n k o Li q}utivc @ . aw BAti EmAez q}uEH mlywivAri o yAgpIWM oi. av yi AEyliel pu EgAmAyi pu kl@k Apic@. 5 anrM bliyiA EmAez, yi AEyliel yvAeL ayc@. av yEhAvyHH kALkeL EhAmikyM smADAnblik a ikyM ecyHt. 6EmAez m]gew rM EzK ric@. ati pti av tLikkLi qw. rieR mE pti, EmAez yAgpIWiluemA}ic@. 7piIwH EmAez krARieR keLwH vAyic @ . ql A vM EkeyANH EmAez a vAyictH. jn pRu, yEhAv kl i c niym { Ek@. av a sric @ ekAAemH { R t. 8anrM EmAez blim] g ew rM niR tLikeyw. av rM jnewEm tLic@. av pRu, eedvM nimAyi o viEzxe krARuAiytieR etLivANH Q rM. yEhAv ni nkiy c krARien vizdIkri. 9anrM EmAezyM ahErAM nAdAbuM abIvuM yi AEyliel q}up mAM mlmkLiEl kyRi. 10 mlmkLi av yi AEy lieR eedve ku. kAzM EpAel etLi nIll@ EpAel qEA oH aveR pAdH awiyi Ayi! 11yi AEy liel mA qlAvM eedve ku. pE eedvM aver nzii

27ni z@ELAw @m@ EA qeR mhAziey {A niew miElyyH AM. ni ew z@eL m}uv EtAliA {A nieL shAyiM. nie tier yM ec@v zy}m Ayi tiriEAwM. 28ni mE {A kwlien* ayyH M. av niew z@eL rM. hivYM knAnYM hitYM niew nAw viwM. 29pE avereyl A M Evg i niew nAw vi@EpAkA {A nibikyil. o vx ii qni ecAnAvil. aver a EvgM oAwicA aviwM nYmAM. aEA vnYm]g avi ew epkyM DiptYM Api kyM ec@M. av ni vLer zHnmAvuM. 30atinA vLer sAv DAnEm {A jntkeL puRA kyZ. ni nAiluwnILm yA wrNM. ni ecl@iw nieAe m@ver {A oAwiAM. 31ecwmt yIsundiver y EdzM m}uvM {A ni nM. pwiAeR atii ePlisHtYew kwluM (emfiERni y kw) ki}E atii aERbY mmiymAyiriM. aviwe nivA sikeL EtAliA nieL {An vdiM. avereylAM ni oAwi M. 32ni jntkL@mAEyA av ew EdvAmAEyA o kArARuM AtH. 33aver niew rAjYH tA avdikymtH. ni aver aview tA avdicA av nieA ekNiyAyi IM- qnietier av ni eLeAu pApM eciM. ni avew EdvAer rADiAM wuM.

24

eedvvuM yi AEyluM tilu krA eedvM EmAezEyAw@ pRu, nIyM ahErAM nAdAbuM abIvuM yi AEyliel q}up
kw QceyEAlu, otrM ANi. etA yTA kwElA eedv ieR dtEnA aveR mhAziEyA kAM.

111
cil.* av omiciH tikyM wikyM ecyHt. eedvieR niymM EnwA EmAez EpA 12yEhAv EmAezEyAw pRu, mlmkLi qeRywE vrik. ru pr kl@kLi {AeneR p EdzM niymM q}utiyi@H. pEdzM niymM jn EviytANH. Q pr kl@ k {A nin tM. 13atinA EmAezyM shAyi EyAvyM q}uEH mlmkLi eedvsiDiyiEl EpAyi. 14EmAez mAErAw@ pRu, view {eL kAirik. { mwi vM. {A EpAyi}iA ah ErAM M nieL BriM. e iluM qeiluM zHnAey i aver smIpik. EmAez eedve kA EmAez mlmkLiEl EpAyi. EmGM mley mwkyM ecyHt. 16yEhAvyew mhtVM sInAyiml yiEliRi v. EmGM Ru divs EH mley mwi ni. }AM divsM, EmGiniH yEhAv EmAezEyAw sMsAric@. 17 yEhAvyew EtjH ml yew mkLi k tIEpAel yi AEylukAH zYmAyi. 18an rM EmAez mlmkLi EmGiiEl H kyRiEAyi. nAl pkluM nAl rAiyM EmAez mlmkLi ti.
15anrM

puRAwH 24+12-25+15

vu sADnew pik tA+ sV M, evi, oAwH , 4 nIl-DU%-v luekAu En lin, i ErAmM, 5 QRyHi i EtA, m nAwieR EtA, kEvlkM, 6 viL e, aBiExkeetliM* primL DUpiM vzYmAy sugvY , 7EgAEmdkl@M mhApuErAhi teR EPAdiluM* nYAyviDimA c yiluM ptiA rl @ k qivyM sVIkrik. viwArM w pRu, jn qniEvi o vilmA e. aEA qniH aviwyi vsiAnAvumElA. 9 viwArvuM* atilu vsHtM qenyiri NemM {A nie kANiAM. {A nie kANi EpAel te qlAM pNiyk.
8eedvM

visAnM yEhAv EmAezEyAw pRu, 2 q n i kA}HcvsHt ekAuvrA yi AEyjntEyAw pRyk. t qAeNniH kA}Hc vyHEetH oAErAM avrv ew mni niyik. sAn qniEvi sVIkrik. 3jn LiniM ni sVIkriA

25

sAYepkM pEyAgic H o EtYk epkmAk. atinH rr m}M nILvuM, or m}M vItiyM, or m}M yrvumAyiriNM. 11epk ieR akvuM puRvuM sVM ekAu epAtiyk. epkieR vi @M sV piwiiNM. 12atinH nAlu sVvLyAkM piwiik. Q sVvLy nAlu mlkLi EvNM piwiiA. oAErA vzM ru vItM. 13epkM mtinH kEvlkM ekAu Ai sVM epAti tuk Ak. 14tuk epkieR mlkLilu vLyLilUew kwk. epkM mA tukpEyA gik. tuk puRewtH. 15Q tuk qEA}uM epkieR vL yLi te kiwe. tH puRe wtH.
10kEvlkM

yi A E y l i e l . . . n z i i c i l mxYH eedve kANA k}iyil qA eebbi pRytH. qA tA qen yiriemH Q EntAeL kANiN em eedvi EtAi. atinA av aveA EtYkrItiyi tY nAyi.

aBiExkeetlM mAy oliev. tH etiluM vYiyewEyA vsHvieR EyA Em tLicH vYiEyA vsHEvA o EtYk dQtYinAyi etrew eiriev kANi. E P A d H puErAhitA Dri EtYk vsHM. puR. 28+6-14. o

viwArM aTvA sELnwArM. eedvM teR jnELAewAM vsiA vEc wArM.

puRAwH 25+16-26+1

112
pAM pAnIyyAgi vsHt qwAvyANH. 30Emz Em qeR mi EtYk avuM vciriNM. aetlAyHEA}uM qeR miluAyiriNM. viLkA ni o viLkA ANM. atieR vwM tuM tni sVM ekAuAk. pUM puxH p puwM emA@kM tni sVMekAH Ak. aetl A M oxNmAyi Eck. 32viLkAlinH m zAKk o vzM m zAKk mRuvzmAyi Ru zAKkAyiriNM. 33oAErA zAKyiluM m pU vItM. puxHppuwM emA@km bdAM pUEpAelyAyiriNM av. 34viLukAlinH nAlu pU wiy Ak. emA@kM puxHppuwM Ec bdAMpuxHpM EpAelyAyiri NM avyM. 35tieR vz niM m zAKk vItm Ru zAKk viLkAliAyiriNM. zAKk tiEnAw Ec BAg LiElAErAiM tAe}y l niM emA@M puxHppuwvum o pUvuM vyH NM. 36tni ti EvNM viLkAluM pUM zAKkM qlAM niiA. aveylAM awicH oxNmAyi EcNM. 37 anrM }u dIp Ak. atH viLkA li piwiiNM. viLkAli milu EdzmAek a evLicM pkM. 38krinIikM pAM ti ANM. 39viLkAluM m@ sADnmAA q}upu pQH tM pEyAgiNM. 40mlmk Li {A kANic@ t EpAel tYmAyi qlAM AA ik.
31anrM

16eedvM pRu, {A nin krA trA EpA. krA epk ilAk. 17 anrM o mwi A k. mAy sVi EvNM AA. tinH rr m}M nILvuM or m}M vItiyM EvNM. 18qiH sVM awic@ pri ru ekb mAlAKmAer* Ai mwiyew r mAyi vyHk. 19 o dten mwi yew orM mE dten mE aM vyHk. aver mwiyew BAgmAyi e EcNM. 20avew ciR k kAzEH viwi vciri NM. dtAew ciRk ekAH epkM mwiyiriNM. av prsHprM EnAiyM mwiyiEl EnAiymANH niEtH. 21nin {A krA trAM. krA Q epkivcH mwi ekAH aw yHk. 22 {A nieL kum@EA e}Ae sAYepkR ek bumAlAKkiwyini sMsA riM. l niekAH yi AEyjntyHH {AeneR qlA jH{kM nM.

Emz o Emzy Ak. atinH ru m}M nILvuM o m}M vItiyM or m}M yrvuM AyiriNM. 24Emzey mAy sVM ekAu epAtiykyM @M sV awikyM EvNM. 25Emz yH iluM o eek vItiyi* o cmANM. cinH sV piwiiNM. 26 anrM nAlu sVvLyAi EmzAlukLi liri nAlu mlkLiluM Rik. 27EmzyH @m ciEnAw Ec vyHNM Q vLy. Emz mA tuk Q vLyLi lANH vyH E tH . 28kEvlkwi ekAuAiy tukM sVM epAtitAyiriNM. Emz mA tANH Q tuk. 29 mAy sV i kiM EkArikM BrNi kM pAM ANM. BrNikM
ekbumAlAKmA eedvieR vizixHw dtA. Q dtAew timk krA RieR Epwki mkLiluH. o eek vItiyi nAlu virlukL@ew vIti; atAytH miH.
23kEvlkwiekAH

26

viwArM yEhAv EmAezEyAw pRu, p tirIlkekAH vi wArM ANM. En linM nIl-DU%-v lu ekAuM A iytAvNM tirIlk. prizIlnM Enwiy o klAkAr ekbumAlAK mAew ciM tirIlkLi iiwi iNM. tirIlkLiEl viw ni ciRk atiAyiri

113
NM. 2qlA tirIlyHM oEr vli mAyiriNM. oAErA tirIlyHM pieyu m}M nILvuM nAlu m}M vItiyM EvNM. 3 tirIlk ru BAg LAyi iEck. au tirIl k ti iEc k. bAi au tirIlk EveRymAyi i Eck. 4 o BAge avsAn tir Ilyew ariki piwiiti vLyAA nIlNi pEyAgik. mE BAgieR av sAn tirIlyHM aen te ec@k. v rieRyM arikLi luekAu a vLy piwiiNM. 5 dYEtieR aH a vLyAyiriNM. rAm EtieR aM ate vLy AyiriNM. 6 aen atH sV vLyAkyM avey tir IlkeL ti EctinH pEyA gikyM ec@k. atH viwA re oAyiIM. 7viwAre mw meA wArMwi Ak. ptienA tir Ilk tipEyAgiNM. i ErAmM ekAuEvNM aAA. 8tirIlkelAM oEr vliM yi rikyM EvNM. m m}M nILvuM nAlu m}M vItiyM avyHH oAErA iM AyiriNM. 9 avyi aeien o mAyi i Eck. pie eRien meA mAyM iEck. RAmE tieR piBAgM wArieR mi mwiyiwNM. 10o M tirIlkew avsAne tirIlyew arik Li a vLy piwiik. mE iluM en te ec@k. 11tirIlk iEctinH a tH oA@vLy Ak. atH wA re oAiEc. 12Q wAr ieR Ezxi avsAntirIl yew pti viwAriR pi BAgi tAe} iiwM. 13ru vzLilumAyi Q wArieR tir Ilk viwArieR tA}e arikiniM o m}M tAE} i iwNM. aen wArM vi wAre pUmAyM mwM. 14puRem y wArinH ru mwik ew Ak. o mwi NAwieR v miy EtAluekAutAyiriNM.

puRAwH 26+2-30

mE mwi En EtAlu* ekAuM A iytAyiriNM. 15viwAre tAi ni c kEvlkwi ekAuA NM. 16oAErA ciM p m}M yrvuM or m}M vItiyM Ayiri NM. 17 oAErA cvuM AA pr sH p rM Eciri Rueky rH k EvNM. viwAri ceLlAM o EpAliriNM. 18viwArieR etvzE te p c EvNM. 19avyHH nAltu vwk evi ekAuANM. o cinH ru evic@vwk vItM tAe}yAyiiwi iNM. oAErA iM o vw vItM EvNM. 20viwArieR mE vzEM (vwvzM) p cANM. 21oAErA cimiw yi ru vwk q kNi Q cH nAltH evic@vwkM Ak. 22viwArieR pi BAgEH (pwiARuvzM) Ru c wiyAk. 23viwAr ieR piBAgH mlkAyi ru cAk. 24 mlkLiel c vi iEcNM. mkLi o vLyM ekAH ceL iEc NM. ru mlyiluM aen te ec@k. 25aen wArieR pwi AeR aH q@ cAyi riM. oAErA ciM tAe} re kNi ptinARu evic@vwkM AyiriM. 26kEvlkwiekAH vi wArieR cH a}ik A k. wArieR dYe vzH Rueky aH a}ik ANM. 27viwArieR aE vz cH au iEclu k AyiriNM. wArieR piBAg cM au i Ecluk EvNM. 28or c LiniH mE a cMver nwvile a}ikwH EpAkNM. 29c sVM epAtiyk. a}i piwiiA sVvLyM A NM. a}ikM sVM epAtiyNM. 30ni {A mlmkLi kANic@
En EtA kwnAyH aTvA kwp vieR ciniM AiytANH Q EtA.

puRAwH 26+31-27+14

114
oAErA ekAuM oAErA mlyH EcH oxNmAyiINM. anrM yAgpIWe oAwekAu epAtiyk. 3yAgpIWi pEyAgiA pAM pkrNM oAwekAH AiyiriNM. klM EkAri kM kiM m_kM tLikkM ANM. yAgpIWiniM cArM vAriLyAnANiv pEyAgiEtH. 4yAgpIWinH o mwiyM ANM. mwi o vlEpAel AiytAvNM. mwiyew nAlu mlyH M oAwekA u oAErA vLyM piwiik. 5yAgpIWieR vi atieR @pwi tAe}yAyi ElAhwH piwi ik. atH yAgpIWieR v i niM atieR ptiEyALM mw tAyiriNM. 6yAgpIWinH kEvlkwi ekAuAi oAwu epAti tAu kM ANM. 7yAgpIWieR vzM vLyLilUew tH kw iyiriNM. pIWe mtinH tuk pEyAgik. 8 plkekAH nYmAy o epiEpAel yAg pIWe Ak. {A mlmkLi vc H niELAw@ pREpAel EvNM yAgpIWM AEtH. viwArieR mM o mM A NM. etvzH Ru m}M nILm tirIlkew e{ARi ekiyiriNM. En linekAAyiriNM tirIlk AEtH . 10p kM ptH oA@ vwkM pEyAgik. kew ekA kM @pyM eviekAuA NM. 11vw vzM tirIlyHH Ru m}M nILmAyiriNM. atinH p kM ptH oA@vw kM AyiriNM. evi ekAu ekAkM evi ekAu @ pkM ANM. 12mieR pwiAeR vzH p kAlukM p vwkmAyi a m}M nILm tirIl A yiriNM. 13mieR ki} vz iM a m}M nILmAyiri NM. 14mEH Q ki} vzM o kvAwM yiriM. kvAwieR o vzH ptin m}M nILm
9viwArinH

t EpAelte viwArM ni ik. viwArieR i lin pEyAgic H viwArieR vzM p NM. nIl-DU%-v lukp EyAgicH ekbumAlAKmAer tirIl yi iiwiiNM. 32kEvlk wi pEyAgic H nAlu k Ai avey sVM ekAH epAtiyNM. kLi sVM ekAuAiy ekAk Ec NM. k nAlu evic@vw kLi piwiiNM. qiH tirIl sVeAkLi iyiwk. 33sVvLyew tAe} EvNM tir Il vyHA. sAYepkM tirI lyH pii vyH NM. tirIl vile ativilvu mAyi EvtiriM. 34ativi lH sAYepkieR Em ati eR mwi vyHNM. 35vilH , tirIlyew mRuvzH nIyAiy vizixHwEmz vyHk. viwArieR vw vzAyiriNM Emz vyHEtH. et vzH viLkAluM vyHNM. Emzyew qtivzANH viL kA vyHEtH.
31En

viwArieR vAti viwArieR vAti mRyHA o tirIlyA k. nIl-DU%-v lukM En linM pEyAgic@ EvNM tirIlyAA. atiE ci M iEcNM. 37 tirIl yHH au sVeAk A k. kEvlkwiekAuAiy au k sVM epAtiH Ak. au kM Evi aH oA@ vwkM Ak.
36anrM

27

EhAmyAgi yAgpIWM yEhAv EmAezEyAw pRu, kEvlkwiekAH o yAg pIWM Ak. a smcrmAyiri NM. atinH au m}M nILvuM au m}M vItiyM m m}M yrvum AyiriNM. 2yAgpIWieR nAlu mlkLiluM ekAuAyiriNM.

115
tirIlkAyiriNM. m kM m vwkM vzA yiriNM. 15 mE vzM ptinu m}M nILm tirIlyANH EvtH. vzH m kAlukM m vw kM EvNM. 16mieR kvAwinH p m}M nILm tirIlyAk. En linM nIl-DU%-v luM pEyAgic@ EvNM tirIly AvA. ati ciNikM iiwiiNM. tirIlyH nAlu kAlukM nAlu vwkmANH EvtH. 17 mi @m qlAA lukM eviekAH iEci riNM. kLiel ekAk eviekAuM vwk oAwekAuM ANM. 18mieR nILM Ru m}vuM vIti ap m}vuM yiri NM. mi @m tirIlk H au m}M yrmAyiriNM. En lin ekAuAiytAyiri NM tirIlk. ku kI}i lu vwH oAw ekAuM. 19vi wAriel qlA pkrNM wA rikM m@ sADnM oAwekAH AiytAyiriNM. mi @ m ql A tirIlikM oAw ekAuAiytAyiriNM. viLi q nl oliev ekAuv rA yi AEyjntEyAw klik. qlA sYyHM kiE viL i q pEyAgik. 21viL ien kA sUiEtH ahErA eRyM puAewyM mtlyANH. sELnwAriel dYe mRi yiElH av EpAM. krARieR epkmiri mRiyew puRH ru mRikeLyM Evtiri tirIlH piilANH atH . aview yEhAv yew timi sY mt BAtM ver viL kAkyANivew m tl. yi AEyjntyM avew piRAM Q cM qAlvuM a sriNM.
20vuM

puRAwH 27+15-28+10

nAdAbH, abI, qelyAsA, QTA mA, qivErAwM yi AEylukA iwyi niM nieRywE vrA pRyk. av puErAhitA rAyi qe <xie. 2nieR sEhAdr ahErAnH viEzxvO Ak. vO avnH mhtVvuM bm tiyM nM. 3 vOAA prizIlnM lBicv jniwyi luH . avH {A viEzxmAy k}ivH* nkiyi@H . ahErA Evi vO A avErAw pRyk. vO, av qe viEzxe rItiyi <xi q kANiM. aEA avnH qe <xiA k}iyM. 4 avAE vO veyAeyANH+ nYAy viDimAc , EPAdH , nIlEmli, evAyM, tlAvH , ar. nieR sEhAdr ahErAM puA M EviyANiv AEtH . aEA ahErAM puAM qe <xiAnAvuM. 5 sVlu kM En linM nIl-DU%-v luM pEyAgiA avErAw pR yk. EPAdM aryM En linM, nIl-DU%-v luM pEyAgic@ EvNM EPAdAAenH avErAw pRyk. vLeryDikM sAmYm ov EvNM ecA. 7EPA dieR ru mliluM EtAk EvNM. av ti biiAvu EpAel EvNM EPAdieR mlk Li piwiiA. 8av atIv EyAew EPA di Evi o aryM enNM. aryM EPAdiAiy EpAel sVlukM En lin M nIl-DU%-v luM pEyAgi c@AiytAyiriNM. 9ru EgAEmdkl@keLwk. ri yi AEylieR (yAEAbH) pH mewyM Ep ekAk. 10Ru Epk o riEluM
6sVlukM

28

puErAhit vO anrM yEhAv EmAezEyAw pRu, nieR sEhAdr ahErAEnAwM aveR mLAy

viEzxmAy k}ivH {A aver jH{An ieR AvinA niRciri q M.

puRAwH 28+11-33

116
EpAel av piric@ vyHNM. 23nYAy viDimAc yew EtAkLi ru sVvLyM piwiik. 24 nYAy viDimAc yew mlkLilu Q ru vLyLilUew ru sVc lkM kwk. 25sVclkew mE aeL sVzlAkkmAyi biNM. EPAdieR EtAk Li mBAgANiv piwiiEtH. 26ru sVvLywi Ai nYAyviDimAcyew mE ru ml kLi piwiik. atH EPAdi EzxM nYAyviDimAcyew i arikilANH EvtH. 27 ru sV vLywi Ai EPAdieR mi EtAyi tAe} piwii k. EPAdieR aryH mkLi lANi vtH. 28nYAyviDimAc yiel sVvLyM EPAdiel sVvLyM nIl nAwekAu ti bik. aen mAc aryH mkLi nikyM ay uEpAkAtirikyM ec@M. 29ahErA vilu Ev ziEA nYAyviDi mAc DriciriNM. aen av teR XdyiEm yi AEylieR p u mew Ep DriM. yEhAv qlAyHEA}uM aver oAikyM ec@M. 30nYAyviDimAcyi QRI mM ImM* vciriNM. ahErA yEhAvyew mi EpAEAe}A e av ahErAeR XdyiEm kiwM. aen yEhAvyew si Diyi yi AEyjntyew nYAy viDiyew mAM ahErA qEA}uM teR XdyiEm vyHNM. puErAhit m@ vO 31EPAdinAyi o nIlEmli Ak. 32nwH tl kwA Evi o dVArmiwk. Q dVArieR ari kLi o kxNM Ni iiwii k. Ni dVArM kIRiEAkAti riA nAw qEpAel EvNM tyHA. 33nIl-DU%-v luk pEyAgicH mAtL}Ai Emli
QRImM ImM EcAdY eedvi eR rM mnilAA puErAhit sVIkrici o mAM. nRuew rItiyAyiriAmitH. tinAyi kl@k, vwi k, ql@k qiv kyAyi pEyAgi ci.

bAi Ru Epk mE ri EluM ekAk. mpumt Lypuver Aymmsric@ EvNM EpekAA. 11yi AEy lieR puAew Epk Q kl@ kLi mEpAel EvNM ekAivyH A. sVi kl@k Rik. 12 anrM Q ru rM EPAdieR EtAyi piwiiNM. ahErA yEhAvyH mi niEA Q viEzx vOM DriNM. yi AEylieR mew Ep ekAiy ru kl@k EPAdiE cAiyiriNM. yi AEyjntey oAivA Q r eedve shAyiM. 13EPAdi kl@keL EcvyH vA tMte pEyAgiNM. 14 t c lk kyRuEpAel piric @ vyHk. sVcl kl@k vyH sVcimi}iEnAw bi ik. nYAyviDimAc Evi o nYAyviDimAc Ak. EPAd AiyEpAelte mikc pNi A EvNM M AA. sV lukM En linM nIlDU%-v luM av tinAyi pEyAgiNM. 16nYAyviDimAc rAyi mwi o smcrIzyM ANM. optiu nILvuM op tiu vItiyM atiAkNM. 17nYAyviDimAcyi nAlu niryi mEnAhrmAy r piwiiNM. oAMniryi tA%mNi, puxYrAgM, mANikYM qivyM. 18 rAMniryi mrtkM, nIlM, v*jM qivyM 19mAMniryi LM pc rM, eevfUrYM, suglH qivyM 20nAlAMniryi pclH, EgAEmdkM, sUrYkAl H qivyM piwii k. 21 yi AEylieR oAErA m M oAErAH q kNi pu r nYAyviDimAcyi pti ciriNM. oAErA kliEluM yi AEy lieR oAErA mew Eper}uk. m yA EpAel ekAiEvNM Q EpkeL}utA. 22nYAyviDimAcyiElAyi t i clkAk. o ky
15mhApuErAhit

117
yew awiyi iyiwk. mAtL} iwyi sVmNikM piwii NM. 34aen Emliyew awiBA gH iluM ariki mNikL@M mAtL }L@M AyiriNM. oAErA mAt L}i EzxvuM oAErA sV mNikAyiriNM. 35puErAhit nAyi viEA ahErA DriNM. ahErA yEhAv yew miEl vilE EpAEA mNik zbH d iM. av vilniM EpA EA}uM mNik m}uM. aen ah ErA mriAtiriM. 36o kxNM sVi my AEpAel Q vAk El KnM ec@k+ yEhAvyH priM. 37sVxNM tlAvi mi vrviDM tlAvi @M nIl nAw ek@k. 38ahErA atH tlyi DriNM. aen av yi AEy jnt yEhAvyH smi v}i pAwkLi vi@ et@k lAtA M. jnew sAn yEhAv sVIkritinAyi ahErAenEA }uM a teR eniyi DriM. 39En lin pEyAgic @ EvNM ev Emli enA. tlA viM En lin pEyAgik. aryiluM ciNik iiwi ici@AvNM. 40 ahErAeR pu AM Ay, ark, tl Avuk qiv Ak. atH av H mhtVvuM bmtiyM nM. 41vO nieR sEhAdr ah ErAenyM meLyM Driik. an rM viEzxe q tLicH aver puErAhitrAk. atH aver vi rAkyM av puErAhiter nil yi qe <xikyM ec@M. 42puErAhitAH lin pEyA gicH awivO Ak. atH avew ar mt wvery BAg mRyHNM. 43 sELnwAr iEl EvziEAe}Ae ah ErAM mM Q vsH Driciri NM. puErAhitAer nilyi vilH yAgpIWinw vH <x nwEAe}Ae av ri DriciriNM. Q vOM DriA tiA av ArAkyM av mriEivrikyM ec@M. tH

puRAwH 28+34-29+9

ahErAM aveR pigAmikLAy m}uv wMbAM qAlE m o niymmANH. puErAhitAer vA}i ti cwH anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, ahErAM mM puErAhitAer nilyi qe <xiev etLiyiA nI qA ecEetH {A ni pRyAM. o RvumilA o kALi eyyM rH NAwkeLyM sMGwi ik. 2 anrM En EgAtu epAwiekAH puLimAvu EcAet amAk. Et sADn ekAH olIev EcH knM R awkmAk. qiH pr ki R awk qypEyAgic H Ak. 3 Q aM awkM o wyi qwk. w ah ErAenyM meLyM lik. kAL EyyM rH NAwkELyM aEtA ewAM aver liNM. 4anrM ahErAenyM aveR puAeryM sELnwArieR kvAwiEl ekAuvH ev i k}uk. 5 anrM ahErAen viEzxvOLNiyik. enyHet w ev EmliyM EPAdiEnA ewAm nIl EmliyM aven Driik. EPAdM nYAyviDi mAcyM aven Driik. an rM mEnAhrmAy aryM aven aNiyik. 6tlAvH aveR tl yi wk. tlAvi @mAyi EtYk kirIwvuM aNiyik. 7aBi ExkeetlemwH ahErAeR tl yi tLik. ahErA EjAli etrewe@ qH a etLi yiM. 8anrM ahErAeR puAer view ekAuvrik. enyH e tw ev Emli aver Driik. 9qiH avew aryi ar mRuk. EtYk etAiyM av DriA ekAwk. smyM av puErAhitrAkA rMBiM. qE M w EtYk niymM mlM av puErAhitArAyiIM. aenyA NH ahErAenyM aveR puA eryM ni puErAhitArAEtH.

29

puRAwH 29+10-28

118
iluM tLik. aveR mew EmluM vOiluM tLik. ah ErAM mM qeR <xkrAeN tinH a sAYM nM. EtYk sBLi mAEm avew vO pEyAgi qM kANi M. 22anrM ahErAen mhApuErA hitnA cwiEl NA wieR ekA}uH qwk. vAli @ m ekA}uM rAvyv @m ekA}uM krLieRyM ru v]kew @mM avyilu mAy ekA}uu m}uvM vlkAliel ekA}uM qwNM. 23qiH puLi ilAet niAiy aM niRc w qwk. ni yEhAvyew mi vc w teyANitH. wyi niH ni pRy sADn puR ewk+ o kxNM aM, q EcAiy o aw, o knM R aw. 24v ahErAM pu AM nk. yEhAvyew mi etl A M avew ki piwic H yiAA avErAw pRyk. atH yEhAvyH o viEzx v}ipAwAyiriM. 25anrM ahErA eRyM puAewyM kiniH aetl AM vAi NAwiEnAewAM yAgpIWi vyHk. anrM yAg pIWilu sADneLlAM EhAmi k. agHniyilUew yEhAvyH n EhAmbliyANtH. atieR mNM yEhAvey sxHwnAM. 26anrM ahErAen mhApuErA hitnAti cwipEyAgi NAwieR enH qwk. NAwieR enH yEhAvyew mi v}ipAwAyi qw piwik. anrM mwieyw sUik. m]gieR Q BAgM nintANH. 27ahErAen mhApuErAhitnAA pEyAgic NAwieR enuM kAlu emwH vimAk. anrM vizixHwBAg ahErAM aveR puAM nk. 28yi AEylu kA ahErAM puAM qEA}uM Q BAg nM. yi AEyjnt yEhAvyH v}ipAwH nwEA e}Ae Q BAg puErAhitAew avkAzmAyiriM. av BAg puErAhitA nEA a

10anrM kALey sELnwAr i milu lE ekAuvrik. ahErAM puAM tew eekk kALyew tlyi vyH NM. 11 qiH sELnwAr ieR EvznkvAwivc @ te kALey ekAl@k. yEhAv kAM. 12 anrM kALyew rM eR qwH yAgpIWiEl EpAvuk. nieR virluekAH rM yAgpIWiel ekAukLi cAk. micm rM m}uv yAg pIWi tAe}yM o}ik. 13anrM kALyew ilu m}uv ekA}uM krLieR ekA}u BAgvuM ru v] kM avyH @m ekA}uM qw k. blipIWi avey o yAg mAyi EhAmik. 14anrM kALyew mAMsvM cvuM m@ BAgemwH niew pALyi puR ekAu EpAyi kic@ kLyk. puErAhit Aew pApM lAyHm ecA v}i pAwANitH. 15anrM tew eekk NA wkLi oieR tlyi vyHA ahErAEnAwM puAErAwM pRyk. 16 NAwien ekAH rM EzKri k. rM yAgpIWieR nAlu vzM tLik. 17 qiH NAwien pl kxNLAyi mRik. atieR rBAgM kAluM k}uk. Q BAg NAwieR ziriEnAwM m@ kxNELAwM oM vyH k. 18anrM qlAM yAgpIWi EhAmi k. aetA EhAmbliyANH. agHni yilUew yEhAvyH n v}ipA wANitH. atieR gM yEhAvey sxHwnA. 19mE NAwieR tlyiluM t ew eekk vyHA ahErAEnAwM puAErAwM pRyk. 20 NA wien ekAH ER rM EzKrik. rM ahErAeRyM puA ewyM vl ecvimwi puruk. ER rM avew vl eekyiel t virliluM puruk. RcH avew vl kAliel epvirliluM pur uk. qiH mic m rM yAg pIWieR nAlu vzEM o}ik. 21anrM yAgpIWi niM ER rM qwk. atH q EcH ahErAeR zrIriluM vO

119
yEhAvyH nti smmAyi riM. 29ahErA EviyAiy vivOM EzKrik. atH ayAew kAlEzxM ayAew pu AtANH . puErAhitrAyiri EA avr DriM. 30ahErA EzxM aveR pu mhApuErAhi tnAM. vilH <x nw A sELnwAriEl v EA ayA vO }u divsE DriNM. 31ahErAeR mhApQErAhitYABi ExkinH pEyAgic NAwieR mAMsM pAkewk. o vi l EvNM pAckM nwA. 32an rM ahErAM puAM sELn wArieR mivcH mAMsM BiNM. wAet wyiliri avuM av BiNM. 33puErAhit ArAeEA avAyi pAp lAtAAnANH Q v}ipA wk. av mAM Q v}ipAwk BiNM. Q blik vimAy tinA mAM tH BitH. 34piE u BAti avEzxi NA wieR mAMsEmA aEmA ei av EhAmiNM. atH o EtYk smyH o EtYk rItiyi tiE vyAytinA aEmA mAMsEmA nI BitH. 35etlAM nI ahErAM puM Evi ecNM. {A pR EpAelte nI a ecNM. av ew pQErAhitYABiExk cwuk }u divsEuAyiriNM. 36}u divsEH oAErA divsvuM ni o kALey vItM yAgmi NM. ahErAeRyM puAewyM pApieR bliyAyiriNM atH. yAgpIWe vimAtinANH niLi ecEtH. yAgpIWi oliev o}ic H a mAk. 37}u divsEH ni yAgpI We vuM vivumANM. smyM yAgpIWM ativimAM. yAgpIWi sHpzi vsHt M mAM. 38qlA divsvuM nI yAgpIWi v}ipAwiNM. o vyS rH iikeL nI ekAl N M. 39orA wien rAvielyM mEtien eevki@M.
40-41dYe

puRAwH 29+29-30+3

wien nI bliyi EA q@ EkA En EgAtu mAvuwi aEtAewAM ekAwk. mAvH kA hI vIumAyi il k. rAme Awien ekAl@ EA q@ EkA En EgAtu mAvuM kA hI vIumAyi v}ipAwH aik. BAti ecyH t EpAel te aEA}uM ec@k. tH yEhAvyH e A EBAjnbliyANH . tH EhAmyAgmAyi aiEA Avu gM yEhAvey sEA xiiM. 42qlA divsvuM Q v}ipAwk ni yEhAvyH EhAmic@ smi NM. yEhAvyH mi sELn wArieR kvAwi EvNM nwA. niL@ew qlA tlmRkLi lUewyM wk. ni v}ipA wiEA yEhAvyAy {A nieL v ku sMsAriM. 43yi AEyjntey {Anview ku ekAAM. qeR mhtVM le primAM. 44aen {A sELnwAr e mAM. yAgpIWeyM {A vimAM. ahErAenyM meLyM avere puErAhitArAyi < xiA pAki virAM. 45yi AEyjntEyAewA {A vsiM. {Anvew eedvvumAyiri M. 46{A avew eedvmAy yEhA vey jnM aRiyM. aviwyi vsiAnAyi aver QjipH t i niM ekAuvv {AnAeNH avrRiyM. avew yEhAvyAy eedvM {AnAevH avrRiyM. k DUpieR yAgpIWM eedvM EmAezEyAw pRu, kEvlkwiekAeA yAg pIWM Ak. ati EvNM DUp kiA. 2 o m}M nILvuM o m}M vItiyM y smcrmAyi@ EvNM a niiA. ru m}M yrvuM atiAvNM. nAlu mlk LiluM ekAukL@AvNM. atH yAg pIWvumAyiEc H oxNmAyiri NM. 3DUpyAgpIWieR mk BAgvuM vzM tMekAu epAti yNM. yAgpIWi @M sV yM awiNM.

30

puRAwH 30+4-24

120
M ar Eze vItM nkNM. (oQEdYAgik aLvsric @ ar Eze. ptH EgrA mANH o Eze.) Q ar Eze yEhAv yH o v}ipAwA. 14RtH p vyeilumAyver q iewM. qew oAErA M yEhAvyHH Q v}ipAw n kyM EvNM. 15Dnik ar Ezeli wt nktH. dri ar Eze li RykymtH. qlAvM oEr v}ipAwu te yEhAvyH nkNM. niew jIveR vilyANH. 16yi AEyjntyiniM Q pNM sVpik. pNM sELn wAriel <xyHEvi p EyAgik. pNMekAw yEhAv teR jntey oAi tiniwyAM. av tew te jIveR vil nkyANH. k}uti pAM EmAezEyAw@ pRu, 18o oA@pAmAi o oAH awi Ryi vyHk. nIytH k}ukA p EyAgiNM. sELnwArinuM yAgpIWiM wyH EvNM Q pAM vyHA. pAi evM niR yH k. 19 ahErAM puAM Q pAiel evemwH eekyM kAluM k}ukNM. 20sELnwAri ElEA EhAmyAgmiAnAyi yAg pIWinwEEA vEAe}Ae av evmpEyAgic H k}ukNM. aen av mriAtiriM. 21mriA tiriNemei av eekkA luk k}ukNM. ahErAenyM av eR jntEyyM sMbiciwEALM etA zAzVt niymmANH.
17yEhAv

4sVyH tAe} ru sV vLyANM. yAgpIWieR qti vzM ru sVvLy vyHNM. yAgpIWM mA tu k sVvLyLilUew kw NM. 5 tukM kEvlkwi ekAuANM. tukeL sVM ekAu epAtiyNM. 6vitirIl yH mi yAgpIWM vyH NM. sAYepkM tirIlyH pii lANH. krARi mkLilu mwiyew milAyiriM yAgpIWieR AnM. aviewyANH {A ninH tYewk. 7qM BAti ahErA yAgpIWi sugDUp ki NM. viLk priEzADiA v EA}AyiriNM atH. 8 eevErvuM av DUpM kiNM. eevErM viL priEzADiA vEA}Ayiri NM atH . atinA qeE mAyi yEhAvyH mi DUpM qlA divsvuM kiyiriM. 9 mEetiluM trilu sugvYELA* EhAmvYELA yAgpIWi vc@ kiA pAwil. etiluM trilu DAnYbliEyA pAnIyyA gEmA Q yAgpIWivc@ nw vAM pAwil. 10vxielAri ahErA yEhAvyHeA vizixHwbli nk NM. jnew pApM mAyHc@ kLyA ahErA pApbliyew rM p EyAgiNM. Q yAgpIWieR ekAukLi EvNM ahErA a ecA. divse AyzHci ieR dinM q viLiM. yEhA vey sMbiciwEALM aetA viEzxdivsmANH.

EdvAlyrM EmAezEyAw@ pRu, 12yi AEyjnt qEpeH qi tiewk. ec@EA e}Ae oAErAM yEhAvyHH av nvERtAyi o k ekAwk. oAErAM en ecyHtA jn H pkcvYADikeLAM bADi kyil . 13 qiew oAErA
11yEhAv

m E e t i l u M . . . s u g v Y kA vieR jH{kArM AewA DUp emM. puR. 30+34-38 kAk.

aBiExk eetlM yEhAv EmAezEyAw pRu, 23 vuM nl sugvY kek. Avkpilu pu mIRA, atieR pti sug lvMgM, pu pQH sQrBYm vyH , 24pu pQH v}n qiv sMGwiik. oQEdYAgik aLvsric @ EvNM veyl A M aLA. o gAl olievyM qw k.
22anrM

121
25etlAM iEcH vivuM sugM epA}imAy aBiExk eetlM Ak. 26 q sELn wAriEluM sAYepki EluM o}ik. Q sADnH EtYk EzmetinH a etLi vAyiriM. 27EmzEmluM ati mkLi liri pALiEluM eetlM o}ik. viLieRyM atieR p krNewyMEm eetlM o}i k. DUpyAgpIWiEluM eetlM o}ik. 28eedvi EhAmyAg pIWiluM eetlM o}ik. yAgpIW ilu ql A ieREmluM eetlM tLiNM. pAiluM atinwiyi lu awiAniluM eetlM o}i NM. 29 qlA sADneLyM nI vi mANM. atH yEhAvyHH ativiEz xmAyiriM. Q sADneL sHpzi etM vimAyiriM. 30ahErAeRyM puAewyM Em eetlM o}ik. av puErAhi trAyi qe <xi qH a kANi. 31aBiExkeetlM vi mAeNM qni Evi mAEm qEA}uM apEyAgiAvU qM yi AEyjntEyAw pRyk. 32o sADArN sugeetlmAyi M atH pEyAgitH . Q vi eetlM A aEt rItiyi M sugeetlM AtH. Q eetlM vivuM niH ativizixHwvu mAyiriM 33eriluM EtEpAel o sugeetlmAkyM o viEdzi nkyM ecyH t A aven teR jntyiniM Ev epwNM.

puRAwH 30+25-31+9

sELnwArilu krARi mi vyH k. {A nIymAyi aview kum@M. tieR vizi xHwmAy vzYE ni Q DUpeAwi pEyAgiAvU. 37yEhA vyH Evi mAM vimAyi Q epAwi pEyAgik. viEzxrI tiyi EvNM Q DUpM AA. Q rItiyi meA DUpvuM A tH. 38ov cilEA ri DUpM AkEyA a mNkEyA ecyHEtAM. pE aen ec@ ven teR jntyiniM puRA NM. ebsElluM oehAliyAbuM anrM yEhAv EmAezEyAw pRu, 2 qniEvi cil EtYkEjAlik ecA {A eydyew wMbEgAiniM orAeL etrewi@H. rieR punAy Qriyew mknAy ebs EllANv. 3 ebsEllien {A eedvieR AvinA niRc@. qlArM kArYM ecA sAm YvuM aRivuM {Anv nki. 4ebsEl nel A klAkArnANH . sVvuM eviyM oAwM pEyAgi c@ sADn av niiM. 5mEnAhrmAy r eviyA A avnAvuM. nAyi twiNi ecAM, qlArilu EjAli k ecAM ebsElli k}iyM. 6avEnAewA EjAli ecA oehA liyAbH qeAvenwi {A etr ewi@H . dAeR vMzi piR ahIsAmAieR punANH oehAliyAbH. {A niEAw@ klic tinsric @ ql A sADnM AA sAmYM {A m@ EjAliAM nkiyi@H.
7

31

DUpM yEhAv EmAezEyAw pRu, ni pRy sugvY sMGwiik. Avk mIR, lu, hbAnz, mAy i riM. pE veyAe lY aLvi EvNM qwA. 35sugvY qlAM ili sQrBYM niR DUpM Ak. sugvY niA tA ec@EAel te ec@k. Q DUpvumAyi M EciLk. atH atien vuM vizixH w vu mAM. 36En epAwiyAM ver DUp i eR qw epAwik. epAwi
34anrM

sELnwArM, sAYepkM, epki mwi, wAr iel qlA pkrNM EmzyM atiElu sADn M tniM ekAuAiy viL tuM atieR qlA pkrNM DUmEhAmi yAgpIWM, EhAmbli yAgpIWM, yAg pIWilupEyAgiE sAD

puRAwH 31+10-32+8
n, pAvuM atieR awi R, puErAhitnAy ahErAeR vizixHw vOM, puErAhitA rAyiriEA ahErAeR puA DriA vizi xHwvO, sQrBYm aBiExkeetlM, sQrBYm vilE DUpM,

122
k av nki. teR virluk pEyAgicANH eedvM atiel}uti ytH. sVALi vLer EnrM k}ii@M EmAez pvtiniM Ri vrA titinA jn ahErAeR @M wi. av ahErAEnAw pR u, EnA, EmAez {eL Qji pHtEdzniM puRE nyic@. pE aven sMBvic @ evH {Riyil . atinA {eL nyiA cil eedveL Ai . 2ahErA jnELAw@ pRu, niew BArYmAewyM puA ewyM puimAewyM kAtilu sV vLy ekAuvrik. 3atinA averlAM sVvLy EzKricH ahErAen lic@. 4ahErA jnLiniM sVM vAic@. anrM av aekAH o kALiyew tim s]xHwic@. ekALiypEyAgic A Nv ti myAiytH . anrM atien sVMekAu epAtiu. anrM jn pRu, yi A EylukAEr, tA nieL QjipHti niM nyic EdvA! 5ahErA etlAM ku. atinA av kALiyew mi o yAg pIWM pNi. anrM ahErA o KYApnM nwi av pRu, nAeL yEhAvey mhtVewA o viEzxsdYyAvuM. 6jn piEH atirAviel q}u E@. av m]geL ekAH avey yEhAvyH EhAmyAgvuM smADAn bliyM yiH aic @ . av nili tikyM wikyM ecyH t . anrM av q}uEH AtmAy o vi k}ic@. 7aEt smyM, yEhAv EmAezEyAw@ pRu, mlyiRiecl@k. nieR jnt, nI QjipH t iniM EmAci ic jnt, o mhApApM ecyHti ri. 8{A avErAw ecA klictiniM av vLer EvgM o}iu mARiyiri. av av Evi sVM i o kALiey Ai. av kALiey rA

10

32

11

{A niELAw klicEpAel Q EjAliA qlA sADnM A NM. zb H yEhAv EmAezEyAw pRu, 13yi AEyjntEyAw nI en pRyk+ qeR viEzx vi mdinew c ni piw rNM. qniM niM ti tl mRkLAyi nIu ni wwi yew awyALmAyiANH niLen ecEtH. yEhAvyAy {A ni eL qeR vizixHwjntyAi q tien kANi. 14zb ien o vizixH w dinmA k. zbien eriluM mEet iluM divseEAel ktiyA av vDiewM. zbdivsM EjAliec@v teR jniw yiniM EvepwewNM. 15EjAli ecA }Hcyi EveR Ru divsH . }AM divsmAke vimieR vizixHwdivsvumANH. yEhAvey mhtVewvA viEzxdivsmAy zbi EjAli ec@v rAyAluM ekAl e wNM. 16yi AEylieR jnt zb ien asHmrikyM o vizixHw dinmAyi atien crikyM EvNM. qeEM avri w rNM. 17 zbH yi AEyjntyHM qnimiwyi qeEmAy o awyALmAyiriM. yEhAv Ru divsM ekAH kAzvuM miyM s] x H w ic @ . }AM divsM vimic H ExM vIew. 18atinA yEhAv sInAyi pv ti niekAH EmAezEyAw sMBAxNM avsAniic@. anrM yEhAv krAeR}utiy ru pr kl@
12anrM

123
DikyM ati bliyikyM ec@. jn en pR ykyAyi, yi AEyEl, tA nie QjipH t iniM nyic EdvA. 9yEhAv EmAezEyAw@ pRu, Q jneL {A ku. av vLer kWinXdyrAy jntyAeNH qni RiyAM. av qnietier tiriyM. 10atinA aver EkApi nzi iA qe avdik. anrM {A niiniM o mhAjntey s]xHwiM. 11pE EmAez teR eedvmAy yEhAvEyAw yAcic@, yEhAEv, ayew jntey nziiA a yew EkApe avdiEt. a yew mhAziyAluM BAvAluM Q jntey aH QjipHtiniM nyic@. 12pE aH ayew te jntey nziicA QjipHtkA pRyA k}iyM, aveR jntyHH EdAx vA yEhAv pti yi@. aekAANv aver Qji pHtiniM ekAuEpAytH. aver mlkLi vc @ ekAl A nANveR pripAwi. aver miyinite wc@ nIk aveR vzYmAyi . atinA ayew jntyew Em EkApmEt. ayew mnM mAi yAluM! ayew jntey nzii Et. 13aAhAmienyM yisHhAi enyM yAEAbienyM oAi, av aey <xic@. aH a yew nAmi avH o vAgHdA nvuM ecyHt. au pRu+ kAz i neLEAel nieR jn tey {A IIM. qeR vAgHdAnM EpAel {A Q EdzmA ek nieR jntyH nM. Q EdzM qeEM avEwtAyiriM. 14aen yEhAvyHH jnELAw swM EtAi. tA ecyHEtmAyi kArYM eedvM Epic@- av jneL nziicil. 15anrM EmAez mlyiRi. krAeR }utiy ru pr kl@k EmAezyew kiluAyi. klieR miluM piRkiluM klnk q}uti vci@A yi. 16 eedvM sVyM niictANH kl@k. kl@kLiel klnkM eedvM sVyM q}utiytANH.

puRAwH 32+9-26

17mlyiREv pALyiel vi ieR @viLi EyAv Ek@. EyAv EmAezEyAw pRu, pALy i yiEREpAlu zbHdM Ek! 18EmAez mRupwi pRu, aetA eesnYieR vijyAEGAxml . prAjye pwyew nilviLiyml. sMgItieR zbHdmANH {A Ek tH. 19EmAez pALyEAww. sV ALieyyM n]M ec@ jn eLyM av ku. EmAezyHH Byr EkApmAkyM pr kl @ k av nileRiykyM ecyH t . kl@k kxNLAyi citRi mlywi vAri vI. 20 jnAiy kALiey EmAez nziic@. av atH tIyi i. anrM av atH wic@ epAwic@. epAwi av eviEleRiu. evM av yi AEyjneL wiic@. 21EmAez ahErAEnAw EcAdic @ , v niEAewANu ecyH t tH ? qinA nI aver remA ekAwMpApiEl nyictH? 22ahErA mRupwi pRu, EBA et@ecA qEA}uM oiyiri vrANiverH ninRiyAM. 23v qEAw pRu, EmAez {eL QjipHtiniM nyic@. pE av enu sMBvic @ evH {Ri yil . atinA {eL nyiA {H tAM eedveL s]xHwi k. 24 atinA {A avErAw@ pR u, sVABrNverAe atH Qri qwk. av tew sVM qe l i c @ . {A sVM tIyili@. tIyi niM kALiwAvuAyi vrikyM ecyHt! 25ahErA jneL niyNMviH AtmAeyA rItiyi epmARA avdic@evH EmAezyHu mni lAyi. av z@ew mi pri hAsYrAMviDM epmARi. 26ati nA EmAez pALyieR kvAwi ni. EmAez pRu, yEhA vey piwrAnA#hi eri lumei qEAewA vrik. Elviyew vMzieverl A M EmAezyew awEH oAwkyM ecyHt.

puRAwH 32+27-33+10

124
viwNM. ahAmiM yisHhAiM yAEAbiM nkAem {A vAgHdAnM ecyHt EdzE EpAvuk. avew pigAmikH Q EdzM nkAemH {A av vAgHdAnM nkiyi. 2 atinA {A nin mE o dten ayyHAM. knAnY eryM aEmArYeryM hitYeryM eprisYeryM hivYeryM eybUsY eryM {A EtAliM. aver ni ew EdzniM {A oAwiM. 3pAluM EtM o}u EdzE EpAvuk. pE {A niELAewAM EpAkyil. kWinXdyrAy ni qe vLer EkApixH W nAiyiri . niELAewAM {A vrikyA eNi v}imEYte qni nieL vDiEivM. 4Q ashnIyv]AM EkH jn d+Kic@. av BrN Dri tu te nii. 5 quekAe A yEhAv EmAezEyAw@ pRu, yi AEyjntEyAw pRyk, ni kWinXdyrAy o jntyANH. Rc @ EnrEEpAluM niELA ewA {A sric A qni nieL ekAEl ivM. atinA nieL {Aen ecNemu tI mAniMver BrN a}ic @ vyHk. 6atinAlANH yi AEy jnt EhAErbupvtivcH B rN Dri niiytH. tAAlik sELnwArM sELnwAre qwH pALyi puRH vLer akely l A et Apic . EmAez atien sELnwArM q viLic @ . yEhAvEyAwH qeiluM vzYe wNemv pALyi puR sELnwAriEl EpAkNM. 8EmAez wAriEl EpAyiEA e}Ae, tew wArieR kvAw LiniH av EmAezey sELn wAri EvziMver vIici . 9EmAez wAriEl EpAyi EAe}Ae o EmGsHtMBM tA}H vH wArieR kvAwi ni ukyM yEhAv EmAezEyAw sMsA rikyM ec@mAyi. 10 atinA EmGM wArieR kvAwi ni kAEA av tew
7EmAez

27EmAez avErAw@ pRu, yi A EylieR eedvmAy yEhAv q pRuevH {A niELAw pRyAM+ oAErAM teR vAemwH pAL yieR orM mt mEyM ver EpAkNM. teR sEhAdrEnA suX EA ayArEnA q vYtYAs milAet jneL vDiNM. 28Elviyew vMziev EmAezey asric @ . divsM te mvAyirEALM yi AEylu kA mrNmwu. 29anrM EmAez pRu, niELAErAM sVM mkM sEhAdrAM qtirAyi tinA yEhAv u nieL etr ewiri. yEhAv u niL@ewEm a#hM vxiM. 30piEu BAti EmAez jn ELAw pRu, nieLA ekAwM pApM ecyHtiri! pE {Ani EA mkLi yEhAvyewyw E ecH niew pApinu mA vAA yEhAvyH mi mYt ecA miAM. 31ati nA EmAez yEhAvyewywE mwieyi pRu, ic A luM! Q mxY o sVALey s]xw H icH ekAwMpApM ecyHtiri! 32EA avew pApM epARu AluM! avErAw micieli qeR nAmM ae}utiy pusHtk i* niM wc@kLEyNEm. 33qA yEhAv EmAezEyAw pRu, qeR pusHtkiniM {A qnietier pApM ecyH t vew Epk mAyHc@ kLyM. 34ati nA nIyiEA EpAyi {A pRy iwE jneL nyik. qeR dt nin mi sric@ nie nyiM. pApM ecyHtv smymA EA ziie@ekA_M. 35ati nA yEhAv jniwyi mhA mAri vitRi. ahErAEnAw sVAL iey AvA av vzYe ekAANitH.

33

{A niELAewAM vrikyil anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, nIyM nI QjipHti ni ekAuv jnM viwM
pust H kM eedvieR jntyew Epk ErKewiy jIveR pusHtkmANitH.

125
wArew vAtiEl ec nmsHkricH eedve rADiM. 11aen EmAezymAyi yEhAv mKAmKM sMsAric@. orA teR suXiEnAw sMsAriEAel yANH yEhAv EmAezEyAw sMsAri citH. yEhAvymAyi sMsAric@ k}iyEA EmAez pALyiEl mwuM. pE aveR shAyiyM eR pumAy EyAv qEA}uM wAri tuM.

puRAwH 33+11-34+6

yEhAvyew mhtVM EmAez kA 12EmAez yEhAvEyAw pRu, aver nyiA aH qEAw@ kl i c @ . pE qEAewAM aH er ayyHem@ pRil. aH qEAw pRu, qni nie nAyRiyAM, {A nii sAdi ciri! 13{A aey yTA i sAdiici@ei a yew v}ik qni pWiic@ trik. qniH aey aRiyNM. aEAe} niH wH aey sAdiiA mEl A . etl A M ayew jntyA eNH oAi. 14yEhAv mRupwi pRu, {A te niEAewA vM. nie {A nyiM. 15aEA EmAez yEhAvEyAw pRu, aH {ELAewAM vi eli {eL Q l niM pRyyH Et. 16 qiluM Q jnLiluM aH sAdiciri qH qen {LRiyM? aH { ELAewAM vA { a vizV siM! aH vieli Q jntyM miyiel m@vM ti o vYtYA svumilAtAM. 17aEA yEhAv EmAezEyAw pRu, nI vzYew {A ec@M. {A nii sxHwnAyiri ekAuM nie {A nAyi mnilAiy*ekAuM NH {Ani ec@tH. 18aEA EmAez pRu, ni dyvAyi ayew mhtVM qni kANic@ tAluM.
n i e . . . m n i l A i EpekAH {A nie aRiy qM.

19yEhAvyEA mRupwi pRu, qeR zriyAy ney nin mE EpAkA {AniwyAM. nin Ek AnAvuMviDM yEhAvyAy {A qeR Ep viLic@ pRyM. qe A {A etrew ErAwM qeR kANYvuM sHEnhvuM kANi A qniAM. 20 yEhAv w pRu, qeR mKM nI kAkyil. qe kAvAM w jIviAnAvil. 21qnirikilu o lH o pARyH . ninH pAREm niAM. 22qeR mhtVM atiEl kw EpAM. {A kwEpAEA nie pARyew viliEl {A kwkyM qeR eekekAH nie {A mwkyM ec@M. 23piIwH qeR eek mA@EA ninH qeR puRM kANAnAM. qiluM nI qeR mKM kANil.

34

putiy kll kk anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, nI epAic dYe ru kl@kEpAel pr ru kl@ k wi Ak. dYEtiluA yi EpAel te {A v yiluM q}utAM. 2nAeL pulec tA RAyi sInAyi pvtiEl vrik. mlmkLi qni mi v ni k. 3 niEAewAM mAeryM ekAu vrA pAwil . mAM mlyiel@M kANA pAwil. nieR kkAli EmA ipEmA mlywivAri pul@ tivAEpAluM pAwil. 4atinA EmAez dYE EpAel ru pr kl@kwi A i. piEH atirAviel q}uEH av sInAyimlmkLiEl EpAvu kyM ecyH t . yEhAv avEnAw@ klic EpAeleylAM EmAez v ic@. ru pr kl@kM EmAez kielw. 5EmAez mlmkLiel iyti EzxM yEhAv o EmG i aveRywEiRiv. yEhAv EmAezEyAewAH aview nikyM EmAez yEhAvyew EpviLikyM ecyHt. 6yEhAv EmAezyew milUew kw EpAyi. av pRu, yEhA vyAy eedvM, dyvAM kANYvA

puRAwH 34+7-24

126
jn nieL NiEcAM. ni avew bliyi ppiey vrAM. 16avew cil epmeL ni niew puAH BArYmA rAyi etrewEAM. puimA vYAjeedveyAyiriM rADi tH. aente ec@tiElH av niew puAeryM nyiA niwyH. 17vi#h AtH. 18puLiilA aieR /vM EGAxik. {A mu klici EpAel }u divsEH aM k}ik. {A etrew bIbH* mAsi EvNM aen ecA. qekAeA mAs mANH ni QjipHtiniM vtH. 19o OIyew dYM piR i qnitAyiriM. niew kkAlikEA wkEA A dYsAnEpAluM qni tAyiriM. 20dYjAtnAy o k}utey EvNemi orAiiey pkrM ekAwu vAAM. pE ni wien ekAwH k}utey vAuieli k}utyew k}uH owik. nieR m}uv dY jAtpu AeryM qi niM tiriek vANM. kA}HcvsHtvilAet M qeR mi vrtH. 21Ru divsM ni pNieyw NM. pE }AM divsM vityH kEyA ekA@kEyA eNi EpAluM ni vimiNM. 22vAErA/vvuM EGAxik. dYe EgAtuviLvH tinAyi pEyAgik. vxAvsAnM viLev w/vvuM EGAxik. 23vxi m tvN nii wyiel puxA yjmAnM yi A EylieR eedvvumAy yEhAvyew mi hAjrAkNM. 24ni niew EdzE EvziEA aviewy ni ew z@eL {A oAwiM. wt wt Edz niu tH ni ew atik {A viksiiM. qlA vxvuM m tvN ni niew eedvmAy yEhAvyew
bIbH aTvA vsM nIsA mAs mANitH. AcIn eyd klRiel oAM mAsM.

mAy eedvM. emel mAM EkApi vnANH yEhAv. niRey mh Ay sHEnhmv. vizVsiAvu v. 7yirNinH tlmRkELAwH yEhAv teR kANYM kANi. av ec@ et@k yEhAv epARu. qA et@ ec@ ven ziiA av mRil. et@kAren mAml , aveR m eLyM ekAc@meLyM aw tlmR EyyM av ziiM. 8aEA EmAez epH nilu nmsHkricH yEhAvey rADiA wi. EmAez pRu, 9 yEhAEv, aH qi sAdiciriev i {ELAewA vrik. v kWi nXdyrAeNeniRiyAM. qiluM {ew et@kH {u mA t! {eL nieR jntyAyi sVIk ri. 10anrM yEhAv pRu, ni L@ew qlA jnmAyM {A Q krA A. miyiel meA jntyHEviyM ver ecAti atH-tkArY {A ec@M. niEAewAm jn yEhAvyA y qeR mhAYM kAM. {A ni Ayi ec@ atH - ttY av kAM. 11{Ani t kln k niLsrik. niew z@ eL {A niew nAi niM oAwiAM. aEmArYeryM knAnYeryM hitYeryM eprisYeryM hivY eryM eybUsYeryM {A rAM. 12sUic i rik! ni ecl @ nAi jIvi mAyM o krA RiluM ni ewtH. nieLe iluM krA avmAyi AiyA zHnmAM. 13atinA avew yAg pIW nziik. avrArADi kl@keL tkk. avew vi#h wyHk. 14meA eedveyM rADitH. {A yEhAv kAnA -tIHNty yEhAv. atH qeR EprA. {A kAnA, tIHNty eedvM . 15 nAi vsi mAyM qeiluM krARuAAtiriA ik. ni aen ecyHtA, av avew EdvAer rADi EA niM avErAw Ec ev vrAM. avErAw EcrA

127
mi eclNM. aEA M ni ew lM kwA mikyil. 25ni qni rbli nw EA aEtAewAM puLimAvuM ai Atirik. epshnALiel mAMsM piEdiv sEH micM vyHtH. 26ni ekA@ dYviLvH yEhAvyH nk. aetlAM ni ew eedvmAy yEhAvyew ly iEl ekAuvrik. orAiiey oriluM atieR tyew pAli pAkM ectH. 27anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, {A niEAw pR etl A M q}utivyH k. nIymAyM yi AEyjntymAyM {AA iy krA vey DArmAiyANH. 28EmAez yEhAvEyAewAH nAltu rApkluk aview tAmsic@. EmAez qeiluM tikEyA wikEyA Ayil. EmAez krA (p kln k) pr kl @ kLi q}ukyM ecyHt. EmAezyew tiLu mKM EmAez sInAyipv tiniM Riv. krA q}u tiyi ru kl@kM av ew ekAuv. yEhAvymAyi sMsAri A wyAytinA EmAezyew mKM tiLiyi. pE EmAez atRi iil. 30EmAezyew mKM Etj EAew tiLutH ahErAM yi A EyjntyM ku. atinAlv av EnAwwA By. 31qA EmAez aver viLic@. atinA ahErAM yi AEyliel mAM EmAezEyAw w. EmAez avmAyi sMsAric@. 32ati EzxM yi AEyjnt m}u v EmAezyew awE v. sInAyipv t ivc H yEhAv te lic klnk av av ekAwkyM ecyHt. 33jnELAw sMsAric@ k}iy wen EmAez teR mKM mRc@. 34 yEhA vymAyi sMsAriA aveR mi qEA mAEm EmAez mKM mRyHAtiZ. qiv R ivH yEhAvyew klnk jn ELAw pRyM. 35EmAezyew mKe tiLM jn kAemtinA
29anrM

puRAwH 34+25-35+15

av teR mKM aEA mwkyM ec@M. aw tvN yEhAvymAyi sMsAriA EpAMver EmAez teR mKM mRyHM. zb ieR c yi AEyjntey m}uv EmAez viLic@i. EmAez av ErAw pRu, ni ecNemH yEhAv klic kArY {A ni ELAw pRyAM+ 2Ru divs EjAli ecA H. pE }AM divsM viEzx dinmANH . a vimic H ni yEhAvey mhtVewNM. }AM divsM EjAli ec@v vDie wNM. 3 zbdivsM ni jIvi lLielAriwM tI ki k EpAluM ectH. viwAriEl sADn 4skl yi AEyjntEyAwmAyi EmAez pRu, yEhAv kl i c t H tANH + 5 yEhAvyH H viEzxe sAn EzKrik. q nk NemM q nkNemM niELA ErAM sVmni niyik. qiv yEhAvyew mi ekAuvrik. sVM, evi, oAwH, 6nIl-DU%-v luM En linM i ErAmM, 7v cAyM pUziy i EtA, EtAlH, kEvlk wi, 8viLe, aBiExkeetli sugvY, sQrBYm DUpiEviy sugvsHt qiv ekAuvrik. 9 wAet EgAEmdkl @ M. EPAdiluM nYAy viDimAcyiluM ptiA kl@ kM ekAuvrik. 10niiwyilu smrAy pNiA yEhAv klic sADn eLlAM ANM+ 11 viwArM, puR Emy wArM, atieR mwi, ekA k, plkk, pk, kAluk awiRk, 12 viepkM, ati eR tuk, mwi, epkmiri lM mRyHA tirIl, 13EmzyM atieR tukM, atieR m}uv pkrN, EmzRe vizixHw aM, 14viL kAluM atiEnAw bic @ pEyAgi sADnM viLk, viLe; 15DUpbli

35

puRAwH 35+16-36+2

128
yiluM Ec. 28 jn sug vsHtM olievyM ekAuv. sugDUp, aBiExkeetlM, viLe qivyAA atH pEyAgic@. 29yi AEyjnLi #hicv erl A M yEhAvyH H sAn ekAu v. av mnRiu dAn mAyANH av nkiytH. EmAezEyAwM jnELAwM yEhAv klictsri c @ sADnAvAnANiv pEyAgictH. ebsElluM oehAlIyAbuM yi AEyjntEyAw pR u, EnAvi, eydyew vMz ie QrieR punAy ebs Ellien yEhAvyitA etrewi ri. (rieR punAyi Q) 31ebesElli yEhAv eedv ieR AvH niRc @ -ql A rM v] ikM ec@tinH eedvM avnH EtYkM k}ivu nki. 32sVM, evi, oAwH qivyp EyAgic @ sADn pkl n ecAM av AAM av k}iyM. 33r mRiAM BrN AvAM av k}iyM. mrsA mAnM mel A rM vsH t M AvAM ebsElli k}iyM. 34m@ver pWiiA EtYk k}ivuM yEhAv ebsElliM dAeR vMzie ahIsAmAieR punAy oehAliyAbiM nki. 35ql A rM v] ik ecA k}ivuM yEhAv vrivM nki. mryAzAriyewyM ElAhNi AewyM pNik ecA av ApHtrANH. nIl-DU%-v lu kM En linM pEyAgicH ci lu vOAA k}i vuM avH . kiLivO enAM avu k}iyM. atinA ebsElluM oehAli yAbuM melA smrAy jn M yEhAv kl i c EjAlik ecNM. Q vilM niiA qlA sAmYvuM jH{AnvuM DArNAziyM yEhAv avu nkiyi@H. 2anrM EmAez ebsEllienyM oehAlIyAbienyM yEhAv viEz
30EmAez

yH yAgpIWM, atieR kAluk, aBiExkeetlM, sugDUp, viwArieR kvAwiel tirIl; 16EhAmyAgpIWvuM atieR oAwH a}ikM kAluk, yAgpIW ilupEyAgi vsHt, oA@ pAvuM atieR vwM 17 mi @m tirIlk, avyew kAlu kM vwkM mieR kvAwe mRyH tirIlk; 18wAreyM mi @m tirIlBii eyyM tAu ik, ikLi El vlic@ ek@ ky, 19vi l puErAhit DriA EtYkmAyi enyHt vO qi vyM ekAuvrik. ahErAM pu AM DriAvyANH Q vO . puErAhitrAyiriEA}ANH av Q vO DritH. jn nkiy v}ipAwH yi AEyjnt m}uv EmAezey vi@EpAyi. 21yEhAvyHH visAn nkAver lAM amAyi v. sELnwArvuM atiel sADnM puErAhitew vOM AA avey p EyAgic@. 22 yEhAvyH smiA v OI-puxA qlArM r M ekAuvi. vLyM, ecvi vLyM, EmAtir, mH BrN qlAM av ekAuv. tew BrN m}uvM av yEhA vyH smic@. aetA vi bli teyAyi. 23En linM nIl-DU%-v lukM v atH yEhAvyew mi ekAuv. iErAmvuM v niRM pUziy iEtAElA En EtAElA v a ekAu v. 24eviEyA oAEwA yEhAvyH smiAnA#hicv av ekAu v. kEvlkwi eekvzmv atu yEhAvyH smic@. 25sm rAy OIkeLlAM avAiy En linM nIl-DU%-v lu kM ekAuv. 26 shAyiAnA#h m, smrAy OIk qlAvM iErAmM ekAH vOM enyHt. 27mA EgAEmdkl@kM mABr NM ekAuvu. av puErAhit ew EPAdiluM nYAyviDimAc
20anrM

36

129
xsmAYM nkiyveryM viLic@ i. EjAliyi shkriNem tAlrYmAyitinA avrview v. 3 yi AEyjnt sAnmAyi ekAuv sADn m}uv av nki. eedvieR vi lM AA avrtH pEyAgi kyM ecyHt. qM BAti jn sAn ekAuvtu w . 4 avsAnM pNiAerlAvM vil tew EjAli viH EmAezymAyi sMsAriA EpAyi. 5 av pRu, jn vLer yDikM sADn ekAuviri ! wAri Ev EjAlik ecAnAvzYmAytilDikM sADn H ati! 6aEA EmAez pALyielAwM Q sEzmyc@+ ni M, pux AErA OIkELA vili Evi sAnmAyi oM nEk til . atinA wteleiluM ntH jn nii. 7eedv ieR vilM nii EjAliAvzYmAytilDikM sADn jn nki}iu. viwArM pNiA viwAr ieR niANM rMBic@. En linM nIl-DU%-v lukM pEyAgicH pH tirIlk av Ai. tirIlkLiEl ciRk viric@ ni ekbumAlAKmAer avrti i ElKnM ecyHt. 9piey@ m}M nILvuM nAlu m}M vItiyM q kNinH oEr vli mAyi tirIlkH. 10av tirIlkeL ru gNLAyi Ec vc @ . au tirIlk o gN iluM au tirIlk mE gN iluM. 11nIlNiekAH o gNM tirIlyew avsAne arik Li wk iEc. mE gN iEluM av te ecyHt. 12ru gNielyM avsAn tirI lyi a wk vItM av AkyM ecyH . wk qti dizkLilAyi. 13anrM atu sVvLyAi vi wArieR ru tirIlkM iEcH oxNmAi.
8anrM

puRAwH 36+3-31

14anrM pNiA viwArM mwtinH o wArM wiyAi. iErAmmpEyAgic H av pti enA tirIlkAi. 15m m}M nILvuM nAlu m}M vItiymvyA yi oAErA tirIlkL@M. 16au tirIlk oic@M Ru tirIlk meA gNiluM av iEc . 17 o gNM tirIlkew ari ki a wk avAi. mE gNiEluM aen te ecyHt. 18 atH oA@vLyAi ru tirIl gNELyM iEc H av owArmAi. 19anrM av viwArinH ru mwik wiyAi. v cAymwic NAi EtAlupEyAgicH o wA rvuM En EtAlupEyAgicH rA me wArvuM avAi. 20anrM pNiA viwA re tAi niA kEvlk wiekAH cmAi. 21oAErA ci M p m}M nILvuM or m}M vIti ymAyi. 22vzLi niM ru kAluk RuekyM iEc ANH oAErA cvumAiytH. vi wArieR qlA cM o EpAelyAyi. 23viwAri eR etvzEAyi av p c Ai. 24anrM av cH nAl evic@vwkM Ai. oAErA ciM ru v wk-oAErA vze kAliM ru vw vItM. 25vwE vzEM av p cAi. 26 oAErA ciM ru vwkeL kN inH nAltH evic@vwkM av Ai. 27viwArieR pi BAgEH (pwiARH) av Ru c wi Ai. 28 viwAri eR piBAge mlkLiEl ru cAi. 29 c vi oAyi iEc. mkLi Q c eL o vLyM ekAH bikyM ecyH t . ru mlkLiluM av aen te ecyHt. 30viwAr ieR pwiARuvzH ek q@ cH. oAErA ciM ru vItM ptinARu evic@vwkM. 31anrM pNiA kEvlkwi ekAH cH a}ikLwic@- vi wArieR dYvzH aH a}i

puRAwH 36+32-37+18

130
av tniMekAH epk ieR awAi. atinH rr m}M nILvuM or m}M vItiymA yi. 7anrM ebsEl sVM awic@pri ru ekbumAlAKmA eryM Ai. ekbumAlAKmAer av epkieR awieR r mAyi piwiic@. 8 o dten aw ieR orM mE dten awieR mE amAyANv piwiic t H . awmAyiEcH oerAxNmAyi riMviDmANH ekbukeL av piwiic t H . 9dtAew ciRk kAziEl viwiyi. tew ciRkekAH dtA epke mwiyi. av pr sH p rM mKAmKmAyi awiEl EnAiyAyi nitH. vizixw H Emz av kEvlkwi ekAH EmzyAi. EmzyHu ru m}M nILvuM o m}M vItiyM or m}M yrvuM Ayi. 11av Emz Em sVM pUzi. o sVyM EmzyH @M tRc@. 12anrM av o eekyLvH vItiy o cM Emz yH @M Ai. ciE av sV tRc@. 13anrM av nAlu sVvLyAi EmzA lukELAw EcH nAlu mlkLilu mAyi tRc@. 14EmzyH mkLi @ m cEAw EcANH av vL y tRct. H Emz qwA tu k kwAtANH vLy. 15an rM epkM mA tuk av kEvlkwiekAuAi tukeL sVMekAu epAtiu. 16anrM EmzRpEyAgiA pkrNM av Ai. ki M tvikM pAM wM tM ekAH av niic@. pA M wM pAnIyv}ipAwH pk vyHAtANH.
10anrM

k, 32mE vzH aH a}ik, vi wArieR piBAgmAy pwi ARuvzH aH a}ikM. 33c ew orniM mE aMver qMviDmANH av nwvile a}i AiytH. 34 ceL av sVM ekAu epAtiu. anrM ceL tAi ni vLy sVM ekAuAi. a}ikeLyM av sVM pUzi. 35ativilE kvAw ieR tirIl, av En linM nIl-DU%-v lukM pEyAgic@Ai. tirIlyiEl pR viDi ekbumAlAKmA ew ci iiwiikyM ecyHt. 36kEvlkwiekAH nAlu kAluk AkyM av sVM epAtiykyM ecyHt. anrM kAlu kH sVeAkM Ai. kAlukH evic @ vwkM ni ic@. 37anrM wArieR kvAwM mw tirIlyM avAi. nIlDU%-v lukM En linM atipEyAgic@. ati ci iiwiic@. 38kvAwilu tir IlyH Evi au kAlukM ekAkM av Ai. av kAlukewyM @pwikewyM tirIlukewyM mkLi sV M pUkyM ecyHt. kAlukH oAw ekAu au vwkM Ai. sAYepkM ebsEl kEvlkwiekA H viepkM niic@. ep kinH rr m}M nILvuM or m}M vItiyM or m}M yrvumAyi . 2 epkieR akM puRM av tniM pUzi. anrM av epki @M sV yM tRc@. 3nAlu sVvLy Ai epkieR nAlu mlkLi piwiic@. epkM mApEyAgi tANH vLy. oAErA vz M Qru vLy vItmANH A yitH. 4anrM av kEvlk wiekAH epkM mAnAyi tu k Ai. av nAluM sVM pU kyM ecyHt. 5av nAlu vLy LilUewyM tu kwi. 6 anrM

37

viLkA av viL kAlu Ai. tnisVM awic@ pri atieR vwM tuM niic@. an rM av pUM tukM emA@ kM puxHpdLL@M Ai. aetlAM oic@ EcH oxNmAi. 18viL
17anrM

131
kAlinH Ru zAKkAyi. vzLiluM m zAKk vItM. 19oAErA zAKyiluM m puxHp vItM Ayi. bdAMpUvu EpAlu Q puxHpELAewAM emA@kM puwM Ayi. 20 viLkAli eR ti nAlu pU wiyAyi . avyM emA@kM puwm bdAM pU EpAelyAyi. 21ti eR oAErA vzLiniM puRe w m zAKk vItM ek Ru zAKk Ayi. emA@kM puw m meA pUvH, zAKk viL tiEnAw Eciwi etA@ tAe}yAyi Ayi. 22viLkAluM pUM zAKkM tiluAi o kxNmAyi awic@ EcvctAyi . 23Q viLkAlinAyi av }u viLkM niic@. anrM av kikkM tM tni i Ai. 24viLkAluM m@ sAD nM AtinH av q}up u pQH tM pEyAgic@.

puRAwH 37+19-38+10

38

EhAmDUpew yAgpIWM DUpyAgpIWmAi. k EvlkwiekAAyi aAi ytH. yAgpIWM smcrilAyi. atinH o m}M nILvuM o m}M vIti yM ru m}M yrvuM Ayi. yAgpIWi nAlu ekAukM A yi. oAErA mlyiluM oAErA ekAu vItM. ekAuk yAgpIWEAwu EcH oxNmAiyi. 26 m wvuM ql A vzM ekAukM av sVMekAH epAtiu. anrM av yAgpIWi @M sVyM tRc@. 27 yAgpIWinH av ru sVvLyAi. yAgpIWieR vzM sV yH tAe}yAyi vLy piwi ic@. Q vLyLANH yAgpIWM m A pEyAgitH. 28av k EvlkwiekAH tukAi atien sVM epAtiu. 29anrM av vi aBiEx keetlM Ai. vuM sQrBYM mAy DUpM av niic @ . sugeetlM AveR Ec vysricANH avnietlAM A iytH.
25av

EhAmyAgieR yAgpIWM anrM ebsEl kEvlk wiekAH yAgpIWM Ai. EhAmyAgi yAgpIWmAyi atH. smcrilAyi aA iytH. au m}M nILvuM au m}M vItiyM m m}M yrvuM. 2 yAg pIWieR nAlu mlkLiluM av oAErA ekAuM Ric@. oAErA ekAuM oAErA mlyi EcH qlAM ox NmAi. yAgpIWe av oAw ekAu mwi. 3anrM yAgpIWi pEyAgiE qlA pkrNM av oAw ekAuAi. wL@M EkArikL@M pAL@M mrikL@M tAlemlAM av Ai. 4 an rM av yAgpIWinH oAwekAH a}ikAi. a}ik o vl yew pilAyi. yAgpIW ieR awiyi pIWieR tAe} yAyi a}ik Ric@. atH yAgpIW ieR viniM ptiver qiyi. 5 anrM av oA vLyAi. yAgpIWM m ti tuk kwAtAyi av. a}ikew nAlu mlkLilumANH av vLy piwiictH. 6an rM kEvlkwiekAH tuk Ai. av atien oAwekAu epAtiu. 7tuk av yAgpIW ieR vzLilu vLyLilUew kwi. yAgpIWM mtitA yi tuk. yAgpIWieR vzAA av plkk p EyAgic@. nYmAy o epiEpAel atu epAyAyi. 8av etAiyM atieR vwM oAwekAuAi. atinAyi OI k ekAw oA@kAwik av pEyAgic@. sELnwArieR kvAwi <xyi sMbi vA o EcvrAyi Q OI k. viwArieR mM av mi @m tirIlBii Ai. etvzH a vAr nILm tirIlkLA AiytH . En lin pEyA gic A NH tirIlkAiytH . 10etvze tirIlkeL tAu vA ptu kAlukAyi.
9anrM

puRAwH 38+11-31

132
21viwArM, atAytH krARieR wArM AA pEyAgic sADn qeAeyAeNH q}utiv yH A EmAez ElvYErAw@ kl i c @. ahErAeR punAy QTAmARinA yi pikyAE mtl. 22eydAvMzie rieR punAy Qriyew punAy ebs El EmAez klic qlA sADnM Ai. 23dAeR vMzie ahI sAmAieR punAy oehAlIyAbH aven shAyic @ . oehAlIyAbH smnAy o pNiArM klAkA rmAyi. En linM nIlDU%-v lukM ti av vidgHDnAyi. 24yEhAvyew vili Evi ru wilDikM sVM n kiyi. (oQEdYAgik aLvsri cAyi iyitH.) 25jnsMKYA kNewi e m}uvnAkMwi mEmA w evi sMBAvn ecyHt. (oQEdYAgik aLvsric A yi tLtH . ) 26p vySM ati EmElA@M puxAerlAM qiei . ek Ayi 603,550 pu xAM eLAH o bIA evi q niri krM ekAw. (oQEdYA gik kNsricH o bIA, ar 27 yEhAvyew EzelAyi.) viliM Ru vwkM tirIlkmAyi av mEmA w evi pEyAgic@. oAErA v wiM q}upu pQu vItM. 28bAi a pQu eviypEyA gicH ekAk, tirIluk, kew evimw qiv yAi. 29pARr wilDikM oAwH yEhAvyH nkei. 30sEL nwArieR kvAwiel vw AAnAyi oAwH pEyAgici tH. yAgpIWvuM oA}ikL@M yAg pIWiEl pkrNM A vA oAwH pEyAgic@. 31mi @m tirIlkew vwkM kvAwiel tirIlkew vw kM AvA oAwH pEyAgic@. viwArieR ikM mi @m tirIlkew ikM oAwpEyAgicANH niictH.

ptH oA@vwkLilAyi Q kAluk RicitH. kAlukLiel ekAkM tirIlukM eviekAuAiytAyi. 11vw vzH a vAr nILm tir IlBiiyAyi. p kAlu kM ptu vwkM oAwekAu Aiyi. kAluk ekA k, tirIluk qiv eviekAuAiytAyi. 12mieR pwiARuvze tirIlyHH pu vAr nILmA yi. p kAlukM p vw kM Ayi. kAlukew ekA kM tirIluM eviyilANH niicitH. 13mieR ki}vzM p u vAr nILmtAyi. mE EvznkvAwM Q vzA yi. 14 vzH tirIlBii yew nILM }rvAryAyi. m kAlukM m vwkM vz Ayi. 15 kvAwieR mRuv ze tirIlBiiM }rvAr nILM Ayi. vzM m kAlukM m vwkM Ayi . 16En linekAuAiy tAyi mi @m tirIl k. 17 oAwekAuAiytAyi kAlukew vwk. ekAkM tirIluM eviekAuAiy tAyi. kAlukew mw eviekAu epAtii. m e qlA kAlukLiluM eviir IlukAyi. 18En linM-DU%-v lu kM pEyAgicAyi mieR EvznkvAwieR tirIl A iyitH . ati pl pM iiwiic i . tirIlyH H p vAr nILvuM rrvAr yrvuM Ayi. mi @m tir Ilyew aEt yrmAyi atinH. 19nAlu kAlukLiluM nAlH oA@vw kLiluM tAi niiyi av. kAlukLiel ekAk eviyi AiyvyAyi. kAlukew m wM tirIlukM evi ekAuAiyvyAyi. 20 vi wArieR ikM mieR @m tirIlk ikM oAu ekAuAiyvyAyi.

133

puRAwH 39+1-22

39

puErAhitew vivO yEhAvyew vilH puErAhitnAyi <x nw v DriA vivO pNiA nIl-DU%-v lu k ekAuAi. yEhAv EmAez EyAw@ klictsricH ahErA vivOM avAi.

10anrM

EPAdH En linM nIlDU%-vluM pEyAgicH av EPAdAi. 3(av sVM awic@pri knM R tkiwk Ai. anrM tkiwk nI lukLAyi mRiecw. qiv sVluk nIl-DU%-v lukmAyi Ec pAki. atH atividgHdnAy o pNiAr mAM ecA k}iytAyi.) 4EPA di EtAyM av tyHc@ piwi ic@. EPAdieR ru vzmA yANH av a piwiict. H 5EPA dieR nweAyi o aryM av enyHetw. EPAdiAi yEpAelte sVluM En linM nIl-DU%-v lukM ekAANv AiytH. yEhAv EmAezEyAw kl i c M aenyA yi. 6EPAdi EgAEmdkl @ k pNiA sV vie@kLi piwiic@. yi AEylieR puA ew Epk av kl@kLi q}uti vc @ . 7anrM av Q kl@k EPAdieR EtAkLi piwiic @ . yi AEyjnteyi eedve oAiiAtAyi r. atH yEhAv EmAez EyAw@ kl i c EpAelteyAyi .
2sVluM

nYAyviDimAc av nYAyviDimAc Ai. EPAdiEREpAel vidgHD krvitAvzYm pNiyA yi atH. sVlukM En linM nIl-DU%-vluM p EyAgic A NtH AiytH . 9 nYAy viDimAc pti mwi o smcr kIzymAi. atinH otiu nIL vuM otiu vItiymAyi.
8anrM

pNiA mEnAhrmAy nAlunir r nYAyviDimAc yi ptic@. dYniryi tA%mNi, puxYrAgM, mANikYM qivyAyi . 11rAM niryi mrtkM, nIlM, v*jM qivyM. 12 mAM nir yi LM pc rM, eevfUrYM, sug ilH qivyM 13nAlAM niryi pclH, EgAEmdkM, sUrYkAlH qivymAyi. aveylAM sV vie@kLilAyi Rici tH . 14yi AEylieR puAer Ri pu r nYAyviDi mAcyiluAyi. oAErA ri EluM yi AEylieR puArielA rAew Ep vItM m AEAel q}utiyi. 15nYAyviDimAcyHEvi pNi A ru sVclk Ai. av o kyRuEpAel piric @ vci. 16av ru sVvLy Ai nYAyviDimAcyew vz Li piwiic@. mli aNiyA sVMekAu ru vie@M av Ai. 17 nYAyviDimAcyew ml kLilu vLyLi av sVc l ekA. 18 sVclkew mE a#M av EtAkLiel vi e@kLiluM ekA. ruM av EPAdieR mBAgvumAyM ekA. 19 anrM av ru sV vLywiyAi nYAyviDi mAcyew m@ ruvzLiluM piwi ic@. EPAdinu etAwH mAc yHiel arikilANtu piwiict. H 20EPAdi mi EtAyew tAe}yAyi ru sVvLy wi av piwiic@. aryew etA@ mkLi nweiEnAw EcANv. 21anrM av o nIl nAw p EyAgicH nYAyviDimAcyiel vL yeL EPAdieR vLymAyi bic@. aen nYAyviDimAc arEyAw vLer EcirikyM EPAdi EnH mRukiyirikyM ec@M. av en ecyHtetlAM yEhAv EmAezyHu nkiy klny sricAyi. puErAhit m@ vO 22anrM av EPAdieR Eml iyAi. nIlNiyi niAN

puRAwH 39+23-43

134
M kANic@. vLyM cM pkM kAlukM vwkM qlAM av av kANic@ ekAw. 34QR yH i iEtAluekAuAiy mwiwArM av avnH kANic @ ekAw. En EtAluekAuA iy mwiwArvuM av aven kANic@. ativile kvA wM mw tirIlyM av aven kANic@. 35av EmAezey sAYepkM kANic@. epke tAi ni kAlukM epkieR mwiyM av EmAezey kANic@. 36EmzyM atiE liri qlA sADnM eedv inH ai vizixHw avuM av EmAezey kANic @ . 37 tM ekAuAiy viLkAluM viL kM av kANic@. viLi pEyA gi qyM melA sADnM av kANic @ ekAw. 38sV yAgpIWM, aBiExkeetlM, sug DUpM, wArvAwiel tirIl qiveylAM av EmAezey kANi c@. 39 oA@yAgpIWvuM oA@mRyM av kANic@. yAgpIWM tAu kAlu kM kANic@. yAgpIWiel sADn M av aven kANic@. etAi yM atinwiyilu vwM av aven kANic@. 40kAlukELAwM vwkELAwM wi mieR @mAyi tirIl k av av kANic@ekAw. mieR EvznkvAwM mRci tirIlyM av kANic@. kyRukM wArikM av kANic@. vi wAri, atAytH, sELnwAr i AyietlAM avrven kANic@. 41vil <xiEA puErAhit DriA vi vOM av kANic@ekAw. puErAhitnAy ahErAM puA m vOM aven kANic@. av puErAhitAnAyiri EA DriA vOLANv. 42yEhAv EmAezEyAw kl i c EpAelteyANH yi AEyjnt Q EjAlik m}uv ecyH t tH . 43EmAez qlA pNikM sUHmmAyi priEzADic@. yEhAvyew klny sric@teyANH qlAM Ai

v AiytH. o vidgHDetA}i lALiyANH aAiytH . 23av Emliyew nwvi o dVArmiwkyM dVAri @M o NixNM iiwiikyM ecyHt. Emli kIRAtiriAnAyi atH. 24anrM av En linM nIl-DU%-vluM pEyAgic H aiyew tA}e vi mAtL} iEc . 25 anrM tM ekAu mNikM avAi, mNik aiyew tA}e ariki mAtL}iwyilAyi i. 26ai yew tA}e ariki ilumAyi sVmNikM mAtL}M wkl kiw. oAErA mAtL}iM EzxM oAErA mNiyAyi. atH yEhAv EmAezEyAw@ klicti kArM puErAhit <xAEvLyi DriA aiyAyi. 27a h E r A M puAm vOM vidgHDrAy pNiArA AiytH. En linekAANH Q Ay enyH t tH . 28av En linniniM o tlAvuM Ai. tEle@kM awivO M AvAM av En lin pEyAgic@. 29anrM En linM nIl-DU%-vluM p EyAgicH av aryAi. ar yi pl pM iiwiic@. yEhAv EmAezEyAw klictsri cAyi atH. 30anrM av vikirIwi eniM Ai. tM ekAA Nv aAiytH. av atiE Q vAk q}utiiwiic @ , yEhAvyH viM. 31enie av o nIl nAwEyAw bic@. anrM av nIl nAwey tlA vi @M eki. yEhAv EmAez EyAw klictsricAyi atH. EmAez viwArM priEzADi 32aen viwArieR, atAytH sELnwArieR, m}u v pNiyM pUiyAyi. yEhAv EmAezEyAw@ kl i c t ikArmANH yi AEylukA EjAli pUiyAi ytH. 33anrM av EmAezyHH vi wArM kANic @ ekAw. av aven wArvuM atilu sADn

135
yirietH av ku. atinA EmAez aver a#hic@. EmAez viwArM Api anrM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, 2dYmAsiel oAM tIytite viwArM aTvA sELnwArM Apik. 3sAY epkM viwAri vyHk. epke tirIlekAH mwk. 4an rM Emz ekAuvrik. EmzR vyH E sADn atiE vyH k. viLkAluM wAri vyH k. viLk viLkAli yTAAnLi vyHk. 5DUpbli sVyAgpIWM wAri vyHk. sAYepki mi yAgpIWM vyHk. anrM vi wArieR kvAwi tirIlyi wk. 6EhAmyAgieR yAgpIWM vi wArM aTvA sELnwAri eR kvAwi vyHk. 7sELn wAriM yAgpIWimiwyi etAivyHk. etAiyi evM niR yHk. 8mi @M tirIlBii Apik. anrM mE kvAwi tirIlyiwk. 9anrM aBiExkeetlM qwH viwArvuM atilu vsH t M aBiExkM ec@k. aEA av eylAM mAM. EhAmyAgpIWvuM atilu vsH t M aBiExkM ecyH t Ikrik. 10 EhAmyAg pIWvuM aBiExkM ec@k. yAgpIW ilu qlA vsHtLiEluM aBi ExkM nwk. aen nI yAgpIWM vimAk. atH ativimAyi IM. 11anrM etAikM atieR vwM aBiExkM ecyHtH vimA k. 12ahErAenyM aveR puA eryM viwArieR kvAwi El ekAuvrik. aver ev i Liik. 13anrM ah ErAen vivO aNiyi k. qiH aBiExkeetlM tLicH mAk. aEA av o puErAhit nAyiIM. 14anrM aveR pu Aer vOLNiyik. 15 avew pitAvien aBiExkM ecyH t EpAelte averyM aBiExkM

puRAwH 40+1-27

40

ecNM. anrM avM puErAhi trAyi <x nwAM. ni aver aBiExkM ecyHt k}iyEA av puErAhitArAyiIM. vMkAl Li m}uv vMzA puErA hitrAyiriM. 16EmAez yEhAvey asric@. yEhAv klicetlAM av ecyHt. 17aen zriyAy smyte viwArieR ApnM nw. av QjipHt vitieR rAM v xi dYmAsM oAM tIytiyA yi atH . 18yEhAv pR EpAel EmAez wArM Apic@. dYM av vwkLi@. anrM av vwkLi cM @. anrM av a}ikM kAlukM Ric@. 19 ati EzxM EmAez viwAriE puREmy wArM @. anrM av atiM Emlu mwi @. yEhAvyew klnysricANv etAe ecyHttH. 20anrM EmAez krA qwH viepki vc@. epki E kAluk vc@. pie epk iE awM vc@. 21 wH EmAez viepkM viwAri vc@. tirIl yTAAnu i yiH atien sMric @ . aen yEhAv avEnAw@ klictsricH av sAYepke tirIlyH@ pii vc H sMric @ . 22 pie EmAez sELnwAri Emz ekAuv vc @ . viwAr ieR vwvzANH av a vc t H . tirIlyH u milANv atien vctH. 23 piIwH av aM yEhAvyew mi Emzyi vc@. yEhAvyew kl n ysric A yi av atu ecyHttH. 24anrM EmAez viLkAelwH sELn wAri vc@. EmzyHu EnAyi wArieR et vzANH av viLkA vc t H . 25pie, EmAez yEhAvyH mi viLkAliE viLk vc @ . yEhAv av nkiy klnysricAyi atH. 26anrM EmAez sVyAgpIWM sELnwAri vc @ . tirIl yH milANH yAgpIWi av ntH vctH. 27qiH av yAgpIW i sQrBYm DUp kic@.

puRAwH 40+28-38

136
Il i. aen yEhAv niE zic EjAlikeLAe EmAez pUi yAi. yEhAvyew mhtVM sELnwAre o EmGM v mwkyM viwAr i yEhAvyew mhtVM v niR ykyM ecyHt. 35EmGM v mw kyM yEhAvyew mhtVM ati niRykyM ecyHtitinA EmAez yH sELnwAriEl kw vA k}iiil. 36 EmGmANH jnH yA wA sUcn nkiyitH . EmGM viwAriniy EA yi AEyjntyHu puRewA smymAyi. 37 pE EmGM wAr i tiyiEA jn an ukEpAlumAyil . EmGM yM ver av aviwview ti. 38a en yEhAvyew EmGM pk m}uv viwAri mkLi ti. rAiyi EmGi o agHniy Ayi. aen yi AEyjn yA ec@EA EmGM av kANAmAyi.
34anrM

yEhAvyew kl n ysric A yi atH. 28qiH EmAez viwA rieR kvAwi tirIlyi@. 29viwArieR kvAwi , atAytH sELnwAri EmAez EhAmyAgpIWM Apic @ . pie av atiE EhAmyAgM aic@. yEhAvyHH DAnYbliyM av aic@. aM yEhAvyew klnysricAyi. 30anrM EmAez, etAieywH yAgpIWiM sELnwAri miwyi vc@. etAiyi ayA k}u kA evM qwuvc@. 31EmAez yM ahErAM ahErAeR pu AM etAiyiniANH eekkA luk k}ukA evemwtH . 32sELnwAri EvzicEA e}Ae av sVyM k}uki v] i yAiyi. yAgpIWinwE EpAyEA}uM av k}ukiyi. aM yEhAvyew klnysricA yi. 33anrM EmAez, viwAr i @m minH @M tir Ilk i. mH av yAgpIWM vc@. mieR kvAwiluM tir

License Agreement for Bible Texts


July 27, 2001 Copyright 2001 by World Bible Translation Center All rights reserved. These Scriptures: Are copyrighted by World Bible Translation Center. Are not public domain. May not be altered or modified in any form. May not be sold or offered for sale in any form. May not be used for commercial purposes (including, but not limited to, use in advertising or Web banners used for the purpose of selling online add space). May be distributed without modification in electronic form for non-commercial use. However, they may not be hosted on any kind of server (including a Web or ftp server) without written permission. A copy of this license (without modification) must also be included. May be reprinted for non-commercial use, but only without modification or any additional text or commentary. May be quoted for any purpose, up to 1,000 verses, without written permission. However, the extent of quotation must not comprise a complete book nor should it amount to more than 50% of the work in which it is quoted. A copyright notice must appear on the title or copyright page using this pattern: Taken from the HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION 2001 by World Bible Translation Center, Inc. and used by permission. If the text quoted is from one of WBTCs non-English versions, the printed title of the actual text quoted will be substituted for HOLY BIBLE: EASY-TO-READ VERSION. The copyright notice must appear in English or be translated into another language. When quotations from WBTCs text are used in non-saleable media, such as church bulletins, orders of service, posters, transparencies or similar media, a complete copyright notice is not required, but the initials of the version (such as ERV for the Easy-to-Read Version in English) must appear at the end of each quotation. Any use of these Scriptures other than those listed above is prohibited. For additional rights and permission for usage, such as the use of WBTCs text on a Web site, or for clarification of any of the above, please contact World Bible Translation Center in writing or by e-mail. World Bible Translation Center P.O. Box 820648 Fort Worth,Texas 76182, USA Telephone: 1-817-595-1664 Toll-Free in US: 1-888-54-BIBLE E-Mail: info@wbtc.com World Bible Translation Centers Web site: http://www.wbtc.com This license is subject to change without notice. The current license can be found at: http://www.wbtc.com/articles/downloads/biblelicense.html To order a copy of this text online, go to: http://www.wbtctransactions.com/articles/order/order_main.html If the text in this document does not display correctly, use Adobe Acrobat Reader 5.0 or higher. Download Adobe Acrobat Reader from: http://www.adobe.com/products/acrobat/readstep2.htm

ElvY

blikM v}ipAwkM yEhAvyAy eedvM EmAezey viLic H sELnwArini ekAH avEnAw sMsAric @ . yEhAv pRu, 2 yi AEyjnt EyAwH en pRyk+ niLilAer iluM yEhAvyH o v}ipAwu ekAuvEA a niew vLm]gLielAAyiriNM- o pEvA ecriyAEwA EkAlAEwA yieAe. 3orA teR kkAlikLi oi en EhAmyAgmAyikyAeNi blim]gM yAetA RvumilA o kALyAyiriNM. ayA m]g e sELnwArieR* vAti El ekAuvrNM. aEA yEhAv v}ipAwH sVIkric @ ekA_M. 4m]ge ekAl@EA ayA teR eek atieR tlyi vciri NM. vYiey nAti tiPlmAyANH yEhAv EhAmyAgM sVIkritH. 5yEhAvyew mi vc@ te ayA kALiey ekAlNM. an rM puErAhitArAy ahErAeR puA atieR rM sELn wArieR kvAwinw yAg pIWiEl* ekAuvrikyM a yAgpIWiluM ati iluM tLi kyM EvNM. 6 puErAhit m] g ieR EtAlurikyM m]ge kx NLAyi mRikyM EvNM. 7puErA hitArAy ahErAeR puA yAgpIWi tI @kyM atiE viR awkyM EvNM. 8 puErAhit ArAy ahErAeR puA mAMs xN (tlyM ekA}uM) yAg
sELnwArM yi mAyi sELiA wArM. AEylukA eedvvu EpAyi vi

yAgpIWM blikLiA pEyAgici o EmzEyA y lEmA.

pIWiel tIyi awiy viRki E vyHNM. 9 puErAhit evM pEyAgic H m] g ieR kAlukM rBAgM k}ukNM. anrM m]gieR BAg m}uvM puErA hit yAgpIWi EhAmiNM. etA EhAmyAgmANH, agHniyilU ewy bli. atieR gM yEhA vey sAdii. 10orA o ecriyAwienEyA EkAlAwienEyA EhAmyAgmAyi a ievi o Rvumil A m] g mAyiriNM atH . 11yEhA vyH mi yAgpIWieR vw vzvc H EvNM ayA m] g e ekAlA. anrM puErAhitArAy ahErAeR puA atieR rM yAgpIWiluM atieR iluM tLi NM. 12anrM puErAhit m]ge kxNLANM. puErAhit kxN (tlyM EmdSM) yAgpIW iel tIyiliiri viRkiE vyH NM. 13m] g ieR kAlukM rBAgM puErAhit evM pEyAgic @ k}ukNM. anrM puErAhit m]gieR qlA BAg M bliyiNM. m]ge av yAgpIWi vc @ EhAmiNM. agHniyilUew n o EhAmyAg mANtH . atieR gM eedve sAdiiM. 14orA o piey EhAmyAgmAyi yEhAvyH nevi pi o ecAliEyA o AviEA yiriNM. 15puErA hit v}ipAwvsHtvien yAg pIWiEl ekAuvrNM. ayA atieR tl pRiecwH atien yAgpIWi EhAmiNM. pi yew rM yAgpIWieR vzLi ElH o}uNM. 16puErAhit pi yew asiyM vlukM pRiecwH yAgpIWieR ki}

ElvY 1+17-3+4

138
pIWi aiNM. agHniyilUew y bliyew gM yEhAvey sAdiiM. 10 micM v v}ipAw DAnYM ahErAM puAM tANH . agH n iyilUew yEhAvyH n Q bli ativimA. 11puLimAvu Ec DAnYbli ori luM yEhAvyH smitH . ni puLimAEvA EtEnA EhAmyAg mAyi yEhAvyH smitH . 12dYviLevwini v}ipA ew nilyi, puLimAEvA EtEnA yEhAvyH smiEA sugM mkLiElu vrviDM av yAgpIWiE EhAmitH. 13ni ekAuv v}ipAwDAnY LielAe EciriNM. ni n v}ipAwDAnYi eedvieR krARieR Ec vA mRtH. niew qlA v}ipA wiluM EciriNM. dYviLevwini DAnYbli 14dYviLevwiel DAnYbli ni yEhAvyH ekAuv EA kti awi DAnYmNik tIyi vRuewiriNM. dY viLevwini niL@ew DAnY bliyAyirimitH. 15niLti q yM irivuM EcNM. aetA 16DAnYmNikM DAnYbliyANH. atilu qyM irivuM puErAhit Rec w H sH m Ark bliyAyi EhAmiNM. atH agHni yilUew yEhAvyH bliyANH. smADAnblik orA o v}ipAwH smADAn bliyAyi nEA m]gM ENA epEA yiriAM. pE yAetA RvuM m]giAyiri tH. 2 ayA m]gieR tlyi eek vc H sELnwArieR kvAw ivcH atien ekAlNM. anrM puErAhitArAy ahErAeR pu A rM yAgpIWiluM ati @M tLiNM. 3 agHniyilUew yEhA vyH n o bliyA smA DAnbli. m]gieR rikAvy vLiluM ati ilum ekA}uH puErAhit aiNM. 4v}ipA

vzEH qRiyNM. yAgpIWi ni cArmiwtH aviewyANH . 17anrM puErAhit piey ciR kLi piwicH piLNM. qiluM av piey ru kxNmA tH. yAgpIWiel tIyi iri viRkiE evcH puErAhit piey EhAmiNM. atH agHniyi lUew nw EhAmyAgmANH. ati eR gM eedve sAdiiM. DAnYbli orA yEhAvyAy eedvinH DAnYbli aievi atH vuM En mAvH yiriNM. ayA atiE q o}ikyM iriM vitRukyM EvNM. 2an rM av atH puErAhitArAy ahErAeR puAewywE ekAuvrNM. qyM irivu mi EnmAvH ayA o eek niRey qwNM. qiH puErAhi t sHmArkmAyi mAvH yAgpIW iEliH EhAmiNM. agHniyilU ewy bliyew gM eedv e sAdiiM. 3mic M v DAnYM ahErAM puAM av kAzetANH . agH n iyilUew nw Q v}ipAwH yEhAvyH vLer vimANH.

emAric DAnYbli emAric DAnYM bliyi EA atH En mAvH qyi }c H puLiiA aEmA q Emel o}ic awEyA yiriNM. 5 vR ciyi emAric DAnYbliyANH o v neti aM puLic mAvu EcAet mAvuM qyM }uc@ AiytAvNM. 6 ni atien kx NLAi atiE q o}ik. aetA DAnYbliyANH . 7vRci yi emAric DAnYbliyANH ni aieti atH En mAvuM qyM EctAvNM. 8Q sADneLlAM Ec DAnY bli ni yEhAvyew mi ekAuvrik. atH puErAhiten li kyM av atH yAgpIWi vyHkyM EvNM. 9 anrM puErA hit v}ipAwDAnYi niH o BAgM qwH sHmArkbliyAyi yAg
4orA

139
wkAr ru v] kM avyew pii tA} Epziyew smIp m, avey epAtiy ekA}uM smiNM. krLieR ekA}u BAgvuM ayA smiNM. v]k ELAewAM ayA a Evepw NM. 5anrM ahErAeR pu A ekA}uH yAgpIWiElu agHniyiel viRkiE vcH EhAmi NM. agHniyilUewy v}ipA wieR gM yEhAvey sAdii . 6orA o ecriyAwienEyA EkAlAwienEyA yEhAvyH smADA nbliyAyi aiEA aetA NAEwA epAEwA yiriAM. pE atH yAetA RvumtA yiritH. 7av o AwienyA v}ipAwAyi aieti atien yEhAvyew timi 8 sELnwAri e k A uvrN M. eR mi vcH m]gieR tl yi eekvcH atien vDiNM. an rM ahErAeR puErAhitArAy puA m]gieR remwH yAg pIWiluM atieR iluM tLi NM. 9 ayA smADAnbliyew o BAgM agHniyilUew yEhAvyH v}i pAwAyi nkNM. ayA ekA}uH, vAliel m}uv ekA}uH, m]gieR rAvyvLiluM atieR i lumu ekA}uH m}uvM bliyi NM. ayA atieR vAlH ne l i EnAw Ec mRiec w NM. 10ayA ru v]kM atieR tA} e piEpzikeL epAtiy ekA}uM smiNM. krLieR ekA}u BAgvuM ayA ai NM. v]kELAewAM aM ayA EvepwNM 11 anrM puErAhi t BNbliyAyi av yAgpIW i vcH EhAmiNM. agHniyilUew yEhAvyH n v}ipAwH NH smADAnbli. EkAlAwH o smADAnbliyAyiH 12EkAlAwH blim]gemi ayA atien yEhAvyew mi ekAu vrNM. 13ayA wieR tlyi teR eekvc@ekAH sELnwAr ieR mi vcH atien ekAl NM. anrM ahErAeR pu

ElvY 3+5-4+7

rM qwH yAgpIWiluM ati eR iluM tLiNM. 14smADAn bliyew o BAgM ayA agHniyi lUew yEhAvyH bliyAyi n kNM. m]gieR rikBAg EmluM ati iluM ekA}uH ayA aiNM. 15ayA ru v] kM tAe} piiel Epzi smIpM atien epAtiy ekA}uM aiNM. krLieR ekA}u BAgM ayA aiNM. v]k ELAewAM ayA av Evepw NM. 16anrM puErAhit BN bliyAyi avey yAgpIWi EhAmiNM. agHniyilUew n o bliyANH smADAnbli. ati eR gM yEhAvey sAdii . atieR nl BAg yEhA vyH tA. 17 niew ql A tlmRkm irmAy niymmA NitH. qview jIvicAluM ni ori luM rEmA ekA}uEA BitH. yAcC H ik pApi v}ipAwH yEhAv EmAezEyAw sMsAric@. yEhAv pRu, 2 yi AEyjn tEyAwH en pRyk+ orA yA cHCikmAyi pApM ecyHeviri e. yEhAv aet pRi@ kArY ayA ecyH t A, ni pRy sMgtik ayA ecNM+ 3jneL pApieR aprADM eciMviDM, aBixinAeyA puErAhit o vI}Hc viyA puErAhit teR pApinH yEhA vyH o v}ipAwiNM. yAetA RvumilA o kALiey puErA hit v}ipAwu nkNM. o pAp bli q nilyHH ayA kAL iey yEhAvyH smiNM. 4aBixinAy puErAhit yEhAv yew milu sELnwAri eR kvAwiElH kALey ekAuv rNM. teR eek kALyew tlyi vcH ayA yEhAvyew siDi yi kALey ekAlNM. 5 anrM aBixinAy puErAhit eR remwH sELnwAriEl EpAkNM. 6 puErAhit vir r i mi }u tvN yEhAvyew ativilieR tirIl yH mi tLiNM. 7yEhAvyew

ElvY 4+8-27

140
18anrM

siDiyi, sELnwArilu DUpyAgpIWieR mlkLiluM R c@ rM ayA tLiNM. sEL nwArieR kvAwilu EhAm yAgpIWieR vi ayA kAL yew rM m}uvM o}iNM. 8 pAp bliyH kALyew m}uv ekA}u M ayA qwNM. rikAv yvLiEluM avyH ilum ekA}u m}uv ayA qwNM. 9ru v]kM piiel puRM Epzi wH atien epAtiu ni ekA}uM EzKriNM. krLieR ekA}u BAgvuM qwNM. v] kELAewAM av a mANM. 10smA DAnbliyew kALyini v}i pAwH qEpAel EvNM* puErAhi t Q BAg aiA. EhAm yAgpIWiEvc@ EvNM puErA hit m]gieR BAg bliy iA. 11-12pE puErAhit kAL yew etAli, tl, kAluk qiv yiel m}uv mAMsvuM rBAg M cANkvuM puRE ekAu vrNM. pALyi puRH cArM ekAiEw EtYklH puErA hit sADn kLyNM. puErA hit aetlAM viRkiEliH EhAmi NM. cArmiwiw EvNM kALey dhiiA. 13yi AEyjnt m}uv mn+ pUvmlAet pApM ecyHetvrAM. ecet yEhAv klic kArY av ecyHti@AkAM. aen sMBvicA av et@kArAyiriM. 14 pApei EbADvAArA EA av rAjYi m}uvM Evi o kALiey pApbli yAyi aiNM. kALey av sELnwAriEl ekAuv rNM. 15jnew mA tew eekk kALyew tlyi vcH yEhA vyew mi niEA orA yEhAvyew siDiyivcH kAL ey ekAlNM. 16anrM aBixi nAy puErAhit kALyew eR rM sELnwAriEl ekAu EpAkNM. 17puErAhit teR vir ri mi yEhAvyew mi tirIlyH mi tLiNM.
s m A D A n b l i y u e w . . . E v N M ElvY. 3+1-5 kAk.

puErAhit yEhAvyew siDiyi sELnwArilu yAgpIWieR mlkLi eR rM o}iNM. m}uv rvuM puErAhi t sELnwArieR Evzn kvAwilu EhAmyAgpIWi eR vi o}iNM. 19anrM puErAhit m] g ieR m}uv ekA}uemwH yAgpIWi EhAmi NM. 20 pApbliyew kALey ai EpAel* EvNM puErAhit Q BAg aiA. aen puErAhit jneL pApvim rAM. yi AEyjntEyAwH eedvM mikyM ec@M. 21 puErAhit Q kALey pALyi puRE ekAuv dhiiNM. dYe kALey EpAel te EvNM M. atH smhi m}uv Eviy pApbliyANH. 22o BrNkAvH yAcH C ik mAyi eedvmAy yEhAv viliyi ri o kArYM ec@kyM av}i pApM ecyHtevM vriki ayA et@kArnAyiriM. 23teR pAp ei EbADvAnAyA ayA yAetA Rvumil A orAwien ekAuvrNM. atAyiriM aveR v}ipAwH. 24 yEhAvyew mi EhAm yAgmi lvc H BrNA Dip wieR tlyi eek vyH kyM atien ekAl @ kyM EvNM. wH o pApbliyA yiriM. 25 puErAhit pApbli yew rM teR vir ekAH qwkyM atH EhAmyAgpIWi eR ekAukLi pur@kyM EvNM. micm rM puErAhit yAgpIW ieR vi o}iNM. 26wieR m}uv ekA}uM puErAhit yAg pIWi EhAmiNM. smADAnbli yew ekA}u bli aic EpAel M ayA EhAmiNM. aen puErAhit BrNADipen IkriM. eedvM BrNADipEnAw epARukyM ec@M. 27sADArNArielArA yAcHCi kmAyi o pApM ecyHtA, aeli yEhAv viliy o kArYM ecyHtA, teR pApM ekAH ap
p A p b l i y e w . . . E p A e l ElvY. 4+3-12 kAk.

141
rADiyANyA. 28teR pApei EbADvAnAEA ayA o R vumilA o epAwien ekAu vrNM. atAyiriM ayAew pAp bli. teR pApi Ayi mAyi av wien nkNM. 29EhAmyAgpIWi mi vc H av wieR tlyi eekv c@ekAH atien vDiNM. 30an rM puErAhit wieR rM teR eekvirli qwH yAgpIW ieR ekAukLi purNM. an rM micm rM puErAhit yAg pIWieR vi o}iNM. 31wi eR ekA}u m}uvM puErAhit smADAnbliyi aicEpAel aiNM. yEhAvyH o sQr BYmAyi atH yAgpIWi EhAmi NM. aen puErAhit ayAeL IkriM. eedvM avEnAwH mi kyM ec@M. 32o AwienyANH ayA teR pApbliAyi ekAuv eti o Rvumil A ep Awien EvNM ekAuvrA. 33ayA teR eekk m]gieR tlyi vyH kyM EhAmyAgm] g e ekAiwvcH atien pAp bliyAyi vDikyM EvNM. 34 pAp bliyew ri eR qwH puErAhit teR virluekAH EhAmyAgpIWieR mlkLi pur NM. AwieR micm rM m}u v yAgpIWieR vi o}i NM. 35smADAnbliyew Awi eR ekA}uH aic EpAel EvNM puErAhit Q Awi eRyM ekA}uH aiA. agHni yilUew yEhAvyH mE bliyM nEAel puErAhit yAgpIW i a EhAmikyM EvNM. aen puErAhit ayAeL ayA ew pApiniM IkriM. eedvM ayAELAw epARukyM ec@M. pltrM yAcC H ikpAp orA o mRiyiH EkkEyA m@vErAw@ pREy ciletAe kAkEyA EkkEyA ecyH E t AM. tA kEtA EkEtA pRyAti A ayA pApM ec@kyAyi

ElvY 4+28-5+10

riM. 2 orA amAy ciltien sH p ziec vrAM. aetA N iy m]gieR m]tEdhEmA a m]gieR m]tEdhEmA kAM. arM avsHtvien tA sHpzic@ qyA tiric R iA, ayA teR pApA aprADiyA. 3orAeL anA aEnkM vsHt H. meArALiniM A rM vsHteL orA aRiyAet sHpziec vrAM. mxY tA amAy qienEyA sHpzic@ qRiA ayA ArnAyi riM. 4 aTvA nltAeNiluM tIy tAeNiluM ov epeH o ti jH{eyw q vrAM. jn pl trilu vAgHdAn ElAcn wAet ecARuH. orA aremA vAgHdAnM nwkyM a mRkyM ecAM. ayA vAgHdAnei oAEA a pAliAti pApM ayAAM. 5 atinA orA rM et@k ecyH t A ayA M @ pREyH. 6ayA teR etinH yEhAvyH aprADbli nwNM. ayA o epecriyAwienEyA epEkA lAwienEyA pApbliAyi ekAu vrNM. anrM puErAhit ayAeL ayAew pApLiniM Ik riA k ecNM. 7ayAH yEhAvyH o A wien ekAuvrA k}ivieli pkrM ru ecAlikeLEyA ru AviueLEyA ekAuv A mti. atAyiriM ayAew aprADbli. o pi pApbliM mEtH EhAmbliM tAyiriM. 8ayA avey puErAhiten li NM. puErAhit dYM o piey pApbli aiM. puErAhit atieR tl k}uiniM pRiec wM. pE puErAhit piey rAyi piLkyil. 9 puErAhit pApbliyew rM yAgpIWi eR vz tLiNM. micm rM yAgpIWieR viluM o}iNM. atANH pApbli. 10anrM EhAm bliyew niymLsricH puErA hit rAme piEyyM bli yiNM. aen puErAhit ayAeL teR pApiniM

ElvY 5+11-6+7

142
niM puErAhit ayAeL Ik riM. eedvM ayAELAw epARu kyM ec@M. 19teR pApeRicH avnH aRivieli EpAluM, ayA et@kArnANH . atinA ayA yEhAvyH aprADbli ai NM.

IkriM. eedvM ayAELAw mi kyM ec@M. 11ru ecAlikeLEyA ru AviueLEyA ekAuvrA k}iyAv q@EkA En mAvu ekAuvrNM. atAyiriM ayA ew pApbli. aetA pApbliyA ytinA ati ayA qEyA iriEmA EcA pAwil . 12ayA mAvH puErAhiten l i NM. puErAhit atiniM o eek mAvH qwNM. aetA sHmArk bliyAyiriM. atH agHniyilUew yEhAvyH n o bliyA yiriM. aetA pApbliyAyi riM. 13aen puErAhit ayAeL nAM. eedvM ayAELAw mi kyM ec@M. micM v DAnYM puErA hittANH , DAnYbli EpAel te. 14yEhAv EmAezEyAw pRu, 15yEhAvyH vimAy tiel iluM orA yAcHCikmAyi pApM ecyHtev vrAM. aEA ayA o RvumilA orANAwien ekAu vrNM. atAyiriM ayAew pAp i AyiM. oQEdYAgik mAnd$msric* H ni NA wi vil niyiNM. 16vi mAyvey sMbicH tA ecyH t pApH ayA AyiM ecNM. vAgH d AnM ecyH t sAD n atieR mlYieR ai elA i ayA nkNM. ayA pNM puErAhiten liNM. aen aprADbliyiel NA wilUew puErAhit ayAeL pAp iniM IkriM. eedvM ayA ELAw mikyM ec@M. 17aet yEhAv viliyi @ v]ik ecyHtH pApM ec@ orA aEti EbADvAnAENA q zHnml. ayA et@kAr teyANH. teR pApinH ayA rvAdiyAEy pU. 18o Rvumi lA orANAwien ayA puErAhi teRywE ekAuvrNM. wAyiriM ayAew aprADbli. aen aRiyAet ecyHt eti
o Q E d Y A g i k m A n d $ M vi Ez sELnwAriElA eedvAlyiElA pEyAgic oQEdYAgik aLvH.

m@ pAp aprADblik yEhAv EmAezEyAw pRu, 2Q pRy pAp ec@k v}i o mxY yEhAvEyAw et@ ecyHt q vrAM+ meArAEvi ayA sUi cil sADn ew Epri orA kM pRyk, aTvA tA sVIkric niEp ei N pRyk, qeiluM EmAxH w ik, meArAeL vik, 3nxHwe o sADnM ki kii yi@M aEti N pRyk, vAgHdA nM ec@kyM qiH pAliAtiri kyM ec@k, m@ et@k ec@k. 4tiEletiluM orA ecyH t A ayA pApieR aprADi yi riM. ayA tA EmAxHwic tiri ek ekAuvrNM, viec w tiric@ ekAwNM, meArA sUi A ekAwtH qwi@ei atH, ku kiiyi@M aEti kM pRmAytH , aTvA 5kstYM ec@k wiyetmAke. ayA ati m}uv vilyM nkNM. atieR mlYieR aielA i av nkNM. yTA wmyHu te pNM nkNM. aprADbli ai aEt divsM te av aen ec NM. 6ayA o aprADbli puErA hit nkNM. atH ipi niM etrew yAetA Rvumi lA o NAwH yiriNM. puErA hit niyi kyHtAyi riNM wH . atH yEhAvyH aprADbliyAyiriM. 7anrM puErAhit yEhAvyew mi ecH ayAeL pApiniM I kriA k ec@M. aprA DiyAyiIvA tvM av ecyHti@ kArYL@M eedvM epARuM.

143
EhAmyAg EmAezEyAw pRu, 9ahErAEnAwM puAErAwM Q kl n pRyk+ EhAmyAgieR niymM tANH. rAi m}uv BAtM ver blivsHt yAgpIWiel aw i riNM. yAgpIWiel agH n i qriuekAu teyiri NM. 10 puErAhit teR lin Emli DriNM. lin awivO vuM ayA zrIri DriNM. yAg pIWi blivsHt qriu tI EA avEzxi cArM puErAhi t qwNM. Q cArM puErAhit yAgpIWieR vziwNM. 11an rM puErAhit teR vO mAi m@ vO DriNM. an rM av cArM qwH pALyi puRH o EtYk lH ekAu kLyNM. 12pE yAgpIWiel tI aNyAtiriNM. a ek@EpAkA avditH . qM BAti puErAhit yAgpIWi viR kikyM EhAmyAgM okyM ecNM. smADAnbliyew ekA}uH ayA EhAmiNM. 13yAgpIWiel tI kieAiriNM. atH aNy tH.
8yEhAv

ElvY 6+8-27

hitew pAyiANH {Ani t tH. pApbliyM aprADbliyM EpAel ativimANitH . 18ah ErAeR qlA puAM agHniyi lUew yEhAvyH n Q v}i pAwH BiNM. niew tlmRkLi lUew nilni o nitYniymmA NitH. Q v}ipAwvsHteL sHp zi EpAluM oven vi nAM. puErAhitew DAnYbli EmAezEyAwu pRu, 20ahErAM puAM yEhAvyH ekAuvEr v}ipAwANitH. ahErA en mhApuErAhitnAyi aBiExkM ec@ divsM te avri ec NM. nitYv}ipAwiEnAewAM DAnYb liH av w}i En mAvu ekAuvrNM. BAti atieR ptiyM bAi pti sAyAhHn ilumAyi EvNM aivA. 21En mAvH q Ec }c H vRciyiliH vRuewNM. atH pAkmAyAluw akE ekAu vrNM. v}ipAwH kxNLAi EvNM ekAuvrA. atieR gM yEhA vey sAdiiM. 22ahErAeR pigAmikLi niM ahErAeR AnE etr ewew puErAhit EvNM Q bli aiA. Q cM qA lvuM wM. DAnYbli pUmAyM EhAmic@ EvNM aiA. 23puErA hiteR oAErA DAnYbliyM pU mAyM dhiciriNM. atH titH.
19yEhAv

DAnYblik niymM tANH+ ahErAeR puA atH yAgpIW i mi yEhAvyewywE ekAuvrNM. 15DAnYbliyi niH puErAhit o eek niRey En DAnYM qwNM. qyM iri vuM DAnYbliyi EciriNM. puErAhit DAnYbli yAgpIW i EhAmiNM. a yEhAvyH o sHmArkyAgmAyiriM. ati eR gM yEhAvey sAdii kyM ec@M. 16avEzxi DAnYbli ah ErAM puAM BiNM. puLi EcAet Aiy otrM amANH DAnYbliyHtH. vil vcH puErAhitA a BiNM. sELnwAri @m m vc@EvNM avr BivA. 17DAnYbli puLiu Ec pAke wvA pAwil . agH n iyilUew qni n Q v}ipAwi puErA
14DAnYbliyew

pApbliyew niymM EmAezEyAw pRu, 25ahErAEnAwM puAErAwM en pRyk+ pApbliyew niymM tA, yEhAvyH mi EhAm yAgm]ge ekAl@iw vc@te pApbli m]geyM ekAl@k. aEtvuM vimANH . 26 pApbli ai puErAhit a Bi NM. pE o vilvcH atAytH sELnwArieR @ m mvcu mAEm av a BiAvU. 27pApbliyew mAMs i sHpzi vYiEyA vsHt EvA vimAyiI.
24yEhAv

ElvY 6+28-7+19

144
DAnYblik puErAhit lBi M. 10 DAnYbli ahErAeR puA tANH. atH NiyEtA q kliyEtA q vYtYAsmil. BNM m}uv ahErAeR puA pvecwM. smADAnbli yEhAvyHi smA DAnbliyew niymM tANH + 12ayA teR ni kwiiA smADAnbli ekAuvrNM. ni kwiivA bliymAyi v v q Ec puLiilA a vuM q Ec puLiilA aw kL@M q EcH En mAvi Aiy awkL@M ekAuvrNM. 13eedvi ni pRyA ov ai v}ipAwANH smADAn bli. v}ipAwiEnAewAM ayA puLiic mAvu ekAu aM wi v}ipAwAyi ekAuvrNM. 14Q a Li oerM smADAnbliyew rM tLic puErAhitnH avkAz etANH. 15smADAnbliyew mAMsM atH aiew divsM te BiEtANH . eedvinH ni kwiiA o mAmAyANH orA Q bli aitH. pE piE BAtiEl mAMsM o@M avEzxitH. 16eedvinH o sAnM smi NM q ekAumAM orA o smADAnbli aic@ev vrAM. cilEA a eedvi o EtYk Enc y mAyiriM. a eneyi bli atH ai divsM te BiNM. qeiluM avEzxiei a piE rAviel BiNM. 17 pE bli mAMsM mAM divsvuM micmirie i a dhiic@ kLyNM. 18orA tA nwiy smADAnbliyew mAMsM mAM divsM Biev i eedvM ayALi sxHwnl. aveR bli yEhAv kNA kyil. bli amAvukyM ec@M. ayA mAMsillemiluM Bi c@ q vriki teR pApinH ayA rvAdiyAyiriM. 19amAyetieliluM sHp zic mAMsM jn BitH. av
11orA

tLiyH rillemiluM o veR vOi vINA niLtH o vi lvc@ k}ukNM. 28o mklilANH pApbli Evviceti pAM wc@ kLyNM. oA@pAilANH Evvic e ti a EtcH evi k}ukNM. 29puErAhiteR wMbie puxM pApbli BiAM. atH vLer vimANH. 30pE pAp bliyew rM sELnwAri El ekAuEpAyi jneL Ik riA vilH pEyAgici @ei pApbli BitH. atH tIyi dhiiNM. aprADbli aprADbliyew niym tA+ tH ativimA. 2EhAmyAgm] g e ekA aEt l te puErAhit aprAD blim]geyM ekAlNM. aprAD blim] g ieR rM puErAhit yAgpIWi @M tLiNM. 3aprADblim]gieR m}uv ekA}uM puErAhit bliyi NM. ekA}u vAluM rikAvy veL epAtiy ekA}uM ayA aiNM. 4 ru v]kM qwi atien epAtiy ekA}uM puErA hit aiNM. krLieR ekA}u BAgvuM av aiNM. v] EyAewAM aM puErAhit mAiyi riNM. 5 sADneLlAM puErAhi t yAgpIWi EhAmiNM. atH agHniyilUew yEhAvyH n o v}ipAwANH . aetA aprAD bliyANH. 6puErAhiteR wMbiel puxM aprADbliyi niM BiAM. atH ativimA yekAH o viliE BiAvU. 7aprADbli pApbli EpAel teyANH. v}ipAwk M oEr niymmANH. blikM nw puErAhitnH atieR mAMsM hAri lBiM. 8 bli nw puErAhit EhAmyAgini EtAluM lBiM. 9qlA DAnYbli DAnYvuM a nw puErAhit tANH . awi ewEtA vRciyi epAriecwEtA y

145
mAMsM agHniyi dhiiNM. iyveAe smADAnbli yini mAMsM BiAM. 20 pE anAy orA yEhAvyHvkAz e smADAnbliyini mAMsM BicA ayA teR kiwyiniM Evepwe wNM. 21mxYrAElA am]gLAElA aeli evRue vsHvinA ElA amAe qieliluM orA sHpzicA ayA a nAM. yEhAvyHie smADA nbliyew mAMsM ayA BicA ayAeL teR jnLini Ev epwNM. 22yEhAv EmAezEyAw@ pRu, 23yi AEyjntEyAw pRyk+ pewEyA ecriyAwieREyA EkAlAwieREyA ekA}uH ni BitH. 24 sVyM cEtA m@ m]g ekAEtA y etiluM m]g ieR ekA}uH nipEyA giAM. pE atH oriluM titH. 25agHniyilUew yEhAvyH smi e o m]gini ekA}uH eriluM BicA ayA teR smhiniM puRAewNM. 26ni qview tAmsicAluM o piyEwyM m] g ieRyM rM BitH . 27 orA rM k}ic A ayAeL smhiniM puRA NM. nIrAjnANM 28yEhAv EmAezEyAw pRu, 29yi AEyjntEyAwH en pR yk+ orA yEhAvyH smADAn bliyiA vevi bliyew o BAgM yEhAvyH v}i pAwAyi ekAuvrNM. 30a yEhA vyH agH n iyilUew nkNM. ayA teRte eekkLi v}i pAwH ekAuvrNM. m]gieR ekA}u M enuM ayA puErAhien li NM. enH yEhAvyew mi yiANiNM. atANH nIrAj nANM. 31anrM puErAhit yAgpIWivc H ekA}uH dhii NM. pE m]gieR enH ah ErAM puAM avkAze tANH . 32smADAnbliyew m]gi

ElvY 7+20-8+7

eR vlwyM ni puErAhi t nkNM. 33smADAnbliyew rvuM ekA}uM ai puErA hitnANH vlwyew avkAzM. 34yEhAvyAy {A yi AEyjn tyew smADAnblim]gieR vl wyM nIrAjnANbliyew m]gieR enuM qw. qiH {AntH ahErAM puAmAyi n. yi AEyjnt qAl M Q cM asriNM. 35ahErAM puAM yEhA vyH agHniyilUew nkiy v}i pAwieR pAyi@ nkiytANtH. yEhAvyew puErAhitArAyi v iEAe}Ae ahErAM pu AM bliyew p lBiM. 36puErAhiter etrewEA e BAgM puErAhit n kNem yEhAv yi AEyjn tEyAw@ klici. jn pH qEM puErAhit nkNM. 37aetl A mANH EhAmyAgM, DAnY bli, aprADbli, smADAnbli, puErAhitew etrewH qi vyew niym. 38yEhAv sInAyi pvti vcANH EmAezyHH klnk nkiytH. sInAyi mmi yi yEhAvyH v}ipAwk ekAuvrA av yi AEyjn tEyAw klic divsM teyANH Q niymM nkiytH. EmAez puErAhiter tARA yEhAv EmAezEyAw pRu, 2ahErAenyM aveR puA eryM vO, aBiExkeetlM, pApbliyew kAL, rH NAwk, wyi puLiilA aM qiv EyAewAM ekAuvrik. 3 anrM jneL m}uv sELnwAri eR kvAwi viLic @ @k. 4EmAez, yEhAvyew kl n ys ric@. jn sELnwArieR kvAwi owi. 5 aEA EmAez avErAw@ pRu, yEhAv ecA jH{ApictH tANH. 6anrM EmAez ahErAenyM aveR puAeryM ekAuv. anrM EmAez aver evM ekAu k}uki. 7qiH enyHt AyM EmAez ahErAen DriikyM ar

ElvY 8+8-27

146
i puRH EmAez aetlAM tIyi@. EmAez Q ecyHtetlAM yEhAvyew klnysricAyi. 18anrM EmAez EhAmyAgi NAwien ekAuv. ah ErAM puAM tew eekk atieR tlyi vc @ . 19 qiH EmAez wien ekA. remwH av yAgpIWieR @M tLic@. 20-21EmAez wien kxNLAi mRic@. rikBAgM kAlukM EmAez evi k}uki. anrM EmAez wien m}uv yAgpIWi vc @ dhiic @ . tlyM Rc i x NM ekA}uM EmAez dhiic@. agHniyilUew nwiy EhAmyAgmA yi atH. atieR gM yEhA vey sxHwnAi.. yEhAvyew klnysricAyi EmAez et lAM ecyHttH. 22atiEzxM EmAez aw NAwien ekAuv. ahErAeR yM puAewyM pQErAhitYABi Exki wAyi atH. ah ErAM puAM tew eekk wieR tlyi vc @ . 23anrM EmAez wien vDic@. av eR rM ahErAeR vl ecviyew iluM vl eekyew t vir liluM vl pAdiel t vir liluM puri. 24qiH EmAez ahErA eR puAer yAgpIWinwE ekAuv. eR remwH EmAez avew vl ecviyew akM vl eekyew tvir liluM vl pAdieR tvi rliluM puri. qiH EmAez yAgpIW iE iluM remA}ic @ . 25ekA}uH, twicvAlH, rikBAg Lilu ekA}uH , krLien mw ekA}uH , ru v] kM avyew ekA}uM vl kAlH qiv EmAez qw. 26 o w niRey puLiiA aM qwH yEhAvyew mi vc@. EmAez ati niH orvuM q Ec orvuM puLiiA o awyM qw. EmAez aveylAM ekA}iluM NAwieR vl w yiluM vc@. 27 anrM EmAez aet lAM ahErAeRyM aveR puA ewyM eekkLi vc @ ekAw. EmAez kxN qwyi

av @M mRukyM ecyH t . anrM EmAez Emli ahErAen Driic@. awtAyi EPAdM Dri ic@. qiH mEnAhrmAy aryM ahErA ekieAw. aen EmAez ahErAen EPAdH aNi yic @ . 8 nYAyviDimAcyM EmAez ahErAen Driic @ . qiv QRImM ImM nYAyviDimAc yew kIzyili@. 9 EmAez tlAvH ahErAeR tlyilNiyikyM ecyHt. tlAvieR mi sV enivuM EmAez cAi. vi kirIwmANH eniM. yEhAv klic EpAel teyANH EmAez etlAM ecyHttH. 10anrM EmAez aBiExkeetlem wH viwAriEluM ati lu sADnLiEluM tLic@. a en EmAez avey vimAi. 11R cH aBiExkeetlemwH EmAez yAg pIWi }utvN tLic@. yAgpIW iluM atiel pkrNLiluM pALiluM EmAez eetlM tLic@. etAiyiluM atieR viluM EmAez eetlM tLicH avey vi mAi. 12anrM eR aBiExkeetlM ahErAeR tlyiluM tLic@. a en EmAez ahErAen viIkric@. 13anrM EmAez ahErAeR pu Aer ekAuvH aver enyHt ai Driic H ar mRui, qiH aver tleu Driic @ . yEhA vyew kl n ysric A NH EmAez etlAM ecyHttH. 14anrM EmAez pApbliyew kALey ekAuv. ahErAM pu AM tew eekk kALyew tl yi vc@. 15 aEA EmAez kALey aRuH atieR rM EzKric @ . EmAez teR vir ri mi yAgpIWieR ql A mlkLiluM Etc@. aen EmAez yAgpIWM bli Ayi oi. 16kALyew rBAg Liel m}uv ekA}uM EmAez qw. ru v]kELAwM avyiel ekA}uEAwM wi EmAez krLieR ekA}u BAgM qw. anrM EmAez yAgpIWi vcH aetlAM dhiic@. 17 pE kALyew EtAlH, Rci, cANkM qiv pALyi puRE ekAuEpAyi. pALy

147
yEhAvyH nIrAjnANbliyA yi aic@. 28pie EmAez aetlAM ahErAeRyM aveR puA ewyM eekkLi niew. av av EhAmyAgEAewAM yAgpIW iE vc @ dhiic @ . ahErA enyM puAeryM puErAhitrA ieAu bliyANtH. agHniyi lUew nwiy o v}ipAwH. atieR gM yEhAvey sxH w nAi. 29EmAez NAwieR enewH yEhAvyH mi nIrAjnANM ecyH t . puErAhiter niymi ti EmAezyH wieR pA NtH. yEhAv EmAezEyAw klict sricAyi atH. 30yAgpIWili aBiExkeet lvuM eR rvuM EmAez qw. ati eR EmAez ahErAeREmluM aveR vOLiEluM tLic @ . ahErAEnAewAAyi puA ewEmluM avew vOLiEluM EmAez rM tLic@. aen ahErA enyM aveR vOeLyM pu AeryM avew vOeLyM vimAi. 31anrM EmAez ahErAEnAwM puAErAwM pRu, ni qeR klnk oAiEl? {A pRu, ahErAM puAM Q sADn BiNM. atinA Q a eAyM puErAhiter etrew cwieR mAMsvuM nieLw k. sELnwArieR kvAw i vcH av Evvik. avuM mAMsvuM aview vcH Bik. {A pR EpAel a ecNM. 32micmAyi mAMsEmA aEmA ei a dhiic@ kLyk. 33puErAhit Aer etrew cwuk }u divsM nIu niM. ayM divsM k}iyver ni sELnwA rieR kvAwM vi@EpAktH. 34 ecyHt kArY ecA yEhAv kl i c i . nieL rAvA nANH av ArY kl i c t H . 35}u divsEH rAiyM pkluM ni sELnwArieR kvAw i AvNM. yEhAvyew kl nk asriAtiA ni vDiewM! klnk yEhAv qni nkiytANH . 36aen

ElvY 8+28-9+9

ahErAM aveR puAM yEhAv EmAezEyAw klic kArY eLlAM ecyHt. eedvM puErAhiter sVIkri qAM divsM EmAez ahErA enyM puAeryM viLic @ . yi AEyliel mAeryM av viLic @. 2EmAez ahErAEnAw@ pR u, o kALeyyM o NAwi enyM ekAuvrik. avyHH yAetA viD RvuM AyiritH. kAL o pApbliyM wH EhAmyAgvuM yiriM. m]geL yEhAvyH smik. 3yi AEyjntEyAwH en pRyk, pApbliAyi o EkAlAwien ekAuvrik. o kALieyyM o AwienyM EhAmyAginAyi ekAuvrik. av o vyS tikM yAetA Rvumil A mAy m] g LAyiri NM. 4o kALeyyM o NAwi enyM smADAnbliAyi ekAuv rik. m]geLyM q Ec DAnYblieyyM ekAuv yEhA vyH smik. qekAe A u yEhAv niu tY ewM. 5atinA jn m}uv sEL nwAri v. EmAez klict sric @ sADneLl A M av ekAuv. qlAvM yEhAvyew 6E m A e z mini. pRu, yEhAv klic kArY ni ecNM. aEA yEhAvyew mhtVM ni tYewM. 7anrM EmAez ahErAEnAwH ArY pRu+ ecH yEhAv klictsric@ vik. yAg pIWiEl EpAyi pApbliyM EhAmyAgvuM aik. nieyM jneLyM rAvA kArY ec@k. jnew blikM qwH aver mAti kArY ec@k. 8atinA ahErA yAgpIWi El EpAyi. pApbliyH kAL ey av ekA. a av Evi y pApbliyAyi. 9 anrM ahErAeR puA aveR aw E rM ekAuv. ahErA teR vir ri mi yAg

ElvY 9+10-10+4

148
ahErA yAgpIWi vc@ dhi ic@. 21EmAez klic EpAel ah ErA enukM vl wyM y i yEhAvyH mi nIrAjnA NM nwi. 22anrM ahErA jnew EnH teR eekkyi aver a#hic@. pApbliyM EhAmb liyM smADAnbliyM aicti EzxM av yAgpIWiniM tAE}iRi v. 23EmAezyM ahErAM sELn wAriEl EpAyi. av puR vH jneL a#hic@. anrM yEhAvyew mhtVM qlA jn mAyi tYe@. 24yEhAvyi niM v agHni EhAmyAgvsHt eLyM yAgpIWiel ekA}ui enyM dhiic @ . ql A vM a kuniE av viLi kyM nil nmikyM ecyHt. nAdAbienyM abIvienyM eedvM nzii anrM ahErAeR puA rAy nAdAbuM abIvuM pApM ecyHt. avrivM oAErA DUpk lzM qw. av vYtYsHtmAy tI* ekAH DUp kic@. EmAez p EyAgiA klic agHni av p EyAgicil. 2 atinA yEhAvyi niM v agH n i nAdAbienyM abIvienyM nziic @ . av yEhAvyH mi vcH mrNmwu. 3EmAez ahErAEnAw pRu, yEhAv pRy, qeRyw v puErAhitA qe driNM! {A avH vinAyirikyM skl jniM mi mhtVew kyM EvNM. atinA teR pu A mrNewtieni ahErA oM pRil. 4ahErAeR pit]vYnAy IEy linH ru puAAyi. mIzA EyluM qtHsAPAM. EmAez pu AErAw pRu, vili eR mBAgE EpAk. ni ew pit]sEhAdrpuAew m]tEd
v Y t Y s Ht m A y t I blikL@ew niym asricH yAgpIWiel tI av p EyAgic i l . lyi puRniM av tI ekAuvtAkAM.

pIWieR ekAukLi puri. qiH ahErA rM yAgpIW ieR viluM o}ic@. 10ahErA ekA}uH, v]k, krLieR ekA}u BAgM qiv pApblim] g i niM qw. yEhAv EmAezEyAw klicEpAel av aetlAM yAg pIWi EhAmic@. 11mAMsvuM EtAluM ahErA pALyi puR tIyi dhiic@. 12pie, EhAmyAgi m]ge ahErA ekA. m]ge kxN LAi mRic@. ahErAeR puA rM ahErAeRywE ekAu v. ahErA rM yAgpIWi @M tLikyM ecyHt. 13ahErA eR puA EhAmyAgm]gieR RcixNM tlyM ahErA nki. aEA ahErA avey yAgpIWi dhiic@. 14EhAmyAg m]gieR rikBAgM kAlu kM ahErA evi k}uki. avEyyM av ygpIWi dhiic@. 15anrM ahErA jnew v}ipAwk ekAuv. jnew pApbliyew EkAlAwien av ekA. me pApbliyEw EpAel av wien aic @ . 16EhAmyAgm]ge ahErA ekAu v. av atien yEhAv klic EpAel aic@. 17 ahErA yAg pIWi DAnYbliyM aic @ . av o eek niRey DAnYM vAri eywkyM atH BAtiel pti vu bli puREm yAgpIWi dhi ikyM ecyHt. 18ahErA jnEviy smADAnbliyew kALEyyM NA wienyM ekAl @ kyM ahErAeR puA atieR rM aveRy w ekAuvrikyM ecyH . rM ahErA yAgpIWi @M tLic @ . 19 kALyewyM wieRyM ekA}uM ahErAeR puA ekAuv. ekA}u vA, rik BAgeL epAtiy ekA}uH, v] k, krLieR ekA}u BAg qiv av ekAuv. 20 ah ErAeR puA Q ekA}u BAg kALyewyM NAwieRyM eni vc@. ekA}u BAg

10

149
hemwH pALyi puR EpAk. 5atinA mIzAEyluM qtHsAPA M EmAezey asric@. av nAdA bieRyM abIvieRyM m] t Edh pALyi puRE ekAuEpAyi. mric v tew enyHt vizixHw aikM Drici . 6anrM EmAez, ahErAEnAwM teR puArAy qelyAsAriEnA wM QTAmAriEnAwM pRu, ni d+KM kwiitH! niew vO vlic@ kIRukEyA tlmwi pi}u etwkEyA ectH ! niew d+KM kwiiAtiA ni ekAlewkyil. yEhAv qlA jn ELAwM EkApikymil. m}uv yi AEylukAM niew bu LANH-av, yEhAv nAdAbienyM abIvienyM dhiicti vYs nic@ ekAe. 7pE ni sEL nwArieR kvAwM vi@EpAk EpAluM ectH. ni aviwM vi@ EpAyA ni mriM! qeEA? yEhAvyew aBiExkeetlM ni ew Em H. atinA ahErAM qelyAsAM QTAmAM EmAezey asric@. 8anrM yEhAv ahErAEnAw 9sELnwAriEl pRu, vEA nIEyA nieR puAErA vIEA m@ lhri pAnIyELA wi A pAwil . aetAe wic A ni mriM! Q niymM nieR tlmRkLilUew nilniM. 10vi vuM avumAy sADn ni vYmAyi Evtiric @ kANNM. vuM avumAy sADn eLyM ni vYmAyi Evtiri NM. 11yEhAv teR niym EmAezyHH nkyM EmAez niy m jn nkyM ecyHt. Q niymeLieylAM ahErA, nI jneL pWiiNM. 12ahErAeR ru puArAy qelyAsAM QTAmAM jIviciri Ayi. EmAez ahErAEnA wM aveR ru puAErAwM sMsA ric@. EmAez pRu, agHniyilUew nwiy DAnYbliyew eR bli k avEzxiH. a ni

ElvY 10+5-18

Bik. puLi EcAet EvNM niL BiA. yAgpIWinri kili EvNM a BiA. qeA atH o viv}ipAwA . 13atH yEhAvyH agHniyi lUew aic v}ipAwieR BAgmANH. a ninM nieR puAM av kAze BAgmAeNH {A ni nkiy niymM pWii. pE ni o vil vc@ EvNM a BiA. 14nIrAjnANbliyew m]gi eR enuM wyM ninM nieR puAM puimAM avkAz etANH. a ni o vi l vceliluM v]iy oriw vc@ tik, qekAeA a smADAnbliyiniv yANH. yi AEyjnt v}ipAw k eedvi smic@. k m]geL tiemiluM avyew enH nitANH. 15agHniyi EhAmic bliyew BAgem nilyi jn tew m]gew ekA}uH ekAuvrNM. smADAnbliyew m]g ieR wyM nIrAjnANbli yew m]gieR enuM nI ekAuv rik. yEhAvyH mi nIrAjn bliyAyi aiew atH v}ipAwi ni pAyiriM. a ninM nieR ikM av kAzetANH . yEhAv pR EpAel bliyew BAgM qM niew vItmAyiriM. 16EmAez pApbliyew EkAlAwi en aEnVxic@. pE atH EhAmi e@ k}ii. EmAezyH ah ErAeR puArAy qelyAsAri EnAwM QTAmAriEnAwM vLer EkAp mAyi. EmAez pRu, 17 mAMsM niH vil vc@ tiA tAyi! a vLer vi mANH! nieLANtH yEhAvyew mi vcH BiAtH? jneL viIkriA- avew pApM lAyHm ecAnANH yEhAv a ni nkiytH . 18 EkAlA wieR rmAke vilE ekAuvrikymAyil. atinA {A kl i c t sric H ni mAMsM viEmKlyi vcH Bi NmAyi!

ElvY 10+19-11+30

150
niL@M ktNM. k}uk, ecH, kwRA, 14pH , ql A nM Aiwiy, 15ql A yinM kRu pik, 16oki, puH , kw A, qlAyinM kEpAtAri, 17m, nIA, {ARi, 18LEA}i, epeAH , ev}uk, 19 bkM, Q vie qlApikM cEkAtM, nricIRH qiv. ANikeL titi niym 20ciRkvyM nAlukAli nwvA k}iyvymAy ANi k tiA ekAtAvyAeNH yEhAv pRy. arM ANikeL BitH! 21nil cAwi nwA pAkinH minH mkLi sik kIweL BiAM. 22 qlAyinM ev@iLikeLyM qlAyinM viilu keLyM cIviwkeLyM v ieveyyM ni Bi AM. 23pE nAlukAlukM ciRk m mel A ANikM tiA ekAtAvyAeNH yEhAv pR y. 24 kIw nieL amA iEyAM. Q ANikew zve etAwv sAyAM ver anA yiIM. 25 ANikew zvM eek ekAewv teR vO k}ukNM. ayA sAyAMver a nAyiriM. mg ] eLRic@ wt niym 26-27cil m]gew LH piLi riemiluM a rAyi tirii riil. cil m]g ayviRA tAyiriAM. cil m]g rLi lAvyM kAli Qi sri vyM yiriM. m]g ni H amANH. avey sHpzi v sAyAMver anAM. 28avyew zvM qwv teR vOM k}ukNM. ayA sAyAM ver anAyiriM. m]g ni mHELcHCmANH. }jeLiy niym }jeLi ni pRy+ mri, qli, wuM vievyM, 30 pl i , arN,
29amAy

19pE ahErA EmAezEyAw pR u, EnA avriH avew pAp bliyM EhAmyAgvuM yEhAvyH mi ekAuv. pE qniiH qA sMBvicetH ninRiyAM! {AniH pApbliyini Bicievi yEhAv qi sxHwnAemu nI kEA? l! 20a Ek EmAez atMgIkric@.

11

mAMsBNieR niym yEhAv EmAezEyAwM ahErA EnAwM pRu, 2 yi AEyjn tEyAw pRyk+ ni pRy m]g eL ni tiAM+ 3r Lu vyM ayviRvymAy m]geL ni BiAM. 4-6cil m]g ayviRemiluM avyH H r LuAyirik yil. m]geL BitH. okM, }imy, my qiv gN i epvyANH . atinA av niH amA. 7m@ cil m] g Ave rLuAyi riM. pE av ayviRkyil. atinA avEyyM titH. pi aeny m] g mAytinA atH ni BNEyAgYml. 8 m]g ew mAMsM ni BitH! av yew m] t zrIr sH p zivA pAwil! av niH amANH. jljeL Bi tieR niym 9ndiyiElA smiElA jIvi o jIviH ciRM ecluM ei nitien tiAM. 10-11qA kwliElA ndiyiElA jIvi ciRM eclumilA jIvi ey ni BitH. atH, ni mHELcHCmAeN yEhAv pRy m]gLielAANH. atieR zve etAwk EpAlumtH! 12 ciRM ec lumilA etA smjIviEyyM eedvM mHELcHCem klictAeNH ni kNANM. titA pik pRy pik eedv A evRuewEpAel av ey tivA ekAAvyAeNH
13ni

151
epli, mpli, oAH qiv. 31 }j ni amANH . avyew zvM sH p ziv sAyAMver anAyiriM. amg ] eLiy niym 32aem@ kl i e m] g LiEletiluM qieReyiluM Em cvINA sADnM amA M. twisADnEmA vOEmA EtAElA cAEA etiluM pNiyAyDEmA yieAe atH evi nA yi k}ukNM. a sAyAMver a mAyiriM. anrM a vIuM mAyiIM. 33arM am]g LielAH o mpAiEl cvI}u qvriki mpA iluetM amAyiIM. pAM epAic@ kLyNM. 34a mAy mpAiel evM qi eReyiluM Em vI}ukyAeNi, vsH amAyiIM. a mAy mpAiliri pAnIyvuM amAyiIM. 35c o am]gieR etiluM BAgM qieReyiluM Em vINA sADnM amAM. aetA m wEA mvRciEyA yieAe a epAic@ kLyNM. atH niyM mAyiriil. av qM niH amAyiriM. 36nIRvkM kiNRukM mA yiriM. pE etiluM am]g ew zvM etAw etArAM a nAyiIM. 37c arM m]g ew etiluM BAgM vityHA vii vI}ukyAeNi viH 38pE mAyieyiriM. ni viiEm evemA}i kyM arM c m]gew eti luM BAgM viieREm vI}ukyM ecyHtA vik amANH. 39ni hArinH pEyAgi o m] g M cA, atien sH p ziv sAyAM ver anAyiriM. 40 c m]gi eR mAMsM k}iv teR vO k}ukNM. sAyAMver ayA anAyiriM. c m]gi eR zvM qwv teR vO k}ukNM. avM sAyAMver anAyiriM.

ElvY 11+31-12+5

41miyi }u nw j vien ni tiet yEhAv pRi@H . niLtien titH . 42drM ekAH }y plikeLEyA aEnkM kAlukveyEyA nAlu kAli nwveyEyA titH. m]geL titH! 43 j mlM ni mlinewA wyAktH . ni arAktH! 44qekAe A niew eedvmAy yEhAv {AnA! {A vinAkyA niM virAyirik! arM }j mlM ni arAkA tirik! 45nieL {A QjipHti niM ekAuv. ni qeR vijntyM {A niew eedvvuM yiritinANH {An ecyHttH. {A vinA, ati nA niM virAyirik! 46vLm] g , pik, mi yiel m@ m]g qivey sMb ic @ niymLANtH . kwliel jIvikeLyM miyiel }j eLyM oe sMbic@ niymLA NtH . 47 jn m] g eLyM am] g eLyM Evtiric R iyA pEdzLANiv. aen m]ge tiAM m]ge titH q jnH aRiyA k}iyM.

12

putiy amA niym yEhAv EmAezEyAw@ pRu, 2yi AEyjntEyAwH en pRyk+ o OI o i jM nkiyA av }u divs EH ayAyiriM. a av mAsM EtARuM tIAriyAEA}E EpAlu aiyAyiriM. 3qAM divsM iey pricHECdnM ec NM. 4pie mimu divsEH av rIkrNtM cri NM. mAy yAetAiEnyM av sHpzivA pAwil. av yAM ver vil Evzi vA pAwil. 5 pE av o epiA jmeti, a rA}HcAlEH vAyiri EAeL EpAel ayAyi riM. avL@ew AviniM IkriewvA aRupARu divsM av kAiriNM.

ElvY 12+6-13+15

152
5}AM

6itkAlM k}iyEA iEyEyA epiEyEyA s vic a sELnwAri vi bli aiNM. sELnwAr ieR kvAwi vcH av bli puErAhit nkNM. ovy Ay o iiey av EhAm yAginAyi ekAuvrNM. o ecAlieyEyA Aviien EyA pApbliAyM ekAuvrNM. 7-8avH iiey tAAnAvu kyieli ru ecAlikeLEyA ru Avi ueLEyA ekAu vA mti. o pi EhAmyAg iM mE pi pApbliM. puErAhit avey yEhAvyH mi bliyiNM. aen puErAhit aveL viyAM. aEA av tni nxHwe r iniM yAM. o ienEyA epienEyA svi OIey sMbi niymmANtH.

13

tVErAgeiy niym yEhAv EmAezEyAwM ahErA EnAwM pRu, 2orAew zrIr iel tVi o nIeEA o epAEA ecARiEyA Aey vrAM. aetA xHWErAglNmAyi* mARu EA ayAeL puErAhitnAy ah ErAeREyA ahErAeR puErAhit ArAy puAewEyA awE ekAuvrNM. 3 ErAgiyew tViel mRiviEl puErAhit EnANM. aviwe ErAmM nrc i @ei, NM ayAew tViEnA } ilAeNi a xHWErAgmANH. ErAgiey priEzADic t i EzxM puErAhit ErAgi anAeN KYApiNM. 4cilEA orAew etAliyi ev pAwH Aey vrAM. qA pAwH etAliEyA }i tl AtirikyM pAwiel ErAmM nrctlAetymirikyAeNi puErAhit ayAeL m@vri niM }u divsM aki niNM.
xW H ErAgM pU, mi, dxic tVkHErA gM qeAeyANH qAyvA ekAu EzitH. n xHWemu viLi ErAgM mAml atH.

divsM, puErAhit ayAeL priEzADiNM. NM mARiyiiel M etAliyi vYApic i iel M kA ayAeL }u divsM wi aki niNM. 6 }u divs EzxM puErAhit ayAeL vIuM priEzADiNM. NM miyi@e i, etAliyi vYApiAtii@ ei, ayA nAeNH puErA hit KYApiNM. NM evRuM ecARiyAyiriAM. ayA teR vO k}uki vIuM nA kNM. 7pE, ayA, nAey puErAhit sAYewiyti EzxM ecARi wt lE vYApicA ayA vIuM puErAhi ten smIpiNM. 8 puErAhit ayAeL priEzADiNM. ecARi tVi vYApici@ei ayA aenH puErAhit KYApi NM. atH xHWErAgmANH. 9orAH xH W ErAgmAyA ayAeL puErAhiteR mi ekAuvrNM. 10puErAhit ayAeL priEzADiNM. etAliyi ev niRi nIe@M BAge ErAm nrc@M nIei pcmAMsvuM kA 11ayAew etAliyi ER AlmAyi w v xHWErAg mANtH. ayA anAeNH puErA hit KYApiNM. puErAhit ayAeL Rc@kAlEH m@vri niM mAiAiEtil. qe A ayA anAeNH puErA hitnH niymAyi}iu. 12cilEA o tVErAgM* orA ew zrIrmAek vYApiAniwyH. ErAgM ayALi pAdFM vYApi ec vrAM. puErAhit ayAew EdhmAsklM priEzADiNM. 13tV ErAgM zrIrM m}uv bADic i @ eM ayAew tVien m}uv atH evtAieyM mnilAi yA puErAhit ayAeL nA eN KYApiNM. 14pE ayA pc m AMsM Ric @ ni tVAeti ayA nl. 15pcmAMsM ti ni kA
tVkE H rAgM xHWM q vAcYAM. pl trM tVkHErAgeLANH qAy pdi nM.

153
ayA aen puErAhit KYApiNM. pc mAMsM a mANH. a xHWErAgM te. 16pc m AMsM niRM mARi ev etAliyAevi ayA puErA hiteRywE vrNM. 17puErAhi t ayAeL priEzADiNM. ErAg bAD evniRM vukyAyi@ ei ErAgM bADic v nAyi. ayA nANH. 18orAew etAliyi o p v krieirie. 19 p o ev nIeEA ecmkl ev AEA ey vA ayA pAH puErAhiten kANiNM. 20puErAhit a priEzADiNM. nIeH etAliyiniM }iu M atiel ErAm evL@tA kyM ecyH t A ayA a enH puErAhit KYApiNM. atH pviniM Ay xHWmANH. 21puErAhit pAw priEzADi EA atiel ErAmM evtlAti rikyM, atH etAliEyA }i tlAtirikyM, pE miytA yirikyM yA ayAeL puErA hit }u divsE mAiAm siiNM. 22pAwH tVi vYApi kyAeNi, ayA anAeNH puErAhit KYApiNM. aetA ErAgmANH . 23pE pAwH atieR An wkyM vYApiAtiri kyM ec@evi atH p}y ecARiyew pAwAyiriM. puErAhi t ayAeL en KYApi NM. 24-25orAew etAliyi o epA luAey vrAM. BAge mAMsM ecm kl ev niREmA evRuM ev niREmA yiIevi puErAhit a priEzADiNM. ev pAwH tViEnA }i luM atiel ErAm nrcmA eNi a xHWmANH. epAli xHWM epAiyiri. ayA a nAeNH puErAhit KYApi NM. aetA xHWErAgmANH. 26puErA hit pAwu priEzADiEA ati ev ErAmM kANAtiri kyM pAwH tViEnA }itlA tAyirikyM pE eReR mi yirikyM ecyHtA puErAhit

ElvY 13+16-37

ayAeL }u divsE mAiA iNM. 27 }AM divsM puErAhit vIuM ayAeL priEzADiNM. pAwH tVi vYApikyAeNi ayA anAeNH puErAhit KYA piNM. atH xHWErAgmAyiriM. 28pE pAwH tVi vYApiAtiri kyM mukyM ecyHti@ei a epAlieR nIeANH . ayA nAeNH puErAhit KYApiNM. a epAlieR pAwu mAmANH. 29orAew tlEyAiyiElA tAwi yiElA o ErAgmAey vrAM. 30puErAhit ErAgM priEzADi NM. atH tVi }iM ati @m ErAmM EnM myAvu kyM ecyHti@ei ayA a nAeNH puErAhit KYApi NM. atH kwEmRiy o tVErAg mANH. 31ErAgM etAliyi }HiRA tirikyM ati kRu ErAmM lA tirikyM ecyHtA puErAhit ayAeL }u divsE mAi AmsiiNM. 32}AM divsM puErAhit a vIuM priEzA DiNM. ErAgM vYApiAtirikyM m ErAm atililAtirikyM ErAgM tVi }iliRAtiri kyM ec@evi 33ayA QrM ecNM. pE ayA teR ciri QrM ectH . puErA hit ayAeL }u divsE wi mAiAmsiiNM. 34}AM divsM puErAhit cirH priEzADiNM. atH vYApiAtirikyM tVi }iliRAtirikyM ecyHti@ ei ayA nAeNH puErA hit KYApiNM. ayA teR vO k}uki nAkNM. 35pE ayA nAytiEzxM ErAgM tVi vYApikyAeNi, 36puErAhit ayAeL vIuM pri EzADiNM. ErAgM etAliyi vYApi ci@ei puErAhit mErAmM aEnVxiEtil. mxY a te. 37pE ErAgM niyi tmAyi@eM kRu ErAmM ati kiLieM kA ErAgM EBdmAyi q ktNM. ayA mANH . atH puErAhit KYA piNM.

ElvY 13+38-14+5

154
53pU vYApiciiel puErA hit keiyA vOEmA EtAElA k}ukiyA mti. a vO mAENA EtAlAENA qM enyHtEtA iyEtA qM EnAEA. a k}ukiyiriNM. 54NiyM EtAluM k}ukA puErAhit jnELAw@ kli NM. anrM vOM }u divs E wi mAi vyHNM. 55 smy i EzxM puErAhit vIuM priEzADiNM. pU aEA}uM aen te nilnievi vsHt amANH. a vYApi ci@EA q zHnml. vsHt ni dhiic@ kLyNM. 56puErAhiteR priEzADnyi pU miytAyi kA BAgM mAM kIRiLyNM. vOM enyHt EtA iyEtA q kNAE til. 57 pE kxNi pU vIuM vrAM. aenyAyA pU pwkyAyiriM. EtAElA vO EmA kic@kLyNM. 58pE k}uki ytiEzxM pU atYmAyi@ ei vOEmA EtAElA mANH . enyH t EtA iyEtA q vYtYAsmilAet vOM mANH. 59NixNiElA EtAxN iElA piwi pUlien sMb i niymM tANH. a i yEtA enyHtEtA q zHnml.

38orAew tVi ev pAwk kA, 39 pAwH tVi vYApici@e i, mErAmM puErAhit aEnV xiEtil. kArNM a nipv krmAy NANH. mxY mANH. 40orAew tlyiel mwi ekA}iu EpAeyvrAM. a evRuM kxi yANH. atinA ayA mANH. 41tlyew vzLiel mwiyANH ekA}iyeti ayAM nANH. aM o trM kxi te. 42pE tlEyAiyi v kl ev Au kA aetA tVErAgmANH. 43o puErAhit ayAeL priEzADi NM. ciriel nIeH v kl ev niRmAyi xHWMEpA el kANewkyAeNi, 44ayA xHWErAgiyM amANH. aA rYM puErAhit KYApiNM. 45orA xHWmei ayA jn mRiyi nkiyiri NM. ayA a, a! q viLic@kNM. ayAew vO kIRiyiriNM. tlmwi ayA pRi yiwNM. ayA teR vAyH epAi yirikyM EvNM. 46 ErAgmiw EALM kAlM ayA anAyi riM. anAy ayA oyH H jIviNM. ayAew vIwH pALy i puRAyiriNM. 47-48cil vOLi pU piwi Ec AM. vOM linEnA ki LiEyA ke. atH QwM pAvuM enyHttAke. aTvA pU piwi ctH o kxNM EtAliElA EtAluekA uAiy vsH t LiElA yi riAM. 49pU pcEyA vEA niR ilAke, a puErAhiten kANi NM. 50puErAhit pU priEzA DiNM. ayA atH }u divs E o EtYk lH mAi vyHNM. 51-52}AM divsM puErAhi t pU priEzADiNM. EtAliE lAENA vOiElAENA pU q zHnml. vOM enyHtEtA iyEtA qM zHnml. EtA qipEyAgi qM EnAE til . pU pri@ei, vOvuM EtAluM amANH. bAD amANH. puErAhit aeny vOvuM EtAluM kiNM.

14

xW H ErAgiey IkriA niym yEhAv EmAezEyAw pRu, 2tVErAgmveryM a EBd mAyveryM sMbic @ niym tANH. orAeL IkriA niymLANitH. tVErAgM piwiepven o puErAhit priEzADiNM. 3 pALy i puRH ayAew awE puErAhit eclNM. tVErAgM EBd mAyi@EA qRiyA puErAhit priEzADiNM. 4ayA ErAgYvA nAeNi ni pRy kArY ecA puErAhit ayAELAw@ pR yNM. ayA jIv ru mAy pikeL sAdiNM. wAet o EdvdA twixNvuM o v NixNvuM o QEsA ecwiyM sAdiNM. 5 anrM o

155
piey o}u evi mIet y mpAievc H ekAl A puErAhit kliNM. 6 puErAhit jIv mE pieyyM EdvdA twixNvuM v twixNvuM QEsAecwiyM qwNM. aet lAM ayA o}u evi mIet ekAl e piyew ri mNM. 7puErAhit }u tvN ErAgM bADicyAewEm rM tLi NM. qiH ayA nAeyH KYApiNM. ati EzxM puErA hit o RAy l ecH jIvic i ri piey viy yHNM. 8anrM ayA teR vO k}ukNM. teR ErAmM m}uv ayA QrM ecNM. qiH ayA evM pEyAgicH sVyM k}u kNM. aEA ayA nAM. ni ayA pALyiEl EpAkAM. pE ayA }u divsM wAri puR tAmsiNM. 9}AM divsM ayA teR ErAmM m}uvM QrM ecNM. tlyM tAwiyM purikvuM qEv zrIr iel ErAmM m}uvM QrM ecNM. anrM ayA teR vO evi k}ukyM LikyM EvNM. aEA ayA nAyi IM. 10qAM divsM, tVErAgmyA yAetA RvumilA rH NAw keL ekAuvrNM. o vyAy o epAiieyyM ekAuvrNM. ati yAetA viD RvuM A yiritH. miw}i En mAvH q EcewNM. DAnYbliA yiANH En mAvH. o nA}i oliev yM ayA ekAuvrNM. 11puErA hit ayAeLyM ayAew blik eLyM sELnwArieR kvAw i yEhAvyew miEl ekAuvrNM. ( mxY nA eN KYApi puErAhit teyAyiriNM atH . ) 12 AwkLielAien puErAhit aprADbliyAyi aiM. yEhA vyew mi wienyM eR qyM ayA nIrAjnANM nw M. 13anrM vilevcH, pApbliyewyM EhAmyAgi

ElvY 14+6-21

eRyM m]geL ekAEpAel wienyM ekAl @ M. aprADbli pApbli EpAelyANH. atH puErA hitnvkAzeM ativivu mANH. 14aprADbliyew ri eR puErAhit qwM. qiH ati Rc@ rM nAeEw yAew vl ecviyew pur@M. ri eReywH ayAew vl eekyew tvir liluM vl kAlieR t virliluM pur@M. 15puErAhit eR qey wH teR w eekiyiEleA }iM. 16anrM puErAhit teR vl eekyiel vir w eekyi el qyi mM. teR virlu ekAH q mieywH puErAhi t }u tvN yEhAvyH mi tLiM. 17 anrM puErAhit teR eekiyilu q nAe EwveR Em o}iM. aprADbli yew rM o}ic aEt l te av q o}iNM. puErAhit ayAew vlecviyew i alM q o}iM. ayAew vl eekyiel epvirliluM vlkA liel epvirliluM Rc H q o}iM. 18puErAhiteR eeki yi bAiy q nAe EwveR tlyiluM o}iM. aen puErAhit ayAeL yEhAvyew mi nAiIM. 19anrM nAeEwv Evi puErAhit pApbli ai NM. pApbliyic @ ekAH puErAhit ayAeL nAM. ati EzxM, EhAmyAgi m]g e puErAhit vDiM. 20wH puErAhit yAgpIWi EhAmyA gvuM DAnYbliyM aiM. a en puErAhit ayAeL Ikri kyM ayA nAkyM ec@M. 21pE v}ipAwk vhiA nAvAviDM ayA drinAeNi o iiey aprAD bli ekAuvA mtiyAM. puErAhitnH ayAeL IkriAnA vuMviDM aetA nIrAjnANbli yAyiriM. q Ec riw}i En mAvH ayA ekAuvrNM. DAnYblitANH mAvH. nA}i

ElvY 14+22-44

156
32tVErAgM EBdmAy oven I kriti niym aetAe yANH. IkriewA Eviy ptivu blik aiA k}iyA v niym avyANH.

olievyM ayA ekAuvrNM. 22ru ecAlikeLEyA ru Avi ueLEyA pAvev EpAluM tAAnAvuM. o pi o pApbliyM mEtH o EhAmyAgvuM yiriM. 23qAM divsM ayA sAD n sELnwArieR kvAw i puErAhiten liNM. vYiey IkritinH sAD neLlAM yEhAvyH mi a iNM. 24 aprADbli A wH, q qiveywH puErAhit yEhAvyH mi nIrAjnANM nwNM. 25 anrM puErAhit aprADbliyew wien ekAlNM. aprADbliyew RcH remwH puErAhit IkrieEwv eR vl ecviyew i vyH NM. ati eR rM puErAhit vYiyew vl eekyiel ep virliluM vlkAliel epvir liluM purNM. 26 qyi Rec wH puErAhit teR week iyi o}iNM. 27 puErAhit teR vleekyiel o virlup EyAgic H teR weekyilu qyi eReywH yEhAvyH mi }u AvzYM tLiNM. 28an rM puErAhit aprADbliyew rM puriyyiwLiellAM teR eekyilu q purNM. Rc @ q ayAew vlecviyew purNM. eR q vleek yiel epvirli purNM. eR q ayAew vlkAliel ep virliluM purNM. 29teR eekyi micm q, puErAhit Ikri eEwveR tlyiluM purNM. aen puErAhit yEhAvyew mi ayAeL nANM. 30anrM puErAhit cAlik LielAienEyA Avi u eLEyA bliyiNM. ( mxYnA vu viDm v}ipAwH puErAhit k}iNM.) 31Q pikLielAien av o pApbliyAyM mEtien EhAmyAgmAyM nkNM. DAnYbli EyAewAM EvNM av pikeL bli nkA. aen puErAhit ayAeL yEhAvyH mi Ik riM. ayA nAkyM ec@M.

vIwiElu pUli niym 33yEhAv EmAezEyAwM ahErA EnAwM pRu, 34knAEdzM {A ni t. niM niew jntyHM. aEA {A vIwkLi cilti pU piwiiM. 35aEA vI@wm puErAhiteRyw v pRyNM, qeR vIi pU EpAel qEA ciltH {A ku. 36aEA vIiniM qlAM puR EewA puErAhit avErAw@ kl i NM. puErAhit pU kANA vMmu te avri ecyHtiriNM. aEA vIilu etl A M amAeNH puErAhi tn@ pRyA k}iyil. k sAD n qlAM vIi puREew ti EzxM EvNM puErAhit vIi ElH priEzADnyHH EvziA. 37puErAhit pU priEzADiNM. vIwieR Biiyiel pU pcyM vM niRiluvyM Biiyew tleA }iirikyM eNi, 38puErAhit vIwi puR iRi vIwH }u divsE pUi yiwNM. 39}AM divsM puErAhit mwi vH vIw priEzADiNM. pU vIwieR BiiyilAek vYApici@ ei, 40pU piwic kl@k L ieyweRiyA puErAhit av ErAw pRyNM. kl@k ngri puRH amAy o EtYk l H qRiyNM. 41anrM puErAhit vIwieR vzM m}uv ri NM. rieyw AyM drE eRiyNM. AyM ngri puRH amAy o EtYk l EvNM qRiukLyA. 42 an rM vI@wm putiy kl@k ekAH Bii ekNM. atiE putiy AyM ekAH EtyHkyM EvNM. 43ayA p}y kl@kM AyvuM mAi putiyv Apici@M vIi pU pieyM Aey vrAM. 44qi puErAhit vIuM vH

157
vIwu priEzADiNM. aEA pU vIi vYApici@ei a m@ BAgLilM Evgi vYApiA niwyH. atinA vIwH a mANH. 45ayA vIwH epALic@kLyNM. atieR kl@M AyvuM twiyem lAM ngri puRH o a l ekAuEpAyi nziik. 46 vIiEl EpAv sAyA M ver amAyiriM. 47 vIiliH eriluM hArM k}ikEyA aview kiwkEyA ecyHtA av tew vO k}ukNM. 48putiy kl@M AyvumpEyA gicH ekiytiEzxM puErAhit v vIwu priEzADiNM. pU vIi priieli vIwH mAeNH puErAhit KYApiNM. qekAeA, pU lAtAyi }iu! 49anrM vIwH IkriA puErAhit ru pikeLyM o EdvdAtwixNvuM o kxNM v NiyM o QEsA ecwi yM sMGwiiNM. 50ati o piey puErAhit o}u ev i mIet mpAi ekAlNM. 51anrM puErAhit EdvdA mr xNM, v NixNM, QEsA ecwi, jIvLL pi qiv qwNM. Q sADneLlAM o}u jli Em ekAle pi yew ri mNM. anrM puErAhit rM vIi }ut vN tLiNM. 52 vIwien Ikri A sADneL puErAhit aenyANH pEyAgiEtH. 53ng ri puRH o RAy lH puErAhit piey sVtnA NM. aen puErAhit vIwien IkrikyM vIw mAkyM ec@M! 54xH W bADyewyM 55vOi ElA vIiElA piwi pUli eRyM niym etlAmANH. 56nI eH , tiNH , etAliyiel pAH qivyew niymLANv. 57 sADn mAENA amAENA qeAe tImAniA niym pWii. arM ErAg ew niymLANv.

ElvY 14+45-15+14

15

zrIr Aveiy niym yEhAv EmAezEyAwM ahErA EnAwM pRu, 2 yi AEyjn tEyAwH en pRyk+ zrIr A vmAv anANH. 3 AvM zrIri wAluM nilc A luM av anANH. 4 Avmv etiluM kiw yi kiwA kiw amAM. av rietM amAM. 5eriluM ayAew kiwyi etAA, etAwv teR vO nnc @ evi LiNM. sAyAMver ayA anAyi riM. 6 Avmv qiel iluM rivM teR vO nnc@ LiNM. sAyAM ver av anAyiriM. 7 Avm ven sHpzivM teR vO nnc@ LiNM. sAyAM ver avM anAyiriM. 8 Avmv nAy oveR Em iyA, iyv teR vO nnc@ LiNM. sAyA M ver ayA anAyiriM. 9 Avmv sAriniwyi riApEyAgiM amA M. 10 atinA AvmveR kI}i luetiEluM sH p ziv sAyAMver anAyiriM. sADn mvM teR vO nnc@ LiNM. sAyA M ver av anAyiriM. 11 Avmv teR eekk k}ukAet meArAeL etA@ qvrAM. aEA etAwev teR vO nnc@ LiNM. sAyAM ver ayA anAyiriM. 12pE Avmv o mpA i etAA pAM wc@kL yNM. ayA o twiAilA sH p zieti pAM ev i k}ukNM. 13 Avmv sQKYmvnAyi IA Ikriewti mH }u divsM kAiriNM. aEA av teR vO k}u kyM o}u evi Li kyM EvNM. aEA av I kriewM. 14qAM divsM, ayA ru ecAlikeLEyA ru Avi ueLEyA ekAuvrNM.

ElvY 15+15-16+2

158
divsM av ayAyiriM. 26r AvkAlH av kiw kiwk vkAlE EpAel amAyiriM. OI ri sADnvuM vkAlEet EpAel amAyiriM. 27 sADn sHpzivM a nAyiriM. ayA teR vO nnc @ LiNM. sAyAM ver ayA anAyiriM. 28 AvM nilcti EzxM OI }u div s wi kAiti EzxEm yA. 29qAM divsM, av ru ecAlikeLEyA ru Avi ueLEyA ekAuvrNM. av avey sELnwArieR kvAw i puErAhiten liNM. 30 an rM puErAhit o piey pAp bliyAyM mEtien EhAmyAgmAyM aiNM. aen puErAhit aveL yEhAvyew mi yAM. 31atinA ni yi AEyjn tey arAyiritieni tAI ec@k. aver ni tAI ecApM av qeR viwArM amAiEyAM. aEA av mriEivM! 32 Avmveriy niym LANv. ksHKlnmver sMb i niymmANtH. 33v A vm OIey sMbi niym mANtH. arAyvErAewA zyi mlM arAyveriy niymmANtH. AyidinM ahErAeR ru puA yEhAvyH v}ipAwAy DUpM aiEv mrNmwu.* ati EzxM yEhAv EmAezEyAw sMsA ric @ . 2yEhAv pRu, nieR sEhAdrnAy ahErAEnAw sMsAri k. av EtAEAe}Ae ati vili tirIlyH pii El EpAkA k}iykyil . tirIlyH piilu mRiyilANH viepkM ritH. vi epki Em atieR vizixHw mwiyH. vizixHwmwiyew EmlA
a h E r A e R . . . m r N m w u ElvY. 10+1-2 kAk.

av sELnwArieR kvAw i yEhAvyew mi vrNM. ayA ru pikeL puErAhit nkNM. 15 puErAhit avyielA ien pApbliyAyM oien EhAm yAgmAyM aiNM. aen puErAhit ayAeL yEhAvyH mi IkriM. puxA niym ev i LiNM. sAyAM ver ayA anAyiriM. 17kM etiluM vOiElA EtAliElA vINA a evi k}ukNM. a sAyAM ver amAyi riM. 18pux o OIEyAewA zyicH ksHKlnM AyA OI yM puxM evi LiNM. sAyAM ver av arAyi riM. OIk niym AvM A o OI }u divsEH ayA yiriM. }u divsEH aveL smy sHpziv sAyA M ver arAyiriM. 20 v smyH OI kiwetM amAyiriM. smyH av riM amAyiriM. 21OI yew kiwyi etAwv teR vOM nnc H LiNM. avM sAyAM ver anAyiriM. 22 OI tieliluM sHp zic A ayA teR vO nnc H LiNM. sAyAM ver av anAyiriM. 23ayA avew kiwyAENA riiwmAENA sH p zic e t vYtYAsM wAet sAyAM ver ayA anAyi riM. 24OIyew vkAlH av mAyi eelMgikbM pul v }udivsEH anAyiri M. ayA kiw qlA kiwkM amAM. 25o OIyHH vkAlEA ati EzxEmA eR divsEH r AvmAyA vkAl eEpAel av ayAyi riM. r AvM nilyH y
19vr 16ksHKlnmAv

16

159
NH {A EmGi tYewk. ahErA mRiyiEl EpAyA av mriM! 3Ayidini ahErA ativil Evzi ti mH o kALey pApbliyAyM o NAwien EhAmyAgmAyM a iNM. 4ahErA teR zrIrM m}u v evi k}ukNM. anrM av ni pRy vOLNi yNM+ lin ekAu vi AyM, lin ekAu awi vO zrIrEAw EcAkNM. lin aryM av DriNM. lin tlAvuM av wNM. et lAmANH vivO. 5ahErA yi AEyjntyi niM rH NAwkeL pApbli AyM o NAwien EhAmyAgi nAyM sVIkriNM. 6anrM ah ErA kALey pApbliyAyi nk NM. Q pApbli av Eviy tANH . teyM teR wMb eyM IkrivA ahErA en ecNM. 7anrM ahErA ru EkAlAw keLyM sELnwArieR kvAw i yEhAvyew siDiyiElu ekAuvrNM. 8rH wkM ah ErA nRuiwNM. o nRuH yEhA vyHtANH. mE nRuH asE liM.* 9anrM yEhAvyH nRu vIN wien ahErA yEhAvyH smiNM. aetA pApbliyA yi@ EvNM smiA. 10qA asEli nRu vIN wien jIvEnAew yEhAvyew mi ekAuvrNM. qiH wien as ElinAyi mmiyiEl viy yHNM. jneL IkriAnANitH. 11anrM ahErA avEvi kALey o pApbliyAyi ai NM. ahErA teyM wMb eyM IkriM. tni pAp bliyew kALey ahErA ekAl NM. 12 anrM ahErA yEhAv yH miel yAgpIWini
asE aTvA blim]gM. Q nAmi eR aTvA vAieR aM ajH{At mANH. wH jnew pApe ekAu EpAyi qM.

ElvY 16+3-19

tIn niRc DUpi qwNM. ru eek niRey sugDUpM qwH ahErA epAwiNM. DUpM ahErA tirIlyHu pii el mRiyiEl ekAuvrNM. 13ah ErA yEhAvyew mi agHni yi DUpM aiNM. aEA krA RieR vizixHwmwiey DUpieR EmGM epAtiyM. aen ahErA mriAtiriM. 14kALyew rM eR qwH ahErA teR virluekAH vizixH w mwiyiElH ki}EAH tLi NM. vizixHwmwiyew mi teR virluekAH av }u AvzYM rM tLiNM. 15anrM ahErA jnew pApbli EkAlAwien ekAlNM. wieR rM ahErA tir IlyH piiEl ekAuvrNM. kALyew rM ekAH ecyH t EpAel te ahErA EkAlAwieR rMekAuM ecNM. mwiyew miluM vizixHw mwiyiEluM ah ErA rM tLiNM. 16aen ah ErA ativile* Ik riNM. yi AEyjnt arAy tinA ahErA etlAM ecNM. av et@ ec@kyM aEnkM pAp ec@kyM ecyHt. ajn tyH nwvi iti ec@tAk yA sELnwAri EviyM ahErA te ecNM! 17 ati vileyM jnteyyM IkriuvA ahErA atiEl EpAEA sELnwAri M AyiritH. ahErA puR E v ver M atiEl EvzikymtH . aen, ah ErAnH aveneyM teR wMb EyM yi AEyjnteyyAkmA nvuM IkriAM. 18anrM ah ErA puRH yAgpIWiElH, yEhA vyew mi vH , yAgpIWe IkriNM. ahErA wieR yM kALyewyM remwH yAgpIW ieR qlA mlkLiluM purNM. 19anrM eR rM teR virlu ekAH yAgpIWi }u tvN tLi NM. aen ahErA yAgpIW e vimAkyM yi AEyjn
ativilM viwAri vi epkmiri lM.

ElvY 16+20-17+4

160
29Q niymM ni nitYmAyi riM. }AM mAsM pAM tIyti ni oM BitH. o EjAliyM ectH. niew nAi vsi sArikELA viEdzikELA EpAluM oM ecA pAwil. 30qekAe A a puErAhit niew pAp k}ukiLykyM nieL IkrikyM ec@M. aEA ni yEhAvyew mi rA yiriM. 31Q divsM ni vLer DAne o vimdivsmANH . ni oM BitH. nitY niymmANH. 32atinA mhApuErAhitnAyi niynAyiriyA qlAM I kriti k ecNM. teR pitAvi EzxM mhApuErAhi tnAkA niynAyvnANyA. puErAhit teR vi lin vO DriNM. 33ativi lM, sELnwArM, yAgpIWM qiv av IkriNM. av puErAhitEryM skl yi AEy jntEyyM IkriNM. 34yi A Eyjntey Ikrik qtH o nitY niymmAyiriM. yi AEyjn tyew pAp mlM qlA vxvuM ori ni aArY ecyHti riNM. atinA yEhAv EmAezEyAw klic kArY av ecyHt.

tey pApLiniM EmAcii kyM ecNM. 20aen ahErA ativi lM, sELnwArM, yAgpIWM qivey IkriNM. ati EzxM ahErA jIviciri wi en yEhAvyew miEl ekAuv rNM. 21teR ru eekkM ahErA wieR tlyi vyHNM. anrM yi AEyjntyew pApM M ahErA wieR tlyi @pRyNM. aen ahErA jn ew pApM m}uv wieR tl yi vc@ekAwNM. qiH av wien mmiyiElyyHNM. wi en dEr ekAuEpAkA orA tA RAyi niAvNM. 22aen wH qlA jnewyM pApM tlyi Eli nYmAy mmiyiEl EpAM. wien nyiv atien m miyi viwNM. 23anrM ahErA sELnwA riEl EvziNM. vi lE EpAyEA Dric lin vO av a}ic@ mANM. av av EpiNM. 24o mAy lH vc H av teR zrIrM m}uvM evi k}ukNM. qi v teR m@ vi vO DriNM. av puRE vH teR EhAmyAgvuM jnew EhAm yAgvuM aiNM. av te eyM jneLyM IkriNM. 25anrM av pApbliyew m]g ieR ekA}uH yAgpIWi EhAmiNM. 26asElieRywEH wi en ekAuEpAyv teR vO M zrIrvuM evi k}ukNM. atiEzxM av pALyiEl kwvrAM. 27pApblikAy kALeyyM wienyM pALyi puRE ekAuEpAkNM. ( m]gew r mANH vilH sADn IriApEyAgitH.) m]g ew mAMsvuM EtAluM cANkvuM puErAhitA dhiic @ kLyNM. 28anrM avey dhiiv teR vOM zrIrvuM ev i k}ukNM. atiEzxM av pALyiEl vrAM.

17

mg ] eL ekAlA M tiA m niym yEhAv EmAezEyAw@ pRu, 2ahErAEnAwM aveR pu AErAwM yi AEyliel m}uv jn tEyAwM sMsArik. yEhAvyew kln tAeNH avErAw pRyk+ 3yi AEylukArnAy orA o kAL eyEyA o AwienEyA o wi enEyA pALyinkEA puREA vcH ekAev vrAM. 4ayA m]g e sELnwAri miEl ekAuvrNM. m]gieR o BAgM av yEhAvyH sAniNM. mxY rpAtkM nwiyiri ; atinA av yEhAvyew viwAri v}ipAw k}iEc pU. m] g ieR o BAgM av

161
yEhAvyH nieli av teR smhiniM oewNM! 5jn yEhAvyH smADAn bli ekAuvtinANH Q niymM. t evLiEdz vc@ ekAl@ m]geL yi AEyjnt ekAuv rNM. sELnwArieR kvAw i, av m]geL yEhAvyH mi ekAuvrNM. av m] g eL puErAhiten l i NM. 6aEA puErAhit m]gew rM sELnwArieR kvAw ieR smIpm yEhAvyew yAgpIWi tLiNM. m]g ew ekA}uH puErAhit yAgpIW i EhAmikyM EvNM. atieR gM yEhAvey sAdiiM. 7av tew EkAlAw vi#h H o bliyM aiA pAwil! EdvAew piAelyANEl A av oAwi nwtH. aen av vYBicArikeLEAel* epmARi. Q niym nitYmANH! 8jnELAw pRyk+ yi AEylu kArEnA o sAriEyA avErA ewAM vsi o viEdziEyA o EhAmyAgEmA bliEyA k}ic@ q vrAM. 9 ayAM teR v}ipAwH sEL nwArieR kvAwiElu ekAuvH yEhAvyH smi NM. ayALen ecyH t iel i ayAeL ayAew smhiniM puRNM. 10eriluM rM wicA avnH {A qtirAyiriM. ayA o yi AEylukArnAENA yi AEy li tAmsi viEdziyAENA q viEvcnmil! aven {A aveR smhiniM Evep wM. 11qekAeA zrIri eR jIv rilANiritH. yAgpIWi remA}iE rIti {A ni pRu ti@H. nieLe IkriA a ecNM. nieLw jIveR vil yAyi qniH rM trNM. 12ati nA yi AEyjntEyAw {A pR y+ niLilAM rM BitH.
vYBicAri eelMgikAvzYi Evi zrIrM viv. eedvi vizVsi Aet m@ EdvAer rADiv qM amAkAM.

ElvY 17+5-18+6

niew ew vsi o viEd ziyM rM BitH. 13eriluemArA BNEyAgY mAy o kA@m]geEyA piEyEyA piwicA atieR rM mielA}icH mi@ mwNM. yi AEykArnAyA luM niiwyi vsi viEd ziyAyAluM aen te ecNM! 14nieLinANien ecEet EA? m]gieR mAMsi r miA, m]gieR jIv aEA }uM ri AyiriM. ati nA yi AEy jntyH {A Q kln n+ rm mAMsM Bi tH! rM Bi etAvM teR smhiniM Evepw ewNM. 15tAEn cEtA m@ m]g ekA EtA y m]geL tiv sAyA M ver anANH. av teR vO nncu LiNM. yi A EylukArnAyAluM aviwyiel viEdziyAyAluM aen te! 16ayA vOM k}uki Lii eli ayA pApieR aprA DiyAyiIM. eelMgikbew niym yEhAv EmAezEyAw pRu, 2yi AEyjntEyAw pRyk+ niew eedvmA yEhAv {AnA. 3 mH ni QjipHti tAmsic@. rAjY ecei etAM ni ectH ! nieL {A knAniEl nyic@ ekAiri . nAi axHWic@ v etAM ni ectH . avew cArM axHWitH. 4 ni qeR c asrikyM qeR niym piwkyM EvNM! c piwevH ni R vk! qekAe A {A niew eedvmAy yEhAvyA. 5 atinA qeR niymM cM ni asri NM. qeR niymM cM asriv jIviM! {A yEhAvyA! 6niew awbie vmAyi ni eelMgikb iElewtH ! {A yEhAvyA .

18

ElvY 18+7-30

162
atH sEhAdrimAer z@LAM. niew BArYyew sEhAdriy mAyM eelMgikbM pAwil. 19o OI vAyiriEA aveL ApiA mitH . smyH av ayANH. 20ayAreR BArYymAyi ni H eelMgikbM AyA a nieL a}uAM. 21ni niew mLilAerey iluM agH n iyilUew EmAEli* nktH. aen ec@tH ni niew eedvieR nAme d riil qAM etLiyik! {AnA yEhAv. 22o OIymAeyEpAel o puxmAyM ni eelMgikb iElewtH. atH #pApmANH! 23etiluM m] g vumAyM ni eelMgikbiElewtH. a nieL amAkEy Z. a EpAel OIkM m]gvumAyi b ewtH. a tivimANH! 24Q et@k ecyH t H ni sVyM arAkAtirik! {A jn eL avew rAjYniM puR Ai EdzM ni t! qekAeA av ekAwM pAp ecyHt. 25av nAwien amAi! atinA avew pAp inH {A avereAH vil ekAw iM. atinA nAwH atiel jntey Ci! 26atinA ni qeR niym M cM asrik. ni arM ekAwMpApeLAM ec tH . yi AEypQrAM ni M niew wyi vsi m@vM EviytANH niym! 27 ni mH aview vsicv kwMeekk ecyHtH Edze amAi! 28ni a ecyHtA ni nAwien amA kyAyiriM. aEA ni mu vsiciverey EpAel EdzM nieLyM CiM. 29er iluM ekAwMpApLiele iluM ecyHtA av teR sm hiniM puRewNM! 30 m@
mAElH o vYAjeedvM. EmAElien rA Em Div cilEA tew meL e bliyiARuH.

7niew pitAEvA mAtAEvA yM oriluM eelMgikbM pul tH. av niew ayA. atinA avmAyi eelMgikbM pAwil . 8niew ayel iluM niew aeR BArYymAyi eelMgikbM pAwil. qekAe A, a niew pitAvumAy eelMgikbM EpAelyANH. 9niew sEhAdriymAyM eelM gikbiElewtH . av niew pitAvieREyA mAtAvi eREyA mkLAENA q zHnml. av niew vIilAENA mevi eweyilumAENA jnicetM zHn ml. 10niew pQiymAyM eelMgi kbiElewtH. av ni ew te BAgmANH! 11niew pitAviM ayAew BArYyHM o pui piRA av niew sEhAdriyAyiriM. av mAyM ni eelMgikbiEl ewtH. 12niew pit]sEhAdriymAyM eelMgikbM pAwil. av ni ew aw buvANH. 13niew ayew sEhAdriymAyM eelMgi kbM pAwil. av niew a yew aw buvANH. 14niew pit] s EhAdrmAyM eelMgikb M pultH. ni niew aAveR BArYyewywH eelMgi kbi EpAktH. av ni ew aAviyANH. 15ni niew mkeR BArYey ApitH. av niew mkeR BArYyANH . avmAyi niH eelMgikbM pAwil. 16sEhAdrBArYeyyM ApitH. a sEhAdrmAyi eelMgikb M pul EpAelyANH. 17o aymAyM avew mk mAyM niH eelMgikbM pAwil. OIyew pQiEyyM ni ApitH. pQi OIyew mkeREyA mkewEyA puiyAyieAe. avew pQi mA awbuLANH. avmAyi bewtH pApmANH. 18niew BArY jIviciriE av ew sEhAdriEyyM BArYyAtH.

163
v pAp ecyHt. pE ni qeR niym asri NM! ekAwM pApLielA EpAluM ni ectH! av ecyHtH sVyM arAkAtirik. niew eedvmAy yEhAv {AnA. yi AEy eedvitH yEhAv EmAezEyAw pRu, 2yi AEyjntEyAw pRyk+ niew eedvmAy yEhAv {AnA ! {A vinANH, atinA niM virAyirik! 3niLiElAErAM tew mAtApitAeL drikyM qeR viEzx vimdin* pAlikyM EvNM. {A niew eedvmAy yEhAvyA! 4vi#heL rADitH. ni Ayi EdvAew vi#h vA AtH. {A niew eedv mAy yEhAvyA! 5ni yEhAvyH o smADAn bliyiEA ni sVIkArY nAMviDM zriyAy rItiyi ai NM. 6ni ati divs vuM piE divsvumAyi a Bi kyM EvNM. mAM divsvuM bli vsHt avEzxievi a dhiik. 7mAM divsM bliv sH t eLAM ni BitH . a avuM asVIkArYvumANH! 8aenyAeriluM ecyHtA av pApM mlM aprADiyAyiIM! qekAeA av yEhA vyew vivsHteL dri il . ayA teR smhi niM puRewNM. 9viLevw smyH ekAyH nwEA vylieR ariver ekAtH . tAe} vI}u DAnY vArieywkymtH. niew mi riEAiel m}uv miriyM pRiecwtH. 10aEpAel nil vIN miriyM epRuieywAtiri k. qekAeA, av pAv evM niew rAjYwi srivM EviytANH.

ElvY 19+1-21

19

viEzx vimdin aTvA zb k. zniyA}Hc qAvAM aM. ael i jn EjAli ecEtilA o dinM.

niew eedvmAy yEhAv {AnA ! 11ni EmAxHwitH. m@ver vitH. prsHprM N pRytH. 12kstYH qeR EprH pEyA gitH. aen ecyHtA ni niew eedvieR nAme d riiel vM. niL@ew eedv mAy yEhAv {AnA. 13ayArEnAwH oriluM ti ectH . aven ekAywitH . liNiAreR li pulM ver rAi m}uv EpAluM vc@ ekAi ritH. 14bDirnAy oven ni zpi tH. aen vI}iA aveR mAi oM wtH. pE ni niew eedve driNM. {AnANH yEhAv! 15nYAyviDiyi ni nIti pAliNM. pAvELAwH EtYk lY kANitH. mKrAy vM lYeLAM EtY kicu nktH. niew ayA ren nItinixHWEyAew EvNM viDi A. 16m@vetier NTk criitH. ayAreR jIvi te apkwew yAetAM vitH. yEhAv {AnA! 17ni sEhAdren mnSekA u evRuAtirik. ayAr etAyeteiluM vic A avmAyi aArYM sMsArik. pE avEnAw mik! aEA pApM ekAH nI aprADiyAkil. 18niELAw m@v ec@ et@ k epARuk. pkyAvAtiri k. nieeyEpAel nieR ay ArenyM sHEnhik. yEhAv {AnA. 19qeR niym ni a sriNM. ru trM m]geL N EctH. niew vyli rutrM vi vityHtH. ru trM luk ekAu enyHt vO DritH. 20o pux meArAew awim OIymAyi eelMgikbiEl ee vrAM. pE awimOI sVtyAevLl. aen vA ziyAkNM. pE av er vDitH . qekAeA OI sVtyl. 21pux sELn

ElvY 19+22-20+5

164
32v]er drik. av mRiyi El vEA q}uE@ nik. niew eedvEAw drvH kA@k. yEhAv {AnA! 33niew rAjY vsi viEdzikeL pvitH. 34niew pQrAErAewEpAel te av ErAwM epmARuk. nieLey EpAel viEdzikeLyM sHEnhik. qekAeA ori, Qji pH t i niM viEdzikLAyi. niew eedvmAy yEhAv {AnA ! 35jneL nItinixHWEyAew viDi k. sADn aLEA}uM EA}uM nItiEyAew ec@k. 36ni ew wk zriyAy aLvilutA yiriNM. niew aLvu pA i zriyAy aLvi AvkM ekANM. niew ASkM ki kM zriyAy aLvi NM. ni ew eedvmAy yEhAv {AnA! QjipHtiniM nieL EmAcii ctH {AnA! 37qeR qlA niymM cM ni oAiNM. ni av a srikyM EvNM. yEhAv {AnA !

wArieR kvAwi yEhAv yH teR aprADbli ai NM. aprADbliyHAyi ayA o NAwien ekAuvrNM. 22 ayA eL IkriA k puErA hit ecNM. NAwien puErAhi t yEhAvyH mi aprAD bliyAyi aiM. atH ayAew pAp EviyANH . aEA ayAew pAp epARuewM. 23BAviyi ni niew rAjYiEl EvziM. aEA ni hArinH pl tri e mr n@piwiiNM. o mrM nA m vxM k}iE ati eR PlM BiAvU. dYM av BitH. 24 nAlAM vxM atiel Pl yEhAvyHtANH. a yEhAvyH vi sHttiv}ipA wANH. 25 anrM aAMvxM mr ini p}M ni BiAM. mrM niAyi wt wt p} lAdiikyM ec@M. ni ew eedvmAy yEhAv {AnA! 26rM ti ni mAMsM ni BitH. BAvi vciA ni mAi kvidYEpAlu oM EyAgi tH. 27niew mKieR vz vL mwi vwic@kLytH. mKieR vz vL tAwiyM evtH. 28mri cver oAiA sVzrIri mRi Evl i tH . zrIri pc k ymtH. {AnA yEhAv! 29niew puiey o EvzYyA kv}i pilyAkA avditH. atH ni aveL driil q kANiM! niew rAjYH eryM EvzYkLAkA avdi tH. arM pAp niew rAjY H v niRyA avdiAtiri k. 30qeR vizixHw avDidivs Li pNieywAtiriNM. qeR vile ni driNM. yEhAv {AnA. 31mvAdikewEyA evLicAw kewEyA awEH pEdzi EpAktH. av nieL arA emtinA EpAktH. niew eedvmAy yEhAv {AnA!

vi#hArADnye H tier mRiyiH yEhAv EmAezEyAw pRu, 2 yi AEyjntEyAwH nI ArY wi pRyNM+ niew rAjYe eriluM tew puA ri oven vYAjeedvmAy EmAEl i smiec vrAM. ayA ekAl e wNM! ayA yi AEy pQrnAENA yi AEyli vsi viEdziyAENA qeAM EnAAet ayAeL kelRiu ekAlNM!. 3 {A avnH qtirAyiriM! aven {A aveR jntyiniM Evep wM! qekAeA av teR ikeL EmAEli ekAw. av qeR vinAme d riil qH etLiyic@ k}iu! av qeR vile a mAkyM ecyHt. 4sADArN jn aven avgNic@ev vrAM. teR ikeL EmAEli ekAw ven av vDic i el M vrAM. 5pE {A avM aveR wMb

20

165
iM qtirAyiriM! aven {A aveR jntyiniM Evep wM! qe avizVsic H EmAEl ieR puRek EpAvereyAe {A EvepwM. 6mvAdikewyM evLicAwA ewyM awH pEdzi EpA vM {A qtirAyiriM. ayA qi avizVsivnA NH. atinA {A aven aveR smhiniM EvepwM. 7sVy privnM nwk! ni sVyM virAk! q ekAeA {A viM ni ew eedvmAy yEhAvymA. 8qeR niym oAikyM asrikyM ec@k. {AnANH yEhAv. nieL {A qeR vi jntymAiyiri. 9sVM mAtApitAeL zpi v vDiewNM. teR mAtApitA eL zpic @ qekAH av sVM mrNinH rvAdiyA yiriM!* eelMgikpApi zik 10 a yAre R BAr Y y mAyi eelMgikbi ewv enyM OIEyyM vYBicArM mi vDiNM. 11 aeR BArYy mAyi eelMgikbiElew vEnyM OIEyyM vDiNM. avew mrNinH av te rvAdik. atH ayA sVM pitA vien Api EpAel te! 12orA teR puBArYey Api cA vM vDiewNM. av vLer vliy o eelMgikpApmA ecyHttH. avew mrNinH av teyANH rvAdik. 13o pux meA puxen OIey qEpAel Apic A av ec@ o ekAwM pApmA yiriM. av vDiewNM. av ew mrNinH av teyA rvAdik. 14orAH o OIymAyM av ew aymAyuM eelMgikbM AyA, evRu@LvA eelMgik pApmAyirimtH . puxEnyM
av ... rvAdiyAyiriM aveR rM avEm q vAcYAM.

ElvY 20+6-23

OIkELyM jn dhiiNM! niiwyi arM pApA kA wyAktH! 15orA o m] g e Apic A aven vDiNM. m]geyM ni ekAlNM. 16m]ge Api OI EyyM m]gEyM vDiNM. av ew mrNinH av teyA rvAdik. 17orA teR sEhAdriymAEyA asEhAdriymAEyA eelMgik biElewtH lAkrmANH! aver prsYmAyi ziiNM. av er smhiniM Evepw NM! sEhAdriey Apiven aveR pApinH ziiNM.* 18vkAlH ov o OIey ApicA veryM av ew smhiniM Evepw NM. avew rieR RviwM anAvrNM ecyHt q pApM av ecyHt. 19 a y e w E y A aeREyA sEhAdriymAyi bewtH. atH rbmver ApilAyi riM. pApinH ni zii ewNM. 20aAveR BArYey ov ApitH. atH aAven Api EAel teyANH. ayAM aA veR BArYyM tew pApinH ziiewM. inH sAn AvAet av mriNM. 21sEhAdreR BArYey Api M etANH . a sEhAdren ApiEpAel teyANH ! avM sAnrhitrAM. 22qeR qlA niymM cM ni oiNM. avey as rikyM EvNM. {A nieL ni ew nAiEl nyikyANH. ni rAjY vsiM. ni qeR niymM cM as rievi niew rAjYM nieL Cic@kLyil. 23muver {A rAjYniM puRAM. qekAeA av pAp eLlAM ecyHt! pApeL {A evRu! atinA av jIvic mAi jIvitH!
sEhAdriey ... ziiNM teR ap rADM av vhiM qM.

ElvY 20+24-21+14

166
AtH . 6 av tew eedv i Evi rAyiriNM. av eedvieR nAme driNM. kArNM, av avuM agHniyilUew yEhAvyH v}ipAwM vhi. atinA av virAyiri NM. 7o puErAhit eedve vi rItiyi Uxi. atinA ayA mu cilmAyi eelMgik bM pul oveL vivAhM k}itH. ayA o EvzYEyEyA vivAhEmAcnM nwiy oveLEyA vivAhM k}itH. 8 o puErAhit eedve vi mAi Uxi vnANH. atinA ni ayA eL EtYkrItiyi prigNiNM. kArNM av vivsH t ! av vi aM eedvm Aek ekAuv. yEhAvyAy {A vinA. {A nieL vimA! 9o puErAhiteR pui EvzY yAyi mARiyA av teR AnM kLewkyM pitAvinH mAnE wAkyM ec@kyAyiriM! atinA aveL dhiiNM. 10aveR sEhAdrAiwyi niANH mKYpuErAhiten etre wtH. aBiExkeetlM aveR tl yi o}iM. aen mhApuErAhit nAyirik q vizixH w EjAliH av etreweu. viv O aNiyA av etre weu. atinA teR d+KM av prsYmAyi kwiiA teR tlmwi pRiyiwtH. vO kIRukymtH. 11o m]tzrIri sHpzic@ekAH av sVyM a nAktH. sVM aeREyA a yewEyA m] t EdhmAeNiEAluM atien smIpitH. 12mhApuErAhi t eedvieR vilM viu EpAyA av anAkyM eedvieR vilM a mAkyM ec@M. puErAhiteR ziri aBiExkeetlM o}ictANH. atven muvri niM Evti ri. {AnA yEhAv! 13mhApuErAhit o knYkey vivAhM k}iNM. 14 meArAmAyi eelMgikbm oveL mhA

24avew rAjYM ni lBi em {A niELAw pRu. av ew rAjYM {A ni nM. rAjYM niEwtAM. aEnkM n k niR o EdzmAyiriM atH. niew eedvmAy yEhAv {AnA . nieL {A qeR vijn tyAi. niELAwH {A muvri niM vYtYsHtmAyi epmARi. 25ati nA ni m]gLiel Ai k EvtiricRiyNM. pikLiluM ni mAyveyyM amAy veyyM EvtiricRiyNM. a mAy pikeLEyA am] g eLEyA miyi }y jeLEyA BitH. avey {A amAyi kliciuH. 26nieL {A qeR vijntyAiyiri. ati nA ni qni virAyiri k, kArNM yEhAvyAy {A vi nA! qeR sVM vizixHwjn tyAvA {A nieL anYrAxH\ LiniM Evepwiyiri. 27mvAdiEyA evLicAEwA y OIEyA puxEnA vDiewNM. jn aver kelRiu ekAlNM. av vDiewNM.

puErAhit niym yEhAv EmAezEyAw pRu, puErAhitArAy ahErAeR puAErAwH en pRyk+ mric orAeL sHpzic@ekAH puErAhit sVyM anAktH. 2pE mric yA ayAew aw buvA eNi ayAH m]tEdhM etAwAM. teR aEnA aEyA puEnA puiEyA sEhAdrEnA 3avivAhit yAy sEhAdriEyA mricet i puErAhitnH anAkAM. (B Avil A tinA sEhAdri ayAew aw buvANH. ati nA av mriEA puErAhit avEvi anAti etil . ) 4 pE mric y A teR awimkLielArALAeNi puErAhi t anAEktil. 5puErAhitA tew tl emA ywitH. av tew tAwimIz yew a#M mRitH. puErAhitA tew zrIri o mRivuM

21

167
puErAhit vivAhM k}itH. mhA puErAhit o EvzYEyEyA vivA hEmAcitEyEyA viDvEyEyA vivA hM k}itH. teR te jntyi niM av o knYkey vivAhM k}iNM. 15 aen k aveR ikELAwH drvu kANiM.* yEhA vyAy {A mhApuErAhiten av eR EtYkEjAliAyi Evepw iyiri. 16yEhAv EmAezEyAw pRu, 17ahErAEnAw pRyk+ nieR pi gAmikL@ew ikLilAeiluM o zArIrikeevklYmei av eedvi aM kielwtH. 18qeiluM zArIrikeevklYm v oriluM puErAhitnAyi UxikEyA qni bli ekAuvrikEyA ecA pAwil . ni pRyv puErAhitrAkA pAwil+ a, tLvAtErAgi, mKM vik]tmAyv, nI kAluM k@M v, kAElA eekEyA owiv, v, m, ki Ekwv, tVErAgi, w v]xNmv.

ElvY 21+15-22+9

22

19 20

21ahErAeR pigAmikAe iluM qeiluM Rvuei av yEhAvyH agH n iyilUew bli nktH. ayA eedvi vizixH w aM qwkymtH . 22ayA puErAhitew wMbi nivnAytinA avnH vi avuM ativi avuM tiAM. 23pE avnH tirIl kwH ati vilEH EpAkAnAvil . yAgpIWiEl avnH EpAkAnA vil. kArNM avnH cil RvukH. av qeR vil a mAAtirie. {A le vimA yEhAvyA! 24atinA EmAez ArY ah ErAEnAwM ahErAeR puAErAwM

a e n . . . k A N i M aTvA aveR ik jnLi niM arAvil.

yi AEyliel m}uv jntEyAwM pRu. yEhAvyAy eedvM EmAez EyAw pRu, 2ahErAEnAwM aveR puAErAwM pRyk+ yi AEyjnt qni smi sADn vimAM. av qERtANH. atinA puErAhitrAy ni aetwtH. visAD n ni pEyAgicA ni qeR vinAme niikyA yiriM. {AnA yEhAv! 3 ni ew pigAmikLilAeriluM av sH p zic A ayA anAyi IM. av qi nike wNM! yi AEyjnt qni t tANH sADn. {AnA yEhAv! 4ahErAeR pigAmikLilAe iluM xHWEmA AvEmA ei nAyiIver avnH vi BNM BiAnAvil. anA qlA puErAhitEnyM bADi niymmANitH. puErAhit o m]tEdhM mlEmA sVM kM mlEmA anAkAM. 5 }y etiluM am]ge sHpzicAluM av anAkuM. anAy o vYi ey sH p zic A luM av a nAM. ayAeLen anAyi q zHnml. 6 orA arM sAD nLielieliluM sH p zic A sAyAM ver ayA anAyi riM. viBNemAM ayA BitH . av evi k}u kiyA EpAluM av viBNM BitH . 7sUrY asHtmicti EzxEm av nAvU. aEA avnH viBNM tiAM. kArNM sUrYAsHtmni EzxM av nAvukyM BNM avERtAvu kyM ec@M. 8o puErAhit, sVyM c o m]geEyA kAum]g ekA m]g eEyA kA atien BitH. ayA m]ge tiA ayA anAM. yEhAv {AnA! 9qe UxiA puErAhit EtYk smymAM. smy Li av vLer AluLAyi riNM. av visADneL amAAtiriA iNM.

ElvY 22+10-29

168
v}ipAwkLANH. qeiluM R vu o v}ipAwM ni sVIkri tH. v}ipAwi {A sxHwnA yiriil ! v}ipAwH kALyAyAluM ecriyAwAyAluM EkAlAwAyAluM aetA m]gmAyiriNM. ati yAetA RvumAyiritH. 21orA cilEA yEhAvyH o smADAnbli nwiEyAM. smA DAnbli ayAew v}ipAwAyiri AM. ayA yEhAvyH nkAE zic vizixHwsAnvumAkAM. a kALyAyAluM wAyAluM ErAgYm tAyiriNM. atinH o Rvum 22atyEtA AyiritH! ai owiEtA tLvAtM bADic EtA AvmEtA tVErAgM piwi cEtA y o m]ge ni yEhA vyH smitH. ErAgM piwic m]geL ni yEhAvyew yAg pIWi EhAmitH. 23cilEA o kALyHEA A wiEnA nI kAElA vLrA pAdEmA AyiriAM. m] g e viEzx sAnmAyi yEhAvyH nkA ov #hicA atH sVIkArY mANH. qA atH ayAew Enc yAyi sVIkArYvuml. 24o m]gieR v]xNM kIRiyEtA wEtA nIM ecyHtEtA mRic@ kLEtA eNi m] g e yEhAvyH aitH. arM m]g eL niew EdzH bliyi tH. 25yEhAvyH bliyiA nAyi ni viEdzikLiniM m]g eL sVIkritH. kArNM, m]g etiluM tri aMgBMgm vyAyiriAM. avyHH qeiluM RvuAkAM. av asVIkArYmANH! 26yEhAv EmAezEyAw pRu, 27o kALEyA ecriyAEwA EkAlA EwA piRA atH atieR tEyA ewAH }u divsM k}iyNM. anrM qAM divsvuM a k}iuM ati en yEhAvyH v}ipAwAyi ai cA sVIkArYmANH. 28pE atien yM atieR teyyM ni o divsM ekAltH. pviM wiM teyA niymM. 29yEhAvyH ni o k]tjH{ tAv}ipAwH aiA #hi

AluLAyiA av mriil. yEhAvyAy {A aver Q vizi xH w EjAliAyi Evtiric i ri. 10puErAhiteR wMbini vE viBNM tiAnAvU. puErAhitEnAewA tAmsi o szkEnA liNiArEnA viBNM tiAnAvil. 11pE puErAhit orAeL sVM pNM ekAH awimyAyi vAiyA ayA eR viBNM tiAM. puErAhiteR vIi jnic awimk M viBNi p pAM. 12o puErAhiteR pui puErAhi tnl A orAeL vivAhM k}ic @ ev vrAM. aeneyi av viv}ipAwH BiA avkAz mil. 13o puErAhiteR pui viDv yAkEyA vivAhEmAcityAvu kEyA ecyH e tM vrAM. aveL pripAliA ikeLAmieli av iAl jIvic pit]Bvn iEl mwivevvrAM. aEALvH pitAvieR BN i niH p pAM. pE puErA hiteR wMbinivE BNM tiAnAvU. 14orA abi viBN i eR tiev vrAM. ayA ati lYmAy k puErAhiten likyM BNieR vil yew aielA wi nkyM EvNM. 15yi AEyjnt yEhAvyH smi sADn vimAyi IM. atinA puErAhit sADneL amAtH. 16puErA hit avey amAyi kti yA, av viBNM k}i EA avew pApEAw ukyA yiriM. yEhAvyAy {AnANH avey IkritH! 17yEhAvyAy eedvM EmAezEyAw pRu, 18ahErAEnAwM aveR puAErAwM yi AEyliel m}uv jntEyAwmAyi pRyk+ o yi A EypQrEnA viEdziEA o bliy icA ekAAemA#hmAkAM. atyAew v}ipAwAyiriAM. cil EA ayA aiAnA#hi vizixH w bliymAkAM. 19-20aetAe jn mnRiu eedvini

169
evi ni atiA sVt rANH. pE a eedve sAdi i viDi EvNM. 30ni aEdivsM m]ge m}uv Bi NM. piE BAtiElH ouM micM vyHtH. {A yEhAvyA! 31qeR klnk oAikyM av asrikyM ec@k. yEhAv {AnA! 32qeR vi nAmEAwH drvu kAuk! yi AEy jntEyAwH qni vLer EtYkt yAyiriNM. nieL yEhAvyA y {A qeR vizixHwjntyAyi s] x H w ic i ri. 33nieL {A QjipHtiniM ekAuv. {A niew eedvmAyiI. {A yEhAvyA! viEzx avDidivs yEhAv EmAezEyAw pRu, 2 yi AEyjntEyAw pRyk+ yEhAvyew vi tinAk visELn divsLAyi ni KYApiNM. qeR vi avDi divs vyANH. zb H divsM EjAli ec@k. pE }AM divsM zbANH. a vi mi viEzxdivsvuM vi sELn divsvumANH. a ni o EjAliyM ectH. a ni ew qlA vIwkLiluM yEhAvyH zbANH.
3Ru 7Q

ElvY 22+30-23+17

avDidivsieR dYdi vsM o visELnM Ayiri NM. aH ni o EjAliyM ectH . 8}u divsvuM yEhA vyH bliyiNM. }AM divsM o visELnM EcrNM. div svuM o EjAliyM ectH.

23

epsh etrewe avDidivs vyA. av yHAy niit smyLi vi sELn ni KYApi NM. 5dYmAse* ptinAlAM tIyti sYyH H yEhAvyew epshyA.
4yEhAvyew

dYviLevwieR /vM EmAezEyAw pRu, 10yi AEyjntEyAwH en pR yk+ ni {A t rAjY E ni EvziM. aview ni viLvu ekA@M. aEA dY e k puErAhit nkNM. 11puErAhit k yEhAvyH mi nIrAjnM aiM. aEA ni sVIkArYrAM. {AyRA}H c rAvielyANH puErAhit nirAjnM ecEtH. 12k nIrAjnM ec@ divsM ni ovyAy kLmilA o Awien EhAmyAgmAyiH aiNM. 13riw}i * En mAvH q EcH o DAnYbliyM ni nkNM. nA}i* vIuM ni aiNM. v}ipAwieR gM yEhAvey sAdiiM. 14putiy DAnYEmA p}EmA putiy DAnYM ekAuAiy aEmA ni BitH. dYM a eedv i v}ipAwiNM. ni ew tlmRkLilUew ni qview yAyiAluM nilni niym mANH.
9yEhAv

puLiiA aieR /vM 6aEt mAsieR (nisA) pti nAM tIyti puLiil A a ieR /vmANH. }u divsEH ni puLiilA aM tiNM.
dYmAsM eyd klRiel dYmAs mAy nIsA. mAcH i mAsLi lAyi v.

ekAy H /vM nIrAjnANi k ekAuv divsmAy {AyRA}Hc mt }A}Hck kNAk. 16 }A me }Hcey w v {Ay RA}Hc aTvA a divs EzxM ni yEhAvyH puti eyA k bliyiNM. 17a niew vIwkLi niH rH a xN ekAuvrik. aM o nIrAjnANitANH. aM AA riw}i puLimAvuM p
15ni

riw}i o Pyew pi ru BAgM. nA}i o hInieR nAlielAH.

ElvY 23+18-36

170
AyidinmAyiriNM.* aH o visELnM AyiriNM. aH ni BNemAM k}iA tirikyM* agHniyilUew yEhA vyH o v}ipAw nkyM EvNM. 28a ni o EjAliyM ec@kymtH. kArNM, aH Ay idinmANH. divsM puErAhi t yEhAvyH mi ecl@kyM nieL rAti cwH axHWikyM EvNM. 29 divsM pvsiA mwi ven aveR jntyiniM Ev epwNM. 30aH qeiluM EjAli ec@ven eedvmAy {A av eRyAkiwyiniM nzi iM. 31a ni o EjAliyM ecA pAwilte. ni qview vsicAluM ni nitYniy mmAyiriM. 32atH nieA viEz xvimdinmAyiriM. a ni pvsiNM. mAsiel otAM divsM sYyH te ni Q vimdinM cric@ wNM.* sY mt piE sYveryANH vimdinieR eedGYM. wArinA vIuM EmAezEyAw pR u, 34yi AEyjntEyAw pR yk+ }AM mAsieR ptinAM divsM wArinA EGAxi NM. yEhAvyH Q tinA }u divsEANH . 35dYdivsM o visELnM AyiriNM. ni o EjAliyM aH ectH. 36}u divsE ni yEhA vyH EhAmbli aiNM. qAM divsM, meA visELnM wi nwNM. agH n iyilUew yEhA vyHeA v}ipAwH nwNM. a
33yEhAv

EyAgik. atAyiriNM yEhA vyH niew dYviLevwi ni v}ipAwH. 18jnew DAnYbliEyAewAM o kAL, rH NAwH, o vyAy }H Awk qivEyyM bliyiNM. av o Rvumi l A m] g LAyiriNM. av o EhAmbliyAyiuEvNM yEhAvyH smiA. atH agHniyilUewy v}ipAwANH. atieR gM yEhA vey sAdiiM. 19o EkAlA wien pApbliyAyM o vyAy rH AwkeL smADAnbli yAyM aiNM. 20avey puErAhit ru A wkELAewAvuM dYviLevwi ni aEAewAvuM yEhAv yH mi nIrAjnANM ecNM. av yEhAvyH vimANH. av puErAhittANH. 21aEt divsM te ni o visELnvuM viLic @ NM. a ni o EjAliyM ectH. niew vIwkLi nitYniymmAyiriM. 22niew miyi viLevw EA ariver Ec ekAAti rikyM EvNM. tRyi vI}u DAnYM epRuieywkymtH. av pAvM Q rAjYwi sri viEdzikmAyi Epik. niew eedvmAy yEhAv {AnA !

kAhLew /vM EmAezEyAw vIuM pR u, 24yi AEyjntEyAw vIuM pRyk+ }AM mAsieR dYdi vsM nieA viEzx vimdin mAyiriM. aH o visELnm AyiriM. atH o viEzxvim dinmAeNH jneL oiiA ni o kAhLM viLiyHNM. 25a ni o EjAliyM ectH . agHniyilUew ni yEhAvyH o v}ipAwH aiNM.
23yEhAv

AyidinM EyAM ki qM viLiew. eydew vuM DAn e vidinM. Q divsM mKYpuErA hit ativilE EpAyi jnL@ew pAp AyiM (mw kEyA mAyHkLykEyA) ec@ cwu nivhiM. ni ... k}iAtirikyM ni sVyM vinItrAkNM qM. mAsiel ... wNM eydkAlgNn ysric H sUrYAsH t myEAewyA divsM rMBitH.

AyidinM 26yEhAv EmAezEyAw pRu, 27}AM mAsieR pAM divsM

171
o visELnmAyiriNM. ni o EjAliyM ec@kymtH. 37aveyAeyANH yEhAvyew tinAk. divsLi vi sELnmAyiriNM. agH n iyi lUew ni yEhAvyH EhAmyAg DAnYblik, blik, pAnIy blik qivyiEtANH . zriyAy mi te av aiNM. 38yEhAvyew zb divs asHmritinH puR em avDi divsM niLA EGAxiNM. yEhAvyH mu sAn puRemyA Q sA n ni nEktH. v}ipAwi puRemyA av ni nEktH. yEhAvyH ni xHwAsrNM smi v}ipAwk puRem yANitH. 39}AMmAsieR ptinAM divsM vylukLiel viLvuk EzK ricti EzxM ni yEhAvyew tinA }udivsEH cri NM. oM quM divsLi ni H viEzxvimdinmAyiriNM. 40oAMdivsM, p}mrLiniM nl p} EzKriNM. pneAukM lA mrzAKkM lrikM ni qwNM. niew eedv mAy yEhAvyew mi }u divsM ni EGAxiNM. 41qlA v xvuM yEhAvyew siDiyi }u divsM ni Q tinA EGA xiNM. nitYniymmANH. }AM mAsi EvNM tAEGAxiA. 42}u divsM tAAlik wAr Li ni vsiNM. yi AEyli jnicverlAM wArLi vsi NM. 43kArNM, yi AEyjntey QjipHtiniM nyikv}i {An ver tAAlik wArLi pA ic@ q niew pigAmikL RiyNM. niew eedvmAy yEhAv {AnA. 44yEhAvey mhtVew vi sELneLieylAM EmAez yi AEyjntEyAw pRu. viLkAluM vi avuM yEhAv EmAezEyAw pRu, 2ctc olIviniemw q niewywE ekAuv

ElvY 23+37-24+14

vA yi AEyjntEyAw klik. viLk qyAyiriM atH. viLk aNyAet kiNM. 3ahErA EvNM yEhAvyew mi sELnwAri sY mt BAtM ver viLu kic@ vyHA. atH sAYepkieR mi iyiiri tirIlyH puRAyiriNM. nitYniym mANH . 4tiluAiy viLkA li yEhAvyH mi ahErA viL ekwAet kic@ vyHNM. 5En mAvH ekAH pH aM Ak. o ai riw}i mAvH pEyAgiNM. 6 avey ru niryAyi yEhAvyew miel sV EmzEm vyH k. o niryi eRM AyiriNM. 7oAErA nir yiluM mAy iriM vitRuk. atH agHniyilUew yEhAvyH n v}ipAwieni oAivA yEhAvey shAyiM. 8qlA zb iluM ahErA aM yEhAvyH mi vyHNM. tH qM ecNM. yi AEyjntymAy Q krA qAlvuM nilniNM. 9 aM ahErAM aveR puAM tAyiriM. avH aM o vi l vc@ BiAM. kArNM, aM yEhAvyH agHniyilUew nke v}ipAwANH . atH qA lvuM ahErAeR pAyiriM. eedve zpicv yi AEylukAriH o pu Ayi. aveR pitAvH o QjipHtkArnAyi. yi AEylu kAewyiwyi nwkyAyi av meArAmAyi v} wi. 11yi AEylukAriyAy dAeR vMz ie diiyew puiyAy ezElAmIieR pu yEhAvy ew nAme zpiAM dxic@ pR yAM wi. atinA jn av en EmAezyew mi ekAuv. 12av aven tL@ew aDIntyi vyHkyM yEhAvyew vYmAy klnyHAyi kAirikyM ecyHt. 13aEA yEhAv EmAezEyAw pR u, 14zpicven pALyi puR eAriwE ekAuvrik. av
10o

24

ElvY 24+15-25+11

172
ekAuvrNM. 4pE }AMvxM ni miey vimiA avdi NM. a yEhAvey driA viEzxvimsmymAyiriM. ni vylukLi vi vityH kEyA miriecwik kikEyA ec tH. 5niew viLevwi EzxM sVyM vL viLvuk ni ekAtH . niew miriEA iel kiA miriecwikLi niM ni miri pRitH. mi ey o vxEH vimiA a vdiNM. 6mi o vxE vimicAluM niAvzYi BNmAM. niew ep B]tYvinH vzYi BNM ki@M. niew liAM niELAewA vsi viEdzikM Ev BNM lBiM. 7niew pM m@ m]gM tiA Ev BNM AyiriM. atAM sMv/rM vxew }u eL ni qNM. a nAleAp vxLANElA. smyH }u vxM miH vimmAyiriM. 9 Ay idini ni rAjYAk mAnM o NAwieR ekAH QtNM. }AM mAsieR pAM divs mANtH. 10aptAM vxM ni o viEzxvxmAiINM. ni ew rAjY tAmsi qlAveryM aH sVtrANM. atAM sMv /rM* qH nAk aRiyewM. niLiElAErAM avrvew sVM vsH t viElH* mwiEA kNM. niLiElAErAM avrv ew wMbLiElM mwiEA kNM. 11atAM vxM niH o viEzx EGAxmAyiriNM. vi vityHtH, sVyM vL viLvuk ekAtH. kiA miriecwik
8}u

zpi Ek qlA jneLyM ekAuvrik. av avew eekk avR tlyi vyHNM. anrM ql A vM wi aven kel R iH ekAlNM. 15yi AEyjntEyAw nI pRyNM+ eedvnAme zpiv ziiewNM. 16yEhAvyew nAm ientirAyi sMsArivnArA yAluM av vDiewNM. qlA vM EcH aven kel R iyNM. viEdziyAeNiluM yi AEylukA erEAel ziiewNM. yEhA vyew nAme eriluM zpicA av ekAlewNM. 17orA meArAeL ekAA ekAl yALi vDiewNM. 18 meArA o m]ge ov ekAA av pkrM m]ge ekAwNM. 19ayAren priElivnH aEt mRivu te ziyAyi n kNM. 20 owi qli pkrM owi qlH; ki kH; pli plH; orA meArAH li aEt priH ayAM l i NM. 21 atinA orA o m]ge ekAA m]g ieR vil ayA nkNM. pE orA meArAeL ekAA ayAeL vDiNM. 22Q niymM niM viEdzik M oErEpAelyAyiriM. kArNM, niew eedvmAy yEhAv {AnA . 23anrM EmAez yi AEyjn tEyAw sMsArikyM zpicven pALyi puReAriw av ekAuvrikyM ecyHt. qiv aven kelRiu ekA. aen yEhAv EmAezEyAw@ klictH yi A Eyjnt nwAk mAM ecyHt. miyew vimsmyM sInAyipvti vcH yEhAv EmAezEyAw sMsA ric @ . 2 yi AEyjntEyAw pR yk+ {A ni t EdzE ni EvziNM. aEA ni miey vimiA avdi NM. yEhAvey mhtVewvA vizixH w vimsmymANitH . 3Ru vxEH ni miyi xi ecNM. Ru vxM niew miriEAiel miri aRu

25

atAM sMv/rM Q smy m} ekAH q ai pEyAgi qAypdi niAytH. s V M v s H yi AEyli wMb EA EgAEA NH lieR wmAvkAzM. orAH teR lM viAnAemiluM bili vxi atH vIuM wMbiElA EgA iElA vEcM.

173
Li niH p} pRitH . 12 vxmANH atAM sMv/rM. atH nieA vikAlmAyiriM. vylini viLvuk ni BiNM. 13atAM vxM niELA ErAM avrvew vsH t vi El mwiEAkNM. 14niew vsH t ayAr viEA aven ctitH. av eR vsH t ni vAuEA viewAM avditH. 15ay AreR vsHt vAA niA #hmei avsAne atAM vxM mtlu vx qk. qiH vxeL awiAnmAi zriyAy vil niyik. qe A ayA aw atAM vxM ver viLevwA avkAzEm yTAi ni vi Z. 16aw atAM vxi mH anvDivxei vil w tlAyirikyM vx RvAeN i vil RvAyirikyM ec@M. kArNM, niew ayAr tA M viLvuk mAEm ni vi Z. aw atAM sMv/r i lM ayAew wMbi ERtAyi mARukyM ec@M. 17 ni prsH p rM viAtirik. ni ew eedve ni drik. niew eedvmAy yEhAv {AnA ! 18qeR niymM cM oA ik. av asrik! aEA ni niew rAjYH suri trAyi jIviM! 19mi niAyi nl viLvuM AM. aEA ni DArALM BNmAkyM sur itrAyi niew rAjY vsi A k}iykyM ec@M. 20pE ni pREAM, { vityHkEyA ekA@kEyA ecAtiA }AM vxM { tiAenAM Avil. 21vYs niEtil ! RAM vxM qeR a#hEAwH niLiElH vrA {A kliM. mi m vxE wi viLvuA wM. 22qAM vxM ni vityHEA ni p}y viLvAyiriM BN ipEyAgik. qAM vxi ni vitc ekA@ optAM

ElvY 25+12-31

vxM ver p}y viLvinitH tiA AyiriM. vst H niym yTAi qERtANH. atinA nitH irmAyi vi A k}iyil. qeR rAjYH qEA ewA vsi viEdzikM sA rikM mAmANH ni. 24k avew nilM viEAemiluM wM b nilM tiric@ ki@M. 25ni ew rAjY o vYi vLer dri nAEyAM. dAriYM ekAH ayA teR vsHt vie vrAM. aEA aveR aw bu vH aveR vsHt av Evi tiricu vA NM. 26avEvi vsHt tiriek vAA awbuLAM cil EA Aey vril. pE avnH lM mwi vAAnAvzYmAy pNmAEA, 27av mi vi EA mtlu vx qNM. miH qH vil ekAwNemH sMKY pEyAgic H av kNA NM. qiH av lM mwi vANM. aEA lM vIuM avERtAyiIM. 28 teR lM tiric @ vAA pNM avA kAet vA atAM vxM ver lM a vAiyveR eekv zmiriM. aEA viEzxAEGAx EvLyi lM dYe wmyew wMbiERtAyiIM. aen lM vIuM yTA wM biERtAyiIM. 29@mtilu o ngriel o vIwH ov viEA, a viH o vxinkM a tiriek kiA ayAH avkAzmAyiriM. avkAzM o vxM nIuniM. 30pE wm o vxinkM a tiriek vAuieli @ mtilu ngriel vIwH a vAuvM aveR pigAmik mtAyiriM. atAM sMv/ ri vIwH dYe wmyH H mwiiil . 31 @mtililA ng r RAy lmAyi prigNi ewM. atinA ekAc@ ng rLi niic i ri vIwk atAM sMv/ri dYe wm yHH te tiriek ki@M.
23mi

ElvY 25+32-53

174
ni niew eedve dri NM. 44niew OI-pux awimk eLi+ niH @m jntkLi niH awimkLAyi OIkeLyM pu xAeryM lBic@ q vrAM. 45jn iwyi vsi viEdzik ew wMbLi piR ik eLyM niH awimkLAyi lBiAM. awimik nitANH. 46niew kAlEzxM Q viEdzik LAy awimkeL ni niew i kH eekmARAM. av qEM niew awimkLAyiriM. viEdzi kLAy aver niH awimkLAAM. pE ni yi AEykArAy sVM sEhAdrAErAwH <rnAy yjmAnnAyiritH. 47niiwyilu o viEdzi EyA szkEnA DniknAey vrAM. niiwyielArA vLer dAriYM Ay mlM niiw yiel viEdziEA o viEdz wMb iEnA sVyM awimyAey vrAM. 48ayAH sVyM mwi vAi sVt nAkA avkAzmAyiriM. aveR sEhAdrArielAvnH av en mwi vAAM. 49aeli av eR aAvEnA aAveR puEnA aven mwi vAAM. aTvA av eR wMbie orw bu vinH aven mwi vAAM. aTvA avnH DArALM pNmAyA a ekAwH ayAte sVt nAkAM. 50qenyA ni vil niyik? ayA te viEdzi vi vxM mt aw atAM vxM very vx qk. sMKY pEyAgicH vil niyi k. kArNM, aven ayA tAM vxE vAwkyH e wkEy Ayi@Z! 51atAM vxi mH niyM aEnkM vxe i ayA vilyew o vliy BAgM mwieAwNM. aetlAM q vxeLtien yic i riM. 52atAM vxM ver Rc@ vx mAEm avEzxi_evi yTAvilyew ecRieyA BAgM ayA nkNM. 53pE ayA viEdziEyAewAM qlA vxvuM o

32qA ElvYew ngreLi tANu pRytH+ ElvYH avew ngrLiel tew vIwM mwi vAAM. 33orA ElvYri niH o vIwH vAiyA, atAM sMv /ri ElvYngrilu vIwH vIuM ElvYEwtAM. kArNM, ElvY ew vMzievEwtANH ElvY ngrM. yi AEyjnt ngr ElvY nki. 34ElvYngri @m vyluM puEmwkM vi A pAwil. vyluk qAl EM ElvYEwtANH.

awimkew yjmAnA niym 35niew sVM rAjY o v kw dAriYMekAH sVM kArY EnAA EpAluM k}iyAv nAey vrAM. niLven ortiTi q nilyi niELAewAM tAmsi iNM. 36av kwM ekAw pNi ni pliz mtH. niew eedve drikyM niew sEhAdren niELA ewA vsiA avdikyM ec@k. 37 niLv ekAw o pNiM pliz vAtH. niL v vi BNiniM lABmAAM mitH. 38niew eedvmA yEhAv {AnA. knAEdzM ni ntiM {A niew eedvmAyiri tiM nieL {A QjipHti niM nyic@. 39kw dAriYM mlM niew rAjYe ov sVyM ni awi myAyi avene viA ni LveneAH awimeyEAel pNi eywitH. 40 av niH o liNiArM atAM vxM ver niELAewA vsi sz kmAyirie. 41anrM avnH nieL vi@EpAkAM. teR ikeL yemwH avnH teR wMbE EpAkAM. teR pUvikew vsHtv kkLiElH avnH mwAM. 42kArNM, av qeR B]tYrANH! aver Qji pHtiel awimtViniM {AnANH EmAciictH. av niyM awimk LAyiIrtH. 43 mxYnH ni <rnAeyA yjmAnnAyiritH .

175
liArenEAel k}iyNM. ayA ewEm <rnAeyA yjmAnenEA el epmARA viEdziey avdi tH. 54M aven mwi vAuiel iEAluM ayA sVtnAM. atAM vxM avM aveR i kM sVtrAM. 55kArNM, yi A Eyjnt qeR B]tYArANH. qeR B]tYrAy aver {A QjipHtiel awiminiM EmAciictANH. niew eedvmAy yEhAv {AnA ! eedve asri ti tiPlM ni vi#hAtH . nmsH k ritinH timkELA sHmArkzilkELA niew EdzH AtH. kArNM niew eedv mAy yEhAv {AnA. 2qeR viEzxvimdin asHmrikyM qeR vi le mhtVewkyM ec@k. yEhAv {AnA! 3qeR niymM cM a sHmrikyM av asrikyM ec@k! 4ni aeneyAe ecyHtA {A Ev smy m} epiM. mi viLvuAkyM vy lukLiel mr p} lAdii kyM ec@M. 5miri} pRi AnAMver niew emti wM. nwA kAlM ver miri }miRM wM. aEA ni vzYi BNM lBiM. ni niew nAi suritrAyi jIvi kyM ec@M. 6 niew rAjYH {A smADAnM vM. ni smA DAni vsiM. M nieL ByewA vril. dxHwm]geL {A niew rAjYinH puRA M. niew rAjYwi z@ vieR eesnYM kwvrikyil. 7ni niew z@eL piw prAjyewM. aver ni niew vAekAH ekAl ewM. 8niLi auEp Ru EperyM RuEp ptinAyirM Eper yM oAwiM. niew z@eL ni prAjyewkyM ni ew vAekAH vDikyM ec@M.

ElvY 25+54-26+19

26

9anrM {A niLiEl tiri yM. {A niH aEnkM ikeL tM. {A qeR krA pAliM. 10o vxAliEleR jIviAnAv zYmAy viLvu niAM. putiy viLvu ni ekA@M. pE aEA putiy viLvu sMBriA wmAyA p}y viLvu ni puReRiEyi vM! 11qeR vi wArM {A niiwyi vyH kyM ec@M. niLini {A tiriykyil! 12 {A niELAewA nw niew eedvmAyiri kyM ec@M. ni qeR jntymA 13niew yiriM. eedvmAy yEhAv {AnA. ni Qji pHti awimkLAyi. awimyAyi rie kw BArM ekAH ni vL i. pE niew mliel tuk {A owikyM nieL {A niv nwmARAkyM ecyHt!

eedve asriA tieR zi 14ni qeyM qeR kln keLyM asriiel i Q drit ni sMBviM. 15qeR niymM klnkM as riA AAtiA ni qeR krA lMGikyAyiriM. 16ni aen ecyH t A {A ni mhAvipk vM. ErAgM pniyM {A ni vM. a niew kkeL nziikyM aen niew jIvitM nzikyM ec@M! viu nwtH nixHEyAjnmAM. z@ niew viLvu tikyM ec@M! 17{A nietirAEA z@ nieL kI}wM. z@ nieL evRukyM niEm av BrikyM ec@M. M pi wrAtiriEA EpAluM ni oAwi EAM. 18tienl A M EzxvuM ni qe asriAtiA {A nieL niew pApH }ir i ziiM. 19nieL aBimAnitrA mhAngreLyM {A nzii M. kAzM m} trAtirikyM mi

ElvY 26+20-39

176
ewyM zrIrM tiviDM ni vizM. 30 niew tl L@M* DUpyAgpIWL@M {A tk M. niew zv {A ni Aiy vi#hEm qRiyM. ni qe vLer evRuiM. 31niew ngr {A nzi iM. niew vil {A nYmAM. niew v}ipAwH gi {A niM. 32 ni ew EdzM {A vijnmAM. a kH aview tAmsiAen niew z@ e{@M. 33nieL {A jnt kiwyi citRiM. {AeneR vAeLwH nieL nziiM. ni ew nAwH nYmAvukyM niew ngr nziiewkyM ec@M. 34ni niew z@vieR rAjYE ekAuEpAkewM. ni ew rAjYM nYmAM. aen av sAnM niew nAwinH vimM ki@M. nAwH vimsmyM sVdikyM ec@M. 35qlA }u vxiluM o vxM mi vimM EvNemANH niymM pRytH. nAwH vijnmA kAlEALM, niLview vsici EA nkA vimM mi lBiM. 36avEzxicirivAke z@ ew EdzH tew eeDrYM nxHw mAvukyM ec@M. av qlAiEnyM ByM. av kAie lyn u zbHdM EkAEpAluM ErA teL piwevH ByH av oAwiEAkAniwyAM. M piwrA tiriEA EpAluM av vI}uM! 37ErA vAmAyi piwEAel av oAwM. oAErAewyMEm oAErA vI}uM- M oAwiA EA EpAluM. z@ew Ener q}uEu ni A EpAluM ni krAyiri il. 38m@ jntkiwyi ni nxH w ewM. z@ew Edz ni atYrAM. 39avEzxi v z@ew rAjYH avew pApLA cIuEpAM. avew pUv i kew pApLAluM av cIuEpAM.
tl eedveEyA vYAjeedv eLEyA rADiA l. sADA rN kLiElA pvtLiElA NH Q l.

viLvuAAtirikyM ec@M.* 20ni kWinAVAnM ec@emiluM a nixHPlmAyiIM. niew mi o@M viLvu trAtirikyM ni ew mr p}AAtiri kyM ec@M. 21niyM ni qnietier tiriykyM qe asriA AAtirikyM ec@kyAeN i }iri wi kw zi {A nM! pAp wEARuM {A ni t ziyew kwvu EmRuM. 22{A nietier kA@m]g eL ayyHM. av niew i keL qw ekAuEpAM. av niew m] g eL nziikyM ec@M. niewyAkLi aEnkM Eper av ekAl@M. jn s riA BykyM niL@ew v}ik vijnmAvukyM ec@M. 23tienlAM EzxvuM ni pAWM pWiiel i; qi@M ni qnietirAyi nievi; 24aEA {AM nietirAM. {A-aet, yEhAvyAy {A- ni ew pApH }iri zi n M. 25ni qeR krA lMGi kyAyiriM. ati nieL {A ziikyM ec@M. nietier {A EsnkeL ayyHM. ni niew ngrLiElH surA M oAwiEAM. pE {A ni iwyi ErAgM pwM. niew z@ nieL EtAl i kyM ec@M. 26 ngri avEzxiu DAnYielA pH {A ni nM. pE vLer Rc@ B NM aview AyiriM. avew aM o awi p OIk EcH AM. av oAErA avuM aLM. ni a tiemiluM niew vizH awukyil! 27qi@M ni qe viA mwic A , niyM ni qnie tier tiriA, 28qeR EkApM {A zriM kwiiM! {Aaet, yEhAvyAy {A-niew pApinH }iri zi nM! 29niew puAewyM puimA
k A z M . . . e c @ M niL@ew kAzM uEpAelyM nilM oAwEpAely mAM qM.

177
qlA yE H A}uM tYAz jn tew pAp @ pREAM. cilEALv tew pUvikew pApM @ pREAM. av qnietier tiri uevtH av stikyM ecAM. 41 {Anvetier tiriyk yM aver tew z@ew nAi ElH ekAuvrikyM ecyHtevH av stiEcAM. av qEAwH apriciterEAel epmARuM. pE cilEALv vinyAnVitrAyi tew pApieR zi @ vAieyM vrAM. 42avren ecyHtA yAEAbumAyi {AA iy krA {A asH m riM. yisHhAmAyi {AAiy krA {A asHmriM. ahAmmAyi {AAiy krA {AnsHmriM. Edze m}uv {AnsHmriM. 43EdzM nYmAM. EdzM atieR vimkAlM sVdiM. avEzxi v avew pApi zi @vAuM. qeR niymeL evRu ekAuM qeR ceL as riAekAumANH t zii eirietH av mnilA M. 44yTAi av pApM ecyHt. pE shAyinAyi av ere smIpic A avriniM tiriyA qniAvil . av t ew z@ew rAjYAeNi EAluM aver {A viM. av er {A pUmAyM nziikyil. avmAy qeR krA {A lMGikyil . kArNM, avew eedvmA yEhAv {AnA! 45avew pUv i kmAyi {AA iy krA avEvi {A asH m riM. avew pUv i ker QjipHtiniM EmAciic qniH avew eedvmAkA k}iu. m@ rAjYM a ku. yEhAv {AnA ! 46yi AEyjntyH yEhAv n kiy niymM cM pEdz M aetAeyANH. yEhAvyHM yi AEyjntyHmiwyilu krA RANH Q niym. yEhAv niy m sInAyipv t i vc H EmAezyH nkyM EmAez av jn nkyM ecyHt.
40 pE

ElvY 26+40-27+10

27

vAgd H AnLA DAnM yEhAv EmAezEyAw@ pRu, 2yi AEyjntEyAw pRyk+ orA o vAgH d AnM yEhAvEyAw ecyHtiriAM. o vYiey yEhA vyH nkAem vAgHdAnM. ayA piIwH vizixH w mAeyA rItiyi yEhAvey <xiNM. puErAhi t vYiH o vil ni yiNM. ayAeL yEhAvyiniM mwivANemA#hiv vil nkNM. 3 ptiM aRup tiM wyH Aym orAH oQEdYAgik aLvi kArM ap Eze* evi NH vil. 4 p tiM aRuptiM wyH Aym o OIyew vilyAke m EzeluM. 5au mt p vy Sver Aym orANinH p EzelAyiriM vil. aEt Ay m o epinH p EzeluM vilyAyiriM. 6o mAsM mt au vySver Aym orA zivieR vil au EzlANH. epiH mu EzeluM. 7aRup tiM ati mkLiluM Aym o puxnH ptinu EzelA vil. OIH pu EzeluM. 8 vil nkA ApH t iyi l A ven puErAhiteR mi ekAuvrNM. ayA q pNM tAAnAemH puErAhit niyi NM. yEhAvy H sAn bliyAyi cil m]geL nkAM. arM o m]ge ov ekAuvEA m]gM vi mAyiIM. 10 m] g e ayA yEhAvyH Enc y AiytinA ati pkrM meA m]ge vyHA pAwil. mEetiluM sADnM ati pkrM vyHA mik wi ec tH. o cI m]ginH pkrM o nl m]geEAluM vyHtH. o nl m]gi pkrM o cI m]geyM vyH tH . m] g eL mAA ayA mikyAeNi, ru m] g M vimAyiIM. ru m] g M yEhAvyEwtAyiIM.
9yEhAvyH

Ez o Ez qA o oQ sieR ai rH.

ElvY 27+11-28

178
eiluM viA dYe wmyHH atH tiric @ vAiA k}iyil . 21ayA lM atAM vx i tiric@ vAuieli a yEhAvyH vimAyi wM. aetAlEM puErAhitEwtA M! pUmAyM yEhAvyH nkiy lM EpAelyAyiIM atH. 22orA teR wMbsVl A M vAiymAy lM yEhA vyH smiEA 23puErAhi t atAM vxM very vx NM. qiH lieR vil niyiNM. aEA lM yEhAvyEwtAyiIM. 24 atAM vxM lM yTA wmyHH te tiric@ ki@M. yTA wmkLA yi wMbiElH lM eceM. 25 vil nEA oQEdYAgik aLvu te pEyAgiNM. o Eze p EgrA qAyiriM M. mg ] ew mlYM peLyM jn yEhAvyH viEzxdAnmAyi nkAM. pE dYM jnic m]gmAeN i atH yEhAvyEw teyANH. atinA avey M viEzx dAnmAyi yEhAvyH smiAnA vil. 27 dYjAtrAy m]geL jn yEhAvyH nkNM. pE dY jAtm]gM am]gmAeNi ayA atien tiriek vANM. puErAhi t niyi vilyH puRem atieR aielA wi ayA nkNM. ayA m]ge vAiyi eli puErAhit atien mAe iluM vilyH viNM.
26wkeLyM

11cilyinM m]geL yEhAvyH v}ipAwiA pAwil. arM a m]gLielAien eriluM bli Ayi ekAuvA atien puErA hiteR mi ekAuvrNM. 12puErAhit m] g ieR vil niyiNM. m]gieR ntik Li a vliy vYtYAsemAM A il. puErAhit o vil niyi c A atAyiriM m] g ieR vil. 13m] g e mwi vANem yAA#hmei vilyew aielAu wi av NM.

vIwieR mlYM ov teR vIwH yEhA vyH viANM nwiyA puErAhit atieR vil ni yiNM. vIwH nlEtA cIEyA q vYtYAsmil. puErAhit niyi tAyiriM vIwieR vil. 15pE vIw ekAwv a mwi vANemA#hic A vilyew aielA wi ayA nkNM. aEA vIwH ayAEwtAyi IM.
14ni

vst H vieR mlYM teR vsHtvieR o BAgM yEhAvyH smicA ati el vi nwAM qtien yi c A yiriM atieR vil. o EhAem* yvinH a Eze eviyA vil. 17 atAM vxi lAeNArA teR vy n eti atieR vil puErAhit niyitAyiriM. 18pE a tAM vxi EzxmANH ayA vy neti atieR yTA vil puErAhit kNANM. aw atAM vxM ver q vxeH ayA qNM. sMKY ekAuEvNM ayA vil niyiA. 19vy nkiyv a mwivAAnA#hicA yTA vilyew aielA wi ayA wt ekAwNM. aEA vy vIuM ayAEwtAyi IM. 20ayA lM mwivAu ieli atH qeEM puErA hitAEwtAyiriM. lM mA
16orA

viEzxdAn yEhAvyH smi o viEzxdAnmH .* atH yEhAvyH mAmtANH. a mw ivAAEnA viAEnA pAwil. dAnM yEhAvyHtANH. mxY, m]g, wMbsVini vy
28jn

EhAem Ru buEzElALM v o aLvH.

viEzxdAnM yielwev q sAmAnYAM. av yEhAvyHtANH. atinA meAiM av pEyAgiA pAwil.

179
luk qiveyl A M atiewM. 29yEhAvyH viEzxe dAnM o mxYnAeNi ayAeL mwi vAA pAwil. ayA vDie wNM. 30viLvukew pielAH yEhA vyH tANH . vyli ni viLvuM mrLi ni p}M pielAvItM yEhAvyH n kNM. 31atinA teR avkAzM mwiEvNemv atieR vil yew aielAu wi wt ekAwH a vANM.

ElvY 27+29-34

32orAew kAliiel p m]gLielAien vcH puErAhit qwNM. qlA pAme m]gvuM yEhAvyH tANH . 33etrew e m]gM nlEtA cIEyA qH w m EvvlAtieEw. av vc@ mARtH. o m]ge meA m]gvumAyi vc @ mARA ayA tImAnic A ru m]gM yEhAvyEwtAM. m]ge mwivAAnAvil. 34yi AEylukAEvi yEhAv sInAyimlyi vc H EmAezyH u nkiy klnkLANiv.

sMKYk
11

EmAez yi AEyjntyew kNew sELnwAri* vcH yEhAv EmAezEyAw sMsAric@. sInAyi mmiyi vcAyi atH. yi A Eyjnt QjipHtu vitieR rAM vxiel rAM mAsieR oAM tIytiyANtH. yEhAv EmAezEyAw pRu, 2yi AEyjntyew m}u v smhieRyM jnsMKYA kN H qwk. ql A puxAeryM EgAM tiric@M pit]BvnM tiric@M oAErAewyM pik qwk. 3pM ati wtluM Aym vM yi AEylieR Esnyi EcrA k}iyvmAy qlA yi A EylukAEryM nIyM ahErAM q NM. aver gNLAyi pikyi Eck. 4 oAErA EgAiniM orA vItM nieL shAyiM. av EgAieR tlvnAyi riNM. 5 niELAewAM niH nieL shAyiEvew Epk tANH+ EbeR EgAiniH ezEd yrieR pu qlIsU; ziemEyAeR EgAiniH sUrIzAyiyew pu ezlU mIEy; eydyew EgAiniH aI nAdAbieR pu nhEzA; yiAKArieR EgAiniH sUvArieR pu enTnEy; esbUlUeR EgAiniH EhAElAeR pu qlIyAbH; EyAEsPieR pigAmikLi, qyImieR EgAiniH aIdieR pu qlIzAmA; mneyew EgAiniH epdAsUrieR pu gmlI Ey;

12

13

14

15

ebnYAmIeR EgAiniH giedEyAniyew pu abI dA; dAeR EgAiniH aIzA yiyew pu ahIEyes; EzrieR EgAiniH oAeR pu pgIEy; gAdieR EgAiniH edy EvlieR pu qlIyAsAPH; nPH t Aliyew EgAiniH nAeR pu ahIr.

10

sELnwArM yi AEyjnt eedvvu mAyi sELici viwArM.

16smhiniH puxA ql A vM etrewe@. t ew pUvik EgAieR EntA L@M yi AEyliel sh ADipA mAyi av. 17 en etre wever EmAezyM ahErAM ieAu EpAyi. 18EmAezyM ah ErAM yi AEyliel m}uv jn teyyM rAM mAsieR oAM tIyti viLic@i. anrM jn avew wMbvuM EgAvums ricH Eper}utic@. p vyiM atiEmluM Aym qlAvM t ew Eper}utic@. 19 sInAyi mmi yilAyirie EmAez yEhAvyew kl n ysric H yi AEyjnt yew kNew. 20yi AEylieR m punAyi EbeR wMbe av qi. p vyEA atiEmElA AymvM eesnikEsvni ApH t mAyvew pikyAi. tew wMbvuM EgAvumsri cANv Ep EctH. 21EbeR EgAiel aMgsMKY 46,500. 22ziemEyAeR EgAe av qi. p vySM atiEmluM AymvM eesnik Esvni ApH t mAyvew EprH av Ec. wMbvuM EgAvuM tiri c A NH pikyAiytH . 23ziem

181
EyAeR EgAievew ek qM 59,300 yi. 24gAdieR EgAi epvew kNew. pM atiEmluM vySvM eesnYi EcrA k}iyvmAyvew Ep Ec pikyAi. wMbvuM EgAvu msric A NH pikyAiytH . 25gAdieR EgAi 45,650 Eper A kNAiytH. 26eydyew EgAe av qi. pM atiwtluM Ay m, eesnYi EcrA EpAver wMbvuM EgAvuM tiric H av qi. 27 aEA ek eydyew EgAi 74,600 Ep e ku. 28yiAKArieR EgAie ver av qi. pti RyA AymvM eesnYi EcrA k}ivuvmAyvew Epk Ec pikyAi. wMbvuM EgA vuM tiric@ pik kArM 29yiA KArieR EgAi 54,400 Ep. 30esbUlUeR EgAe av qi. p vyi RyA vM eesnYi EcrA k}iy vmAyvew EprH wMbvuM EgAvuM tiric@ pikyi Ec . 31aEA esbUlUeR EgA ievew qM 57,400 eN ku. 32EyAEsPieR punAy qyI mieR EgAievew qem w. pM atilDikvuM Ay mvM eesnYi EcrA k}i yvmAyvew pikyAi. wMbvuM EgAvuM tiricANvew Ep EctH. 33qyImieR EgA iel ek qM 40,500 NH. 34EyAEsPieR punAyi mn eyew EgAi epvew kN H av qw. p vySM atilDikvuM AymvM eesnY i EcrAnAvuvmAyvew pik avAi. wMbvuM EgA vuM tiric @ pik. 35mneyew EgAiluvew ek qM 32,200 yi. 36ebnYAmIeR EgAiev ew qM averw. p vy SM ati mkLi AymvM pALi EcrA k}iyvmAyv

sMKYk 1+24-51

ew Epk wMbvuM EgAvuM tiric@ pikyi Ec. 37ebnYA mI EgAiluvew ek qM 35,400 yi. 38dAeR EgAiever av qi. pM atiEmluM Ay mvM eesnYi EcrA k}iy vmAyver wMbvuM EgAvuM tiric @ pikyAyi Ep Ec. 39dAeR EgAi qev 62,700 yi. 40EzrieR EgAiever av qi. p vySM atil DikvuM AymvM eesnYEsvn ApHtmAyver wMbvuM EgA vuM tiric@ pikyAyi Ep Ec. 41aEA EzrieR EgAi ek 41,500 EpAyi q ku. 42nPH t Aliyew EgAie ver av qi. pM atil DikvuM vySvM eesnYi EcrA k}iyvmAyvew Ep k wMbvuM EgAvuM tiric@ Ec H pikyAi. 43nPHtAliyew EgAi ek 53,400 EpAyi . 44EmAezyM ahErAM pH yi AEyvMzAew mAM EcANH Q jneL qiytH . oAErA EgAiniM o EntAvH vItmAyi. 45p vyEA atilDikEmA AymvM eesnY i EcrA k}iyvmAyvew EprANv EctH. oAErAEryM tew wMbM tiricANH EctH. 46ek qM 603,550 yi. 47Elviyew EgAiever yi AEyliel m@ jntEyAewAM qiyiil . 48 yEhAv EmAez EyAw pRu+ 49 Elviyew EgA iever qkEyA yi AEy liel m@ jntyi aver ew kEyA ectH. 50 krARieR vi wArieR rvAditVM av AeNH ElvYErAw@ pRyk. wAr eyM atil sADneLyM av EvNM pripAliA. vi wArvuM atilu sADnM av mNM. tew pALyM ati ilumAi av a kANM. 51 viwArM sri

sMKYk 1+52-2+23

182
oriwniM meAriwE sri EA dYM yA wutH eydyAyiriM. 10EbeR pALyM viwAr ieR etvzAyiriNM. oAErA sMGvuM ekAwiyHw pALymwiM. EbeR jntyew EntAvH , ezEdyrieR punAy qlIsU NH. 11 sMGi 46,500 EpAyiriM. 12EbeR EgAieR pALy i etAwAyiriM ziemEyA eR EgAieR pALyM. sUrIzA yiyew punAy ezlUmIEy NH avew EntAvH . 13 sMGi 59,300 EpH. 14gAdieR EgAAM EbeR jntyew pALyieR etAwA yiriNM. eryEvlieR punAy qlIyAsAPANH avew EntAvH. 15 sMGi 45,650 EpH. 16EbeR pALyiel ql A sMGLiluM ewyAyi 1,51,450 EpH. jn oriwniM meA riwE nIuEA rAm nIEtH EbeR pALymANH. 17jn nIiwuEA Elviyew pALyM etAwtAyi nINM. sELnwArM m@ pALy iwyi avErAewAAyiri NM. nIu aEt milAyiri NM jn tew pALyM oE tH. oAErAM tew wMb ptAkEyAewAAkNM. 18qyImieR pALyieR ptAk pwiARu vzAyiriNM. qyImieR EgAM aview pAL ymwiNM. aIdieR punAy qlIzAmA NH avew EntAvH. 19 sMGi 40,500 EpH. 20qyImieR wMbi etAwAyi mneyew EgAM pALymwiNM. epdAs<rieR pu nAy gmlIEy NH mneyew EgAieR EntAvH . 21 sMG i 32,200 EpH. 22qyImieR wMbi etAwAyi ebnYAmIeR EgAM pALymwiNM. giedEyAniyew pu nAy abIdA NH ebnYAmIeR jntyew EntAvH. 23Q sMGi 35,400 EpH.

EAe}Ae Elviyew jnt atH m NM. viwArM ApiE EAe}Ae ElvY atH Api NM. Elviyew wMbie wA eriluM viwAri EnAw smIpiA oeA av 52 yi vDiewNM. AEyjnt vYtYsHt viBAgLilAyi pALymwi NM. tL@ew wMbptAkyH w EvNM oAErAM tA. 53pE Elviyew EgAA vi wAri @M pALymwiNM. Elviyew A krARieR vi wAri @M kAv niNM. yi AEyjntyH H o }vu mAkA viDi EvNM av viwAre sMrivA. 54a t i n A yi AEyjnt yEhAv EmAezEyAw klic EpAel eylAM ecyHt. pALykrA yEhAv EmAezEyAwM ahErA EnAwM pRu+ 2yi AEyjnt sELnwArieR ilumAyi tew pALyM oNM. oAErA viBA giM tEwtAy ekAwiyAyi rikyM oAErA vYiyM teR sMGieR ekAwiyHw tAmsi kyM EvNM. 3eydyew pALyieR ekAwi, sUrYdi ki} vzAyiri NM. eydyew jnt ekAwi smIpM vsiNM. aInAdAbieR punAy nhEzAnA avew EntAvH. 4 aveR sMGi 74,600 EpH. 5eydA EgAi etAw Ayi yiAKArieR EgAA pALymwiNM. sUvArieR pu nAy enTnEylANH avew EntA vH . 6aveR sMGi 54,400 EpH. 7esbUlUeR EgAA ey dyew EgAAH awAyi vsi NM. EhElAeR punAy qlIyA bAyiriM avew EntAvH. 8av eR sMGi 57,400 EpH. 9eydyew pALyiel ek jn 1,86,400 EprANH. averlAM tew EgAewywiAn i viBjieiri. jn

183
24qyImieR pALyi ek 108,100 EpH. jn oriwniM meAriwE nIuEA mAm tAyi nIEtH Q wMbmANH. 25dAeR pALyieR ptAk vw vzAyiriNM. dAeR EgA iev aview pALymwiNM. aIzAyiyew punAy ahIEy es NH avew EntAvH. 26 sMGi 62,700 EpH. 27EzrieR EgAA dAeR EgAewH pALymwiNM. oAeR pu pgIEy yiri NM avew nAyk. 28 sMG i 41,500 EpH. 29dAeR EgAe wH nPHtA liyew EgAvuM pALymwiNM. nAeR punAy ahIryAyiri NM avew nAyk. 30 sMG i 53,400 EpH. 31dAeR pALyi 1,57,600 Ep H. jn l mARi mARi nIu EA avsAnmAyi nIEv avrANH . oAErA vYiyM avn veR wMbptAkyew kI}ilAyi riNM. 32aen yi AEyjnt vrA . av wMbM tiricH q e@. pALyLilu yi AEylu kAer sMGM tiricH qiyEA 6,03,550 qA ktH. 33yEhAvyew jH{ysricH EmAez ElvYer mH yi AEyjntEyAw EcH qi yil. 34aen yEhAv EmAezEyAw klictsric@ qlAArYM yi AEyjnt ecyH t . oAErA sMGvuM atAtieR ekAwiI}i pALymwic@. puReEA qlAvM avrvew EgAwMbELAewAM pit]BvnmsricH nIukyM ecyHt. 3av

sMKYk 2+24-3+12

niy puErAhitArAyi . puErAhitAer nilyi yEhA vyH vizixH w <x nkA etrewevrAyi av. 4qA yEhAvey <xiEv pApM ecyHttinA nAdAbuM abI vuM ekAle@. o v}ipAwH a iEv yEhAv viliyi agHni av pEyAgic@. atinA nAdAbuM abIvuM sInAyi m miyivcH mric@. av puA Ayiil . atinA qelyA sARuM QTAmARuM avew AnM ewH yEhAvey <xic @ . avew pitAvAy ahErA aEA}uM jIviciriAyi. ElvY-puErAhitew shAyik 5yEhAv EmAezEyAw@ pRu, 6Elviyew EgAie qlAv eryM ekAuvrik. aver puErAhi tnAy ahErAeR awE ekAuvrik. av ahErAeR shAyikLAyiriNM. 7sELn wAri <x nwEA ElvY ahErAen shAyiNM. ElvY yi AEylukAeryM shAyiNM. av viwAri rADn yH vEA}ANtH. 8 sELnwAr ilu qlAM ElvY sUiyHNM. yi AEyjntyew Uxyew mtlArAyirikyM EvNM av. aen ec@tAyiriM viwAri av nw rADn. 9ElvYer ahErAenyM aveR puAeryM l i k. ahErA enyM aveR puAeryM shA yiA yi AEylukAriniM etr ewevrA ElvY. 10ahErAenyM puAeryM puErAhitArAyi niymik. av puErAhitAer nilyi tew kwm nivhiNM. vivsHt ew awE vvA mi, puErAhit EjAli etrewe wA, mEetArAL@M vDiewNM. 11yEhAv EmAezEyAw pRu, 12yi AEywMbLi jni qlA dYjAtAeryM ni qni trNemH {A pRi@H -

puErAhitnAy ahErAeR wMbM sInAyimlyi evc H yEhAv EmAezEyAw sMsAricEA}e EmAezyewyM ahErAeRyM wM bcriM tA. 2ahErA nAlu puA. nAdA bAyi dYjAt. pie abI , qelyAsA, QTAmA qiv.

sMKYk 3+13-35

184
sELnwArieR EvzndVAr ilu tirIlyew sMrNvuM av ew. 26m tirIl av sMric@. mieR Ev zndVAre tirIlyM av pri ric@. viwAriM yAgpIW i* ilumAyi mM. tirIl yilupEyAgic ky awM qlA sADnM av sUic@. 27a%AM, yisH h A, ehEA, IEy qivew wMb ekhAieR wMbiev rANH. ekhAtYEgAievrAN v. 28 EgAi o mAsEmA atilDikEmA Aym puxA ew qM 8300* yi kNAi. vile sADnew m tl ekhAtYAyi. 29vi wAri etvz lmANH ekhAtYEgAA nkei tH. EdzANH av pALym wictH. 30 ekhAtYEgAAew EntA vH IEylieR punAy qlIsA PAnAyi. 31viepkM,* Emz, viLkA, yAgpIWM, vi le pA qiv kA m tl avAyi. tirIlyM ati EnAewAm sADn sUi mtlyM av ew. 32ElvYjntyew EntAew EntAvH puErAhitM ahErAeR pumAy qelyAsArAyi. vivsHt sUivew mtl qelyAsArinAyi. 33-34emrAri EgAievrAyi mhi, mzi qivew wMb . mhi EgAi o mAsEmA atilDikEmA Aym puxA ew qM 6200 yi. 35emrAri EgAieR tlv abIhyi lieR punAy sUriEylAyi. viwArieR vwEdz
yAgpIWM yAgLiA pEyAgici EmzEyA y lEmA. 8300 cil AcIn #IH pAWLi 8300 qANH. qAypAWLi 8600 qM kA. 3+22, 28, 34, 39 kAk. viepkM aTvA krARieR epkM. p klnk q}utiyiri kllk k eA_ Q epiyi yi AEy jnt sInAyi mmiyilAyiEA eedvM avErAewAmAyi q kANi sADnL@M eA_.

qA EA qe <xiA {A ElvYer etrew. av qERtANH. atinA mH yi AEylu kA tew dYjAtAer qni tErtil. 13ni QjipHtilAyiEA QjipH t kAew ql A dYjAtA eryM {A vDic @ . smyH yi AEylukAew qlA dYjAtA eryM {A qERtAkyM ecyHt. dYjAtrAy qlA mxYu eLyM m]gikeLyM {A qw. (pE EA {A niew dY jAtrAy ikeL m}uvM niH tiric@ t. ElvYer {A qER tAkyM ec@.) yEhAv {AnA . 14sInAyi mmiyi vcH yEhAv vIuM EmAezEyAw sMsAric @ , 15Elviyew puAer wMbvuM EgAvuM tiricH qk. o mAsEmA atiEmElA Aym qlA pu AeryM qk. 16atinA EmAez yEhAvey asric @ . av aver m}uv qi. 17Elvi m puA. Eg EzA, ekhAH, emrAri. 18puA oAErAM avrvruew EgA ew EntALAyi. EgEzAeR EgAA+ libHni, ziemyi qiv. 19ekhAieR EgAA+ a%AM, yisHhA, ehEA, IEy. 20emrAriyew EgAA+ mhi, mzi qiv. Elviyew EgAie wMb LANv. 21EgEzAeR wMbini vrANH libHni, ziemyi qivew wMb. avrAyi EgEzAnY EgA. 22Q ru wMbLi lumAyi o mAsi Em Aym kuikLwM 7,500 puxAA yi. 23 pwiARH pALymwiAnAyi av niEzietH. vi wAri piilAyi av t ew pALymRic @ . 24 EgEzAnY EgAAew EntAvH lAEylieR punAy qlIyAsAPH yi. 25sELnwAri viwArM, puRM wArM, mwi qiv sMrik q EjAli EgEzAnYEwtANH .

185
LANH Q EgAA nkei tH. aviewyANv pALymwictH. 36viwArieR c sUi mtlyAyi emrAriwMb A nkeitH . aen qlA a}ikM kAlukM vwkM viwArieR cmAyi be qlA sADnM av EnAi. 37viwArinu @m me qlA kAlukM av kA. qlA vwkM wArikM kyRu kM atiluewM. 38EmAezyM ahErAM aveR puAM sELnwArieR milu viwAri ki} vzA pALymwic t H . m}uv yi AEylukAM EviyANH av ri ecyH t tH . vilinw E v mAM ekAlewkyM ec@M. 39Elviyew wMbie o mAsEmA atilDikEmA Aym qlA ewyM kNewA yEhAv EmAezEyAwM ahErAEnAwM klic@. ek qM 22,000 yi. dYjAtAew AnM ElvY qw 40yEhAv EmAezEyAw@ pRu, RtH o mAsemiluM AymAy yi AEyliel dYjAtAew m}u v qemwk. avew Epk o pikyi q}uk. 41yi AEy liel qlA dYjAtAEryM {Aen wemH {A mu pRi@ElA. pE EA, yEhAvyAy {A ElvYer qwM. yi AEyliel m@ jntyew dYjAtm]geL qw tinH pkrM ElvYew dYjAtm] g eLyM {A qwM. 42atinA EmAez yEhAvyew kln asric@. yi AEyjnt yew qlA dYjAtsAneLyM EmAez qi. 43o mAsEmA atil DikEmA Aym qlA ewyM pik EmAez tARAi. pikyi 22,273 EpAyi. 44yEhAv yM wi EmAezEyAw pRu, 45 yEhAvyAy {A Q kln t+ yi AEyliel m@ wM bLini dYjAtA pkrM ElvYer qwk. m@ wM

sMKYk 3+36-4+6

bew m] g pkrM {A ElvYew m]geL qwM. ElvY qeR sVmANH. 46ElvY pI rAyirM EpeiluM m@viw yi 22,273 dYjAtAEr Z. atH ElvYerA iey}upimH dYjAt aDikmANH. 47 oQEdYAgik aLvsric H iey}upi m EpH au Eze evi vItM EzKrik. (oQEdYAgik aLv sricH Eze qA p EgrA NH . ) yi AEyjntyi niM EvNM evi EzKriA. 48 evi ahErAenyM meLyM lik. wtlAy iey}u pimH yi AEylukAew vIe w@ vilyANtH. 49m@ EgALiel 273 Epew AnM ewA mtiyAy ElvY Ayiil. atinA EmAez iey}upim Ep Ev pNM EzKric @ . 50yi AEyjn tyiel dYjAtAriniM EmAez evi sAdic@. oQEdYAgik aL vsricH 1,365 Eze evi av sAdic@. 51 EmAez yEhAvey a sric@. EmAez, yEhAvyew klny sricH evi ahErAM pu AmAyi nki. ekhAH wMbieR EjAlik yEhAv EmAezEyAwM ahErA EnAwM pRu, 2 ElvYEgAi eR BAgmAy ekhAtY EgAew qM qwk. 3eesnikEsvnM nw iyvM mtiM atiM w yH AymvmAy qlAveryM qk. av EvNM sELnwAr i EjAli ec@vA. 4 sELn wAriel ativivsH t sUiE EjAliyANvEwtH. 5yi AEyjnt putieyA l E EpAEA ahErAM aveR puAM sELnwAr inkE kwH tirIleywH krARieR viepkM mwNM. 6 an rM av aetlAM En k ekAuAiy putekAH mwNM. pie av kliE nIl viri@ virikyM viepkiE lu vLyi t@ eclukyM EvNM.

sMKYk 4+7-26

186
16ahErAeR puErAhitnAy pu qelyAsA NH vi wArieR rvAdi. vi liM atilu sADnM avnANH mtlAr. viLieR q, sugDUpM, nitYv}ipAwH , aBiExkeetlM* qivyH e l A M avnANH rvAdi. 17yEhAv EmAezEyAwM ahErA EnAwM pRu, 18sUicirik! Q ekhAtYjn ekAlewA wyA ktH. 19ekhAtY ativil inwE ecl@EA mriAti riviDi EvNM ni qlAM ecA. ahErAM aveR puAM akE kwH qANH ecEetH ekhAtYH kANic@ ekAwNM. oAErAM ave wA sADn ekAwNM. 20ni en ecAtiA ekhAtY ak kwH visAD n EnAM. av avey EnAi yA, atH o nimixEAeN iEAluM av mriM.

7anrM av viEmzyH Em o nIlviri viriNM. ati EzxM kiM EkArikM piA NM pAnIyyAgew BrNi kM EmzEm vyHNM. vi a vuM EmzR vyHNM. 8 anrM vyH e l A iM mIet o v NiyM wNM. qiH En EtAlu ekAH qlAM mwNM. piIwH tuk Emzyew vLyLilUew kwk. 9anrM viLkAluM viLkM nIlNiyi@ mwNM. viL ki eAiriA pEyAgic sADn M viLielA}iApEyAgic qyew BrNikM mwNM. 10an rM qlAM En EtAli epAtiy NM. anrM Q sADneLlAM av qwA tukLi vyHNM. 11sVyAgpIWiE av o nIlvOM viriNM. a En EtAluekAH mwkyM EvNM. an rM aetwA tuk yAgpI WieR vLyLilUew kwNM. 12anrM vilH rAD nyHpEyAgi qlA viv sHtM av o NM. aetlAM oic @ i o nIlNiyi epAtiewk. anrM En EtAluekAH a mwNM. a ekAuEpAtinH o ciE vyHk. 13oA@yAgpIWiEel cArM w c@ kLH atiE o DU%vOM virik. 14 anrM yAgpIWi rADnyH pEyAgic i ql A sADnM oic@ NM. DUp ik, EkArikk, m_k, piA N qiv. av sADn eLlAM oA@ yAgpIWiE vyH NM. anrM En EtAlu ekAu o viriH yAgpIWiE wNM. m ekAuEpAti tu k yAgpIWiel vLyLilUew kwk. 15vile ql A vi vsHtM mw EjAli ahErAM aveR puAM pUiyANM. anrM ekhAieR wMb ievH ak ec av eylAM qw pNi wAM. a en av mriAet vi l etAwAM.

EgEzAwMbAew EjAlik 21yEhAv EmAezEyAw@ pRu, 22EgEzAeR wMbAer m}uv qk. aver wMbvuM EgAvum sric @ tirik. 23m mt aver vyS, eesnik EsvnM nwiy ql A puxA eryM qk. avrAyiriM sE LnwArM kAEv. 24EgEzAnY ecE kArYM av mE vsH t uM v yANH+ 25viwArieR tirIl k, sELnwArM, atieR mwi, En EtAluekAuAiy putH. sELnwArieR kvAwilu tirIlyM av qwNM. 26vi wAriM yAgpIWiM @m me tirIlkM av mNM. mieR Evzn kvAwilu tirIlyM av qwNM. tirIl EyAewAM pEyAgic kyRukM m@ sADnM wi av qwNM.
aBiExkeetlM mxYewEyA vsH L@ewEyA Em o}i olIvH q. aver o EtYk EjAliAEyA kArYinAEyA etrewiri qi kANi .

187
veyeAu ecE qlA v zYM EgEzAnYrANH rvAdi k. 27 qlA v]ikM ahErAM puAM nirIikyM EvNM. EgEzAnY m sADnM av ec@ m@ EjAlikM ah ErAM puAM nirIiNM. av mA bADYmAy qlA sMgti keLyM pi ni avErAw pR yNM. 28EgEzAnYEgAA sEL nwAri Evi ecE EjAli k etlAmANH. ahErAeR pu M puErAhitmAy QTAmA av ew EjAlik mtlArnAyi riM. emrAriyew wMbAew EjAlik 29emrAriyew wMbiluM EgA iluMep ql A puxAeryM qk. 30 m mt ap ver vySvM eesnikEsvnM nw iyi@vmAy ql A puxA eryM qk. sELnwAri Evi av EtYkEjAlik ec NM. 31ni yA ec@EA sE LnwArieR c m EjAli avEwtANH. a}ikM kM vwkM av mNM. 32m i @m kM av m NM. vwkM wArikM ky RukM mi @m kLi pEyAgi ql A sADnM av qwNM. oAErAewyM EpM av mE sADnew EpM o pikyAyi q}utivyHNM. 33sELnwAri emrAriyew wMbA ecE <xk v eyl A mANH . ahErAeR puM puErAhitmAy QTAmA yi riM avew EjAlikew mtl Ar. ElvYwMb ahErAM yi AEy jntkew EntAAM EcH ekhAtYew qemw. avew wMbvuM EgAvuM tiricANH qi ytH. 35mtiM aptiM wyi AymvM eesnikEsvnM nw iyi@vmAyvew m}uv q vuM av qw. sELnwAr
34EmAezyM

sMKYk 4+27-49

i Evi cil vizixHw EjAlik av nke@. 36Q EjAli ec@vA EyAgYrAy 2,750 Ep ekhAtYwMbiluA yi. 37 atinA ekhAtYwMb ini veryANH sELn wAriel EjAlik l i c t H . yEhAv EmAezEyAw klic EpAel te EmAezyM ahErAM ecyHt. 38EgEzAnYEgAvuM qe@. 39mtiM atiM wyH Aym vM eesnikEsvnM nwiyi@ vmAy ql A puxAewyM qemw. sELnwAri av EtYkEjAliyM aver l i c @ . 40 EyAgYrAy 2,630 Ep EgEzAnYewyiwyi Ayi. 41atinA EgEzAnYEgAi ni ver sELnwAriel vizixH w EjAli l i c @ . yEhAv EmAezEyAw@ klic EpAelyANH EmAezyM ahErAM aetl A M ecyHttH. 42emrAriEgAievewyM qemw. 43mtiM ati miwyH AymvM eesnikEs vnM nwiyvmAy puxAew qmAeNwtH . sELnwAr i av EjAliyM lic@. 44emrAriEgAi EyAgYrAy mvA yiri Ru EpAyi. 45atinA emrAriEgAini Q puxAer avew viEzx EjAli lic@. yEhAv EmAezEyAw klictsricANH EmAezyM ah ErAM etlAM ecyHttH. 46atinA EmAezyM ahErAM yi AEyjntyew EntAAM EcH ElvYEgAAer qi. oAErA wMbeyM oAErA EgAeyM av qi. 47 mtiM atiM wyH Aymvew qM av qw. sELnwAri av vizixHwEjAliyM aver lic@. yA ec@EA sELnwArM mk q EjAli av ecyHt. 48avew ek qM 8,580 yi. 49aen yEhAv EmAezEyAw klicEpAel qlAvM qe@. oAErAM avnveR EjAlikM avnv mE sADnM

sMKYk 5+1-18

188
ecyHtveR pApe mwtinANH wieR bli. pE bAi qM puErAhitenwAM. 9yi AEyjntyi ov eedv i viEzxsAnM ekAwA a sVIkri puErAhitnH a eekvzM vyH AM. 10orA arM vivsH t nEktil . qiluM ayAL nkyAeNi vsH t puErAhitERtAyi riM. sMzyAluLAy BAA yEhAv EmAezEyAw pR u, 12yi AEyjntEyAwH en pRyk+ oveR BArY avEnAwH avizVAsM kAiey vrAM. 13av meAvmAyi eelMgikbiEl ewkyM teR BAviniH a mRc@ vyHkyM ecyHEtAM. av pApM ecyHttinH sAikM Aey vril . avew eti eni BAvH oriluM aRiyA etymiriAM. OIyAke teR pApei BAviEnAw miiyi elM vrAM. 14qA BAvH, av pApM ecyHt qH sMzyi EcAM. avnH asUy jniAM. av priyM tEAwH vizVsHtt pul vmel H av vizVsi A wiEyAM. 15aenyA yA, ayA teR BArYey puErA hiteR awE ekAuvrNM. BAvH v}ipAwAyi oriw}i yv mAvH ekAuviriNM. yvmAvi ayA qEyA iriEmA Ec tH. yvmAvH yEhAvyH o DAnYbliyANH. BAvieR asUy kArNmAN ntH . teR BArY tEAwH avizVAsM pul i q tA vizVsitAyi ayAew Q v}ipAwH etLiyiM. 16puErAhit aveL yEhA vyew mi ekAu niNM. 17anrM puErAhit vijlem wH o mBrNiyi o}ic@ vyH NM. puErAhit viwAri eR tRyiniM eR a}uewH evi wNM. 18puErAhit OIey yEhAvyH mi piwic@ niNM. qiH avew mwiy }ic i H DAnYbli avew ki
11anrM

lic@ ekAw. yEhAvyew kl nysricAyi atH. iyew c yEhAv EmAezEyAw pRu, 2tew pALyM ErAgbADyilA tAyi sUiNemH yi AEy jntEyAwH {A kl i . xH W ErAgM bADic erilumei aven pALyiniM puRA A jnELAw pRyk. Avmv enyM pALyiniM deryA A pRyk. m]tEdhi etA erilumei avenyM pAL yi puRAA pRyk. 3ENA epEA q prigNn EpAlumil A et aver pALyi puRANM. niyM aiyA kA av kArNmAkAtiriAnANH aver puRAtH. {A niELA ewAM niew pALyi vsi . 4atinA yi AEyjnt eedv ieR kl n asric @ . av armAkeL pALyi puRA i. yEhAv EmAezEyAw klic EpAel av vic@.

nxw H prihArM EmAezEyAw pRu, 6yi AEyjntEyAwH en pR yk+ orA meArAELAwH qeiluM et@ ecyH e t vrAM. (ov meArAetier qeiluM ti vicA ayA yTAi eedvientier pApM ec@kyA yiriM.) vYi aprADiyA yiriM. 7atinA ayA jnELAwH tA ecyHt M @pRyNM. an rM tA ecyHt pApi pU mAyM nxHwprihArM nkNM. wAet atiEnAewAM atieR aielA wi EcH etiniryAyv ekAwNM. 8 pE ayA cilEA mric @ EpAey vrAM. Ay iNM vAA ayAH aw buAyiel M vrAM. aen vA et@kAr a yEhAvyH nkNM. ayAL m}u v puErAhiten liNM. puErA hit, keL Ikriti NAwien bli nwNM. et@
5yEhAv

189
ekAwNM. atH avew BAvH asUy kArNM nkiy DAnYb liyew yvmAvANH . aEt smyM te ayA vijlM niR mBrNiyM qw piwiNM. atH OIH zApM (}M) v kyHpieR vizixHwjlmANH. 19anrM puErAhit OI EyAwH kM pRyetu pRyNM. stYEm pRy qH av stYM ecNM. puErAhit avELAw pR yNM+ nI meAveR ew Ri yiieli, nI nieR BAvien vivAhM k}icirie ayAetier pApM ecyHtiieli, }mA Q jlM nineA }vuM vkyil. 20pE nI nieR B Avientier pApM ecyHti@e i-nieR BAvl A ov mAyi eelMgikbM puliyi@ ei- nI viyl. 21aeney i Q vijlM wiEA nin wt }mAM. nI vYyAyiIM. nIyiEA gBi NiyAeNi nieR u mriM. aEA nieRyAk nie Ep ikyM nie dxic@ pRykyM ec@M. anrM yEhAvEyAwH o vi stYM ecA puErAhit OI EyAw pRyNM. av NyANu pR yeti Q drit tni Ake qH av stiNM. 22puErAhit pRyNM, zApvAhi yAy Q jlM nI wiNM. nI pApM ecyH t i@ei, nI vYyA kyM nI gBiNiyAeNi nieR i piRM mH mrikyM ec@M, OI en pRyNM+ au pRy EpAel ecAem {A sti. 23puErAhit tAIkeLlAM kLi* q}uti vyHNM. an rM av vAk evi k}ukNM. 24anrM OI zApvAhiyAy jlM wiNM. evM avLi EvzikyM av pApM ecyHti@ei at
pusHtkELA kkELA niymErK kELA q}utivyHApEyAgi nI EtAL@kELA pAiRsH (kwlAsH ) L@kELA kAmitH.

sMKYk 5+19-6+2

vnvDi yAtnk nkyM ece. 25anrM puErAhit avLi niM asUyyH DAnYbli vAi yEhAvyH mi yi iwiNM. anrM av a yAg pIWiElewNM. 26puErAhit teR eekk niRey DAnYemwH yAgpIWi vyH kyM a kA avdikyM ecNM. anrM OIEyAwH vijlM wivA pRyNM. 27 OI avew BAvientier pApM ecyHti@e i, jlM av zApM nM. jlM avew zrIriiEl kw kyM av wt yAtn n kyM ec@M. avewyilu i mrikyM av vYyA yiIkyM ec@M. qlAvM av etier tiriykyM ec@M.* 28pE av teR BAvienti er pApM ecyHtiieli, av yAeNi av pApiyel puErAhit pRyNM. aEA av sADArN EpAelyAvukyM av sAnsQBAgYM lBikyM ec@M. 29jArzeyiy niymM atA NH. vivAhityAy ov teR B Avientier pApM ecyH t A ni ecEtH tANH. 30aTvA puxnH jArz AyA teR BArYey sMzyic A , aeneyA eyANyA ecEtH. puErAhi t avELAwH yEhAvyew mi niA pRyNM. anrM puErAhi t aetl A M ecNM. atA niymM. 31BAvH EdAxvimnAM. pE OI pApM ecyHtA ati eR PlM aBviNM. nAsI tAr yEhAv EmAezEyAw pRu, 2yi AEyjntEyAwH en pRyk+ cilEA o OIEyA puxEnA m@vriniM EvRi@ k}iyA #hiEc AM. EvpAwi ERtAy vizixHwkAlGM ayA eL yEhAvyH sVyM ai ti smymANH. nAsItM a

qlA vM ... ec@M jniwyi zpi eveLEAelyAyiriM av q M.

sMKYk 6+3-17

190
EvNM av a puErAhiten li A. 11anrM puErAhit ati elAien pApbliyAyi nkNM. mEtien ayA EhAmyAgmAyM n kNM. nAsItAreR pApAy imAyiriM EhAmyAgM. (m]tEdh inwAyitinA ayA pApM ec@kyAyi.) smyM ayA teR mwi eedvi sm iAemH vAgH d AnM nwNM. 12ayA vIuM o tkAlM m}uv yEhAvyH te siNemA NitinM. ayA o vyAy orAiiey ekAuvH atien o aprADbli yAyi smiNM. ayAew dY tkAlM aEtAew visHmriewM. ayA putiy tM rMBiNM. teR dYtkAlH ayA o m]tEdhe sHpzicH anAy kArNM en ec ewNM. 13 t k A l M avsAnicti EzxM, o nAsItAr sEL nwArier Evzn kvAwi El EpAkNM. 14qi@ teR v}ipAwH yEhAvyH smiNM. aveR v}ipAwk+ yAetA RvumilA, ovy Ay o Awien EhAmyAgmAyM yAetA Rvu milA, ovyAy o ep Awien pApbliyAyM o RvumilAeArANAwien smADAnbliyAyM; puLi EcA o w aM, (En mAvuM qyM }c@Aiy aw) q aw yH mIet prNM. DAnY bliyM pAnIyyAgvM v}ipAwkew BAgmAyi EvNM.

xH W iyA qAyiriM vYi aRiyewk. 3 kAlH av vIEA m@ kwMpAnIyELA wiA pAwil. vIi niEA m@ kwMpAnIyLi niEA A iy viAgiriyM av k}itH. miricARu wikEyA miriEyA mirieAEA tikEyA ectH. 4EvpAwieR vismyH av miriyini oM titH. miriyew etAliEyA EvA EpAluM av titH. 5tAlH ayA teR mwi mRivAM pAwil . tAvsAnM ver ayA vinAyiriNM. ayA teR mwi nIi vLNM. atH eedvi ayAew vAgHdA nieR o BAgmANH. av mwi eedvinH o visAn mAyi smiNM. atinA ayA teR mwi tAvsAnM ver nIi vLNM. 6o nAsItAr* tkA lH o m] t zrIrinwE EpAkA pAwil. qekAeA ayA pUmAyM yEhAvyH sm ievnANH. 7teR te a EnA aEyA sEhAdrEnA sEhAd riEyA mricA EpAluM av aver sHpzitH. atH aven a nAM. tA pUmAyM eedvinH smievnAeNH av kANiNM. 8tkAlM m}uv av pUsmitnAyiriM. 9nAsItAreR aw vcH orA epe mric @ ev vrAM. ayA mric y AeL sH p zic A nAsItAr anAM. a en vA nAsItAr teR vAgH d Anew BAgmAyi mwi QrM ecNM. }AM divsM av IkriewemtinA aH av teR mwi QrM ecNM. 10anrM qAM divsM, nAsIt Ar rH ecAlikeLEyA ru Avi ueLEyA ekAuvH puErAhiten l i NM. sELn wArieR kvAwi vc @
nAsItAr eedvinH o vizixHw v}ipAw Env. EvtiritinH qM v qAy pdi niA NH Q EprieR tHBvM.

15

16puErAhit etl A M yEhA vyH smiNM. atiEzxM puErAhit pApbliyM EhAmyAg vM aikyM EvNM. 17 puLi EcA aM puErAhit yEhA vyH nkNM. anrM smADAn bliyew NAwien puErAhit vDiNM. DAnYbliEyAwM pAnIy yAgELAwemAM EvNM avnitH yEhAvyH nvA.

191
18nAsItAr sELnwAr ieR kvAwiEl EpAkNM, aviewevc H av, tA yEhA vyHAyi vLiy mwi QrM ec NM. smADAnbliyHwiyi ki eAiri agHniyi av mwi wNM. 19nAsItAr teR mwi mRic@ kLti EzxM, puErAhi t NAwieR Evvic mluM w yiniH puLi EcA vluM ecRumAy awkM ayAew eekk Li evc @ ekAwNM. 20anrM puErAhit av yEhAvyH mi nIrAjnM aiNM. tANH nIrAjnbli. v vivuM puErA hitnvkAzemA. wAet NAwieR enuM wyM yEhA vyH mi nIrAjnM aiNM. ati EzxM nAsItArnH vIu wiAM. 21nAsItM Enven sMb ic@ c vyANH. ayA sAneLlAM yEhAvyH n kNM. pE, orA atiluM vLery DikM yEhAvyH nkA k}ivu vnAyiriAM. ayA wt vAgHdAnM ecyHtA a pAliNM. pE nAsItEnc y ew Q niymLi Eci@ qlA sAD nM RpM ayA yEhA vyH nkiyiriNM.

sMKYk 6+18-7+9

eL a#hivA qeR Epp EyAgiEtH. aver {A a# hikyM ec@M. viwArieR smNM EmAez, viwArM Api EjAli pUiyAi. aH av a yEhAvyH smikyM ecyHt. wAreyM atilu qlA sADneLyM EmAez aBiExkM ecyH t . yAgpIWvuM atiElu qlA vsHtM EmAez aBiExkM ecyHt. yEhAvey rADivA mAEm Q sADn pEyAgi AvU qi kANi. 2anrM yi AEyliel mA yEhAvyH v}ipAwk aic@. av tew wMbewyM EgAewyM EntAArAyi. jnew qemwAAyi aEt kLAyi av. 3Q EntAA yEhAvyH sAn ekAuv. av Ru wArvi kM av vliA pu p eLyM ekAuv. (oAErA EntAM oAErA pvien vItM nki. ru EntA EcH oAErA wArviyM nki.) viwAri vcH EntA Q sADn yEhAvyH nki. 4yEhAv EmAezEyAw pRu, 5EntALiniH Q sADn sVIkrik. sELnwAriel <xkH av pEyAgiAM. Q sADneLlAM ElvY nkNM. aver atH <x niv h iA shAyiM. 6atinA EmAez wArvik ELyM peLyM sVIkric@. av aetl A M ElvY nki. 7ru vikM nAlu peLyM av EgEzAeR puAM nki. av EjAli ecAnAyi vikM pM vzYmAyi. 8anrM EmAez nAlu vikM q@ p eLyM emrAriyew puA ekAw . avM pNi ecA av vzYmAyi. veweyl A M EjAliyew mtl puErAhitM ahErAeR pumAy QTAmArinA yi. 9 ekhAtY vMzAH EmAez viEyA peLEyA nkiyil .

puErAhiteR a#h EmAezEyAw@ pRu, 23av yi AEyjntey a# hiEtienyAeN ahErA EnAwM aveR mELAwM pRyk. av pRyNM+
22yEhAv 24

25

26

yEhAv nieL a#hi kyM sMrikyM ece. yEhAv aveR mKM ni Li kAziikyM ni Li kN kA@kyM ece. niL@ew AnkH yEhAv mRupwi pRykyM ni smADAnmLkyM ece.

27anrM yEhAv pRu, a en EvNM ahErAM puAM jn

sMKYk 7+10-85

192
mAM divsM esbUlUjntyew EntAvuM EhElAeR pumAy qlIyAbH teR sAn ekAu v. nAlAM divsM, Ebjntyew nAykM ezEdyrieR pumAy qlIesU teR sAnmAyi v. aAM divsM, ziemEyAeR jn tyew EntAvuM sUrIzAyiyew pumAy ezlUmiEy teR sA n ekAuv. RAM divsM, gAdieR jntyew EntAvuM edyEvlieR pumAy qlIyAsAPH teR sAn ekAuv. }AM divsM, qyIMjntyew EntAvuM aIdieR pumAy qlIzAmA teR sAnmAyi v. qAM divsM, mneyew vMzA ew EntAvuM epdAsUrieR pu mAy gmAlIEy teR sAn mAyi v. optAM divsM, ebnYAmIjnt yew EntAvuM giedEyAniyew pu mAy abIdA teR sAn ekAuv. pAM divsM, dAjntyew EntA vuM aIzAyiyew pumAy ahIEyes teR sAnmAyi v. ptienAAM divsM, EzvMz ieR, EntAvuM oAeR pu mAy pgIEy teR sAn ekAuv. pAM divsM, nPHtAlivMzA ew EntAvuM nAeR pumAy ahIr teR sAn ekAu v. 84aen yi AEyjntyew EntA ekAuv sADnLAyi aveyl A M. EmAez yAgpIWM aBiExkM ecyHt smic smy ANH av etlAM ekAuvtH. av pu eviLikkM pu eviiM pu sVvikM ekAuv. 85 oAErA eviLikyHM mEkA pQu BArmAyi. oAErA evii iM oEmA pQuM BArmA yi. oQEdYAgik aLvsric H

kArNM, vivsHt mliEl kyAyi avew EjAli. 10EmAez yAgpIWe aBiExkM ecyHt. aEt divsM EntAA yAgpIWiliA v}ipAwk M ekAuv. av yAgpIWi v}ipAwkM aic @ . 11yEhAv EmAezEyAw pRu, oAErA div svuM o EntAvu vItM teR sA n yAgpIWi smiA ekAuvrNM. 12-83*pu EntALi oAErA M avnveR sAn ekAuv. atH vyAyi+ oAErA EntAvuM mEkA pQu m oAErA eviLik ekAu v. oAErA EntAvuM oEmA pQu m oAErA eviivuM ekAuv. v ruM oQEdYAgik aLvsric@ i EnAiyi. kivuM tLikyM En mAvH q EcH niRci. DAnYbliyAyi pEyAgiAnAyi atH . oAErA EntAvuM oAErA vliy sV viyM ekAuv. nAlH oQsH mAyi atinH . ati i riM niRci. oAErA EntAvuM o vyu vItm o kALieyyM o NAwienyM o NAiieyyM ekAuv. EhAmyAgivyAyi Q m]g. pApbliyAyi aiA oAErA EntAvuM oAErA EkAlAwi enyM ekAuv. avErAErA M ru peLyM aH NA wkeLyM au EkAlAwkeLyM ovyS Aym aH NA iikeLyM ekAuv. v eyl A M sAmADAnblivyAyi . eydyew EgAlvM aI nAdAbieR pumAy nhEzA teR sAn ekAuv. rAM divsM sUvArieR puM yiAKA vMzieR EntAvumAy enTnEy teR sAn ekAuv.
v A k Y 1 2- 8 3 qAy BAxyiel pAW i oAErA EntAvuM nkiytH EtYkM pikyAyi pRi@H. qA oAErA sAniM oEr pAWmANH. atinA atH qLvAynyH Evi enyAiyi ri.

193
eviAlM evii M wi ek aRup pQu BArmAyi. 86DUpM niRc p u sVvikH oAErAiM oQEdYAgik aLvsricH nAlQsH vItM BArmAyi. pu sV vikM wi m pQAyi BArM. 87EhAmyAg ekAuvre ek m]g pu kALk, p u NAwk, ovyAy pH Awk qienyAyi . avEyAewAM nEk DAnY bliyM Ayi. yEhAvyH pApbliH pH EkAlAw kM Ayi. 88smADAnbli pEyAgivAM vDiAm m]g eLyM EntAA nkiyi. m]g ek pinAlu kALk, aRuptH NAwk, aRuptH EkAlAwk, ovyAy aRuptH Awk qivyAyi. aen, EmAez aBiExkM ecyH t ti EzxM av yAgpIWM sm ic@. 89EmAez sELnwArii ElH yEhAvEyAw@ sMsAriA EpAyi. aEA, yEhAv tEAw@ sMsAri zbH d M av Ek@. sAYepkieR vimwiyi Elu ekbumAlAKmAiwyi niAyi zbHdM. aenyA yi eedvM EmAezEyAw sMsA rictH. viLkA yEhAv EmAezEyAw pRu, 2{A nie kANic lLi }u viLkM vyH A ahErA EnAw pRyk. viLk viL kAli milu EdzeL kA zmAnmAM. 3ahErA aen ecyHt. ah ErA viLk yTAAn vyH kyM viLkAlieR mBA gH kAzM ecAriy viDM viL ieR mKM tiric @ vyH kyM ecyHt. yEhAv EmAezyH nkiy kln av asric@. 4 viLkA AiytH enyAyi+ sV M awic@ priyANtH AiytH. awimt mkLi puxHp ver

sMKYk 7+86-8+14

sVM awic @ priyANA iytH. yEhAv EmAezyH kANic@ ekAw aEt rItiyilAyi a niietH. ElvYer smi EmAezEyAw pRu, 6ElvYer yi AEyliel m@ jn LiniM Evtirik. ElvYer Ikrik. 7aver IkriA nI ecEtH etl A mANH . pAp bliyini vijlemwH avewEm tLik. jlM aver IkriM. anrM av tew zrIriel ErAmM m}uv QrM ec@kyM vO k}ukyM EvNM. atvew zrIre Ik riM. 8ElvY o kALiEyyM aEtA ewAM aieEw DAnYb liyM ekAuvrNM. q Ec mAvANH DAnYbli. wAet meA kALey pApbliyAyM ekAuv rNM. 9ElvYer sELnwAri milu lE ekAuvrNM. anrM yi AEyliel m}uv jnt EyyM l viLic@ @k. 10ElvYer yEhAvyH mi ekAuvrik. yi AEyjnt t ew eekk avewEm vyHk. 11anrM ahErA ElvYer yEhA vyH yi AEylukAew o v}ipA ewEpAel smiNM. aen ElvY yEhAvyH tew EjAlik ecA tARAM. 12ElvYErAwH tew eekk kALkew tlkLi vyH A pR yk. o kAL yEhAvyH o pApbliyAyiriM. mEtien yEhAvyH EhAmyAgmAyM p EyAgiNM. Q v}ipAwk ElvYer 13ElvYErAwH ahErA IkriM.* eRyM aveR puAewyM mi v niA vzYewk. qiH ElvYer yEhAvyH nIrA jnANmAyi aik. 14 ElvYer IkrikyM aver eedvi Evi o viEjA li niEyAgiem etLiyi
5yEhAv

Ikrik aBiExkM nwk, mwk, Liik, pAp mAyHc@ kLyk qeAeyANH qAyvAinM.

sMKYk 8+15-9+6

194
v. ahErAM puAM aver nirIic@. ElvYew EjAlikLew mtl avAyi. yEhAv EmAezEyAw@ klic EpAeleyAe ahErAM puAM ecyHt. 23aEA yEhAv EmAezEyAw pRu, 24 ElvY o EtYk klnyANitH+ pEA atilDi kEmA AymAy qlA ElvYM sE LnwAri vH EjAli p vyH NM. 25 pE a vyA yA orA EjAliyiniM vir miNM. vIuM ayA EjAli ecE til. 26a vyEA atilDi kEmA Aymv tew sEhAdr Aer sELnwAriel <x yi shAyie. pE EjAli av mAM ectH. ElvYer EjAli etrewEA ni etlAM ecNM. epsh yEhAv sInAyimmiyi vcH EmAezEyAw sMsAric@. yi AEy jnt QjipHtiniM EmAcitrA ytieR rAM vxe dY mAs mAyi atH. yEhAv EmAezEyAw pRu, 2 niixH w smy te epsh EGAxivA yi A EyjntEyAw pRyk. 3Q mAsM ptinAlAM tIyti sAyAi epsh BNM av k}iNM. ni ixHwsmy te avr eps hyew qlA niymM asri c@ekAH ecNM. 4atinA EmAez yi AEyjn tEyAwH epsh EGAxivA pRu. 5dYe mAsM ptinAlAM tIyti sAyAi sInAyimmi yi vcH jn epsh cric@. yEhAv EmAezEyAw klic EpAel teyANH jn victH. 6qA jnLi cil a epsh* cric i l . o m] t zrI re sHpzikyA av a rAyi. atinA avrH EmAez yewyM ahErAeRyM awE
epsh eydew o DAn avDi divsM. Q divsM av viEzxBNM k}iM. vskAliel Q /vM eedvM aver QjipHtieR awimtVi niM EmAciictieR sHmrNyHAy tANH.

kyM ec@M. av yi AEyliel m@ jnLiniM vYtYsH t rAyi riM. ElvY qnivrAyiriM. 15aen ElvYer Ikrik. aver yEhAvyH smikyM ec@k. o nIrAjnANmAyi EvNM aver smiA. nI ecyHtti EzxM avH sEL nwAri vH <xk nw AM. 16yi AEyjnt ElvYer qni trNM. av qERtANH. mH ori qlA yi AEylukAM t ew dYjAten qni trNemH {A pRi. qAliEA {A yi AEyliel m@ wMb Liel dYjAtA pkrM ElvYer qw. 17 yi AEyliel dYM jni qlA M qni tANH. aetA mxYEnA m]gEmA q vYtYAsmil A et av qERtANH . qeA QjipHti dYjAtrAy qlA ikeLyM m]geLyM {A ekA. dYjAtAer {A qER tAyi etrewkyM ecyH t u. 18qAliEA avew AnH {A ElvYer qw. yi AEy liel m@ wMbLiel dYjAtA ew AnH {A ElvYer qw . 19 yi AEyliel qlA jnt kmiwyi niANH ElvYer {A etrewtH. aver {A ah ErAM puAM sAnmAyi nkiyi. sELnwAriel <xk av ece. yi A Eyliel qlA jnmAyi av <x nwM. yi AEyjntey IkrivA blik nw vA av shAyiM. vil i smIpemEA vliy ErAg ELA }ELA yi AEyjn tyHH Avukyil. 20atinA EmAezyM ahErAM yi AEyliel melA jntyM yEhA vey asric@. yEhAv EmAez EyAw klicetlAM av ElvYErAw ecyHtu. 21 ElvY evi nnc@ Lic@. anrM ahErA aver nIrAjnANmAyi yEhAvyH sm ic@. ahErA avew pApeL mw v}ipAwkLicH aver I kric@. 22ati EzxM, ElvY sE LnwAri Uxk nwA

195
EpAyi. 7av EmAezEyAw pRu, { o m]tzrIri sHpzicH arAyi. niixHw smyH yEhA vyH sAn nvA puErA hit {eL avdic i l . ati nA m@ yi AEykAErAewAM epsh crivA { k}iil. {eLANH ecEtH? 8EmAez avErAw pRu, Et i qA pRyAet yEhA vEyAw {A EcAdiAM. 9aEA yEhAv EmAezEyAw pR u, 10yi AEyjntEyAwH en pRyk+ Q cM niM niew pigAmikM EviytANH . niixH w smyH epsh cri A orA k}iielvrAM. o m] t zrIrM sH p zikyA ayA anAytAyiriAM kArNM. ael i ayA o yAyi deryAyi iriAM. 11meA smyH ayA epsh criA snAkNM. rAM mAsieR ptinAlAM divsM ayA atAcriciriNM. aEA av Awien tiNM. puLi EcA aM, kyH ssY qivyM tiNM. 12piE kAl EH ayA BNM micM vEc tH. AwieR ql@kLielAM ayA mRikyM ectH. epsh yew qlA niymM av as riNM. 13pE k}iyverlAM ni ixHwsmy te epsh cri NM. iyvM deryAyil l A vmAeNi etAvM o}i@ niA pAwil. zriyAy smyH ayA epsh cri ieli ayAeL smhiniM oewNM. av pApiyM zii eEwvmANH. kArNM, zriyAy smyH av yEhAvyH v}i pAwk ekAuvil. 14yEhAvyew epshyi ni ELAewAM p pA, niiwyi vsi viEdzi #hiAM. eps hyew c viEDymAyi ayA eL atinvdiAM. qlAvM oEr niymLANH. EmGvuM agn H iyM 15viwArM, atAytH krARieR wArM Apic divsM yEhAvyew

sMKYk 9+7-10+2

EmGM atien epAtiu. rAiyi viwAriEmlu EmGM agH n iEpAel kANe@. 16EmGM viwAriEm qEA}uM tini. rAiyi EmGM agHni EpAel kANewkyM ecyH t . 17viwAriEmlu atieR AnniM EmGM nIiyEA yi AEylukA atien piw. EmGM niEA, aview EvNM yi AEylukA pALymwiA. 18 enyANH yEhAv yi AEylukAer qEA nINemM qEA ni NemM pALymwiNememAe kANic@ ekAwtH. EmGM vi wAri Em tiyiriEv jn aviewe pALymwic@. 19cilEA EmGM viwAri Em vLer EnrM tuM. yi AEy lukA yEhAvey asrikyM aviewniH anAtirikyM ecyHt. 20cilEA EmGM vi wAriEm ERnA niM. atinA jn yEhAvyew klnysricH nIu EmGe piwM. 21cilEA EmGM rAi yi mAM tuM. piEu kAlH nIukyM ec@M. aEA k tew sADn vAriei yA yAM. EmGM pkElA rAiyiElA nIiyA jn atien piwM. 22EmGM viwAriEm ru divsEmA o mAsEmA o vxEmA tiyAluM av yEhAvyew jH{ pAliM. av aviewe tukyM EmGM nIuM ver cliA tirikyM ec@M. anrM EmGM atieR AnuniM ykyM nIukyM ec@EA jnM nIuM. 23aen jn yEhAvy ew klnk pAlic@. pALymwiA yEhAv pREA avren ecyH t u. nIA yEhAv pR EA av nIi. sM avr nirIikyM EmAezyH yEhAv nkiy klnk asrikyM ecyHt. eviAhL yEhAv EmAezEyAw pRu, 2ru kAhLAk. evi awic@ pri EvNM kAhLA

10

sMKYk 10+3-24

196
EmGM niM ver yA w. 13tAdYmAyANH jn tew pALyM mARiytH. yEhAv EmAezEyAw@ klictsricANv nIiytH. 14eydyew pALyiel sMG LANAdYM nIiytH. tew ekAwi I}ilANv nIiytH. dY sMGM eydyew EgAmAyi. aInA dAbieR punAy nhEzAnAyi sMGieR nAyk. 15aw tH yiAKArieR EgAmAyi. sUvArieR punAy enTnEylA yi avew nAyk. 16wH esbUlUeR EgAArA vtH. EhElAeR punAy qlIyAbAyi avew nAyk. 17anrM viwArM a}iec w. egEzAeRyM emrAriyewyM vMzA a m. atinA Q wMbLiniv vriyi awwAyi. 18piIwH EbeR pALyi ni sMG NH vtH. av avew ekAwiI}i sric @ . dYsMGM EbeR EgAArAyi . ezEdyrieR punAy qlI sU yi avew nAyk. 19pie vtH ziemEyAeR EgA ArAyi. sUrIzAyiyew pu nAy ezlUmiEylAyi avew EntAvH. 20 awtH gAdieR EgA A. edyEvlieR pu qlIyA sAPH yi avew nAyk. 21pie ekhAieR wMbA v. vil viv sHt av mi. m@v vivsHL@mAyi putiy pAL ylEH qEAE}M vi wArmRiNM. 22awtAyi qyImieR pALy ini sMGLA vtH . av avew ekAwiI}i nIi. dYsMGM qyImieR vMzArA yi. aIdieR punAy qlI zAmA yi sMGieR nAyk. 23awtAyi vtH mn eyew EgAArANH . epdAsU rieR punAy gmAlIEylAyi avew EntAvH . 24piIwH vtH ebnYAmIeR EgAArAyi. giedEyAniyew punAy abIdAnA yi avew EntAvH.

vA. jneL viLic@ @tiM nIA smymAeyH aver aRiyi tiM EviytANH Q kAh L. 3Q ru kAhLM Q EA jn sELnwAr ieR kvAwi o EcrNM. 4pE o kAhLM mAEm nI Qti yZevi yi AEyliel pu vMzewyM EntAA mAEm nie v kAENZ. 5*hsVmAy kAhLDVni mAM m}kyAeNi pALyM nIA sUcnyAyiriM atH . dYe kAhLDVni m}EA sELn wArieR ki} vz EgA A nIiwNM. 6 rAme tvN nI kAhLDVni m}EA sELnwArieR et BAg EgAA nIiwNM. 7pE o EtYk kArYinH jn eL m}uv viLic@ Neme i vYtYsHtmAy rItiyi dIGmA eyA kAhLDVni m}NM. 8puErAhi tArAy ahErAeR puA mAEm kAhLM m}AvU. ni tlmRkLilUew nilni niymmAyiriM. 9ni niew nAie niew z@eL EnriwEA kAhL ci *hsVmAyi m} NM. niew eedvmAy yEhAv niew viLi EkkyM nieL z@LiniM rikyM ec@M. 10visELn, amAvAsi, sEAxdin qI smyLi elAe ni Q kAhL m} NM. EhAmyAgvM smADAn bliyM nEA ni kAhLM m}NM. niew eedvmAy yEhAv nieL oAiA mA mANitH. en ecA {A niELAw kl i . niew eedv mAy yEhAv {AnA. AEyjnt tAvLM mARu AEyjnt QjipH vi tieR rAM vxM rAM mAsM ptAM tIyti EmGM krARieR wAr i mkLiniH y. 12 ati nA yi AEyjnt tew yA yArMBic@. sInAyimmiyiniM puRe av pArAmmiyi
11yi

yi

197
25 niryi avsAnmAyi v m EgAA m@ EgAAew pi nirArAyi. av dAeR pALy ini sMGLAyi. av tew ekAwiI}ilAyi nIiyitH . ati dYsMGM dAeR EgAArAyi. aIzA yiyew punAy ahIEyes yi avew nAyk. 26 awtAyi EzrieR EgAA v. oAeR punAy pgIEylAyi aver nyic i tH . 27 anrM nPH t Ali yew EgAA v. nAeR pu ahIr aver nyic@. 28a enyAyi yi AEyjnt ori wniM meAriwE nIiyi tH. 29EmAezyew BArYApitAvuM midYAnY mAyi eryEvlieR punAyi EhAbAbH. EmAez EhAbAbi EnAw pRu, eedvM { vAgHdAnM ecyHt lE { EpAkyANH. {ELAewA vrik, { niELAw n kANiAM. yi AEyjntyHH yEhAv aEnkM nk vAgHdAnM ecyHtiri. 30pE EhAbAbH mRupwi pRu, l, {A niELAewA vil. qniH qeR mAt]rAjYH qeRyA kewywE EpAkAnANA #hM. 31aEA EmAez pRu, dyvAyi {eL vi@EpAkAtirik. ninH {ELA nAyi mmiey aRi yAM. nin {ew mAdzknA kAM. 32nI {ELAewA vrikyA eNi yEhAv { t qlA nyewyM pH nIymAyi p vyHAM. 33a t i n A EhAbAbH atH aMgIkric @ . av yEhAvyew mlyini yAyArMBikyM ecyHt. puErAhitA yEhAvyew krARieR epkvuemwH jn ew mE nw. pALymwiA oriwvuM Etwi m divsM av epkvM m nw. 34yEhA vyew EmGM qM avEm Ayi. qlA BAtiluM av tew pALyM vi@ EpA EA EmGM aver nyic @ ekAH aviewyAyi.

sMKYk 10+25-11+8

35pALyM nIA jn vi epkM qwEA EmAez qEA}uM pRu,

q}uE yEhAEv! nieR z@ citRe. nie evRu v niiniH oAwiEA ke.


36viepkM atieR An vcEA}uM EmAez pRu,

mwiv yEhAEv, yi AEy lieR jnlLiElH. jn vIuM prAtiew jn tew zHneLi prAtiewA wi. yEhAv avew prAtik Ek@. aetlAM Ek yEhAvyH EkApmAyi. yEhAvyini agH n i jn Li ciler dhiic@. pALyieR arikilu cil EdzeLyM agH n i qric @ kLu. 2 atinA av ryHAyi EmAezey viLic@ kru. EmAez yEhAvEyAw A ikyM tI ktH avsAni kyM ecyHtu. 3 atinA lM tEbrA* qH aRiye@. yEhAv tew pALyM qric@kLyA tI pEyAgictinAlANH av Epri tH. q}up mA AEyjntEyAewA Ec viEdzik BiA m@ sADn EcAdiA wi. aEtAew yi A Eyjnt kryvAM prAtiew vAM wi. av pRu, { mAMsM tiNM! 5 QjipHti { ti m/Ye { oA . {ti vil ekAwE ivil. wAet evri, m, svAL i, evi wi nl pcRikM. 6 pE EA { {ew zi nxHwe@. Q mA alAet {iEA tiA enAmil ! 7mAyH H ekAml i yew pmAyi. o mrieR kR EpAelyM a kANe@. 8jn mA EzKric@. avr pAR
4yi

11

tEbrA Q EprinM k qANH.

sMKYk 11+9-25

198
riAM. AvH EA nieR EmluH. Avien {A qwH avew EmluM pkM. aEALv Q jnew kArYi nie shA yiM. aen nI oyHH vew mtl ewEeAvuM. 18jnELAwH en pRyk+ nALEH sVyM tARAvuk. nAeL ni mAMsM tiAM. niew nilviLi yEhAv Ek@. ni pR vAk yEhAv Ek@, { Rc i tiNM! QjipH t ilA yi { suKM! aekAH yEhAvyiEA ni mAMsM tM. niL tiM. 19oEA rEA aEA pEA pEtA divs E mAml niL Bik. 20qA o mAsM m}uv ni mAMsM BiuM. evRuMver ni a tiNM. yEhAvyHetier prA tietinA nien sMBvi NM. niiwyi vsi yEhAvyH niew vzYm RiyAM. pE ni nilviLikyM avEnAw prAtiewkyM ecyHt! ni pRu, {eLinANH QjipHtH vitH? 21EmAez pRu, yEhAEv, qEA ewAM RulM Ep nwH . au pRykyM ec@, avH o mAsE tiA mAMsM {A nM! qH. 22qlA wk eLyM kkAlikeLyM { ekAA EpAluM yM EpH o mAsE tiA tikyil. sm iel m}uv m/YeyM piwi cAluM atH av tikyil! 23pE yEhAv EmAezEyAw@ pRu, yEhAvyew zi primi tmAENA? {A pRyetAe qni viAnAemH ni kANAM. 24atinA jnELAw sMsAri A EmAez puRE EpAyi. yEhAv pRtH EmAez avErAw pRu. EmAez q}up mAer sMGwiic@. wAri @M ni A EmAez avErAw pRu. 25an rM yEhAv EmGi tAE}iRi vH EmAezEyAw sMsAric @ . AvH EmAezyew Em Ayi. yEhAv aEt Avien q}up

ekAH wic@ epAwicH o kli li@ pAkewi. ael ilv atien mAvAi mAi ki wiy a mAi. q EcAiy mDur m aieR ciyAyi atinH. 9oAErA rAiyiluM nilM mi kN vI nnyEA mA yM nil vI}uM. 10EmAez avew prAti Ek@. qlA wMbAM tew wArinw iH prAti pRyAyi. yEhAv vLer EkApAlnAkyM atH EmAezey }kyM ecyHtu. 11EmAez yEhAvEyAw EcAdic @ , yEhAEv, aeinANH Q zHn eLAe qeR Em mtH? {A ayew dAs. {Aen etA ecyHttH? aey EkApixHw nAA {Aen ecyHtu? qinA NH Q jnew mtl qe lict? H 12{Anl Q jneweyA e pitAevH ayH RiyAM. {Anl av jM nkiyetM ayHRiyAM. pE o y zi vien teR eekkLi pricri EAel {Anver pripAliNme. qinAeNeeAH eneyA e ecitH? au {ew pitAA vAgHdAnM ecyHt mi yiElH ver ekAuEpAvA qeeyi mtlewi? 13vel A M vzYmAy mAMsM qeR eekilil! averEAwH prA tie@ekAumiri! av pRy kyANH , { tiA mAMsM trik! 14qniH oyHH ver EnAA nAvil. Q BArM qni tAAnA vuil. 15niyM avew zHn qe liAnANH ayew BAv emi qe EAe vDi. qe ayew dAsnAyi sVIkri evi qe EAe vDi. qeR zH n ELAewA {AM avsAnie! 16yEhAv EmAezEyAw pRu, yi AEyliel q}up mAer qeRywE ekAuv. av jniwyiel EntALAyiri NM. aver sELnwAri El ekAuvrik. av aview niEAewA nie. 17 aEA {A RivH niELAw@ sMsA

199
mAew EmluM Evziic @ . AvH avew Em vtiEzxM av vciA rMBic@. pE avH aEA mAEm aen ecA k}iu_. 26mAri ruEp, qdAdM EmdAdM pALyM vi@EpAyil. avew EprH mAew pikyiluAyi eiluM av pALyi ti yEt _. qA AvH avri EvzikyM av pALyi vciAnArMBikyM ecyH t . 27o ecRuAr EmAezyewyw EEAwiec@ pRu, qdAdM EmdAdM pALyi vcnM nw . 28ecRukAlM mtEl EmAezyew shAyiyM eR pumAyi EyAv EmAezEyAw pRu, yj mAnnAy EmAez, aver au tw yNM! 29qA EmAez mRupwi pRu, {AniEA EntAvelH k Driemu nI ByewEvA? yEhAvyew qlA jnM vA cktVmAkNemAeNeR # hM. yEhAv teR Avien av eweyl A M Em EvziiNem ANH qeR #hM! 30anrM EmAezyM yi AEylieR mAM pALyiEl mwiEAyi. kAwik v kwliniH o ekAw Awiic@. kAi aEnkM kAw ik aEA@ v. kAwik pALyi @M pR. mi mw viDM kAwkAyi. av nilniH kEdzM mwi kn i Ayi. orAH o divsM ekAH nweAvu dri qlA dizkLiluM kAwik vYApi ci. 32 jn atYu/AhEAew rAiyM pkluM kAwikeL piwic@. piEM av pikeL sMBric@! vuM Rc@ EzKricv EpAluM aRup bux lBic @ . qiv kAwyiRc i pALyi @M evyilH NAni@. 33jn Rci tiA wiy EA yEhAv vLer EkApic@. Rci avew vAyi ti niEv, av
31yEhAv

sMKYk 11+26-12+6

ti tIA k}iyAtiri EA, eedvM avriEl mhAErAgM kwivi@. aEnkM Ep mrikyM avereyAe aview sMsHkri kyM ecyHtu. 34atinA jn linH kiEAH - hAv* q Epri@. mAMsEAwH atYAi piwicver sMsHkric lmAyti nAlANH av linH EpritH. 35kiEAH - hAvyi niM yA tiric av hEsErAi qi aview tAmsic@. mirYAmM ahErAM EmAezey p}i mirYAmM ahErAM EmAezyHe tier sMsArivA wi. EmAez o qEtYApYAriey vivAhM k}ictinAlANH av aven vim zic t H . EmAez qEtYApYAriey vivAhM k}itH zriyl qA yi av Dric i tH . 2av sVyM pRu, yEhAv EmAezyi lUew jnELAw@ sMsAric@. pE a EmAez mKArM mAml . yEhAv nLilUewyM sMsAric@! yEhAv Ek@. 3(EmAez vLer sQmYnAy orALAyi. ayA ori luM zMs nwkEyA epAc M pRykEyA ecyH t iil . miyilu ql A mxYriluM vc H sQmYnAyi ayA.) 4atinA yEhAv epe vH EmAezEyAwM ahErAEnAwM mirYAmiEnAwM sMsA ric@. yEhAv pRu, ni mvM EAe sELnwAri El vrik! atinA EmAezyM ahErAM mirYAmM wAriEl EpAyi. 5yEhAv yrm EmGi Ri vrikyM wArieR kvAwi nikyM ecyHtu. yEhAv viLi c@, ahErAEn, mirYAEm! ahErAM mirYAmM yEhAvyewywE ec. 6 eedvM pRu, {A pRy ik! ni vAc kAAkAM. yEhAvyAy {A sVyM av dznLi tY nAM. avErAw {A sVpHni
kiEAH hAv atYA#hieR zvRH qANH Q EprieR aM.

12

sMKYk 12+7-13+18

200
yi AEyjntyHH {A n EdzM atANH. pu vMzewyM oAErA EntAeL vItM EvNM ay yHA. 3atinA EmAez yEhAvyew kln asric@. pArAmmiyi tAmsiEv EmAez yi AEylYew Q EntAeL pRyc@. 4 EntA verAeyAyi+ EbeR EgAiniH s RieR pu zv; ziemEyAeR EgAiniH EhAriyew pu zAPAH; eydyew EgAiniH eyPuyew pu kAElbH; yiAKArieR EgAiniH EyAEsPieR pu QgA; qyImieR EgAiniH eR pu EhAEzy;* ebnYAmIeR EgAiniH rAPUvieR pu pti; esbUlUeR EgAiniH EsAdiyew punAy gIEy; EyAEsPieR (mne) EgA iniH sUsiyew pu gi; dAeR EgAiniH egm liyew pu aIEy; EzrieR EgAiniH mIKAEylieR pu esTU; nPH t Aliyew EgAiniH evApHsiyew pu nhHbi; gAdieR EgAiniH mAKi yew pu gyEv.

sMsAriM. 7qA EmAez a enyl. EmAez qeR vizVsHt Esv knANH- aven {A qeR BvnM m}uv yiEcli ciri! 8av EnAw {A mKAmKmANH sMsAri ARH. FAm kTkLilUewyl {AnvEnAw sMsAriARH- aven aRiyiAnA#hi kArY {A EnriH vYmAyi kANic @ ekAwM. yEhAvyew tipe EmAezyH kANAmAM. pie nieen qeR vizVsH t dAsnAy EmAezyHetier sMsAri A k}iu? 9yEhAv avErAwH vLer EkApi ci. yEhAv aver vi@EpAyi. 10EmGM wAriniy. ah ErA tiriu mirYAmien EnAi. av ew etAli mu EpAel evi -BIkrmAy xHWM av piwi ci! 11aEA ahErA EmAezEyAw pRu, EBA, dyvAyi {ew mFpApM epARuAluM. 12jnicyw i mriEAel avH avew tVH nxHwmAEt. (cilEA o i jniEAe aLi zrI rvumAyi piRARuH.) 13atinA EmAez yEhAvEyAw Aic @ , eedvEm, dyvAyi aveL suKew! 14yEhAv EmAezEyAw pRu, avew a avew mKH iyA av }u divsE licirimAyi. atinA av eL }u divsE pALyi puR pAik. smyi EzxM av suKewM. aEA av pALyiEl mwivrAM. 15atinA av mirYAmien }u divsE pALyi puRAi. aveL akE tiric@ ekAu vMver jn aviw nIi yil. 16atiEzxM av hEsErA iniM pArAmmiyiEl yA tiric@. mmiyi av tAmsic@. knAniEl cArA EpA yEhAv EmAezEyAw@ pRu, 2knAEdzM priEzADiA tAM Eper aEAyyH k.

10

11

12

13

14

15

13

16knA EdzM EnAi pWiA EmAez niEyAgictH veryAyi. (eR punAy EhAEzyey EmAez meA EprAyi viLic i tH . EmAez aven EyAv q viLi c @ .) 17aver knAEdzM priEzA DiA ayyHEv EmAez avErAw pRu, enegvuEdz wi EvNM ni mlEdzE EpAkA. 18aview mi qenye EnAk. aview vsi jn eLiyM pWik. av zrAENA aEtA dblrAENA qM aRiyk. av Rc @ EpEr EA aEtA aEnkM EpEA qM aRiyk.

EhAEzy aTvA EyAv.

201
19avew

sMKYk 13+19-14+3

vAsmieyi pWik. atH nlEtA cIEyA qRiyk. trM pNLilANH avew vAsM? pN sMrNBii yEA? avyH zmAy tiErA DmEA? 20 Edzei niyM vLer kArY aRiyk. mH xi EyAjYmAENA trizAENA qRiyNM. miyi mrEA? mwi vEA aviwe eR p} wi ekAu vrik. (miriyew dYviLevw kAlAyi atH.) 21atinA av rAjYM priEzA DiAnAyi puRe@. sImmi mt rEhAbH, ElEbA hAmAH qI Edz ver av priEzADic@. 22enegvuEdz wi rAjY Evzic av ehEAniEl EpAyi. (QjipHtiel EsAvA p NiM }u vxM mu ni ictANH ehEA pNM.) ahI mAM EzzAyiyM tmAyiyM avi ewyAyi tAmsicitH. anA ieR pigAmikLAyi av. 23anrM av qsH E A tA}H v ryiEl EpAyi. aviewyv mi riecwiyew zAK mRic@. zAK yi o mirilyAyi. zAK av o NiE vc@. ru Ep a m. wAet tAM mAtL}vuM ai}vuM av EzK ric i . 24 yi AEylukA miri l pRic lmAytinA aviwM qsHEA* tA}H v r q viLi e@. 25av nAl divsM rAjYM priEzADic@. anrM av pALy iEl mwi. 26 pArA mmiyiel kAEdzH q lAyi yi A EylukA pALymwic i tH . av EmAezyewyM ahErAeRyM mH yi AEyjntyewyM awE ec. nAiniM av EzKric p} av kANic@ 27av ekAw. EmAezEyAw pRu, aH ayc Edz { EpAyi. aEnkM nk niReA* lmANtH! aview vL p}
qsE H A miril qAy vAi smM. qm

Li ciltH tA. 28pE aview jIviv vLer krANH . ngr vLer vlutANH. zmAy tiErADvuM avyH H . { aview tAM anAkYer* EpAluM ku. 29enegvilANH amAElkYew vAsM. hitY, eybUsY, aEmArY qiv mlEdz tAmsi H. knAnY smtIrM EyA AndItIrmAyANH tAmsitH. 30EmAezyew awivErAwH zArAvA kAElb@ pRu. an rM kAElb@ pRu, nmH kyRi ecH EdzM nEwtAAM. anA yAsM nmtH sVmAAM. 31pE avEnAewAM EpAyi v pRu, nmvErAwH yM ecA k}iyil! av nEA zrANH. 32 Edziel jneL EnriwA t kH tielH av yi AEyjntEyAw pRu. av pRu, { k EdzM zArAy jntANH. aEA @ ecl@ eryM EtAliAM mAM 33BImAkArmAy krANv. enPilImkeL {Lview ku! (enPilImkLi* niANH anAkY rAytH . ) av {eL ecRiy puc A wikeLey EpAelyA EnAiytH. aet, av n pu cAwik te!

14

jn vIuM prAtiew rAiyi pALyilu jn eLAAek c i nilvi Lic @ . 2 yi AEyjnt EmAezyHM ahErAemtier piRupiRu. qlA vM EcH EmAezeyyM ahErA enyM smIpic@ pRu, { QjipHtiElA mmiyiElA vcH mri EtAyi. Q putiy Edz vcH ekAlewtiluM nltH atAyi . 3yi ekAlewAnAENA yEhAv {eL Q putiy Edz E ekAuvtH ? z@ { eLeyAe ekAH {ew BArYmA eryM puAeryM qwM! {
anAkY vluiluM krAy pwyALi keL nilyiluM aRiyew jnt.

aEnkM ... niR pAluM EtemA}u qM.

enPilImk zrAy yrM wiy pwyA Likew o si wMbM.

sMKYk 14+4-22

202
QjipHtkA ArYmRiyM! nieR jntey QjipHtiniM EmAcii A nI nieR mhAziypEyA gic@evH avRiyAM. 14 QjipHt kA atH knAkAErAw@ pRykyM ecyHt. nIyANH yEhAveyH av iEAe aRiyAM. nI nieR jntEyAewAeM avRiyAM. jn nie kAevM av RiyAM. viEmGei av RiyAM. pk smyM jneL nyi A nI EmGe pEyAgitH avRiyAM. rAiyi aver nyiA EmGM agH n iyAyi mARu em avrRiy. 15atinA aH Q jneL EA vDitH. aH aver ekAA ayew zi eyi Eki@ ql A jntyM pRyM, 16tA vAgHdAnM ecyHt Edz EH Q jntey nyiA yEhA vyH k}iil. atinA yEhAv aver mmiyi vc H ekAi ri. 17atinA, EBA, EA ayew zi kANi! ayH k}iyemH au pREpAl a kANi! 18au pRu, yEhAv eml E y EkApixH W nA. yEhAv mhAy sHEnhM niR vnA. vALikELAwM niym lMGnM nwvErAwM yEhAv qEA}uM mikyM ec@. pE yEhAv aver ziiM, av ew ikeLyM EprikeLyM avew ikeLEAluM et@k H ziiM! 19EA ayew mhAy sHEnhM vErAw kANi. vew pApM epARu. v Qji pHtH vimt EA ver v ErAw micEpAel vErAw mi cAluM. 20yEhAv mRupwi pRu, zri, nI vzYeEpAel {Aniv ErAw miAM. 21pE, {A niEAw stYM pRye. {A jIvi EpAel niymAyM qeR zi miyi m}uv niRyHEA el niymAyM {AnI vAgH d AnM ec@! 22QijipHtiniM {A nyic v rAM oriluM knAEdzM kAkyil. qeR EtjSM Qji pHti {A ecyHt atH-tM k

H QjipHtiElu te EpA tANH nltH. 4anrM av prsHprM pRu, nm meA EntAvien etre wH QjipHtiEl mwiyAElA. 5EmAezyM ahErAM aview v veweyAe mi nilvINH nmsH k ric @ . 6 EyAvyH M kAEl biM vLer d+KmAyi. (EyAv eRyM kAElbH eyPuyewyM puArAyi. avrivM knA EdzM priEzADicvriewM.) 7av rivM aview wiyi yi A EyjntEyAwAyi pRu, { k EdzM vLer nl lmANH. 8aEnkM nk niR o l mANtH. yEhAv ni sMItnA eNi av ne aEAH nyi M. yEhAv lM nm tri kyM ec@M! 9 atinA yEhAvyHe tier tiriyAtirik. aviwe jn eL ByewAtirik. nmver prAjyewAM. avH yAetA viD sMrNvumil. oM av surittVM nmil . pE nmH yEhAvyH. atinA By ewAtirik! 10ql A vM EyAveyyM kAEl bienyM kel R iu ekAl @ ti eni sMsArikyAyi. pE yEhAvyew EtjH sELnwAr i mkLi tYewkyM ql A vM atH kANAnAvukyM ecyH t u. 11yEhAv EmAezEyAw sMsAric @ . av pRu, v q kAlmien qnietirAyi niM? av qilu avi zVAsM kwiic@ k}iu. qeR ziyi av vizVsiielM EtA. aEnkM zmAy aw yAL {Anver kANicti Ezx vuM qi vizVsivA av mwi kANi. aviwyi {A opAwH mhAkArY ecyHtu. 12av ereylAM {AenA mhAErAgM ekAH vDiM. aver {A nziikyM niilUew meA rAxH\e {AA kyM ec@M. nieR rAxH\M v EwtiEnA vluM zvumAyi riM. 13anrM EmAez yEhAvEyAw pRu, aH aen ecyHtA

203
vrANH av. mmiyi {A ecyHt atH-tM av kAky Ayi. pE avere asriA tirikyM p tvN qe prI ikyM ecyHt. 23 avew pUvi kAH {AenA vAgHdAnM nki. avH mi nemH {A vAgHdAnM ecyHt. pE qnie tier tiri M miyiEl Evzikyil ! 24qA qeR B]tY kAElbH vYtYsHtnAyi. av pUmAyM qe piw. atinA av tinkM ku k}i EdzEH av Ev ziAM. aveR pigAmik EdzM avkAzmAM. 25amAElkYM knA nYmANH tA}Hvryi vsitH. atinA nAeLe ni Q lM viwk. ecwliEl v}i yiel mmiyiEl mwuk. yEhAv jneL zii EmAezEyAwM ahErA EnAwM pRu, 27 Q dxHwA q kAlM en qe qtiM? avew prAtikM mRumRuM {A Ek@. 28atinA avErAw pRyk, ni prAtie qlAArYiluM tA Ev ec@emH yEhAv pR y qH. ni sMBviM+ 29ni mmiyi vc H mriM. pEtA atilDikEmA Aym vM qeR jntyAyi qev mAy qlAvM mriM. ni yEhA vyAy qnietier prAtie@. 30a t i n A niLilAM {A vAgHdAnM ecyHt miyiEl Ev zikEyA aview vsikEyA ecil . eyPuyew punAy kAElbuM eR pu EyAvyM Edz EvziM. 31niew z@ niew ikeL ti eAu EpAEmA q ni By kyM prAtiewkyM ecyH t u. pE {A niELAw pRy, ikeL {A niew EdzE tiric@ ekAuvM. ni sVIkri A vistic sADn av aBviM. 32niLAke Q mmi yi mrikyM ec@M. 33niew ik mmiyi nAl vxM wyArAyiriM.
26yEhAv

sMKYk 14+23-43

ni qEAw vizVsHtrlAyi tinA av dritmBviM. ni eLlAvM mmiyi mriMver av H shiEivM. 34nAl vx EH ni niew pApH dritmBviM. Edz prYEvxNM nwiy nAl divsLi divs inH o vxM vItM yiriM atH. qeR qtiH qmAM BIk remH ni aRiyM. 35yEhAvyAy {A sMsAric@. etlAM {A Q dxHwjnELAw ec@emH stYM ec@. verA icH qnietier tiriu. ati nA averlAM Q mmiyi vcH mriM. 36EdzpriEzADnyHH EmAez ayc cilrANH mwivH yi AEyjnt yHiwyi piRupiRu priytH. EdzE EvziA t z relANv pRtH. 37yi AEy jntyH iwyi } pri yM avrANH . atinA yEhAv mhAErAgM vi aver vDic@. 38qA eR pu EyAvyM eyPuyew pu kAElbuM Edzp riEzADnyHH EmAez aycvrie i. aver ru EperyM yEhAv ric@. av ErAgmAvukEyA m@ p Epu piwiep ErAgM pkH av mriAEnA wyAyil. knAniEl EpAkA jn mi 39EmAez ArYeLl A M yi A EyjntEyAw pRu. jn vLeryDikM d+KmAyi. 40 piEH atirAviel jn mlEdz EH kyRiwi. av pRu, { pApM ecyHt, yEhAvey yiAti { vLer EKdi . yEhAv vAgHdAnM ecyHt EdzE EpAkA {LA#hi . 41qA EmAez pRu, nieL ANH yEhAvyew klnk a sriAtH? ni vijyiil! 42 EdzEu EpAktH. yEhAv ni ELAewAil A tinA z@ nieL EtAliM. 43amAElkYM knA nYM aview nietier yM ec@M. ni yEhAvyiniM

sMKYk 14+44-15+24

204
riNM. 10 ru hI vIH pAnIy yAgmAyM ekAuvrNM. atH agHni yilUewy o v}ipAwAyiriNM. atieR gM yEhAvey sxHw nAM. 11 yEhAvyH ni n oAErA kALEyA NAEwA AEwA EkAlAi iEyA en EvNM smiewA. 12ni n oAErA m]gieR kArYiluM en ec@k. 13yEhAvey ItiewvA oAErA yi AEypQrM agHniyi lUew n bli enyAyiri NM. 14viEdzik niiwyi vsiAkNM. yEhAvey ItiewvA av agHniyi lUew v}ipAwk nEA av rtH ni ec@ aEt rItiyi EvNM ec@vA. 15yi AEyjn tyH M niiwyi vsi viEdzikM oEr cLANH. nitYniymmANH. yEhAvyH mi niM niELAewA vsi vM o EpAelyANH. 16tinM ni oEr niymM oEr cM piwrNemANH . niym niM niiwyi vsi viEdzikM EviytANH. 17yEhAv EmAezEyAw pRu, 18yi AEyjntEyAwH en pR yk+ nieL {A meA EdzE ekAuEpAM. ni qiEcH 19 Edz vL BNM k}i EA, atielA pH ni yEhA vyH v}ipAwAyi nkNM. 20ni DAnYM EzKric@ epAwic@ trimAvAi amANM. trimA viniH dYM eR yEhAvyH sAnmAyi nkNM. atH emti Lini DAnYbli EpAelyA yiriNM. 21Q cM qAlvuM w kyM ni trimAvieR dY BAgM yEhAvyH nkyM ec NM. 22ni, yEhAv EmAezyH H n kiy klnkLielAH ni eti kyAeNi q ecNM? 23yEhAv Q klnk EmAezyilUew ni nki. eedvM a ni nkiy a te Q kln k nilvi v. klnk nitYmA yirikyM ec@M. 24atinA

vLer ak k}iu. atinA ni aver EnriwEA av niELAewAAyiriil . y i nieLlAM vDiewkyM ec@M. 44pE jn EmAezey vizVsic i l . av mlmkLiEl kyRi. qA EmAezyM yEhA vyew krARieR epkvuM avErA ewAM Ayiil . 45mlmkLi vsi amAElkYM knAnYM R ivH yi AEyjntey mic@. amAElkYM knAnYM anA yAsM aver EtAlikyM EhAA ver aver oAwikyM ecyHt. bliyew c yEhAv EmAezEyAw@ pRu, 2yi AEyjntEyAwH en pRyk+ ni {A niew BvnmAyi o EdzM t. Edz EvziEA 3ni agH n i yilUew yEhAvyH viv}ipAwH nkNM. atieR gM yEhAvey sxHwnAM. EhAmyAgM, blik, viEzxvAgHdAn, smADAnbli k aTvA vidinH p , ecriyAwk, EkAlAwk qivey pEyAgik. 4ov teR v}ipAwH ekAuv EA av yEhAvyH o DAnY bli wi nkNM. w}i En mAvH kA hI qyM Ecu EvNM DAnYbli aiA. 5oAErA tvNyM o Awien EhAmyAg mAEyA bliyAEyA nEA kA hI vIu vItM pAnIyyAgmAyM aiNM. 6orANAwien ni smi EA o DAnYbli wi tARA NM. atH riw}i En mAvi EnAwH oEkA hI oliev Ec tAyiriNM. 7oEkA hI vIH pAnIyyAgmAyM oNM. atieR gM yEhAvey sxHw nAM. 8ni o kALiey EhAmyAg mAEyA bliyAEyA smADAnbli yAEyA yEhAvyH vAgHdAnmAyi sUiAEnA oEA 9 kALEyA ewAM DAnYbliyM ni nkNM. DAnYbli miw}i En mAvH ru hI oliev EctAyi

15

205
ni o vI}Hc vkEyA Q kl n keLl A M asriA mR kEyA ecyHtA nieL ecNM? yi AEyjnt owM vI}Hc viyA jneLlAM oicH o kALiey yEhAvyH EhAmyAg mAyi nkNM. atieR gM yEhA vey sxHwnAM. kALEyAewAM aieEw DAnYbliyewyM pAnIyyAgieRyM kArYM mRA tirik. o EkAlAwien pAp bliyAyM nkNM. 25atinA puErAhit, jneL Ikriti qlA kM axHWiNM. yi AEyjntyH m}uvM EviyANH ayALi ecE tH. t pApM ec@kyAyi qH jn aRiyil. qA aEti EbADvAArAyEA av yEhAvyH bliyic @ . agH n iyilUewy o v}ipAwM pApbliyM av aic@. ati nA avew pAp epARu e@. 26yi AEyjnt m}uvM av ErAewAM jIvi m@ jnM miewuM. t et@ ec@kyA yieH aRiyAtiekAH av epARuewM. t ecyHt etAyievH aRiuk}iy EA, av o bli nkNM. 27qA orA mAM o vI}Hc vkyM pApM ec@kyM ecyHtA ayA ovyAy o epEkAlAwien ekAuvrNM. aetA pApbliyAyiriM. 28ayA eL IkriA k puErA hit ecNM. ayA abi yEhAvyH mi pApM ecyHti ri. pE puErAhit aven IkrictinA aveR pAp epARueiri. 29 abi pApM ec@ qlAvm niym mANitH. yi AEy wMbi jni c v EnA niiwyi jIvi kEyA ec@ viEdzikM Et niymmANH. 30qA ov aRiuekAH pApM ecyH t A ayA yEhA vyHetirANH. ayAeL teR sm hiniM oewNM. yi A EywMbi jnicvM ni iwyi vsi viEdziM Et

sMKYk 15+25-40

niymmANH . 31yEhAvyew vAk LA DAnemH ayA kil. yEhAvyew klnk ayA lMGi . ayA tIcyAyM nii wyiniM EvepwewNM. ayA pApiyM ziieEwv mANH! vimdivsM ov EjAli ec@ 32 smyM yi AEyjnt mmi yieyAyi. aview orA viR epRutH av ku. zb divsmAyi@M ayA viR epRukyAyi. av aen ec@tH m@ cilyAkM ku. 33av viR epRu kv aven piwicH EmAezyewyM ah ErAeRyM aw ekAuv. qlA vM @M wi. 34aven qen ziiNemRiyAtinA av aven aview vc@ekAi. 35aEA yEhAv EmAezEyAw pR u, ayA mriNM. pALyi puRH qlAvM aveREm kel RiyNM. 36atinA av aven pALy i puR ekAuEpAyi kel Riu ekA. yEhAv EmAezEyAw klicEpAel teyANH avr ecyHttH. eedvM teR jntey c oAii 37yEhAv EmAezEyAw pRu, 38yi AEyjntEyAwH en pR yk+ qeR klnk oAitinH ni {A cil nkAM. aEnkM xN Eceki a niew vOew mlyi ek@k. Q etAlukLiElAErAiluM oAErA nIlcrwM ek@k. tH ni LiEA qEmAyi DriNM. 39Q etAluk kAEA yEhAv ni t qlA kln kM ni oAiM. aEA ni kl n k asriNM. klnkeL mRH ni et@ ecA tiritiM niew zrIrvuM kkM xHwew ecAtiri tiM etAluk nieL shAyiM. 40qeR klnkeLlAM

sMKYk 15+41-16+15

206
Li qwk. anrM ki yEhAvyew mi ekAu vrik. yTAi vinAy ven yEhAv etrewM. ni ElvY eR wiEAyiri-ni etiyiri! 8EmAez EkArhiEnAwH wi pRu, ElvYEr, {A pRy Ek, 9 yi AEylieR eedvM nieL etrewH virAiy ti sEAxik. ni mH yi A EylukAriniM vYtYsH t rANH . yi AEyjntey yEhAvey rA DitinH shAyivA yEhA vyew viwAri <x nw tinH yEhAv nieL av eRywE ekAuvtANH. a EpAEr? 10puErAhiter shAyiA nA yEhAv nieL aveRy riki ekAuvtH. qA niM puErAhitArAkA EA mi . 11nIyM nieR ayAyikM oEcH yEhAvyHetier tiri iri! ahErA qeiluM et@ ecyHEtA? l! pie ni eLinANH aventier piRupiRu tH? 12anrM EmAez dATAenyM abI rAmienyM viLic@. qA avri vM pRu, { vril ! 13aEnkM nk niR o nAi niH nI {eL nyic@. mmiyi {eL ekAlAnAyi nI ekAuv. EA nI {ELA znA eN vA mti. 14{eL inANH nieR ayAyikLAEk tH? nk niR meA nAiEl l nI {eL nyic t H . eedvM vAgHdAnM ecyHt miyM nI { nkiyil. nI { vylukELA miriEAkELA til. nI ver nieR awimkLAemAENA?* l! { vril. 15atinA EmAezyHH vLer EkAp mAyi. av yEhAvEyAw pR u, {AnivErAwH o et@M ecyHti il. {AnvriniH o sADnvuM qwi@mil , o k}uteyEAluM! yEhAEv, avew sAneLAM sVIkriEt!
nI ... awimkLAemAENA? nI vew kk rewEmA? qM.

asritinH niELAiNM. aEA ni eedvieR vi jnmAyiIM. 41niew eedvmAy yEhAv {AnA. nieL QjipH t i niM EmAciic v {AnA. niew eedvmAyiritinANH {Anen ecyHttH. niew eedv mAy yEhAv {AnA. cil EntA EmAezye H tier tiriy EkArM dATAM abIrAmM oAM EmAezyHetier tiriu. (yisHhArieR punAyi EkAr hH. yisHhA ekhAieR puM ekhAH Elviyew pumAyi. dATAM abIrAmM sEhAdrAM qliyAbieR puAmAyi. oA, EpelieR punAyi. dATAM abIrAmM oAM EbeR pigAmikLAyi.) 2 av nAlu EpM EcH yi AEylukArAy mH Eperwi sMGwiicH EmAezyHetier v. jn etr ew EntALAyi av. qlAvM aver aRiyAM. 3av ahErAM EmAezyH M qtirAyi sMsAriA o sMGmAyi v. av EmAezEyAwM ahErAEnAwM pRu, ni eR wiEAni et@ pi! yi AEyjnt m}uv virANH. yEhAv EA}uM aviwyi vsi! ni yEhAvyew m@ vi ErA sVyM DAnYM kli. 4etlAM EkEA EmAez nil nmsHkrikyM eedve rADi kyM ecyH. tA d+KikyM tA ahrikyel kANi kyM ecyH. 5 qiH EmAez EkAr hiEnAwM aveR ayAyikELAwM pRu, nAeL BAti yTA i yEhAvyew jnt rAeNH av kANic@ tM. rANH yTA i vinAy vYieyH yEhAv etLiyiM. yEhAv aven etrewkyM aven teR smIp ekAuvrikyM ec@M. 6atinA EkArhH, nIyM nieR a yAyikM en ec@k. 7nAeL tIyM DUpvuM cil vi ki

16

207
16anrM EmAez EkArhiEnAw pRu, nIyM nieR qlA a yAyikM nAeL yEhAvyew mi niNM. aview ahErAM A 17 niLiElAErAM yiriNM. oAErA tLikkLi irimiH yEhA vyH smiNM. EntAAH DUpikM ninM ahErAM oAErAM AvNM. 18atinA oAErAM oAErA DUp i irimiH kic@ ekAu v. anrM av sELnwA rieR kvAwi ni. EmAez yM ahErAM aview EpAyi ni. 19EkArhH qlAveryM sELnwAr ieR kvAwi viLic @ i. aEA aviewyAyi qlAv riluM yEhAvyew EtjH tY e@. 20yEhAv EmAezEyAwM ahErA EnAwmAyi pRu, 21vriniM der EpAk! aver qniiEA nziiNM! 22pE EmAezyM ahErAM nil nmsHkric@ kru, eedvEm, sv mxYewyM AL@ew eedvEm, mxYerANAElAci etH ayHRiyAM. avErAewlAv ErAwM EkApiAtiriENEm. yTA i orAEL pApM ecyHti@Z. 23aEA yEhAv EmAezEyAw pRu, 24 EkArhieRyM dATA eRyM abIrAmieRyM wAr Li nikEl EpAkA jnELAw pRyk. 25EmAez q}uEH dATAeRyM abIrAmieRyM awE EpAyi. qlA yi AEy mAM aven agmic@. 26 EmAez jneL tAI ecyHtu, Q dxHwew wArLi niM akel EpAk. avew o sADniluM etAwtH ! aen ni ecyH t A avew pAp ieR kAWinYM ekAH ni nzi iewM. 27atinA av EkArhieRyM dATAeRyM abIrAmieRyM wAr LiniM mARi. EkArM dATAM abIrAmM tew wArew smIpH tew wMbELA ewAM ni. av tew wAr ew puRH tew BArYmAErAwM

sMKYk 16+16-38

ikELAwM ekAc @ uELA wemA ni. 28aEA EmAez pRu, {A niELAw pR kArYeLAe ecA yEhAv qe ayctAeN tinH {A ni etLivuk kANiAM. aArYemAM qeR zymelH nieL {A kANi AM. 29viewy v mriM. pE av sADArN rItiyi-mxY sADArN mriEAel-mric A yEhAv yTAi qe ay ctelti etLivANH. 30pE vYtYsHtmAeyA rItiyi v mritinH-putiy rItiyiyEhAv wyAiyA v yTA i yEhAvyHetier pApM ecyH tu qti etLivAyiriM. tA etLivH. mi piLH ver vi}uuM. av jIvEnAew pAtALi El EpAM. avetlAM av ErAewA pAtALiEl vI}uM. 31EmAez ArY pRu tI EA aviwyiel mi piL. 32mi atieR vAy piLH aver vi}uiy EpAelyAyi atH. avew vIwkLM wMbM sVM miiEl EpAyi. 33av jIvEnAew pAtALiEl EpAyi. avew qlA sADnM avErA ewAM EpAyi. anrM mi av Em awu. avew kT k}iuav pALyiniM qeE mAyi EpAyi. 34vDievew nilviLi yi A Eyjnt Ek@. atinAlv nAlu BAgEM oAwieAu pRu, mi neLyM ekAl@M! 35anrM DUpANM nwkyA yi iy EperyM yEhAvyiniM vmic agH n i vDic@. 36yEhAv EmAezEyAw pRu, 37-38ahErAeR puM puErAhit mAy qelyAsAriEnAwH agHniyi niM DUpikeLlAM qwvA pRyk. kriyM cArvuM citRic@ kLyk. av qnietier pApM ecyH t u. atieR vil avew jIv te. pE DUpik EA}uM vimANH . av a yEhAvyH nkiytinA DUp

sMKYk 16+39-17+8

208
xHWnAyiri. zHn rMBic@ k}iu. 47-48atinA ahErA EmAez pR EpAel ecyHtu. ahErA DUp vuM agHniyemwH jniwyi ElH oAwi. qA aviwyi ErAgM pw k}ii. atinA ahErA mricvM jIviciri vM wyini. aver I kriAetlAM ahErA ecyHtu. ErAgM aview nilc@. 49 pE pti nAlAyiri q}uRu Ep amlM mric@k}ii. EkArhH mlM mric v atiewkyil. 50aen mhA mAri nilyHkyM ahErA sEL nwArieR kvAwi EmAez yew awE EpAkyM ecyHt. ahErAnANH mhApuErAhi tenH eedvM yEhAv EmAezEyAw pRu, 2yi AEyjntEyAw sMsA rik. avriniM pH Q vwik sMGwiik. pu EgAewyM EntAAriniH o vItM. oAErAewyM EprH avrvew Qvwiyi q}uti vyH NM. 3ElvYriniM kiiy vwiyi ahErAeR Eper}uk. oAErA EgAlvM oAErA vwiy AyiriNM. 4 Q Qvwik sAYepki mi sEL nwAri vyHNM. aviewyANH {A nie kAtH. 5orAeL {A yTA puErAhitnAyi etre wM. ew QvwiyilAENA l k mLyH tH ayAeL {A puErAhitnAyi etrewevH ni mnilANM. aen qeyM nieyM p}iver {A twyM. 6atinA EmAez yi AEyjn tEyAw sMsAric@. oAErA EntAM avnH oAErA Qvwi nki. pH QvwikAyi. oAErA EgA lvAriniM oAErA Q vwiyAyi. o Qvwi ah ErAeRtAyi. 7EmAez Qvwi k krARieR wAri yEhA vyew sviDi evc@. 8piEH EmAez wAri Ev zic@. Elviyew EgAiniM

ik viLANH. av awic@ pri tkiwkLAk. av yAgpIWM mwA pEyAgik. tH yi A EyjntyH m}uvmAy o mRiyiANH. 39atinA puErAhitnAy qel yAsA av ekAuv oA@DUp ik EzKric@. a ekAuvv BsH m mAeyiluM DUpik av Ezxic@. qiH av awic@ pri tkiwkLAA av cilErAwAvzY e@. anrM av tkiwH yAg pIWiE evc@. 40yEhAv EmAez yilUew avEnAw kl i c EpAel teyANH avn ecyHttH. ah ErAeR wMbini ov mAEm yEhAvyew mi DUpM EhAmiAnvAdmZ qH yi A Eyjntey oAiiA o awyALmANtH. yEhAvyH mi DUpM ki mAM EkArhienyM ayAyikeLyM EpAel vDi ewM. ahErA jneL ri qlA yi AEylukAM EmAezyHM ahErAemtier piRu piRu. av pRu, yEhA vyew jntey ni ekA. 42EmAezyM ahErAM sELn wArieR kvAwi nikyA yi. EmAezyH M ahErAem tier piRupiRuekAH jn aview twic@ wiyi. qA av sELnwAri mEA@ EnAiyEA EmGM atien mw M yEhAvyew EtjH aview tYewM ku. 43aEA EmAezyM ahErAM sELnwA rieR miEl EpAyi. 44yEhAv EmAezEyAw pRu, 45avri nik EpAk. qni ver nziiNM. atinA EmAez yM ahErAM nil sAxHwAMgM vINu nmsHkric@. 46anrM EmAez ahErAEnAw pRu, DUpiyM yAgpIWi niH Rc@ agHniyM ekAuvrik. al M sugvYvuM atiliwk. EvgM sMGAewywu ecH aver IkriA kArY ec@k. yEhAv avri EkApi
41piEH

17

209
kiiy ahErAeR vwiyi putiy lk vLiritH av ku. Qvwiyi zAKk epAimL yHkyM ati bdAM kAyHk A vuk EpAluM ecyH t u. 9 atinA EmAez QvwikeLlAM yEhA vyew sviDiniM puRE ekAuv. EmAez Qvwi yi AEyjntey kANic@. oAErA M QvwikLi EnAkyM av nveR vwi qwkyM ecyHtu. 10anrM yEhAv EmAezEyAw pRu, ahErAeR vwi krARieR milu wAriEl tiriek vyHk. qEA}uM qnietier tiri yvH aetA awyALmAyiri e. atH qnietier piRu piRutiniH aver twy kyM qniver ekAElivrikyM l. 11atinA yEhAv tEAw@ klic EpAel EmAez ecyHtu. 12yi AEyjnt EmAezEyAw pRu, { mriemH { RiyAM! { nxH w e@ k}iu! {eLlAM nziiewM! 13yEhA vyew vilinwE v etA vYiyM mriM. {eLlAM mriemtH stYmEl? puErAhitewyM ElvY ewyM EjAlik yEhAv ahErAEnAw pRu, nIyM nieR puAM nieR pitAvieR wMbiel qlAvM ni vilinH qtier nw etiM rvAdikLAyi riM. puErAhitAetier A etiM nIyM nieR pu AM rvAdikLAyiriM. 2 nieR EgAiel m@ ElvYEryM ni ELAewA Eck. krARieR wAr iel <xkH av nieyM nieR puAeryM shAyiNM. 3Elviyew vMzArAy av nieR niyNi kI}ilAyiriNM. wArii ecE ql A EjAlikM av ecNM. qA av vile sADn ewEyA yAgpIWieREyA awE EpAktH. avren ecyHtA av mriM-oM nIyM mriM. 4av niEAewAM EcH ql A M

sMKYk 17+9-18+11

18

ecNM. sELnwArieR pri pAlnM avrA nwEtH. wAr i ecE qlA kArYM av EvNM ecA. mAM nIyiri lE vrA pAwil. 5vilieRyM yAgpIW ieRyM mtl ninANH . niyM yi AEyjntEyAwH EkApi A qniA#hmil. av nin eA sAnM EpAelyANH. 6 skl yi AEylukAriniM {A te yA ElvYer etrewtH. av nieA sAnM EpAelyANH. yEhAvey <xivAM sEL nwAriel EjAlik ec@vAM {Anver nin ttANH. 7pE ahErA, nIyM nieR puAM mAEm puErAhitew EjAli ecA vU. yAgpIWinwE EpA vA avAdmv ni mA mANH. tirIlyHiel ativi lE EpAvA avAd mtH ni mAmANH. puErAhit nAyi <x nwA avsrM ni {A sAni. qeR vilinwE v mAM vDiewM. 8anrM yEhAv ahErAEnAw pRu, jn qni t qlA viEzx sAnewyM EmlDikArM {A nin t. yi AEyjnt qni t qlA vi sAn M {A nin t. av ninM nieR mM pvec wAM. av qM niEwtAyi riM. 9jn blik, DAnYbli k, pApblik, aprADblik qiveylAM ekAuvM. Q v}ipA wk ativiLANH. EhAmi ewAet kiw BAgLi niANH ativi v}ipAwkLi nin p vtH . sADneLl A M ninM nieR mmtANH . 10ativili mAEm av BiAvU. nieR wMbiel qlA puxAM a BiNM. pE v}ipAwk viLA eNH ni oAiNM. 11yi AEyjnt nIrAjnAN i n ql A sAnM nintANH . {A nieR puAM puimAM n.

sMKYk 18+12-29

210
20yEhAv ahErAEnAwH wi pRu, nin mieyAM kiil. m@v yAetAM niERtAvu kyil. yEhAvyAy {A niERtA yiriM. yi AEyjntyHH {A vAgHdAnM ecyHt mi lBiM. qA nin qeR sAnM {A te. 21yi AEyjnt tti eR pielAH nkNM. a {A Elviyew pigAmikH nkiyiri . sELnwAriel <xA EvLyi t ec@ EjAli tiPlmAyi avtANitH . 22qA yi AEyliel m@ jn LAM oriluM sELnwArin wE EpAktH . avren ecyHtA av ekAlewM! 23sE LnwArientieryA pApiM ati EjAli ec@ ElvYH yiriM rvAditVM. tH qAlvuM nilni o niy mmAyiriM. yi AEyliel m@ jn tyHH {A vAgHdAnM ecyHtiri mi oriluM ElvY lBiil . 24pE, qni smitieR pielAH {A ElvYH nM. atinAlANH {A Q vAkeLAe ElvYeriRtH+ {A yi Ay lukA vAgHdAnM ecyHt mi av lBiielH. 25yEhAv EmAezEyAw pRu, 26ElvYErAwH en pRyk+ yi A Eyjnt ttieR pi elAH yEhAvyH nM. pi elAH ElvYEwtANH. pE ni atieR pielAH yEhAvyH v}ipAwAyi smiNM. 27viLevw iEzxM DAnYvuM miric i niH vIuM ni lBiM. an rM a te yEhAvyH ni ew v}ipAwmAyiriM. 28aen mH yi AEyjnt ec@ EpAel niM yEhAvyH v}ipAwi NM. yi AEyjnt yEhAvyHH aitieR pielAH ni lBiM. aEA ni ati eR pielAH puErAhitnAy ahErAen liNM. 29t tieR pielAvItM yi AEy jnt ni nEA ni avyew vuM mikcM vivu mAy etrewNM. ni

nieR pANH. nieR wMb i iyvel A M a tiAM. 12vuM nl oliev, putiy vIH, DAnYM qivyM {A nin t. aetl A M yEhAvyAy qniH yi AEyjnt nkiy tANH . atH avew dYviLevw iniM vyANH. 13jn viL evwEA dYviLvu yEhA vyH ekAuv. atinA v eylAM {A nin t. nieR wMbiel iy qlAvM a tiAM. 14yi AEyli vizixHwEncyi lUew yEhAvyH nkew etM niERtAyiriM. 15o OIyew dYzivuM o m]gieR kwiUluM yEhAvyH nkewNM. zi niERtAyi riM. dYjAtm]gM aiytA eNi atH vIeweEwNM. mxY zivuM vIeweEwNM. (a vIuM atieR wMbi ERtAkNM.) 16zivinH o mAsM mAM Aym EA atieR vIewvil nkNM. rH oQsH eviyAN tieR vil, evi A oQEdYA gik aLvH tipEyAgiNM. oQEdYAgik aLvH p Egr NH. 17qA dYjAtrAy p, ec riyAwH, EkAlAwH qivyH vIe w pNM nEktil. m]g viLANH. avyew rM yAg pIWi tLikyM ekA}uH EhAmi kyM EvNM. agHniyilUewy v}ipAwieR gM yEhAvey sMItnAM. 18pE blikLi ni mAMsM niERtAM. nIrAjn bliyew enini mAMsvuM niERtANH. m@ v}ipAwkew vl wyM nintANH. 19visA nLAyi jn aietM yEhAvyAy {A nin nM. nieR pANH. ninM nieR puIpuAmAyi nkiytA NitH. nitYniymmANH. yEhAvy mAy alMGYmAy krARANitH . niEAwM nieR pigAmikELAwM {A ecyHt vAgHdAnM.

211
yEhAvyH ekAwE pielA H atANH. 30EmAEz, ElvYErAw@ pRyk+ yi AEyjnt tew viLvi eRyM vIieRyM pielAH ni nM. aEA ni atieR pielAH yEhAvyH nkNM. atH emtiLielyM miriEAielyM niew sVM lmAyi prigNiewM. 31niM niew wMbAMg M a BiAM. sELnwAr i ni ec@ EjAli tiPlmAyiriM atH . 32ni atieR nl BAgM yEhAvyH n kyAeNi niH aprAD mAkil. sADn yi AEy jntyini viv}ipAwA eN nieLEA}uM oAik. a ic vivsH amAyi q kArNA nieLAriluM mrikymil. v pvieR cArM yEhAv EmAezEyAwM ahErA EnAwM sMsAric@. av pR u, 2yEhAv yi AEyjntyH nkiy pEdzLini niym LANv. yAetA RvumilA o v pvien sMGwiik. yAetA nYUntyM atiAyiri tH. oriEAluM atieR Em kM vctAyiriymtH. 3 p vien puErAhitnAy qelyAsA rien lik. qelyAsA p vien pALyi puR ekAu EpAyi vDiNM. 4 anrM qelyA sA atieR ri Rc H virli qwH viwAri Ener }u tvN tLiNM. 5 anrM pvien m}uv aveR miliH dhiiNM. etAli, mAMsM, rM, dhEniy qiveylAM dhi iewNM. 6anrM puErAhit o EdvdAuM QEsAmr ieR* zAKyM RcH v crwM qwNM. sADneLl A M puErAhit p dhi agHni yiEleRiyNM. 7anrM puErA
QEsAH IkrN cwukH ev EmA rEmA tLiApEyAgi En zAKkL@M lkL@m o ecwi.

sMKYk 18+30-19+17

19

hit evi nnc@ LiNM. qiv pALyi tiriek vr NM. sAyAM ver puErAhit a nAyiriM. 8 pvien dhii v vO nnc@ LiNM. eevErM ver ayA anA yiriM. 9anrM nAyyA p vieR cArM EzKriNM. av cArM pALyi puReAriwH mAy liwNM. jn rAkA cwinH pEyAgiA tANH Q cArM. orAew pApM lA tAAM Q cArM pEyAgiNM. 10pvieR cArM vAriyv nnc@ LiNM. eevErM ver ayA anAyiriM. tH nitYcmAyiriM. yi A EypQrA Eviy niym mANitH . niELAewA vsi viEdzikM Q c bADk mANH. 11o m]tEdhe sHpzi v }u divsEH anA yiriM. 12mAM divsvuM }AM div svuM av vijli Li NM. aen ecAtiA av wM anAyiriM. 13m]tEdh i etAH anAy ov vi wAri tiyA viwArM amAM. atinA ayA yi A EyjntyiniM Evepwe wNM. vijlM anAy o veR Em tLic i el i ayA anAyi wM. 14tew wArLi evcH mric ver sMbi cmitANH. o v teR wAri vcH mricA, wArilu qlAvM arAM. }u divsEAyiriM avew ai. 15awilA qlA BrNi kM klM amAM. 16er iluM m] t zrIri sH p zic A , ayA }u divsEH anA yiriM. mricyA puR vyli vEc A yi vEc A mric A luM ente. aEpAel mric o veR aiyiElA aeli }imA wiElA ov sHpzicA ayA M anAM. 17atinA ayAeL IkriA vIuM pvieR cArM pEyAgi NM. cArmiri BrNiyiElH

sMKYk 19+18-20+13

212
nieR #hM? 5qinANH nI {eL QjipHtiniM nyictH? view DAnYmil . ai}ELA miri}ELA mAtLnArEyA l. qinH, wiA evM EpAlumil. 6atinA EmAezyM ahErAM jniniwyiniM sELn wArieR kvAwiEl EpAyi. av nil nmsH k ric @. yEhA vyew EtjH av tYe wkyM ecyHt. 7yEhAv EmAezEyAw sMsAric@. av pRu, 8viEzxe Q vwi qwk. nieR sEhAdr ah ErAenyM jneyM i pARyiEl ecl @ k. jnew mi evcH pAREyAw sMsArik. aEA pARyiniM evm AM. aEA niH jlM jnM avew m] g M ekAwAM. 9Qvwi viwAri yEhA vyew mi yi. yEhAv pREpAel EmAez Qvwi qw. 10pARyew mi o wA EmAezyM ahErAM jnELA w pRu. anrM EmAez pRu, ni qEA}uM piRupiRuElA. ni qe ik. Q pARyi niM {A evM o}uAM. 11 EmAez teR eek yi pARyi ru tvN awic@. pARyiniM evM o}ukA wukyM jnM m]gM evM wikyM ecyHtu. 12pE yEhAv EmAezEyAwM ah ErAEnAwM pRu, yi AEyjnt m}uv @M wiyi@H . pE ni qeR EtjH evLiewi yil. evmAiy zi qi niH vtAeNH ni jneL EbADYewiyil. ni qi vizVsic @ evH jnELAw pR il. {A vAgHdAnM ecyHt mi {Anv nM. qA aver aEA@ nyi niLAyiri il! 13emrIbA* jlvAhM qANH Q lM aRiyewtH . view evcANH yi AEylukA yEhAvy mAyi vAdictH. viewevcANH tA
emrIbA tM aTvA klApM q M.

jIvjlM o}ik. 18iy orA o QEsA zAKeywH ev i mNM. qiyA atH wArM, pA, wAriluv qiv yewEm tLiNM. mric orAeL etAw etAveREmluM ni en ecNM. yi ekAle ven sHpzicveREmluM mricyA ew aiey sHpzicveREmluM }imAwe sH p zic v eREmluM en te ecNM. 19anrM iy ov jlM anAyveREm mAM div svuM }AM divsvuM tLiNM. }AM divsM ayA nAyiIM. ayA vO nncH LiNM. sAyAi ayA nAM. 20orA anAvukyM Ikri ewAtirikyM ecyHtA ayA eL yi AEyjntyiniM Ev epwNM. vijlM tLiewA vnANyA. av nAyil . atinA av mlM viwArM amAM. 21 ni nitY niymmAyiriM. vijlM m@v ew Em tLiyHv teR vO k}ukNM. vijlM etAw v eevErM ver anAyi riM. 22 anAy orA meArAeL sHpzicA mEyAM anAM. ayA sAyAM ver anA yiriM. mirYAM mri dYmAsM yi AEyjnt sImmiyieli. av kAEdzi ti. mirYAM mric@. av aview sMsHkriewkyM ecyHtu.

20

EmAez o vI}c H v lH jn Ev evM Ayiil . atinA EmAezEyAwM ahErAEnAwM prAti pRyA jn sMGwic@. 3 av EmAezEyAw vAdic@. av pRu, yEhAvyew mi {ew sEhAdrA mric EpAel {M mricA mtiyAyi. 4 yEhAvyew jntey nIeyinANH Q mmiyi Elu ekAuvtH? {M { ew m] g M cAkNemAENA
2

213
vinAeNH yEhAv kANic@ ekAwtH. av

sMKYk 20+14-21+2

EdAM yi AEylukAer kwiviil 14kAEdzilAyiEA EmAez qEdAmiel rAjAvinH o sEzM ekAwyc@. tAyi sEzM+ ayew sEhAdrArAy yi AEy jnt aEyAw pRy+ { Ay yAtnkeLi ayHRi yAmElA. 15aEnkmEnkM vx mH {ew pUvik QjipHti El EpAyi. aEnkM vxM { QjipHti tAmsikyM ecyHtu. QjipH t kA {ELAw <rmAyi epmARi. 16pE { ryHAyi yEhAvEyAw Aic@. yEhAv {ew An EkkyM {eL shAyiA o dten ay yHkyM ecyHtu. yEhAv {eL QjipHtiniM EmAciic@. EA { ayew rAjY ieR atiiyAy kAEdzi qiyiri. 17 dyvAyi a yew rAjYwi kwEpAkA {eL avdik. ayew vylukLiElA miriEAkLiElA { Evziil. ayew o kiNiniM { evM wi il. rAjpAtyilUew mAEm { nw. ayew rAjYM kwEvALM { pAtyi wEAEA vlEAEA tiriykyil. 18qA qEdAM rAjAvieR mRu pwi tAyi, ni {ew nAilUew kw EpAkA pAwil . ati ni micA { vA mAyi vH niELAw yM ec@M. 19yi AEyjnt mRupwi pRu, { DAn pAtyilUewEy s ri. {ew m]g niew jlM wicA atieR vil { trAM. niew rAjYwi {eA kw EpAkEy EvU. {i sVmANemA#hmil. 20pE qEdAMrAjAv@ pRu, {ew rAjYwi kw EpAkA {Lvdikyil. anrM qEdAMrAjAvH o vliy eesnikvYUhvumAyi yi AEyli entier v. 21yi AEyjntyH

teR rAjYwi mAM nkA qEdAMrAjAvH vistic@. atinA yi AEyjnt tiricH meA v}iyi lUew EpAyi. ahErA mri AEyjnt kAEdziniM yAtiric H EhApv t ieli. 23qEdAmieR atiiwAyi EhApv t M. yEhAv EmAez EyAwM ahErAEnAwM pRu, 24 ah ErA mricH pUvikew awE EpAvA kAlmAyi. yi AEy jntyH {A vAgH d AnM ecyH t EdzH ahErA Evziil . EmAez, {A niEAwH en pRy eteA nIyM ahErAM emrIbAjli vc H {A t klnkeL pUmAyM asri cil. 25EA, ahErAenyM aveR pu qelyAsArienyM EhAp v t iEl ekAuvrik. 26ah ErAeR vivO vAi atH aveR punAy qelyAsArien Driik. ahErA pvti vcH mrNmwyM. av teR pUvi kErAewAH EckyM ec@M. 27yEhAvyew kln EmAez a sric@. EmAezyM ahErAM qel yAsAM EhA pv t iEl kyRi. yi AEyjnt m}uv a EnAi ni. 28EmAez ahErAeR vivO QrieywkyM atH aveR pu qelyAsArien DriikyM ecyHtu. anrM ah ErA mlmkLi vcH mric@. EmAezyM qelyAsAM mlyiRi v. 29ah ErA mric vivrM yi AEylukA m}uvM aRiu. atinA yi A EylukAerlAM m divsM d+KmA cric@.
22yi

knAnYmAy yM yi AEyjnt aTArimiEl v}iyilUew vevH enegviel o pNmAy arAdiel knAnYrAjAvH Ek@. atinA rAjAvH yi AEyjntey mic@. jn Li ciler piwiwi rAjAvH twvukA rAi. 2aEA yi AEyjnt yEhAvEyAwH o vi vAgHdAnM

21

sMKYk 21+3-19

214
NiElu oA@ pAien EnA kyM jIvikyM ecyHtu. EmAvAbiEl yA AEyjnt aviwM vi@EpA vukyM oAEbAi tAvLmwi kyM ecyH t u. 11anrM av oAEbA viwkyM e-abA rImi- EmAvAbi ki} mmitAvLmwikyM ecyH t u. 12av aviwM viwkyM sAErdHtA}Hvryi tAvLmwikyM ecyHtu. 13anrM av aview ni nIi mmiyi aEAndiyew mRukryi pALy mwic @ . aEmArYew atiiyi niANH Q ndiyew tHBvM. EmAvA bieRyM aEmArYewyM atii yilANH tA}HvrytH. 14atinAlANH yEhAvyew yew pusHtk i en q}utiyiritH+
10yi

ecyHtu+ yEhAEv, dyvAyi ver EtAlicH {eL ricAluM. aen ecyHtA avew ngr { ayH nkAM. {ver m}u v nziiNM. 3yEhAv yi AEyjntyew An Ek@. knAnYer EtAliA yEhAv yi AEyjntey shAyi kyM ecyH t u. yi AEyjnt knAnYEryM avew ngreLyM m}uv nziic@. atinA lM EhAA* q nAmkrNM ece@. oA@ pAH AEyjnt, EhApv t M viH ecwliEl pAtyilUew sric@. qEdAM rAjYM @tinA Nv en ecyHttH. pE jn amrAyi. 5av eedviM EmAezyH M qtier piRupiRu wi. av pRu, {eL qi QjipH t iniM ekAuv? view Q mmiyievcH { mriM! view amil! evmil! Q ciyilA BNM { evRu kyM ec@! 6atinA yEhAv jniwyi ElH vixseL ayc@. s jneL kwikyM aEnkM yi AEylukA mrNmwykyM ecyHtu. 7jn EmAezyew aw v pRu, yEhAvyHM nin emtier prAtieEA { pApM ecyH t uevH {LRiy. yEhAvEyAw Ai. Q s eL tiriek viLiA avEnAw Ai. atinA EmAez jn Evi Aic@. 8yEhAv EmAezEyAw pRu, oAw ekAeA seyAi o Ni vyHk. ereyiluM o pAH kwicA ayA NiE lu oA@pAien EnAk. aEA ayA mrikyil . 9 atinA EmAez yEhAvey asric@. oAw ekAH o se Ai av o NiEevc@. anrM er eyiluM pAH kwicA ayA vH
4yi

sUPyiel vAEhbH , aEA eR tA}Hvrk, 15 pNi El nIL tA}HvryHrikilu mlk. Q l EmAvA bieR atiiyiluvyANH.
16yi AEyjnt lM Ep ic @ Eb* q lE EpAyi. kiNRu o lmAyi atH . view evc A NH , jneL view viLic@ @k, av {A evM nkAM q yEhAv EmAez EyAw pRtH. 17anrM yi AEyjnt Q gAnM pAwi+

18

kiNER, evEAewAM o}u k! aeti pAwk! }icetA mhA. Ent] mKA Q kiN }ic@. av tew aMzvwiyM QvwiyuM pEyAgic i }ic@. mmiyiel o sA nmANitH.

atinA jn kiNRien mAnA q viLic @ . 19jn mAnyiniM nhlIEyliEl yA ecyHtu. anrM av nh


Eb Q qAy nAmi kiN q M.

E h A A m}uv nziic @ qEA eedvi nkiy sAnM qEA a M. ElvY. 27+28-29 kAk.

215
lIEyliniM bAEmAiEl EpAyi. 20 bAEmAiniM EmAvA butA}H v ryiElM av nIi. view pisHgApvtM mmi mk Li ni. sIEhAM oAM AEyjnt aEmArYew rAjA vAy sIEhAeRywE ciler ayc@. av rAjAviEnAw pRu, 22{eL ayew rAjYwi kw EpAkA avdi. { vy lukLiElA miriEAkLiElA Evzikyil. niew kiNRuk LiniM { evM wi kyil. rAjpAtyilUew mAEm { nw. niew rAjYM kwMver { v}iyie wM. 23qA teR rAjYwi kw EpAkA sIEhArAjAvH yi AEy jntey avdicil. rAjAvH teR eesnYvumAyi mmiyiEl v. yi AEyjntymAyi yM ecA nANEhM vtH. yAhAsi vcH rAjAvieR pw yi AEyjn tyHetier yM ecyHt. 24pE yi AEyjnt rAjAvien vDic @ . qiv aEAndi mt yAEb AH ndiver aveR rAjYM m}uv kwi. aEAnYew atii ver av EdzM k wi. aEAnYew zmAy ti ErADM AyitinA avH atiiyi niEiv. 25yi AEylukA aEmArYew ngr eLl A M kwi aview pA wi. av ehzHEbA ngre yM atieR ilum ecRupN eLEAluM kI}wi. 26 aEmArYew rAjAvAy sIEhA tAmsicitH aviewyAyi. mH sIEhA EmAvAbiel rAjAvumAyi yM ecyHt. aEAndivery Ed z sIEhA kwi. 27 atinA lANH gAyk Q gAnM pAwiytH+
21yi

sMKYk 21+20-22+1
ngrien agHni nzi ic @ . aEAndiryiel mlkeL agH n i qric @ kLu. EmAvAEb, nin kxHwM. ekEmA zieR* jnM nziie@. aveR puA oAwiEAyi. aveR puimAer aEmArY ew rAjAvAy sIEhA twvu kArAi. pE n aEmArYer EtAlic@. n avew ngr ehzHEbA mt dIEbA veryM nAzIM mt emdbyH wH EnAPA veryM nziic@.

29

30

31aen yi AEyjnt aEmArY ew EdzH tew pALymRic@. 32yEsngrM priEzADiA EmAez ciler ayc@. atiEzxM yi AEyjnt pNM piwiec w. ati @m pNM av kI}wi. aview vsici aEmArYer yi AEylukA blM EyAgic@ pRuvi@. 33anrM yi AEylukA bAzA niEl v}iEy yA ecyH t . bAzAniel rAjAvAy oAgH teR eesnYvumAyi qeyi evc H yi AEylukAer Enri@. 34pE yEhAv EmAezEyAw pR u, rAjAvien ByE. aven EtAl i A {A nieL av diAM. aveR m}uv eesnYvuM nAwM ni kI}wuM. ehzHEbA ni tAmsic aEmArYrAjAvAy sIEhAEnAw ecyHt te av ErAwM ec@k. 35atinA yi AEyjnt oAgi EnyM eesnYeyM EtAlic@. av avenyM aveR puAer yM eesnYeyM vDic @ . qiv aveR nAw m}uv eeklAi.

28

ehzHEbA, nI vIuM nii ewe. sIEhAeR ngrM vIuM niiewe. ehzH E bAni o agH n iy Ayi. agHni sIEhAeR ngriluAyi. EmAvAbiel

22

bielyAmM EmAvAbiel rAjAvuM anrM yi AEyjnt EmAvAbi EyAAtA}Hvryi El EpAyi. eyrIEhAyHH qtier EyAAndiyew tIrH av pAL ymwic@.
ekEmAzH EmAvAbYew ekEmAzH. EdvnAyi

sMKYk 22+2-19

216
10bielyAM eedvEAw pRu, EmAvAbiel rAjAvuM siEArieR pumAy bAlAH o sEz vumAyi qeRywEyc t ANH ver. 11sEzmitANH+ QjipHti nieA mhAjnt viri. miey epAtiyAM mAM H . atinA vH aver zpik. aEA qniver yM ecyHtH qeR rAjYniM oAwiAM. 12pE eedvM bielyAmiEnAw pRu, avErAewA EpAktH . aver nI zpitH kArNM av a#hie qeR jnLANH. 13piEH BAtiluN biel yAM bAlAH ayc EntAELAw@ pR u, niLew sVrAjYE mw uk. niELAewA vrA yEhAv qe avdicil. 14atinA EmAvAbiel EntA bAlAieRywu mwiec H avEnAwH ArYM pRu. av pR u, {ELAewA vrA biel yAM vistic@. 15atinA bAlAH mu EntAeL bielyAmieRywEyc@. dY EtienA wt Eper v N ayc@. v dYM ayyHe vErA wt DAnikLumANH. 16av bielyAmien smIpic @ pRu, siEArieR punAy bAlAH aEyAw pRyu+ qeR ywE vrA dyvAyi oM tw mAEt. 17{A vzYew ecyHtA nin {A nI vzYe wetM nkAM. vH qni Evi vetier sMsArik. 18bielyAM bAlAieR tini DikH teR sEzM nki. av pRu, qeR eedvmAy yEhA vey qnisriNM. aveR kl n ey Diric H qnieAM ecAnAvil . yEhAv kl i Aet ecRuEtA vluEtA y o kArYvuM qni ecAnAvil. bAlAH rAjA vH, teR mEnAhrBvnM eviyM sVvuM niRc @ tA EpAluM yEhAvyew klnyHetier {AenA M ecil. 19pE m@v ecyHt EpAel rAi ninM view tAM. rAiyi, yEhAv qEAew A kliet EnAe.

2-3yi AEyjnt aEmArYErAw ecyH t etAe siEArieR pu nAy bAlAH ku. yi AEy jntyew qM vLeryDikmAyti nA EmAvAburAjAvH By. EmAvAbH yTAi vlAet Byi. 4EmAvAbiel rAjAvH midYAniel EntAELAw pRu, yi AEyjn tyew Q vliy sMGM nm @ metlAM, vyli teR mi ketlAM o p tiEpAel nziiM. aEA siEArieR punAy bAlAH yi EmAvAbiel rAjA vH. 5 ayA ebEyArieR punAy bielyAmieRywEH ciler ayc@. y*PIsHndiryi epETA rilAyi bielyAM tAmsic i tH . aviewyAyi bielyAmi eR jnt vsicitH. bAlAi eR sEzM tAyi+ o putiy jnt QjipHtiniM viri. mKM m}uv mwyAkH . qeR rAjYi etAwH av pALymwic i ri. 6 vH qe ri. qe sMbiciwEALM v atizrANH. nin vliy ziyeeniRiyAM. nI orAeL a*ghic A ayA ny AM. nI oven zpicA av dritvumAM. atinA EvgM vH Q jnetier sMsArik. aEA qniver EtAl i AnA EyAM. aEA qniver blM EyAgic H qeR rAjYniM puRAAM. 7EmAvAbielyM midYAnielyM EntA aviwM viu. av biel yAmiEnAw sMsAriA EpAyi. aveR Esvni tiPl kyM av ktiyi. anrM av bAlAieR sEzM aRi yic@. 8bielyAM avErAw pRu, rAi view tuk. {A yEhA vEyAw sMsAricH av n mRupwi niELAw pRyAM. atinA EmAvAbiel EntAA a rAi bielyAmiEnAewA tAmsic@. 9eedvM bielyAmieRywei EcAdic @ , niEAewAm v rANH?

217
20 rAi eedvM bielyAmieR aw v. eedvM pRu, v vIuM vH nie Ni. ati nA nI avErAewA EpAk. pE {A ecA pRy kArY EL nI ecAvU.

sMKYk 22+20-37

bielyAmM aveR k}utyM rAviel bielyAM N H teR k}utyH jIni eki. an rM av EmAvAbini EntA ELAewA EpAyi. 22bielyAM teR k}utuR srikyAyi . aveR ru B]tYA avEnA ewAAyi. bielyAM yA ecEv eedvM EkApixHWnAyi. ati nA yEhAvyew dt mAmEY bielyAmi mini. bielyA mien twyA wukyAyi dt. 23yEhAvyew dt v}iyi nitH bielyAmieR k}ut ku. dt teR ki o vA piwic i . atinA k}ut pAt yiniM tiriH vyliEl kyRi. bielyAminH dten kANAnA yil. atinAlv k}utEyAw vLer EkApic @ . av atien awic H pAtyiEl oAwic@. 24anrM pAt wiytAi w yEhAvyew dt ni. ru miriEAiwyilAyi atH. pAtyew vzM Biik Ayi. 25k}ut vIuM yEhA vyew dten ku. atinA k}ut o BiiEyAw vLer Ec nw. atH bielyAmieR pAdM mtiliEnAwH EcH e{i. atinA av k}utey vIuM tli. 26piIwH yEhAvyew dt meAri w ni. pAt wiytA oriwmAyi atH. aview k}utyHH qEA@M tiriyAnAmAyiil . atinH wEAEA vlEAEA tiri yAnAmAyiil . 27 k}ut yEhA vyew dten ku. atinA biel yAmienyM puRii k}ut nil kiw. bielyAminH k}utEyAwH kw EdxYmAyi. av atien teR Qvwi ekAH tli. 28aEA yEhAv k}utyH H sMsArEzxi nki. k}ut bielyA
21piE

miEnAw@ EcAdic@, aeinAeN EAwH EkApitH ? {AnEyAwH q ecyH t u? m tvNyAyi aee tl@! 29bielyAM k}utEyAw mRupwi pRu, nIeye prihAsYnAi. qeR kielA vALAyie i nie EAe ekAE en! 30qA k}ut bielyAmiEnAw pRu, EnA, {A ayew sVM k}utyANH! aEnkmEnkM v x aH qeR puR kyRi sric@. meAriluM {Anien ecyHtiielH ayHRiyAmElA! bielyAM pRu, a zri yANH. 31anrM yEhAv bielyAminH dten kANic @ ekAw. yEhA vyew dt kielA vALEmi v}imEY ni. bielyAM nil nmsHkric@. 32aEA yEhAvyew dt bielyAmiEnAw EcAdic@, nIeyi nANH nieR k}utey m tvN tliytH? {A nie twyA v vnANH. pE 33tsmyH nieR k}ut qeH tirik. m tvN aenyAyi. k}ut tiri il A yiei {AnitinkM te nie vDiEcen. nieR k}u tey {A jIviAM avdi Ecen. 34anrM bielyAM yEhAvyew dtEnAw pRu, {A pApM ecyHtiri. aH v}iyi ni ev {AnRiil. {A etA ec@eti {A vIiEl mwAM. 35aEA yEhAvyew dt bielyAmiEnAw pRu, atH ! ninivErAewAM EpAkAM. pE sUik. {A pRyA vzY ew vAkEL nI pRyAvU. atinA bielyAM, bAlAH ayc EntAELAewA EpAyi. 36bielyAM vevtH bAlAH Ek@. atinA bAlAH, aEA ndiryi EmAvAbH pNM ver aven sVIkrivnAyi EpAyi. atH aveR rAjYieR vwE atiiyilAyi. 37 bAlAH,

sMKYk 22+38-23+13

218
u, bAlAieRyw ecH {A pRut kArY pR yk. 6atinA bielyAM bAlAieR awE EpAyi. bAlAH aEA}uM yAgpIWinw nikyAyi . EmAvAbiel qlA EntAAM aview avEnAewAM Ayi. 7aEA bielyAM ArY pRu+ arAmiel ki} mlkLi niH EmAvAbiel bAlAu rAjAvH qe view ekAu viri. bAlAH qEAw@ pRu, v, qniAyi yAEAbien zpi. v, yi AEyjntey aplpi . qA eedvM avetirl, atinA qniver zpiA numAvil ! av dritm AA yEhAvyHA#hmil. ati nA qniti k}iyil. aver {A mlmkLi niu kA. giriz]MgLiniM {Anver kA. av tni c@ pA. av meA jn tyew BAgml. yAEAbieR* jntey eAnAM? av DULiey EAelyANH. yi AEyjnt yew nAlielAienEAluM emAnAvil. {AenA nItimAnAyi mrie. avew jIvitM EpAel qERM hA dM niRtAke!

bielyAmien kEA pRu, {A niEAwH Enre vrA pR tEl? vLer vLer DAne kArYmAeN {A pRu. qA nI vrAtitH? qniiEA nin tiPlM trA k}iviel A ENA? 38bielyAM pRu, pE {A EALiviewyEl A . {A ve iluM ayew vzYM niREvA {A ApHtnl. yEhAvyAy eedvM pWii vAkEL qni pRyA nAvU. 39anrM bielyAM bAlAiEnA ewAH kirYH EsAiEl EpAyi. 40bAlAH tAM kALk eLyM wkeLyM bliyic @ . eR mAMsM av bielyAmiM eR tEAewAmAyi EntA AM nki. 41piE rAviel, bAlAH , bielyAmien bAEmAH bAliEl ekAuEpAyi. aviewniH avH yi AEypALyieR o BAgM kANAmAyi. bielyAmieR dY sEzM bielyAM pRu, view }u yAgpIW pNiyk. wAet qniAyi }u kALkeLyM }H NAwkeLyM ok. 2 bielyAM vzYeEpAel bAlAH ecyHtu. anrM bAlAM biel yAmM oAErA yAgpIWi vcH o kALEyyM o NAwienyM vItM ekA. 3anrM bielyAM, bAlAi EnAw pRu, view yAgpIWi nw tuk. {A meAriwE EpAke. aEA yEhAv qe szic H {AenA pREy et pRu tEM. anrM bielyAM y o lE EpAyi. 4eedvM aview bielyAmieR aw v. bielyAM pRu, {A }u yAgpIW Ai. {A oAErA yAgpIWiluMevc H oAErA kALEyyM NAwiEnyM ekA bliyikyM ecyHt. 5aEA yEhAv bielyAmiEnAwH av qA pREyet pR

23

10

11bAlAH bielyAmiEnAw pR u, qEAw nI qA ecyHttH? qeR z@eL zpiAnA nie {A Nic @ viytH . pE nIyver a#hik mAmA ecyHttH! 12pE bielyAM mRupwi pRu, yEhAv qeR nAvi pRu t kArY {A pRE pU. 13aEA bAlAH avEnAw pRu, atinA qEAewA

yAEAbH yi AEyjntyew meA EprH . yAEAbieR stiprryA NElA yi AEy.

219
meAriwE vrik. ninver m}u v kANAnAil. o BAgM mAEm niniEA kANAnAZ. aviewniH ninver qni Evi zpiAM. 14 atinA bAlAH bielyAmien EsAPIM priEl ekAuEpAyi. pisH g A mlyew ekAwmwiyilAyi atH. aview bAlAH }u yAgpIWAi. w H bAlAH oAErA kALEyyM NA wiEnyM oAErA yAgpIWievc H ekAu bliyic@. 15atinA bielyAM bAlAi EnAw pRu, Q yAgpIWinw nik. {AnviewEAyi eedv e kANe. 16atinA yEhAv bielyAmi eRyw vH qA pREy etH av pRuekAw. anrM bAlAieR aw ecH aetlAM pRyA yEhAv bielyA miEnAw pRu. 17atinA biel yAM bAlAieRywE EpAyi. bAlAH aEA}uM yAgpIWin w niAyi. EmAvA biel EntAAM avEnAewAm Ayi. bielyAM v kH bAlA@ EcAdic@, yEhAv qA pRtH? bielyAmieR rAM sEzM bielyAM ArY pRu+ bAlAH, q}uEuniH {A pRy Ek. siEAri eR mknAy bAlAH, {A pRy Ek. 19 eedvM o mxYnl ; av N pRyil . eedvM mxY punl; aveR tImAn mARil. av ec@em pR v ec@M. yEhAv teR vAgHdAn niREvuM. 20 ver a#hiA yEhAv qEAwAjH { Apic @ . yEhAv aver a#hic@, atinA qni mAAnAvil. 21 yAEAbieR jntyi eedvM o et@M kAil. yi AEyjntyi eedvM o pApvuM kAil. avew eedvmAy yEhAv avErAewA
18aEA

sMKYk 23+14-24+2
mANH. mhArAjAvH avErAewA mANH! eedvM aver QjipH t i niM ekAuv. av kAukALyew kH. yAEAbieR jnt etA ziM ajrANH . yi A Eyjntey twyA orABicAr imAvil. yAEAbienyM yi AEyjnteyyM pi jn en pRyM+ eedvi eR mhAy ecyHtikLitA! siMheEAel krAy v, av siMheEAel EpArAw. z@vien ti tIM ver vimiA siMhM. tnietier v zuvieR rM m}uv wic@ tIM ver vimiA siMhM.

22

23

24

25aEA bAlAH , bielyAmi EnAw@ pRu, nI aver a*g himil zpimil! 26bielyAM mRupwi pRu, yEhAv pRyEAelEy qni pRyAnAvU qH {A Enre pRi@H. 27aEA bAlAH , bielyAmi EnAw@ pRu, aekAH qeR ew meAriwE vrik. aview niH nI aver zpitH eedv inixHwmAEyM. 28atinA bAlA H bielyAmien epEyA pvt ieR mkLiElu ekAuEpAyi. mmiBimKmAyANH pv t M nitH. 29bielyAM pRu. view }u yAgpIWLAk. }u kALk ELyM }u NAwkeLyM ok. 30bielyAM pRetl A M bAlAH ecyHt. kALkELyM NAwkELyM bAlAH yAgmic@.

24

bielyAmieR mAM sEzM yi AEyjntey a*ghi A yEhAv *ghitAyi bielyAM mnilAi. atientier orABicArM nwAM bielyAM ni il . pE bielyAM tiriu niH mmiey EnAi. 2 mmiyilA kmAnM yi AEyjnt vYApiciri tH av ku. av EgAM

sMKYk 24+3-17

220
eL zpiAnANH. pE nI aver a#hiciri. nIyver m tvN a#hiciri. 11EA der EpA! {A nineA nl tiPlM vAgHdAnM ecyHt. pE yEhAv nieR tiPlM ti Lu. 12bielyAM bAlAiEnAw pR u, nI qeRywEH keL ayc@. av qe viLic@. pE {AnvErAw pRu, 13bAlAH qniH teR atisurmAy BvnM eviyM sVvuM niRc@ tEAM. pE {AniEA}uM pRy, yEhAv kliEAelEy qni sMsAri AnAvU. qni sVEmDyAyi n EyA tiEyA ecA k}iyil . nieRyAkELAwH {A eneyA eRtH nI tIcyAyM oA AM. 14ni {AeneR nAi El mwu. pE {A ninH Q mRiyi n. BAviyi yi AEyjnt niEAwM nieR jn ELAwM q ec@em {A pRyAM. bielyAmieR avsAn sEzM 15anrM bielyAM en pR u+ ebEyArieR punAy biel yAmieR sEzM. vYmAyi kArY {A pRy. eedviniM {A Q sEzM Ek@. atYutnAy eedvM pWiic {A mni lAi. svznAy eedvM qe kANic@. {A vYmA yi ktH vinypUvM pRyAM. yEhAv vtH {A kA , pE EA}l. av v {A kA, pE aw l . yAEAbieR wMb iniM o nM vM. yi AEyjntyiniH o putiy BrNADip vM. BrNADip EmAvAbYew tl tc @ wyH M. EzieR ql A mewyM* tl BrNADi p wyHM.

EgAmAyi pALymwic i rikyAyi . aEA eedvieR AvH bielyAmien smIpic@. 3 bielyAM en pRykyM ecyHt+ ebEyArieR punAy biel yAmieR sEzM. qni vYmAyi kANA k}iy kArYeLi {A pRye. eedviniM {A Ek sEzmANitH. svznAy eedvM kAitH {A ku. {A vYmAyitH viny EAew pRye. yAEAbieR jnEm, nieR wAr q mEnAhr! yi AEyjnEm, nieR Bvn q mEnAhrM! aviEyAr nu vLiy pUEAk EpAel. ndItw i n@ vLiy pUEA EpAel. yEhAv nu vLiy sugAwk EpAel. jlA iki vL (surmAy) EdvdAv] EpAel. nineEA}uM jlsm]i, nieR vik vLrAnAvzY mAy. nieR rAjAvH gAgu rAjAviEnA mhAnAyiriM. nieR rAjYM atimhAyi riM. eedvM aver QjipH t i niM ekAuv. av kA@ kALeyEAel k. av tew zueL m}uv EtAl i M. av z@ew ql @ tkkyM auk eLlAM owikyM ec@M. yi AEy o siMheEA elyANH, piiiw . aet, av o siMh ieyEAel, M NAnA *ghiA siMhi. nie a*ghiv a#hI t. nie zpiv zAp #sHt.

16

17

10bAlAinH bielyAmiEnAwH vL er EdxYmAyi. bAlAH teR eekkL@M EcH wic @ . bAlAH bielyAmiEnAw@ pRu, nie {A viLic@ viytH qeR z@

E z i e R m dAmieR mAme punANH EzH.

221
18

sMKYk 24+18-25+9

19

yi AEy kEAew vLM! qEdAM EdzM av lBiM. aveR z@vAy esyIri eR EdzvuM av lBiM. yAEAbieR wMbi niM o putiy BrNADip vM. ngri jIvEnA ewyiri bAieyl A v eryM av nziiM.

20anrM bielyAM amAElkYer kAkyM en pRykyM ecyHt+

qlA rAjYLiluM zmANH amAElH . pE amAElH EpAluM tkewM!


21EknYer k bielyAM en pRu+

22

niew rAjYM mlmkLiel o piw EpAel suri tmAeN ni k. pE ni EknY nzii ewM. kyIen yEhAv nzii c EpAel aUkA nieL twvukArAM.

23anrM bielyAM en pR u+

24

eedvM en ec@EA ovM jIviciriil. kiImini v klu k aUriEnyM ebriEn yM EtAliM. qA k lukM nziiewM.

25anrM bielyAM q}uEH teR vIiEl mwi. bAlAH teR v}iEyyM EpAyi.

yi AEy epEyAri yi AEyjnt aAxYw ANH pALymwict. H aEALv EmAvAbYOIkmAyi eelMgik pAp ecA wi. 2-3EmAvA bYOIk aver, tew vYAj eedv bliyi pew A Nic@. atinA yi AEy

25

lukA vYAjeedvew rADn yiluM pewH bli BikyM EdvAer rADikyM ecyHt. aview evc H yi AEyjnt, epEyAriel bA q vYAjeedv e rADiA wi. yEhAv avErAw EkApiAM wi. 4yEhAv EmAezEyAw pRu, vew EntAeLeylAM viLik. aver qlAvM kAek vDik. avew zrIr yEhAvyew mi kiwk. aEA yEhAv m}uv yi AylukAErAwM tni EkApM kANikyil. 5atinA EmAez, yi AEyliel nYAyADipAErAw pRu, ni ew EgAievM epEyA riel bA q vYAjeedve rA DicvmAy jnEntAAer ni kupiwik. qiH aver ni ekAlNM. 6aEA EmAezyM yi AEyli eR qlA mAM sELnwAr ieR kvAwi owi. yi AEylukArnAy orA midYAni ni o sHIey teR wMb iEl ekAuv. EmAezyH M ql A EntAAM kAN lEANH ayA aveL ekAuvtH . EmAezyH M EntA M swmAyi. 7puErAhitnAy ahErAeR pQM qelyAsA rieR pumAy PIenhAsH , ayA OIey pALyiEl ekAuv ku. atinA PIenhAsH EpAyi teR M qw. 8av yi AEylukAren wAriEl piw. av M pEyAgic H yi AEylu kArenyM midYAkArieyyM av ew wAri* vc@ vDic@. vewEmluM av M iyi. smyM qlA yi AEylukAM kw ErAgM bADic@. pE PIen hAsH vriveryM ekAEA ErAgbAD nilc @ . 9 ErAgbAD yi ek pinAlAyirM Ep mric@.
avew wArM vYAjeedvmAy bAlien rADi o EvzYyAyi aveL kANi EtYkM wArmAyiiriAM atH.

sMKYk 25+10-26+15
10yEhAv 11qniH

222
xAew pik wMbM tiricH A k. yi AEyEsnyi EcrA k}ivuvmAyiriNM av. 3 smyH jn EmAvAbiel EyAAtA}H v ryi pALymwic i ri kyAyi. EyAAndiyew mRu kryi eyrIEhAyH H smIpmAyi atH. EmAezyM puErAhitnAy qelyAsAM jnELAw@ sMsA ric@. av pRu, 4 pM atil DikvuM vySver ni q NM. yEhAv EmAezyH nkiy kl nyANitH . QjipH t iniM v yi AEyjntyew pik tANH. 5yi AEylieR dYjAtpu nAy EbeR wMbA vrANH+ hEnAH-hAEnAYwMbM. plU-plUwMbM. ehE A- ehE AnYwMbM. ki-kiwMbM.

EmAezEyAw pRu, qeR jnew kArY i zmAy EKdmH-av qER mAmAyiriNM qAeNeR #hM! qelyAsArieR puM puErAhitnAy ahErAeR pQ mAy PIenhAsH aver qeR EkApiniM ric @ . qeR jntEyAw vikAr k wiic@ekAANH avni ecyHttH. aekAH qeR EkApAEvzi {Anver ekAil. 12{AnvmAyi smADAnieR krARuAAnA# hievH PIenhAsiEnAw pR yk. 13krA tANH+ avM aveR pigAmikLM puErAhitrAyiriM. kArNM, avnH teR eedvEAwH zmAy vikArH. yi AEy jntey Ikric k av ec@kyM ecyHt. 14sAlUvieR punAy si*miyA yi midYAkAriEyAewAM vDi etH. ziemEyAeR EgAiel o wMblvnAyi av. 15ekAl e midYAkAriyew EprH ekAsHbi* qmAyi. sUrieR puiyAyi av. midYAEgA iel o wMblvnAyi sU. 16yEhAv EmAezEyAw pRu, 17midYAnY niew z@LANH . ni aver ekAl N M. 18av nieL z@LAi}iu. epEyA ri vc H av nieL vic @ . EkAsHbi q OI v}iyM av nieL vic@. o midYAnY EntA vieR mkLAyi av. pE yi AEyjntyHH mhAErAgbAD yAyEA avM ekAl e @. epEyAriel vYAjeedvmAy bAlien rADic mlmANH yi AEyjn tyHH mhAErAgM piwieptH. jnew kNew mhAErAgiEzxM yEhAv EmAezEyAwM puErAhitnAy ahErAeR pu qelyAsAri EnAwM sMsAric@. 2 av pRu. yi AEyjntey qk. pEtA atilDikEmA vyAy pu
ekAsb H i qeR N qAyvAi smM. qm

7EbeR EgAiel wMb avyANH. avrAek 43,730 Ep. 8pl U vieR pu qlIyAbH . 9qlIyAbiM m puA-enm Ev, dATA, abIrAM. EmAezyHM ahErAM qtier tiri ru EntALANH dATAM abIrAmM qH oAik. av, EkArhH yEhA vyH e tier tiriEA EkAr hieR ayAyikLAyi. 10EkAr hienyM aveR ayAyikeLyM mi piL vi}uiy kAlmAyi atH. EpM ekAle@! yi AEyjntyHH aetA mRi yiAyi. 11pE EkArhieR wMbiel mH aMg ekAl eil. 12ziemEyAeR EgAiel wMb vyAyi.

13

26

enmEv-enmEvwMbM. yAmI-yAmIwMbM. yAKI-yAKIwMbM. EsrhH-EsrhuwMbM. zAvU-zAvUwMbM.

14ziemEyAeR EgAiel wM bA avrAyi. avrAek 22,200 EpAyi. 15gAdieR EgAiel wMb A vrANH+

223
esEPA-esEPAwMbM. hi-hiwMbM. ni-niwMbM. osHni-osHniwMbM. ri-riwMbM. aErAdH-aErAduwMbM. aErli-aErliwMbM.

sMKYk 26+16-41

16

17

18gAdieR EgAiel wMb LANiv. v ek 40,500 EpA yi. 19-20eydyew EgAie wMbA vrANH+

Ezl-EzlwMbM. EPrsH-EPrsuwMbM. EsrhH-EsrhuwMbM. (eydyew puAri ru Ep, M oAnAM knAni evc@ mric@.)
21

. 29mneyew EgAiel wM bA+ mAKI-mAKIwMbM. (gielyA dieR pitAvAyi mAKI.) gielyAdH-gielyAduwMbM. 30 gielyAdini wMb A+ QEyes-QEyeswMbM. EhelH-EheluwMbM. 31 a IEy a IEywMbM. EzeKM-EzeKMwMbM. 32 ezmIdA-ezmIdAwMbM. EheP-EhePwMbM. 33 esElAPhAdH EhePrieR punAyi. pE av puAril A yi. puimA mAM. mhHLA, EnAvA, ehAgHLA, miA, tisA qAyi puimAew Epk.
34mneyew EgAie wM b etAeyANH . avew ek qM 52,700. 35qyImieR EgAie wMbA+

EPrsini wMb+ ehE A-ehE AwMbM. hAm-hAmwMbM.

22eydyew EgAini wMbA vrAyi. avew ek qM 76,500 yi. 23yiA KArieR EgAiel wMbA+

36

24

EtAlA-EtAlAwMbM. pUvA-pUvAwMbM. yAbH-yAbuwMbM. ziE%A-ziE%AwMbM.

ETlhH-ETlhuwMbM. EbeK-EbeKwMbM. th-thwMbM. rA ETlhieR wMb Ar. rAniniH rA wMbM.

25yiAKArieR EgAiel wM b avrAyi. av ek 64,300 EpAyi. 26esbUlUeR EgAiel wM bA+

37qyImieR EgAiel wM b avrAyi. avew ek qM 32,500 EyAEsPieR EgA iniM vvrANH averlAM. 38ebnYAmIeR EgAini wMbA+

EserdH-EserdwMbM. ElA-ElAwMbM. yhHEL-yhHELwMbM. EgAie wMbA avrAyi. av ek 60,500 EpAyi. 28mneyM q*PyImM EyAEsPi eR ru puArAyi. avEA ErAM oAErA EgAAyi
27esbUlUeR

39

40

Ebl-EblAwMbM. asHEb-asHEbwMbM. ahIrAM-ahIrAMwMbM. ezPU-ezPUwMbM. PAM-PAMwMbM. Eblyini wMb+ aH-auwMbM. nAmA-nAmAwMbM.

41ebnYAmIeR EgAiel wM b vyAyi. avew sMKY 45,600.

sMKYk 26+42-64

224
nkewNM. a tImAniA ni nRuiwNM. 57Elviyew EgAeyM av qi. Elviyew EgAini wMb vrANH+ EgEzA-EgEzAwMbM. ekhAH-ekhAuwMbM. emrAri-emrAriwMbM.
58vM ElvYew EgAie wMbLANH+

42dAeR EgAiel wMbA vrAyi+

hAM-hAMEgAM atAyi dAeR EgAM. 43 hA mieR EgAi aEnkM wMb Ayi. avew sMKY 64,400. 44EzrieR EgAiel wMb + yimHnA-yimHnAwMbM. yizVi-yizViwMbM. ebRIy-ebRIywMbM.
45

ebRIyyini +

wMb

libHniwMbM. ehEAwMbM. mhHLiwMbM. mziwMbM. EkArhuwMbM. a%AM ekhAYEgAini vnAyi. 59EyAEKEbdH yi a%AmieR pi. avM Elvi yew EgAAriyANH. QjipHtilA Nv jnictH. a%AmM EyAEKEbdM ru puA jEmki. ahErAM EmAezyM. av mirYAM qeA puiymAyi. 60nAdAbH, abI, qelyAsA, QTAmA qivew pitAvAyi ahErA. 61 pE nAdAbuM abI vuM mrNmwu. av yEhAv avdiA rItiyi agH n iyi lUew av v}ipAwH nkiytinA lANH mrNmwtH. 62Elviyew EgAAew qM 23,000 yi. o mAsiEm Aym m}uv puxjkeLyM qi. qAliver m@ yi AEylu kAErAwH Ecl qiytH. yEhAv m@v nkiy miyi av p kiiyil. 63EmAezyM puErAhitnAy qel yAsAM aver qi. EmAvAbiel EyAA tA}HvryilAyirievyANH av jneL qiytH. eyrIEhA yew mRukryi EyAA ndItIrA yi atH. 64vLer vx mH EmAezyM puErAhitnAy ahErAM EcH sInAyimmiyi evc H yi AEyjntyew kNew kyAyi. pE jn m}uv mrNmwu. avri M jIvi

Eheb-EhebwMbM. miEy-miEywMbM.
46(EzrinH sARA qeA ymAyi.) 47 EzrieR A avrAyi. avew 53,400. 48nPHtAliyew EgAA +

pui EgA sMKY vrA

49

yhHEs-yhHEswMbM. ni-niwMbM. Eyes-EyeswMbM. ziElM-ziElMwMbM.

50nPHtAliyew EgAiel wM b avrAyi. avew ek qM 45,400 yi. 51aen yi AEyjntyew ek qM 6,01,730 yi. 52yEhAv EmAezEyAw pRu, 53mi vItM evcH v nkNM. oAErA EgAiM aviwyilu ql A vM kiviDM vzY i mi nkNM. 54 vliy wMb inH wt miyM ecRiy wMb inH Rc@ miyM. qe qlA vM lYmAyi mi kiNM. 55qA Et lM eAe kiNemH nRuiRiyNM. oAErA EgAiM avrvew lM kiNM. lM avew EgAi eR Epri aRiyewNM. 56ecRuM vlumAy qlA wMbM mi

225
ciriil. 65kArNM, av mmiyi mriemH yEhAv avErAw@ pR i. avEzxic ru Ep eyPueyew punAy kAElbuM eR punAy EyAvymAyi. esElAPhAdieR puimA EhePrieR punAyi esElAPhAdH. EheP giel yAdieR pu. gielyAdH mAKI rieR punAyi. mAKI mne yew pu. mne EyAEsPieR pu. esElAPhAdinH au pui mAAyi. mhA, EnAvA, ehAgHLA, miA, tisA qAyi avew Epk. 2 Q au OIkM sE LnwAri ecH EmAezyewyM puErAhitnAy qelyAsArieRyM EntAewyM m}uv yi AEylu kAewyM mi ni. au epmLM pRu, 3 n mmiyilUew sriEv {ew pitAvu mric@. o sVABAvik mrNM. yEhAvyH e tier tirivnAy EkArhieR sMGi EcrAvri elArALAyi {ew pitAvH . pE {ew pitAvinH o pu nil . 4 tinM {ew pitA vieR nAmM wAkielANH. atH anItiyANH . puAril A ekAH aveR EprH avsAniM. atinA {ew aEp, { ew pitAvieR sEhAdrAErA ewAM {M lM trNem ANH. 5atinA EmAez, tAenA ecEet yEhAvEyAw EcAdi c @ . 6 yEhAv avEnAw pRu, 7esElAPhAdieR puimA pR tH zriyANH. avew pitAvieR sEhAdrAErAewAM avM l ieR p ekAwNM. atinA nI, avew pitAvi lM av ekAwk. 8atinA yi AEyjntyHiw yi Q niymmAk, puAri l A et orA mric A ayA etlAM ayAew puimA nki yiriNM. 9 ayA puimAmiel i ayAetl A M ayAew sEhAdrA nkNM. 10 ayA sEhAdrAmieli ayA

sMKYk 26+65-27+21

etl A M ayAew pit] s EhAdrA nkNM. 11ayAew pitAviM sEhAdrAriel i ayAew sVH aw buvi ekAw NM. yi AEyjntyHH niym mAyiriNM. yEhAv Q kl n EmAezyH n. EyAv putiy EntAvH yEhAv EmAezEyAw pRu, EyAAndiyew ki} mmiyiel mlkLielAiEl EpAk, aviewniH {A yi A EyjntyHu n mi nin kANAM. 13Q mi nI kti EzxM nieR sEhAdr ahErAenEAel nIyM mriM. 14sImmiyiel kAEd zinw emrIbAevi evcH jn klhictH oAik. nIyM ahErAM qeR kln a sriA vistic @ . nI qe drikEyA {A vinAeNH jnELAw@ pRykEyA ecyHtil. 15EmAez yEhAvEyAwH en pRu, 16yEhAvyAy eedvinH jneLA ciietRi yAM. yEhAEv, Q jnH aH o EntAvien etrewNemH {A Ai. 17 aver view niH putiy mmiyiEl nyi vA o EntAvien yEhAv etr ewNemH {A Ai. yEhAvyew jnt wynil A ipeEAelyAktH. 18atinA yEhAv EmAezEyAw pRu, eR punAy EyAv yiriM putiy EntAvH . av vLer jH{AniyANH.* nieR krM aveR Em vyHk. 19puErAhit nAy qelyAsAriM jnM mi v niA avEnAw pR yk. pie aven av mpA ek o putiy EntAvAk. 20aven nI EntAvAevH jn kANic @ ekAwk. aEA averlAM aven asri NM. 21 o EtYk tImAnM qwE
12anrM

27

a v . . . j{ H AniyANH tA eR pu nAy EyAv, AvH niRvnANv q vAcYAM. EyAv vLer jH{Ani yAyieEA avni eedvieR AvuAyieEA vAM aM.

sMKYk 27+22-28+17

226
k. agHniyilUewy o v}ipAwA NitH . atieR gM yEhAvey ItiewM. zb H blik divsM ni o vy Ay rH AwkeL bliyi NM. avyHH yAetA nYUntyM AyiritH . olIev Ec riw}i En mAvuM pAnIyyA gvuM ni aiNM. 10vimdin iel viv}ipAwANitH . ptivu nitYv}ipAwiM pAnIy yAgM puREmyANH.
9zbH

ivEA EyAv puErAhit nAy qelyAsArien smIpie. qelyAsA yEhAvyew mRupwi mnilAA QrIM pEyAgie. aEA EyAvyM m}uv yi A EylukAM eedvM pRy EpAel ece. yi EpAvuk q v pRA av yM ecA EpAkNM. vIiEl EpAk q v pRA vIiEl EpAkNM. 22EmAez yEhAvey asric @ . puErAhitnAy qelyAsAriM yi AEyjntyH M mi ni A EmAez EyAvEyAw pRu. 23anrM EmAez teR eekk aveREm evcH aven putiy EntAvAyi niymic@. yEhAv av EnAw pR rItiyilANH EmAez a ecyHttH. nitYblik anrM yEhAv EmAezEyAw pRu, 2yi AEyjntyHH Q jH{ nk. niit smyH qni DAnYbliyM m@ v}ipA wkM neH R vA avErAw pRyk. agHniyilUewy blikLANv. atieR gM yEhAvey sxHwnAM. 3agHni yilUew yEhAvyH nEk bli k veyAeyANH. qM o vy Ay ru AwkeL av n kNM. winH yAetA nYUntym AyiritH. 4 o Awien BA tiluM mEtien sYyHM EvNM nkA. 5w}i En mAvH kA hI olIev EcH DAnY bliyAyi nk. 6 (sInAyip vti evcH av nitYv}ipAwH nkA wi. agHniyilUewyANH av bli nkiytH . atieR gM yEhAvey sxH w nAi.) 7agH n iyilUewy v}ipAwkELA ewAM jn pAnIyyAgM n kNM. oAErA AwiEnAwemAM kA hI vIu vItM nkNM. pAnIyyAgM vilH yAg pIWi o}ik. yEhAvyH o sAnmANitH . 8rAme A wien sYyH bliyik. BAtiel v}ipAwu EpAel te. aEtAewAm pAnIyyAgvuM n

28

timAs sELn mAsieRyM dYdi vsM yEhAvyH o viEzxe EhAmyAgM nkNM. ru kALk, o NAwH , o vyS Aym }u Awk qivyAyiri NM atH. avyHH yAetA nYUn tyM AyiritH. 12oAErA kALEyA wemAM miw}i En mAvH olIev EcH DAnYbliyAyi nkNM. NAwiEnAewAM riw }i mAvH olIev EcH DAnY bliyM nkNM. 13 oAErA Awi EnAwemAM olIev Ec w }i En mAvuM DAnYbliyAyi nkNM. agH n iyilUewy o v}ipAwAyiriNM atH . atieR gM yEhAvey ItiewM. 14kALEyAewAM ar hI vIH , NAwiEnAewAM mielA hI vIH, AwiEnAewAM kA hI vIH qien pAnIyyAgvuM aiNM. vxiel qlA mAs vuM aiE EhAmyAgmANtH . 15niEtYny EhAmyAgM pAnIyyAgM puREm o EkAlAwienyM ni yEhAvyH nkNM. aetA pApbliyAyi riM.
11oAErA

epsh ptinAlAM div smAyiriM yEhAvyew epsh. 17 mAsieR ptinAM divsM puLiil A aieR /vM rMBiM. Q /vdin }u nA nIuniM. puLiu Ec
16dYmAsieR

227
Aet Aiy aM mAEm ni BiAvU. 18Q /vdivsew dYdivsM ni o visE LnM nwNM. divsM ni o EjAliyM ectH . 19ni yEhAvyH EhAmyAgM aiNM. ru kALk, o NAwH, o vy S }u Awk qivey EvNM EhAmyAgmiA. av yHeAM yAetA nYUntyM A kA pAwil . 20-21oAErA kALEyAw emAM miw}i En DAnYM olI ev EcM NAwiEnAewAM riw}i En mAvH olIev EcM oAErA AwiEnAwemAM riw}i En mAvH olIev Ec M DAnYbliyAyi nkNM. 22 o EkAlAwienyM ni bliy iNM. bli niew Ay ii pApbliyAyiriM. 23niEtYn ni nw BAtb liyH puREmyANH ecEtH. 24aEtEpAel, }u divsvuM yEhAvyH agHniyilUewy v}i pAwkM pAnIyyAgM ai NM. Q v}ipAwkew gM yEhA vey sxHwnAM. Q v}ipAwk jnH hArmAkNM. ni niEtYn agHniyilUew n v}i pAwk puREmyANH Q EhAm yAgM nEktH. 25anrM Q o}ivu divsew }AM pM, ni meA vi sELnM wi EcrNM. divsM M meA EjAliyM ec@vA pAwil. vAErA/vM (epEAst H ) H /vnAkLi (vAErA/vM) yEhAvyH putiy viLk ekAH DAnYbli nkNM. aEA}uM ni o visELnM viLic @ NM. a ni o EjAliyM ec@vA pAwil. 27ni o EhAmyAgM aiNM. agHni yilUewy o v}ipAwAyiriNM atH . atieR gM yEhAvey sAdiiM. ru kALk, o NAwH o vyS }u A wk qivey niLiNM. avyH H o nYUntyM Ayiri AM pAwil . 28oAErA kALEyAw
26dYPlew

sMKYk 28+18-29+7

emAM miw}i En mAvH olIev EcM NAwiEnAewAM riw}i EnmAvH olIev EcM 29oAErA AwiEnAwemAM w}i En mAvH olIev EcM DAnYbliyAyM nkNM. 30wAet o EkAlAwien nieL IkritiM bliy iNM. 31niEtYny EhAmyAg M atiEnAewAM n DAnY bliM puREmyANitH . Q m] g EA avEyAewAM smi pAnIyyAgEA yAetA nYUnt ymilAtiriA EtYkM iNM. kAhLew /vM }AM mAsieR oAM tIy ti o visELnM nwi yiriNM. aH ni o EjAliyM ecA pAwil. kAhLM m}E* divsmANH. 2 EhAmyAg ni aiNM. atieR gM yEhA vey sAdiiM. o kAL, o NAwH , ovyAy }u A wk qivey ni bliy iNM. av yAetA nYUntyM vyAyiritH . 3kALEyAewAM q Ec miw}i En mAvuM NAwiEnAewAM riw}i q Ec En mAvuM 4 oAErA A wiEnAwemAM w}i q Ec EnmAvuM aiNM. 5 nieL Ikriti pApbliyAyi o EkAlAwienyM aiNM. 6amAvAsibliM* atiEnAewA m DAnYbliM puREmyANitH . niEtYny bliM atieR DAnY bliM pAnIyyAgM puREm yANv. cLsric@ EvNM av nwA. agHniyilUewy v}i pAwieR gM yEhAvey sxHw nAM. AyidinM mAsieR pAM divsM o visELnM EcrNM. aH
7}AM

29

kAhLM m} aTvA EAzi. h A dic H rvM m}E divsmANH aetAyiriAM amAtH. amAvAsi eyd mAsieR dY divsM. rADnyHAyeA vizixHw dinmANitH.

sMKYk 29+8-30

228
nYUntymAyiritH. 18kALkELA wM NAwkELAwM AwkELAw emAM zriyAy aLvi DAnY blikM pAnIyyAgM ai NM. 19o EkAlAwien pAp bliyAyM ni aiNM. nitY bliM atieR DAnYbliM pAnIyyAgM puREmyANiv. 20tinALieR mAM divsM ptienA kALk, ru NAwk o vyAy ptinAlH Awk qivey bliyiNM. avyHH yAetA nYUntyM AkA pAwil. 21kALkELAwM NAwkELAwM A wkELAwemAM zriyAy aLvi DAnY-pAnIyyAgM aiNM. 22o EkAlAwien pApbliyAyM n kNM. nitYbliM atieR DAnY bliM pAnIyyAgM puREm yANiv. 23nAlAM divsM p kALkeLyM ru NAwkeLyM o vyAy ptinAlu AwkeLyM ni bliyiNM. avyHH yAetA nYUntymAyiritH . 24tYmAy aLvi DAnY-pAnIyAgM kAL k NAwk, Awk qi vEyAewAM aiNM. 25o EkAlAwienyM ni pApbli yAyi nkNM. nitYbliM ati eR DAnYbli pAnIyyAgM qi vyHM puREmyANitH. 26aAM divsM op kALk eLyM ru NAwkeLyM o vy Ay ptinAlH AwkeLyM bli yiNM. avyHH yAetA nYUn tyM AkA pAwil. 27 zriyAy aL vilu DAnY-pAnIyyAgM kAL k, NAwk, Awk qi vEyAewA nkNM. 28 o EkA lAwien pApbliyAyM ni a iNM. nitYbliM atieR DAnYbli, pAnIyyAgM qi vyH M puREmyANiv nkeEw tH. 29RAM divsM q@ kALk, rH NAwk, o vyAy ptiAlu Awk qivey aiNM. avyHH yAetA nYUntyM A kA pAwil. 30zriyAy aLvilu DAnYbliyM pAnIyyAgvuM kAL, NAwH, AwH qivEyAewAM

ni oM BitH. o EjAliyM 8 niLi ec@kymtH. EhAmyAgew gM yEhAvey ItiewM. o kAL, o NAwH, o vyAy }u Awk qi vey bliyiNM. avyH H yAetA nYUntymAyiritH . 9miw}i EnmAvH olIev EcH kALEyAewAvuM riw}i En mAvH olIev EcH NA wiEnAewAvuM 10 w}i vItM oAErA AwiEnAewAvuM bliyi NM. 11o NAwien pApbliyAyM aiNM. Ayidiniel pApbliyH puREmyANitH. nitY bliM atiEnAewAm DAnY bliyHM pAnIyyAgM puREm yANitH. wAriA mAsieR ptinAM divsM o visELnM EcrNM. wAriALANtH.* divsM ni o EjAliyM ectH. }u divsE ni yEhAvyH Evi /vM EGAxiNM. 13ni EhAmyAg aiNM. agH n iyilUewy v}ipAwk ew gM yEhAvey sxH w nAM. ptim kALk, ru NA wk, ptinAlu Awk qi vey bliyiNM. avyHAke yAetA nYUntyM AkA pAwil. 14oAErA kALEyAwemAM q Ec miw}i En mAvuM oAErA NA wiEnAwemAM riw}iyM. 15oAErA AwiEnAwemAM w}i vItvuM mAvH q EcH smiNM. 16o NAwienyM ni pApbli yAyi smiNM. nitYbliyM atiEnAewAm DAnYbliyH M pAnIyyAgM puREmyANitH. 17/vieR rAM divsM pu kALkeLyM ru NAwk eLyM o vyAy ptinAlu A wkeLyM smiNM. avyHH o
12}AM

wAriA suEAH qM viLi ew. aTvA wArsdY. AcIn yi AEyli Q smyH eyd eyz ElmiEl yA ecyH t H wArLiluM tAAlik wArLiluM tAmsicH sInA yimmiyi t jIvic kAlM asHm rimAyi.

229
nkiyiriNM. 31o EkAlA wien pApbliyAyM ni n kNM. nitYbliM aEtAewAm DAnYbliM pAnIyyAgM puREmyANiv. 32}AM divsM }u kALk, rH NAwk, o vyAy ptinAlu Awk qivey bliyi NM. avyHH yAetAru nYUntyM AyiritH . 33zriyAy aLvi DAnYblikM pAnIyyAgM kAL k, NAwk, Awk qi vEyAewAM aiNM. 34o EkAlAwien pApbliyAyM ai NM. nitYbliM aEtAewAm DAnYbliM pAnIyyAgM puREmyANiv. 35qAM divsM ativimA eyA sELnM EcrNM. aH ni o EjAliyM ectH. 36ni o EhAmyAgM aiNM. agHniyilU ewy Q v}ipAwkew gM yEhAvey sxHwnAM. o kAL, o NAwH, o vyAy }u A wk qivEyyM ni bliy iNM. avyHH yAetA nYUntyM AyiritH. 37kAL, NAwH, A wk qivEyAewAM zriyAy aLvi DAnYblikM pAnIyyAg M aiNM. 38o EkAlA wien pApbliyAyM ni ai NM. nitYbliM aEtAewAm DAnYbliyHM pAnIyyAgM puREmyANiv. 39viEzxAEGAx dinLi ni EhAmyAg, DAnYblik, pAnI yyAg, smADAnblik qi vyiNM. ni av yEhA vyH aiNM. yEhAvyH ni smiAEzi vi sAnM niew et iluM Encyew v}ipAwiM puREm yiriNM v. 40yEhAv tEAw klic qlAA rYM EmAez yi AEyjntEyAw pRu. vAgd H An ql A yi AEyEgAlv AmAyM EmAez sMsAric@. yEhAvyew klnkeLRicH EmAez avErAw pRu.

sMKYk 29+31-30+13

30

2ov eedvinH o EtYk vAgH d AnM nkNemA#hic A , aTvA vizixH w mAyetEA eedv i nkAemA#hicA, aven atinvdik. pE ayA teR vAgHdAnM aen te pAli NM! 3teR pitAviEnAw ew tAm si o yvti yEhAvyH qeiluM nkAem vAgH d AnM ecyH t evvrAM. 4 aEti aRi avew pitAvH aveL av dicA av vAgHdAnM niREvNM. 5qA avew pitAvH atinH avdiApM av vAgHdAn LiniM myANH . av teR vAgH d AnM niREvAnAvil . avew pitAvH aveL twu. atinA yEhAv avELAwH miM. 6yEhAvyH qeiluM nkA emH o OI vAgHdAnM ecyHtti EzxM av vivAhityAeyvrAM. 7aEti aRi avew BAvH qtieAM kwiic i el i av vAgH d AnM niREvNM. 8qA teR vAgHdAnM pAli tiniH BAvH aveL twA av vAgH d AnM nEktil . avew BAvH vAgHdAnM lMGic@. avew vA pAliA ayA aveL avdic i l . atinA yEhAv avELAwu epARuM. 9o viDvEyA vivAhEmAci tyAy ovELA o vAgHdAnM nwi ey vrAM. avLen EnA tIc y AyM avL pAliNM. 10vivAhityAy o OI vAgHdAnM ecyHet vrAM. 11atRi avew BAvH aveL atinvdic A av a niREvNM. vAgH d AnM ecyHtetlAM av nkiyiriNM. 12qA avew vAgH d Ane aRi BAvH a nirsicA av a niREvtil . av qA vAgH d AnM ecyH t etEA avew BAvH atH lMGic @ evEA zH n ml . avew BAvH vAgH d AnM lMGic A yEhAv avELAw miM. 13o vivAhityAy OI yEhAvyH cil sADn nkAem vAgHdA nM ec@kEyA oM lAet qe

sMKYk 30+14-31+19

230
rAjAAM vDievriewM. ebEyArieR punAy bielyAmi enyM av vAekAH vDic@. 9yi AEylukA midYAnYOIk eLyM ikeLyM twvukArAi. av ew wkeLyM peLyM wAet avew sADnM yi AEylu kA eeklAi. 10anrM av midYAnYew m}uv pNM #Am M tIevc@ nziic@. 11 qlA jn eLyM m]geLyM av piwicH 12EmAezyewyM puErAhitnAy qelyAsArieRyM m@vewyM aw ekAuv. yi t piwiecw qlA sADn M av yi AEy pALyiEl ekAuv. EmAvAbiel EyAA tA}HvryilANH yi AEyjnt tAv LmwictH. eyrIEhAyew mRukryi EyAAndiyew ki}E kryilAyi atH. 13aEA EmAezyM puErA hitnAy qelyAsAM mu jnEntA M BwAer kANA Riec. 14eesnikEntAAErAwH EmAez yH kw EdxYmAyi. y iniM mwiv sh ADi pAM ztADipAM Ener yANH EmAez EkApict. H 15EmAez av ErAw pRu, nieLinA OI keL jIviAnvdictH? 16Q OI k yi AEyliel puxAH vin yAyiIM. jn yEhAvyi nikluM. bielyAmieR kAlE tu EpAelyAM sMgtik. epEyA riEl EpAeleyAe sMBviM. yEhAvyew jntyH H mhAErAgM bADiM. 17EA midYAkArAy qlA ikeLyM vDik. o puxEnAewA k}i qlA midYA kArikeLyM vDik. ErAew iluM eelMgikbiElei @ qlA midYAOIkeLyM vDi k. 18mAyM eelMgikbi EleiilA qlA epik eLyM evRuet viwk. 19wAet ni Li m@ver ekA qlAvM }u divsE pALyi puR pAk. o m]tEdhi sHpzi k mAEm ecyH t i@_eviluM ni pALyi puR pA NM. mAM divsM niM ni ew twvukAM sVyM IkriNM.

iluM ecAem* vAgHdAnM ec@ kEyA eedvieneiluM vi vAgHdAn ec@kEyA ecyHet vrAM. BAvinH vAgH d An twykEyA a niREvA avdi kEyA ecAM. 14 teR BArYey vAgHdAnM niREvA ayA qen avdiM? ayA aEti aRi H av twyieli OI teR vAgHdAnM aente pAli NM. 15pE ayA aEti aRi ykyM Rc@ smyiEzxM a twykymA ec@eti av ew vAgHdAnlMGninH ayALAyi riM rvAdi. 16yEhAv EmAezyH nkiy klnk aveyAeyANH. orAeLyM ayAew BArYeyyM aenyM mk eLyM pitAviEnAewA vsi yvtieyiym klnk av yANH. midYAnYErAwH yi AEy yM ec@ yEhAv EmAezEyAw sMsA ric @ . av pRu, 2yi A EyjnteyeAH {A midYAnY ErAw pkrM vIiM. atiEzxM EmAez, nI mriM. 3atinA EmAez jnELAw sMsAric@. av pRu, niLi ciler pALArAyi etrewk. midYAnYErAw teR tikArM tI A yEhAv ver pEyAgiM. 4yi AEyliel oAErA EgAi niM yirM Eper vItM etre wk. 5yi AEy EgALi niM ek pIrAyirM BwA AM. 6 pIrAyirM Eper EmAez y inyc@. puErAhitnAy qelyA sArienyM avErAewAM ayc @ . qelyAsA vivsH t M ekAukLM kAhLM qwi. 7yEhAvyew kln EpAel yi A Eyjnt midYAnYErAw yM ecyHt. midYAnYrAy ql A puxAeryM av vDic@. 8 vi, ErEM, sU, , Erb qI au midYAnY

31

o M . . . e c A e m H oM k}iAety trilu cil zArIrikpIfk aB viAM qM.

231
}AM divsvuM ni ate ecNM. 20ni niew vO m}uv k}ukNM. EtA, kiLi, twi qiv ekAuAiy sADn LAyAluM aetlAM k}ukNM. ni IkriewNM. 21anrM puErAhitnAy qelyA sA BwAErAw sMsAric@. av pRu, yEhAv EmAezyH n kiy c aveylAmANH. y iniM mwi v BwA eriy cLANv. 22-23qA agHniyiliwAvuvyew niym vYtYsH t LANH . sVM, evi, oAwH , H , nAkM, QyM qi veyAe agHniyiliwNM. anrM av evLLi k}uki i v NM. agH n iyiliwA vAv eyAe evi k}ukNM. 24}AM divsM, niew vOeLl A M evi k}ukNM. aEA ni IkriewM. atiEzxM ni pALyiEl vrAM. 25anrM yEhAv EmAezEyAw pRu, 26nIyM puErAhitnAy qelyAsAM ql A EntAAM EcH qlA twvukAeryM qlA m]g eLyM yi BwAerw qlA sADnM qNM. 27 anrM av yi EpAy pALAi wyiluM yi AEyliel m@ jni wyiluM vItik. 28yi EpAy pALAriniH sADnew o BAgM qwk. atH yEhA vyHtANH. oAErA aURu sAD nLiluM o vItM yEhAvyH tANH. mxYM pM k}utkM wkM atiluewM. 29BwA yi piwiecwvyew p ti sADn avriniM qw k. qiH sADn puErAhi tnAy qelyAsArien lik. BAgM yEhAvyHtANH. 30anrM jnL@ew ptiyiniH , ql A atiniM o vItM qwk. mxYM pL@M k}utkL@M w kL@M mEetiluM m]gmAyAluM atilu ewM. vItM ElvY nk. kArNM, yEhAvyew viwArM sUitH avrANH. 31atinA EmAezyM qelyA sAM yEhAvyew klnysric@.
32pALA

sMKYk 31+20-50

Ruli q}upA yirM ecriyAwkeLyM 33q}upI rAyirM peLyM 34aRupEArA yirM k}utkELyM 35mAyM eelMgi kbiEleiilA mI rAyirM OIkeLyM ekAuv. 36yi EpAy pALAH m limE}Ayiri aURu ecriyAwkeL lBic @ . 37aRui ey}upiyu ecriyAwkeL av yEhAvyH nki. 38pALA H mARAyirM peL kii. q}upiru peL av yEhA vyH nki. 39pALAH mtinA yiri aURu k}utkeL kii. aRu peA k}utkeL av yEhA vyH nki. 40pALAH ptinA RAyirM OIkeL kii. mi ru OIkeL av yEhAvyH ekAw . 41EmAez sAneLl A M yEhAvyH ekAwA puErAhit nAy qelyAsArien lic@. 42anrM EmAez jnew pti qi. yi EpAy BwAri niM EmAez qwtiniM av vItmAyi atH. 43jnH m li mE}Ayiri aURu ecriyAwkeLyM 44m ARAyirM peLyM 45mtinAyi ri aURu k}utkeLyM 46pti nARAyirM OIkeLyM lBic@. 47 oAErA atiniM o vItM EmAez yEhAvyH Ayi qw. m] g M mxYM atiewM. av av ElvY ekAw. kArNM yEhA vyew viwArieR sUi kArNv. yEhAvyew kl n EpAelyANH EmAez eneyl A M ecyHttH. 48anrM EsnAnAykA (sh ADipAM ztADipAM) EmAez yew awE v. 49av EmAez EyAw pRu, ayew B]tYArAy { BwAer qi. orAeLEAluM { o}ivAiyiil . 50atinA { oAErAriniM yEhA vyH sAn ekAuv. sVM ekAu EtAk, vL k, EmAtir, vLy, mNi t qivyA { ekAuvtH . Q sAn {eL IkrititANH.

sMKYk 31+51-32+19

232
EdzM ku. av yi AEylukAer ni/Ahewi. yEhAv av nkiy EdzEu EpAkA av yi AEylukAH tAlrYmilAtAi. 10yEhAvyH avErAwu vLer EkApM EtAi. yEhAv Q vAgH d AnM ecyHt. 11QjipHtini vvM pEtA atilDikEmA vyS vM y orAM EdzM kAkyil. aAhAmiEnAwM yisHhAiEnAwM yAEAbiEnAwM {AenA vAgHdAnM ecyHt. Q mi v nkAem Ayi qeR vAgHdAnM. pE av qe zri piwil . atinA avH Q EdzM lBiil. 12eknisYnAy eyPueyew pu nAy kAElbuM eR punAy EyAvyM mAEm ti Evzi yZ. kArNM av stYmAyM qe asric@! 13yi AEyjntEyAwH yEhA vyH kw EkApmAyi. ati nA yEhAv aver nAl sMv /rM mmiyi tAmsiic@. yEhA vyH e tier pApM ecyH t verl A M mriMver av aver mmiyi pAic@. 14 EA ni niew pitAA ecyHt aEt kArY te ec@. pApikEL, teR jn tEyAwH yEhAvyH wt ErAxm AAnAENA ni mitH ? 15yEhAvey asriAtiA av yi AEyjntey wt kAlM mmiyi pAiM. aEA Q jneLeyl A M ni nzi iM! 16qA EbeRyM gAdieRyM EgAA EmAezey smIpic@. av pRu, { {ew ik ngr pNiykyM m] g i view etA}uk pNiykyM ec@M. 17aEA {ew ik viwe jnLiniM suri trAyiriM. pE { sEAx EAew vH mH yi AEylukAer shAyiM. aver { avew EdzE ekAuvM. 18 yi AEy jnLiElAErAM miyi av ew p ki@Mver { Bvn LiEl mwivril . 19EyAAndi yew pwiARu o u mi EpAluM { qwkymil. l!

51atinA EmAez sVM ekAu sADneLlAM qw puErA hitnAy qelyAsArien lic@. 52ztADipAM sh ADipAM yEhAvyHAyi lic sVinH nAiyiptu pQH mAyi . 53yi Enwiy bAi sAD n av sUic@. 54 EmAezyM puErAhitnAy qelyAsAM sh ADipAriniM ztADipA riniM kiiy sVemw. anrM av sVM sELn wAri evc@. sAnM yi A EylukAew sH m ArkmAyi yEhA vyew mili.

32

EyAAndi ki} EgA EbeRyM gAdieRyM EgA AH aEnkM pAyi . yEsriM gielyAdiM w yH lM av ku. tew pu piy lmANetH av mnilAi. 2 atinA Eb eRyM gAdieRyM EgAie v EmAezey smIpic@. av, EmAez EyAwM puErAhitnAy qelyAsAri EnAwM jnEntAAErAwM sMsA ric@. 3-4av pRu, niew B]tY ArAy {H aEnkmEnkM p H. { pw epAtiy lM pH nl t ANH . atAErAH , dIEbA, yEs, ni%A, ehzHEbA, qelyAEl, esbAM, enEbA, ebEyA qI l atilu ewM. 5ayH kNyei Q lM { tAluM. {eL EyAAndiyew mRukryiElew Et. 6EbeRyM gAdieRyM EgA AErAwH EmAez pRu, niLiview tAmsiev niew sEhAdr yi EpA ni a vdiEmA? 7nieLANH yi AEy jntey ni/AhewA mi tH? yEhAv av nkiy Edz EH EyAAndi kw EpA tinH ni aver ni/Ahew kyANH ! 8niew pitAA Et sMgti qEAw ecyHt. kAEdzH bEyi vcH EdzpriEzADnyHH {A cArAer ayc @ . 9av qsHEAtA}Hvr ver EpAyi. av

233
{ew vItM EyAAndiyew ki}E kryilANH! 20atinA EmAez avErAw pRu, ni eneyl A M ecyH t A Q mi niEwtAyi IM. pE niew BwA yEhA vyew sviDi yi EpAEkivM. 21 niew BwA EyAAndi mRicukwH z@eL rAjYniM oAwiNM. 22neLlAM yEhAvyew shAyEAew mi qwtiEzxM ni vIiEl mwAM. aEA ni ArA eNH yEhAvyM yi AEyjn tyM kkyil. aEA mi sV mAA yEhAv nieL avdi kyM ec@M. 23eneyAeyl ni ec@eti ni yEhA vyH e tier pApM ec@kyAyi riM. niew pApi tIc yAyM ziiewemM aRiyk. 24niew ikH ngrM m]g etA}ukM pNiyk. pE aEA ni vAgH d AnM ecyHt viNM. 25aEA gAdieRyM Eb eRyM EgAA EmAezEyAw pR u, { ayew B]tYArANH. aH {ew yjmAnM. atinA ayew kln { asriAM. 26{ew BArYmAM ikM m]gM gielyAdungrLi vsiM. 27pE ayew B] t YrAy { EyAAndi kwM. {ew yj mAneR kl n ysric H { yEhAvyew mAek yi EpAkAM. 28avew vAgHdAnM EmAezyM puErAhitnAy qelyAsAM eR punAy EyAvyM yi AEyliel EgAlvAM Ek@. 29EmAez av ErAw@ pRu, gAdieRyM Eb eRyM EgAA EyAAndi kw M. av yEhAvyew sviDi yi EpAM. mi piwicwA av nieL shAyiM. avew BAgmAyi ni gielyAdH av nkyM EvNM. 30yDDArik LAyi av niELAewAM kwi lAeyi knAEdzi nii wyi avH avkAz Ayi riNM.

sMKYk 32+20-33+1

31gAdielyM EbnielyM jn mRupwi pRu, yEhAvyew kln EpAel viAem { stYM ec@. 32{ EyAAndi mRic@ kwH knA Edz yEhA vyew sviDi qAM. { ew vItilu mi EyAA ndiyew ki}EryilANH. 33atinA EmAez EdzM gAdiel jnM Ebniel jnM EyAEsPieR punAyi mne yew pti EgAAM ekAw. aEmArYnAy sIEhAeRyM bAzA rAjAvAy oAgieRyM rAjY ati luewM. Edzi ilum ngrM Edzi ewM. 34gAdiel jn dIEbA, atA 35aEAHErAH, aErAEy, EzAPA, yAes, eyAgH b hA, 36EbH-ni%A, EbH-hArA qI ngr pNi. zmAy Biik ekAANv ngr niic t H . m] g etA}ukM av niic@. 37Ebniel jn ehzHEbA, qelyAel, kirYyIM, 38enEbA, bAemEyA, sibH m A qI ng r pNi. t vIuM pNit ngrH av Epk nki. pE av enEbA bAemEyA qivyew Epk mAi. 39mneyew punAyi mAKI rieR vMzA gielyAdiEl EpAyi. av ngre EtAl i c @ . aview tAmsic i aEmArYer av EtAlic@. 40atinA EmAez, mneyew EgAiniH v mAKIrinH gielyAdH nki. atinA aveR wMbM aview tAmsic@. 41mneyew wMbini yAyI aviwe ecRiy pNeL EtAlic@. pNeL av yAyI rieR pN q viLic @ . 42EnAbhH ecH eknAM atinw ecRu#AmM kI}wi. linH av teR te Epri@.

33

Qjipt H ini yi A EylieR yA EmAezyM ahErAM yi AEy jntey QjipH t iniM sMGLAyi ekAuv. av

sMKYk 33+2-38

234
16sInAyimmi viH av kiEA H hAvyi pALymwic@. 17kiEAH hAv viH av hEsErAi pALymwic@. 18hEsErAiniM viH av riHmAyi pALymwic@. 19riHmA viH av riEA Eper si pALymwic@. 20riEA EpersH viH av libHnyi pALymwic@. 21libHnA viH av riyi pAL ymwic@. 22riA viH av ekEhlATyi pALymwic@. 23ekEhlATA viH av zAEP pvti pALymwic@. 24zAEPpvtM viH av hrAd yi pALymwic@. 25hrAdyiniM viH av mEhElAi pALymwic@. 26mEhElAH viH av thi pALymwic@. 27av thH viH tArhi pAL ymwic@. 28tArhH viH av miHkyi pAL ymwic@. 29miHk viH av hzHEmAnAyi pALymwic@. 30hzHEmAnA viH av EmAEsErA i pALymwic@. 31EmAEsErAH viH av ebEnyA Ani pALymwic@. 32ebEnyAA viH av EhA hidHgAdi pALymwic@. 33EhA hidHgAdH viH av eyAtH bATyi pALymwic@. 34eyAtHbATA viH av aEnA yi pALymwic@. 35aEAnA viH av qEsYA Egebri pALymwic@. 36qEsYA Egeb viH av sImmiyiel kAEdzi pALym wic@. 37kAEdzH viH jn EhAri pAL ymwic @ . qEdAMrAjYieR ati iyilu mlyAyi atH. 38puErA hitnAy ahErA yEhAvey a sricH EhApvtM kyRi. aview evcH ahErA mric@. aAM mAs ieR oAM divsmANH ahErA mrictH. yi AEyjnt QjipHtu vitieR nAl t AM vxmAyi

sric l veyAe yANH . 2 t sric l eLi EmAez q}utiyi@H. yEhA vyew klnkArmAyi EmAez aArY ErKewiytH. puRA wi EzxM av sric l veyAeyANH+ 3oAM mAsieR ptinAM divsM av remEssiniM puR e@. epshyH Ezxm BAti yi AEyjnt t ew eekkyi vijyAhH L Ad EAew QjipHtiniM puRE v. m}uv QjipHtkAM aver ku. 4 yEhAv vDicver }iciw kyAyi QjipH t kA. av tew dYjAtereylAM }iciw kyAyi. yEhAv QjipH t kA ew EdvAetier teR nYAy viDi nwi. 5yi AEyjnt remEssi niM suEAiEl EpAyi. 6suEAi niv TAmiEl ANH EpAytH. aviewyv mmi yew vi pALymwic @ . 7av TAminiH pIhhiErAiEl EpAyi. bAesEPAninwAyi atH. av migHEdAlinwH pAL ymwic@. 8jn pIhhErAiniH kw lieR nwew nw. av m miyiEl EpAyi. TAM mmi yilUew av m divsM nw av mARyi pALymwic@. 9av mARyiniM lImi eli pALymwic @ . aview pu nIRvkM q}up pnmrM Ayi. 10av lIminiH puReH ecwlieR tIrH pALymwic@. 11ecw tIrniM puReH av sImmiyi pALymwic@. 12sImmiyiniM edAPH yieli aview pALymwic@. 13edAPH A vi av lUzi pALymwic@. 14lUziniM vi av erPI dImi pALymwic@. aview jn wiAnAvzYmAy jlmilAyi . 15av erPIdIM viH sInAyi mmiyi pALymwic@.

235
atH. 39 EhApvti evcH mri EA ahErAnH i pim vyAyi. 40knAEdze enegvilu o pNmAyi arAdH . yi AEy jnt vevtH knAnYrAjAvAy ehrAdH Ek@. 41jn EhApvtM viH sAEmAnAyi pALymwic@. 42av sAEmAnA viH pUEnAni pALymwic@. 43pUEnA viH av oAEbAi pALymwic@. 44oAEbAH viH av QEyabArImi pALymwic@. EmAvAbu rAjYieR atiiyilAyi Q lM. 45QEy-abArIM viH av dIEbA gAdi pALymwic@. 46dIEbAgAdH viH aEmAdibHLA TyImi pALymwic@. 47aEmAdibH L ATyIM viH av enEbAvinw abArImiel kLi pALymwic@. 48abArIMk viH av EmAvAbiel EyAAtA}H v ryi pALymwic@. eyrIEhAyew qtiv zH EyAAndiyew mRukryilA yi atH. 49EmAvAbiel EyAA ndiyew tIrH av pALymwic@. EbHeyzIEmAH mt aAxYsm tlM ver avew pALyM vYApici . 50aview vcH yEhAv EmAezEyAw sMsAric@. av pRu, 51yi A EyjntEyAw sMsArik. av ErAwH ArY pRyk+ ni EyAAndi kwk. knA Edz E ni ecl @ k. 52aview kA jnLiniH EdzM ni qwk. avew ktim kM vi#hM ni nziik. avew tl ni nzi iNM. 53 EdzM kwi ni aview tAmsiNM. kArNem A Q EdzM {A ni t. atH niew wMbtAyi riM. 54 niLiElAErA wMbiM miyi vItM lBiM. oAErA wMb iM Et BAgeL ni nRui@ niyiNM. vliy wMb H vliy viBAgM ecRiy wMbH ecRiy viBAgM

sMKYk 33+39-34+12

lBiM. Et BAg Et wM bAeNH nRui@ niyi NM. oAErA EgAiM atAtieR mi lBiM. 55m@ jneLeyAe ni oAwic @ viwNM. aver niew rAjY tAmsiiA niLvdi c A , av ni vLer } AM. av niew k kLi krwAyM vzLi m_k LAyM tIM. ni tAmsi rAjY H av vLer }AM. 56aver niew rAjY tAmsi A avdicA avErAw ecA {AEzictH niELAwu ec@M. knAeR atiik yEhAv EmAezEyAw sMsA ric@. av pRu, 2yi A EyjntyH H Q kl n nk+ knAEdzEA ni vtH. Q rAjYe ni kI}wNM. knA EdzM m}uv niewtAyiIM. 3etH, qEdAminw sImmi yew BAgM ni lBiM. cAvukw lieR ete aAyiriM ni ew ete atii rMBitH. 4atH sHEkApiEyA rM kwM. atH sImmiyilUew kAEdzH b EyyiElM aviewniH hs aAriElM aviewniH asHEmAni ElM kwM. 5asHEmAniniH QjipH ndiyilUew mDYDrNYA}i yi avsAniM. 6 niew pwi AeR atii mDYADrNYA}i yiriM. 7niew vwE ati i mDYDrNYA}iyilArMBicH EhA pvtM ver AM. 8 EhApvt iniH atH ElEbA-hmAi ElM aviewniH esdAdiElM EpAM. 9 anrM atii siEAnilUew hsA-nAni avsAniM. aen atAyiriM niew vwe atii. 10ni ew ki} atii nAni rMBic H ezPAmiEl EpAM. 11ezPAminiH atii ayieR ki} vz ribHLyi qM. glIli twAkM ver atii mlk LilUew wM. 12 anrM atii EyAA ndiyew kryilUew nIM. cAvukwlANtieR avsAnM. ni

34

sMKYk 34+13-35+11

236
29yi AEyjniwyi knA EdzM vItiA yEhAv etre wtANiver.

ew rAjYi @m atii k aetAeyANH. 13atinA EmAez yi AEyjn tyHH Q kln nki+ ni lBiA EpA mi atA. nRuiH mi o EgAM mne yew EgAieR ptiyHmAyi pvyH k. 14EbeRyM gAdi eRyM EgAM mneyew EgAieR ptiyHM tinkM mi kii}iu. 15eyrIEhAyH smIpM EyAAndiyew ki}e kryi NH rr EgAAM tew mi sVmAiytH. 16anrM yEhAv EmAezEyAw sMsAric @ . av pRu, 17 mi vItM vyH ti v nieL shAyiM+ puErAhitnAy qelyA sA, eR punAy EyAv, 18wAet ql A EgAlvAM. oAErA EgAiniM o EntAvu vItM AyiriM. av mi pv yHM. 19EntAew Epk tANH+ eydyew EgAiniH eyPueyew punAy kAEl bH; ziemEyAeR EgAiniH aIdieR punAy ezm Ev; ebnYAmIeR EgAiniH kisHELAeR punAy qldAdH; dAeR EgAiniH eyAgHLi yew punAy bui; EyAEsPieR puAri mne yew EgAiniH qEPA dieR punAy hIEy; qyImieR EgAiniH ziPH t AeR punAy ekm Ev; esbUlUeR EgAiniH pAieR punAy qlI sAPA; yiAKArieR EgAiniH aAeR punAy pI Ey; EzrieR EgAiniH ezElAmiyew punAy ahI dH; nPH t Aliyew EgAiniH aIdieR punAy epd Eh.

35

20

21

22

23

24

25

26

27

28

ElvYew pN yEhAv EmAezEyAw sMsA ric@. EmAvAbiel EyAAtA }H v ryi eyrIEhAyH H qtivzM EyAAndiryilAyi atH . yEhAv pRu, 2 t kiiyi ri Edze tAM ngr ElvY ekAwNemH yi AEy jntEyAw pRyk. avyH @ m EmcilRM ngrELAewAM ElvY ekAwNM. 3ElvYH ngrLi tAmsiAmEl A . ElvY ew qlA pm]gAdikM ng rew ilum puEmwkLi EmyAmElA. 4 ni q miyANH nEktH? ngrieR BiikLi niM yiri aURu awi EpAvuk- lM ElvYEwtANH. 5ngri ki}EAH mvAyirM awiyHiluM mvAyirM awi et vzM mvAyirM awi vw vzM mvAyirM awi pwiARu vzM ElvYtANH . ( EdzieR mYilAyiriNM ngrM.) 6 ngrLi eRM surittV ieR ngrLANH. orA meArAeL yAcHCikmAyi ekAl@kyAeNi ayAH suritngrLi aByM ApiAM. Ru ngreL wAet nAliru ngr wi ni ElvY nkNM. 7aen ni ek nAle@ ngr ElvY nkNM. ngr @m lvuM ni ElvY nkNM. 8yi AEyliel vliy wM bH vliy miyM ecRiy wM bH ecRiy miyM nkNM. qA qlA EgAM tew miyi eR BAgM ElvYEgAA nkNM. 9anrM yEhAv EmAezEyAw sMsAric@. av pRu, 10jn ELAwH en pRyk+ ni EyA Andi Ruek kwH knA Edz E EpAk. 11surittVieR ngrLAvA pN etr ewk. eriluM yAcHCik mAyi orAeL ekAA ngr

237
LielAi ayAH aByM Api AM. 12pkrM EcAdiA v mric veR buLiniH ayA aview suritnAyiriM. EkAwti yiel nYAyviDi vMver ayA suritnAyiriM. 13surittV ieR Ru ngrAyiriNM. 14Q ngrLi meM EyAA ndiyew ki}EryilAyiriM. meM EyAAndiyew pwiA eR tIrH knAEdzmAyiriM. 15yi AEylukAM viEdzikM sArikM ngr sur yew ngrLAyiriM. orAeL yAcHCikmAyi ekAl@ etArA M ngrLielAi aByM ApiAM. 16AyDM* ekAH orAeL ekAl @ v vDiewNM. 17 kl@ ekAANH ov meAven ekAl@ eti avM vDiewNM. (pE mxYer ekAlA sADArN yAyi pEyAgi klieR vlu m klAyiriNM atH.) 18 ov meAven o twixNmpEyAgi c A NH vDieti ekAlyALi vDiewNM. (mxYer ekAl A sADArNyAyi pEyAgiARu yDmAyiriNM twixNM.) 19mric v eR o wMbAMginH ekAlyALiey oAwici@ piwic@ vDi AM. 20-21orA EveRArAeL eek ekA wic@ ekAev vrAM. aeli tiyi@ ekAev vrAM. aTvA qeiluM ekAeRiu ekAev vrAM. zut mlmANH ayALi ecyHteti ayA o ekAlyALi yANH. ayA vDiewNM. vDi eveR etiluM o wMbA rnH ekAlyALiey oAwici@ ekAlAM. 22pE orA yAcHCikmAyiA yiriAM meAven ekAl@tH. vDi evEnAwH ayAH yAetA zu tymil- tikc@M yAcHCikM. aTvA ayA qeiluM qRiEA meAveREm yAcH C ikmAyi ekAH ayA mriAniwyH- er eyiluM ekAlNemH qRiv
A y D M EbADpUvmANyA ekAl@ ettinH etLivANH AyDM p EyAgic@ ekAl.

sMKYk 35+12-34

vicArici@ wiyAvil. 23orA evRuet o kelRiyEA ayA kANA EveRArAL@ewEm a vINH ayA mriec vrAM. ayA ereyiluM ekAlNemH ktiyi uAvil. mrNmwvEnAwH ayA H zutymil. tikc@M yAcHCik mAyi. 24aen AyA qA ecEet smhM niyi NM. mricveR wMbAMgLielA vnH ekAlyALiey ekAlAEmA qH smhEAwti niyiNM. 25ekAl yALiey sMriAnANvew tI mAnemi avrven suryew ngriEl ekAuEpAkNM. oQ EdYAgik mhApuErAhit mriMver ekAlyALi ngri k}iyNM. 26-27ayA teR surAngri eR atiiREH oriluM EpAktH. ayA atik vi@ EpAvukyM ekAleveR wMb ini orA aven piwicH vDikyM ecyH t A vDic v vALiyAyiriyil . 28yAcHCik mAyi orAeL ekAv teR sur Angri mKYpuErAhit mri Mver k}iyNM. mhApuErAhiteR mrNEzxM ayA sVEdzEu mwAM. 29niew jntyew qlA pNLiluM Q c nitYniym mAyiriM. 30sAikei mAEm o ekAlyALiey vDiAvU. o sAi yew mAM emA}iyew awiAn i eryM vDitH. 31ov o ekAlyALiyAeNi ayAeL vDiNM. pNM vAi ayA ew zi mAtH. ekAlyALi vDi ewkte EvNM. 32orAeL vDic EzxM ov sur itngrLielAi aByM Api c A ayAeL smhiEl pR uviwti pNM vAtH. mhA puErAhit mriMver ayA aview tieAe. 33nixHLremA}uki niew nAwH mlinmAewAtirie. orA meArAeL ekAAlu tiPlM ayAeLyM ekAl@k q mAmANH! Edze i niM EmAci i meAil. 34yEhAv {AnA ! yi AEyjntEyAewAM

sMKYk 36+1-13

238
PieR EgAAew vAdM zriyANH. 6ezElAPhAdieR puimA yEhAvyew kln tANH. niH vivAhM k}iNemei a niew EgAini teyA yiriNM. 7aenyAyA yi A EylukAiwyi EgALiniM EgALiElH mi eekmAewk yil. teR te pUvikew lM oAErA yi AEylukArM sUi NM. 8pitAvieR lM kiiy OI teR EgAi tey oven vivAhM k}iNM. aen oAErAM t pUv i kri ni kiiy mi sUiNM. 9aen yi AEylukAiwyi mi EgAAiwyi eekmAewA tiriM. oAErA yi AEylukArM teR pUvikew mi sUiNM. 10yEhAv EmAezyH nkiy kln ezElAPhAdieR puimA as ric @ . 11 ezElAPhAdieR puimA rAy mhA, tisA, ehAgHLA, miA, EnAvA qiv tew EgA iel tew pitAvieR sEhA drpuAer vivAhM k}ic@. 12men eyew EgAArAyi avew BAA. atinA mi avew pitAvieR wMbiERM EgA iERmAyi w. 13aen, yEhAv eyrIEhAyew mRukryi EyAAndItIrH EmAvA biel EyAA tA}Hvryi evcH EmAezyH nkiy niym v eyAeyANH.

{A niew rAjY vsiM. {Anview vsitinA nixHL ew rM vINH aviwM amAkA tiriA ik. ezElAPhAdieR pui mA lM mne EyAEsPieR punAyi . mAKI mneyew puM. gielyAdH mAKIrieR punAyi. gielyAdieR wMbiel EntA A EmAezEyAwM yi AEy EgA lvAErAwM sMsAriAnAyi EpAyi. 2 av pRu, EBA, { ew mi nRui@ vItiA yEhAv kl i c @ . ezElAPhAdieR lM aveR puimA nkNemM yEhAv klic@. ezElAPhAdH { ew sEhAdrnAyi. 3 ezElAP hAdieR puimAer m@ EgALi elAiel eriluM vivAhM k}ic@ q vrAM. mi aEA { nxHwewEmA? m@ EgAA mi ki@EmA? nRui@ { kiiy mi { nxHwewEmA? 4jn tew mi viAM. pE bilivxi ql A miyM atieR yTA wmEgAinH tiric@ ki@mElA. aEA ezElAP hAdieR puimAew mi A lBik? {ew wMbinH mi qEmAyi nxHwewEmA? 5EmAez yi AEyjntyH H Q kl n nki. atH yEhAvyi ni klnyAyi. EyAEs

36

vnM

AEyjntEyAwH EmAez sMsAri yi AEyjntyH H EmAez n kiy sEzM tANH . EyAA ndiyew ki}H , EyAAtA}H v r yiel mmiyivcANH av av ErAwi pRtH. sUPieR qti vzH pArAmmiyHM EtAeP, lAbA, hEsErAH , dIsAhAbH qI ngrM wyH Ayi atH. 2EhAErbupv t iniH Es yImlkLilUew kAEdbEyyi El yAyHH ptienA div sEm qw. 3pE yi AEyjnt Qji pHtiniu puReH Q l e Mver nAl vxmAyi . nAl t AM vxieR pti enAAM mAsM oAM divsM EmAez jnELAw@ sMsAric@. yEhAv kli cetlAM EmAez avErAw@ pRu. 4sIEhAenyM oAgienyM yEhAv prAjyewiytieR EzxmAyi atH. aEmArYew rAjAvAyi sIEhA. ehzH E bAnilAyi sIEhA vsicitH. bAzAniel rAjAvAyi oAgH . qeyiel asHtAErAilAyi oAgH tAmsi c i tH . 5 yi AEyjnt EmAvA bi EyAAndiyew ki} vzH tAmsikyAyi. aEA yEhAv klic kArY EmAez viz dIkrivAM wi. EmAez pRu+ 6EhAErbupv t i new eedvmAy yEhAv {ELAw@ sMsA ric@. av pRu, Q pvti ni vLerAlM tAmsic@. 7aEmA rY vsi mlEdzE EpAk. ati @m qlA l LiElM EpAk. EyAAtA}Hvr, mlEdzM, pwiAR crivuk, enegbH, smtIr qiviw LiElelAM EpAvuk. knAEdz

yi

wiyM elbAEnAnilUewyM EpAvu k. mhAndiyAy yIsH ver EpAk NM. 8 EnA, mi {A niu t. EpAyi aetwk. lM {A niew pUvikrAy aA hAM, yisH h AH , yAEAbH qi v vAgHdAnM ecyHttANH. EdzM avM avew pigAmikM ekAwAemH {A vAgHdAnM ecyHt tANH. EmAez EntAeL etrew 9EmAez pRu, smy {A niELAw pRu, qni nieL sVyM pripAliA k}iyil. 10 ni LAke qi epkyM ecyHtiri! niew eedvmAy yEhAv kAziel n EpAel niew qM vii c i ri. 11 niew pUvikew eedvmAy yEhAv nieL EA}u tieR yirM mwAiey vrAM! av vAgH d AnM ecyH t EpAel nieL a#hiM! 12pE, qni sVyM nieL pri pAliAEnA niew teLlAM prihriAEnA k}iyil. 13atinA {A niELAw pRu+ oAErA EgAiniM oAErA puxAer vItM etrewk. {Anver niEm EntALAyi vA}iAM. aBvvuM pricyvuM viEvkm tikeL EvNM etrewA. 14ni pRu, a ekAA vu kArYmANH. 15atinA ni niew EgALiniM etrew viEvkzAlikM pricymvmA yver {A niew EntALAi. aen, {A ni sh ADi pAeryM ztADipAeryM a ztADipAeryM dzADipAeryM nki. niew oAErA EgAiM

vnM 1+16-34

240
u Eper etrew. 24anrM av mlmkLiElH lpriEzADn yH EpAyi. qsHEkA tA}Hvryi eli av aviwM priEzADic@. 25aviewniM EzKric eR p} av tiriek vEA ekAuv. lei av nEAw pRu. av pRu, new eedvmAy yEhAv o nl lmANH nm ntH! 26pE aEA@ EpAkA ni vistic @ . niew eedvmAy yEhAvey asriA ni Aiyil. 27 avnveR wArLi eli ni piRupiRuA wi. ni pRu, yEhAv neL evRu ! aEmArY neL nziiA Evi mAmANH av ne Qji pH t iniM ekAuvtH . 28n ni qview EpAM? new sEhAdrAew vivrNM ne By ew. av pRu+ aviw kA nEA vliyvM yrM wi yvmANH ! ngr vluM ngr Biik kAzMme epAm mANH! rAsAer {Lview kA kyM ecyHt! 29atinA {A niELAw@ pR u, ni pri&mitH! aver ByewkyM atH! 30niew eedv mAy yEhAv nimE EpAvu kyM niEvi yM ec@ kyM ec@M. QjipHti ecyHt EpAelte avni ec@M. avi ewyM 31mmiyiluM av ni mE EpAtH ni ku. ni ew eedvmA yEhAv, orA teR mken qEpAel nieL qw ekAuEpA. Q lE v}iyielAwM yEhAv nieL priric@ ekAuv. 32pE qi@M ni eedvmAy yEhAvyi vizVsiil! 33ni mE ecH av ni pALymwiA lM kupiwic@. rAiyi agHnisHtMBiluM pk EmGiluM nimE nwH av nieL v}i kAi. knAni EvziA avAdmil 34ni pR EkH yEhA vyH EkApmAyi. av o z

EdYAgmANimAeryM {A nki. 16 smyM {A nYAyADip AErAw pRu, niewyA kiwyilu t ik. oAErA zHniluM viDi pRyEA ni nIti pulk. rH yi A EylukA tilAENA o yi AEy lukArM o viEdziyM tilAENA tM qtl zH n M. oAErAM ni nYAymAyi viDiNM. 17viDi nwEA orA meArAeLA DAniyAENA qeAM ni ciitH. qlAvEryM oEpAel EvNM ktA. niew tImAnM eedvinitAkyA ni eryM ByewtH. pE niH etiluM ti viDi pRyA yAsM EtAevi atH qni viwk. {A viDi pRyAM. 18aEt smyM ni ecE melA kArYM {A pRu. cArA knAniElH n new eedvmAy yEhAvey asric @ . EhAErbH pvtiniH n aEmArYew mlEdzE EpAyi. ni k vliyM BIkrvumAy mmiyilUew yANH n srict. H n kAEdzH bEyyi qi. 20 aEA {A niELAw@ pRu, niLiEA aEmArYew mlEdzEH qi yiri. new eedvmAy yEhAv Q rAjYM nm nM. 21 tA EnA! mlyiElu kyRi EdzM niEw tAk! niew pUv i kAew eedvmAy yEhAvyew jH { yA NitH. atinA ByeEw. oien iyM vYAleEwtil. 22pE nieLlAM qeRyw v pRu, nmAdYM ciler viH lM priEzADiAM. aviwe zvuM dblvumAy BAgELetA eeyH av EnAi vre. qi v vH n mAilANH EpAEket pRye. n EpAEk ngreLiyM av pRyM. 23aetA nl zymAeNH qni EtAi. atinA {A ni ew EgAiniM orAeL vItM, atAytH niiwyiniM p
19anrM

241
mAy tijH{eyw. av pRu, 35EA jIvi dxH w ArAy niH niew pUvik {A vAgHdAnM ecyHt n niR Edz E EvziAnAvil . 36eyPu eyew punAy kAElbu mAEm lM kAkyZ. av nw mi {A kAElbi nM. lM {A kAElbieR pigAmik nM. kArNemeA kAEl bH qeR klnkeLlAM asric@. 37ni mlM yEhAv qEAwM EkApic@. av qEAw@ pRu, EmAez, ninM rAjYE Ev znmil . 38qA eR puM nieR shAyiymAy EyAv avi ew EvziM. yi AEyjntey lM sVmAA nyitH EyAv kyA aven EA/A hiik. 39yEhAv nEAw pRu, ni ew ekAc@ikeL z@ piwi c @ ekAu EpAemH ni pRu. pE ik l Eu EvziM. zriyM et@M tiric R iyA AymAkAtinA niew etinH ueL {A ewkyil . atinA av {A lM nM. ni ew ik lM sVmAM. 40pE ni, tiriH ecwliEl v}iEy mmiyiEl nwk. 41aEA ni pRu, EmAez, yEhAvyH e tier { pApM ecyHtiri. pE ni nm EpAyi eedvmAy yEhAv mu kli c EpAel yM ecAM. anrM niELAErAM avrvew y DeLw. mlEdze EtAl i k qmAeNH ni ti. 42qA yEhAv qEAw@ pRu, aEA@ kyRukEyA yM ec@kEyA aetH avErAw@ pR yk. qekAeA, {A av ErAewAmilAtinA z@ av er EtAliM. 43{A niELAw@ sMsAriec iluM ni at kArYmAiyil. yEhAvyew kln ni asri cil. sVM zi pEyAgic@ vij yiAem ni kti. atinA ni mlyiElu kyRi. 44pE

vnM 1+35-2+9

aview vsici aEmArY ni ELAw yM ecA v. EtnIc M EpAel vH av nieL mic @ . EsyImt ehAAver av nieL oAwic @ . 45aEA ni tiric@vH yEhAvEyAwH r yHAyi nilviLic@. qA yEhAv nieL icil. 46atinA ni vLerAlM kAEdzi ti. AEylukA mmiyilUew aly anrM yEhAv qEAw kli ctH n ecyHt. n ecwli El v}iyiel mmiyiEl mwi. EsyImlk @M vLer nA nw. 2 aEA yEhAv qEA w pRu, 3vLerAlM ni Q mlk iluM alu. vwEA@ tiriyk. 4 jnELAwH en pRyk+ ni EsyIrilUew EpAvuk. Q mi niew buLAy zA vieR pigAmikEwtANH. av nieL BymAyiriM. vLer i k. 5 avErAwH @mtH. avew lH orwi lM EpAluM {A ni tril. qekAeA EsyImlEdzM {A zAvi sVmAyi nkiytANH . 6zA vieR jntyiniM ni vAu BNiM eviM ni vil ekAwNM. 7ni ecyH t qlA kArYiluM niew eedvmAy yEhAv nieL a#hici@e kArYM ni oAik. ni mhA mmiyilUew nw kArYM avn RiyAM. Q nAl vxvuM niew eedvmAy yEhAv niELAewAm Ayi. ni Evetl A M ki@kyM ecyHti. 8atinA n EsyIri vsi new buLAy zA vieR piRAer kwEpAyi. EyAAtA}HvryiniM lAH, qEsYA-Egeb qI pNLi El v}iEy n EpAyi. EmAvA biel mmiyiEl v}iyiEl n tiriu. yi

yi AEyjnt q EdzH 9yEhAv qEAw pRu, EmAvA bukAer pIfiitH . ave

vnM 2+10-29

242
sMsuYer nziiA yEhAv aEAnYer shAyic@. aEAnY lM kwi EA aview tAmsi. 22zAvieR jnt EyAwM eedvM aen te ecyHt. mH EhArYrAyi EsyIri vsi citH. zAvieR pigAmik EA}uM aview tAmsi. 23kPH E tArYErAwM eedvM aen te ecyHt. gyH @m p NLi avYrAyi vsic i tH. pE kPHEtArini v cil avYer nziic @ . kPH E tA rini v av EdzM kwi EA aview vsi. aEmArYErAw yM ec@ qEAw@ pRu, a EAtA}Hvr mRic@ kwA ouk. ehzHEbAeR rAjAvuM aEmArYmAy sIEhAen EtAliA {A nieL shAyiAM. aveR rAjYM kw A nieL {AnvdiAM. ati nA avEnAwu yM ecyHtH av eR rAjYM kwk. 25H qlAyi wvumv nieL Byew EpAel {AnAiIAM. nieL iy vAk EkH av By viRyHM. 26n ekEdEmAmmiyilAyi EA ehzHEbAniel rAjAvAy sIEhAeRywEH {A sEz vumAyi eL ayc@. sEzvAhk sIEhA smADAnM vAgH d AnM ecyH t . av pRu, 27{eL niew rAjYwi kwEpAkA avdik. pAtyilUew mAM { EpAkAM. v}iyiniM { wEAEA vlEAEA Rukyil. 28niew nAiniM ti BNiM wi eviM { eviyi vil trAM. ni ew rAjYwi kwEpAvukEy { EvU. 29EyAAndi kwH, {ew eedvmAy yEhAv { t miyiEl { Ev ziMver niew rAjYwi kwEpAvA {eL av dik. m@ jntkLAy EsyIri vsi zAvieR jntyM ri vsi EmAvAbYM t ew rAjY wi {eL kwivi@.
24yEhAv

tier yM wtH. avew lM o@M {A ni tril. ElAi eR pigAmikLAy av {A nkiytANH ngrM. 10mH , mYrAyi Edz tAmsicitH. atizrAy aEn kM Ep aview Ayi. av vLer epAmvM anAkYerEA elyvmAyi. 11erPAyiy ew BAgmAyi anAkY. mYM erPAyiyrAyievH jn kti. pE EmAvAbukA aver mY q viLic@. 12EhArYM mH EsyIri vsicieviluM zA vieR jnt avew EdzM piwiec w. yEhAv nkiy mi yi AEy lukA sVmAiy EpAel te yAyi atH. 13yEhAv qEAw pRu, ni EserdtA}H v ryew mRuvzE EpAvuk, atinA n EserdH tA}H v r mRic @ kw. 14 n kAEd zHbEy viH EserdHtA}Hvr kwM ver meH vxmAyi. new pALyi tlmRyiluAyi BwAerl A M mric @ . a sMBvi emH yEhAv niyici. 15av erl A M new pALyiniM ceAwuMver yEhAv ave tirAyi. 16pwyALikeLlAM mricti EzxM, 17yEhAv qEAw@ pRu, 18 ni EdzieR atii kwH EmAvAbiEl EpAvuk. 19aEAnYew awEH ni EpAM. aver pvitH. av ErAwH yM ectH. kArNM avew Edzi alM EpAluM {A ni tril. qeA ElAieR pigAmikLAy av {A n kiytANH lM. 20erPiyAmieR nAwH qM rAjYM aRiyew. mH erPi yAMkArnAyi aview tAmsici tH. aEAnY aver sMsuY q viLic@. 21sMsuY aEnkM Ep aviewyAyi. av ati zmAyi. anAkYerEAel* yrM wiyvrAyi av. pE
anAkY yrMwiyvM zmAy pw yALikL@ew siwMbM. anAieR pigAmik. sMKY. 13+33 kAk.

243
30pE, ehzHEbAniel rAjAvAy sIEhA neL aveR rAjY wi kwiviil. niew eedv mAy yEhAv aven kWinXdy nAi. ni sIEhArAjAvien EtAliA k}iytinANH yEhAv ecyHttH. stYi a sMB vic@evH nAmRiy! 31yEhAv qEAw@ pRu, sIEhArAjAvienyM aveR rAjYeyM {A ni t. aveR mi sVmAk! 32sIEhArAjAvuM aveR jn tyM nEAw yM ecA yAhA si v. 33pE new eedvmAy yEhAv aven nm t. sIEhArAjAvienyM aveR pu AeryM aveR m}uv jnt eyyM nAM kI}wi. 34aEA sIEhArAjAviERtAyi qlA ngrM n piwicwi. qlA ngrLilum jneLyAkmAnMOIkeLyM puxAeryM ik eLyM-nAM nziic @ . ovenyM n jIvEnAew viil. 35 ngr Liel kkAlikeLyM vilpiwic vsH t eLyM mAM nAM qw. 36aEAtA}H v ryew arikilu aErAEvpNvuM tA}Hvryew mY ilu o pNvuM n kI}wi. aEAtA}HvryHM gielyAdiM wyH qlA ngrM kI}wA yEhAv ne avdic@. o ng rvuM nm zmAyi EtAiyil. 37pE ni aEAnYew Edz E EpAyEt l. yEbAH ndI tIrEEA mlEdzEEA ngr LiElEA ni EpAyil . nm Ayi eedvmAy yEhAv avdi A o lEM ni smI picil.

vnM 2+30-3+12

bAzAjntymAyi yM ec@ n tiriH bAzAniEl v}iyilUew EpAyi. qeyi vcH bAzAniel oAgurAjAvH teR ees nYvumAyi yi v. 2 yEhAv qEAw@ pRu, oAgien Bye Ew. aven ni trA {A tImAnic@ k}iu. aveR m}uv jnteyyM aveR EdzvuM {A ni nM. ehzH E bAniel

aEmArYrAjAvAy sIEhAen EtAlic EpAel ni aven EtAliM. 3aen new eedvmAy yEhAv bAzAniel rAjAvAy oAgi en EtAl i A ne avdic @ . n avenyM aveR jnt eyyM nziic@. avrilAM avEz xic i l . 4oAginH aEA}uAyi qlA ngrM n sVmAi. oAgieR jntyiniH nAM qlA ngrM piwic@vAi-bAzAni oAgieR rAjYmAy aEAbuEdz aRup ngr n eekv zewi. 5 Q ngreLlAM vLer zLAyi. y BiikM vAtilukM avyi blm ki kM avAyi. BiikLi l A pNM aviewyA yi. 6 ehzHEbAniel sIEhA rAjAvieR ngr nziic EpAel n aver tk. OI kM ikmwM qlA ngreLyM jnteyyM n pUmAyM nzi ic@. 7pE qlA peLyM m@ vilpiwi sADneLyM n nmAyi sUic@. 8aen rH aEmArYrAjAA riniM n mi Enwi. EyAA ndiyew ki}H , aEAtA}H v r mt ehEApv t Mvery lM n kwi. 9 sIEdAniel jnt ehEApvte siErYA q viLi. aEmArYrAke atien esnI qANH viLitH. 10y smtliluM gielyAdi lum qlA ngrM n sV mAi. bAzA m}uvM sAyi ElM qeyiElm v}i mu}uv nEwtAi. sAyM qeyM bAzAniel oAgurAjAvieR rAjYi lAyi. 11bAzAniel rAjAvAyi oAgH. EA}uM jIviciri erPAyijnt yi orALANH ayA. u kilA yi ayAEwtH. ptimwi nIL vuM Rwi vItiyM atiAyi. aEAnY tAmsi rb n gr i Q ki EA}umH. EyAAndi ki} EdzM EdzM n n EwtAi. EdzieR BAgM {A
12aen

vnM 3+13-28

244
EpAel avH aview smADAnM nMver aver shAyik. qiH ni view {A ni t Q lE tiric@vrik. 21anrM {A EyAvEyAw pRu, Q ru rAjAAErAwH nieR eedvmAy yEhAv ecyHtti enAe nI sAiyANH. nI Evzi qlA sA%AjYELAwM yEhAv ate ec@M. 22Q EdzLiel rAjAAer BytH. kArNM nieR eedvmAy yEhAv ninEvi yM ec@M. EmAezy H H knAniEl Evznmil 23anrM qniEvi qe iluM EtYkmAyi ecA {A yEhAvEyAwu yAcic @ . {A pR u, 24 qeR yjmAnnAy yEhAEv, ayew B]tYnA {A. ayew atH - tkrvuM zvumAy kArY ew o ecRiy BAgM mAEm aH qEAw kAiyi@_evH qni RiyAM. ayEw EpAel atH-tk rvuM zvumAy kArY ecA miyiElA sViElA EveR eedv mil! 25EyAAndi mRic@kwH mRuk ryi nl mi kANA qe avdicAluM. mEnAhrmAy ml EdzvuM elbAEnAM kANA qe avdicAluM. 26pE ni mlM yEhAv qEAw vLer EkApici. qe iA EpAluM av Aiyil. yEhAv qEAw@ pRu, a mti! eti meA vAu pRytH . 27pisHgmlyew mkLiElu EpAvu k. pwiARuM vwM etM ki}M EnAk. nieR kk ekAH et lAM kAM. pE nineAriluM EyAAndiyew mRukryiEl EpAkAnAvil. 28nI EyAvyHH ni Ez nk. aven EA/Ahi ik. aven znAk. kArN emeA EyAvyANH jneL EyAAndiyew mRukryiEl nyi EtH. ninH nAwH kANAM. pE EyAv EvNM jneL Edzi El nyiA. EdzM eekvz mAi ati tAmsiA aver av shAyiM.

Eb, gAduEgAAH nki. a EA tA}Hvryiel aErAEvmt gielyAdiel mlEdzver avyiel ngr eewy l {A av nki. giel yAdieR pti mlEdzM av lBic@. 13gielyAdieR mE p tiyM bAzAEdzM m}uvM mn eyew EgAieR ptiH {A nki. (oAgieR sA%AjYmAyi bAzA. bAzAeR o BAgM a EAbH q viLie@. erPAyIM jntyew EdzM qM viLi 14mneyew e@. EgAi ni yAyI aEAbuEdzM m}uv qw. egrYewyM mAKA tYewyM atiiver EdzM vYApici. yAyI qAyi EdzM viLietH. atinA M bAzAnien yAyIrieR pN eL viLi.) 15gielyAdH {A mAKIri nki. 16gielyAdi rMBi lM {A Eb EgAiM gAduEgA iM nki. aEA tA}Hvryi niM yEbAndi ver EdzM vYApici. tA}Hvryew mYM o atirAyi. yEbAundi aEA nYew atiiyAyi. 17mmi w EyAAndi avew pwi AeR atirAyi. glIlwAkM EdzieR vwM cAvukw etmAyi. pisH g yew ml rivi vilAyi atH. av ki}EAA. 18 smyM EgAAH {A Q kln nki+ niew eedvmAy yEhAv ni vsiA EyA Andiyew Q tIr lM nki. qA EA niew pw yALik tew yDeLwH mH yi AEylukAer ndiyew mRukr yiEl nyiNM. 19 niew BArY mAM ikM pM (nin vDi peeniRiyAM) vi ew {A ni t ngr Lie tAmsiNM. 20 EyAA ndiyew mRukryi yEhAv av n mi sVmAA mH yi A EylukAer ni shAyiNM. yEhAv ni ecyH t t

245
29atinA EbH e pEyArieR mRukryiel tA}H v ryi n vsic@.

vnM 3+29-4+19

eedvieR niymLsriA jnELAwH EmAez pRy yi AEyEl, {A nie pWii niymM klnkM i k. av asric@ jIvik. an rM yEhAv, niew pUvikew eedvM, ni t EdzE EvzicH ni sVmAAM. 2qeR klnEyAwH ni oM Ec kEyA oM qw mA@kEyA ectH. {A ni t, ni ew eedvmAy yEhAvyew kln k ni asriNM. 3bAepEyAri yEhAv ecyHt etAeNH ni ku. niew eedvmAy yEhAv, lH vYAj eedvmAy bAlien* agmictinH niew jntey m}uv nziic@. 4pE niew eedvmAy yEhA vey agmic nieLlAvM M jIvi. 5qeR eedvmAy yEhAv qEAw@ klic niymM cM {A nieL pWiic@. ni Ev zic@ sVmAA EpA miyi niH asriAtM viD mANH Q niym {A nieL pWiict. H 6 Q niym EyAew asrik. tH ni jH { Ani kM sbuikmAeNH m@ rAjY A ktA wyAM. rAjY Liel jn Q niymeLi EkM. aEA av pRyM, yTA i Q mhArAjYe jnt yANH viEvkmtikM sbui kM. 7n ryH Ayi Ai EA new eedvmAy yEhAv new awAM. meA jnt yHM arM o eedvmil. 8 {Ani nieL pWiic niymM cM EpAel nl niymM cM eekvrivA mAM mhAy m@ rAjYmil. 9 pE ni Alu LAyiriNM! jIviciri kAlM m}uvM ni k kArY mR
b A knAnY rADici o vYAj eedvM.

ielH R vk. aArY niew meLyM EpriwAeLyM ni pWiiNM. 10niew eedv mAy yEhAvyew mi EhAErbu pvti ni ni divsM oA ik. yEhAv qEAw pRu, {A pRy EkA jneL viLic@ @k. anrM av mi yi jIvi kAlM m}uv qe ByAM driAM pWiNM. A rY av avew meL pWii kyM EvNM. 11 ni awvH pvtieR vini. kA zEALM pw tIyi pv t M jVlic@. kRu ki wiy EmGM @M Ayi. 12 anrM yEhAv agH n iyiniH niELAw@ sMsA ric @ . ErA sMsAri zbH d M ni Ek@eviluM o pvuM ni kAvA k}iil. o zbHdM mAEm AyiZ. 13yEhAv niELAwH teR krA pRu. p klnk av ni trikyM av asriA klikyM ecyHt. ru kl@kLi lAyi yEhAv krARieR niym q}utivc@. 14aEA yEhAv qEAwH, ni kwi vsiA EpA miyi ni pAliA m@ niymM cM nieL pWiiA klic@. 15 E h A E r b u p v t i vcH yEhAv agHniyiniH niELAw@ sMsAric E A ni aven kil . aview eedvM apiyA yi. 16 atinA sUicirik! vYAjeedveLEyA mEetiluM jIviyew timEyA Ai pApM ecyHtH sVyM nziAtirik. pux enEyA OIeyEyA EpAel EtAi o vi#hvuM AtH. 17 mi yi m]gieREyA kAz pR piyewEyA pi o timyM AtH. 18miyi } y qieReyiluEmA kwliel m/YieREyA pi o vi# hvuM AtH. 19 mkLi kAz E EnAi sUrYenyM cenyM neLyM kAz m@ vsH t eLyM kAEA i k. ni avey rADiA EriiewAtiriA EtYkM

vnM 4+20-36

246
EpAkA niLi Rc@Ep mAM avEzxiM. 28aview kliluM twi yiluM AeM kANAEnA Ek AEnA tiAEnA mNAEnA k}iyA mAy, mxYAiy EdvAer ni <xiM! 29pE Q anYrAjYLi ni niew eedvmAy yEhAvey tiryM. ni pU mnEAewyM AEvAewy mANH aEnVxieti ni aven keM. 30ni }i lAEA, etlAM ni sMB viEA, ni niew eedv mAy yEhAvyewywEH mwi vH aven asriM. 31niew eedvmAy yEhAv kNy o eedvmANH! av nieL aview Epiil. av nieL m}uv nziikymil. niew pUvi kmAyi tAAiy krA av mRkymil. eedvM ecyt H mhAkArY eLi ciik 32ti mH en mhAyet eiluM Ayi@EA? orilumil! puREkA@ EnAk. ni jni ti mH Ayi@ qlA kArY eLiyM ElAcik. eedvM mi yi mxYen s]xHwic kAlMver puREkA@ EpAk. ElAekevi ewyM sMBvic kArY EnAk. EpAel mhAy kArY qe iluM sMBvictAyi Eki@EA? l! 33eedvM agHniyini niELAw@ sMsAri ni EkkyM ni EA}uM jIvic i rikyM ec@! mAeiluM qeiluM aen sMBvici@EA? l! 34et iluM eedvM meA rAjYkwH o jntey tERtAA qeiluM mici@EA? l! pE niew eedvmAy yEhAv Q atH-ttY eLl A M ec@ ni ku! teR ziyM kM av ni kANic@t. amAxikmAy iykM atH-tM ni ku. yvuM dritM ni ku. 35tAnAN@ eedvemH nieL EbAY ewAnANH yEhAv ArY nieL kANic t H . avenEAel meA eedvmil. 36yEhAv nieL

ik. aetAe ecA ElAk iel m@ jneLyANH niew eedvmAy yEhAv avdiciri tH . 20pE yEhAv nieL QjipH t iniu ekAuvH av eR vizixH w jntyAiyirik yANH. u Lyi* kwH nieL tIyiniM yEhAv vliciRi rewiy EpAel yANtH . EA ni aveR vijntymANH! 21ni mlM yEhAv qEAw EkApic@. qni EyAAndi kw AnAvielH yEhAv R pRu. niew eedvmAy yEhAv ni t nl miyiElu EpAkA qnivAdmielH yEhAv qEA w@ pRu. 22atinA {Aniview Q miyi mriM. qni EyA Andi kwAnAvieliluM ni tAmsiyAet ndi kwH EdzM sVmAi aview tAmsiM. 23putiy miyi, niew eedvmAy yEhAv nimAyi Aiy krA pAliA ni iNM. yEhA vyew klnk ni asri NM. o pilu vi#hM AtH! 24qeA teR jnt m@eedveL rADi ni ew eedvmAy yEhAv evRu. av nzIkrNAgH n iyAvukyM ec@M! 25ni rAjYH vLerAlM tAmsiM. ni ikM Epr ikM AM. ni vyAM. ni niew jIvitM lyHMni qlArM vi#hM A M! aEA ni eedve EkApi ikyAyiriM! 26atinA {Ani EA ni mRiyi n. sVvuM miyM qeR sAikLA ! dxHtYM ni ecyHtA Evgi ni nziM! EA ni putiy EdzE EyA Andi kw EpA. pE ni etiluM vi#hmA iyA aview ni aDikkAlM jIviil. l! ni pUmAyM nziiewM! 27yEhAv nieL jniwyi citRiM. yEhAv nieL ayyH rAjYLiEl
L QjipHtieR o cihHnM.

247
o pAWM pWiiA av sV iniM teR zbH d M nieL Ekic @ . miyi av teR vliy agHni nieL kANikyM atiniH niELAw@ sMsAri kyM ecyHt. 37yEhAv niew pUv i ker sH E nhic @ . atinAlANH yEhAv nieL avew pigAmikLAyi etrewtH. atinAlANH av nieL QjipHtiniM EmAcii cM. av niELAewAmAyiri kyM teR mhAziyA nieL EmAciikyM ecyH t . 38ni mEA@ nIiyEA nieLA vluM zvumAy jntkeL yEhAv blM EyAgic @ mAi. avew EdzEH yEhAv nieL nyi kyM ecyHt. avew nAwH av ni tAmsiA t. aen te M ec@. 39atinA H, yEhAv eedvmA eNtH ni oAikyM sVIk rikyM EvNM. mkLi kAz iluM tAe} miyiluM avnA eedvM. meA eedvmil! 40 {Ani ni t aveR niymM kl n kM ni asrikyM EvNM. aEA niM piRA M qlA nkmAM. niew eedvmAy yEhAv ni t miyi ni vLerAlM jIvi kyM atH qAlEM niEwtA yirikyM ec@M.

vnM 4+37-5+6

EmAezyew niymH mKM 44EmAez yi AEyjntyHH eedv ieR niym nki. 45 Q vcn M niymM EmAez nkiytH av QjipHtiniM puR v ti EzxmANH . 46EbHepEyAri qtivzm tA}Hvryi EyAA ndiyew ki}E kryilAyiri EvyANH EmAez av Q niy m nkiytH . ehzH E bAni vsic aEmArYrAjAvAy sIEhAeR rAjYAyi av. QjipH t i ni vEA EmAezyM yi A EyjntyM sIEhAen EtAl i c @ . 47av sIEhAeR nAwH sVmAi. bAzAniel rAjAvAy oAgieR nAwM av kwi. Q rH aEmArY rAjAAM EyAAndi ki} ANH tAmsic i tH . 48 aEA tA}Hvryew arikilu aErAEv mt siriEyA* pv t M (eh EApv t M) ver a kiw. 49EyAAndi ki} EyAA tA}Hvr m}uv Q nAi ew. etH EdzM cAvukwver qi yi. ki}EAH pisH g pv t ieR viveryM vYApic i . p kln k EmAez yi AEyjntey m}uv viLic @ i avErAw@ pRu, yi AEyjnEm, {Ani ni ELAw@ pRy niymM cM Ekk. Q niym pWikyM tIc y AyM atH asrikyM ec@k. 2new eedvmAy yEhAv nmAyi EhAErbupvtivcH o krARuAi. 3new pUvik mAyl, mRicH nmAyANH yEhAv Q krARuAiytH- aet, iview jIviciri n qlAvmAyi. 4 mlyi vcH yEhAv niELAw mKAmKM sMsAric @ . agH n iyi niANv niELAw@ sMsArictH. 5pE ni agH n iey By. ni mlyiElu kyRukyA yil . atinA yEhAv pR niELAw@ pRyA {A yEhA vyH M niM wyini. yEhAv pRu+ 6 niew eedv
siriEyA sIEyA.

EmAez suryew ngr etrew 41anrM EmAez EyAAndi yew ki}Eryi m ngr etrew. 42oven yAcHCik mAyi vDic ov m ng rLielAi aByM Apic A ayA vDiewkyil . pE z@tmlM sUNM ecyHt ekAl yeliEl ekAl ecyHtvnH r kiU. 43EmAez etrew m ng r vyANH+ EbeR EgAi y smtlLiel Ebes; gAdieR EgAi gielyAdiel rAEmAH; meneyew EgAAew bAzAniel EgAlA.

vnM 5+7-25

248
awimkLAyiev kArYM mRtH. niew eedvmAy yEhAvyANH nieL teR mhAzi ekAH Qji pH t iniM EmAciic t H . av nieL sVtrAi. atinAlANH niew eedvmAy yEhAv zbH o viEzxdivsmAyi crivA klitH. 16ni niew mAtApitAeL driNM. niew eedvmAy yEhAvyANH niELAwH aen ec@vA kl i tH . Q kl n ni asricA ni vLer AlM jIviM. niew eedvmAy yEhAv ni t miyi niH qlA nkM AM. 17ni eryM ekAltH. 18ni vYBicArM ectH. 19ni oM EmAxHwitH. 20m@veri Nk pRytH. 21meAveR BArYey ni #hitH. aveR vIwH, vylu k aveR OI-pux awimk, aveR p, k}utk, oM #hitH. meArAEwtAy oM ni #hitH! jnH eedvByM pRu, pv t i ni owiy smyANH yEhAv niH Q klnk n kiytH. agHniyiniM EmGi niM kw iniM NH yEhAv niELAwH atYuc i sMsArictH. Q kln n t tiEzxM yEhAv oM riyAwi yil. teR vAk av ru kl@kLi q}uti qe lic@. 23mlyi tI kEv ni iniH zbHdM Ek@. anrM qlA mAM niew EgA ew EntAAM qeRyw v. 24av pRu, new eedvmAy yEhAv teR mhtVvuM tApvuM ne kANic @ ! av agH n i yiniM sMsAri n Ek@. eedvM ErAewiluM sMsA ric A atiEzxvuM ayAH w jIviAnAvuemH nLi ku. 25pE niyM new eedvmAy yEhAv nEAw sMsA ri EkA tIc y AyM nAM
22EmAez

mAy yEhAv {AnA. ni awimkLAyi QjipH t iniM {A nieL nyic @ . atinA ni Q klnk asriNM+ 7qeyl A et meA eedve ni rADitH. 8ni o vi#hvuM AtH. kAziElA miyiElA sm iElA oieRyM timEyA pwEmA AtH. 9 o trilu vi#heLyM rADitH. qe A niew eedvmAy yEhAv {AnA. qeR jnt m@eedv eL rADitH {A evRu .* qnietier pApM ec@ v qeR z@vAM. aver {A ziiM. avew meLyM ekAc@ meLyM avew meLyuM {A ziiM! 10pE qe sHEnhi vErAwM qeR klnkLsri vErAwM {A kANYM kA@M. yi rM tlmRver {A avew wMb ELAwH kNkA@M!* 11ni niL@ew eedvmAy yEhAvyew nAmM etAy rItiyi pEyAgitH. yEhAvyew nAmM eriluM etAyi pEyAgic A av ArnAyiriM. yEhAv aven nixHkLnAkymil. 12niew eedvmAy yEhAv klicEpAel zbH o viEzx divsmAyi ni criNM. 13}H c yi Ru divsM ni EjAli ecNM. 14pE }AM divsM niew eedvmAy yEhAvey driA vimdinmAyi cri NM. atinA divsM M EjAlieyAM ectH. niM ni ew puAM puimAM niew ngrLi vsi viEdzikM niew OI-pux awimkM oM o EjAliyM ectH! niew pM k}utkM m@ m]gM oM o EjAliyM ectH ! niew awimkM nieLEAel vimi A k}iyNM. 15 ni QjipHti
qeR ... evRu aTvA ashixH vAy eedvM-kAnA {AnA. pE ... kNkAuM aTvA qe sHEn hikyM qeR klnkLsrikyM ec@ yirNinAL@kELAwH {A kN kA@M.

249
mriM! BIkrAgH n i ne nzi iM! nm mriAnA#hmil ! 26tIyew nwni jIv eedvM sMsAritH neLEAel ver mAM EkkEyA ati EzxM jIvikEyA ecyH t iil ! 27EmAez, nI aw ecH new eedvmAy yEhAv pRyetAe Ekk. qiH yEhAv niEAw@ pRyetAe {ELAwH v@ pR yk. nI pRy { i kyM nI pRyetlAM asri kyM ecAM. yEhAv EmAezEyAw@ sMsAri 28ni pR yEhAv Ek@. yEhAv qEAwH en pRykyM ecyHt. jn pR {A Ek@. a ekAAM. 29avew ciAgti mARuEt {AnA#hic @ Z- mnS RH av qeR qlA klnkM asrikyM qe dri kyM ecNemH {A # hic@. anrM avM avew pigAmikM qM nyAM. 30jnELAwH tew wArLi El mwiEAkA ec pRyk. 31pE EmAez, nIyiview qeR aw nik. ql A kl n kM niymM cM {A niEAw@ pRyAM. nI av aver pWiiNM. {AnvH tAmsiA ekAw miyi vcH av aArY ec NM. 32atinA yEhAv ni nkiy klnk asri kArY i ni AluLAyirik. eedve agmitvsAnii tH! 33niew eedvmAy yEhAv niELAw@ klic mAie ni jIvik. aEA qlA n kELAewyM ni jIviAnAM. niEwtAy EdzH dIGkAlM ni jIviAnAvuM. qEA}uM eedve sE H nhik, asrik! niew eedvmAy yEhAv nieL pWiiA qEAw@ pR klnkM niymM cM veyAeyANH. ni tAmsiA Evzi EdzuvcH Q niym

vnM 5+26-6+11

asrik. 2niM ni ew pigAmikM jIvic i ri kAlmyM niew eedvmAy yEhAvey drik. {A ni t aveR qlA niymM kl n kM ni asriNM. ni aen ecyHtA putiy miyi ni dIGkAlM jIvi AM. 3 yi AEyjnEm, ic@ EkH Q niym asrik. aEA niH ql A nkM AM. niew pUv i kew eedvmAy yEhAv vAgHdAnM ecyHt EpAel niH aEnkM ik A kyM niew rAjYM aEnkM nkekAH niRyH ewkyM* ec@M. 4yi AEyjnEm ik! yEhAv new eedvmA. yEhAv ovEnyZ! 5 niew eedvmAy yEhAvey pUmn EAwM pU AEvAwM pU ziEyAwM wi ni sH E nhi k. 6 {A nii t Q klnk qlAyHEA}uM oAik. 7av niew ikeL tIcyAyM pWiik. niew vIiliri EA}uM v}iEy nwEA}uM Q kl nkeLi pRyk. kiwEA}uM q}u EiriEA}uM aveyi sMsA rik. 8 Q klnk q}ukyM av niew eekkLi ek@kyM qeR vcn oAiA av eniyi DrikyM ec@k. 9 niew vIwk ew kiLkLiluM kvAwLiluM av q}utivyHk. 10niew eedvmAy yEhAv niew pUv i krAy aAhAM, yisHhAH, yAEAbH qivErAwH o vAgHdAnM ecyHt. Q mi ni nkAemAyi yEhAvyew vAgHdAnM. yEhAv mi ni tM! vluM svumAy ngr; ni niiA ngr av ni tM. 11 ni ekAu vyHA nk niR vIwkM yEhAv ni tM. ni }i A kiNRuk yEhAv ni tM. ni nwA miriyewyM olIvieRyM EtA av
nk ... niRy H ewkyM pAluM Et emA}u q vAcYAM.

vnM 6+12-7+5

250
pHtjntEyAwM PREvAEnAwM PR EvAeR ekAArvAsikELAwM av en ec@tH { ku. 23new pUv i kH yEhAv nkiyiri vAgHdAnkArM Q mi nm ttinH av neL QjipHtiniM EmAciic@. 24 Q vcn asriA yEhAv nELAw@ klic@. new eedvmAy yEhAvey nAM driNM. aEA av ne qlAyHEA}uM nEyAew jIviAniwyAM. 25new eedvmAy yEhAv pREpAel n m}u v niymM asricA, n nel A kArYM ecyH e tH av pRyM.* AEy, eedvieR vizixw H jnt ni Evzic@ sVmAA EpA lEH niew eedvmAy yEhAv nieL nyiM. aEnkM rAxH\eL yEhAv ni Evi rM-hitY, gizY, aEmArY, knAnY, eprisY, hivY, eybUsY en nieLA vluM zvumAy }u rAjYeL rM. 2 niew eedvmAy yEhAv Q rAjYeL niew aDi kAri kI}ilAM. ni aver EtAliM. ni aver pUmAyM nziiNM. avmAyi o krA AtH. avErAwH kN kANi kymtH . 3 avrilAeryM vivAhM k}itH . m@ rAxH \ AriniH vivAhM k}iA niew meLyM avditH. 4kArNM, av ni ew meL, qe asri tiniM pitiriiM. aEA niew m m@ eedveL < xiM. yEhAv niELAwH vLer EkApikyM ec@M. av nieL Evgi nziiM. vYAjeedveL nziik rAxH\ELAwH ni ecE tH etAeyANH. avew yAg
5

ni nM. ni sm] mAyi hArvuM ki@M. 12pE vuM AluLAyi rik! yEhAvey mRtH. ni QjipHti awimkLAyieviluM yEhAv nieL QjipHtiniM EmAciic @ . 13 niew eedvmAy yEhAvey drikyM aven mAM <xikyM ec@k. av eR nAmi mAM ni tijH{ k ec@k. vYAjeedvew Ep k pEyAgiAtirik! 14m@ eedv eL ni agmitH. ni @M jIvi mxYew EdvA eryM ni piwrtH. 15niew eedvmAy yEhAv qM niELAewA mH. teR jnt m@ eedveL rADitH yEhAv evRukyM ec@! atinA ni m@ eedveL piwA, yEhAv niELAwH vLer EkApiM. av nieL mKnite nzi iM. 16myivcH ni yEhAvey prIic EpAel niew eedv mA yEhAvey ni prIi tH . 17niew eedvmAy yEhA vyew klnk ni tIcyAyM asriNM. av ni t qlA vcnM niymM as riNM. 18zriyM nl mAy kArY -yEhAvey sxH w nA kArY ni ec@k. aEA ni nlEt v. aEA ni kwecH yEhAv niew pUvik vAgHdAnM ecyHt nl mi sVmAAM. 19yEhAv pR EpAel te ni niew z@ eL aviewniM rM. eedvieR v ] ik ikeL pWiik 20BAviyi niew pu EcAdi EcAM, new eedvmAy yEhAv niH pEdzM niymM c M t. avyew aemANH? 21aEA ni puEnAw@ pRyNM, n QjipHti PREvAeR awim kLAyi. pE yEhAv aveR mhAziyA ne aviewniM EmAciic@. 22yEhAv mhM atHtkrmAy kArY ecyHt. Qji

yi

new ... pRyM aTvA eedvM klic EpAel te nAM aveR m}uv niym L@M EyAew asricA new eedvmA yEhAv nmH nItimAA q aMgIkArM nM.

251
pIWeL tkkyM avew sHmArkzilkeL kxNLAkyM ec@k. avew aEzrk* eviyiH avyew timk tkH tIyiwk! 6 qekAeA, ni yEhAvyew vizixHwjntyA. miyiel m}uv jnLiniM niew eedvmAy yEhAv nieL teR vizixHwjntyAtinH av ER mAmAyi etrew. 7yEhAv nieL sH E nhivAM etrewvAM qA kArNM? ni o mhAjntyAytinAll atH . ni ql A jntkeLAM qi Rv! 8 pE yEhAv teR mhAziyA nieL Qji pHtiniM EmAciic@. av ni eL awimini EmAciic@. QjipHtiel rAjAvAy PREvAni niM av nieL sVtrAi. kArNemeA, yEhAv nieL sHEnhi. mAvuml, niew pUvikErAwH av ecyHt vAgHdAnM avnH pAliEmAyi. 9atinA, niew eedvmAy yEhAv mAmANH eedvemM av en ni vizVsiAemM oA ik. av teR krA pAli . te sHEnhivM teR klnk asrivmAy qlA vErAwM av kANYM kA@. orA yirM tlmRkLilUew av teR kANYM kA@M. 10 te evRuver pE yEhAv zii. av aver nziiM. te evRu ver zii kArYi av sAvDAnmAyiriyil . 11atinA {A nii t kl n k, niym, c qiv as riA EtYkM ik. 12ni Q niymM ikyM nixHkxEyAew av pAlikyM ecyH t A niew eedvmAy yEhAv niELAw teR sHEnh ieR krA pAliM. niew pUvikH av nkiy vAgHdAn mANitH. 13av nieL sHEnhi kyM a#hikyM ec@M. av
a E z r k aEzrEdvtey driA pEyAgi k. ikAvA av a#hiemH jn kti yi.

vnM 7+6-20

niew rAjYe vLM. ni ew ikeL av a#hiM. niew vylukeL av nl viL vuekAH a#hiM. av ni DAnYvuM putiy vIuM q yM nM. av niew p H pikeLyM wkH AwkeLyM nki a#hiM. yEhAv niu nkAemH ni ew pUvikErAwH vAgHdAnM ecyHt miyi niH Q a#h eLlAM lBiM. 14ni qlAverA"M a#hi ewM. qlA BArYABAAM ikAM. niew pH 15niLiniH ikAM. yEhAv qlA ErAgeLyM qw kLykyM ec@M. QjipH t i nieL bADici mArkErAg nieL bADiA yEhAv a vdiil. pE ErAgH ni ew z@eL av ryAM. 16niew eedvmAy yEhAvyew shAyEAew ni EtAl i z@eL m}uv nziiNM. av ErAwH atApM EtAtH. avew EdvAer rADitH. kArNM, av o ekNiyANH - av niew jIvitM nziiM. teR jneL shAyiAem yEhAvyew vAgd H AnM 17 rAjY {L@EwtienA vlutANH . {een aver rAnAvuM? q ni mni pRytH. 18ni aver BytH. niew eedvmAy yEhAv Qji pHtiel PREvAEnAwM aveR jnt EyAwM ecyHttH ni oAiNM. 19av av nkiy vliy dri t ni ktANH . av ecyH t atH - ttYM ni ku. nieL QjipH t iniM EmAciiA yEhAv teR mhA ziyM kM pEyAgic M ni ku. ni By qlAvemtier niew eedv mAy yEhAv aEt zi pEyA giM. 20niLiniM reH oLiciri ver etrupiwiA ni ew eedvmAy yEhAv kwluk

vnM 7+21-8+11

252
vuM vinItrAkyAyi aveR lYM. niew iliriH av nRiyNmAyi. teR kl n k ni asriEA qRi yAM av #hic @ . 3yEhAv nieL vinItnAkyM ni vizAkyM ecyHt. aEA av ni mH aRiyAM niew pUv i kA oriluM kANAmAy mA* ekAH nieL tI@kyM ecyHt. yEhAv qinANieneyAe ecyH t tH ? kArNM, mxYer jIviitH aM mAmel H nieL EbADYe wA yEhAv #hic@. yEhA vyew vcnLilANH jIveR DArM. 4 }i nAl vxM niew vO p}kiIRiyil. kAluk nIv epAiyil . kArNM, yEhAv nieL sMric@! 5ni EviyANH niew eedvmAy yEhAv etAe ecyHt etH ni oAiNM. teR mken pWiikyM et@ ti kyM ec@ o pitAvienEA elyANH eedvM. 6niew eedvmAy yEhAvyew kl n k ni asriNM. aven piwkyM drikyM 7niew ec@k. eedvmAy yEhAv nieL ndikM Rvk m o nl miyiEl nyi. tA}H v rkLiluM mlkLiluM miyi niH evemA}u. 8EgAtuM yvvuM miriyM aimrM mAt LnArkm nAwH . olIevyM Etm nAwH . 9 aview niH sm] mAyi hArM AyiriM. aviwe pARk A. mlk LiniH ni ecu }iec wAM. 10niH tiAetlAM aview lBiM. aEA ni ni ew eedvmAy yEhAvey av ni nkiy nl miyew Epri sHttikyM ec@M. yEhAvyew v ] ik mRtH 11sUicirik. niew eedv mAy yEhAvey mRtH ! {A
mA yi AEyjnt nAl vxM m miyi alEA eedvM av nkiy viBNM.

eLver* ayec vrAM. aver m}uv av nziiM. 21 aver BytH, kArNM niew eedvmAy yEhAv niELAewAmANH. eedvM zM BItidAykmANH. 22niew eedvmAy yEhAv jntkeL ER e niew rAjYniM oAwiM. oywi ni aver nziiil. aen ni ecyHtA kA@m]g nipvmA ep M. 23pE rAxH\eL EtAliA eedvmAy yEhAv nieL shA yiM. av pUmAyM nziMver yEhAv yi aviwyi zy}mAM. 24avew rAjA Aer EtAliA yEhAv nieL shAyiM. ni aver ekAlNM. aEA av qeiluM jIvici tAyi ElAkM oAil. M nieL twyil. ni aver m}uv nzi iNM. 25avew Edvtimk ni tIyi vliecRiu dhiiNM. vi#hLiel sVEmA evi EyA ni sUiEtil. av ni sVmAieywkymtH . atH nieA ekNiyAyiriMa niew jIvitM lyH M. kArNM, niew eedvmAy yEhAv vi#heL evRu. 26 niY mAy vsHeLAM ni vIi ekAuvrtH, alApM niM atienEAel zpiewM. avey ni evRuNM! vi#h ni nziiNM! yEhAvey oAik {AniH ni t ql A klnkM ni asriNM. kArNM, aEA ni jIvEnA ewyirikyM o mhArAjYmAyi vL kyM ec@M. yEhAv niew pUvikErAw vAgHdAnM ecyHt mi ni lBiM. 2Q nAl ekAl AlM mmiyilUew eedvmAy yEhAv nieL nyic Q yA ni oAiNM. yEhAv nieL prIikyAyi. nieL

kw QcEyEyA EtnIcEyEyA EpAlu , o ANi. eedvieR dtenEA aveR mhAzieyEA view aM.

253
nii t klnkM niym M cM asriA i k. 12aEA ni DArALM B NM lBikyM tAmsiA nl vIw k lBikyM ec@M. 13niew pM ecriyAwkM EkAlAwk M DArALmAyi vLM. ni DArA LM eviyM sVvuM ki@M. qlAM ni DArALM lBiM! 14 aeny AEA ahriAetyiriA ni ik. niew eedv mAy yEhAvey ni mRtH . ni QjipHti awimkLAyi. pE yEhAv nieL sVtrA kyM aviewniH puRE nyi kyM ecyHt. 15vizAlvuM BIkrvu mAy mmiyilUew yEhAv nieL nyic@. vixAukM EtkM mmiyiluAyi! mi vrH o i evM EpAlumil A etyi. qA yEhAv ni pAR yiniM evM t. 16mmiyi yEhAv niu BiA mA nki- niew pUvik oriluM kiilA BNM. yEhAv ni eL prIic @ . qekAeA avsAnM niH qlAM nAyi vtinH yEhAv nieL vinItrA iyiri. 17qeR sVM zi yM k}ivuM ekAANH Q DnemlAM qni kiiytH. q mAM pRyAti rik. 18niew eedvmAy yEhAv ey oAik. niH ql A M ecA zi ttH avnAeNH oAik! yEhAv qinANi en ec@tH ? qekAeA H av ec@EAel niew pUvik nkiy krA pAliA av #hi! 19oriluM niew eedvmAy yEhAvey mRtH. m@eedveL oriluM piwrtH! aver rADi kEyA <xikEyA ectH. aen ecyH t A ni tIc yAyM nziiewemH {Ani ni mRiyi t. 20yEhAv niEvi m@ rAjY eL nzii. pE ni m@ eedveL piwA averEA el ni nziiewM! qekA eA, niew eedvmAy yEhA vey vi ni nii!

vnM 8+12-9+7

yEhAv yi AEyliEnAewA mAyiriM yi AEyjnEm ik! ni LiH EyAAndi Ruek kwNM. ni miyiEl kwH ni eLA vluM zvumAy jntkeL rNM. avew ngr vluM kAzM me mtiluvymANH! 2 avi we jn yrmvM z mANH. avrANH anAkY. ni veri aRiyAM. anAkYer EtAli A M sAYml q cAr A pRy ni Eki@ElA. 3pE, ni mE ndi kw EpA eedvmAeNM nzii agHniEpAelyANH eedvemM niH RiAM! rAxH\eL yEhAv nziiM. av aver ni mi vI}H M. aver ni puRE rM. ni EvgM aver nziiM. en sMB viemH yEhAv ni vA ti@H. 4niew eedvmAy yEhAv rAxH \ eL ni Evi puR AM. pE { vLer nlvrA yekAH yEhAv {eL view tAmsiAnAyi ekAuv q sVyM pRytH. atl kArNM! av dxHwArAy ekAANH. ni nl vrAy ekAl yEhAv aver puR AiytH. 5ni nlvM sA ikmAy ekAl ni aEA @ EpAyi avew rAjYM sVmA tH. ni kw ecl@EA ni ew eedvmAy yEhAv aview vsi ver avew dAM mlM puRAkyANH. yEhAvyHH tA niew pUv i krAy ahAmi EnAwM yisHhAiEnAwM yAEAbi EnAwM nwiy vAgHdAnM pAliA #hmH . aekAH 6niew eedvmAy yEhAv nl mi ni tAmsiA t. pE ni nl v rAyekAl atH . ni vLer kWinXdyrAeN tA stYM. yEhAvyew EkApM oAik 7niew eedvmAy yEhAvey mmiyi vc H ni EkApixH W rAiytH sH m rik! QjipH t i

vnM 9+8-27

254
kmi vcH {A kl@keL kxNLAi. 18anrM {A mu ecyHt EpAel qeR eni tRyi micH yEhAvyew mi nAl rAvuM nAl pkluM nmsH k ric @. {A qeiluM tikEyA evM wikEyA ecyHtil. ni a ekAwMpApM ecyHttinAlANH {A a ecyH t tH . dxic kArY ecyHtH ni yEhAvey EkApi ic@. 19yEhAvyew kw EkAp e {A By. nieL nziiA mAM EkApM avAyi. pE yEhAv vIuM qeR vAk ic @ . 20yEhAvyH ahErAen nziiAMmAM EkApM Ayi! atinA aEA {A ahErA EviyM Aic @ . 21niA iy kALiey Byr vsHt vien {A qw agH n iyi dhiic@. {Antien kxNLAi. atien {A wic @ epAwiyAi. anrM {A epAwi mlyi ni v ndiyielA}ui. AEyliEnAw epARuA EmAez eedvEAw Ai 22tEbr, m, kiEAH-hAv qiviwLi vc@M ni yEhA vey EkApixH W nAi. 23kAEdzHb Ey vi@EpAkA yEhAv ni ELAw@ pR ni asri c@mil. av pRu, mkLiEl ecH {A t lM qwk. pE niew eedvmAy yEhA vey asriA ni Ai yil. ni aven vizVsicil. aveR klney ni icil. 24{A nieL aRiEA mt ni yEhAvey asriA vistikyAyi. 25aen, {A nAl rAvuM nAl pkluM yEhAvyew mi nmsH k ric @ kiw. qekAe A nieL nziiemH yEhAv pRu. 26{A yEhAvEyAw A ic@. {A pRu+ qeR yjmAn nAy yEhAEv, ayew jntey nziiEt. av ayEwtANH. aH ayew mhAziyA aver QjipHtiniM EmAciic@ ekAuv. 27 ayew B]tYArAy yi

niM puRe amt viewey Mver yEhAvey asriA ni vistic @ . 8 EhAErbuml yi vcH ni yEhAvey EdxY ewi. nieL nziiAMmAM EkApM yEhAvyH Ayi! 9 ru pr kl@kAyi {A mlmkLi El kyRi. kl @ kLiElANH yEhAv nimAyi Aiy krA q}uti vc i tH . {A nAl pkluM nAl rAiyM mlmkLi ti. {A qeiluM tikEyA wikEyA Ayil . 10 yEhAv pr kl @ k qni nki. kl@kLi yEhAv teR klnk teR virlu ekAH q}uti. ni mlyi sELicEA agHniyi niH eedvM niELAw@ pRetlAM av kl@kLi q}uti. 11nAl pklukewyM nAl rAvukewyM avsAnM yEhAv qni pr kl @ k t. krA RieR kl@k. 12 anrM yEhAv qEAw pRu, EvgM q}uEH tAE} EpAvuk. QjipHtiniM nI ekAuv jn sVyM nzi . av EvgM qeR klnk asritH niiyiri! av sVMekAeA vi#hm Aiyiri. 13yEhAv yMwi qEAw@ pRu, ver {A nirIic @ . av vLer kWinXdyrANH! 14 v ew Ep EpAluM M oAiA viDM {Aniver nziie! an rM {A niiniH verA vluM zvumAy meA rAxH\e s]xHwiM. sV kALi {A tiric@ mlyiRi. ml agHniyi qriykyAyi. krARieR ru kl @ kM qeR eekkLiluAyi. 16{A EnAi yEA ni niew eedvmAy yEhAvyH e tier pApM ecyH t i . sVM i niAiy kALiey {A ku. yEhAvey asritH ni EvgM nii! 17 atinA {A ru pr kl@kemwkyM av nileRi ykyM ecyHt. aview niew
15anrM

255
aAhAmiEnAwM yisHhAiEnAwM yAEAbiEnAwM au ecyH t vAgHdAnei oAik. av q kWinXdyrAeN mR. av ew dmAeLEyA pApeLEyA EnAAtiri. 28nI nieR jntey ziic A QjipH t kA en pRyM, tA vAgHdAnM ecyHt miyi ElH teR jntey ekAuEpAkA yEhAvyH k}iil . av aver evRu. atinA aver ekAl A av mmiyiEl ekAuEpAyi. 29pE, yEhAEv, av nieR jntyANH. av niER tANH . nieR mhAziyA nI aver QjipHtiniM puRE ekAuv. putiy zilAPlk aEA yEhAv qEAw@ pRu, dYe ru kl@k EpAel ru zilAPlk nI mRi ecwk. qiH nI ml kyRi qeR awE vrik. twi ekAH o epkvM Ak. 2 dYe kl@k Li- nI epAic v - q}utiyi aEt vAk {A vyiluM q}utAM. nI Q kl@k epki vyHNM. 3atinA {A kEvlkwi ekAH o epkmAi. pr ru kl @ k dYEEpAel {A evieyw. anrM {A mlmk LiEl kyRi. pr ru kl@kM kielw. 4 yEhAv tA me}u tiy aEt vAk kl @ kLi el}uti. ni mlyi wiyEA agH n iyiniekAH niELAw@ pR p kl n k. anrM yEhAv zilAPlk qni nki. 5 {A mlyiniiRi v. Plk {AAiy epki vc @ . av ati vyH AnANH yEhAv qEAw@ klictH. kl@k EA}uM epkiluH. 6yi AEyjnt ebEn-A jntyew kiNRukew smIp niH EmAsryiEl EpAyi. ah ErA aviewvc @ mric @ . aven aview awkyM ecyH t . ah ErAeR AnH ahErAeR pu qelyAsA puErAhitnAyi. 7an

vnM 9+28-10+12

10

rM yi AEyjnt EmAsryi niM dH E gAdyiEl EpAyi. dH E gAdyiniM av eyAtH b eyiEl EpAvukyM ecyHt. ndi kew EdzmAyi atH. 8 aEA ElviEgAAer teR vizixH w EjAlikAyi m@ EgALi niM yEhAv Evtiric@. yEhA vyew krARieR epkM* m kyAyi avew EjAli. av yEhAvyew mi puErAhitrAyi <x nwkyM ecyHt. yEhA vyew nAmi jneL a#hi EjAliyM avAyi. M av viEjAlik ec@. 9atinAlANH ElvYH * m@ EgAeLEAel miyi vItM lBiAtH. ElvYH tew vIt mAyi yEhAveye kii. ni ew eedvmAy yEhAv avH vAgHdAnM ecyHtM a te. 10dYE EpAel {A nAl rAvuM nAl pkluM mlyi ti. oriwi yEhAv qe ic@. nieL nziiEtilv ni yic @ . 11 yEhAv qEAw@ pRu, ecH jneL avew yAyi nyik. av nemH av ew pUvikErAw {A vAgHdAnM ecyH t miyiElH av EpAyi vsie. yTAi yEhAv qA#hi 12yi AEyjnEm, ni ik! niew eedvmAy yEhAv ni LiniH qANH yTAi #hitH? aven ni dri kyM av pRy ec@ky mANH yEhAv tIitH. ni aven sH E nhikyM niew eedvmA yEhAvey pUmn EAwM AEvAwM wi <xi
krARieR epkM aTvA sAYepkM. p klnk q}utiyiri kllk k eA_ Q epki yi A Eyjnt sInAyimmiyilAyi EA eedvM avErAewAmAyi q kANi kArYL@M eA_. ElvY Elviyew EgAA. eedvAly i puErAhiter shAyikyM BY r BrNwe shAyikyM ecyHti av.

vnM 10+13-11+8

256
zi n EpAel anvDi yAi. yEhAvey asm H rik atinA ni niew eedvmAy yEhAvey sHEnhi NM. av ecA pRy kArY ni ecNM. aveR niy mM cM kl n kM ni qlAyHEA}uM asriNM. 2 ni ew eedvmA yEhAv nieL pWiiAnAyi ecyHt qlA mhAkA rYM ni H oAiNM. aArY kAkyM avyilUew jIvikyM ecyH t tH niLANH , niew ikLl . yEhAvyew mAhAYM ni ku. av q knAeNH ni ku. av ec@ zmAy kArYM ni ku. 3 av vic atH - t tY ktH niLANH, niew ikLl. QjipHti aviwe rAjA vAy PREvAEnAwM m}uv rAjYEA wM av ecyHt kArY ni ku. 4QjipHtEsnEyAwM avew tirkELAwM rTELAwM yEhAv ecyHt kArY niLANH ktH, niew ikLl. av nieL piwkyAyi. pE ecw liel evA mwieAH yEhAv aver twytH ni ku. yEhAv aver pUmAyM nzii tH ni ku. 5niLiview qMver mmiyi niew eedvmA yEhAv niEvi ecyHt kArY m}uv ktH ni LANH, ikLl. 6EbeR wMb iel qlIyAbieR mLAy dATA EnAwM abIrAmiEnAwM qA yEhAv ecyHtetH ni ku. mi piLH aver vi}uutH yi AEyjnt m}uv ku. atH avew wMbeLyM avew wAreLyM avew m}uv B]tY eryM m] g eLyM a vi}ui. 7yEhAv ecyH t mhAkArY ktH niLANH, niew ikLl. 8atinA {Ani pRy qlA kl n kM ni asriNM. aEA ni zrAM. aEA ni EyAAndi kwAM ni piwicwA tARAyi ni

kymANH eedvM niLiniH tIitH. 13atinA {Ani ni t yEhAvyew niym M klnkM ni asrik. Q niymM klnkM niew nyH EviyutANH. 14ql A M niew eedvmA yEhAvyEwtANH. sVM atYu tsVM yEhAvyEwtANH . miyM atilu vsHtM ni ew eedvmAy yEhAvyEwtANH . 15yEhAv niew pUviker vLer sHEnhic@. av aver sHEnhi c ekAANH nieL, avew pigAmikeL, av teR vi jntyAyi etrewtH . mEet iluM jn pkrM av nieL etrew. niLiEA}uM av eR etrewevrANH. 16kWinXdyrAyiritH . ni ew Xdy yEhAvyH nk. 17qekAeA yEhAv ni ew eedvmA. EdvADieedvvuM kADikAvuM avnA. avnANH mhAeedvM. blM z mAy EpArALiyANH av. yEhA vyH oAErA vYiyM oEpA elyANH. av teR mnS mAA pNM sVIkriARil. 18mAtApitALi lA ikeL av shAyi. viDvkeL av shAyi. new rAjYe viEdzikeLEAluM av shAyi. av av BNvuM vOvuM n. 19ati nA niM viEdzikeL sHEnhi NM. qekAeA niL@M QjipHti viEdzikLAyi. 20ni niew eedvmAy yEhAvey drikyM aven mAM rADikyM ec@k. ori luM aven evwiytH. niew tijH{k aveR nAmilAyiri NM. 21ni vA}HEtH yEhA vey mAmANH. avnANH niew eedvM. av niEvi mh M atH - tkrvumAy tY ecyHt. aveyAe ni ni ew sVM kk ekAH ku. 22niew pUvik QjipHtiEl EpAyEA ek q}up EpEr AyiZ. EA niew eedvmAy yEhAv nieL kA

11

257
rAjYE EvziAM k}i yM. 9 anrM ni dIGkAlM rAjY jIviM. niew pUvi kM avew m}uv pigAmi kM EdzM yEhAv vAgHdAnM ecyHttANH. aEnkM nk niR* o nAwANtH . 10 ni lBiA EpA EdzM ni v QjipH t EpAlu lml . QjipH t i ni vik nw kyM niew kAlupEyAgic H EtAiniM atinH evemA}i kyM ecyHt. ni o pcRi EAiel EpAel niew vyluk nnc@. 11qA ni wen lBiA EpA lM a EpAlutl. yi AEyli mlkM tA}H v rkmH . kAzniM ep@ m}yiniH EdzinH evM lBi. 12niew eedv mAy yEhAv Edze pripAli ! niew eedvmAy yEhAv EdziEm vxieR rMBM mt avsAnM ver nirI NM nw. 13 y E h A v pRy, {A nii t klnk ni EyAew EkNM. ni ni ew eedvmAy yEhAvey sHEnhi kyM pUmnEAwM AEvA wM ew <xikyM EvNM. ni aen ecyHtA, 14zriyAy smy niew EdzH {A m} epiAM. zrtH k Alm}yM vs kAlm}yM {A ayyHM. aEA ni DAnYvuM puvIuM qyM EzKriAM. 15niew p Ayi niew vylukLi pul@ vLM. ni sm]mAyi B NvuM AyiriM. 16pE oAik! oriluM ni ew mnH ElABninwimewtH. m@ eedveL <xiAM rA DiAM EpAktH. 17 ni aen ecyHtA yEhAv niELAw vLer EkApiM. av kAzM awyH kyM m}yilAtAkyM ec@M. nl EdzH viLvuAkymil . yEhAv ni t nl Edz ni eevkAet te mriM.
a E n k M n k n i R pAluM EtM o}u q vAcYAM.

vnM 11+9-28

18{A t Q klnk oAi k. av niew mni sUi k. Q klnk q}uti a ni ew eekkLi ek@kyM niew eniyi a DrikyM ecyHtA qeR niym oAtinH ni eL shAyiM. 19 niew ikeL Q niym pWiik. ni vIwkLiliriEA}uM v}iyilUew nwEA}uM kiwEA}uM q}uE EA}uM Q kArYeLi pRyk. 20Q niym niew vIwkew kiLkLiluM kvAwLiluM q}uti vyHk. 21aEA niM niew ikM, yEhAv niew pUvi kAH vAgHdAnM ecyHt miyi vLerAlM jIviM. miEm kAzmAyiriiwEALM kAlM ni aview jIviM. 22{A niELAw piwvA pR oAErA klnyM asriA ni ik. niew eedvmA yEhAvey sH E nhikyM aveR qlA mALiluM aven piwkyM avEnAw vizVsHtt pulkyM ec@k. 23aEA ni EdzE Evzi EA yEhAv m@ jneL aview ni puRAM. nieLA vluM zvumAy jntkeweylAM miyM ni sVmAM. 24ni nw EpA lemlAM niEw tAM. niew mi et mmiyi niH vwH elbAEnA ver vYApi ciriM. ki}H yIsundi mt mDYDrNYA}i ver vYApic i riM. 25nietier niA ovmA kil. ni lE Evzi EA av nieL BytinH niew eedvmAy yEhAv w yAM. yEhAv niELAw mH vAgHdAnM ecyHtM atANH.

AEylieR etrew+ a#hEmA zApEmA 26{Ani niH a#hEmA zApEmA etrewA avsrM t. 27 {A niELAwi pR, niew eedvmAy yEhAvyew kl n k ic H asric A niH a#hM lBiM. 28qA Q kl n k asriAtiA

yi

vnM 11+29-12+12

258
4av avew EdvAer rA Di rItiyi ni niew eedvmA yEhAvey rADi tH . 5 niew eedvmAy yEhAv niew EgAiwyi o vizixH w lM etrewM. yEhAv aveR nAmM aview vyHM. ni l ecH rADn nwNM. 6 ni aview EhAmyAgM blikM niew viLvukewyM m]gewyM pi elAM niew visAn M yEhAvyH Enc nwiyi @ sAnM smiA ni LA#hi viEzxsAnM niew kAlii piR dY jAtm]geLyM ekAuvrNM. 7ni M niew wMbAMgM aview omiciH hArM k}iNM. ni ew eedvmAy yEhAv aview ni ELAewAM AM. aview ni EjAli ecyHt qlA vsHtM p vcH hAdiNM. niew eedvmA y yEhAv nieL a#hic@ev M nl sADn av ni tevM ni oAiNM. 8nAM ver rADn nwi yi rIti ni wrtH. EA ver nELAErAM avrvi xHwe rItiyilANH eedve rA DictH. 9 qekAeA niew eedvmAy yEhAv vAgHdAnM ecyHt smADAnmiyiElH nAM niyM Evziciil. 10pE ni EyA Andi kwH yEhAv ni t nAi jIviNM. yEhAv niH niew qlA z@Li niM vimM trikyM ec@M. ni 11 anrM suritrAyiriM. yEhAv teR vilmAyi oriwM etrewM. yEhAv teR nAmM aview ApiM. aviEw {A kli qlA sADnM ni ekAuvrNM. niew EhAm yAg, blik, viLvieRyM m]g ewyM pielAH, viEzxsA n, Enck,* niew kAli i piR dYjAtm]g qi veylAM ni ekAuvrNM. 12 lEH niew ik, Esv

ni zApM lBiM. atinA eedvmAy {A klic pAtyi jIvi nitH . m@ eedveL piwkymtH . niH yEhA vey aRiyAM. pE EdvAer niRiyil. 29niew eedvmAy yEhAv nieL niew EdzEH nyiM. ni tAmsiyAet aview Ev zicH EdzM sVmAM. aEA nI egrisiMmlmkLiElu EpAvu kyM jn a#h aviewniM vAyikyM EvNM. anrM nI bApv t i kyRi aviewniH jn zAp M vAyik. 30Q pv t EyAAndiyew mRukryi EyA AtA}Hvryi knAnY vsiiw ANH. Q mlk pwiAERA tiri H gigApNinwH EmAer yew oA mrLiniDikM ak elylAet iti ec@. 31ni EyAAndi kwNM. niew eedvmAy yEhAv ni t mi ni qwNM. mi ni EwtAM. ni aview tAmsi EA 32{Ani ni t niymM cM sUHmtEyAew asriNM. eedve rADiALL lM etlAmANH ni niew putiy EdzH asriE niymM cM. aview vsi iwEALM kAlM niLv EyAew asrik. niew pUvikew eedvmANH yEhAv. niH Q lM ntH yEhAvyANH . 2EA aview vsi jntk LiniH ni lM sV mAM. Q rAjYLiel jn av ew EdvAer rADi l eLlAM ni nziiNM. l y pv t LiluM, mlk LiluM hritv] c @ viluM NH . 3avew yAgpIWM sHmArkzil kM ni tkNM. avew aEzrk ni kikyM avew EdvtimkeL kxN LAyi mRiciwkyM EvNM. aen lniM avew Epk ni wc@ nIM.

12

n i L @ e w . . . E n c k aTvA dzAMz . v. 14+22-29 kAk.

259
k, niew pNLi vsi ElvY qivereyl A M ekAuv rik. (Q ElvYH sVmAyi mi lBiil.) aview niew eedv mAy yEhAvEyAewAEcH hA dik. 13kAiweAe ni EhAmyAg nwielH R vk. 14 niew EgAiw yi yEhAv teR vizixHwlM etrewM. niew EhAmyAg aview nwkyM {A pR kArY aview mAM ec@kyM ec@k. 15qviewyAyiAluM niH klmAnienyM puimAnienyM EpAely nl m] g eL ekAu BiAM. niew eedvmAy yEhAv tEpAel vzY insricH niH Rci tiAM. iyvM lAvM Q Rci k}iAM. 16pE rM ni witH. rM ni evM EpAel tRyielA}iNM. 17ni tAmsiiwH ni tiA pAwilA cilH. av vyANH + eedvi niew DAnYieR BAgM, eedvi niew puvIieRyM qy ewyM BAgM, kAliielyM ipielyM dYjAt, eedvi Enck, eedvi ni ekAwAEzi v}ipA wkM mEetiluM sAnM. 18 v}ipAwk niew eedvmAy yEhAv niELAewAm l vc @ EvNM, atAytH , niew eedvmA yEhAv etrew l vc@ EvNM ni tiA. aview ni niew puA, puimA, B]tY, niew pNLi vsi ElvY qi vErAewAM eci EvNM Bi A. aview niew eedvmA yEhAvEyAewAH h A dik. niL@ew aVAnPlLi sEA xik. 19pE Q BN ElvYmAyi ni pvyH eH R vk. ni ni ew nAi vsi yM kAlM en ec@k. 20-21niew rAjYM vlutAemH niew eedvmAy yEhAv vAgHdA

vnM 12+13-29

nM ecyH t i@H . yEhAv en ec@EA av teR vizixHw vstiyAyi etrewiw niH vLerykelyAyiriAM ni vsitH. ni aen akel yiriEA Rci tiA # hievi ki@ mAMsM ni BiAM. yEhAv ni ti@ kAlii niEA ipi niEA ni et iluM o m] g e ekAl @ k. {A niELAw kl i c Q rItiyi ec@k. ni tAmsiiw vcH Q mAMsM qEA EvNemiluM ni BiAM. 22klmAnieREyA puimAnieREyA mAMsM tiEA elte niH Q mAMsM tiAM. iyvEnA lAvEnA EvNemiluM aen ecAM. 23pE rM BiielH RA k. qekAeA jIv r ilA. aEA}uM jIv mAMsM ni BitH . 24ni rM BitH . rM ni evM EpAel nileA}iNM. 25atinA rM k}itH. yEhAv zrieyu pRyetM niH ecAM. aEA niM pigAmikM nl sMBviM. 26ni yEhAvyH e eiluM viEzxv}ipAwk Enevi atH niew eedvmA yEhAv etrew l vc@te nkNM. ni o Enc nw EA sAnM eedvi sm iA l ni EpAk NM. 27 aview EvNM ni EhAm yAgM nwA. v}ipAwAyi rvuM mAMsvuM niew eedvmA yEhAvyew yAgpIWi ai k. m@ blikH ni yEhA vyew yAgpIWi rM o}ik. pie niH mAMsM BiAM. 28{A ni t klnk a sriA EtYkM ik. nlM niew eedvmA yEhAvey Itiew zriyAy kArYL@M ec@EA niM pigAmik eml A M qAlvuM nyA kyM ec@M. 29ni m@vriniM niL@ ew mi eekvzewA EpA.

vnM 12+30-13+13

260
ew eedvmAy yEhAvyH e tier tiriyA av niELAw@ pRu. ni awimkLAyi QjipHti niM nieL ekAuvM yEhA vyANH. niew eedvmAy yEhAv niELAw@ kl i c jIvitrItiyi niM vYticliA ayA nieL Eriic@. atinA ti ni ew jnLiniM lAtAvA aven ni vDiNM. 6niELAwH awm orA cil EA m@ eedveL rADiA nieL rhsYmAyi EriiEcAM. a cilEA niew sVM sEhAdrEnA puEnA puiEyA ni sHEnhi BArYEyA A suXEA yiriAM. nm EpAyi mu eedveL <xiAM qH vYi pREAM. ni M niew pUvikM oriluM aRiuwA EdvArANitH. 7ni @m m@ lLi vsi vew EdvArANiv. cil awM cil akelymANH. 8ayA ELAw ni alitH. aven itH . avEnAw shtpi kymtH. aven evRuet viwtH. aven sMrikymtH. 9-10atH! ni vYiey vDiNM! ni Lven kelRiu ekAlNM. aven qRiyA kelw dY vYi nIyAyiriNM. anrM qlAvM aven qRiyA kl @ keLwNM. pie, qlAvM aven kelRiu ekAlNM. qekAeA ayA nieL niew eedvmAy yEhA vyiniM vYticliiA mi c@. niLwimkLAyi QjipHti niM nieL EmAciictH yEhA vyANH . 11aEA ql A yi A EyAM EkkyM ByewkyM ec@M. pie av o tiyM ecil. nziieEw ngr eedvmAy yEhAv ni vsiA ngr t. cilEA ni Q ngrLielA ieni cI vAk Eke vrAM. 13niew sVM rAjYArAy cil tew ngrvAsikeL dxHv]ik EriitAyi
12niew

niew eedvmA yEhAv ni Evi aver nziiM. aver ni Edzu niEAwicH ni Lview tAmsmAM. 30ati EzxM sUicirik! avew vYAjeedv eL rADikey ekNiyi vI}tH. sUik! vYAjeedv ewywH shAyi EpAktH. av Q EdvAer rADic@. ati nA {AM aente rADn nw M. q pRyAtirik. 31ni ew eedvmA yEhAvEyAwH a ectH. aen eedve rADi tH ! qekAeA av yEhAv evRu qlA cIArY M ec@. av tew ik eLEAluM avew EdvA bli yiARuH! 32{A kl i c e tl A M ecA ni ik. {A pRv EyAwH qeiluM EckEyA atinieAM qwkLykEyA ectH. vYAjvAckA o vAckEnA, sVpHn vYAKYAni ovEnA nieL smIpiec vrAM. tA orwyALEmA atH-tEmA kANiAemH av ni ELAw@ pRe vrAM. 2 ayA ni ELAw@ pR awyALEmA atH-tEmA cilEA sMBviec vrAM. qiH av niLRiyA m@ eedveL piwrA niELAwAvzYeeM vrAM. av niELAw@ pRyM nmH EdvAer <xiAM. 3ayAeL ecvieAEtil . qekAe A niew eedvmAy yEhAv nieL prIikyANH . ni aven pUXdyEAwM pUA AEvAwM wi sH E nhiEA qRiyA yEhAvyH #hmH! 4niew eedvmAy yEhAvey ni piwrNM! aven bmA nik. aveR klnk asri kyM av pRyEAel v ikyM ec@k! yEhAvey <xikyM oriluM aven EpiAtirikyM ec@k. 5vAckEnA sVpHn vYAKYAtAEvA oe yi vven ni vDi kyM EvNM. qekAeA, ni

13

261
ni EkM. av tew ng rvAsikELAw@ pREAM, nm EpAyi mu eedveL <xiAM. ni meAriluM Eki@EpAlumi lA EdvArANv. 14 aeneyA vA EkA a zriyAENA qH k}iy qlA viDiluM aEnVxi NM. a stYmAeN ni mnilAyA-arM ekAwiy sMBvM Aey ni EbADYmAyA15 ngrilu ql A veryM ni ziiNM. aver m}uv ni vDiNM. avew m}uv m]geLyM ni ekAlNM. 16an rM ni vilpiwi ql A sADnM EzKricH ngrmYi elw ekAuEpAvukyM ngrvuM atiluvyM @kLykyM EvNM. atH niL@ew eedvmAy yEhAvyHH o EhAmbliyAyiri M. ngrM o nYmAy knyAyi mARNM. ngrM pie oriluM niiewtH . 17 ngrilu etlAM nziiA eedve li NM. atinA avyielAM ni eekvzM vyHtH. Q kln k ni asricA yEhAv niELAw EkApM avsAniiM. yEhAv niELAw kNAmynA yiriM. avnH niELAw shtApM EtAM. niew pUvikAErAw vAgH d AnM ecyH t EpAel av niew rAjYe vlutAM. 18 ni ew eedvmA yEhAvey vi kyM {A nii t kl n k ni asrikyM ecyHtA eneyAe sMBviM. niew eedvmA yEhAv zri ey pRy kArY ec@k. AEy, eedvieR vijnM niew eedvmA yEhA vyew mLANH ni. ni Li eriluM mriEA ni sVyM mRiEvliEcA QrM ecyHEtA d+KM kwiitH . 2 qekAe A, ni m@vrini vYtY sHtrANH. ni yEhAvyew vizi xH w jnmANH . ElAkiel m}uv jnLiniM eedvM nieL teR vijntyAyi etrew. yi

vnM 13+14-14+21

14

yi AEylukA tiA avdici @ BNM 3yEhAv evRu oM ni BitH. 4 ni pRy m]geL ni tiAM. p, ecriyA wk, EkAlAwk, 5 puimA, kl mA, kwmA, kAAwH, ecRumA, ml yAwH, kvrimA. 6 rAyi piL L ukLvyM ayviRvymAy m] g eyM ni tiAM. 7qA okM, my, }imy qivey titH. av ayviR emiluM avyHH piL Lil. atinA m]g niH BNml. 8 pikeLyM ni Bi tH. avyHH piL Lue iluM av ayviRARil. atinA pik ni BNml . piyew Rci tikEyA atieR m]tEdhe sHpzikEyA EpAluM ectH. 9eckiLyM eclum mInienyM ni BiAM. 10pE eckiLyM eclumilA o jljIvieyyM ni BitH. a ni BNml. 11iy piey ni tiAM. 12 pE ni pRy o piEyyM ni titH+ k}uk, ecH , kwRAi, 13cAli H, pM viluvyM 14ql A rM kAvtiAkM 15ekA m, puH, kwA qlArM pM 16ecRiy mkM vliy m kM 17mmiyiel mkM {AR ikM LEA}iyM kwikM 18bkM, ql A rM ikM cEkArvuM nricIRuM. 19ciR qlA kIwM a LANH. atinA avey titH. 20pE iy piEyyM ni tiAM. 21sVyM c m]geLyM titH. c m] g eL ni viEdzi ekAwk, avnH a tiAM. ael i atien av viAM. pE ni atien titH . q ekAeA ni niew eedv mAy yEhAvyEwtANH. ni av eR vizixHwjntyA. Awien atieR tyew pAli pu}utH.

vnM 14+22-15+9
22ql A

262
Len ecyHtA, niew eedvmA yEhAv nieL skliluM a#hiM. kwemA}ivieR vxM ql A vxewyM aY i ni kw q}uti NM. 2enyANH ni a ecEtH+ meA yi AEykArnH pNM ekAw ql A vM kwM q}utiNM. kwM tiric i w yH A ayA o sEhAdrEnAwH (yi AEylukArEnAwH ) vzYew tH . qekAeA vxM kw q}utiNemH yEhAv pRiri. 3o viEdziEyAwH niH kwM tiricwyHA pRyAM. pE, meA yi AEylukAr ni ELAw vAiy kwM EpiNM. 4niew rAjYH driAAktH. kArNM yEhAvyANH niH Q EdzM ttH. yEhAv nieL nA yi a#hikyM ec@M. 5qA niew eedvmA yEhAvey ni asricAEl aeneyA e sMBvi. {A niELAwi pR klnkeLlAM ni atIv EyAew asriNM. 6aEA niew eedvmA yEhAv vAgH d AnM ecyH t EpAel nieL a#hiM. aEA m@ rAxH \ M kwM ekAw DnM ni AM. qA niH ri niM oM kwM vAukyM Eviv ril. aEnkM rAxH\Em ni BrNM nwM. qA rAxH\ eLAM nieL Briil. 7niew eedvmA yEhAv niu n miyi tAmsi EA, niiwyi o dri Aey vrAM. ni sVArA ktH. drinAy mxY shA yemiA ni mwitH. 8 av EnAewAM p vyHtinH ni tARAkNM. av Evetl A M ni kwM ekAwNM. 9viEmAcnieR vxmAy }AM vxM aw q ekAumAM oven shAyiA mwitH. a rielA ti niew mni EvziA EpAluM wnktH . shAyM vzYmAyveni a

pielA nk vxvuM niew vy lukLi viLvieR pielA vItM EzKriNM. 23anrM ni, yEhAv teR viBvnmAyi etr ew lE ecl N M. niew eedvmA yEhAvEyA ewAAyirivAnANH ni aEAu ecEl tH . aview vc H ni niew viLvieR pi elAH BiNM- DAnYieR pielAH, puvIieR pi elAH , q, niew kAli iluM ipilumAy kwi Uluk. aen ni niew eedvmA yEhAvey bmAni A qEA}uM oAiNM. 24pE lM ni eceA nAvA drilAyiriAM. yEhAv ni#hic@ t DAnYieR pielAu m}uv aEAu m ekAuEpAkAM piey vril . aen vA, 25niew vItM vik. kiiy pNM yEhAv vi g]hmAyi etrew lE ekAuEpAvuk. 26p, ecri yAwH , vIH , mdYM aTvA mee iluM BNM qien nii xHwm vAA pNM pEyA gik. qiH ni wMbAMg ELAewAH yEhAv teR viBvn mAyi etrew l vi H eedvmAy yEhAvEyAewAM hAdEAew a Bik. 27 pE niew pNLi vsi ElvYer mRAtirik. niew BNM avErAw pvyHk. q ekAeA ni EpAel avH Edzi pil. 28ql A m vxewymv sAnM, niew viLvieR pi elAH vxE Evi smA hrik. BNM niew pN Li m@vH pEyAgi viDM sUik. 29 BNM ElvY tANH. kArNM, avH t EwtAyi o Edzvumil. Q BNM niL@ew pNLiel atAvzY m m@vwi EviyANH . viEdzikM viDvkM anAT ikM EviyANH, av qlA vM vH Bicu t]pt H iyAke! ni

15

263
rilu ci oriluM pAwil . aven shAyiA ni mwi tH. aven ni shAyiAti A dirnAy ayA nie tier yEhAvEyAw prAtiewkyM ni pApieR aprADiyA eN yEhAv kAkyM ec@M. 10drinAy vYiH ni shAyM ecyH t ekAwNM. av nti vixmemAM EtAvA pAwil . qekAe A n ecu mlM ni ew eedvmA yEhAv nieL a#hiM. niew m}uv EjAlikLiluM niew oAErA v] iyiluM yEhAv nieL a# hiM. 11rAjYH qEA}uM drijn AyiriM. atinAlANH niew sEhAdren shAyiA tARAyi riNem {A klitH. ni ew EdzH shAyM vzYm dri EvtH ekAwk. awimkeL sVtrA o qAyOIeyEyA puxenEyA awimNiAyi vAi EyAM. Ru vxM ni aven awimNiAyi vcievM ri e. pE }AM vxM ayAeL ni sVtnANM. 13pE awi mey sVtnAEA aven evRuM kEAew pRytH. 14ni ew m]gLiluM DAnYLiluM vIi luM eR vItM ni av n kNM. niew eedvmA yEhAv nieL a#hikyM sm]mAyi nl sADn trikyM ecyH t. aEtEpAel ni aEnkM nl sADn niew awimkM nkNM. 15QjipHti ni awi mkLAyievtH oAik. ni ew eedvmAy yEhAv nieL sVt rAkyM ecyHt. atinAlANH {Ani niH Q kl n k ttH. 16{A aey vi@EpAvil q niew awimkLielArA pR EAM. niELAewAm nl jIvitM ekAAyiriAM atH . 17 B]tYen ktkientier Ec nii ayAew ecviyi o mny p krNM ekAH o dVArmiwk. atH
12ni

vnM 15+10-16+1

av qAlvuM niew awimyA yiriemtien kANi. ni ELAewA k}iyAnA#hi OI awimEyAwM aen ecNM. 18niew awimey sVtnAyi viwti o yAsvuM EtAtH. liAr ekAwEtieR pti kyH ANH ni aveneAH RuvxE EjAli ecicetH oAik. ni ec@ ql A ArYiluM niew eedvmAy yEhAv nieL a#hiM. kwiU mg ] eLiy niym 19niew kAliiluM i piluM kwiU svi m]g viLANH. ni avey yEhAvyH smiNM. m]gLielAienyM ni ni ew EjAliH pEyAgitH . ecriyAwkLiniH ni ErAmM 20niew mRiec w kymtH . eedvmA yEhAv etrew lEH ql A vxvuM ni m]geL ekAuvrNM. aview yEhAvEyAewAH niM niew wMbAMgM mAMsM BiNM. 21pE m]gLi oH tLvAtM piwicEtA at bADicEtA me eiluM RvuEtA eNi m]ge niew eedvmAy yEhA vyH bliyitH. 22pE m]ge niH vIivcu Bi AM. iyvM lAvM a BiAM. klmAkeLyM pui mAkeLyM BiA aEt niym mANH Q mAMsM BitiM. 23pE ni m]gieR rM Bi tH. rM ni evM EpAel tRyielA}iNM.

16

epsh bIbH* mAsM oAik. aEA ni niew eedvmAy yEhAvey driA


b I b H DAnYtik qM. eydA klRiel dYmAsM. nIsA qM EpH . mAc H - i mAs teyANitH.

vnM 16+2-16

264
vAErA/vM (epeEAst H ) H ekAA wu kAlM mt }A}Hck ni q NM. 10anrM niew eedvmA yEhAvyH Evi vAErA/vM EGAxiNM. av ni # hi visAn ekAu v EvNM a ecA. niew eedvmA yEhAv nieL q mAM a#hic@ q ciicH q ekAwNemu niyik. 11yEhAv teR viBvnmAyi etrew lE EpAvu k. aview niM niew wMb M niew eedvmA yEhA vEyAewAM h A dik. ni ewyAkeL m}uv niELAewAM ekAuEpAkNM. niew puA, puimA, Esvk. wAet ElvY, viEdzik, anAT qien niew pNLi vsiv eryM ekAuEpAkNM. 12ni Qji pHti awimkLAyi qtH oA ik. atinA Q niym a srievH Rvk.
9DAnY

epsh* EGAxiNM. qekA eA mAsi o rAiyi lANH niew eedvmAy yEhAv nieL QjipH t iniH EmAcii 2 teR ctH. vizixH w BvnmAyi yEhAv etrew lEH ni EpAkNM. aview ni yEhAvey driA epshbli aiNM. peLyM wk eLyM ni aiNM. 3Q bli EyAewAM puLiic aM ni titH. }u divsEH ni puLiiA aM BiNM. drit ieR aM qH a viLie wM. atH ni QjipHti aB vic }eL asH m riiM. ni tiwilANH aviewniM vi@EpAetH oAik! ni jIvitkAlmAek divse a sHmriNM. 4 }u divsEH rAjY eAriwM o vIiluM puLimAvu AyiritH . dYdivsM eev ErM ni ai bliyew mAMsM BAtmAM mE Bic @ tINM. 5epshm]ge niew eedvmA yEhAv ni n p NLielAivc @ M bliyi tH . 6teR viBvnmAyi ni ew eedvmA yEhAv etre w vilvc@ te atH aiNM. aview ni sUrYA sH t mn smyH epshAm] g e bliyiNM. eedvM nieL QjipHtiniM EmAciictieR asH m rNAdinmANtH . 7epshA mAMse pAkM ecyH t H niew eedvmAy yEhAv etrew lvc H BiNM. anrM BAti ni vIiEl mwAM. 8 puLiiA aM ni Ru divsM BiNM. }AM divsM ni o EjAliyM ectH. aH, niew eedvmA yEhAvey driA ni o visE LnM EcrNM.

epshA DAne eyd vimdinM. qlA vskAlM av eedvM teL QjipHtiel awimtVi niM EmAci ic t ieR sH m rNyH Ayi sdYeyA .

wArinA emtiLiniM miriciniM viLvuk EzKrictieR }u divsM k}iH ni wArinA EGAxi NM. 14Q /vi ni hA dik- niM niew puAM puimAM m}uv B]tYM niew pNLi vsi ElvYM viEd zikM anATM viDvkM niELA ewAM hAdiNM. 15yEhAv etr ew vil vcH }u divsM Q /vM EGAxiNM. niew eedvmA yEhAvey driAnANH Q EGAxM. ni ew eedvmA yEhAv niew m}uv viLvukeLyM niew qlA EjAlikeLyM a#hic i ri. atinA vLer hAdik! 16niew eedvmA yEhAv etrew lH vxi m tvN yEhAvey kANA vr NM. puLiilA aieR /v iM vAErA/viM wAri nALimANH av vErtH. yEhA vey dziA v oAErAM
13niew

265
oAErA sAnwi ekAuvrNM. 17k}iy sADn oAErAM nkNM. yEhAv tniH q nki qtieR awiAni tA q ekAwNM qH oAErAM niyiNM. jnH nYAyADipAM EdYAgAM 18niew eedvmA yEhAv ni t oAErA pNiluM niH nYAyADipAeryM EdYAg AeryM etrewk. jn ewEm av nItipUv M nYAy viDi nwNM. 19ni qEA}uM nitI pulk. cilew Em EveR cilH lY nktH . nYAyviDiyi mnS mAA pNM vAtH. pNM viEvkzAlikL@ew kkeL amAkyM nlveR vAkeL mAi mRikyM ec@M. 20nyM nItiyM! nlvM nItimA mAyiriA niH kWinAVAnM ecEH! aEA ni jIvi kyM eedvmAy yEhAv ni t EdzM eekvzmAkyM ec@M. eedvM vi#heL evRu 21niew eedvmA yEhA vyH o yAgpIWM pNiyEA atiEnAewAH aEzrEdvtyew k ApitH. 22 vYAjeedv eL rADiA EtYkM kl@kM ApitH. niew eedvmA yEhAv a evRu. nl mg ] eL mAM bliyik qeiluM nYUnty o pvienEyA ecriyAwi enEyA ni niew eedvmA yEhAvyH bliyitH. q ekAeA niew eedvmA yEhAv a evRu! vi#hArADny H zi eedvmAy yEhAv ni t ngrLielAi o ti sMBvitAyi ni EkA, niew EgAiel o puxEnA OIEyA m@ eedveL rADikv}i av yEhAvyew krA lMGic@evH ni EkA,
2niew 3aeli

vnM 16+17-17+11

av sUrYcAerEyA neLEyA rADic A , atH {A ni nkiy yEhA vyew klnyH vimANH. 4a eneyA dvA ni EkA a sUHmmAyi aEnVxiNM. mH E LcH C t yi AEyli yTA i sMBvictAENA q ni keNM. a zriyAeN etLi yiAnAyA 5 ni ti ecyHt vYiey ziiNM. OI eyEyA puxenEyA ngrkvAwi nw epAl ekAuvH kelRiu ekAlNM. 6ov ti ecyHtetH orA mAM sAi pR ytieR awiAni ni ayAeL vDitH . qA rEA mEA sAik a zriyAeN pRA vYi vDiewNM. 7sAik EvNM dYM vYiey kelRiyA. anrM m@vM av en ekAlA kelRiyNM. aen niH niew EgAiniH ti o}ivAAM.

17

vixmM piwic EkAwtiImAn 8niew EkAwtikH tI kliAnAkA vixmM piwic cil zHnAkAM. a cilEA o ekAlpAtkEmA ruEp tilu tEmA kAM. a cilEA eiluM mRiEv o sMGnvuM kAM. rM sMBv niew pNLi nYAyviDi nwew EA qA zriey niyi A niew nYAyADipA k}i iel vM. aEA ni niew eedvmA yEhAv etr ew lE EpAkNM. 9Elviyew EgAArAyiriM puErA hitA. ni puErAhitA ewyM aEA mtlyilu nYAyA DipeRyM aw ecl N M. zHni q ecNemH av tImAniM. 10 yEhAvyew vi lmAy aview vcH av tew tImAnM niELAw pRyM. av pR yetlAM ni ec@k. av ecA pRyetlAM EyAew ec@k. 11avew tImAn sVIkrikyM tYmAyi av pAli

vnM 17+12-18+8

266
teR jnLilAeryMkA EkmnA eNH rAjAvH ktil. av niymM lMGiAtirikyM tYmAyi a srikyM ec@M. aEA rAjAvuM ayAew pigAmikM vLerAlM yi AEysA%AjYe BriM. puErAhitM ElvYM piN ElvYEgAinH yi AEyli miyew p lBiil . av puErAhitrAyiriM. agH n iyi pAkM ecyHt yEhAvyH smi blik tiH av jIviNM. ElviEgAA vItM atANH. 2 ElviEgAAH m@ EgAA erEAel mi lBiil . yEhAv avErAw@ pR EpAel, yEhAv teyANH ElvY vItM. 3ni o pvienEyA ecri yAwienEyA bli ekAwA ekAl@ EA puErAhitAH Q BAg ekAwk+ m, ru kvik, vyRH. 4 niew viLvieR dYBA gvuM puErAhitH ekAwNM. ni ew DAnYieRyM vIieRyM qyEwyM dYBAgM ni av ekAwNM. niew ecriyA wkLiniM mRi dYe ErAm M ni ElvY ekAwNM. 5qekAeA, niew eedv mA yEhAv niiwyiniM ElvieyyM pigAmikeLyM qA lEm puErAhitrAyi etr ew. 6oAErA ElvYM eedvAlyi pNieywA EtYk smyH. mEetiluM smyH o ElvYnH aview EjAli ecNemei aetEA EvNemilumAkAM. yi AEylieR BAgH pNi tAmsivnAyAluM avnH yEhAvyew vil E vrAM. avnixHwm smyH ecAM. 7 ElvYnH teR eedv mAy yEhAvyew nAmi aEA yEhAvyew siDiyi <x nw teR skl ElvYsEhA drAewym <x ecAM. 8 ElvYnH m@ ElvYErAewAM lY p lBiM. teR wMbinH sADArN ki@ti puREmyANitH.

kyM EvNM. oiluM mAM v tH. 12niew eedvmA yEhA vey aEA <xi puErAhi tenEyA nYAyADipenEyA asri A AA vYiey ni ziiNM. ayA vDiewNM. dxHwen yi AEyli nite ni nIM ecNM. 13qlA jntyM Q zieyi EkH By NM. av o@M kWinXdyrAkAti riNM. rAjAvien etrewE eten? 14niew eedvmA yEhAv ni t miyi ni EvziNM. lM ni k wi ati tAmsiNM. qi@ ni pRyM, { @m rAxH \ LielEAel {H o rAjAvien { niymiM. 15a en pRA yEhAv etrew rAjAviene ni etr ewevH Rik. ni ew rAjAvuM niiwyini teyAyiriNM. ayA oriluM o viEdziyAyiritH. 16rAjAvinH wt tirk AyiritH. w t tirkAyi ayA keL QjipH t iElyyH AM pAwil . qekAeA nieLAriluM v}iH tiric @ EpAktH . q yEhAv niELAw@ pRi@H . 17wAet rAjAvinH aEnkM BArYmAM pAwil. kArNM, atH ayAeL yEhA vyiniM vYticliiM. rAjAvH sVyM sVM, evi qivekAH DniknAktH. 18rAjAvH BrNmArMBiEA niym ew o pkH o pusHtki el}uti sVyM sUikyM EvNM. puErAhitM ElvYM sUi pusH t kLiniu EvNM av atieR pkewA. 19rAjAvH teR kie pusH t kM sUikyM jIvitiluwnILM a vAyikyM EvNM. qekA eA, teR eedvmAy yEhA vey drivAM niymM azA sietl A M asrivAM rAjAvH pWiNM. 20 aEA tA

18

267
yi AEy m@ rAx\ H eLEAel jIvitH 9niew eedvmA yEhAv ni n miyiEl Ev ziEA m@ rAxH\ ec@ dxH v] ik ecA ni pWitH. 10 niew puAerEyA puimAerEyA yAgpIWLi bliy itH . vAckni niEA mAikni niEA mvAdAri niEA BicArArni niEA BAvi aRiyA mitH. 11m@v ewEm mvAdM nwA eryM avditH. niiwyi M evLicAEwA* mvAdiEyA* k tH . mric v mAyi sMBAxNM nw AM M mitH . 12jn aen ec@tH niew eedvmA yEhAv evRu. atinA lANH av m@ jntkeL ni Evi riytH. 13niew eedvmA yEhAvEyAwH ni vizVsHt rAyiriNM. yEhAvyew vizixw H vAck 14ni m@ jntkeL niew rAjYniM puRANM. rAxH\ mAikvidYyM BAviv cnvuM xHwewvrANH. qA niew eedvmA yEhAv aA rY ecA nieL avdiil. 15niew eedvmA yEhAv niH o vAcken nM. niiwyini teyAyi riM vAck. av qe EAelyiriM. aveR vcn ni iNM. 16ni avEnAwH vzYetsricANH eedvM Q vAcken ayc@ ttH. EhAErbupvti ni o wiyEA ni eedvieR zbH d eyM mlyi k mhA gHnieyyM BykyM ecyHt. ati nA ni pRu, {ew eedv mA yEhAvyew zbHdM {eL vIuM EkiEt! mhAgHni { kANAM wyAEt, ati niwyAyA { mriM!
evLic AwH mric v ew AL@mAyi sMsAriA mi orA. mvAdi jAlvidYyHAyi dxHwAA eL pEyAgiA miv.

vnM 18+9-19+4

17yEhAv qEAw@ pRu, av vzYewtu nl te! 18av {A nieEAel o vAc ken nkAM. aviwyini tey orALAyiriM Q vAc k. av pREy kArY {A avEnAw@ pRyM. {A klicetlAM av jnELAw@ pRyM. 19Q vA ck qni Evi sMsAriM. av sMsAriEA qeR kl nkLi qeiluM iA A Aven {A ziiM.

vYAjvAcker qen tiricR iyAM 20pE {A pRyAnAvzYewA tH o vAck pRA, qni EviyANH tA sMsAri etH av jnELAw@ pRA, vAck vDiewNM. m@ eedv Evi sMgi vAckM vevirie, ayA L@M ekAlewNM. 21 o vAck pRy yEhAvyew vcnL el {een aRiyAM? q ni kAvAM. 22o vAck, tA yEhAvyH Evi yANH sMsAriet pRykyM ayAew vcnM sMBviAtiri kyM ecyHtA a yEhAv pR tel niLRiyNM. av sVM zyLAN@ pRyet ni mnilANM. ni aven ByEtil. surittVieR ngr m@ jntkew EdzmANH ni ew eedvmAy yEhAv ni u ttH. yEhAv jntkeL nziiM. av tAmsiciiwH ni tAmsiM. avew ngr M vIwkM ni qwM. a en sMBviEA 2-3ni Edz e mAyi vItiNM. oAErA BAg iluM ql A vM qiEc r A pAki m ngr ni etrewNM. ngrLiElH ni v}ikM RNM. aEA o ekAlyALiH suritmAy ngri aByM ApiAM. 4orAeL ekAl ecyHtiH Q mu surAngrLielAiElH oAwiey

19

vnM 19+5-21

268
pNiel mA eL viH aven surAngriniM piwic @ ekAuEpArNM. EntA aven ekAl e veR aw buvien liNM. ekAlpAtki mriNM. 13avenec A l i vYsni tH. nixHkLnAy orAL@ew vD A aprADiyANv. yi AEy liniM ni aprADM nIM ecNM. anrM niel A M nltAyiIM. atiiErKk ayArmAy atiil @ k ni mAtH . oAErAewyM lieR ati RiAnANH kl@k Api ciritH. niew eedvmA yEhAv ni n miey kl@k sUcii.
14niew

v niymM tANH+ ayA yAcH C ikmAyiAyiriNM ekAl nwiytH. ekAlevEnAwH ekAl pAtkiH evRuAyiritH. 5 tA o dAhrNM+ orA meArAELAewAM mrM evA vniEl EpA. mrM evA ayA EkAwAli u vIziyEA EkAwAliyew tl ati eR piwiyiniM vi@EpA. EkAwAlil mEyAewEm ekAH ayA mri. EkAwAli vIziy m ngrLielAi eliyA ayA suritnAyi riM. 6 pE ngrM vLer deryAeN i EvgM aEAEAwieyA ayA k}ievril . ekAl eveR aw o bu aven ngrielMmH oAwic i piwiEc AM. bu vLer EkAp EAew ayAeL ekAEAM. pE ayA vDAhnl. ayA ekA ven evRuiil. 7ngr qlA vM qAvu awAyiri NM. atinAlANH m vizixHwng r etrewA {A ni ELAw@ klictH. 8niew Edze vlutAemH niew eedvmA yEhAv ni ew pUvikErAw vAgHdAnM ecyHti . niew pUvikErAw vAgHdA nM ecyH t mi m}uv niew eedvmA yEhAv ni tM. 9{A nii t aveR kl n k m}uv asrikyM niew eedvmA yEhAvey ni sHEnhikyM avnA#hi v}iyi jIvikyM ecyHtA mAEm av aen ec. aEA, niew rAjYM vLEA dYe m ngrELAewAM m ngr wi surittVinH ni etrewAM. 10aEA ni ew eedvmA yEhAv ni t EdzH nirprADik ekAl ewAtiriM. o mrNiM ni vALikLAyirikymil. 11pE ov meArAeL evRu EAM. ayA tA evRuven vDiA oLic i EAM. aven vDicH ayA surAngrLielA iElH oAwiEAeyvrAM. 12a en sMBvic A aveR sVM

sAik niymientier qe iluM et@ ecyHtA ayA vALiey etLiyiA oerA sAi mAM EpArA. ayA yTA i et@ ecyH t ev k rEA mEA sAikAyiri NM. 16orA et@ ecyH t evH meA rA ksAi pREAM. 17a enyAyA ruEpM yEhAvy ew viBvni EpAyi aDikAr ilu nYAyADipArAluM puErA hitArAluM nYAyviDi viEDyrA kNM. 18nYAyADipA EyAew EcAdY EcAdiEcAM. sAi mE yAetier N pRu qH av kupiwiEcAM. sAi N pRA 19 ni aven zii NM. ayA mEyAELAew ecA nA#hic@EvA a te ayAELAwM ec@k. aen ni tiey niew smhiniM nIM ecNM. 20m@v Eti EkH By ewe. Emli av arM tik ecAetymirie. 21M EpAel te kWinmAyiri NM ziyM. et@ ec@ven ziiEA avEnAwH shtpi tH. orA o jIvenwA aveR jIv te ati pkrmAeyw
15orA

269
NM. tA cM+ ki kH, pli plH, eekyH eek, kAli kAlH. yi niym ni z@ELAwH yi EpAEA nitiluM wt tirkeLyM rTeLyM pw yALikeLyM z@p kA ni ByewtH. qekAeA niew eedvmA yEhAv ni ELAewAmH- yEhAvyANH nieL QjipHtiniM EmAciictH. 2ni yi puRew EA puErAhit BwAErAw@ sMsA riNM. 3 puErAhit en pR yNM. yi AEykAEr qe i k! ni niew z@ mAyi yi EpA. ni eeDrYM eekviwtH! }ukEyA z@ eL BykEyA pAwil ! 4 kArNM, niew eedvmA yEhAv ni ELAewAmH . z@mAyi yM ec@tinv nieL shAyiM. niew vijyinH niew eedvmA yEhAv nieL shA yiM. 5 ElvY EdYAgA BwA ErAwien pRyM, putiy vIw vciH a smiAv iluei av vIiEl mwNM. yi av vDie EAM. aEA meArA ayAew vIwH smiuM. 6 miriEAM vc@ piwiic i H miri pRic @ A erilumEA? ayA vIiEl mwNM. ayA yi mricA ayAew EtAiel miri meA rA aBviuM. 7vivAhM niyi e erilumei ayA vIiEl mwNM. ayA yi mric A meArA OIey vivAhM k}iM. 8 ElvY EdYAgA jn ELAwH enyuM pREyNM, eeDrYM nxH w evM ByvmAyi eriluM iluEA? ayA vIiEl mwNM. aEA ayA m@ BwAew eeDrYM RyHA kAr NArnAkil. 9EdYAgA ees nYEAw sMsAricti EzxM jn eL nyiA pwnAykAer etr ewNM.

vnM 20+1-20

20

10o ngrM miA ecl @ EA ni dYM ngrvAsikH smADAnM vAgHdAnM ecNM. 11ni ew vAgHdAnM sVIkricH ni kvAw R tA ngrvAsi k ni Evi EjAli ec@ awimkLAM. 12 pE nimAyi smADAni k}iyA av ni iel i, nietier yM ec@kyAeNi, ni ngrM vLyNM. 13niew eedvmA yEhAv ngrM qwekAA nieL avdiEA atilu puxAereylAM ni vDiNM. OIkeL nieLw ekA_k. 14ikeLyM peLyM ngri lu sADneLyM nieLwk. sADneLAe nip EyAgiAM. niew eedvmA yEhAv ni ttANetAe. 15niLiniM vLer aklilu ngrELAwM ni tAmsiA EpA Edzill A ngr ELAwM ni ecEtH atANH. 16pE niew eedvmA yEhAv ni t Edz ngreL ni kwEA aviewy ql A veryM ni vDiNM. 17 hitY, aEmArY, knA nY, eprisY, hivY, eybUsY en ql A veryM ni nzi iNM. niew eedvmA yEhAv ni t kln yANH. 18qekAeA eedvmAy yEhAvyH e tier pApM ecA nieL pWiiA aEA avAvil. av avew eedv eL rADicEA}e kwMeek k ecA nieL pWiiA avAvil. 19ni o ngrientier yM KYApiEA vLer Enr EH ni ngrM vLEAM. ngri @m Plv] mRitH. Q mrLiniM ni H p} tiAM. pE ni av mRiciwtH. mrLl z@, atinA avyH e tier yM ecAtirik! 20Plv]Lel niRiyAvu mr eviyi wk. ngrientiery y i yD niH mrM

vnM 21+1-18

270
sMGiniM ec@M. o}ivAkyM

ekAuAAM. ngrM vI}uMver nitH pEyAgiAM. orA ekAle A niew eedvmA yEhAv ni t nAi orA o vyli ekAle nilyi kiw tH keirie. pE ayA eL ekAtArAeNH M aRi yil. 2aEA niew EntAM nYAyADipAM vH ayA mric@ kiwti ilum pNLi El drM aLNM. 3mricyALi EnAwH vumw pNEmet ku piwic A avew kAlii niM o pvien pNiel EntA qwNM. oriluM s viciilAM oriluM EjAlip EyAgiewAmAyiriNM p. 4 pNil EntA an rM evemA}u tA}HvryiElH pvien ekAuvrNM. oriluM }vu nwkEyA qeiluM nw kEyA ecyHtiilAtAyiriNM tA}Hvr. anrM EntA tA}Hv ryivc H pvieR k}uu evNM. 5Elviyew pigAmikLAy puErAhitM aviEw@ EpAkNM. te <xitiM teR nAm i jneL a#hitiM niew eedvmA yEhAv etr ewtANH puErAhiter. orA mRiEv qlA tM tI kl i puErAhitrAyi riM. 6 ekAlevEnAwH vumw pNiel EntAA, tA}Hvryi tl evimAe pvi mkLi tew eekk k}ukNM. 7yAeL {Ll ekAtH. sMBvM { kumil . 8yEhAEv, nI yi AEy lien ric@. { nieR jnt. EA {eL Ikric A luM.* nixH k LnAy oveR vDi {eL p}iEt qH Q EntA pRyNM. aen, nixHkL nAy mxYen ekAtieR M avri ErApiewkyil . 9aen, ni zriyAy v ikyM aprADM niew

21

yi piwie OI yEhAvyew shAy A ni z@eL yi EtAl i c A , z@eL ni tw vukArAyi dEr piwic@ekAuEpA yA, 11twvukAiwyi suriyAy o OIey kH aveL BArYyA NemH niLA#hicA, 12aveL ni sVBvniEl ekAuv rNM. av tl emAywikyM nK eviLykyM EvNM. 13twvu kAriyAyi piwieveL kANi teR vO av a}ic@ mANM. av niew vstiyi ti teR mAtApitAeL Evpiri yti o mAsM d+KiNM. ati EzxM, nivew awu ecH avew BAvAkAM. av ni ew BArYymAM. 14ni avLi sMt]pHtneli aveL Evepw i aveL sVtyANM. ni aveL vitH. aveL o awi meyEAel kkymtH. kArNM, ni avmAyi eelMgikb iEleu.
10eedvmAy

m pu ru BArYmAei, ayA o BArYey mE BArYeyA wt sH E nhiAvAM. ru OIkM ayALini ik AyiriAM. sH E nhM lBiA OIyew iyAyiriAM myA. 16ayA teR sV vItM vyHEA m iyH sVH tA sHEnhi BArYyew iyH nvA pAwil . 17tA sHEnhi A BArYyew iey, mpuen ayA sVIkriNM. mpunH teR sADnew ri vItM nk NM. kArNM, i dYjAtnANH. dYjAtzivieR avkAz itANH.
15orAH

Ikrik mwk, oLiik, pAp mAyHk qeAeyANH qAy vAinM.

asrNEw ik kWinXdyvuM asr NEwm o puAyiriAM. av teR mAtApitAeL as riil . av aven zii
18orAH

271
eiluM av asrNEwH w. 19aEA aveR mAtApi tA aven pNiel sELn lH EntAew mi ekAu vrNM. 20 pNiel EntAELAwH av pRyNM. {ew pu kWi nXdyM asrNEwv mANH. { pRyetAM av ec@il. av vLeryDikM ti kyM wikyM ec@. 21aEA pNvAsik puen kelRi uekAlNM. aen ni ti ey lAyHm ecNM. qlA yi A EylukAM EkH ByewNM. vALikeL ekAH mri NM 22vDziyH hmAeyA pApM orA ecyHtA, ekAti EzxM jn aven o mri eki NM. 23rAi m}uv zvM mri iiwA ni a vditH. aEt divsM te ayAeL tIcyAyM sMsHkriciriNM. kAr NM, mri iiwv eedv A zpievnANH. niew eedvmA yEhAv ni t lM ni amAtH. m@ niym niew ayAreR p EvA EwA alu nw kA niLtH avgNitH . tIc y AyM wmnH niLtien qic@ ekAwNM. 2 wm niew awl tAmsemiluM EwtANH m] g emH niRiyiel iluM niLtien niew vIiElH ekAuEpAkNM. wm atien aEnVxic@ v ver atien ni sUiNM. qitH ayA tiriek ekAwNM. 3 ayA reR k}utEyEyA vOEmA me eiluEmA nxH w eA en te ni ecNM. ayAren ni shAyiNM. 4ayAreR k}utEyA pEvA v}iyi vINA niL kiel nwitH . atien q}uEl i A niLven shAyiNM. 5o OI puxAew vO LNiytH . pux OIkew

vnM 21+19-22+15

vOM DritH. atHH niew eedvmA yEhAvyH evRuL vAtANH. 6ni o v}iEy nwEA mriElA tRyiElA o piw ke vrAM. ti cilEA uELAewAH rikyAvuM. aeli myH mkLi. aEA ni tiey atieR uELAewAM qwtH. 7u eL niewAM. pE tey viwNM. Q niym ni as ricA niH kArYeLlAM BMgi yAyi nwM. ni vLerAlM jIvi kyM ec@M. 8ni o putiy vIwu pNiy EA m@Avi mti pNiyNM aEA orA vIini vI mric@ q nieL ewil. omic@ vy H tA sADn 9mirivik nw aEt pAw H DAnYM vityHtH. qekAe A av pEyAgnYmAkyM* ni miriEyA vitc vii ni DAnYEmA pEyAgiA k}i yAtAvukyM ec@M. 10kALEyyM k}utEyyM Ec eki nilM }uvA pAwil. 11kiLiyM linM Ecu enyHt vOM ni DritH. 12aEnkM xN Ec ek@k. anrM v niew nIL Ayi nAlu mlkLi etA lAyi iyiwk. vivAh niym o epiey vivAhM k}ikyM avmAyi eelMgik biEleti EzxM tni veL xHwmielv niyicA, 14{A Q OIey vivAhM k}ic H eelMgikbiEle EA av knYkyel ku qH ayA N pRu q vrAM. aen avetier N pR uekAH jn aveLi dxic@ ciiEcAM. 15aen sMB
13ov

22

pEyAgnYmAkyM av vimAyi IM q vYAcYAM. av eedvi ER mAmANH. atinA mxY av pEyAgitH qM.

vnM 22+16-23+3

272
ilANen sMBvic e ti, 24ni avriveryM ngr kvAwiel epAlE ekAuvH kel R iu ekAl N M. meAveR BArYey eelMgikpAp ipEyAgic t inA ni puxen vDiNM. ngrilAyi i@M shAyi viLiAti nA epiyM vDiewNM. tiey ni niew jntyi niM lAyHm ecNM. 25pE ov vivAhniyM k}i epiey vyli vc kH aveL blA/MgM ecyHtA ayA ekAlewNM. 26 epiey ni oM ectH. mrNziyH viEDyyAEk emAM av ecyHtil. tH, ov teR ay vAsiey mic @ ekAl @ EpAelyANH . 27 ayA ep iey puR vyli vc@ ku. av aveL mic@. av shA yi viLiciriNM. pE aveL shAyiA mAyiil . atinA av ziAhyl. 28vivAhM niyiciilA o knYkey ov blM EyAgicH eelMgikbipEyAgikyM m@v a kAkyM ecyHtA 29ayA epiyew pitAvinH ptH oQsH evi ekAwNM. epi ayAew BArYyAkyM ec@M. kArNM, av aveL eelMgi kpApipEyAgic@. av av eL oriluM EpitH. 30sVM pitAvieR BArYymAyi eelMgikbiEleH ov teR pitAvinH nANEwAtH. rADnyi pEcrAnAkAv wyHe v]xNELA mRi eelMgikAvyvEmA o v yEhAvyew rADnyi yi AEyjntEyAwu EcvA pAwi 2 mAtApitA niymprmAyi l. vivAhitreli avew pu yi AEylukAErAewAH yEhAvy ew rADnyi pewtH. av eR pigAmik p tlmRver sMGi EcrtH! 3 a E A n Y E n A EmAvAbYEnA yEhAvyew rADnyi yi A

vic A avew mAtApitAA pNiel sELnlH EntA ew mi av knYkyA yievtinH etLivu ekAuv rNM. 16epiyew pitAvH EntA ELAw pRyNM, {A qeR mkeL yA BArYyAyi ekAw, pE EA yAH aveL Ev. 17yA qeR mketier N criic@. ayA pRu, ni ew mk knYkyAeNtinH {A etLievAM kil. pE qeR mk knYkyAeNtinH etLivitA. qiH EntAeL vOM* kANi NM. 18aEA pNEntA av ew BAvien piwic@ ziiNM. 19av av nAl oQsH evi ziyAyi viDiNM. av pNM epiyew pitAvien l i NM. kArNM, o yi AEylukAri epiey avew BAvH ap mAnic @ . epi ayAew BArY yAyi wkyM EvNM. av aveL jIvitielAriluM Epi vAM pAwil. 20pE aveLi BAvu pR kArYM zriyAeN vrAM. BArYyew mAtApitAH av knYkyAeN etLiyiA k}i e vril. aen vA, 21p NEntA epiey avew pitAvieR vIwieR vAti ekAuvrNM. qiH pNiel puxA aveL kelRiu ekAl NM. qekAeA av yi A Eyli lAkrmAy sMgti ecyHti ri. av sVpitAvieR vs tiyi EvzYeyEAel epmARi. tiey ni niew jnt yHiwyiniM nIM ecNM. eelMgikpAp pux vivAhityAeyA OIymAyi eelMgikpApM ecyHt ev kA ruEpM mriNM. tiey ni yi AEy liniM lAyHm ecNM. 23meArAEvi niyie o knYkymAyi ov eelMgik biEle@evirie. ngr
22o

23

vs H M avL@ew vivAhrAiyiel kiw viri.

273
EyjntEyAwu EcrtH . avew pigAmikLilAM p tlmREyALM sMGi EcrtH . 4kArNem eA, QjipHtini ni ew yAyi nimAyi tew avuM evvuM pvyH A aEAnYM EmAvAbYM vistic@. mAvuml nieL zpiA av bielyAmien li viLikyM ecyH t . (emesAepAAmYyiel epETA ngrArnAy ebEyArieR punAyi bielyAM.) 5 pE niew eedvmA yEhAv bielyAmien ecvieAil. yEhAv zApe niH a#h mAi mAi. qekAeA, ni ew eedvmA yEhAv nieL sH E nhi. 6aEAnYErA EmAvA bYErA yi smADAnmAA ni oriluM mitH. niew jIvitkAlmyM avmAyi rmY tyilAkAtirik. yi AEylukA sVIkriEv 7qEdAmYer ni evRutH . kArNM, av niew bu LANH . QjipH t kArenyM ni evRutH. kArNM, aveR rAjYH ni apricitrAyi. 8 qEdAmY ewyM QjipH t kAewyM mAM tlmRyew ikH yEhAvey rADiA yi AEylukAErAw EcrAM. pAL pALyiel i eesnYM z@mAyi yi EpAEA ai kArNmA qlAiniM ak k}iyk. 10rAiyi sVpHnsHK lnM mlM anAyv nii wyiniM puRE EpAkNM. av pALyiniM ak k}i yNM. 11eevErmAEA ayA evi LiNM. sUrY asHt miEA ayA pALyi mwivrAM. 12visni EpAvA niH pALyi puRH o 13ni"ew lmAyiriNM. yDELAewAM }iyAA o vwiyM ktNM. anrM ni visnmAEA vwi
9niew

vnM 23+4-23

ekAu mAi atu mwNM. 14qekA eA, ni"ew z@eL EtAli A nieL shAyiAM nieL riAM ni"ew eedvmA yEhAv pALyi niELAewA mH. atinA pALyM vimAyi riNM. aEA yEhAv evRue w qeiluM kiH nieL Ep ic@EpAkil. m@ niym teR yjmAneR aw niH ni"ewywEH oAwi vA niLven yjmAnnH tiriek ekAw tH. 16ayA niELAewAM xHw miw pAekAe. av etrew ngri EvNemiluM av tAmsie. ni aven pvitH. 17o yi AEypuxEnA OI EyA EdvAlyEvzYyAktH . 18 EvzYEyA epEvzYEyA sAdi pNM niew eedvmA yEhAvyew viAlyi ekAuvrtH. teR Enc nwA ov pNM pEyAgitH . qekAeA, eelMgikpAp sVM zrIrM viver ni"ew eedvmA yEhAv evRu . 19meA yi AEylukArnH qe iluM kwM ekAwEA ni pli zyM mtH. pNiEnA BN iEnA pliz kiAvu o sADn iM pliz mtH. 20 viEdzi pliz mAM. pE meA yi A EylukArnH ni pliz m vA pAwil. Q niym niL sricA ni tAmsiA EpA lH ni"ew eedvmAy yEhAv ql A v] ikLiluM nieL a#hiM. 21ni"ew eedvmA yEhA vEyAwH ni qeiluM vAgHdAnM ec@EA a ekAwA o@M eevktH. kArNM, niL ekAw NemH ni"ew eedvmA yEhAv vzYewM. vAgH d AnM ecyH t ekAwiel i ni pApM ec@M. 22vAgHdAnM ecyHti eli ni pApM ec@mil. 23ni ec@em@ pR ec
15orwim

vnM 23+24-24+17

274
7orA teR sVArielArALAy meA yi AEylukAren tieA@ EpAyi mxYen awimyAi viA tieAuEpAyv vDi ewNM. tiey niiwyi niM lAyHm ecNM. 8ni xHWM EpAlu ErAg bADicA ElvYpuErAhitA nieL pWii EpAel te asrik. puErAhitErAw {A ecA pRitH ni a sriNM. 9 QjipHtini ni "ew yAyHiwyi ni"ew eedv mA yEhAv mirYAmiEnAw ecyHt tH oAik. 10ni orAH qeiluM kwM ekAwEA pNyvsHt vAi A aveR vIiEl ecltH. 11ni puR niNM. ni kwM ekAwv pNyvsHt ni puR ekAuv tM. 12 av o drinAeNi tni w pk vOLAyiriAM ayA trik. pNyvsHt ni rAi m}uv vc@ ekAiritH. 13qlA sAyAiluM pNyvsH t ayA tiric@ nkNM. aEA avnH vO Dric H RAM. av nieL a#hikyM EnrAy jIvitmAyM nl v]iyA yM ni"ew eedvmA yEhAv a sVIkrikyM ec@M. 14driM buim@vmAy o liAren ni vitH . av o yi AEylukArEnA ni "ew ngrLi tAmsi viEdzi EyA yiriAM. 15aveR li qM sUrYsHtmyi mute ekAwiriNM. kArNM, av pNe yic@ jIvivM drimANH . ni av pNM ekAwAtiA av yEhA vEyAwH nietier prAtiew kyM a ni pApmAyiI kyM ec@M. 16m ecyHt etinH mAtApitA eL vDitH . mAtApitA"ew etinH meLyM vDitH. sVyM ecyHt eti mAEm oven vDi AvU. 17viEdzikL@ewyM anATewyM nIti R vNM. viDvyew

24

NM. ni eedvi viEzxiec eiluM vAgHdAnM ecyHtA a nwA ni"ew xHwM. eedvM nieL atinu nibicil. ati nA vAgH d AnM ecyH t ni ecNM! 24meArA"ew miriEAilUew EpAEA ni vzYM EpAel miri}M tievirie. pE ni oM wyili@ ekAuEpA ktH. 25meAveR DAnYvylilUew EpAEA eekekAH DAnYM ni tiAM. pE a ekAyHet w ekAuEpAktH. orA o OIey vivAhM k}ikyM atiEzxM av "ew anixHwkrLAy cil rhsY * ayALRiykyM ecyHtevi rie. ayA avLi sxHwnel i, ayA vivAhEmAcnpem }uti av nkNM. anrM av aveL teR vIiniM puRANM. 2 av aveR vIwu vi@EpAyi meAveR BArYyAey irie. 3-4pE rAme BA vuM aveL xHwewAet pRy cA, mxY av"mAyi vivA hEmAcnM nwiyA, dYBAvH aveL vIuM BArYyAyi sVIkri Nemil. aTvA av"ew putiy BAvH mricA dYBAvH aveL teR BArYyAyi vIuM sVIkri Nemil. av avnH ayA yi}iu. av aveL vIuM vivAhM k}icA yEhAv evRu tAyiriM ayA"ew v]i. ni "ew eedvmA yEhAv ni t miyi ni rM pApM ectH. 5nvvren eesnYilyyHtH. m@ EtYk EjAlik"M av nk tH. o vxEH aven vIi tAM BArYey sEAxiiAM avdik. 6ni eiluM qeiluM kwM ekAwEA tirilH pNy mAyi vAi vyHtH. kArNM, atH aveR hArM tiRiyHti lYmANH.
a n i x Hw k r m A y r h s Y M aveLRic H lAkrmAy o kArYM kupiwik qM.

275
vOM oriluM pNymAyi vA tH. 18ni QjipHti pAve awimkLAyirievtH oAik. ni"ew eedvmA yEhAv nieL aviewniM EmAciic @ ekAuv. atinAlANH ni pAv Evi eneyAe ecNemH {A niELAw@ pRy tH. 19ni"ew vyliel viLvu ni EzKriEA Rc@ DAnYM aview ni mRvc@ q vrAM. a tiriecwA ni EpAktH. atH viEdzikM anATM viD vkM EviytANH. avA yi ni ER DAnYM aviewyii@ EpAyA ni"ew qlA ecyHtik LiluM ni"ew eedvmA yEhAv nieL a#hiM. 20 olIvumr iel PlM EzKriEA ni atiel zAKk priEzADicH av Ezxi olIvH EzKritinH tiriek EpAktH. ni Epic@ EpA olIvuPl viEdzik M anATM viDvkM EviytANH . 21ni miri EAiniM miri EzKri EA, Epic@EpAy mirieyw A ni tiriek EpAktH. mirik viEdzikM anATM viDvkM EviytANH . 22QjipHti ni pAve awim kLAyievH ni oAik. atinAlANH ArY pAv Evi ecNemH niELAwu {A vzYewtH.

vnM 24+18-25+13

25

ru Ep ti o tM AEA ni EkAwtiyi El EpAkNM. ew BAgmANH zri eyM EwtANH eteM nYAyA DipA niyie. 2 orAeL cA vARuekAH awiNemH nYAyA Dip niyicA, ayAeL nil km}H i kiwNM. nYAyADip EnAiniE EveReyArA aven awiNM. e yiciriM atieR ziyM. 3 eryM ni nAltH awiyi wt awitH. orAeL ni nAlti wt awi c A ayA"ew jIvitM ni DAnmelH atH sUciiM.

4DAnYM emtiA m]ge pEyA giEA a Bi twyA ni atieR vAyH mwtH. 5oic@ tAmsi ru sEhA drAri ov puArilAet mri c A ayA"ew BArY wMbi puRH orpriciten vivAhM k}i tH. av"ew BAvieR sEhA dr aveL BArYyAkyM av" mAyi eelMgikbiElew kyM ecNM. av"ew BAvieR sEhAdr avELAwH o B]sEhA dreR kwm nivhiNM. 6 anrM avA dYe i mric@ EpAyveR Ep te sVIkri NM. mric sEhAdreR nAmM a en yi AEyliniM mAuEpA kil . 7teR sEhAdreR BArYey sVIkriA ayA omeli sEhAdreR BArY pNiel sE LnlH EntA"ew awE eclNM. qiv EntAELAwH en pRyNM, qeR BAvieR sEhAdr teR sEhAdreR nAmM yi AEyli nilniA mwi kANi. av o B]sEhAd reR kwm qEAwu nivhiA mwi. 8 anrM ngr EntA ayAeL viLic @ vi sMsAri NM. ayA XdykAWinYEAew qniveL Ev q pRA, 9sEhAdrpi EntA"ew mi aveRywE vrNM. av aveR ecH aveR kAli niM a}iNM. anrM av av eR mK NM. av en pRyNM, sEhAdreR wMbM vL AvEnAwH en EvNM ecu vA! 10anrM sEhAdreR wMbM yi AEyli ec nI eveR wMbM qRiyewM. 11ruEp prsHprM @miey irie. oveR BArY teR B Avien shAyiAenieymi rie. pE av mEyA"ew rhsYBAgLi piwitH. 12 av aen ecyH t A av"ew eek eviLyNM. avELAwH atApM pAwil. 13vYAjmpEyAgic H jneL vitH. vLer BArmEtA BArmi lAEtA y pEyAgi

vnM 25+14-26+12

276
4anrM puErAhit ni"ew w qwNM. avntH ni"ew eedvmA yEhAvyew yAgpIW inu miliwNM. 5 anrM ni "ew eedvmA yEhAvyew mi ni en pRyNM+ qeR pUvik alu tiriu nwi o arAmYnAyi.* av QjipHtiEl@ EpAyi aview tAmsic@. avieweyEA av eR wMbi RcMgEL A yiZ. pE QjipHti av o mhAjntyuM aEnkM Ep z mAy o rAxH\vumAyiI. 6 Qji pHtkA {ELAwH EmAzmAyi ep mARi. av {eL awimkLAi. av {eL pIfiikyM { eLeAH kWinmAyi pNieywi kyM ecyHt. 7aEA {, { "ew pUvikew eedvmAy yEhA vEyAw AikyM aveti er prAtiewkyM ecyHt. yEhAv {"ew An EkkyM ecyHt. {"ew zHn"M { "ew kWinAVAnvuM {"ew yAt nyM av ku. 8anrM yEhAv teR mhtVvuM ziymupEyAgicH {eL QjipH t i puRE ekAuv. mhAtH-t"M awyAL "M av pEyAgic @ . atH - t av vic @ . 9 aen av {eL Q lE ekAuv. aEnkM nk niR Q lM av { t. 10yEhAEv, EA {A, aeni nkiy miyiel dYviLvH a yHAyiu ekAuviri. anrM ni viLvH, ni"ew eedvmA yEhAvyew miliH nmsH k ric H aven rADiNM. 11anrM ni oic H o sdY kyM niM ni"ew wM biM eedvmAy yEhAv nkiy nk sVdikyM EvNM. av ni ElvYM niELAewAM vsi viEdzik"mAyi pvyH kyM EvNM. 12qlA mAM vxvuM dzAMz L@ew vxmAyiriNM. vxM,

tH. 14vluM ecRumAy aLvupA "M ni"ew vIi pEyAgi tH. 15tYmAy "M aLvuk"M pEyAgiNM. aEA ni"ew eedvmA yEhAv ni t miyi ni dIGkAlM jIviM. 16vYAj"M aLvuk"M pEyA gicH jneL viver ni "ew eedvmA yEhAv evRu. aet, et@ ec@ver av evRu . amAElkY nziiewNM QjipH t iniM v EA amAElkY niELAewAA ecyHtetH oAik. 18amAElkY eedve dricil. INitM d blmAyi nieL av mic @ . ql A vriluM pii vLer emel nwi ni"ew "keL av ekA. 19 atinA ni amAElkYew sHmrNeyEAluM Q ElAkniM tkNM. ni"ew eedvmA yEhAv ni n EdzEu EvziEA EvNM niL ecA. aview av @m ql A z@Li niM ni vimM nM. pE amAElkYer nziiA mRtH!
17ni

26

dYviLevwH ni"ew eedvmA yEhAv niu t nAiElH ni w EvziM. ni EdzM eekvzewkyM ati vsikyM ec@M. 2 yEhAv ni t miyi vL viLvuk ni smAhriNM. dYe viLvH ni wkLilANM. an rM ni EzKric viLvieR dYBAgM ni"ew eedvmA yEhAv etrew teR viBvniEl ekAuvrNM. 3aview aEA <x nw puErAhiteRywE EpAvuk. avEnAwH en pRyk, {H ER lM trAemH yEhAv { "ew pUv i kAErAwH vAgH d AnM ecyHti. {A view vtH nieR eedvmA yEhAvEyAwH {A Q nAieli q pRyA nANH.

arAmY AcInsiRiyyiel o vYi. view atH aAhAEmA yisH h AEA yAEAEbA (yi AEy) yiriAM.

277
ni"ew viLvieR pielAH ElvYM ni"ew wyi vsi viEdzikM viDvkM anATM nkNM. aEA av H qlA ngrLiluM sm]mAyi BNmAM. 13ni"ew eedvmA yEhAvEyAwH ni en pRyNM, qeR viLvieR vi BAgM {A qeR vIiniM puR ew. {AntH ElvYM viEdzi kM anATM viDvkM nki. nI qni t klnkeLlAM {A asric @ . nieR kl n k LielAu EpAluM asriA {A vistM kANicil. {A av mR kyM ecyHtiil. 14 d+KitnAyi EA {A Q BNM tiiil.* Q BNM EzKriEA qniH aiyAyiil.* ti alM EpAluM {A mricvAyi smi ciil. qeR eedvmA yEhA vyAy nie {A asric@. nI qEAw@ klicetlAM {A ecyHt. 15ayew vig] h iniM sViniM tAE} EnA kyM yi AEyjntey a#hi kyM ecyHt. aH { t mieyyM a#hi. Q mi, aEn kM nk niRc Q mi, { trAemH aHH {"ew pUvik vAgHdAnM ecyHti.

vnM 26+13-27+7

aveR niym"M klnk"M a sriAemM nI vAgHdAnM ecyHt. av niEAwH ecA pRy etlAM ecAemH nI pRu. 18H yEhAv nieL teR sVM jn tyAyi sVIkrikyM ecyH t . av nii vAgHdAnM ecyHti . aveR qlA klnk"M ni asriNemM yEhAv pRi . 19yEhAv s]xHwic qlA jnt keLA"M av nieL mhnIy mAM. av ni sHttiyM kIiyM bmtiyM nM. av vAgHdAnM ecyHt EpAel ni aveR sVM vizixHwjntyAvu kyM ec@M.

27

yEhAvyew kln k asrik 16Q niym"M c"M as rivA ni"ew eedvmA yEhAv niELAw@ kli. ni pUmnEAwM AEvAwM av asriA ik. 17 nI pRu, yEhAv nieR eedv mAevH . aveR v}iyilUew jIviAem nI vAgHdAnM ecyHt. aveR vcn piwrAemM
d+KitnAyiEA ... tiiil eedvM av nkiy nkeLRicH hAdi vAnANH jn Q BNM k}itH. atinA d+KEvLkLilupEyAgi BNi niAktH tH. Q ... aiyAyiil yEhAvey mhtVew EGAxEvLyi m@ jn Q BNM k}itH qAyi riAM tinM.

jn sm H Arkzilk EmAezyM yi AEy mAM jnELAw@ sMsAric@. EmAez pRu, {A nii t kl n keLl A M asrik. 2ni "ew eedvmA yEhAv ni t miyiElH ni w te EyAAndi kwH EvziM. aH ni vliy kl@k qwvyH NM. kl@kLi AyM EtyHk. 3anrM kl@kLi Q klnk"M vcn"M q}utivyHk. EyAA ndi kwEA EvNM ni ecA. qiH, eedvmAy yEhAv ni t aEnkM nk niR miyiElH ni Evzi AM. ni"ew pUvikAew eedv mAy yEhAv niH Q mi vAgHdAnM ecyHti. 4EyAAndi kwti EzxM ni {A niELAw@ klic kArY ecNM. bAmlyi kl@k ApikyM ati A yM pUkyM EvNM. 5ni"ew eedvmA yEhAvyH Evi yAgpIWM AvAM ER kl@k pEyAgiNM. Q kl@k mRiA AyD pEyAgitH . 6ni"ew eedvmA yEhAvyH yAgpIWmAA eckl @ k"M pEyAgitH . Q yAgpIWi ni"ew eedvmA yEhAvyH EhAmyAgM aik. 7aview ni smADAnblik ai

vnM 27+8-26

278
aEA ql A vM pRyNM, Em! 18ElvY pRyNM, aEnAwH ap mrYAdyAyi epmARukyM aven v}iyi nwtini eti kyM ec@v zpiev! aEA ql A vM pRyNM, Em! 19ElvY pRyNM, viEdzikM anATM viDvkM nIti nkAv zpiev! aEA ql A vM pRyNM, Em! 20ElvY pRyNM, sVM a eR BArYymAyi eelMgikEv}Hcyi Elewv zpiev. kAr NM av teR pitAvinH apmAn mA! aEA ql A vM pRyNM, Em! 21ElvY pRyNM, etiluM tr ie m] g "mAyi eelMgik Ev}HcyiElewv zpie v! aEA ql A vM pRyNM, Em! 22 E l v Y pRyNM, sVM sEhAdriymAEyA asEhAdriy mAEyA eelMgikbiElew v zpiev! aEA ql A vM pRyNM, Em! 23ElvY pRyNM, BArYAmAtAvu mAyi eelMgikbiElew v zpiev! aEA ql A vM pRyNM, Em! 24ElvY pRyNM, meArAeL ekAl @ v piwieiel i EpAluM zpiev! aEA ql A vM pRyNM, Em! 25ElvY pRyNM, nixHkLnAy orAeL pNM vAi ekAl@v zpi ev! aEA ql A vM pRyNM, Em! 26ElvY pRyNM, Q niyme piNyHAvM aMgIkriA vM zpiev! aEA ql A vM pRyNM, Em!

kyM a BikyM EvNM. aview ni"ew eedvmA yEhA vEyAewAM BikyM h A di kyM ec@k. 8 ni Api kl @ kLi Q pEdz qlAM q}utivyHNM. M q" i vAyiAvu viDM EvNM q}utA. zApieR niymM jn aMgIkri 9EmAezyM puErAhitAM yi A EyjntEyAwAek sMsAric @ . EmAez pRu, yi AEyjnEm zArAyi i! H ni ni"ew eedvmA yEhAvyew jntyAyiri. 10 atinA ni "ew eedvmA yEhAv pRy etl A M ni ecNM. {Ani ni t aveR niym"M klnk"M ni asriNM. 11aEt divsM te EmAez jn ELAwH w pRu, 12 ni EyAAndi kwti EzxM, ziem EyA, Elvi, eydA, yiAKA, EyAEsPH, ebnYAmI qI EgA egrIsiMpv t i jn a#h vAyiA ni NM. 13zAp vAyiA Eb, gAdH, Ez, esbUlU, dA, nPHtA li qI EgA bApvt iluM niNM. 14ElvY yi AEyjntEyAewA Ayi ci en pRykyM EvNM+ 15 vYAjeedve Ai rh sYAn vyHv zpie v. cil pNiA twiEyA kElA ElAhEmA pEyAgic@A ti mk mAmANH vYAjeedv. yEhAv avey evRu! aEA ql A vM pRyNM, Em! 16ElvY pRyNM, teR mAtAvi enEyA pitAvienEyA asriA tirikyM avErAwH drvukAAti rikyM ec@v zpie v! aEA ql A vM pRyNM, Em! 17ElvY pRyNM, ayAreR atii mAuv zpie v!

279
niymM asriti a#h ni, ni ni"ew eedvmA yEhAvey asriA jA#t pulkyM aveR kln k asrikyM ecyHtA ni "ew eedvmA yEhAv nieL miyilu qlA rAxH\M Em iIM. 2ni"ew eedvmA yEhAvey ni asri cA ni pRy a#heLlAM ni lBikyM av ni" EwtAvukyM ec@M+
3

vnM 28+1-17

28

ngriluM vyliluM yEhAv nieL a#hiM. yEhAv nieL a#hi kyM aEnkM ikeL n kyM ec@M. av ni"ew miey a#hikyM ni nl viLvu nkyM ec@M. ni"ew m] g eL av a#hikyM av yHH aEnkM ik"AvA avdikyM ec@M. ni "ew ql A piwAeLyM AwkeLyM av a# hiM. ni"ew ekAk"M pA"M yEhAv a#hic H BNM ekA niRyHM. yEhAv nieL qlAyHEA}uM ni"ew qlA v]iyiluM a#hiM.

srikyM ecyHtA av eneyAe ec@M. 10aEA ni yEhAvyew nAmi viLiew tAyi Edzilu qlAvM kAM. av nieL ByewkyM ec@M. 11yEhAv ni DArALM n k nM. av niH DArALM ikeL tM. ni"ew pH aEnkM kiwAeL nM. ni nemH yEhAv ni"ew pUvi kAH nkiy vAgHdAnmsricH miyi av nl viLvu nM. 12yEhAv teR DnYmAy a#h "ew klvR RM. ni"ew miyi yEhAv yTAsmyM m} epiM. yEhAv qlA v]ikLiluM ni eL a#hiM. aEnkM jntku kwM ekAwvAM pNM ni AM. niAke avri niM oM kwM vAEiyM vril . 13yEhAv nieL tleyEAelyA NH tH , vAlienEAelyl . ni oQtYilAyiriM, tA}Hc yill. {A niELAwH @ pRy, ni"ew eedvmA yEhAvyew kl n k ni ecvieAAEl aen sMBvi. Q kl n k ni EyAew asriNM. 14{A nii n vcn Li oiniEpAluM vYticli tH. Q vcneL viH vlEAEA wEAEA ni tiriytH . m@ eedveL piwkEyA aver <xikEyA ectH. niymM asriA ti zAp 15ni"ew eedvmA yEhAv niELAw@ pRy kArYH ni ecvi ekAwAti A-{A niELAwi pRy klnk"M niym"M ni as riAtiA- Q drit ni sMBviM+
16

7nietier yi v ni"ew z@eL EtAl i A yEhAv nieL shAyiM. ni "ew z@ nietier o v}i yilUew vrikyM }uv}ikLilUew tiriEcAwkyM ec@M. 8yEhAv nieL a#hic H ni"ew pAy niRyH M. ni ec@ qlA kArYLiluM av nieL a#hiM. av ni t EdzH niew eedvmA yEhAv nieL a #hiM. 9 av vAgHdAnM ecyHt EpAel yEhAv nieL aveR sVM vijntyAM. ni"ew eedvmA yEhAvey ni piwkyM aveR klnk a

17

ngriluM vyliluM yEhAv nieL zpiM. ni"ew keLyM pA eLyM yEhAv zpikyM avyielAiluM hArmilA tAvukyM ec@M.

vnM 28+18-35
18

280
"ew m]tEdhinwniM avey Byewi oAwiA mAvil. 27yEhAv QjipH t kAewEm ecyHtEpAel nieLyM p ekAu ziiM. m}k, mRivuk, cirH wi EBdewAnAvA ErAgekAH av nieL ziiM. 28yEhAv nieL AdM ekAH ziiM. av nieL atekAH sM&miiM. 29pk evLici niH aenEA el tiwEyivM. ni qlA v]ikLiluM prAjyewM. vIuM vIuM jn nieL mRiEvli kyM ni"ew sADn EmAxHwic@ ekAuEpAkyM ec@M. nieL riA M Ayirikymil. 30niH o OIymAyi vivAhM niyiemiluM meA vnH av"mAyi eelMgikb" AM. ni o vIw pNiyM. pE ati ni tAmsikyil. ni miriEAM vc@ piwii emiluM ni atiniH oM EzKrikyil. 31jn ni"ew mi vc H ni"ew peL ekAl@M. pE niLtieR mAMsM o@M Bikyil. av ni"ew k}utkeL piwic@ekAuEpAM. av ey niH tiriek trikymil. ni"ew wkeLyM av piwic@ ekAuEpAM. nieL shAyiA M Akyil. 32ni"ew puAeryM puimA eryM piwic@ekAu EpAkA anY rAxH\ avdiewM. ni ni"ew ikAyi qM tir ci nwM. ni"ew kk I NicH amAyiIM. ni etry emiluM niver keAnA vil. eedvM nieL shAyiky mil. 33niRiyil A o jnt ni"ew viLvuk"M ni aVA nic @ Aiy sADn"M qw ekAuEpAM. av nieL zkAri kyM niELAwH EmAzmAyi epmA RukyM ec@M. 34ni kA kArY nieL &ArAM! 35yEhAv nieL NAnAvA epA ekAH ziiM. ni"ew m@k LiluM kAlukLilumAyiriM epA

19

yEhAv nieL zpikyM niH aDikM ik"A kAtirikyM ec@M. av ni"ew miey zpikyM ni nl viLvH lBiAtA vukyM ec@M. av ni "ew m]geL zpikyM av yH H ik"AvAtAvukyM ec@M. ni"ew m}uv p ikeLyM AwkeLyM av zpiM. qlAyHEA}uM ni"ew qlA v]ikLiluM yEhAv ni eL zpiM.

20ni ti ec@kyM yEhA vyiniH vYticlikyM ecyHtA av ni drit vM. niH qlA v]ik LiluM nirAzyM }"mAM. ni vLer EvgM pUmAyM nzi Mver av a wM. ni avniniM vYticlicH aven EpictinAlANH av aen ec@tH . 21 ni mriMver yEhAv ni mArkErAg vM. ni EpA nAiniH ni l A tAver aA M. 22 yEhAv nieL ErAg, pni, nIeH qivekAu zii M. yEhAv ni ekAwM wu nkyM m}yilAtAkyM ec@M. wM ErAgvuM mlM ni"ew viLvu k nziM. ni nziiewM ver Q driteLAe sMBviM! 23kAzH EmG"Ayiriyilmiiy oAwEpAelyiriM kA zM. ni kI}ilu mi u EpAel RcmAyiriM. 24yEhAv m} ayyH AtirikyM mNluM epA wiyM mAM kAzniM vI}uk yM ec@M. ni nziMver a ni"ewEm vIekAiriM. 25ni"ew z@ nieL EtAl i A yEhAv avdiM. ni o v}iyilUew z@ELAEw@ mA EpAemiluM }u v}iyilUew ni avriniM citRi oAwM. ni sMBvi drit mi yilu ql A veryM ByewM. 26ni"ew m] t zrIr kA@m] g M pikM hArmAM. ni

281
luk. ni"ew pAdM mt tlver zrIrieR qlA BAgLiluM epAluk AM. 36yEhAv nieLyM ni"ew rAjAvienyM der niRiyA o rAjYEH oAwiM. ni"M ni "ew pUvikAM oriluM rAjYM kiil . aview ni kl i luM twiyilumAiy vYAjeedveL <xiM. 37 yEhAv nieL ay yH rAjYLi niA dritLi jn GAtEm EpAelyAM. av nieL prih sikyM nieLi dxic@ pRy kyM ec@M. prAjyi zApM vyluk DArALM DAnYM viLyiM. pE ni"ew viLevwH REc A. kArNM, ni"ew viLvuk ev@iLik tiM. 39ni miriEA vc@ piwiikyM avyi kWinA VAnM ec@kyM ec@M. pE atiniH miri pRiAEnA vIu wiAEnA niAvil . kArNM aveyl AM pu}u ti nziiM. 40ni"ew miyi qAwM olivu mr"AM. pE olIevyAA ni k}iy kyil. kArNM av epA}iuvINH cIu EpAM. 41niH puAM puimAM AM. pE ni ver vLAnAvil. kArNM aver cil piwic@ ekAuEpAM. 42 ni "ew vylukLilu mr"M ev@i Lik nziiM. 43niiwyi vsi viEdzikH wt zi lBiM. ni ziyM nxHwewM. 44ni kwM trA pNM viEdzikAM. qA av kwM ekAwA niH pNmAkil. tl zrIre niyi MEpAel av nieL niyiM. ni vAluEpAelyAM. 45Q zApeLl A M ni AM. ni nziMver av ni eL piwH piwiAM. kAr NM ni"ew eedvmA yEhAv pRetAM ni ecvieA il. av ni t klnk"M niym"M ni asric i l .
38ni"ew 46nieLyM

vnM 28+36-53

ni"ew pigAmik eLyM eedvM viDic@k}iuevH Q zAp kANiM. ni A mhAdrit jneL atH-tewM. 47ni"ew eedvmA yEhAv ni DArALM a#h nki. pE ni sEAxEA ewyM sxH w iEyAewyM aven <xic i l . 48 atinA yEhAv nietier ayyH z@eL ni EsviM. ni viz vM dAhivM ngHnM drimA yiIM. yEhAv ni"ewEm qw mAAnAvA o BArM kyiv yHM. av nieL nziiMver ni BArM mM. z@rAjYi zAp yM ecA yEhAv vLer derniH o jntey ekAuvM. nivew BAx mn ilAvil. kAzniM tA}H v o k}ukenEAel av Evg ielM. 50av <rArAyiriM. av v] Aer driukyil . ekAc@ikELAwH av kN kA@ kyil. 51av ni"ew m]geLyM ni vL BNeyM qw ekAuEpAM. nieL nzii Mver averl A M qwekAu EpAM. av alM EpAluM DAnYEmA vIEA qEyA peLEyA ec riyAwkeLEyA EkAlAwkLEyA ni Evi avEzxiiil. nieL nziiMver qlAM av ekAu EpAM. 52 jnt nieL vLH ni "ew ngreL miM. ni"ew ngr @M y zmAy mtiluk nieL sMriemANH ni ktH. pE mtiluk tk vI}uM. ni"ew eedvmA yEhAv ni t EdzeA wm ngr z@ vLykyM ec@M. 53ni vLeryDikM yAtn k aBviM. z@ ni"ew ng r vLyM. av ni"ew BNM twyM. niH vLer vizM. sVM puAeryM puimAeryM ti vizH niAMni"ew eedvmA yEhAv ni
49nietier

vnM 28+54-29+1

282
Rc @ Ep mAEm avEzxi. kArNM ni"ew eedvmA yEhA vey ni ecvieAil. 63ni"ew rAxH \ e N vAM niELAwH n kANivAM yEhAvyH H sEAxmANH . a EpAelte nieL nziicH lA tAvAM yEhAvyHH sEAxmA yiriM. ni EdzM ni"EwtA vA EpAkyANH. pE jn nieL aviewniM puRAM! 64yEhAv ElAkiel m@ jni wyi nieL citRiM. miyew orniM mE aEH yEhAv nieL citRiM. aview kl @ ekAuM mrM ekAumAiy vYAj eedveL ni <xiM. ni ELA ni"ew pUvikAErA oriluM rADiciilA vYAjeedvLAN v. 65Q jntkiwyi nieA smADAnvuM Avil. ni vimiA oriwvuM kAkyil . yEhAv ni"ew mni NHW niRyH M. ni"ew kkH INM EtAM. ni"ew mnH nirAzekAu niRyM. 66ni ap kwEAewyM sdA ByEAewyM jIviM. rAiyiluM pkluM ni ByM. nieAriluM jIvitM suritmAeN EtAluAvil. 67BAti eevErmAeyi q {A zi. q ni pRyM! eevErmAke, BAtmA eyi qM pRyM! ni"ew ilu ByM ekAuM ni kA BIkrkArY ekAumANitH . 68yEhAv nieL klukLi Qji pHtiElH mwi ayyHM. niH oriluM aEA EpAEkivril q {A pReiluM yEhAv nieL aEAyyHM. QjipHti ni sVyM z@H awimkLAyi vilH A miM. pE M nieL vAukyil! EmAvAbiel krA EhAErbupv t i vc H yEhAv yi AEyjnty mAyi o krARuAi. krA wA et avmAyi, av EmAvAbi lAyirie meA krA wiyA

H nkiy ik"ew zrIr ni tiM. 54niiwyilu vuM mAnY M dyAluvumAy mxYEpAluM <r nAyiIM. av m@vErAwH <rt kANiM. tA vumDikM sHEnhi teR BArYEyAwH av <rt kA@M. jIviciri teR mELAwM 55avnH av <rnAyiriM. tiA oM lAtinA sVM ikeL av tiM. mAMsM mAErAwM-teR sVM wMbAErA wEpAluM-av p vyHil! Q driteLl A M ni"ew z@ ni"ew ngreL vLH niH yAtnk"AEA}ANH sMBvik. 56niiwyilu vuM mAnY yuM dyAluvumAy OI <ryA yiIM. tyM mAnYtyM mlM miyi kA cvii nwA EpAluM AAvLANv. pE av tA vLer sHEnhi teR B AviEnAwH <rt kA@M. teR sVM puEnAwM puiEyAwM av <rt kA@M. 57av rhsYmAyi o inH jEmM. zivienyM aEtAewAM teR zrIrini v qlA sADneLyM av BiM. ni"ew z@ ni"ew ngr vLH ni yAtnk AA vEA etlAM sMBviM. 58Q pusHtkiel}utiyiri qlA klnk"M vcn"M ni asriNM. eedvmAy yEhA vyew mhtVpUvuM BItidAykvu mAy nAme ni driNM. ni av asric i el i, 59yEhAv niM ni"ew pigAmikM DArALM yAtnk nM. ni"ew yAtnk"M ErAg "M BIkrmAyiriM. 60 QjipHti ni aEnkM yAtnk"M ErAg"M ku. atH nieL ByewkyM ecyH t . yEhAv driteL nietirAyi ekAuvM! 61p Edz"EwtAy Q pusHtkiel }utiyiilA yAtnk"M ErAg"M EpAluM yEhAv ekAuvM. ni nziMver av tH wM. 62ni H kAzH n EpAel "k"AkAM. pE niLi

29

283
A yEhAv EmAezEyAw@ kli kyM ecyHt. tANH krA. 2qlA yi AEylukAeryM EmAez viLic@i. av avErAw@ pRu, QjipHti yEhAv ecyHtetlAM ni ku. PREvAEnAwM aveR EdYAgAErAwM aveR rAjY EAw m}uvM ecyHt kArY"M ni ku. 3 av av nkiy vliy drit ni ku. av ecyHt awyAL"M atH-ttY "M ni ku. 4 pE M qA sMBvicetH ni mnilA il. ni kM EkM qA eNRiyA yTAi yEhAv nieL avdiil . 5yEhAv nieL mmiyilUew nAl vxM nyic@. smyeAM ni"ew vOELA ecEA kIRiEAyil. 6ni"ew ki BNmAyi il. ni"ew ki vIEA me eiluEmA wiAmAyiil. pE yEhAv nieL pripA lic@. ni"ew eedvmAy yEhAv tAnA eN EbADYewAnANH avni en ecyHttH. 7ni Q lEH vEA ehzH E bAniel sIEhArAjAvuM bAzAniel oArAjAvuM nmetier yi v. pE n aver EtAlic@. 8 anrM n avew mi kwi EbeRyM gAdi eRyM wMbM mneyew pti wMbiM nki. 9 Q krA Riel qlA klnk"M ni a srikyAeNi ni"ew qlA v]ikLiluM vijyi wM. 10H nieLl A vM ni"ew eedvmA yEhAvyew mi nikyANH. ni"ew EntA"M ni"ew EdYAgAM ni"ew mAM mel A vM viewyH . 11n i " e w BArYmAM ik"M niiwyi vsi viEdzi k"M-niu viR ev@vM evM ekAuvvM-oeyH . 12nieLlAvM view wiyiri tH ni"ew eedvmA yEhA vymAyi o krARiElu Evzi tinANH. yEhAv u ni"mAyi Q krARuAM. 13Q krARilUew yEhAv nieL teR sVM jn

vnM 29+2-22

tyAM. av te ni"ew eedv mAkyM ec@M. av niELAwi pRu. ni"ew pUv i krAy ahAM, yAEAbH , yisH h AH , qivErAwH avnitH vAgH d AnM ecyHti. 14ni"mAyi mAml Q vAgHdAnELAewAm krA yEhA vyAtH . 15new eedvmAy yEhAvyew mi wiyiri nELAewlAMwiyANH Q krA av AtH . qA nEAewAmilA new pigA mikMwi EviyANH Q krA. 16QjipH t i n qen jIvi c@evtH ni oAiNM. new mAilu rAjYLilUew nAM qen sric @ qM oA ik. 17 avew aRLvA sADn-twiyiluM kliluM sV iluM eviyiluM avAiy vi#h-ni ku. 18new eedvmA yEhAvyiniM vYti cli o puxEnA OIEyA wMbEmA EgAEmA elH R vk. m@ jntk"ew EdvAer <xiA M EpAktH. aen ec@v kyHpuM vixmyvu mAy Pl" v] EpAel yANH. 19Q zAp Ek ov sVyM smADAnic H en pREAM, qniH xH w m kArY {A ec@M. qnieA }vuM vriky mil. ayA mAml qlAvM -nItimAAM EpAluM-drit sMBviM. 20-21ayAELAwH yEhAv mikyil . yEhAv ayAELAwH EkApikyM ayAeL tARumARA kyM ec@M. yEhAv ayAeL zii M. yEhAv ayAeL yi AEy EgALiniM EvepwM. yEhAv aven pUmAyuM nzii kyM ec@M. Q pusHtkiel }utiyiri qlA drit"M av sMBviM. p E d z "e w Q pusHtki q}utiyiri krA Ruk"ew BAgmANH aArY. 22BAviyi ni"ew pigAmi kM vidrrAxH\Lini viEd zik"M Q mi qen nzii e@ qRiyM. yEhAv tiEl ekAuv ErAgeL av kAM.

vnM 29+23-30+10
23EdzM

284
ciiM. 2 smyM ni"M ni "ew pigAmik"M ni"ew eedvmA yEhAvyewywEH mwuM. ni pUmnEAew aven piwkyM {A ni t klnk m}uv asri kyM ec@M. 3 aEA ni"ew eedvmA yEhAv niELAwu kN kA@M. yEhAv nieL vIuM sVtrAM! nieL citRic rAxH\ LiniM av nieL tiriek ekAuvM. 4 miyew vuM akl LiElH ni ayyH eA EpAluM ni"ew eedvmA yEhAv nieL viLic@i aview niM ekAuvM. 5ni"ew pUvi kAyi lEH yEhAv nieL ekAuvrikyM lM ni"EwtAvukyM ec@M. yEhAv ni nk nkyM ni H pUvikErA wt nk" AvukyM ec@M. ni"ew pUvi kH qAlvumAyitilum DikM "k niAM. 6ni "ew eedvmA yEhAv nieLyM pigAmikeLyM aven asri E nilyilAM. aEA ni yEhAvey ni"ew pUXdy EAew sHEnhiM. ni jIvi kyM ec@M! 7anrM ni"ew eedvmA yEhAv driteLAe ni"ew z@ vM. kArNM, av nieL evRukyM ni } "AkyM ec@M. 8 ni vIuM yEhAvey asriM. {A niH n kl n k ni asrikyM ec@M. 9ni"ew eedvmA yEhAv ni "ew qlA v]ik"M vijyiiM. av niH aEnkM ikeL tH a#hiM. av ni"ew peL a#hiM-avyH H aEnkM ik"AM. av ni "ew vylukeL a#hiM. aview DArALM viLvuAM. eedvM niH nlvnAyiriM. ni"ew pUvik ErAwH n kA@ti h A dic EpAel yEhAv niELAwH n kA@ tiluM hAdiM. 10pE ni "ew eedvmA yEhAv niELAwu ecA pRy kArY ni

m}uv pEyAgnYmAMk gkMekAu nziie wkyM ekAH mwkyM ec@M. EdzH oM xi ecyHti@Avil. oM vLAvil-kLk EpAluM. EsAEdAM, EgAEmr, adHmA, esEbAyiM qien yEhAv kw EkAp A nziic ngreLEAel viwvuM nziiewM. 24m@ rAxH\ m}uv EcAdiM, Q EdzEAwH yEhAv qinANi en ecyHttH? qinANv EkApic t H ? 25rM tAyiriM+ avew pUvikew eedvmA yEhAvyumAy krA av lMGi c@. QjipHtiniM EmAciie EA av yEhAvymAyAiy krA asritH av nii vc@. 26 yi AEyjnt meAriluM rADiA m@ eedveL < xic@ wi. eedveL rADi etH yEhAv teR jnELAwH vzYei. 27 atinAlANH Edze teR jntEyAwH yEhAv mAM EkApict. H atinA av Q pusH t kiel}utiyiri zAp m}uv av nki. 28yEhAv avErAwH vLer EkApi kyM aver tkiwM mRikyM ecyHt. atinA av aver av ew nAiniM puRAi. av aver avri vsi meA rAjYEu mAi. 29new eedvmA yEhAv rh sYmAyi vyH cil sMgtik"H. atH av mAEm aRiy. pE cil kArYeLi av nELAw@ pRu! pEdz nmM new pigAmikM nitYmAyi nki! qAlvuM niymilu qlA klnk"M nAM asrikyM EvNM! AEylukA t"ew EdzEu mwuM {A pR Q kArYeLAe ni sMBviM. a#h LiniH ni nk"M zAp Liniu drit"M AM. ni "ew eedvmA yEhAv nieL der mu rAxH\LiElH ayyHM. aEA ni ArYeLi yi

30

285
ecNM. ni aveR klnk asrikyM Q pEdz"ew pusHtki q}utivciri c piwkyM EvNM. ni ni"ew pUmnEAewyM A EvAewyM ni"ew eedvmA yEhAvey asriNM. aEA Q nk ni sMBviM. jIvitEmA mrNEmA niH n Q kln niH atikWinml. atH qiiwiAnAvAml. 12 { atu EkH asritinH sV i ecH rANH { Evi a ekAuvrik q ni pR yA Evi Q kln sViluml. 13Q kln niLen pRyAniwn viDM kwlineryml, { av EksritinH kwliner ecH rANH {Ayi ekAuvrik? 14l, vcnM ni vLer awANH ! a ni"ew vAyiluM XdyilumANH. atinA niH atH asriAM! 15H ni jIvM mrNvuM nyM tiyM EvNemiluM etrewA {A avsrM t . 16ni"ew eedvmA yEhA vey asriA {A H ni ELAw@ kl i . aven piw vAM aveR klnk"M niym"M c"M asrivAM {A niELAw@ kli. aEA ni jIvikyM ni"ew jnM vi kyM ec@M. ni"ew eedvmA yEhAv ni EvzicH sVmA A EpA EdzH nieL a# hiM. 17pE ni yEhAvyi niM vYticlikyM aven ecvieAA vistikyM-m@ eedveL rADikyM <xi kyM ecA nyiewkyMecyHtA, 18ni nziiewM. {A nieL tAI ec@! ni yEhAvyiniM vYticli cA, ni EvziAM sVmA AM tARAyiri, EyAA ndiH qtiery miyi ni aDikkAlM jIvikyil. 19 {A ni etre wvA ru v}ik n. ni
11{A

vnM 30+11-31+7

"ew etrewinH sVvuM mi yM sAikLAkA {A vzYe w. jIvitEmA mrNEmA ni etrewAM. dYEtH or#h mAyiriM. mEtAke o zApvuM. atinA jIvite etrewk! aEA ni"M ni"ew ik"M jIviM. 20ni ni"ew eedvmA yEhAvey sH E nhikyM aven asrikyM ec@k. aven oriluM EpitH. kAr NM, yEhAvyA ni"ew jIv. ni"ew pUvikrAy ahAmiM yisH h AiM yAEAbiM tA vAgH d AnM ecyH t EdzH yEhAv ni dIGAyu nM. EyAv putiy EntAvH anrM EmAez yi AEyjn tEyAwAek Q vAk pR yA EpAyi. 2 EmAez avErAw@ pR u, qniiEA iyip vy Ayi. ni nieL nyiA qni Avil. yEhAv qEAw@ pRu, nI EyAAndi Ruek kwkyil. 3pE ni"ew eedvmA yEhAv nieL nAiElH nyiM! Q rAxH \ eL yEhAv niEvi nziiM. ni avew mi avrini EnwM. pE EyAv nieL nyiNemH yEhAv pRu. 4aEmArYrAjAArAy sIEhA enyM oAgienyM avew rAjY eLyM yEhAv nziic@. aEt kArY yEhAv ni Evi vIuM ec@M! 5 Q rAxH\eL EtAliA yEhAv nieL shAyiM. {A niELAwu ecA klic kArY eLl A M ni avErAwu ecNM. 6zM eeDrYzAlik"M yirik. aver BytH! kArNM, ni"ew eedvmA yEhAv niELAewA mH . av nieL eekevwiy kEyA EpikEyA ecil. 7anrM EmAez EyAvey viLi c@. EmAez, EyAvEyAw@ sMsAri tH yi AEyliel m}uv jntyM EnAini, zM eeDrYvAmA k. avew pUvikAH nkA emH yEhAv vAgHdAnM ecyHt mi yiElH Q jneL nI nyiNM.

31

vnM 31+8-21

286
EyAwH av ecE kArY pR yAM. atinA EmAezyM EyAvyM sELnwAriEl EpAyi. 15yEhAv o yrM wiy EmG i kyRi wAri tYe@. EmGM wArieR kvAwM mwini. 16yEhAv EmAezEyAw@ pRu, nI wen mriM. nI nieR pUv i k ewywEu EpAytiEzxM v qEAwH vizVsHtt pulkyil. {A avmAyi Aiy krA av lMGiM. av qe Ep ikyM av EpA Edze vYAjeedveL rADiA wu kyM ec@M. 17aEA {A av ErAwH atYDikM EkApikyM aver EpikyM ec@M. aver shA yiA {A vistikyM av nziiewkyM ec@M. BIkrmAy sMgtik av sMBvikyM avH aEnkM yAtnk A kyM ec@M. aEA av pRyM, new eedvM nEAewAmilAti nAlANH Q drit nmu sMB victH. 18aver shAyiA {A vistiM, qeA av ti ec@kyM m@ eedveL rADi kyM ecyHt. 19atinA Q gAnM q}utieyw kyM yi AEyjntey a pWi ikyM ec@k. Q gAnM pAwA aver pWiik. aEA Q gAnM yi AEyjntyH e tier qniH sAiyAyiriM. 20 avew pUvi k nkAemH {A vAgH d AnM ecyHt, aEnkM nk niR mi yiEl {Anver ekAu EpAM. avu tiAnA#hmetlAM ki@ kyM ec@M. avH DnYmAy o jIvitmAM. pE aEA av m@ eedvLiElu tiriykyM aver rADikyM ec@M. av qiniH vYticlikyM qeR krA lMGikyM ec@M. 21anrM avH vliy drit"AM. avH anvDi yAtnk"M AM. aEA avew jnt gAnM oAikyM q etAy mAi lANH t jIvietH atH av H kANic @ ekAwkyM ec@M. av nkAemH {A vAgHdAnM ecyHt miyiElH Et ver {A

Q mi avew sVmAtinH yi AEyjntey nI shAyiNM. 8yEhAv nie nyiM. av sVyM niEAewAmAM. av nie eekevwiykEyA EpikEyA ecil. vYAlewtH. Bykym tH! EmAez pEdz q}u EmAez pEdz q}u kyM atH puErAhit n kyM ecyHt. Elviyew EgAA rANH puErAhitA. yEhAvyew krARieR epkM m EjAli yANvEwtH. yi AEyliel qlA mAM EmAez pEdz nki. 10anrM EmAez EntAELAw@ sMsAric@. av pRu, qlA }u vxieRyM avsAni, sVAtYieR vxi, wAr inALi Q klnk vAyik. 11aEA yi AEyjnt m}uv ni"ew eedvmA yEhAvey av etrew vi l v kANNM. anrM ni pEdz jn Ek viDi vAyiNM. 12qlAveryM OIk, puxA, ekAc@ u , ni"ew ngrLi jIvi viEdzik aen ql A veryM viLic @ NM. av pEdz EkkyM ni"ew eedvmA yEhAvey driA av pWi kyM EvNM. aEA avH pEdz Liel ql A ArY"M ecA k}iyM. 13pigAmikH pEdz aRiyieli av a EkNM. ni"ew eedvmA yEhAvey driA ni pWiNM. ni ni"ew rAjYu jIvic i ri kAlEALM av aven dri NM. ni w te EyAAndi kwH lM ni"ew sV mAM.
9anrM

yEhAv EmAezEyyM EyA vEyyM viLi 14yEhAv EmAezEyAw@ pRu, nin mrivA smymitA aw iri. EyAvEyyM i sE LnwArinwek. EyAv

287
aver ekAuEpAyiil . pE {A aview q ecAnAE zietH qniiEAe aRiyAM. 22atinA divsMte EmAez gAnM q}uti. yi AEyjntey av gAnM pWiikyM ecyHt. 23anrM yEhAv eR pu nAy EyAvEyAw@ sMsAric @ . yEhAv pRu, zM eeDrYzA liymAyirik. yi AEyjntey, avu nemH {A vAgHdAnM ecyH t miyiElH nI nyiNM. {A niEAewAAyirikyM ec@M.
30yi

vnM 31+22-32+10

32

AEyjntey EmAez tAI ec@ 24EmAez Q pEdzeLl A M o pusHtki q}uti vc@. q}uti }iEA, 25av yEhAvyew krARieR epkM mvrAy ElvYH o kln nki. EmAez pRu, 26pEdz"ew pusHtkM qwH nieR eedvmA yEhA vyew krARieR epkieR aw vyHk. aEA atH nie tiery sAYmAM. 27 ni vL e r k Wi n XdyrAe N e n i RiyAM. ni ni"ew v}iyi jIvi AnA#hievM qniRiyAM. EnA, {A niELAewAmAyi EA ni yEhAvey asri A vistic@. atinA qeR mrNEzxM aven asriA ni vistiemH qni RiyAM. 28 ql A EdYAgAeryM EgAEntAAeryM omic@ v k. Q kArY {A avErAw@ pRyAM. avH sAikLAyi {A sVeyM miEyyM viLiAM. 29qeR mrNEzxM ni tiyi Elu tiriyemH qniRiyAM. piwrA {A klic mAi niM ni vYticliM. BAviyi ni drit sMBviM. kAr NM, tiey yEhAv viDictAy kArY ecA niLA#hiM. ni ec@ tik yEhAvey EkApAlnAM.

yi

EmAezyew gAnM AEyjnt m}uvM o wiyi. av Evi EmAez Q gAnM pAwkyM ecyHt. gAnM m}uvM EmAez pAwi+ kAzEL, i. {A sMsArie. mI, qeR vAyHemA}ik Ek. 2 qeR pEdz m}EpAel, nilE vI}u mu EpAel, LM puli pti cAm}EpAel, pc e c w ik Li m}EpAel ptie. 3 yEhAvyew nAmM {A EGA xiEA eedve sHti vi! 4 av pAR (yEhAv). aveR EjAli mtH! kArNM aveR v}ik nItipUvkM! eedvM stYvAM vizVsHtmA. av nyM EnM v. 5 ni yTAi aveR mLl . ni"ew pAp nieL dxHwrAM. ni v buikLAy NyA. 6 yEhAv niAyi ecyHt qlAArYM ni ti PlM ntH enEyA? al! ni viEvknYM mw yM. yEhAv ni"ew pitA vH. av ni"ew xHwAvH av nieL s]xHwic@ pri pAli. 7 pH qAAyetH oA ik. aEnkmEnkM vx mH qAAyetH ciik. ni"ew pitAvi EnAwu EcAdik; av ni ELAw@ pRyM. ni"ew EntA ELAw@ EcAdik; av ni ELAw@ pRyM. 8 atYutnAy eedvM miyiel jneL Evepwi. oAErA jntyH M eedvM sVmAyi EtYkM lM nki. av Ayi av atikLi@. yi AEyjntyewy L@ keL av s]xHwic@. 9 yEhAvyew vItM aveR jnt; yAEAbH yEhAvyEwtH. 10 yEhAv yAEAbien o mmiyi vcu ku. nYvuM

vnM 32+11-25
kA@ niRmAy lM. yEhAv yAEAbien sMri A aven vLu. av teR kiel xH N mNi EpAel aven sMric@. yi AEylinH yEhAv o k}u kenEAel. teR ueL pRA pWiiA i niM tiyiw t}uk avey sMriA avEyA ewAM pR. av vI}u EA av teR ciRk viricH tAi avey suri tmAy lEH vhic@ekA uEpA. yEhAvyuM a EpAel te. viEdzeedv"ew shAymi lAet yEhAv oyHH yAEA bien nyic@. mlEdzieR niyNM ewA yEhAv yAEA bien nyic@. yAEAbH vy lukLiel viLevw. yEhAv yAEAbinH pARyiniM Et nki. kwMpARyini v oliev o}ui. yEhAv yi AEylinH kAli ini evyM i piniH pAluM nki. yEhAv yi AEylinH bAzA niniH ekA}u Awk eLyM EkAlAwkeLyM nl yinM NAwkeLyM nki. mikc EgAtuM av nki. yi AEylukArAy ni v mirirsini vIu wic@. pE ey* ekA}u kyM ekA}u kALeyEAel kA wykyM ecyHt. vLer tI tiH av twic @ ekA }u! av, te s]xHwic eedve EpikyM ecyH t ! te ric pAR yiniH av oAwiyk. yEhAvyew jnt m@ eedv eL rADic H yEhAvey asUyAluvAi. vi#heL yEhAv evRu. pE aveR jnt vi#h"

288
Ai eedve EdxYM piwi ic@. yTA eedvLlA dt H av bliyic @ . tRiyA eedvH av bliyic@. niELA ni"ew pUv i kAErA ori luM rADiciilA putiy eedvLAyi av. nieL s] x H w ic pARey (eedvM) ni"Epic@; ni jIv t eedve ni mR. k yEhAv teR jn tey Epic@. kArNM, av eR ik aven EdxYe wi. anrM yEhAv pRu, {A avriniM tiriyM; avew aYemeneyH nm kANAM. av niExDi kLA. pAW pWiA ikeLEAelyANv! yTAeedvLl A vi# heLeAH av qe asUyAluvAi. vilek timkeLeAH av qe EdxYM piwiic @ . atinA aver {A yTA rAxH\ LlA jneLeAH asU yAluLAM. vifH F iyAy rAjYe jneLeAH {A av EkApmAiM. qeR EkApM jVli tIEpA el pAtALMver* vYApiM. miyM aA sADn "M agHni qri. p v t "ew awiRk a nzii! yi AEylukAH {A yAt nk ekAuvM. avew En {AeneR ae@M. av piNiekAu emliH db l rAM. mArkErAg aver nziiM. ave tier {A kA@m]geL ay yHM. vixAuk"M plik"M aver kwiM. etvukLi pALA aver ekAl@M. avew vstikLi
mrNieRyiwmAy

17

11

18

19

12

20

13

21

14

22

15

23

24

16

25

ey yi AEylieR meA EprH . nlv aTvA vizVsHt qM.

pAtALM aTvA ziEyA.

289
Byrtk sMBviM. yvA eLyM yvtikeLyM u eLyM v] eryM pALA ekAl@M. jnM aver pUmAyM mRE ti yi AEylukAer nzi iA {AnA#hic@. pE avew z@eL pR yemH qniRiyAM. z@ mnilAil . av en vIu pREAM, yEhA vyl yi AEylien nzii ctH. { {"ew zi ekAANH vijyictH! yi AEyjnt vifHFik. avu mnilAkil. av jH{AnikLAyiei te sMBviemH av mnilAumAyi! orAH yirM Eper oAwiA nAEmA? ruEpH ptinA yirM Eper oAwiAnAEmA? yEhAv aver avew z@ H nEAE} aen sMBvi! avew pAR av er awimkeLEAel vi EAE} aen sMBvi! new pAReyEAel z nl z@"ew pAR. new z@ te atRiyAM! z@"ew miriEA k"M vyluk"M nzii ewM, esAEdAmM egAEmryM EpAel. avew miri kyH vixM EpAel. avew vIH pAivixM EpAel. yEhAv pRy, zi k {A sMBri. av {AeneR klvRyi pUi vciri! av v}utivINH tik ec@ver {A zi k EzKric @ vc i ri. etAy kArY ecyHttinA {Anver ziiM. avew yAtnyew smyM aw. avew zi EvgM vM. yEhAv teR jntyew nYAyviDi nwM. av av eR B]tYA. av avErAwH kN kA@M. avew zi

vnM 32+26-44
EpAytAyi av kAM. av nihAyM awimk"M sVt mANH. yEhAv pRyM, vYAjeedv eLview? ni suryH H oAwiec pAR qview? vYAjeedv ni"ew bliyew mAMsM ti. ni "ew v}ipAwieR vIuM av wic @ . atinA eedv qNIH nieL ri e! av nieL sMri e! EA, {A, {A mAmANH eedvM qRiyk! meA eedv mil! jneL ekAl@M jIvi iM {A te. qni jneL mREvliAM EBde wAM k}iyM. oM qeR ziyiniH meA rAeL riAnAvil! {A qeR eekk sVi Elyi stYM ec@. eneyl A M sMBviem {A Nyiw+ qeR tiLu vA {A mcewM. aeteR z@ etier {A EyAgiM. avH {A ahi zi nM. qeR z@ vDiew kyM twvukArAyi piwiew kyM ec@M. qeR aO avew rMekAH epAtiyM. avew BwAew tlk qeR vA evi LyM. eedvieR jntyH Evi m}uv ElAkvuM sEAxi NM! kArNM, av aver shAyi. teR B]tYAer ekAl@ver av ziiM. teR z@H ahi zi av n. teR EdzeyM jnteyyM av Ikri.

37

26

38

27

39

28

29

30

40

41

31

32

42

33

34

43

35

36

EmAez teR gAnM jn eL pWii 44EmAez vH teR gAniel vAk yi AEyjnt m}uv EkA Evi pRu. eR

vnM 32+45-33+8

290
yEhAv v. eedvieR zrAy BwA aveR vz LiluAyi.* aet, yEhAv teR jntey sHEnhi. aveR qlA viM aveR eekkLi lANH. av aveR pAdi liH aveR vcn pWi! EmAez nm niymM t. vcn yAEAbieR jnt yHtANH. aEA yi AEyjntyM avew EntAAM ow kyM yEhAv eynieR rAjAvAkyM ecyHt! Eb a#h Eb jIvie, mriAtiri e! pE aveR wMb i RcA"k mAM Ayi rie!

punAy EyAv EmAezEyAewAm Ayi. 45Q vcn EmAez pRu k}iEA 46 av av ErAw@ pRu, {A niELAwi pRy klnk ni i evH R vk. Q niym iel klnk pUmAyM as riNemH ni"ew ikELAwM pRyNM. 47Q pEdz DAnmel kttH! av ni"ew jIvnA! Q pEdzLilUew ni, w kwA EpA EyAAndiyew mRukryilu miyi vLerAlM vsiM. EmAez enEbApvt i divsM yEhAv EmAezEyA w@ sMsAric @ . yEhAv pRu, 49abAriMmlkLiEl EpAk. eyrI EhAngrientivzM EmAvAbiel enEbApvti mkLiElu ky Ruk. yi AEyjnt tAmsiA {A n knAEdzM aview niM vIik. 50 pvti vc H nI mriM. EhApv t i nieR sEhAdr mricEpAel nI nieR jnELAEwAM yiriA EpAM. 51kArNM, ni vM qnietier pApM ecyHt. ni kAEdzinw emrIbAjlilAyi . sImmiyilAyi atH . aview yi AEyjntyew mi vcH nI qe mhtVewkEyA {A vien kANikEyA ecyHtil. 52atinA, yi AEyjn tyH {A ekAw EdzM niniEA kANAM. pE ninH EdzE EpAvAnAvil.
48aEt

eydy H a#hM EmAez ArY pRu+ yEhAEv, shAyinH ey dyew EntAvH viLiEA ecvieANEm. aven av eR jntyiElu ekAuvEr NEm. teR z@eL EtAli A aven znAENEm!
7eydeyi

8Elvieyi

Elvi a#hM EmAez ArY

pRu+ Elvi, ayew yTA a yAyi. QRImM ImM* av sUi. myi nI ElvY er prIic@. emrIbyew jl

33

jneL EmAez a#hi eedvpuxnAy EmAez mri MmH yi AEyjntyH nkiy a#h veyA eyANH. 2 EmAez pRu, yEhAv sInAyimlyiniH v. EsyIri mkLi dic tiLu kAzM EpAelyA yi yEhAv. pARApvt iniM kAzi evLi c M EpAelyAyi av. ptinAyirM viErAewAM

ptinAyirM ... vzLiluAyi aTvA aveR eesnYM aveR vz LilAyiriiw niH yEhAv teR ptinAyirM vidtAiwyiniM v. Q R I m M I m M EcAdY eedv ieR mRupwiyRiyA puErAhitAp EyAgici mAM. kl@kELA kukELA aikELA ekAH kL@Ai nRu eRiANv kArY niyic i tH.

291
inw vcH av nieR jntyAeNH nI etLiyic@. yEhAEv, sVM wMb eLA, av nie gQnic@. av t"ew mAtApitAeL gQnic i l . av t"ew sEhAdrAer tiricRiil. av t"ew ikeL i cil. pE av nieR kl nk asric@. nieR krA av pAlic@. nieR c av yAEA bien pWiiM. nieR niym av yi AEylien pWi iM. nin mi av DUp kiM. nieR yAg piWi av EhAmyAg aiM. yEhAEv, Elviyew vsH eL a#hiENEm. av eR ecyH t ik sVIkriE NEm. aven miver nziiENEm! aven vIuM miAtiriA aveR z@eL nziiENEm.

vnM 33+9-21
av nl viLvuk lBi e. mlkM purAtn pv t M nl viLvuk"Ake. mi atieR mikctH EyAEs Pi nke. EyAEsPH teR sEhAdrAriniM Evep @. atinA qriy mw i tYnAy yEhAv teR nl BAgM EyAEsPi nke. EyAEsPH knAy kAL eyEAelyM. aveR ru puA kALeAukEpA elyM yiriM. av anY jneL mikyM aver miyew aE tieA u EpAkyM ec@M! aet, mneyH H yirNinA" k"H, qyIminH ptinAyir NiM.

15

16

10

17

11

ebnYAmI a#h EmAez en pRu+ yEhAv ebnYAmIen sHEnhi . ebnYAmI yEhAvEyA ewAM suritnAyi vsiM. yEhAv qEA}uM aven sMr i. yEhAv aveR EdzH jIvikyM ec@M*
12ebnYAmIeni

esbUlUeRyM yiAKA rieRyM a#h 18esbUlUeni EmAez en pRu+ esbUlUEn, hAdik, puR EpAEA hAdik. yiAKAEr, nieR wAr Li sEAxik. 19 av jneL pvtLiEl viLiM. av nl blik aiM. av kwliniH sM tIrniH niDiyM qwM. gAdi a#h EmAez en pRu+ gAdi wt mi nkiy eedve vA}Hk! gAdH o siMheEAel. av p iiw. anrM av m]ge mikyM picicI kyM ec@. 21 atieR nl BAgM av tni Ayi qw. rAjAvieR BAgM av qw. jnEntA aveRyw v. nl e t yEhAv pRytH av ec@. yi AEyjn tyHEvi nl mAM av ec@.
20gAdieni

EyAEsPi a#h EmAez en pRu+ yEhAv EyAEsPieR nAwi en a#hie. yEhAEv, av mkLi kAz niM m}ey ayyH kyM tAe} miyiniM eve ayyHkyM ecENEm. 14 sUrY av nl viLvu k nke. oAErA mAsvuM
13EyAEsPieni

yEhAv ... ec@M av aveR mlu kiwyi vsiM. q vAcYAM. ebnYAmIeRyM eydyewyM Edz ieR atiiiwyilANH eyzEl mi yEhAvyew lyM qAyiriAM tinM.

vnM 33+22-34+9
22dAeni

292
z@ nieL ByM. av ew vil ni cviiyryHM! EmAez mri EmAez EnEbApvtiEl kyRi. EmAez, EmAvAbiel EyAAtA}H v ryiniH pisH g A pv t ieR mkLiEl kyRi. eyrIEhAyi niM EyAAndi yew mRuvzAyi atH. yEhAv, EmAezey gielyAdmt dAver y Edz kANic@. 2nPHtAli, qyIM, mne qivew Edz m}uv yEhAv aven kANic@. mYDrNYA}ivery eydAEdzM yEhAv aven kANic@. 3 yEhAv EmAezey enegbuM EsAvArini pnmr"ew ngrmAy eyrIEhAver y tA}HvryM kANic@. 4 yEhAv EmAezEyAw@ pRu, tANH {A aAhAmiM yisHhAiM yAEA biM vAgHdAnM ecyHt mi. {A avErAw@ pRu, Q mi {A nieR pigAmikH nM. {A nie lM kANic@ev iluM ninH aview EvziAnA vil. 5anrM yEhAvyew B] t YnAy EmAez EmAvAbuEdzu vcH mrNm wu. aen sMBviemH EmAez EyAwH yEhAv pRi. 6 yEhAv EmAezey EmAvAbi sMsHkric@. EbHepEyArientiery tA}Hvr yilAyi atH. pE EmAezyew zvwIrM qviewyAeNH M M aRiyil. 7mriEA EmAez yH H iyip vyAyi. av qAlvuM atiznAyi . aveR kk miyi il . 8 yi AEyjnt EmAezyH Evi m divsM vilpic@. av EmAvAbiel EyAAtA}H v ryi d+KAcrNM k}iyMver tAmsic@. EyAv putiy EntAvA EyAvyewEm teR eekk vcH aven putiy EntA vAyi niymic@. anrM eR pu nAy EyAvyi jH { AnieR AvH vniRu. atinA yi AEyjnt EyAvey as
9EmAez

dA a#h EmAez pRu+ dA, bAzAniniM cAw siMhi. nPt H Ali a#h nPH t Alieyi EmAez pR u+ nPH t AlI, ninEnkM nk"AM. yEhAv stY i nie a#hiM. glI lwAkinw niniwM ki@M. Ezri a#h Ezrieni* EmAez pR u+ puAri vuM a g]hIt EzrA. sEhAd rAri vuM iyrnAke av. av teR kAluk qyi k}uke. nieR kvAwH uM oAwM ekAu pU@k"A ke. nieR jIvitkAlM z mAyiriM. EmAez eedve vA} H eyeR eedveEAel mil! nie shAyiA eedvM kAzilUew teR mhtVi EmGLi s ri. eedvM nitYnA. av nieR suritlM. eedv ieR zi nitYmA! av nie sMri. eedvM nieR z@eL ni" ew nAiniM rM. av pRyM, z@vien nziik! aen yi AEy suri tmAyiriM. yAEAbieR kiN avtH. DAnYi eRyM vIieRyM mi av ki@M. nAi m} sm]iyAyi ep@M. yi AEyEl, nI ag]hIt. nieEAel meA jntyil. yEhAv nie ric@. ni eL sMri zmAy pri cyANH yEhAv. yEhAv z mAeyA vA EpAel. ni"ew

23

34

24

25

26

27

28

29

Ez a#hiev qEA hAdM qEA Q EprinmAkAM.

293
riA wi. yEhAv EmAezEyAw@ klictsricANH av aen ecyHttH. 10yi AEylinH EmAezeyEAel meA vAckAyiil+ yEhA vyHH EmAezey mKAmKM aRiyAM. 11QjipHti zmAy atH-t viA EmAezey NH

vnM 34+10-12

yEhAv niEyAgic t H . PREvAM aveR EdYAgAM m}uv QjipHtkAM atH-t ku. 12EmAez ecyHtEpAel meA vA ckM rM zvuM atH-tkrvu mAy kArY ecyH t iil . av ecyH t kArY yi AEyjnt m}uv ku.

EyAv

yi AEylien nyiA eedvM EyAvey etrew EmAez yEhAvyew dAsnAyi . eR punAy EyAv, EmAezyew shAyiyM. EmAezyew mrNEzxM yEhAv EyAvEyAw sMsAric@. yEhAv pRu, 2 qeR dAs EmAez mric@. ni nIyM Q jnM EyAAndi Ruek kwNM. yi AEyjnt yAy ni@ {A t miyi ElH ni EvziNM. 3ni {A Q EdzM temH EmAez EyAwu {A vAgHdAnM ecyHti. atinA, ni ecl @ iweml A M {A ni nM. 4 mmiyi niM elbAEnAniniM mhAndi yAy yIsundi very hitY ew m}uv miyM niEwtAM. viwM mt pwiARu mDYDrNYA}i very l niew ati iilAM. 5 {A EmAezEyA ewAM AyiEpAel te niEAewAvuM AM. nieR jIvi tilAek nie twyvA M k}iyil. nie {A Epik yil. oriluM {A nie eekev wiyil. 6EyAvA, nI zM eeDrYzAli ymAyirik! Q jneL avH mi lBitinH nyik. av Q mi nkuemH avew pitA AErAw {A vAgHdAnM ecyHti . 7pE meA kArYiluM nI zM eeDrYzAliymAyirik. qeR B]tY EmAez ni n kiy klnk tYmAyi ni pAli NM. aveR pEdz tYmAyi piwA nI nieR v]ikLi ellAM vijyiM. 8 niym#nHTLi q}utiyiri kArY qEA}uM oAik. rAiyiluM pkluM #nHTM pWik. aEA atiel}uti

yiri kArY asri eH ni R vAM. aen ecyHtA ni ec@ qlA v]ikLuM viEvkEAewyM vijyEAewyM yiriM. 9 zM eeDrYzAliymAyiriA {A niEAw klic@. atinA ByewA tirik. kArNM nieR eedvmA yEhAv nI EpAiweAe niEAewAmH. EyAv Entt ] VM ew EyAv jnEntAH rvuk nki. av pRu, 11pALyiluwnILM nwH jnELAw tARAvA pRyk. jnELAw pR yk, eR BNM ok. EA mt m divsM ekAu ni EyAAndi kw EpAM. niew eedvmA yEhAv ni t miyiEl@ ecH ni atH sV mAk. 12anrM Eb, gAdH EgA ELAwM mneyew pti EgAi EnAwM EyAv sMsAric@. EyAv pRu, 13yEhAvyew B] t YnAy EmAez niELAw pRtH oAi k. niew eedvmA yEhAv ni vimiA wM nemH av pRu. mi yEhAv ni @ tM! 14vAsHtvi EyAA ndi ki} Q lM yEhAv ni tk}iu. niew BArYmAM ikM m]gM Q miyi tAM. pE niew Bw A niew sEhAdrAErAewAM EyAAndi kw EpAkNM. ni ysrAyi lM kwA aver shAyiNM. 15yEhAv ni @ vimiA o lM nki. a te av niew sEhAdr AErAwM ec@M. pE avew eedvmA yEhAv av vAgHdA
10atinA

295
nM ecyHt mi av ki@ ver niLver shAyiNM. an rM ni@ sVM lEH, EyA Andiyew ki}vzE mwi vrAM. yEhAvyew B] t Y EmAez ni nkiytANH Q lM. 16aEA av EyAvEyAw mRu pwi pRu, {ELAw nI kli etM { ecAM! nI ayyH iweAe { EpAkAM! 17 EmAez EyAw { asrNmvrAyi EpAel niEAwM { asrNmvrAyiriAM. yEhAv yiniH o kArYM mAEm { vzYewZ. nieR eedvmA yEhAv EmAezEyAewAM Ayi EpAel niEAewAvuM A vNM q mAM. 18anrM er iluM nieR vAketier tiri ykyM, nieR vAkELAw a srNEw kANikyM ecyHtA ayA vDiewNM. zM eeDrYzAliymAyirik! cArA eyrIEhAyi eR punAy EyAvyM jn M aAsYyi* pALymwic@. EyAv ru cArAer ayc @ . EyAv ver ayctH mAM aRi il. EyAv avErAw pRu, ecH lM priEzADik. EtYkicH eyrIEhAngrM. atinA av eyrIEhAngri El@ EpAyi. av o EvzYyew vIi ecH aview ti. rAhAbH qAyi OIyew EprH. 2eyrIEhAyiel rAjAviEnAw cil pRu, yi AEyliniM cil new rAjYieR dQblY LRiyA el rAi qiyi @H. 3atinA eyrIEhAyiel rAjAvH rAhAbieRywE@ Q sEzM ekAwyc@+ nieR vIi tiyi river oLiitH. aver puR E@ ekAuvrik. cArNi nw AnANH av new rAjYu vi ritH. 4 OI aver ruEperyM oLiic@. pE av pRu,

EyAv 1+16-2+12

ru EpM view vi. pE av qview niANH vetH {AnRiil. 5 sAyAi ngr kvAwM awyH A smymAyEA av viwM vi@. av qEAANu EpAyetH qniRiyil . pE EvgM ecA ayH@ aver piwi AnAEyM. 6 rAhAbH aen pR eiluM av aver ti puR* kyi. av aver aview iyi vyHEAliniwyi oLii kyM ecyH. 7atinA rAjAvieRyAk ng ri puRE EpAvukyM jn ngrkvAwM awyH kyM ecyH. yi AEylini v r@ Eper etrANH rAjAvieRyA k EpAytH. av EyAA ndiver EpAvukyM k sADArN ndi kwARu lLielAe pr kyM ecyH. 8avrivM rAi RA tAeR wkyAyi. qA rAhAbH ti puR kyRi avErAw sMsAric@. 9rAhAbu pRu, Q lM yEhAv niewyAk nkiytAeN H qniRiyAM. ni {eL Epwiic @ . Q Edz vsi velAM nieL BymANH. 10 yEhAv nieL shAyic mAeLi EkkyM { BykyM ecyH. ni QjipHtini puR eEA ni v}ieyA vA av ecw vic @ . sIEhA, oAgH qI ru aEmArY rAjAAErAwM ni ecyH t M { Ek@. EyAAndiyew ki} e kryi jIvi rAjAA er ni nziic rItiyM { Ek@. 11aetlAM EkH { vLer By. EA {LilAM ni ELAw yM ecA eeDrYmvrl. kArNM, mkLi sVvuM tAe} mi yM niew eedvmA yEhAv Bri! 12atinA niLiEA qEAw o vAgHdAnM ecNM. {A niELAw dy kANikyM nieL shAyikyM ecyH . atinA ni qeR wMbEAw dy kA@
tipuRM yi AEyliel ekiwL@ew tipuRM prtAyi. atinA L@ k aview sADn EzKrici.

aAsY aTvA ziIM. EyAAndi ki} o pNM.

EyAv 2+13-3+4

296
A. pE { qA ec@ettieni nI mAErAew iluM pRA { krARini EmAcitrAyiriM. 21OI mRupwi pRu, ni pR EpAelte {A ec@M. av aver yAyAi. anrM av v ky teR jnAlyi ekiyi@. 22av avew vIiniM ml kLiEl EpAyi. avrview m divsM ti. rAjAvieRyAk v}iyiluwnILM etru. m divs EzxM rAjAvieRyAA aEnVxNM nii ngriEl tiric@EpAyi. 23anrM ru cAr AM EyAvyew awE mwi. av mlyi niiRi ndi Ruek kw. av eR punAy EyA vyew awE EpAyi. t sMBvicM t mnsilAiy mAy kArY m}uv av EyAv EyAw pRu. 24 av EyAvEyAw pRu, yEhAv yTAi nm H EdzM m}uv tiri. aA@kAerl A M ne Byeiri . EyAAndiyiel atH tM piEH atirAviel EyAvyM yi AEyjntyM q}uEu ziIM vi@. av EyAAndiyi El EpAyi. ndi Ruek kwti mH av ndiryi pALym wic@. 2 m@ divs EzxM EntA pALyilUew nw. 3EntA jnH rvuk nki. av pRu, puErAhitAeryM ni ew eedvmA yEhAvyew krA RieR epkM* m ElvYer yM* ni kAM. aEA ni aver piwrNM. 4 pE a EcH piwrtH. avH yirM

emH yEhAvyH mi stYM ec@k. aen ec@emH dyvAyi qEAw pRyk. 13qeR pitAvuM mAtAvuM sEhAdrAM sEhAdri mAM avew m}uv wMbAMg M awM qeR wMbe ni jIviA avdiemH qEAw pRyk. ni {eL mr NiniM riemH vAgHdAnM ec@k. 14av a stic @ ekAu pRu, yi AEylukA nieL ekAlA micA ni pkrM { mriAM. { ec@tH mAErAwM pRytH. anrM, yEhAv {H {ew lM tEA { niELAw dy kAAM. niH {eL vizVsiAM. 15ngrBiiEyAw EcAyi avew vIwH pNititH . atH Biiyew o BAgM teyAyi. atinA av o kyRupEyAgicH aver jnAlyilUew puRE vi@. 16anrM av avErAw pRu, pwiARH mlkLiEl@ EpAvuk. qi rAjAvieRyAk nieL kAkyil. aview m divsM oLi cirik. rAjAvieRyAk mwi vtiEzxM ni niew v}iEy EpAkAM. 17av avELAw pRu, { nineA vAgHdAnM t. pE nI o kArYM ecyHtieli vAgHdAn i { rvAdikLAyiri yil. 18{eL rewti shA yiA nI Q v ky p EyAgic @ . { Q lE mwivM. aEA nI nieR jnA lyi Q v ky ekiyiwNM. nieR aenyM aeyyM sEhA drAeryM qlA wMbAMgeLyM nieR vIi niEAewAM ekAu vrNM. 19Q vIi vsi qlAv eryM { sMriM. nieR vIiel eiluM pripiyA atieR rvAditVM {ANH. pE nieR vIiniH eriluM puRE EpAyA ayA ekAle wA wyH. aEA ayAew kArY i {H rvAditVemA mil. atH aveR te mAyi riM. 20 { nIymAyi Q krARu

krARieR epkM aTvA sAYepkM. p klnk q}utiyiri kllk k eA@ Q epki yi A Eyjnt sInAyi mmiyilAyi EA eedvM avErAewAmAyi q kANi kArYL@M eA_. ElvY Elvi EgAA. ElvY eedvAly i puErAhitAer shAyikyM BYr BrNwiEvi pNieyw kyM ecyHti.

297
vAr puRki nwk. ni mH view viil . pE aver piwA qEAANu EpAEk et niRiyA k}iyM. 5anrM EyAv jnELAw pRu, ni sVyM Ikrik. nAeL yEhAv niew mAek atH-t viM. 6anrM EyAv puErAhitA ErAw pRu, sAYepkvuM m H jn@ milAyi ndi Ruek kwk. atinA puErAhitA epkvuM mH jn mE nw. 7aEA yEhAv EyAvEyAw pRu, yi AEyjntyH@ kANA nie mt {A o vl i y mxYn AA w u M . aEA {A niEAewAM EmAez EyAewAeEpAel AemH jn aRiyM. 8puErAhitA sAY epkM qwNM. puErAhitAErAw t@ pRyk, EyAAndiyew tIr E nwk. eviEliRu ti etA@ mH nik. 9aEA EyAv yi AEyjnt EyAw pRu, vH niew eedv mA yEhAvyew vAk Ek k. 10 jIvi eedvM stYi niELAewAmAeNH view etLi vuH. niew z@eL av yTA i EtAliemti etLivH viewyH . av knAnYeryM hitYeryM hivYeryM eprisY eryM gizYeryM aEmArYeryM eybUsYeryM EtAlicH aver Edz@niM puRAM. 11etLi vitA. ni EyAAndi Ruek kwEv, m}uv ElAkieRyM yjmAneR krARieR epkM ni mE EpAM. 12yi AEyliel oAErA EgAiniM orA vItM pu Eper etrewk. 13m}u v ElAkieRyM yjmAnnAy yEhAvyew epkM puErAhitA mM. av ni@ mE EyAAndiyiElH epkvumAyi EpAM. av eviEl Evzi EA, EyAAndiyiel evM o}u niM. jlvAhM puR ki nikyM aNEpAel niRy kyM ec@M.

EyAv 3+5-4+6

14puErAhitA sAYepkM m kyM jn t tAmsic lM viwkyM ecyH . jn EyAAndi Ruek kwA wi. 15viLevw smyLi EyAA ndi atieR tIr kvieA}u kARuH. atinA ndiyi niRey evM Ayi. epkM mi puErAhitA ndiyew tIrE v. av eviEliRi. 16epe te evM o}u nilc@. li piilAyi aNEpAel evM niRu. evM vLer drM, sAerTAninw o pNmAy dAM very v}iyi omic@wi y epAi. jn eyrIEhAyH smIpM vc H ndi Ruek kw. 17aview nilM Nu kyM yEhAvyew sAYepkM mi puErAhitA ndiyew mYiEliRi nikyM ecyH . yi AEyjnt m}uv vr lwi EyAAndi mRi c @ kwver puErAhitA avew kAni.

jneL oAiiA kl@ k qlAvM EyAAndi kwk}i EA yEhAv EyAvEyAw pRu, 2oAErA EgAiniM orAeL vItM pu Eper etre wk. 3ndiyi puErAhitA ni lM kupiwiA avErAw pRy k. lniM pu kl@ k qwA avErAw pRyk. p@ kl@kM niELAewAM qw k. ni rAi tu l H Q pu kl@kM vyHk. 4atinA EyAv oAErA EgA iniM orAeL vItM pu Eper etrew. anrM av pu EperyM oic@ viLic@i. 5EyAv avErAw pRu, ni ew eedvmA yEhAvyew vi epkM ri ndiyiel l E EpAvuk. niELAErAM oAErA kl@k kek. yi AEy lieR pu EgAM oAErA kl@ vItM AyiriNM. klH ni mliEli nwk. 6 kl@ k niH o awyALmAyiriM. BAviyi niew ik EcAdi

EyAv 4+7-5+1

298
15epkM m puErAhitA ndiyie nikyAyi EA yEhAv EyAvEyAw pR u, 16puErAhitAErAw ndiyi niM vrA klik. 17atinA EyAv puErAhitA ErAw klic@. av pRu, EyA AndiyiniM puRvrik. 18puErAhitA EyAvey as ric@. epkvuM mekAH av ndiyiniM puRv. puErAhi tAew pAdM mRukryi sHpzic mAyie ndiyiel jlM o}u kA wi. jn kwtinH mEEpAel ndi vIuM krkvi eA}uki. 19oAM mAsiel pAM divs mANH jn EyAAndi kwtH. jn eyrIEhAyew ki}H gigA li pALymwic@. 20EyAAndiyi niM epRuieyw kl@kM jn qwi. EyAv kl@ k gigAli Apic@. 21 anrM EyAv jnELAw pRu, BAvi yi niew ik avew mAtA pitAELAw EcAdiM, Q kl@k ew aemANH? 22ni ik ELAw pRyNM, yi AEyjnt vr miyilUew EyAAndi kwti eR sHmArkmANitH. 23niew eedv mA yEhAv EyAAndiyew vAhM nii. jn ndi kwM ver ndi vri. ecwli sMB vic EpAel. jn Ruek kwvA yEhAv ecwliel evM vic@. 24yEhAv atiznA eNH Q rAjYe jn m}uv aRiyti EviyANH avni en ecyHttH. aEA jn qEA}uM niew eedvmA yEhAvey ByM. yi AEyjnt m}uv EyA Andi Ruek kw k}iyMver yEhAv ndiyiel evM vic @ . EyAAndiyew pwiARu vsi aEmArYew rAjAAM mYDrNYA}iyew tIr@ vsi knAnYew rAjAAM Eti EkH vLer By. atiEzxM yi AEyjntyH e tier niH yM ecA av@ o@M eeDrYm Ayil.

M, Q kl@kew aemANH? 7yEhAv EyAAndiyiel jl vAhM twunii qH ni pRyNM. yEhAvyew krARieR viepkM ndi kwEA jl vAhM nilc@. ArYM qAlvuM oAivA Q kl@k yi AEy jntey shAyiM. 8atinA yi AEyjnt EyA vey asric@. EyAAndiyew nw niH av p@ kl@k qw. yi AEyliel pu EgALiElAErAiM oAErA kl@ k. yEhAv EyAvEyAw klic tsricAyi avr ecyHttH. av kl@k m. anrM av pALymwiciwH kl@k vc @ . 9 (EyAAndiyew nwviluM EyAv pu kl@k vc@. yEhA vyew viepkvuM ieAH puErAhitA ni lANH av kl@k vct. H kl@k M aviewyH.) 10EmAezyew vAkLsric H q ecNemH jnELAw pR yA yEhAv EyAvEyAw kliciu Ayi. atinA aArY ecyH k}iyMver viepkM m puErAhitA EyAA ndiyew mYieni. jn D]ti piwicH ndi kw. 11jn ndi kw k}iu. atiEzxM puErAhit yEhAvyew epkM jn mE ekAuEpAyi. 12EbeRyM gAdieRyM EgA AM mneyew pti EgAAM EmAezey asric@. av m@ v mE ndi kw. av ys rAyi. eedvM yi AEyA nemH vAgHdAnM ecyHt mi sVmAA m@ver shAyiA EpAvukyAyi av. 13nAltinA yirEALM Ep, yi srAy pwyALik yEhAvyH mi kw EpAyi. av eyrIEhAyiel tA}HvryiEl@ EpAvukyAyi. 14 divsM EyAvey yEhAv qlA yi AEyjnM mi y pdviyilAi. smyM mt jn EyAvey dric@. EmAezey qEpAel av EyA vey jIvitkAlmAek dric@.

299
AEyjnt pricE H Cdit smyM yEhAv EyAvEyAw pRu, tIl @ ekAH kik Ai yi AEyliel puxAer pricHECdnM ec@k. 3atinA EyAv tIl @ kLi niM kikAi. anrM av giebeyH hArAi* vcH yi AEylukAer pricH E CdnM* ecyH. 4-7EyAv aver pricH E CdnM ec@vA kArNM tAyi. yi AEyjnt QjipH viti EzxM eesnYi EcrA k}iymA yi puxA pricH E CdnM ecyHti. mmiyilAyirie pw yALikLi opAw Ep yEhAvey asric i l . atinA DArALM BNM vL mi av kAk yielH yEhAv vAgHdAnM ecyHti . nmH mi nemH yEhAv new pUv i kAErAw vAgHdAnM ecyHti. pE av mlM- BwA m}uv mriMver eedvM yi AEyjntey nAl vxM mmiyi alu nwA wyAi. pwyALikeLAe mri kyM avew puA avew AnE vrikyM ecyH . qA QjipH t ini yAA mEY mmiyi piR i keLAM pricHECdnM ecei il. atinA EyAv aver pri cHECdnM ecyH. 8EyAv ql A vEryM pricH E C dnM ecyHk}iu. qlAvM EBd mAver jn aviewe pALymwic@.
2

EyAv 5+2-6+2

yi

knAniel dYe epsh yEhAv EyAvEyAw pRu, ni QjipHti awimk LAyi. atH ni nANEw AkyM ecyH. pE H nANEw {A qw kLiri
9aEA

. atinA EyAv l i gigA* q Epri@. 10 linH M gigA q teyANH EprH. yi AEy jnt epsh EGAxic@. eyrIEhA yew smtlLi gigAli pAL ymwicirieyANH av atAEGA xictH. atH mAsieR ptinAlAM 11epshyew tIytiyAyi. piEH jn miyi vL BNM k}ic@. puLimAvH EcA avuM vRu DAnYvuM av ti. 12piEH rAviel sViniH viBNM v nilc@. knA Edz vL BNM jn titi EzxmANH sMBvictH. aEA mt yi AEyjntyH sVini viBNM lBicil. 13EyAv eyrIEhAyHwAyiri ev av mkLiElu EnAi yEA tni mi orA ni tu ku. ayAew ki o vAAyi. EyAv ayAeL smIpicH EcAdic@. nI {ew o suXAENA. aEtA z@EvA? 14ayA mRupwi pRu, {A z@vl. {A yEhAvyew EsnA nAyknA. {A niew aw E@ EA vEtyZ. drvu kANiAnAyi EyAv nil@ nmsHkric@. av EcAdic@, {A ayew dAs, qeR yj mAn qniAyi qeiluM kln nkiyi@EA? 15yEhAvyew eesnYieR nAyk pRu, nieR eck Qk. nI EA ni lM vimANH . atinA EyAv aven asric@. eyrIEhA piwiecw eyrIEhAngrM awyH e@. yi AEyjnt awvti nA ngrvAsikLAek By. M ngriEl@ kwkEyA M puRE@ EpAvukEyA Ayil. 2anrM yEhAv EyAvEyAw pRu, EnA, eyrIEhAngre EtAl i A {A nieL av

g i e b e y H h A r A E l A H pricH E Cdn ml qANH Q EprinM. pricE H CdnM a#cM mRic @ kLy. eedvM yi AEylumAyAiy krA tAM pvyH ev kANiA skl eyd puxAM ec@tH. l. 17+9-14.

g i g A ieyw kLyk q m qAypdi smM.

EyAv 6+3-20

300
iEl mwukyM rAi aview eclv}ikyM ecyH. 12piEH atirAviel EyAv NeNI@. puErAhitA yEhA vyew viepkM vIuM qw. 13}u puErAhitA }u kAhLM qw. av yEhAvyew vi epki mi inwkyM kAhLM viLikyM ecyH. yD Emiy pwyALik av mE inwA wi. yEhAvyew viepki pii nwk yAyi puErAhitA inw kyM tew kAhLM m}kyM ecyHti. 14aen rAM divsM averlAM ngre oAvzYM i nw. atiEzxM av pALyi El mwiv. etlAM av Ru divsE@ nitYvuM ecyH. 15}AM divsM atirAviel av q}uE@. av ngre }u tvN inwkyM ecyH. m divs Li ecyHtEpAel teyANH av inwtH. pE aH av }u tvN ngri diNM vc@. 16}Ame tvN av ngrM iyEA puErAhitA kAhLM m}i. aEA EyAv kln nki+ ni viLik! yEhAv ni H Q ngrM n! 17 ngrvuM atiluetl A M yEhAvyH tANH.* rAhAbH q EvzYeyyM avew vIiluveryM mAM av Ezxiik. rAhAbH rH cArAer rictinA av vDiewtH. 18m@etl A M n nziiNM qtH oAik. aveyAM qw tH. ni sADn qw kyM av niew pALyiEl@ ekAuvrikyM ecyH t A ni sVyM nziM. m@ yi AEylukA@ ni drit vi vyHkyM ec@M. 19 sVM, evi, oAwH, H v ekAuAiyetAe yEhA vyEwtANH. sADn yEhA vyew KjnAvi vyHewNM. 20puErAhitA kAhLM m}i. a Ekyw jn hsi
yEhAvy H tANH Q sADn mAM pEyAgiAtiriA eedvAlyiel klvRyi sUikEyA nzii kEyA ecyHti qM.

diM. ngriel rAjAvienyM pw yALikeLyM ni EtAliM. 3 qlA divsvuM o tvN vItM ngre cui kvAk. Ru divsM en ec@k. 4 ecriyAwieR ekAu ekAuAiy }u kAhL eLwA }u puErAhitAErAw pR yk. viepkM qwk. vi epki milUew inwA puErAhitErAw pRyk. }AM div sM, ngri @M }u tvN i nwk. aen EpAEA }AM divsM kAhLM m}A puErAhit ErAw pRyk. 5puErAhit kAhL LiniM o atYucnAdM puRew viNM. ni zbHdM Ek EA jnELAw viLiA pRyNM. niLen ec@EA ngrieR Bii tk vI}ukyM ni EnriH ngriEl@ Ev ziAnAvukyM ec@M. 6a t i n A eR punAy EyAv puErAhitAer viLic@i. EyAv avErAw pRu, yEhAv yew viepkM qwk. an rM kAhLemwH epki mi inwA }u puErAhit AErAwM pRyk. 7anrM EyAv jnELAw klic@, EA EpA! ngre inwk. yDEmiy pwyA Lik yEhAvyew viepk i mi inwNM. 8EyAv jnELAw sMsAric ti EzxM }u puErAhitAM yEhAvyH mi inwA w i. inwEA av eekyi Eliyi kAhLM m}iyi. yEhAvyew viepkM mi puErAhitA aver piw. 9yDEmiyi BwA puErAhi tAew mi inw. bAiy v kAhLM viLic@ekAH epk i piAel nw. 10 yviLi nwetH EyAv jnELAw pR i@Ayi. av pRu, iwtH , {A niELAw pR y divsM ver o vAM mitH. anrM niH viLiAM! 11aen viepkM m puErAhitAer EyAv o tvN ngrM ic@. anrM av pALy

301
AM wi. mti tk vI}ukyM jnM EnriH ngriElirc @ ky RukyM ecyH. aen yi AEy jnt ngre EtAlic@. 21 jn ngriluetlAM nziic@. jIv tAyi aviewyAyietl A M av nziic@. yvAAeryM v] AeryM yvtikeLyM v]keLyM kkAlik, wk, k}utk aen qlAienyM av ekA. 22EyAv ru cArAErAwM sMsA ric@. EyAv pRu, EvzYyew g]hiEl EpAvuk. aveL puR ekAuvrik. avELAewA m ql A veryM ekAuvrik. ni avELAw ecyHt vAgHdAnM mlmANien ecEtH. 23atinA avrivM vIi El kyRiecH rAhAbien puR EH ekAuv. avew a, a, sEhAdrA, avew m@ wMbA, pie avELAewAM vIiluAyiv qien ql A veryM puR ekAuv. av mxYereylAM yi AEy lieR pALyi puRH surit mAyi tAmsiic@. 24anrM yi AEyjnt ngrM m}uv kic@. evi, sVM, oAwH, H, qiv ekAuAiy sAD neLA}iek melAM av kic@. sADn av yEhAvyew KjnAvi vc @ . 25EyAv, EvzY yAy rAhAbienyM avew wMb eyM avELAewAm m@v eryM ric@. EyAv eyrIEhAyi Elyc cArAer rAhAbH shAyi ctinAlANH EyAv aver jIvi A avdic t H . rAhAbH M yi AEyjniwyi jIvi . 26aEA EyAv Q DAn vAgHdAnM ecyH. av pRu+ eyrIEhA vIuM pNiy v yEhAvyini apk wi. Q ngrinH awili wEA avnH teR m pu nxH w mAM. kvAw piwiiEA Ly puM nxHwmAM.*
kvAw ... nxw H mAM 1 rAjA. 16+34.

EyAv 6+21-7+6

27aen yEhAv EyAvEyAewA mAyi. EyAv rAjYe AwM sinAvukyM ecyH.

KAeR pApM pE yi AEyjnt eedve asricil. eydyew EgA i KA qeArAAyi. kiyew punAyi ayA. ki sbH d iyew pu. sbH d i esrAkieR puM. nziie Ew cil sADn KA eekvzM vci. atinA yEhAv yi AEyjntEyAw vLeryDikM EkApic@. 2eyrIEhA av EtAl i c t i EzxM EyAv ciler hAyiyiEl yc@. EbETli ki}H EbTEvninH awAyi hAyi.* EyAv avErAw pRu, hAyiyiEl EpAyi aviwe dQb l Y kek. atinA av cAr vninH aviEw EpAyi. 3piIwH av EyAvyew awH mwieyi. av pRu, hAyi o dbl lmANH. le EtAl i A n ql A vM te EvNemil . rAyirEmA mvA yirEmA Eper mAEm aEAyyHE Z. m}uv EsnEyyM pEyA giE vzYmil . nmetier yM ecA aview vLerRcu EpEr Z. 4-5atinA mvAyirEALM Ep hAyiyiEl EpAyi. pE hAyi EdzA mARH yi AEylukAer vDic@. yi AEyjnt oAwiEA kyM ecyH. hAyiA aver ng rkvAwLiniH kl @mwk ver oAwic @ . hAyiEdzA aver dy nIymAyi prAjyewi. akEA yi AEyjnt vlAet BykyM avruew eeDrYM nxHwewkyM ecyH. 6 Ek EA EyAv d+KM kwiiA teR vO vlic@kIRi. av viepki mi nmsH k ric@. syAMver EyAv aview ti. yi AEy EntAM aen te ecyH. d+KM kwiiA

hAyi avzixHw qANH Q Epri nM.

EyAv 7+7-21

302
anrM EgAiniH o vMze yEhAv etrewM. vMzA mAM piIwH yEhAvyew mi nik. aEA vMz iel oAErA kwMbeyM yEhAv priEzADiM. anrM yEhAv o wMbe etrewM. anrM wMbM EvNM yEhAvyew siDiyi niA. aEA yEhAv wMbi oAErA eryM priEzADiM. 15n nzii Eiyi sADnM kiluv aEA piwiewM. anrM ayA agHniyi nziiewM. avERtAyi@ qlA sADnM avEnAewAM nzikyM ec@M. ayA yEhAvymAy krA lMGic @ . yi AEyjntEyAw ayA o vliy ti vic@! 16piEH atirAviel, EyAv jntey m}uv yEhAvyew sviD iEl nyic@. qlA EgAM yEhAvyH mi ni. yEhAv, eydyew EgAe etre w. 17 atinA eydyew EgA iel qlA vMzM yEhAvyew mi ni. EsrhH vMze yEhAv etrew. anrM EsrhH vMziel qlA wMbM yEhAvyew mi ni. sbHdi yew wMbM etrewe@. 18anrM wMbilu qlA vM yEhAvyew mi v ni A EyAv pRu. kiyew punAy KAen yEhAv etre w. (ki, sbHdiyew punAyi . EserhieR punAyi sbHdi.) 19anrM EyAv KAEnAw pRu, mkEn Ai. yi AEy lieR eedvmA yEhAvey nI dri. nieR pAp avEnAw @ pRykyM ec. nI qA ecyHtetH oM oLic@ vyHAet qEAw pRy! 20KA mRupwi pRu, a zriyANH! yi AEylieR eedvmA yEhAvyHetier {A pApM ecyH . {A ecyH t tH tANH . 21eyrIEhAyM atiel sADnM n piwiecw. bAbiElANi ni mEnAhrmAy o EmliyM

av tew tlyi ecLi vAri yi@. 7EyAv pRu, qeR yjmAn nAy yEhAEv! {ew jntey nI EyAAndi kwieAH v. qinANH {eL der ekAu vH aEmArY ekAlA ekAw tH? { EyAAndiyew mRukr yi sMt]pHtrAyi k}iykyAyi vElA! 8qeR jIvnAeN vAgHdAnM ec@. yEhAEv! EA qni meAM pRyA k}iyil. yi AEy z@vi kI}wi. 9 qA sMBvi cetH knAnYM Q rAjYe m@ vM EkM. aEA av {eL mic@ vDiM! aEA nieR mhAy nAmM sMriA nI q ec@M? 10yEhAv EyAvEyAw pRu, nIeyinANH vIkiwtH? q}u E! 11 yi AEyjnt qnie tier pApM ecyHtiri. avErAw {A asriA kl i c kArA av lMGic @ . nziiA {A avErAw kl i c cil sADn av qw. av qiniM EmAxHwic@. av N pRu, sADn av av Evi te qw. 12atinAlANH yi A Eyjnt yi prAjyetH. pApM ecyHttinA av nzii ewNM. {A nieL wH shA yiil . nziiA {A kl i c sADn ni nziiAet {A niELAewA wkyil. 13EA EpAyi jneL Ik rik. jnELAw en pRyk, ni sVyM Ikrik. nAL E tAeRwk. tA klic EpAel cil sADn nzii Aet yi AEyjntyi cil eekvzM vc@evH yi AEylieR eedvmA yEhAv pRy. sADn derLyAiwEALM kAlM ni z@eL EtAliA nAvil. 14nAeL rAviel ni yEhAv yew siDiyi niNM. qlA EgAM yEhAvyew siDi yi vrNM. yEhAv o EgAe etrewM. anrM EgAM mAM yEhAvyew mi nik.

303
au pQEALM eviyM o pQEALM sVvuM {A kANAniw yAyi. av {A #hic@. ati nA {A av qw. qeR wA rinwiyi nilH av }ic i i@H . evi Emliyew awiyi lANH. 22atinA EyAv ciler wAr iEl@ ayc @ . av wAri ElH oAwiecH ati oLiic@ vc sADn kew. evi, Emliyew kI}iluAyi. 23av sADn wAriniM puR ekAuv. av aetlAM EyAvyewyM mH yi AEylukA ewyM awEH ekAuv. av av yEhAvyew mi nile Riu. 24pie, EyAvyM mel A vM EcH EsrhieR punAy KA en EKA tA}HvryiEl nyic@. evi, Emli, sVM, KAeR puAM puikM, aveR kAL k, k}utk, wk, wArM a en aveR qlA sADnM av ew ekAuEpAyi. ql A sADn M av KAEnAewAM EKA tA}HvryiEl ekAuEpAyi. 25aEA EyAv pRu, nI { vLer }Ai! qAliEA yEhAv nin } AM! pie qlAvM KA eRyM wMbieRyM Em kel RiH aver ekA. qiH aver av sADn shitM jn dhiic @ . 26 KAen kic EzxM aveREm av vliy kl@ k qw vc@. pARk M aviewyH. aen eedvM KA en yAtnewi. atinAlANH linH EKA* tA}H v r q Ep vtH. atiEzxM yEhAv jnELAw EkApicil. hAyi nziie@ anrM yEhAv EyAvEyAw pRu, ByewtH , tLrtH . nieR m}uv pwyALikeLyM hAyi yiEl nyik. hAyiyiel rAjA vien EtAliA nie {A shA yiAM. aveR jnteyyM aveR

EyAv 7+22-8+11

ngreyM aveR mieyyM {A ni t. 2eyrIEhAEyAwM atieR rAjAviEnAwM ecyH t te ni hAyiEyAwM atieR rAjAviEnAwM ec@k. aEA mAEm niH avew m]gsH kwA k}iy. sM m] g eLyM niiwyi p vyHNM. EA ngri pii oLic i riA niew BwAri cilErAw pRyk. 3atinA EyAv teR eesnY e m}uv hAyiyiEl nyic@. teR vuM mikc mtinAyirM BwAer EyAv etrew. av aver rAiyi te ayc@. 4EyAv avH Q kln nki+ {A niELAw pRytH EyA ew Ekk. ngri puR EdzH ni oLiciriNM. miA tM pAirik. ngr iniM vLer akEl EpAk tH. jA#tEyAew rik. 5 qEAewA mveryM nyicH {A ngre inwAM. ngriluv { etier yi veiriM. { mu ecyHtEpAel tiri EAwM. 6av {eL ngr iniM oAwiM. meEAel { oAwiEAvukyAeNH av DriM. atinA { oAwiEAM. 7anrM ni oLiciriiw niH cAwi vH ngrieR niy NM ewNM. ni vijyi A zi niew eedvmA yEhAv nM. 8yEhAv pRy ni ec NM. qe nirIik. ngre miA kln {A ni tM. ngrieR niyNM e wH atH tI vyHk. 9anrM EyAv aver oLi l ekAuEpAyi kAi. av EbETliM hAyiyHM wyH o lE EpAyi. hAyiyH pwiARAyi lM. EyAv rAi teR jntEyAewAM k}iu. 10piEH atirAviel, EyAv jn eL viLic@i. anrM EyA vyM yi AEy EntAM aver hAyiyiEl nyic @ . 11 EyAv EyAewAAyi BwA m}uv

EKA }M qM.

EyAv 8+12-29

304
ziyM eeDrYvuM nxHwe@. av yi AEylukAer oAwitH nii. yi AEylukA oAwiEA M nii. av tiriH hAyi jntEyAw yM ecA EpAyi. hAyijntyHH oAwiEAkA suri tmAy o lvuM Ayiil . 21tew eesnYM ngrieR niy NM ewtH EyAvyM av eRyAkM ku. ngriniM puk ytH av ku. av oAM nii tiriH hAyijnt EyAw yi mtiEA}Ayi atH . 22aEA oLiciv ngriniM vH yi shAyic@. yi AEyeesnYM ru vzniM vH hAyijntey wi. yi AEy aver EtAlic@. hAyiyiel orA EpAluM avEzxi A ver-z@LielArAM r ewAver-av yM ecyH. 23pE hAyirAjAvH jIvEnAew . EyAvyew k aven EyAvyew aw ekAuv. y nipNM yi AEy eesnYM hAyiAer vylukLiElM mmiyiElM ri. aen hAyiyiel jneL mmiyiluM vy lukLiluM vc H yi AEyeesnYM ekA. anrM yi AEyeesnYM hAyiyiEl mwi aview jIvi c i ver vDic @ . 25 a te hAyiyiel m}uv EpM mric @ . aview pIrAyirM OI-puxA Ayi. 26EyAv teR M hAyiyew En i ngrM nzi iA teR k sUcn nki. ngriel m}uv jnM nziMver EyAv niiyil . 27yi AEyjnt ngriel m]g eLyM m@ sADneLyM t Evi sUic@vc@. EyAvyH klnk nkiyEA av ec NemH yEhAv niEzic kArY teyANtH. 28anrM EyAv hAyingrM kic @ . ngrM nYmAy o kn mAmAyi. M aten te. 29 hAyirAjAvien EyAv o mri i. eevErM ver av
24yiniwyi

hAyiyiEl mERi. av ng ri mi ni. ngri vwH pALM pALymwic @ . eesnYiM hAyiyHmiwyi o tA}HvryA yi. 12aen EyAv aAyirM Eper etrew. EbETliM hAyi yHM wyHH ngri piwiA Ru lH EyAv aver oLi icii. 13aen EyAv teR yAkeL ysrAi. DAn tAvLM ngri vw vzAyi . m@v ngri pwiARH oLic i . rAiyi EyAv tA}HvryiEliRi. 14piIwH hAyiyiel rAjAvH yi A EylieR eesnYe ku. rAjAvuM aveRyAkM yi AEyjnt EyAw yM ecA D]tiyi puR e@. hAyirAjAvH ngrieR ki}vzH EyAAtA}H v ryew BAgE EpAyi. atinA ngr i pii BwA oLiciritH av kil. 15EyAvyM yi AEylukAM teL puREkAu tA hAyi eesnYe avdic@. EyAvyM m@vM ngri ki}H mmiyi ElEAwi. 16 ngrvAsik viLic @ ekAH EyAveyyM av eRyAkeLyM oAwiA wi. qlAvM ngrM vi@. 17 hAyiyielyM EbETlielyM jneLlAM yi A EyEsney piw. ngrM R kiwi. atien sMri A M Ayiil. 18aEA yEhAv EyAvEyAw pRu, nieR M hAyingr i Ener piwik. ngrM {A nin trAM. atinA EyAv teR M hAyingri Ener 19 oLicirikyAyi piwic@. yi AEylukA a ku. av epeH tew oLilLi niM puRE vH ngriEl EAwi. av ngri EvzicH atieR niyNM ew. an rM BwA ngri tI vc@. 20hAyiyiel jn tiriu EnAiyEA tew ngrM qriy tANH ktH. kAzE puk ytH av ku. atinA av

305
rAjAvien mri iyi@. asHt mni, rAjAvieR zrIrM mri niM tAe}yiRA EyAv teR B]tYAErAw pRu. av zrIrM ngr kvAwi tAE}eRiu. anrM av zrIrM DArALM kl@k ekAH mwi. kArM M aview kANAM. a#hewyM zAp ewyM vAyn 30anrM EyAv yi AEy lieR eedvmAy yEhAvyH Evi o yAgpIWM niic@. bA p vtilANH av yAgpIWM nii ct. H 31yAgpIW qen nii NemH yEhAvyew B]tYnAy EmAez yi AEyjntEyAw pRi. atinA EyAv EmAezyew nYAy mANpusHtki q}utiyi EpAel yAgpIWM niic@. mRiA kl @ k pEyAgic A NH yAgpIWM niietH. kl@kLi opkr NvuM oriluM pEyAgiciil. av yEhAvyHH yAgpIWi EhAmyAgM aic@. smADAnbli kM av aic@. 32EyAv aview EmAezyew niy m kl@kLi q}utivc@. m}uv yi AEylukAM kANviD mANH avn ecyH t tH . 33mA, EdYAgA, nYAyADipA w i qlA yi AEylukAM vi epki @M wiyi. yEhA vyew krARieR epkM mi ElvYpuErAhitA milAyi av nitH . yi AEyjn tyM avErAewAmAyi m@ jntkM aview nil Ayi. ptiyAk bA pvti miluM bAiyAk egrisIM pvti miluM ni. aen ecA yEhAvyew B]tYnAy EmAez jnELAw pRi. Q a#h iEviyANH aen niA EmAez pRtH. 34anrM EyAv niymM m}uv vAyic @ . a#hM zApM EyAv vAyic@. nYAymANpusHt ki q}utei EpAel teyANv a vAyic t H . 35yi AEyliel m}uv jnL@M

EyAv 8+30-9+7

aview owiyi. qlA OI kM ikM yi AEylukAErA ewAM vsici m}uv viEdzi kM aview wiyi. EmAez n kiy oAErA klnyM EyAv vAyi kyM ecyH.

giebEyAkA EyAvey w EyAAndi pwiARu qlA rAjAAM ArYeLi Ek@. hitY, aEmArY, knAnY, eprisY, hivY, eybUsY qI jnew rAjAArAyi av. av ml EdzM atieR tA}HvrkLiluM tAmsic @ . mYDrNYA}iyew tIr EdzH elbAEnA very Ed zM av tAmsici. 2 Q rAjA A omic @ wi. EyAvyH M yi AEyjntyH emtier yM ecA av ptiyi@. 3eyrIEhAeyyM hAyieyyM EyAv qen EtAl i c @ qtH giebEyAniel jn Ek@. 4ati nA av yi AEyjntey kb LiiA tImAnic @ . avew pti enyAyi. epAiyM epALimAy p}y ik* av EzKric@. Q p}y ik av tew m] g ew puR kyi. vLer derni vrikyAeN kANiA av p}y cAkM m]gew puR kyi. 5p}y ec k av Dric@. p}y vOM Dric@. Ni pU piwic a M av ki kti. aen av vLer derniM vtAyi EtAic@. 6 anrM av yi AEy jntyew pALyiEl EpAyi. gigAlinwAyi pALyM. av EyAvyew awei pRu, { vLer derniM vrikyANH. { nimAyi o smADAn wwiyAA #hi . 7yi AEylukA Q hivYErAw pRu, ni {eL mArA A mikyAyiriAM. ni {ew aw vsivrAyi
i vIu sMBritinH m]gew EtAluekAuAiy si.

EyAv 9+8-24

306
16m divsM k}iEA yi A EylukA mnilAi av tew aynA@kArAyievH. 17 ati nA yi AEylukA jnew ngrLiEl yA ecyH. mAM divsM yi AEyjnt giebEyA ekPIr, EbErAH kirYH-eyyArIM qI ngrLieli. 18pE yi A Eyjnt ngretier y i niil. kArNM, EntA avmAyi o smADAnywwi A iyi. yi AEylieR eedvmA yEhAvyew mi av jnH vAgHdAnM nkiyi. krARuAiy EntAetier ql A vM piRupiRuA wi. 19qA EntA mRupwi pRu, n vAgH d AnM ecyH EpAyi. yi AEylieR eedvmA yEhA vyew mi vcANH n vAgHdA nM ecyH t tH . avetier yM ecA EA nmAvil. 20EA n ecEtH tANH. n aver jIvEnAew viwNM. n aver mRiEvlicA, n avmAyAiy krA lMGi tinA eedvM nEAw EkApiM. 21atinA av jIvic @ ekAe. pE av new awimkLAvNM. av nmEvi viR ev@kyM evM EkAkyM ece. atinA EntAA avmAyi Aiy smADAnvAgHdAnM lMGicil. 22EyAv giebEyAjntey viLic@. av pRu, nieLi nANH {ELAw N pRtH? ni ew nAwH {ew pALyinw Ayi. pE o vidrrAjY niM vrikyAeNH ni pRu. 23EA niH opAwH drit AM. nieLlAvM awimkLAvuM. av viR ev@kyM eedvieR vstiyiEl* evM EkAkyM ecEivM. 24giebEyA jnt pRu, ni {eL ekAl@EmA q By ANH { N pRtH. teR jntyHH Q mi nvA eedvM EmAezEyAw klici@eH {

riAM. ni qviw vvrA eN vYmA ver ni mAyi o smADAn wwiyAA { v. 8hivY EyAvEyAw pRu, { niew B]tYA. pE EyAv EcAdic@, ni rANH? qview niM v? 9av mRupwi pRu, { niew Esvk. vidrmAeyA rAjY niANH { vtH . niew eedvmA yEhAvyew mhAy zieyi EkANH { vtH. aveR v]ikeL i { Ek@. av QjipHti ecyH t ql A kArYeLiyM { Ek@. 10EyAAndi ki} aEmArYew ru rAjAAer av EtAl i c M {LRiu. ehzHEbAniel rAjAvAy sIEhAM asHtErAiel bAzA rAjAvAy oAM yi av. 11atinA {ew mAM {ew kM {ELAw pRu, vzY i BNvumAyi yi AEy jne kANA EpAvuk. avErAw en pRyk, { niew B]tYA. {mAyi o smADAn wwiyAk. 12{ew aM EnA! { vIwH viEA a wM puti ymAyi. EA atH N iyM p}ymAytH ni kANAM. {ew ik EnA! { vIw viEA av putiyM vIH niRc mAyi. EA av epAieALiH p}kiyiri ni kANAM. 13{ew eckM vOM EnA! { Dri av Q dIGyA yi tAH nziietAyi ni kANAM. 14v pRy stYmAENA q RiyA yi AEyjnt #hic@. atinA av aM cic@ EnAi. pE qANu ecEetH av yEhAvEyAw EcAdic i l . 15av mAyi smADAni k}iyAemH EyAv krARuAi. aver jIv EnAew viwAemH stic@. EyAv yew Q vAgHdAnM yi AEyliel mA aMgIkric@.

e e d v i e R v s t i eedvieR wMbM (yi AEy) qEA vi wA remEA eedvAlyemEA aM vrAM.

307
Ek@. Q nAiluvereyAe ekAl A eedvM niELAw pRy kyM ecyH. aekAANH { niELAw N pRtH. 25EA { niew B]tYA. zriey EtAetM ni ecAM. 26aen giebEyAjnt awimk LAyi. pE EyAv aver jIvi A avdic@. aver vDiA EyAv yi AEylukAer avdi c i l . 27 EyAv giebEyAkAer yi AEylukAew awimkLAi. yEhAvyew yAgpIWiEl@M a ApiA av etrewiw LielAeyM av viR ev@ kyM evM EkAkyM ecyH. av M awimkLANH.

EyAv 9+25-10+12

10

sUrY nilmAy divsM aEdAnI-EsedH yi aEA eyzElmiel rAjAvH. hAyiey EyAv EtAl i kyM pUmAyM nziikyM ecyH evH ayA aRiu. eyrIEhA EyAwM atieR rAjAviEnAwM EyA v aen teyANH ecyHtetM rAjAvH mnilAi. giebEyAjnt yi AEylukAmAyAiy smA DAn wwieyiyM rAjAvH Ek@. av eyzElminH vLer awA yi tAmsic i tH . 2 atinA aEdAnI-EsedH vl A et By. hAyi EpAel o ecRiy ngrmAyi il giebEyA. etA rAjkIy ngreyM EpAel, vLer vliy ngrmAyi giebEyA. ngr iluv nl EyAALAyi. atinA rAjAvH By. 3 eyzEl miel rAjAvAy aEdAnI-EsedH , ehEAniel rAjAvAy EhAhAmi EnAw sMsAric@. yiel rAjA vAy pirAM, lAKIziel rAjAvAy yAhIyA, qEg A niel rAjAvAy edbI qivErAwM ayA sMsA ric @ . eyzElM rAjAvH avErAw yAcic@. 4qEAewAM vH gieb EyAen mi. EyAvyM yi A EyjntymAyi giebEyA o smADAn wwiyAiyiri. 5aen eyzElM, ehEA, yH , lAKIzH , qEg A qI

au rAjYLiel rAjAAewyM eesnYM omic @ . eesnY giebEyAniEl EpAyi. z@ ngrM vLH atientier yM ecA wi. 6giebEyAniel jn gigA li pALymwici EyAvyHH o sEzM ekAwyc@. sEzM tA yi+ { ayew B]tYA! {eL tniey viwEt. EvgM vH {eL shAyi! {eL ri! mlEdze aEmArYrAjAA erlAM EcH {eL miA viri. 7atinA EyAv teR m}uv eesnYvumAyi gigAliniM puRe@. EyAvyew vuM mikc EpArALik avEnAewAM Ayi . 8 yEhAv EyAvEyAw pRu, eesnYeL ByewtH. aver EtAliA {A nieL avdi AM. eesnYeLAM nieL EtAliA ApHtrl. 9EyAvyM eesnYvuM rAi m}u v giebEyAniEl mERi. EyAv vtH z@ aRiil. av aver mic t H aver atH-tewi. 10yi AEy micEA yEhA v eesnYiE zy}m Ai. aen yi AEy aver EtAlikyM o vliy vijyM Enw kyM ecyH. yi AEy, z@eL giebEyAniniM EbHEhAErA niEl@ oAwic@. yi AEyeesnYM aver aEsyM mEdyM ver oAwicH aver v}iyivcH vDic@. 11y i AEyeesnYM z@eL EbHEhAErA RilUew aEs A ver oAwic @ . av z@eL oAwiEv yEhAv kAzniM vliy kl@m} epic@. z@Li anvDi Ep Q kl@m}yi mrN mwu. yi AEyeesnikew vAekAH mrictiluM aDikMEp kl@m}yi mric@. 12aH aEmArYer EtAl i A yEhAv yi AEylien avdic@. aH EyAv yi AEyjntyew m}uv mi nikyM yEhAv EyAw AikyM ecyH. an rM EyAv klic@+

EyAv 10+13-32
sUrYA, giebEyA mkLi nilmAyi ni. cA, aAElAtA}Hvryew mkLi nilmAyi ni.

308
24av

13atinA sUrY clic i l . jnt z@eL EtAlic@k}iyMver cM aniyil . rAew pusH t ki Q kT q}utei @H. sUrY kAzmYi ni. o divsM m}uvM atviewniM nIiyil. 14aen ati muM EzxvuM sMBviciil! aAyi yEhAv o mxYen asrictH. yEhAv yTAi yi AEyli Evi EpArAwkyAyi! 15tiEzxM, EyAvyM eesnY vuM gigAliel pALyiEl mwi. 16 pE yi au rAjA AM dErEAwiEAyi. av mE dyiel o hyi oLic@. 17 pE, av hyielALic i ritH ErA ku. EyAv Eti aRi u. 18EyAv pRu, hyiEl kvAwM pARk ekAH aw yHk. hyHH tAM kAvA eryM nik. 19 pE ni sVyM aview nitH. z@eL wM piwk. aver piiniH w M mik. z@eL avew ngrLiEl mwA avdi tH. niew eedvmA yEhAv niH avew Em vijyM nki yiri. 20atinA EyAvyM yi AEy jntyM z@eL ekA. pE z@Li cil reH tiErA Dit ngrLi ecH oLic@. av 21 yiEzxM vDieil. EyAvyew k mEdyi mw iv. rAjYilAM yi A EyjntyHetier qeiluM pR yA eeDrYeil. 22EyAv pRu, hyew kvA wmwciri kl@k nIM ec@k. au rAjAAeryM qeR aw E@ ekAuvrik. 23atinA EyAvyew B]tYA au rAjA AeryM hyiniM puR ekAuv. eyzElM, ehEA, yH, lAKIzH, qEgA qiviw Liel rAjAArAyi av.

au rAjAAeryM EyA vyew mi ekAuv. EyAv teRyAkeL m}uv aEA@ viLic @ . EyAv teR eesnY iel y EdYAgAErAw pR u, view vrik! niew kAlu k Q rAjAAew k}ukLi vyHk. atinA av aw v. av tew kAluk rAjA Aew k}ui vc@. 25anrM EyAv teR k ELAw pRu, zM eeDrYzAli kmAyirik! ByewtH. ni EnriwA EpA qlA z@ELAwM BAviyi yEhAv q ec@emH {A ni kAirAM. 26anrM EyAv au rAjA AeryM vDic@. avew zrIr au mrLi ekii. eev ErM ver EyAv aver mri iyi@. 27 sUrYAsHtmyi av ew zrIr mriniM RA EyAv kl i c @ . atinA av rAjAA oLici hkLiElH avew zrIr qweRiu. qiH pARk ekAH hAmKM awc@. zrIr M hyi luH. 28 divsM EyAv mEdey EtAlic@. rAjAvienyM ngrvAsik eLyM EyAv vDic@. jIvEnAew M Ayil. eyrIEhAyiel rAjA viEnAw ecyHt te EyAv mE dyiel rAjAviEnAwM ecyH. et ngr kw EyAvyM qlA yi A EylukAM mEdyiniM puR e@. av libHnyiEl ecH ngre mic@. 30 ngr eyM rAjAvienyM EtAl i A yEhAv yi AEyjntey av dic@. ngriluAyi qlAv eryM yi AEylukA vDic@. eyrI EhAyiel rAjAviEnAw t ecyH t EpAel Q rAjAviEnAwM av ecyH. 31anrM EyAvyM yi AEy jntyM libHnyiniM lAKIzi El EpAyi. av lAKIzi @M pALymwikyM ngre mi kyM ecyH . 32lAKIzH ngre
29anrM

309
EtAliA yEhAv aver av dic@. rAM divsM av ngre EtAlic@. ngriluAyiver m}uv yi AEyjnt ekA. libH n yiel jntEyAw ecyH t EpAel te yi atH. 33lAKI zien shAyiA Egesrini EhArAM rAjAvienyM eesnY eyM EyAv EtAlic@. avri oeyA EpAluM jIvEnAew Ezxicil. 34anrM EyAvyM yi AEy jntyM lAKIziniM qEg A ni El EpAyi. av qEgA @M pLymwicH atien mic@. 35aH av ngre EtAlikyM ng rvAsikeL m}uv vDikyM ecyH. lAKIziEnAw ecyHt te yAyi atH. 36anrM EyAvyM yi AEy jntyM qEgAniniM ehEAni El EpAyi. av ehEAen mic@. 37av ngrvuM ati @ m ecRupNM piwiecw. ngrvAsikeL m}uv yi AEylu kA vDic@. jIvEnAew M avEz xicil. qEgAEnAw ecyHtM a kArM teyAyi. av ngrM nziikyM atiluAyiver ekAl@kyM ecyH. 38anrM EyAvyM yi AEy jntyM edbIriEl mwiecH ngre mic@. 39av ngr eyM rAjAvienyM edbIri @ m ecRupNeLyM piwicwi. ngrvAsikeL m}uv av vDic@. jIvEnAew M avEzxic i l . edbIriEnAwM atieR rAjAvi EnAwM yi AEyjnt ecyH t tH , ehEAEnAwM atieR rAjAvi EnAwM ecyHt EpAel teyAyi . libHnEyAwM atieR rAjAvi EnAwM av ecyHtM teyA yi. 40aen EyAv mlEdze yM enegvienyM* pwiAR ml erivukeLyM ki} mlerivu keLyM avyiel rAjAAeryM EtAlic@. yi AEylieR eedvmA yEhAv, avereyl A M vDi A EyAvEyAw pRu. ati
enegvH eydyH et mEdzM.

EyAv 10+33-11+6

nA lLi orAeLEAluM EyAv jIvEnAew viil. 41kAEdzH b mt gAver y qlA ngrM EyAv piwi cwi. QjipHtiel EgAez mt giebEyA very EdzLiel ngreL EyAv piwiecw. 42o ywite ngreLyM av ew rAjAAeryM EyAv kI} wi. yi AEylieR eedvmA yEhAv yi AEyli Evi pw epAtiy ekAANH EyAvyHH a sADict. H 43anrM EyAvyM yi AEyjntyM gigAli t ew pALyi mwieyi. vw ngreL EtAli sMBvic ArYeLlAM hAEsA riel rAjAvAy yAbI Ek@. atinA aEnkM rAjAAew eesnYeL viLic@A ayA tImAnic @ . mAEdAniel rAjAvAy EyAbAbH , ziE%Aniel rAjAvH , aHzAPiel rAjAvH, 2 vwM i EdzM mEdzm rAjA A qiv yAbI sEzm yc@. kieErAH, enegvH, pwiA R mlywivArM qiviwLiel rAjAAH yAbI sEzmyc@. pwiARu nAEPAH EdA q rAjAviM ayA sEzmyc @ . 3ki}M pwiARum knAnYew rAjAAM yAbI sEzm yc@. aEmArY, hitY, eprisY, eybUsY qien mlEdz jntkM yAbI sE zmyc @ . misH p yew smIpM eh EA pvti tAe} vsi hivYM ayA sEzmyc @ . 4atinA Q rAjAAeweyl A M eesnYM omic@v. aEnkM pwyA LikM tirkM rTM Ayi . atH vLer vLer vliy o eesnYmAyi. kwRe mN rik EpAel atH kANe@. 5Q rAjAAerlAM EmErAM q ekAc@ ndiryi sELic@. av tew eesnYeL m}uv o pALyilAiyiH yi AEylienti ery yM sUNM ecyH. 6aEA yEhAv EyAvEyAw pRu, eesnYe ByewtH.

11

EyAv 11+7-23

310
ecA klici. anrM EmAez EyAvEyAw en ecA kli c@. EyAv eedve asric@. yEhAv EmAezEyAw klicetlAM EyAv ecyH. 16aen rAjYAyi m}uv jnteyyM EyAv EtAli c@. mlEdzM, enegvH, EgAez EdzM, pwiAR mlywivAr, EyAAtA}Hvr, yi AEylielyM smIpEdzLielyM pvt vyHelAM Em av niyNm 17EsyIri Ayi. smIpm hAElAupvtM mt ehEA pvti tAe} elbAEnAtA}Hv ryiel bAgAd very Edz ew Em EyAvyH niyNm Ayi. Edze qlA rAjAA eryM EyAv piwikyM aver ekAl@kyM ecyH. 18 aEnkM vxM EyAv rAjAAetier yM ecyH. 19 Edz ngrLi omAM yi AEylumAyi smADAn wwiyAi. hivYngrmAy giebEyA yi atH. melA ngrM yi EtAlie@. 20t zArAyiev avereAH EtAiikyAyi yEhAvyew lYM. aEA av yi AEylientier yM ec@M. aen avnH aver ni yM nziiA k}iu. yEhAv EmAezEyAw klic EpAel te avnH aver EtAliA k}iu. 21ehEA, edbI, anAbH , eydA qiviwLiel mlEdz Li anAkY* tAmsic i . EyAv avErAw yM ec@kyM averyM avew pNeLyM pUmAyM nziikyM ecyH. 22yi AEyli pie o anAkY EpAluM avEzxic i l . gyiluM giluM asH E tAdiluM mAEm tAM anAkY avEzxic i Z. 23pH yEhAv EmAezEyAw klic EpAel EyAv yi AEy lieR m}uv niyNvuM e w. yEhAv teR vAgHdAnms ricH mi yi AEyli nki.
anAkY anAieR tlmRArANH av. yrm sumKA q nilyi avew wMbM aRiyei.

aver EtAl i A {A nieL avdiAM. nAeL Q smyEAew ni avereylAM ekAiriM. ni tirkew kAluk ev@ kyM avew rTH tI vyH kyM EvNM. 7EyAvyM teR eesnYvuM ep, atIitmAy o mNM nwi. EmErAM ndiyi vc H av z@eL mic@. 8 aver EtAliA yEhAv yi AEylien avdic@. yi AEyEsn aver EtAl i kyM sIEdA, mie EPA HmyIM, ki}H misHpAtA}Hvr qi viwLiEl@ aver oAwikyM ecyH. z@Li orAEpAluM lA tAMver yi AEyeesnYM yM ecyH. 9 yEhAv ecNem@ pR tH EyAv ecyH. avew ti rkew kAluk ev@kyM rT H tI vyHkyM ecyH. 10anrM EyAv mwiec H hAEsAngrM piwiecw. hAEsA riel rAjAvien EyAv vDic @ . (yi AEylientier yM ecyH t skl sA%AjYewyM EntAvAyi hAEsA.) 11yi AEyEsn ngrLiluAyi qlAveryM ekA. av jneL m}uv nzi ic@. jIvEnAew oM micmAyi il. anrM av ngri tI vc@. 12EyAv Q ngreLlAM piwi ec w . rAjAAer m}uv av ekA. Q ngrLilu etlAM EyAv pUmAyM nzii c@. yEhAvyew EsvknAy EmAez klictsricANH av Q viD ielAe ecyHttH. 13qA pvt Li niiei ngr yi AEyeesnYM kicil. a rilu ngrLi hAEsA mA mANH tIyHiryAetH. ngr mANH EyAv kict. H 14ngrLi t k sADneLlAM yi A Eyjnt eekvzM vc@. ngri k m] g eL av eekywi. qA aviewyAyi m xYer m}uv av ekA. mxYer eryM av jIviciriA a vdicil. 15vLer pH yEhAv teR B] t YnAy EmAezEyAw en

311
EyAv mi yi AEyliel EgA Ayi niyic @ . avsAnM yM avsAnikyM aview smA DAnM eekvkyM ecyH. AEylinA EtAli e rAjAA yi AEyjnt EyAAndi yew ki} EdzM m}uv tL@ew niyNilAi. a EA mt ehEApvtM ver y lvuM EyAAtA}Hvryew ki}e EdzvuM avEwtAyi. Q mi eekywA yi AEyjnt EtAlic rAjAA vrANH+ 2ehzHEbAni tAmsi aEmA rYew rAjAvAy sIEhAen av EtAl i c @ . aEA tA}H v ryiel aErAEv mt yEbAundi ver y Edze ayA Brici. aveR rAjYM Q tA}Hvryew mY i rMBic @ . aEmAnYmAy avew atii atAyi. gielyAdieR pti sIEhA Bric@. 3glIltwAkM mt cAvukw ver EyAA tA}Hvryew ki} BAgvuM avnANH Bric i tH . EbHeyzIEmA mt pisHgAk ew etBAgM veryM av Bri ci. 4bAzAniel rAjAvAy oAgienyM av EtAlic@. erPyrievnA yi oAgH. asHtAErAiluM qe yilum l av Bric @ . 5ehEA, sA, bAzAniel m}u v Edz qivyi av BrNM nwi. egrielyM mKAyi elyM jn tAmsic i iwH aveR rAjYM avsAnic@. giel yAdieR pti miyM oAgH Bric@. ehzH E bAniel rAjAvAy sIEhA eR miyi EdzM avsA nic@. 6yEhAvyew B]tYnAy EmAezyM yi AEyjntyM Q rAjAAer m}uv EtAl i c @ . EmAez mi Eb, gAdH qI EgAAM mneyew EgAieR ptiM nki. av sVmAtinANH EmAez Q mi av nkiytH. 7EyAAndiyew pwiARu BAg rAjAAeryM yi AEy yi

EyAv 12+1-24

12

jnt EtAlic@. EyAv aver miyiEl nyic@. EyAv pu EgAAyi vIticANH lM nkiytH . eedvM av nkA em vAgH d AnM ecyH t lmAyi atH. elbAEnA tA}Hvryiel bAgAdiM EsyIrinw hAlA upvtiM wyH lmAyi atH . 8 mlEdzM, pwiAR mlrivH, EyAAtA}Hvr, ki} mlk, mmi, enegvH, qiviw tiluew. hitY, aEmA rY, knAnY, eprisY, hivY, eybUsY qiv tAmsici lmAyi atH. yi AEyjnt prAjyewiy rAjAAew o pik tA+
9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

eyrIEhAyiel rAjAvH 1 EbETlinw hAyiliel rAjAvH 1 eyzElmiel rAjAvH 1 ehEAniel rAjAvH 1 yiel rAjAvH 1 lAKIziel rAjAvH 1 qEgAniel rAjAvH 1 Egsriel rAjAvH 1 edbIriel rAjAvH 1 egdriel rAjAvH 1 EhAyiel rAjAvH 1 rAdiel rAjAvH 1 libHnyiel rAjAvH 1 adlAmiel rAjAvH 1 emEdAyiel rAjAvH 1 EbETliel rAjAvH 1 thyiel rAjAvH 1 EhePriel rAjAvH 1 aEPiel rAjAvH 1 zAErAniel rAjAvH 1 mAEdAniel rAjAvH 1 hAEsAriel rAjAvH 1 ziE%A emErAniel rAjAvH 1 azAviel rAjAvH 1 tAnAiel rAjAvH 1 emgIEAyiel rAjAvH 1 kAEdziel rAjAvH 1 kEliel eyAnyAmiel rAjAvH 1 EdAEmiel EdA rAjAvH 1 gigAliel EgAyIM rAjAvH 1 tisAyiel rAjAvH 1 ek rAjAA 31

EyAv 13+1-21

312
10aEmArYew

13

niyM qwewA mi EyAvyH vLer AymAy EA yEhAv avEnAw pR u, EyAvA, ninH vLer Ay mAyiri. pE nin niy NEmewA niyM DArALM mi bAiyH. 2 eg aTvA ePli sHtYew EdzM nI ver kwi yil . 3QjipH t iel sIEhAndi* mt wt vwH qEA ati i very l nI niyM kwiyiil. mi EA}uM knA nYew eekvzmANH . gyielyM asHEtAdielyM asHkElAnielyM gielyM qEAnielyM au ePlisH t YEntAeL nI niyM EtAliAH. 4 knA EdzieR et tAmsi avYeryM nI EtAliAH. sIEdAnYew emyA rey aEmArYew atiiyAy aEP veryM. 5egbAlYew Ed ze nI niyM EtAliciil. eh EApvti tAe} bAgAdi ki} elbAEnA EdzM mt hAmAH very EdzvuM kI}w NM. 6elbAEnA mt mie EPAHm yIM very mlEdzANH sIEdA kA vsitH . pE yi A EyjntyHEvi ver m}uv {AniviewniM oAwiM. yi A EyjntyHiwyi ni mi p vyHEA Q lM ni oA iNM. {A pRy EpAel te ecNM. 7ni Q mi op EgAM mneyew pti EgAimAyi p vyHk. mi pvy H mne yew EgAieR me ptiAM tew mi qw k}iu. yEhA vyew B]tYnAy EmAez av EyA Andi ki} lM ekAwi . 9avew mi aEA mlyi winw aErAEvri rMBi kyM tA}Hvryew mYilu pNM ver wkyM ecyH . EmedbA mt dIEbA very m}uv smtlvuM ati ei.
s I E h A n d i een ndiyew zAKkLielAAkAM tH. ki}
8Eb-gAduEgAAM

rAjAvAy sIEhA Bri ci qlA pNM Edz Ayi. ehzH E bA ngri lAyi rAjAvu BricitH. aEmArYew atii ver mi wi. 11gielyAdungrvuM lieR BAgmAyi. egri elyM mAKAyielyM jn tAmsi ci EdzvuM atiluei. ehEApvtM m}uvM bAzA m}uvM sA ver miyilA yi. 12oAgH rAjAvieR sA%AjYvuM EdzAyi. bAzA Brici tH oAgH rAjAvAyi. mH asHtAErAM qiyM BricitH oAgAyi. erPAyi jntyie vnAyi oAgH. mH EmAez aver EtAlikyM avw lM eeky wkyM ecyHti. 13yi AEy jnt, egrielyM mAKAyiElyM jntey aviewniM oAwic i l . av M yi AEyjntEyA ewAM aviewe tAmsi. 14Elviyew EgAA mAmANH o@M mi lBiAtH. pkrM, EhAm bliyAyi yi AEylieR eedvmA yEhAvyH aiew ql A m] g eLyM avewAM. atANH yEhAv avErAw vAgHdAnM ecyHttH. 15EbeR EgAiel oAErA wMbiM EmAez Rc@ lM nkiyi. av sVIkric l vyAyi. 16aEA mlyi winwH aErAEv mt Emdb pNM very lmAyi atH. m}uv tA}H v ryM tA}H v ryew mYilu pNvuM ti ewM. 17 ehzHEbAver mi vYApi c i . tA}H v ryiel ql A pN M ati ei. dIEbA, bAEmAHbA, EbHbAEmEyA, 18yhHs, ekEdEmAH, EmPAH, 19kirY yiM, sibHmA tA}Hvryiel iE lu EsErHzh, 20 EbHepEyA, pisHgAk, EbHeyziEmAH qivyAyi pN. 21aen smtliel qlA pN M aEmArYew rAjAvAyi sIEhA Brici lM EdzH ewM. ehzHEbAniel pNilANH rAjAvu Brici

313
tH. pE EmAez avenyM midYAnY ew EntAeLyM EtAl i c i . vi, EreM, sU, , ErbA qi vrAyi EntA. (Q EntA eLl A M sIEhAEnAewAH yM ecyH.) rAjYteyAyi Q EntA tAmsic i tH . 22ebEyArieR punAy bilyA mien yi AEyjnt EtAlici. (bielyAM mAikvidY ekAH BAvi pRi.) yi yi AEy jnt aEnkM Eper vDicu. 23Eb eR EgAi nkei mi EyAAndiyew tIrH avsA nic@. aen EbeR EgAi nke miyi Q pNM pikyilu vylukM ew. 24gAdieR EgAi EmAez n kiy mi tANH. Q Edz EmAez oAErA EgAiM nki. 25yEsrieR miyM gielyAdiel l A pNM rb y H smIpM aErAEv very aEAnYew lieR ptiyM EmAez av nki. 26ehzHEbA mt rAmA H misHpyM ebEtAnImM very Edz lH ew. mhnyIM mt edbIrieR EdzM very BAgvuM atiew. 27EbHhArAmiel tA}Hvr, EbHni %A, suEAH, sAEPA qiviw M ati ew. ehzHEbA niel rAjAvAy sIEhA Brici mel A miyM ati ew. EyAAndiyew ki}vzAyi mi. glIltwAkiR av sAnM ver EdzmAyi. 28EmAez, gAdieR EgAi n kiy lmAyi aetlAM. pik yilu ql A pNM ati ewM. EmAez lM oAErA wMb imAyi nki. 29mneyew pti EgAi nkiy miyANtH . mneyew pti EgAinH Q mi lBic@. 30 lM mhnyImi rMBic@. bAzA m}uvM, bAzAniel rAjA vAyi oAgH Bric i m}uv lvuM, bAzAniel yAyIriel m}uv pNL@Mwi ek aRu p ngr ati e@. 31oArAjAvieR pNLAy giel

EyAv 13+22-14+6

14

yAdieR pti, asHtAErAH, q yi qiviwM lilu ewM. Q mi m}uv mneyew punAy mAKIrieR wMbi nketAyi. puAri ptiEH lM lBic@. 32EmAez Q lM m}uv Q EgA nki. jn EmAvA biel smtlLi pALymwiciri EvyANH EmAez ecyHttH. EyA Andiyew mRuker eyrIEhAyH ki}Ayi atH . 33Elviyew EgAAH EmAez o@M mi nki yil. yi AEylieR eedvmA yEhAv tA te ElviEgAi sAnmAyiriemH vAgHdAnM ecyHti. jnH Et l n kNemH puErAhitnAy qel yAsAM eR punAy EyAvyM yi AEylieR EgAlvAM EcH niyic @ . 2 jnH mi etrewA tAnA#hi mA EmtAeNH yEhAv vLer pH EmAezEyAw kl i c i . optr EgA nRui@ EvNM avn veR mi keA. 3rr EgA EyAAndiyew ki} vzH EmAez lM nki}iu. qA Elviyew EgAinH m@v nkiy EpAel lM nkiyil. 4pu EgAAM avrv lM nki. EyAEsPieR pu Aer ru EgALAyi tiric@. mn eyM qyImM. oAErA EgAiM eR mi kii. qA Elviyew EgAiluvH o@M mi lBicil. tAmsiA tAM pN mAEm av kiiyiZ. atH qlA EgAewyM miyi ei tAM pNLANH. av ew m]gAyi eR vylukM nkei. 5 yi AEyEgA iwyi mi qen viBjiN emH yEhAv EmAezEyAw pRi . yEhAv klic EpAel te yi AEyjnt mi vItic@. kAElbi teR mi ki@ divsM eydyew EgA iniM RcAk gigAli EyAvey kANA EpAyi. ekni
6o

EyAv 14+7-15+8

314
wMbiERtANH. yi AEylieR eedvmA yEhAvey av yikyM asrikyM ecyHtti nA mi M aveRyA kEwtAyiri. 15kirYH ab qAyi ngrM mH viLi eitH. anAkYewyiwyiluA yi mhAnAy abAyew Epri lANH ngrM aRiyetH. ati EzxM miyi smADAnM nil ni. eydy H H lM ki@ eydyH nke mi EgAiel wMbiw yi vItie@. qEdAmieR ati iveryM etH etmAeR ari ver sImmiyM NH mi. 2cAvukwlieR ete aANH eydyew miyew ete ati i rMBitH. 3atii, etH sHEkApiEyA rilUew sIni El nIu. anrM etH kAEd zH b yiElM atH w. ehE A k}iH dAriElM ati i nIu. dAriniM atii tiriH kAyiEl nIu. 4Qji pHtieR jlvAhmAy asHEmAni ElM pie mYDrNYA}iyiElM a nIu. EdzM m}uvmAyi avew ete atii. 5avew ki}E atii EyAA ndi kwli Eciwe cAvu kwlieR tIrmAyi. EyAAndi kwli EciwH avew vwe atii rMBic@. 6anrM vwe atii EbH ehAg y iElM aviwH EbH arAbAyiElM vYApic@. EbeR punAy EbAhAeR kliElH ati i w. 7anrM atii EKA tA}HvryilUew edbIriEl nIu. aview atii vwEAu tiriH gigAliEl EpAyi. ad IMpv t ilUew EpA pAt yew mRuvzANH gigA. jl vAhieR et vzmAyi atH. EzemzH jlvAhiElH atii nIH ErAEgli atH avsAnic @ . 8anrM eyzElM q eybUsYngrieR et vzEAw Ec kiw eb

sYnAy eyPueyew punAy kAElbH avri orALAyi. kAElbH EyAvEyAw pRu, kAEdzH b yi vc H yEhAv pRtH oAik. teR B]tYnAy* EmAezEyAw sMsArikyAyi yEhAv. nieyM qeyM piyA yi yEhAv sMsArictH. 7n EpA lM priEzADiA yEhAvyew B]tYnAy EmAez qe ayc@. aEA qni nAl vy Ayi. mwi vEA nAwi eniy qeR DArNk {A EmAezEyAw pRu. 8qEAewAM v m@vrAke Edzei y kArY jnELAw pRy kyM atver ByewkyM ni /AhewkyM ecyH. pE, yEhAv miey sVmAA ne avdiemH {A yTA i vizVsic i . 9atinA aH EmAez qEAewA vAgHdAnM ecyH. EmAez pRu, nI EpAy lM niERtAM. qeEM atH nieR ikew sVmAM. nI, qeR eedvmA yEhAvyi yTAi vizVsicitinA mi nin {A tM. 10EA yEhAv, av pRi EpAel qe nAl u vxM jIviic @ . smyM n eLlAM mmiyi alu. EA qniH qpu vyAyi. 11EmAez qe ayc smyE EpAel te ErAgYvAnANH {A M. aEEpAel yM ecA M {A tARANH . 12atinA peA divsM yEhAv qni vAgHdAnM ecyHt mlEdzM EAeL ni trik. zrAy anAkYrAN view a vsiciet nI Ek@. ngr vLer vluM nAyi sMriemAyi. pE H, yEhAv qEAewAei yEhAv pR EpAel {A lM sVmAM. 13eyPueyew pu kAElbi en EyAv a#hic@. ehEA ngrM EyAv av sVmAyi nki. 14 ngrM M eknisYnAy eyPueyew pu kAElbieR
teR Bt ] Y eedvpux qM.

15

315
hiEAMtA}H v ryiEl atii EpAyi. aview atii hiEAM tA}H v ryew pwiARu vz imkLiEl nIu. erPAyIM tA}H v ryew vwEyAyi 9aviewniM atH. atii enpHEtAhyiel jlE AtiEl nIu. qEA pvtinw ngrLiElH atii nIu. aviewniM atii tiriH kirYH eyyArIM qH aRiyew bAlyiEl EpAyi. 10 bAlyi atii pwiAERAu tiriH EsyImlEdzE EpAyi. eksAElA q eyyArIM pvt ieR vwvz wi atii Ri EbHEzemziEl EpAyi. aviewniM atii timH n yM k}iu EpAyi. 11anrM qEA ni vw iEl EpAyi. aviewniM atii ziEAni El tiriykyM bAlpvtM kw EpAvukyM ecyH . atii ybH E nliEl wkyM mDY DrNYA}iyi avsAnikyM ecyH. 12 eydyew miyew pwi AeR atiiyilAyi mDYDr NYA}i. aen eydyew mi Q nAlH atikilAyi. Q EdzANH eydyew wMb vsicitH. 13eyPueyew punAy kAEl binH eydyiniM Rc@ mi nkA yEhAv EyAvEyAw kli ci. atinA yEhAv klic mi EyAv kAElbi nki. anA ieR pitAvAyi abyew pNmAy ehEA q kirYH ab y Ayi EyAv avnH nkiytH. 14 ehEAni vsici mH anAkYwMbeL kAElbH ri. EzzAyi, ahImA, tmAyH qivyAyi wMb. anAieR wMbini vrAyi av. 15anrM edbI ri tAmsivetier kAElbH yM ecyH. mkAlLi kirYH EseP qM edbI qM aRi yei. 16kAElbu pRu, kirYH EseP miA {A #hi. ngre mic@ EtAl i vnH qeR puiyAy

EyAv 15+9-34

asey {A nM. qeR mkeL vivAhM ecA {A ayAeL a vdiM. 17kAElbieR sEhAdrnAy ekn sieR punAy oIEy ng re EtAlic@. atinA kAElbH teR puiyAy asey oIEy li BArYyAyi nki. 18 asA oI EyliEnAewAM tAmsiA EpAyi. asyew pitAvAy kAElbiEnAw Rc @ mi EcAdiA oIEy asEyAw pRu. asA teR pitAvieRywE EpAyi. av k}utR niiRiyEA kAEl bH avELAw EcAdic @ , nine A EvtH? 19asA mRupwi pRu, qni eA a#hM n.* enegviel vr mmi aH qni t. evm Rc@ mi qni trik. av vzYetH kAElbH av nki. EdzH EmelyM kIe} ym jlAzy ayA av nki. 20eedvM av vAgHdAnM ecyHt mi eydAEgAi lBic@. oAErA EgAiM miyielA BAgM kii. 21eydyew EgAinH eneg vieR et Edze pN m}uv lBic@. qEdAmieR ati i smIpmAyi Q pN. pNew pik tANH . ekbHesEy, ed, yA, 22kIn, diEmAn, adAd, 23EkedzH, hAEsA, yitHnA 24sIPH, EtelM, byAElAH, 25hAEsA, hd, ekrIEyAH ehE A (hAEsA), 26amAM, ezm, EmAlAd, 27 hs-g, ehzH E mA, EbHEpeltH, 28 hs-vA, Eb EzbA, biEsAtY, 29 bAl, IM, esM, 30qEtAldH, eksI, EhA , 31sikAgH, mdHm, ss, 32elbA EyA, zihIM, yI, riEA. ati peAp pNM avyew vylukM Ayi. pwiAR mleviluM eyd yew EgAinH lM kii. pNew pik tANH. 33qsH t AEyA, esArA, azH n , 34sEnAh, gAIM, th, nAM,
qnieA ... n aTvA qe sVAg tM ec aTvA qnieA avi t.

EyAv 15+35-16+6
35yH,

316
EyAH e dyAM, sAEnAh, 57kyI, gieby, timHn; ek p pN M avyH @m vylukM atiluew. 58eydyiel jnH Q pN M nke@+ h, EbHsU, egEdA, 59mArAH, EbH-aEnA H, qetEA. atilAek Ru pNM avyH @m vylu kL@M Ayi. 60rb , kirYH eyyArIM q kirYH bA qI ru pNM eydyiel jn nkiyi . 61mmiyiel pNM eyd yiel jn nkei. atieR pik EbH arAb, miI, esKAK, 62nibH z A, ngrM, egdi. RupNM avyH @m vylukM. 63eyzElmi vsi eybU sYer rA eydyiel eesnY i k}iil . atinA M eyzElmi eydA jnELA ewAM eybUsYM tAmsi. qyImiM mney H M mi lBi EyAEsPieR wMbi kiiy mi tANH . eyrIEhA yH smIpM EyAAndiyi rM Bic Q lM ati ki} eyrIEhAjlvAhiEl w . atii eyrIEhAyiniH EbETliel mlEdzE w . 2anrM atii lUsH q EbETliniM aYew ati iyAy atAErAiEl nIu. 3anrM atii pwiARH yEP tYew EdzE nIi. anrM tA}Hvryilu EbHEhAErAniEl EpAyi. anrM EgesrilUew mDY DrNYA}iyiEl EpAyi. 4aen EyAEsPieR puArA yi mneyewyM qyImi eRyM jntyHH avew mi lBic@. 5qyImieR jntyH nkiyi mi tAyi. EbH E hA ErAeR EmBAginw aet ErAH aAri avew ki} ati i rMBic@. 6 pwiAeR atii mIKHemTAi rMBic@. atii

adlAM, EsAEKA, aEs , 36zAryIM, adITAyIM, egEdrA (egEdErATiyIM). ptinAlu pN M avyew vylukM atilu ewM. 37eydEgAinH Q pNM nkei+ esnA, hdAzAhH, midH g , gAdH , 38dilA, misH p A, EyAetEy, 39lAKIzH, EbAsHkAH, qgH E LA, 40kEb A , lAhH m AsH , kiH L IzH , 41egEdErAH , EbH d A EgA, nAm, mEd, ekwi pti nARu pNM avyH ilum skl#AmL@M atiluAyi. 42eydyiel jnH Q p NM lBic @ + libH n , eT, zA, 43 yipHtAhH, azHn, ensIbH, 44ekyil, akIbH, mAErz, Q op pNM avyew @m vylu kM av lBic@. 45qEA pNvuM ati @ m ecRu pNM vylukM eydEgAi kii. 46qEAni pwiARu EdzvuM atiel vy lukM asH E tAdinw pN M av lBic@. 47 asHEtAdi @m EdzvuM aviwe pN M eydyew miyi ewM. gyH @m EdzvuM atinw pNM vylukM eyd yiel jn lBic@. QjipHtiel ndiver avew atii vYApic@. mYDrNYA}iyew tIrwi av ew mi w. 48i Edz pNM eydyiel jn nke@. pNew pik tANH+ zAmI, yI, EsAEKA, 49 d, edbI q kirYH s, 50 anAbH, qsHetEmA, nIM, 51EgAez, EhAElA, gIElA. ptienA pNM avyHH @ m m}uv vylukM atiluH. 52eydyiel jnH ni pRy pNM nkei+ arAbH, dm, qzA, 53yAniM, EbHth, aEPk, 54mH t , kirYH abA, sIEyA, op pNM avyH @m vylukM ati luH. 55Q pNM eydyiel jn nkei. mAEvA kE, sIPH, yt, 56yie Ey,

16

317
ki}H tAnH ziElAyiEl tiriH ki}H yAEnAhyiEl nIu. 7an rM yAEnAhyH tAe}niM atA ErAiElM nArAiElM nIu. eyrIEhA ver nI atii EyA Andiyi avsAnic @ . 8 kAnA ndi pwiARH thyiniM atii kwli avsAnic@. q yImieR jntyH nkiyi mi atAyi. EgAiel oAErA wMbiM tew miyew vItM lBic@. 9qyImieR atii NLDikvuM mneyew atii yilAyi. qiluM pNM ati @m vylukM qyI mi lBic@. 10pE egEsriniM knAnYer o}iiA qyImY k}iil. atinA knAnY M qyImYErAewAM vsi. pE knAnY qyImYew awimkLAyi. anrM mneyew EgAi M mi nkeu. EyAEsPi eR m punAyi mne. mn eyew m punAyi gielyA dieR pitAvAy* mAKI. mAKI mhA nAeyA EyAAvAyi. atinA gielyAdM bAzA EdzL@M mAKI kwMbi nke@. 2 mne yew EgAiel m@ wMbAM lM nke@. abIEyes, EhelH, a iEy, EzeKM, EheP, ezmIdA qivyAyi wMb. verl A M EyAEs PieR punAy mneyew m@ puArANH. vew wMbH tew miyew vItM lBic@. 3E h e P r i e R punAyi ezElAPhAdH. gielyAdieR punA yi EheP. gielyAdH mAKIri eRyM mAKI mneyewyM puA rAyi. ezElAPhAdinH puA Ayiil; au puimArAyi avAyitH. mh, EnAv, ehAg, m, tis qAyi avew Epk. 4 puimA puErAhit nAy qelyAsrieRyM eR punAy EyAvyewyM mH EntA AewyM awE EpAyi. pui mA pRu, puxA lM {M nkNemH yEhAv
gielyAdieR pitAvH aTvA gielyAdH EdzieR EntAvH.

EyAv 16+7-17+13

17

EmAezEyAw pRi. atinA qelyAs yEhAvey asricH puimAH tew pitAvieR sEhAdrAH nkiy lM nki. 5aen mneyew EgAinH EyAAndiyew pwiARH p EdzM EyAAndiyew mE kryi gielyAdH, bAzA qI ru EdzM lBic@. 6puA mi mneyew EgAiel puimAM lBic @ . mneyew bAi wMbH gielyAdM nke@. 7mneyew l EzriM miKHemTAiM wyilu EdzmA yi. EzeKminwAyi tH. -th Edzi et BAg EH atii nIi. 8thyH @m l mneyewyAyi eviluM pNM avEwtAyi il. thpNM mneyew ati iyilAyi. atH qyIMkA ew EdzvumAyi. 9 mneyew atii kAnAndiyew etBAg E EpAyi. EdzM mneyew EgAiERtAyieviluM p N qyImYEwtAyi. mn eyew atii ndiyew vwA yi. atH pwiARH mYDrNYA}i ver w. 10etEA@ mi q yImYEwtAyi. vwEA@ lM mneyEwmAyi. pwiAeR atii mYDrNYA}i yi. atii EzrieR miyi vwM yiAKArieR miyi ki}M sHpzic@. 11mneyew jntyHH yiAKAri eRyM EzrieRyM EdzLi pNAyi. EbHezyA, yiebyAM avyH @m ecRu pN qiv mneyew jnt yHtANH. EdA EdA, tAnAH, emgIEA qI ngrLiluM avyH @m ecRungrLiluM mney ew jnt tAmsic @ . nAEPAtieR m pNLiluM av tAmsic@. 12mneyew jntyHH ngreL EtAl i A k}iil . atinA knAnY aviwe tAmsM w. 13qA yi AEyjnt zrAyi vL. aen sMBvic E A

EyAv 17+14-18+9

318
c@. 2 pE aEA}uM eedvM vAgHdAnM ecyHt mi lBiA }u yi A Ey EgAAyi. 3atinA EyAv yi AEyjn tEyAw pRu, nieLANH ni ew mieywA yMnA kAi tH ? niew pitAAew eedvmA yEhAv Q mi ni H nkiyiri. 4 atinA ni Li oAErA EgAAM m Eper vItM etrewNM. aver {A lpriEzADnyH viwM. av lieR o pwM vryHkyM anrM qeRyw vrikyM EvNM. 5av le }u BAg LAyi tiriNM. eydyiel jn H avew mi et BAgA yiriM. EyAEsPieR jntyH H avew mi vw BAgM yiri M. 6pE ni o pwM vryH kyM miey }u BAgLAyi tiri kyM EvNM. pwM qeR mi vyHAM. aEA nmH Et EgA H Et lemH new eedvmAy yEhAvyew tIi viwAM.* 7ElvYH miyew vItM ki@ kyil. puErAhitrAyi yEhAvey <xiA avkAzmANH av ew vItM. gAdieRyM EbeRyM EgAM mneyew pti EgAiM vAgHdAnM ece mi lBic@ k}i u. EyAAndiyew ki}vz ANH av. yEhAvyew B] t YnAy EmAez avH mi nki }iu. 8atinA mi priEzADnyH niEyAgiev ati EpAyi. av lieR pwM vrcH a EyAvyewywH ekAuvvA pripAwiyi@. EyAv avErAw pRu, Edzwi EpAyi aet i o vivrNM q}uk. anrM zIElAvi qeRywE mwi vrik. aEA {A nRuiwkyM yEhAv niiwyi mi vItic@ trikyM ec@M. 9atinA av lE EpAyi. av EyAvyH Evi lM priEzADikyM pwM vr
nmH ... viwAM view new eedvmA yEhAvyH mi {A nRuiwM q M.

av knAnYereAH t Evi pNieywic@. pE av knAnYer lniM o}ii cil. 14EyAEsPieR EgAA EyA vEyAw EcAdic @ , { o EdzM mAEEm nI tZ. pE { anvDi EpH . yEhAv teR jntyH nkiy miyi o BAgM mAM nI {H trA qA kArNM? 15EyAv avErAw mRupwi pRu, ni vLeryDikM Ep ei mlEdz EpAyi kAw evieLicH aviwM pEyAgdmA ieA_k. lM EA epri sYewyM erPAyEwyM NH . pE mlEdze qyIM ni vLer ecRutAeNi lM ecewk. 16EyAEsPieR jnt pRu, {eL sMbiciwEALM q yIMrAjYM a vlutel stY mANH. pE aview vsi knA nYH urT EpAlu z mAy yDH ! yi AEy, EbHezyA, Edz ecRu pN qivyew niyNvuM avANH. 17aEA EyAEsPieR wMb EAwH, qyIM, mne qI jn ELAwH, EyAv pRu, pE ni anvDiyAkH . ni ati zmANH . niH miyew oilDikM vIt kiNM. 18ml EdzM ni sVmANM. aetA vnmANH. pE ni atiel mr evi lM vAsEyAgY mANM. ni a m}uv sV mANM. knAnYer ni nAi niH o}iiNM. av zM z mAy yDvmAeNi EAluM ni aver EtAliM. bAi miyew vItMvy H H yi AEyjnt m}uv zIElA vi owi. aview av sELnwArM* oi. yi AEy jnt rAjYM niyic@. av Edze qlA z@eLyM EtAli

18

sELnwArM viwArM. yi AEy jnt eedvvumAyi view sELici.

319
yHkyM ecyH. oAErA pNvuM av pWikyM miey }u BAgLAyi tirikyM ecyH . av avyew pwM vrcH zIElA vi EyAvyew awEH mwu kyM ecyH. 10EyAv yEhAvyH mi zIElAvi avAyi nRui wkyM ecyHt. aen EyAv mi vItM vyHkyM oAErA EgAiM avew lieR vItM n kyM ecyH. ebnYAmI mi EyAEsPieR yM Edziwyilu lmANH ebnYAmIeR EgAi nkiytH. ebnYAmIeR EgAiel oAErA wMbiM avrv lM lBic@. ebnYAmI Evi etrew e mi tANH+ 12vwE atii EyAAndiyi rMBic@. eyrIEhA yew vwE arikilUew EpAy atii pwiARH mlEdzE nIu. EbH eveR etA@ ki} ver a nIu. 13 anrM atii etEA@ EbET q lUsiEl EpAyi. qiH tAe}y EbHEhA ErAeR et iElu atA ErAH aARiEl Riec . 14EbH E hAErA et i vcH atii etEAH tiriykyM ieR pwiARu vzwi kw EpAkyM ecyH. atii kirYH eyyArIM qM viLi ew kirYH bAlyiEl EpAyi. eydAEwtANH Q pNM. pwiAeR atii atAyi. 15et atii kirYH eyyA rImi rMBic H enPH E tAhAndiyi El nIi. 16aview niH erPAyIM tA}Hvryew vw ebhiEAM tA}H v ryH smIpm i viEliRiec . eybUsY ngrM mt et hiEAMtA}Hv ryiEl atii w. piIwH ErAEgliEl atii nIu. 17aview atii vwEA@ tiriy kyM EzemziEl EpAkyM ecyH . atii pv t Liel adIM rinw eglIElA iEl w. EbeR punAy EbAhAeR nAmilu mhAzilyi
11eydyewyM

EyAv 18+10-19+8

El atii Riec. 18ati i EbH arAbyew vw BAgLiEl w. anrM ati i EyAAtA}HvryiEl Ri. 19anrM atii EbH ehAg yew vw BAgE EpAkyM cAvukwlieR vwE tIrH av sAnikyM ecyH. EyAAndi kwli Ec lmAyi atH. ete atii atAyi. 20EyAAndiyAyi ki}e atii. aen ebnYAmIeR EgAi nke mi tAyi . qlA vzeyM atiikM avyAyi. 21 oAErA wMbiM avrew mi lBic@. avew ngr vyAyi+ eyrIEhA, EbH ehAg , em eksIsH , 22EbH arAb, esmARyIM, EbET, 23avIM, pAr, o, 24 ekPA aEAnI, oPHni, Egb. pu ngrM avyH @m vylukM Ayi. 25ebnYAmIeR EgAi gieb EyA, rAmA, EbErAH , 26misHp, ekPIrA, EmAs, 27 EreM, yiEp, trl, 28Esl elPH , eyzAElM q eybUsY ngrM ziebyAH, kirYH qI ngr wi kii. ptinAlu ngrM avyH @ m vylukmAyi atH. ebnYA mIeR EgAinH Q Edz m}uvM lBic@. ziemEyA lM anrM EyAv ziemEyAeR EgAiel qlA wMbiM miyilu avew vItM nki. eydyHAyi lii lu lmANv kiiytH. 2 av lBictH vyANH+ Ezb qM viLiew Eb-Ezb, EmAlAd 3hsvA, bAlA esM, 4 q EtAdH , EbTU, EhA, 5sikAgH, EbH m AEbAH , hs-sUs, 6EbH e lbAEyAM zAehM. ptimH pNM avyH @ m m}uv vylukM. 7ayI, riEA, eT, zA qI pNM av lBic @ . nAlu pNM avyH @m vylukM atiluAyi. 8 eneg viel rAm q bAlAH-Eb ver

19

EyAv 19+9-31

320
i nke mi tAyi+ yie Ey, eksuEl A H , EnM, 19hPAryIM, zIEyA, anhrAH , 20rb I H , kiEzYA, ebsH , 21EremH, gIM, h, EbH pEsH. 22avew atii tAEbA zh sUm EbHEzemzH qiviwLi sHpzic@. atii EyAAndi yi avsAnic@. avyiellAM wi ptinARu pNM avyH @ m vylukL@M Ayi. 23Q ng rM pNM yiAKArieR EgAi nke miyew BAg LAyi. oAErA wMbiM atieR vItM mi lBic@. Ezri mi aAme BAgM Ez rieR EgAi nke@. EgAiel oAErA wMbiM avrvew vItM lBic@. 25 EgA i nke mi tANH. ehk H, hli, Ebet, azAPH, 26al EelH, amAdH, mizA. pwAeR atii kE p v t iElM zIEhA libH n Ai ElM w. 27 anrM atii ki}EAH tiriu EbH EdAEgAni El EpAyi. atii esbUlU enyM yiPH t AhH - tA}H v rEyyM sH p zic @ . anrM atii EbH emieRyM enyIEyli eRyM vwEAu EpAyi. vwH kAbU kw. 28anrM atii abHEdA* erEhAbH, hEA kAnA qiviwLiEl EpAyi. mhAsI EdA EdzEANH atii w tH. 29 anrM atii etH rAm yiEl mwi. eew q zmAy ngriEl atii w. anrM atii tiriykyM EhAsyiEl EpAkyM ecyH. ssIbinw smi ati i avsAnic@. 30, aEPH, erEhAbH qivyM atinwAyi . avyiell AM wi piru pNM avyH @m vylu kM Ayi. 31 ngrM avyH @m vylukM Ez
24miyew

ngr @m vylukM av lBic@. aen ziemEyAeR EgAi lBic Edz avyA yi. oAErA wMbiM atA tieR lM lBic @ . 9eydyH kiiy EdzieR ilAyi ziemEyA kiiy lM. eyd yew jntyHH vzYmtilDikM lmAyi. aen ziem EyAeR EgAinH avew vItM lM kii. esbUlUeR EdzM vItM mi lBic aw EgAM esbUlUERtAyi. esbUlUniel oAErA wMbiM vAgHdAnM ecei mi lBic@. sArIdH ver esbUlUeR atii vYApic@. 11 anrM atii pwi ARH mrlyiEl EpAvukyM dEb ezien sHpzikyM ecyH. anrM eyAenyAminw tA}H v ryilUew atH kwEpAyi. 12anrM atii ki}EA@ tiri u. sArIdiniM kisH E LAH tAEbAriEl atH EpAyi. anrM atii dAebriElM yAPiy yiElM EpAyi. 13anrM gAHeh ePriM H-kAsIniM ki}EAH atii w. riEAni ati i avsAnikyM ecyH. an rM atii tiriH EnyAyi El EpAyi. 14EnyAyi vcH ati i vIuM tiriykyM vwH hA ETAniEl EpAkyM wH yiPHtAhH tA}HvryiEl EpAvu kyM ecyH. 15Q atiii l Ayi k AH , n h l A , ziE%A, yidlA, EbHElehM qI ngr. Q pu ngrM av yH @m vylukM av lBic@. 16aen esbUlU nke pNM avyH @m vylu kM vyANH. esbUlUeR oAErA wMbiM miyew vItM lBic@.
10tew

yiAKArieR EdzM nAlAme BAgM yiA KArieR EgAi nki. EgAiel oAErA wMbiM avrvew vItM lBic@. 18 EgA
17miyew

abE H dA aTvA qE

A.

321
EgAi nkiytANH. EgA iel oAErA wMbiM miyi avew vItM lBic@. nPt H Ali mi RAm BAgM nPHtAli yew EgAi nki. EgA iel oAErA wMbiM avrv ew vItM mi lBic @ . 33avew miyew atii sAnIminw mhAv]ilArMBic@. Ehel PinwAyi atH. anrM ati i adAmIEnebH , ybH E nA qiviwLilUew kwEpAyi. l miEl w atii EyAA ndiyi avsAnic @ . 34anrM atii, asHEnAH tEbArilUew pwiAERA@ EpAyi. EAi atii avsAnic@. ete ati i esbUlUniluM pwiAER ati i EzriluM sHpzic@. EyA Andiyi ki}H eydyiEl atii nIi. 35Q atii i atizmAy tAM ngr Ayi. siIM, Es, hAH , rH , kiErH , 36adm, rAm, hAEsA, 37 EkedzH, qeyi, hA EsA, 38yiErA, migHd , ehAErM, EbH-anAH, EbH-EzemzH qi vyAyi ngr. avyi ellAM wi peAp pNM avyH @m vylukM ei. 39Q ngrM avyH @m vyluM nPHtAli EgAi nk e@. EgAiel oAErA wMb iM atAti mi lBic@.
32miyew

EyAv 19+32-20+3

Ayi. aview dA jntyHH q i EtAliA k}iyA zrAy z@Ayi. atinA dA jnt yi AEylieR vwBAg Elezmientier yM ecA EpAyi. av Elezmien EtAli kyM aviewyAyiver m}u v vDikyM ecyH. atinA dAjnt ElezM pNi tAm sic @ . avew EgApitAvieR Ep atAkyA av ngrinH dA q Ep mAi. 48 ngrM @m vyluk m}uvM dAeR EgAi nke@. oAErA wMb iM miyi avrv vItM lBic@. EyAvy H mi mi vItM vcH vYtYsHt EgA ntH EntA pUiyAi. pUiyAiyti EzxM, eR punAy EyAvyHH ER mi ntinH yi AEy jnt tImAnic@. av vAgHdAnM ece miyAyi atH. 50 avnH Q mi ki@emH yEhAv klici . atinAlv qyImieR ml Edz timHnAH EsrhH pNM EyAvyH nki. tni EvN emH EyAv vzYe pNmAyi atH. atinA EyAv p Ne zmAi niicH aview tAmsic@. 51aen Q lM m}uvM yi AEyliel vYtYsHt EgA Ayi nke@. puErAhitnAy elyAsAM eR punAy EyAvyM oAErA EgAlvAM lM vItiA zIElAvi o wi. sELnwArieR kvAw i av yEhAvyew sviD i sELic@. aen mi vItM vyHtH av pUiyAi.
49aen

dA mi dAeR EgAieR mi nke@. EgAiel ql A wMbiM avrvew mi lBic@. 41av nke mi vyAyi . esArA, qsH t AEyA, QEzemzH, 42 zAlbI, aAElA, yit, 43ElA, timH n A, qEA, 44 q etE, gibETA, bAlAH 45eydH, ebEn-ebrA, gH-riEA, 46Emy EA, rEA, yAEPAvi smIp m EdzM. 47pE tew mi qwti dAeR jntyH H cil zH n
40anrM

20

surittVieR ngr anrM yEhAv EyAv EyAw pRu, 2ninH o kln {A EmAezyilUew t. sur ittVinH EtYk ngr pNi yA EmAez niEAw pRi@H. 3orA meArAeL yAcHCikmAyi vDi cA, ekAlNemEzicl ekAl

EyAv 20+4-21+8

322
AngrLielAiEl oAwiEA kA avdiNM. aEA av aview suritnAyirikyM piwvnA ekAlewAtiri kyM EvNM. ngriel EkAwti ayAewEm nYAyviDi nwNM. puErAhitM ElvYm pN Elviyew EgAiel wMb kArNvA puErAhitnAy elyAsArienyM eR punAy EyAveyyM yi AEylieR m@ EgAADipAeryM ku sMsAri 2 knAEdziel A EpAyi. zIElAvilANH atH nwtH . ElvY BrNADipA avErAw pRu, yEhAv EmAezyH o kln nki. {H nI pN tAmsiA nkNemH av kliciri. {ew m]g EmunwA { ni vy nkNM. 3atinA yEhAvyini Q kl n k yi AEyjnt as ric@. av ElvYH Q pNM avyH @m l avew m]gmAyi nki+ 4e k h A u w M b M ElvYew EgAievrANH. eyd, ziem EyA, ebnYAmI qivew Edz Lilu ptim pN ekhA tYwMbieR o BAgi nki. puErAhitnAy ahErAeR pigAmikLANH ekhAtY. 5qyIM, dA, mneyew pti qI EgAew EdzLi p pN ekhAtYew mE wMb nki. 6EgEzAwMbinH ptimH pN nke@. yiAKA, Ez, nPHtAli, bAzAnilu mn eyew pti qI EgAew EdzAyi Q pN. 7emrAri EgAievH p u pN nke@. Eb, gAdH, esbUlU qivew Edz LilutANH Q pu pN M. 8atinA yi AEyjnt ElvY H pNM avyH @m vylukM nki. yEhAv EmAez yH nkiy kln asri

nwiyeti, ayAH ngri suritmAyi oLiA k}iyM. 4ayA ecEtH tANH. av arM ngrLielAiEl oAw EA ngr kvAwi niNM. kvAwiniH jnEntAELAw qA sMBvicetH av pR yNM. aEA ngriEl Evzi A EntAH aven av diAM. av avnH aviwyi tAmsiA lM ekAwNM. 5pE aven oAwiv ngr iEl vEAM. aen sMBvi cA ngrEntA aven oAwi v eekmARtH. ngri aByM ApiAeniyven av sMr iNM. ekAleven yTA i vDiA ayA #hici ilAtinA av aven sMri NM. atH abvzA sMBvic tANH. ayAH EkApmAkEyA ayAeL ekAl N emH tImAni kEyA ecyHtil. amAmAyi sMBvic kArY. 6 ngriel EkAwti ayAew Em nYAyviDi nwMver ayA ngri tAmsiNM. t puErAhit mri veryM ayA ngri tAmsiNM. anrM avnH tA oAwiEA pNiel sVBvni El mwAM. 7atinA surAngr q viLiewA yi AEyjnt tAM ngr etrew. vyAyi ngr+ nPHtAliyew mlEdz glIlyiel EkedzH ; qyI mieR mlEdze ezEKM; eydyew mlEdze kirYH abA; EbeR miyilu mmi yiel eyrIEhAyH smIpM EyAAndiyew ki} Ebes; gAdieR Edze gielyAdilu rAEmAH; mne yew Edze bAzAnilu EgAlA.

21

9aviwyi vsi eti luemA yi AEylukArEnA viEd ziEyA ereyiluM ekAA, atH abilAeNi ayAeL sur

323
tinANH av en ecyH t tH . 9eydA, ziemEyA qivew EdzLiluAyi pNew Epk vyANH. 10 ekhAtYwMb iniANH ElvYH pN etrewA dYe avsrM nkiytH. 11anAieR pitAvAyi abyew pNmAy ehEA q kirYH abA av av nki. av pNinwH av ew m] g Ayi eR lvuM nke@. 12pE vylukM kirY H abAyH @m ecRiy p NM eyPueyew punAy kAElbieRtAyi. 13 atinA surA ngrmAyi ehEA av ahErAeR pigAmik nki. av ahErAeR pigAmi kH libH n , 14yI, qsH e t EmAvA, 15 EhAlA, edbI, 16yI, y, EbH EzemzH qivyM nki. Q pNw eR lM avew m]gAyM nki. Q ru viBAgAyi av op pN nki. 17ebnYAmIEgAieR cil ngrM av ahErAeR pigA mik nki. giebEyA, EgbA, 18anAETAH, aEmA qivyAyi ngr. av Q nAlu pN av nkyM av yH @m lM avew m]g Ayi nkyM ecyH. 19aen ek ptim pN ahErA eR pigAmikLAyi puErAhit A nke@. oAErA pNiM awH eR lM avew m]g mAyi nki. 20ekhAtYwMbiel m@v H qyIM EgAAew aDInt yie Edze cil pN LANH nkiytH. Q pN av lBic@. 21 qyImiel mlEd zniH suryew ngrLi elAAyi ezEKM ngrM, Eges, 22kibHsyIM, EbH-EhAErA qi viwM av lBic @ . avyi ellAM qyIM av nAlu pN M avew m]gH avyew @m lM nki. 23dAeR EgAM avH qetE, giEb E TA, 24 aAElA, gH - ri

EyAv 21+9-34

EA qiv nki. avyiellAM dA nAlu pN av n kyM oAErA pNiM @m lM avew m]gAyi n kyM ecyH. 25mneyew pti EgAM avH tAnAM gH-riEAM nki. av yi ek mneyew pti EgAM avH rH pN nkyM pN ilum l avew m]g nkyM ecyH. 26ekhAuwMbi micM v vH p pNM oAErA pN iM @m l avew kkAlikAyM nki. 27EgEzAwMbvuM Elviyew EgAiniAyi. avH Q pN lBic@+ mneyew pti EgAM bAzAnilu o surAng rmAyi EgAlA av nki. mne avH ebeysH e tryM nki. mneyew pti, av ru pNM oAErA pNiM ilu lM avew m]gM nki. 28yiAKArieR EgAM av kiEzYA, dAebrH , 29 yH, -gIM qiv ekAw. yiA KA av nAlu pNM oAErA pNiM @m lM avew m]gmAyM nki. 30EzrieR EgAA avH mizA, abH E dA, 31ehH, erEhAbH qiviw nki. Ez av nAlu pNM av yH @m l m]gM nki. 32nPH t Aliyew EgAM av glIlyiel surA ngrLielA Ayi EkEdM nki. nPHtAli av hEAH-EdAM kAM nki. nPHtAli avH m p NM avyH @m l avew m]gmAyM nki. 33EgEzA wMbinH ek ptim pNM oErA pN i @m lM avew m]g M lBic@. 34ElvYwMbiel mE viBAgmA yi emrAri wMbM. emrAri wMbinH Q pN lBic@+

EyAv 21+35-22+9

324
m EgA mwu anrM EyAv, Eb, gAdH, mneyew pti, EgA Liel m}uv jnewyM o sE LnM viLic@i. 2 EyAv avErAw pRu, EmAez yEhAvyew B]tYnA yi. EmAez klicetlAM ni asric@, qeR qlA klnkM ni asric @ . 3 aEAe}lAM ni yi AEyliel m@ jneL piNc @ . niew eedvmA yEhAv ni nkiy klnk eLl A M ni EyAew as ric@. 4 niew eedvmA yEhAv yi AEyjntyHH smADAnM vAgHdAnM ecyH. EA yEhAv teR vAgH d AnM pAlikyM ecyH . atinA ni ni vIiEl mwAM. yEhAvyew B]tY nAyi EmAez niH EyAA ndiyew ki}Eryi lM nki. ni niH nAiEl EpAkAM. 5pE EmAez ni nkiy niym asri kArYM oA ik. niew eedvmA yEhA vey ni asrikyM aven sHEnhikyM ecNM. yEhAvey wM piwkyM pUXdy EAewyM AEvAewyM < xikyM ec@k. 6anrM EyAv aver a #hic y c @ . av BvniEl EpAyi. 7EmAez, mneyew pti EgAinH bAzAEdzM nkiyi . mneyew EgAieR me ptiyH H EyAAndiyew pwi AeR kryilu lM EyAvyM nki. EyAv aver a#hicH vIiElyc @ . 8 av pRu, ni vliy DnvAArAyiri. niH vLeryDikM m] g H . niH sVvuM eviyM vil piwi BrNmH. niH mEnAhrLAy vO anvDi yH. ni niew z@Li niM vLeryDikM eeklAi. EyAAndiyew ki}eryi avEzxicvrAy niew sEhA drAiwyie av vItMvcH vIiEl EpAvuk. 9atinA Eb, gAdH, mneyew pti EgAiev yi AEy

esbUlUeR EgAM avH eyAenyAM, k, 35dimHn, nhlA qiviw nki. esbUlU avH nAlu pN nkyM avew m]gH avyew @m l nkyM ecyH. 36EbeREgAM avH Ebes, yhHs, 37ekEdEmAH, EmPAH qi viw nki. EbeR EgAM av nAlu pNM avew m]gH oAErA pNieR @ m lvuM nki. 38gAdieR EgAM av giel yAdiel o surA ngrmAyi rAEmAH nki. av av mh nyImM. 39ehzH E bAM yAEsM nki. ekwi gAdH avH nAlu pNM avew m]gH oAErA pNM @m miyM nki. 40ElvYew avsAn wMbmAy emrAri wMbinH pu pN lBic@. 41aen ElvYH ek nAl e@ pNM avew m]gH pNew @m lM lBic@. m@ EgAew EdzLi kiwvyANH Q pNeLlAM. 42Q pNLiElAErAiM eR lM avew m]gAyi Ayi . ql A pNM aen te. 43yi AEyjntymAyAiy krA aen yEhAv pAlic@. EdzM m}uvM avH nemH av avew pUvikErAw vAgHdA nM ecyHti@Ayi. jn l ewH ati tAmsM wi. 44avew nAwieR qlA vz LiluM smADAnmAyiriA yEhA v aver avdic@. avew pUvi kErAw vAgHdAnM ecyHt EpAelyA yi atH. avew o z@vuM aver EtAlicil. ql A z@eLyM EtAl i A yEhAv yi AEyjntey a vdikyM ecyH. 45yi AEyjn tEyAw av ecyHt qlA vAgHdA nM yEhAv pAlic@. pAliA k}iyAti o vAgHdAnvuM A yiil. qlA vAgHdAnvuM yATA YmAyi.

22

325
liel m@ jneL vi@EpAyi. av knAniel zIElAvilAyi. av lM vi@ gielyAdiEl mwiEAyi. av tew sVM nAiel vIiElH - EmAez av nkiy lE-EpAyi. avH Q lM nkNemH EmAezEyAw yEhAv klici. 10Eb, gAdH, mneyew pti qivyiel jn egliElAdH qeA lE EpAyi. atH knAni EyAAndi smIpmAyi . aview av mEnAhrmAy o yAgpIWM pNi. 11pE mH yi A EylukA, EA}uM zIElAviluv, Q m EgAAAiy yAgpIW ei Ek@. knAeR atii yi egliElAdH q lAN etM av Ek@. atH yi AEy lieR BAgH EyAAndiyew kr yilAyi. 12yi AEyjnt m}u v Q mH EgAew kArYi EkApAlrAyi. av owi m EgAAetier yM ecA tImAnic@. 13atinA yi AEylukA tA M Eper Eb, gAdH, mne EgA AmAyi sMsAriA ayc@. v ew EntAvH puErAhitnAy qelyA srieR punAy PIenhAsH yi . 14av aviewyAyi EgAew p EntAeLyM ayc @ . avri zIElAviluAyi yi AEyEgALi oAErA iniM orA vItmAyi. 15aen Q ptienA EpM gielyAdiEl EpAyi. EbeRyM gAdieRyM mneyewyM jnty mAyi sMsAriAnANH av EpAytH. ptienA EpM avErAw pRu, 16yi AEyjnt m}uv niELAw EcAdi+ nieLinANH yi A EylieR eedvientier en eyAe ecyH t tH ? nieLinANH yEhAvyHetier tiritH? ni eLinANH sVyM o yAgpIWM pNi ttH. etAe eedvieR pEd zetirAeNH niRiyAM! 17epEyAri sMBvictH qAeNH oAiEl? pApM ekAu n LiEA}uM yAtn aBvikyANH. mhApApM mlM eedvM aEnkM

EyAv 22+10-24

yi AEylukAer mhAErAgikLAi. ErAgM mlM nAM M vLer yAt nk aBvikymANH. 18EA ni aEt pApM te ec@! ni yEhAvyHetier tiriy! yEhAvey piwrA ni vis tiEvA? niew cI v] ik avsAniiiel i yEhAv yi AEyliel oAErA ErAwM EkApiM. 19niew nAwH rADnyH piy o lmeli {ew lE vrik. {ew lH yEhAvyew wArmH . niH {ew eR l tAmsi kyM ecAM. pE yEhAvyHe tier tiriytH. meA yAgpIWM A tH , nmH sELnwAri new eedvmA yEhAvyew yAgpIWM H. 20EsrhieR punAy KA q eL oAk. nziieEw sADneLiy kln asri A ayA vistic @ . av oeyA eedvieR niymM lMGic @ eviluM ziietH yi AEyjnt m}uvmANH. teR pApM mlM KA mric@. pE m EnkM EpM mric@. 21Eb, gAdH, mne qI EgA A ptienA EpM mRupwi ekAw. av pRu, 22 yEhAv new eedvmA. {LAvi c@ pRy, yEhAv new eedv mA! {eLekAH en eyAe ecyH evH eedvin RiyAM. atH nieL aRiyiAM {LA#hi. {ew v]i zriyAENA qH ni ni yiAM. {eLeiluM etu ecyH evH ni vizVAsM vA ni {eL ekAlAM. 23{ eedvieR niymM lMGi cA {eL ziivA yEhA vEyAwte {LAvzYew. 24EhAmyAgiM DAnYbliM smADAnbliM EviyANI yAg pIWM { niicetH ni kEA? al ! aArNM ekAl {LtH niictH. pie qinANH { Q yAgpIWM ni ictH? BAviyi niew A

EyAv 22+25-23+4

326
{RiyAM. yAgpIWM new eedvmA yEhAvyEwtANH. 30Eb, gAdH, mne qI EgA A pR kArY puErAhitnAy PIenhAsuM avEnAewAmAyi EntAAM Ek@. v stYM pRti av sMt] p H t rAyi. 31atinA puErAhitnAy PIen hAsu pRu, yEhAv nEAewA eH EA { aRiy. ni aventier tiriiielM {LRiy. yi AEyjnt yEhAvyA ziiewkyiel ti { sEAxi. 32anrM PIenhAsuM EntA AM aviwM viH vIiEl EpAyi. av gielyAdH EdzH Eb gAdu EgAAer viH knAniEl mwi. av yi AEyjntyew aw E mwiecH sMBv av ErAw pRu. 33yi AEyjntyM sMt] p H t rAyi. av sEAxic H eedvi ni pRu. Eb, gAdH , mneEgAAmAyi yM ecA EpAEkeH av tImA nic@. av tAmsi lM nzi iEeM av tImAnic@. 34Eb, gAdH EgAA blipIW inH o Epri@. av atien, yEhAvyAy new eedvi nAM vizVsi qti etLivH q viLic@. EyAv jneL EA/A hii yEhAv yi AEyjntyH H av @m z@Li niH smADAnM nki. yEhAv yi AEylien suritmAi. aEn kM vx kwEpAyi. EyA vyHH vLer AymAkyM ecyH. 2aEA EyAv ql A mA ewyM wMblvAewyM nYAyA DipAewyuM EdYAgAewyM sELnM viLic @ i. EyAv pRu, qni AyM vLer yi. 3new z@ELAw yEhAvyew v] ik ni ku. ne shAyiAnANH av etAe ecyH t tH . niew eedvmA yEhAv niAyi yM ecyH. 4EyAAndiM pwiARH mDYDr

{eL niew jntyiEl sVIkriAtiriEmA q { By. aEA yi AEylieR eedvmA yEhAvey { rADivA pAwilAeyH ni pREAM. 25eedvM {H EyA Andiyew mRukryilANH lM nkiytH. EyAAndi neL Ev tirievANH atinM. ni ew ik vLH nAwH BriEA av, {M niew kLA eNH oAiAtiriEmA qH { By. EbeRyM gAdi eRyM vMzArAy ni yi AEy lieR BAgml! qH av pRyAM. aEA niew ik {ew ikeL yEhAvey rADi tiniM twuev vrAM. 26aekAH Q yAgpIWM pNi yA { tImAnic@. pE ti en v}ipAwiEnA blikEA Evi pEyAgiA { ElAcicil. 27{ew yAgpIWM pNiyA yATA kArNM ni rADi aEt eedvee {M rADievH kANiAnANH. Q yAgpIWM niM {M new BAviyiel ikM { yEhAvey rADic @ qtinH etLivAyiriM. { yEhAvyHH {ew blikM DAnYblikM sAmADAnblikM n. {M nieLEAel yi AEyjntyA eNH niew ik vLEA aRiyNemANH {ew #hM. 28BAviyi { yi AEylukArl qH niew ik pRyAni wyAyA {ew ikH en pRyAM, EnA! { mE jIvic {ew pitAA o yAgpIWM Ai. yAgpIWM viwArilu yEhAvyew yAgpIWM EpAel te. Q yAgpIWM { blikAyi pEyAgicil. { yi AEylieR BAgmAeN tinH etLivANH Q yAgpIWM. 29stYi yEhAvyH e tier yiriNemH {H #h mil . EA aven piwtH niAM {A#hmil. vi wAri milu yAgpIWmANH yTAilu k yAgpIWemH

23

327
NYA}imiwyi lM ni lBiEc AemH {A niELAw pRu. lM ni trA em {A vAgHdAnM ecyHetiluM ni niyM atieR niyNM ewil. 5pE niew eedv mA yEhAv aview vsi jne aviewniM rM. ni mi eekvzewM. aview tAmsiver yEhAv aview niM oAwiM! ni Evi en ecAemH niew eedv mA yEhAv vAgHdAnM ecyHti . 6yEhAv nEAw kl i c ql A kArYM ni EyAew as riNM. EmAezyew niympusHtk i q}uteiri qlAArY M ni asriNM. niy mLiniM vYticlitH. 7n iwyi yi AEylukArl A cil EA}uM vsiH. av avew te EdvAeryANH rA DitH. avmAyi cAM w tH. avew EdvAer <xi kEyA rADikEyA ectH. av ew EdvAew nAmM pEyAgic@ vAgH d An ectH . 8 niew eedvmA yEhAvey ni w M piwrNM. mu ni en ecyHtitH wM ecENM. 9aEnkM zmAy mhAjntkeL EtAliA yEhAv nieL shA yic@. aver yEhAv nibicH EdzniM o}iic @ . nieL EtAliA o rAxH\vuM zmAyil. 10yEhAvyew shAyA yi A Eylini orAH yirM z@ BwAer EtAl i AnAvuM. qekA eA, niew eedvmA yEhAv niEvi epA. aen ecAemH yEhAv vAgHdA nM ecyH. 11 atinA ni w M niew eedvmA yEhA vey sHEnhiENM. 12yEhAvey agmitH av sAniitH. yi AEylieR BAg mlA jnmAyi cAM wtH. avriniH eryM vivAhM k}i tH . pE ni avmAyi sQXdilAyA, 13niew z@ eL EtAliA niew eedvmA

EyAv 23+5-24+2

yEhAv nieL shAyiil. av nieA ekNiyAyiI kyM ec@M. av ni Evdn vkyM niew pAzVLi cAywiyAvukyM kiel mAvu kyM ec@M. ni Q nl miyi niM puRAewkyM ec@M. niew eedvmA yEhAv ni H Q mi nki. pE Q kln asriAtiA niH Q mi nxHweEAM. 14qni mriA smyM tAH aw. yEhAv ni Ayi anvDi nl kArY ecyH t tAyi ni aRiykyM vizVsikyM ec@. aveR o vAgHdAniluM av prAjye iielM niRiyAM. yEhAv nEAw ecyHt qlA vAgHdAnM pAlic@. 15yEhAv ecyHt qlA nl vAgH d AnM yATAYmAyiri . aEtEpAel te yEhAvyew skl tAIkL@M yATAYmAM. ni et@ ecyH t A ni dritmAemH av stYM ecyHti. av nin t Q nl miyiniH nieL o}ii emM av vAgHdAnemwi. 16niew eedvmA yEhAvymA y krA pAliA ni vis tic A lANH en sMBvik. ni EpAyi m@ eedveL < xikyM rADikyM ecyHtA niH Q mi nxHwmAM. ni aen ecyH t A yEhAv ni ELAw EkApiM. aEA, av nin t Q nl miyiniH ni vLer EvgM puRAewM.

EyAv yA pRy EyAv yi AEyEgAeL ezEKmi viLic@i. anrM EyAv mAeryM wMblv AeryM nYAyADipAeryM EdYAg AeryM yi AEylieR BrNA DipAeryM nYAyADipAeryM viLic@. av eedvsm ni. 2anrM EyAv ql A vErAw mAyi pRu, yi AEylieR eedv mA yEhAv niELAw pRy etAeNH {A niELAw pRyAM+

24

EyAv 24+3-14
vLerAlM mH niew pUv i k yIsundiyew aEryi vsic@. aAhA mieRyM nAEhArieRyM pitA vAy EtrhienEAelyver i pRyA {AnA#hi. aH av m@ eedveL rA Dic@. 3pE yEhAvyAy {A niew pitAvAy aAhA mien ndiyew mRukryiniH qw. aven {A knAni lUew nyikyM aEnkM sA neL av nkyM ecyH. aAhAmi {A aveR punAy yisHhAien nki. 4yisH h AinH {A yAEAbH zAvH qI puAeryM n ki. zAvinH {A EsyIpv t @m EdzM nki. yAEAbuM aveR puAM aview tAmsicil. av Qji pHtiEl tAmsiA EpAyi. 5anrM {A EmAezeyyM ahErAenyM QjipH t iEl yc@. qeR jntey QjipHti niM puRE ekAuvrA {A avErAwAvzYe@. Qji pHkA {A aEnkM drit vi. anrM {A nieL QjipHtiniM EmAci ic@. 6aen niew pUvi ker {A QjipH t iniM EmAciic@. av ecwliEl vrikyM QjipH kA aver piwkyM ecyH . rTM tirALvuM atiluAyi. 7atinA jn yEhAvyAy qEAw shAyM aEpic @ . QjipHkAH {A aEnkM dri t vkyM ecyH. yEhA vyAy {A aver kwluekAH mwi. QjipH EsnyHH {Aen eAe viey ni te ktANH. atiEzxM ni vLerAlM mmiyi vsic @ . 8anrM {A nieL aEmArYew miyi El ekAuv. EyAAndi yew ki}Ayi atH. av nietier yM ecyHev iluM aver EtAliA {A nieL avdic@. aver nzi

328
iA zi {A ni nki. aEA ni mi yew niyNM ew. 9anrM siEArieR pu nAy bAlAH q emAvAbiel rAjAvH yi AEyjntyHetier yienAi. rAjAvH ebEyA rieR punAy bielyAmien Lyc @ vi. nieL zpi A av bielyAmiEnAwAv zYe@. 10pE yEhAvyA {A bielyAmien ecvieA il. atinA bielyAM ni eL a#hic@! av nieL plvM a#hic @ . {A nieL aveR eekkLiniM ric@. 11anrM ni EyAAndi Ruek kw. ni eyrIEhA yiEl EpAyi. eyrIEhA ngr iel jn nietier yM ecyH . aEmArY, epri sY, knAnY, hitY, gisY, hivY, eybUsY qivM nietier yM ecyH . pE avereylAM EtAliA {A nieL avdic@. 12 ni ew eesnYM mEAu nIEv av mE {A kwlu keL* ayc@. kwluk jn eL oAwic @ . aen ni niew vil@M vAM pEyAgi Aet te lM sVmAi. 13yEhAvyAy {A lM ni nki. mi lBi tinH ni aVAnicil. {A a ni t! niLl ngr pNittH . {A av ni nkiytANH. EA ni miyilM ngr LiluM vsikyM ec@. niH mirivikewyM olIvu mrewyM EtAH. pE nivyi oM nEw ivil.
14anrM EyAv jnELAw pRu, EA ni yEhAv

kw QcEyA EtnIcEyA EpAely, o ANi. eedvdtenEA eedv ieR mhAzieyEA view aM pRyAM.

329
yew vAk Ek@. atinA ni yEhAvey drikyM vizVsHttEyAew aven <xi kyM EvNM. niew pUv i k rADici vYAjeedveL vli ecRiyk. atH yIsH ndi eryM QjipHtiluM vLer pH sMB vic t ANH . EA ni yEhA vey mAEm <xiAvU! 15pE yEhAvey <xiA niA#hmielirie. ni te ati tImAnemwNM. ni er <xiemH H niyik. niew pUv i k yIsundiyew mRukryi yi EA rADici EdvAer ni rADiEmA? aEtA view jIvic i aEmArYew EdvAer ni rADiEmA? ni te etrewk. pE {AM qeR wMbvuM yEhAveyyANH <xi k! 16aEA jn mRupwi pRu, {eLAriluM yEhAvey piw nikyil. m@ eedveL { oriluM rADikyil ! 17newyAkeL QjipH t iniM EmAciic t H eedvmA yEhAv te. n aview awimkLAyi . ne aviewniM EmAcii cM m@ nAwkLilUew sriEv ne sMric M yEhAvyANH . 18Q nAwkLi vsic v er EtAl i A yEhAv ne shAyic @ . n EALAyiri l vsici aEmArYer EtAliAM yEhAv ne shAyic@. atinA { yEhAvey wM < xiM. kArNM avnA new eedvM. 19aEA EyAv mRupwi pRu, a zriyl . niH wM yEhAvey <xiA k}iyil . eedvmA yEhAv prinANH. m@ eedveL teR jnt rADi tH eedvM evRukyM ec@. ni aEpAel aventier tiri A av niELAw epARuk yil. 20 pE ni yEhAvey viH m@ eedveL <xiM. yEhAv niH ekAwMdrit v kyM ec@M. yEhAv nieL nzi

EyAv 24+15-28

iM. yEhAv niELAw nyv nANH, pE ni aventier tiri A av nieL nziiM. 21pE jn EyAvEyAw pRu, l ! { yEhAvey <xiM. 22anrM EyAv pRu, ni @M, wAet niELAewA mveryM EnAk. yEhAvey rADiAnA ni etrew eetH nieLl A vM aRiu stiEvA? nieLl A vM ti sAikmAyiriEmA? jn mRupwi pRu, aet a zriyANH! yEhAvey rADi A { etrewe@ev tH {eLlAM kA. 23aEA EyAv pRu, ati nA niiwyilu vYAjeedv eL qRiu kLyk. yi AEy lieR eedvmA yEhAvey ni ew Xdyi sHEnhik. 24aEA jn EyAvEyAw mRupwi pRu, { {ew eedvmA yEhAvey <xiM. { aven asriM. 25 ati nA aH EyAv jnEvi o krARuAi. ezEKMpNi vcANH EyAv Q krARuAiytH. atv piwrA o niym mAyiI. 26 EyAv ArY eLl A M eedvieR nYAymAN pusHtki q}utivc@. anrM EyAv o vliy kl@ kew. Q klH Q krARieR etLivAyi. av ziley yEhAvyew vi wArinw oA mrieR vi Apic@. 27anrM EyAv ql A jn ELAwM pRu. n pR kArY asHmritinH Q klH nieL shAyiM. yEhAv nEAw sMsAriciEA Q klH viewyAyi. atinA Q klH e sMBveL nieL oA ii oAyiriM. atH ni etier o sAiymAyiriM. niew eedvmA yEhAvyHe tier tiriytiniM a nieL twyM. 28anrM EyAv avErAw vIi El EpAvA pRu. atinA

EyAv 24+29-33

330
EyAEsPH jnAiEl v AEyjnt QjipH vi EA EyAEsPieR ql@kM av qwi. atinAlv EyAEs PieR ql@k ezEKmi sMsHk ric@. ezEKM q Ep orAew pitAvAy hAEmArieR puAri niM yAEAbH vAiy lH av EyAEsPieR ai }i ci@. Ru kxNM mAy evi ekAwANH lM av vAi ytH. lM EyAEsPieR puA EwtAyi. 33ahErAeR pu qelyAsA mrikyM qyImiel mlEd zH giebyyi sMsHkrikyM ecyH. qelyAsArieR punAy PIenhAsi nketAyi giebyA.
32yi

qlAvM avrvew nAiEl mw iEAyi. EyAv mri EzxM eR punAy EyAv mric @ . EyAvyH H i vyAyi. 30 EyAvey aveR sVM nAwAy timHnAH-Es rhi sMsHkric@. gAyzHpv i vwH qyImiel mlEdz Ayi atH. 31EyAvyew jIvi tkAlH yi AEylukA yEhAvey <xic @ . EyAvyew mrNEz xvuM av yEhAvey <xi w. tew EntA jIvi c i kAlH av yEhAvey rADitH w. yi AEyli Evi yEhAv ecyH t kArY kvrAyi Q EntA.
29ati

nYAyADipA

eydA knAnYErAw yM ec@ EyAv mric@. anrM yi AEy lukA yEhAvEyAw Aic@, {Li EgAArANH { Evi dYM knAnYErAw yM ecA EpAEktH? 2yEhAv yi AEyjntEyAw mRu pwi pRu, eydyew EgAA EvNM EpAkuvA. Q mi qwA {Anver avdiM. 3eydyiel k ziemEyA eR EgAi epvErAwH, tew sEhAdrAErAwH , shAyinBY ic@. eydyiel k pRu, sEhAdrAEr, {elAvM eR mi nkAemH yEhAv vAgHdA nM ecyHt. {ew mi Evi y yi {eL shAyi c A niew mi Eviy yi {M shAyiM. ziem EyAEgAA eydyini tew sEhAdrAer yi shAyiAem stic@. 4knAnYeryM eprisYeryM EtAli A yEhAv eydAer shA yic @ . eydA Ebesungr iel ptinAyirM Eper vDic@. 5Ebesungri Ebesiel BrNADipen kei eydA avEnAw yM ecyH t . knAnY eryM eprisYeryM eydA prA jyewi. 6Ebesiel BrNADip * r ewA mic@. pE eydyiel jn ayAeL piw piwiwi. av aven piwiwi eekyiel epvirlukM kAliel epvirlu kM mRic@kLu. 7aEA Ebes iel BrNADip pRu, {A q}up rAjAAew eekkL@ewyM
Ebesiel BrNADip aTvA aEdA ni EbesH.

kAlukL@ewyM epvirluk mRic@ kLu. qeR Emzyini vIN hArxNLAyi avH tiA kiiytH . {A avErAw ecyHtti zi eedvM EA qni tiri. eydA Ebesiel rAjAvien eyzElmi El ekAuEpAvukyM av aview vc@ mrikyM ecyHt. 8eydA eyzElmientier yM ecyHtH atien piwiecw. eyzElMkAer vDiA eydA tew vA pEyAgic@. anrM av ngrM @kric@ kLu. 9anrM eydA eR knAnY ErAw wi yM ecA Ri ec . knAnY mlEdzM engviluM pwiAR mleri viluM vsici. 10anrM eydA kirYH a bA q viLiei ehEA ngri jIvici knAnYErAw yM ecA puRe@. eydA EzzAyi, ahImA, tmAyi* qi ver vDic@. kAElbuM puiyM aviwM viH mu kirYH EseP q viLiei edbI q ngriEl aview tAmsivetier y i EpAyi. 12 eydA yM ecyHt wuti mH kAElbH aveA vAgHdAnM ecyHt. kAEl bu pRu, kirYH EsePrien miNemANH qeR #hM. ngrM mic@ piwicwvnH qeR puiyAy asey {A nM. qeR mkeL vivAhM k}i A {A aven avdiM.
11eydA

E z z A y i , a h I m A , t m A y i anA qeArAL@ew m puA. rAsArA yi av. sMKYA. 13+22.

nYAyADipA 1+13-27

332
lM kAElbieR wMbi nke@. kAElbukA anAieR m puAer aviewniM o}i ic@. ebnYAmIjnt eyz Elmi tAmsmA 21ebnYAmIeR EgAA eyz Elmi vsic i eybUsYer puRAiyil. atinA M ey zElmi ebnYAmIeR vMzAiw yi eybUsYM vsi. EyAEsPieR jnt EbET piwi 22-23EyAEsPieR EgAA mH lUsH qRiyei EbETngr ientier yM ecA puRe@. yEhAv EyAEsPieR EgAA ErAewAmAyi. EyAEsPieR wMbA tAM cArAer EbET liElyc @ . EbET ngre EtAliA v}i av ElAcic@. 24ngrM priEzADiEv, ngri niM orA vtH cArA ku. cArA ayAELAw pRu, ngr iEl o rhsYv}i { kANic@ t. { ngre miM. pE nI {eL shAyicA { nie pviil. 25ayA avH ngriEl o rhsYmAM kANic@ekAw. EbETlukAer ekAlA EyAEsPi eR jnt tew vAkpEyA gic@. pE teL shAyicven av pvicil. aveR wMb eyM av pvic i l . ayA eLyM ayAew wMbeyM sVt mAkA av avdic@. 26 an rM ayA hitYew vAsl ecH o ngrM niic@. ng rinH av lUsH q Epmi@. ngrM M lUsH qH viLi ew. m@ EgAA knAnYErAw yM ec@ 27EbH - ezyA, tAnAH , EdA, emgiEA yieb y AM qI ngr LiluM avyH @m ecRupN LiluM knAnY jIvici. mne yew EgAA aver pN

13kAElbinH eknAsH qeA Ly sEhAdrAyi. eknA sinH oIEy qeA puM. oIEy kirYH EseP ngrM piwiec w . atinA kAElbH teR puiyAy asey oIEy li BArYyAyi nki. 14as oIEyliEnAewAH jIvi A EpAyi. oIEy asEyAw avew pitAviniM Rc@ mi vAA pRu. as pitAvi eRywE EpAyi. av k}ut RniM RiyEA kAElbH avELAw EcAdic@, qA }M? 15as kAElbiEnAw mRupwi pRu, qnieA a#hM n. aH qni engviel vr m EdzmANH nkiytH . evm Rc@ mi qni t. atinA kAElbH av vzYe nki. ayA avH mkLiluM tAe}yM jlAzyL@ mi nki. 16EknY pnmrew ngrmAy eyrIEhA viH eydAErAewAM EpAyi. av eydyiel mmiyi ElH aviwe jnELAewA vsiA EpAyi. atH arAdngr inwH engvilAyi. EmAez yew aAyiyeR wMbi nivrAyi eknIy jn. 17tAM knAnY esPAi vsic i . atinA eydy ewyM ziemEyAeRyM EgAA knAnYer mic@. av ngrM pUmAyM nziic @ . atinA av ngre EhA* q viLic@. 18eydA gAngrvuM ati ilum ecRupNM piwiec w. asHkElA, qEA qI ngrM avyH @m ecRu pNM eydA piwiecw. 19yM ecyH t EA yEhAv eydAErAewAmAyi. av mlEdzM kwi. pE tA}Hvr yiel lM kwti eyd A prAjye@. aviwkAH u rTAyi. 20ehEA smIpm lM kAElbi nkAem EmAez vAgHdAnM ecyHti. atinA

EhA pUmAyM nziic@ qM.

333
LiniM puRAiyil. atinA knAnY aviewe tAmsic @ . tew vIwk vi@EpAkA av vistic @ . 28piIwH yi AEy jnt zrAyi vLkyM knAnYer avew awimkLAkyM ecyHt. atinA yi AEyjnt qlA knA nYeryM miyiniM nIiL il. 29qyIMEgAAM te sMBvic@. Egesri knAnY tAmsi Ayi. qyIMjnt avi wue knAnYer m}uv puRAi yil. atinA knAnY Egesri qyIMkAErAewAM w tAm sic@. 30esbUlUeR EgAAM te sMBvic@. kiEA nhElA ngrLi tAM knAnY vsici . esbUlUeR jnt knA nYer tew miyini puRA iyil . esbUlU EgAAErA ewAM knAnY aview tAmsic@. pE esbUlU EgAA aver tew awimkLAi. 31EzrieR EgAAM te sMBvic @ . aEA, sIEdA, ahAbH, asIbH, ehbA, PI H erEhAbH ngrLiniM m@ ver Ez jnt puRAiyil . 32EzrieR jnt knAnYer t ew miyini puRAiyil . atinA knAnY EzrieR jnt EyAewAM wM tAmsic@. 33nPHtAliyew EgAAM en te sMBvic@. EbHEzemzH, EbH anAH, qI ngrLi niM m@ jntkeL nPHtAliyew jnt puRAiyil . atinA nPHtAliyew jnt ngriel jniwyie tAmsic @ . aviwe knAnY nPH t Aliyew jntyH Evi awimNi ecyHt. 34aEmArY dAeR EgAAer ml EdzE oAwic @ vi@. tA}H v r yi tAmsiA aEmArY aver avdiAtinA avH aviw e tAmsiEiv. 35hEh ersH , aAElA, zAbiM qI pvtLi tAmsiA aEmArY tImAnic@. piIwH EyAEsPieR EgAA zrAyi vL. aEA

nYAyADipA 1+28-2+7

av aEmArYer tew awimk LAi. 36sHEkApiEyA rM mt EslyM EslA k}iu ml EdzM verymAyi aEmArYew atii. EbAKImiel yEhAvyew dt yEhAvyew dt gigAngr iniM EbAKIM* ngri El kyRiEAyi. yEhAvyi ni o sEzM dt yi AEy jntEyAw pRu. sEzM tAyi + nieL {A QjipH t i niM ekAuv. niew pUvi kAErAw {A vAgH d AnM ecyH t miyiEl nieL {A nyic@. nimAy krA {AenAriluM lMGiiel H niELAw {A pRu. 2 pE mRicH miyi vsivmAyi ni krAeRAM AtH. avew yAgpIW* ni tkNM. {A niELAw en pRu. pE nieLe asricil! 3EA {A niELAwH en pRy, aver {A oriluM Q miyiniM oAwic @ viwkyil . av nieA zHnmAyiIM. av niH ekNik EpAelyA yiriM. avew vYAjeedv nieL A vlymAyi riM. 4dt yi AEyjntyHH yEhA vyini o sEzM nkiy tiEzxM jn ci nilvi Lic @ . 5atinA yi AEyjnt, t kr li EbAKIM q Epri@. EbAKImi yi AEy jnt yEhAvyH blikLic@.

asrNEwM prAjyvuM EyAv aver vIi El pRyc@. atinA oAErA EgAAM avrvew EdzLi El tAmsiA EpAyi. 7EyAv jIvic i kAlMver yi AEy jnt yEhAvey <xic@. EyA vyew mrNEzxM jIvici m
6anrM

EbAKIM jn kry qM. yAgpIW eedvinH sAnmAyi a iei vsH EhAmiti kllk.

nYAyADipA 2+8-22

334
yi. yEhAv avew plA yitinAlANH av prAjye tH. av @M tAmsivew EdvAer rADiA wiyA av prAjymAemH yEhAv aver tAI ecyHti. yi A EylukA vLer yAtnkLBvic@. 16anrM yEhAv nYAyADipA erRiyew EntAeL etre w. Q EntA yi AEylukAer avew sV aphric z@ LiniM ric@. 17 pE yi A Eyjnt, tew EntAeL a sricil. yi AEylukA eedve vizVsiAet anYeedv puR ekEpAyi. mH yi AEylukAew pUvikA yEhAvyew klnk asric @ . qAliEA yi A EyjntyHH mnM mAmAvukyM yEhAvey asritH av nikyM ecyHt. 18yi AEylieR z@ nirv Di AvzYM avErAw EAhM ecyHt. atinA yi AEylukA shAy inAyi nilviLic@. oAErA tvN yM yEhAvyH avErAwH dy EtAi. aEAe}Ae av jneL z@ LiniM riA oAErA nYAyADi pAer ayc@. yEhAv qEA}uM nYAyADipAErAewAmAyi . atinA oAErA AvzYvuM yi AEylukA z@LiniM re@. 19qA oAErA nYAyADi pM mric E A yi AEylukA vIuM pApM ecAM vYAjeedv eL rADiAM <xiAM w i. tew pUvik ecyHttien A EmAzmAyi av epmARiw i. yi AEylukA kWinXdyrAyi . tew ti niR mA eekviwA av eevmKYM kAi. 20atinA yEhAv yi AEyjn tEyAw EkApicH en pRu, {A avew pUv i kmAyA iy krA Q jnt lMGiciri. av qeR vAk ic i l . 21atinA {AninieyAriluM m@ rAxH \ eL EtAl i c H av v}i etLiil. EyAv mricEA m@ jneLAe Q lH jIvic i . aver view wrA {A avdikyM ec@M. 22yi AEy

Aew jIvitkAlM av yEhA vey <xi w. yi A EylukAEvi yEhAv ecyHt mhAkArYeLlAM Q v]A ku. 8eR puM yEhAvyew dAs mAy EyAv iAme vy i mric@. 9 yi AEyjnt EyA vey av nke lmAy timH n AH EhErsi sMsH k ric @ . gAyzupv t i vwH qyI mieR mlEdzAyi atH. 10 tlmRyew m}uv mrN EzxM, aw tlmR vL. Q putiy tlmRyH H yEhAveyi EyA yi AEyjntyH Eviy yEhAvyew v] ikeLiEyA 11 atinA omRiyilAyi. yi AEylukA tik ecAM vYAjeedvmAy bAlien* rADi AM wi. yEhAv tiey ktiy kArY av ecyH t . 12yEhAv yi AEy jntey Qji pH t iniM puRE nyic @ . avew pUvik yEhAvey yi rADicitH. qA yi A Eyjnt yEhAvey rADitH avsAniic@. av @M vsi vew vYAjeedveL yi A Eyjnt rADiA wi. a yEhAvey EkApAlnAi. 13yi A Eyjnt yEhAvey rADitH EpikyM bAlienyM asHEtA erienyM* rADiA wu kyM ecyHt. 14yi AEyjntEyAwH yEhAv EkApic@. atinA yEhAv yi A Eyjntey mitiM av ew sV piwiecwtiM z@eL ayc@. yi AEylukAer EtAliA av @M jIvici z@eL yEhAv avdic@. yi AEyjntyHH tew z@ LiniM sVyM riAnAyil . 15yi AE yluk A yi n Ay i EpAyEAe}Ae av prAjymA
bA Q vYAjeedvmA m}yM EpmAriyM ekAuvetH knAnY kti. EdzH nl viLvuAM avnAeNv kti. asE H tAerH mxY uL@A kA Q Edvt shAyiemH knAnY ktiyi. avew sHEnhieRyM yieRyM EdvtyANv.

335
jntey prIiA {A aver pEyAgiM. yi AEyjnt t ew pUv i kA ecyH t EpAel yEhAvyew kl n keL kAekA @EmA qH qniRiyNM. 23 jntkeL aview tA yEhAv avdic @ . aver yEhAv rAjYniM EvgM puRAiyil. aver EtAl i A EyAvyew Esney yEhAv avdicmil. 1-2yEhAv yi AEylieR mi yi niH m@ jntkeL puRAi yil . yEhAvyH yi AEyjn tey prIiNmAyi. Q tl mRyiel yi AEylukA M knAEdzM piwiti y i pewvrl . atinA avew rAjY tAmsitinH yEhAv m@ EdzLiel jneL avdic@. ( yLi pew A yi AEylukAer pWiiA nANH yEhAvyi ecyH t tH . ) Edz tAmsiA yEhAv av dic rAxH\ew Epk+ 3 ePli sH t Yew au BrNADipA, knAnY m}uv, sIEdAjnt, bA ehEApv t M mt elbAh mAH very elbAEnA pvt Li vsici hivY. 4yi AEy jntey prIitinH yEhAv rAxH\eL aviewe pA ic@. yEhAv avew pUvik EmAezyilUew nkiy kl n k yi AEyjnt asriEmA q RiyAnA#hic@. 5yi AEyjnt, knAnY, hitY, aEmArY, eprisY, hivY, eybU sY qivErAewA vsic @ . 6yi AEylukA avew puimAer vivAhM k}ic@wi. yi AEylu kA tew puimAer avew puAer vivAhM k}iA av dic@. yi AEylukA jnew eedveL rADiAM wi.

nYAyADipA 2+23-3+15

EkApic@. yi AEyjntey EtAli cH aver BritinH yEhAv arAM nhAryImiel* rAjAvAy z rizA TyImien avdic @ . yi AEy jnt q@ vxM rAjAvieR BrN i kI}ilAyi. 9 pE yi A Eyjnt shAyinAyi yEhAv EyAw nilviLic@. aver riA yEhAv orAeL ayc @ . oIEy qAyi ayAew EprH. eknsH q Ep oveR punAyi av. kAElbieR Ly sEhAdrnAyi eknsH. oIEy yi AEyjntey ric@. 10 yEhA vyew AvH oIEyli vrikyM av yi AEyjntyew nYAyADi pnAyiIkyM ecyHt. oIEy yi AEyjntey yi nyi c@. arAmiel rAjAvAy z rizAT yImien EtAliA yEhAv oIEy lien shAyic @ . 11aen, ekn sieR punAy oIEy mriM ver aview nAl vxE smA DAnM nilni. nYAyADipnAy dH AEyjnt vIuM pApM ec@tH yEhAv ku. atinA yEhAv, EmAvAbiel rAjAvAy qEgAnH yi AEyjntey EtAli A zi nki. 13qEgAnH aEAnYewyM amAElkYewyM shAyM lBic @ . av avEnAw EcH yi AEyjntEyAw yM ecyHt. qEgAM aveR eesnY vuM yi AEyjntey EtAl i kyM pnmrew ngrmAy eyrI EhAviniM aver puRA kyM ecyH t . 14EmAvAbiel rAjA vAy qEg A yi AEyjntey ptien@ vxM Bric@. 15jn yEhAvEyAw nilvi Lic@. yEhAv orAeL yi AEyjn tey shAyiA ayc@. dH qAyi ayAew EprH. qdH o wnAyi. ebnYAmIeR EgAini EgrA qyA LAyi dieR pitAvH. yi A EylukA dien eR niti awyH A EmAvAbiel rAjAvAy
12yi

oIEy dY nYAyADip AEyjnt ti ec@tH yEhAv ku. av tew eedv mA yEhAvey mRkyM vYAj eedvLAy bA, aEzrA qivey rADivA wukyM ecyHt. 8yE hAv yi AE yj n tE y Aw
7yi

arAM nhAryIM eew#IsH, yIsH ndi kiwyi vw siRiyyilu EdzM.

nYAyADipA 3+16-31

336
rAjAvH cilEA teR LimRi yi yiriM. 25atinAlv vLer EnrM kAi. rAjAvH vAtiluk Ril. owvi av EvvlAti yAyi. av tAEAelwH mRi R. av akE kyRiy EA tew rAjAvH nil mric@ kiwtANH ktH. 26B] t YA rAjAvien kAni Ev di rewA smyM lBic@. av vi#heLyM kwH esyIrA qeA lE EpAyi. 27 ayA esyIrA q EprA y lei. anrM qyI miel mlEdzH dH o kAhLM m}i. yi AEyjnt kAhLM EkH mlyi niH dieR Ent] t V i Riv. 28dH yi AEy jntEyAw pRu, qni piA el vrik! new z@LAy EmAvA bukAer EtAliA yEhAv ne shAyiciri. atinA yi A Eyjnt dien piw. EyAAndi anAyAsM kwAnA vu leweylAM niyNM ewA av dien ag mic @ . pie, EmAvAbieR niy NM piwiecwA EdzEM EpAyi. l EmAvAbu ver yAyi. EyAAndi Ruek kwA yi AEyjnt eryM avdicil. 29 zM eeDrYzAli kmAy ptinAyirM EmAvAbukAer yi AEyjnt vDic@. o EmAvA bukAr EpAluM reil . 30aen divsM te yi AEy jnt EmAvAbYewEm BrNmArMBi c@. lH qp vxAl E smADAnM pulkyM ecyHt. nYAyADipnAy zMg yi AEyjntey ric tiEzxM meArAM yi AEylien shAyic@. anAieR* punAy zMgrAyi atH. kALEAik p EyAgic H av aRuRu ePli sHtYer vDic@.
31dH

qEgArAjAvieR awEyc@. 16dH tniAyi o vA niic@. vALinH ruvAyHlyM ptien iu nILvumAyi. dH vA teR vl wyi ekiyiH vOwiyi mRc@. 17aen dH, EmAvAbiel rAjA vAy qEg AeR aw vrikyM nitiNM rAjAvi nkyM ecyHt. (qEgA vLer twic@ekA }u orALAyi.) 18qEgA pNM ekAwti EzxM dH , pNM mekAuvver tiriek vIi Elyc@. av rAjAvieR ekAArM vi@. 19dM puRe@. av gi gAliel vi#hweiy EA, ayA rAjAvien kANA piiriu. dH qEgAEnAw pR u, alEyA rAjAEv, qniH a yHH o rhsYsEzM trAH. rAjAvH diEnAw zAnAyiri A pRykyM anrM teR B]tY AErAwH mRi vi@EpAkA kl i kyM ecyHt. 20dH qEgArAjA vieRywE EpAyi. qEg A teR EvnAl ekAArieR mkLiel mRiyi oyHAyi. aEA d pRu, eedv iniM nin o sEzmA NH qeR plutH. rAjAvH teR siMhAsniniM q}uEH diEnAwH vLer aw ni. 21rAjAvH siMhAsniniM q}u EEA dH w eekekAH teR vl wyi ekiyi vA Qrieyw. qiH dH vA rAjAvieR vyi iyi Ri. 22vALieR piwiEpAluM rAjA vieR vyi }HiRi. rAjAvi eR ekA}uH vALien m}uv epAti u. atinA dH teR vA qEg A eR zrIrilii@ EpAyi. EEA qEgAnH teR mAzy ieR niyNM viwkyM mlM puRE vrikyM ecyHt. 23dH mRiyiniM puRiRukyM tni piilu qlA vAtilukM awc@pU@kyM ecyHt. 24dH aviwM vitien wH B] t YA mwiv. mRiyiEl vAtiluk pUiyiritH av ku. atinA B] t YA pRu,

anAH knAnYew o yEdvt. view atH zMgrieR pitAEvA mAtAEvA yi riAM. aTvA, zMg q mhAEsnAni qEA anAH pNiel zMg qEA amAyiriAM.

337
nYAyADipyAy edEbArA dieR mrNEzxM, yEhAv tiey pRi@ kArY yi AEyjnt vIuM ecyH t . 2atinA yEhAv yi AEyjn tey EtAliA knAniel rAjAvAy yAbIen avdic@. hAEsA q EprAy o ngri av BrNM nwi. yAbIrAjAvieR eesnYA Dip sIesrA qeArALAyi. hAErAezH hEAyIM qeA p NilAyi sIesrA vsici tH. 3sIesryHH etAAyirM u rTAyi. ayA yi A EyjntEyAw p vxAlM vLer <rmAyi epmARukyM ecyHt. atinA av shAyi nAyi eedvEAw nilviLic@. 4edEbAr q EprAy o vA cki aviewyAyi. lIEdAH q EprAy orAew BArYyAyi av. aEA avLAyi yi A Eyliel nYAyADip. 5 o divsM edEbAryew pnmri viliri kyAyi edEbArA. aEA yi AEyjnt aveL smIpic H sIesrEyAw q ecNem EcAdic@. edEbAryuew pnmrM nii tH qyImiel iEdzH rAmA, EbET ngriwyilAyi . 6EdEbArA bArAH q EprAy orAH o sEzM ayc@. te v kANA av ayAELAw v zYe@. abIEnAvA q EprAy orAew punAyi bArAH . nPHtAliyew Edz EkedzH q lAyi bArAH jIvi c i tH . edEbArA bArAiEnAw pRu, yi AEylieR eedvmA yEhAv niEAw kl i , nPHtAliyewyM esbUlUeRyM EgAiniH ptinAyirM Eper sMGwiik. aver tAEbAp vtiEl nyik. 7yAbIrAjA vieR eesnYADip sIesrey {A nieR awEeiAM. sIesrEyyM aveR rTeLyM aveR eesnYeyM {A kIEzA ndiyiEl* vAM. aviewvcH sIesrey EtAliA {A nie

nYAyADipA 4+1-15

kIEzAndi tAEbA pvti niH p eem akely o ndi.

shAyiAM. 8 aEA bArAH , edEbArEyAw pRu, nIyM { ELAewAM vemi {A EpAyi en ecAM. qA nI qEA ewAM vrAtiA {A EpAkil. 9tIcyAyM {A niEAewA vrAM. edEbArA mRupwi pRu. qA nieR mEnABAvM mlM sIesrA EtAl i ewEA nI driewil. yEhAv sIesrey EtAl i A o OIey niEyA giM. atinA edEbArA bArAiEnA ewAM EkedzungriEl EpAyi. 10Ekedngri, esbUlU, nPHtAli EgAAer bArAH viLi c@i. Q EgALiniM pti nAyirM puxAer bArAH teR ew EpAkA viLic@i. edEbA ryM bArAiEnAewAM EpAyi. 11EknYnAy Eheb q EprAy orAAyi. Eheb m@ EknYer vi@EpAyi. (EmAezyew BArYAsEhA drnAyi EhAbAbieR pigAmi kLAyi EknY.) Eheb sAn IM q lH oA mrew smIpM teR vIw Ai. sAnIM Ekedzinw o lmAyi. 12abIEnAvAbieR punAy bArAH tAEbApvtilueH ErA sIesrEyAw pRu. 13ati nA sIesrA teR etAAyirM u rTLM sMGwiic@. teR EsnEyyM ayA sMGwiic @ . av hErAezH hEAyIminiM kIEzA ndiyiEl EpAyi. 14aEA edEbArA bArAiEnAw pRu, H sIesrey EtAliA yEhAv nie shAyiM. yEhAv ni v}i mute etLic i rievH tIc y AyM nin RiyAM. atinA bArAH ptinAyirM Eper tAEbApv t iniM tAE} nyic@. 15bArAM eesnY vuM sIesrey mic@. yini wyi yEhAv sIesreyyM aveR eesnYeyM rTeLyM zy}ilAi. qA ecEetH avRiyAetyAyi. atinA bArAM eesnYvuM sIesrey EtAlic@. pE sIesrA teR rTiniM Ri oAwi.

nYAyADipA 4+16-5+6
16bArAH

338
ec pRu, akE v. aH aEnVxiven {A kANic @ trAM. atinA bArAH yAEyliEnA ewAM wAriEl kyRi. aview, wAri tlyew vzwi L ukyRi mric nilyi sIesr kiwtH bArAH ku. 23a te yi AEyjntyH Evi eedvM knAniel rAjAvAy yAbIen EtAlic@. 24 aen knA niel rAjAvAy yAbIen EtAl i Mver yi AEyjnt zmAyi. avsAnM yi AEyjnt knA niel rAjAvAy yAbIen tk. edEbAryew gAnM yi AEyjnt sIesrey EtAlic divsM edEbAryM abI EnAvAmieR pu bArAM Q gAnM pAwi+ yi AEylukA yienA i. av sVyM yi EpAyi! yEhAvey sH ti i! rAjAAEr i. BrNADi pAEr i. {A pAwAM. {A sVyM yEhAvyH pAwAM. yi AEylieR eedvmA yEhAvyH {A sMgI EtApkrN mI@M. yEhAEv, mH nI EsyIri* ni v. nI EdAmi* ni diNM nwiyEA mi viRc@. kAzM vxic@. EmG jlM epA}ic@. sInAyipvtieR eedv mA yEhAvyH mi, yi AEylieR eedvmA yEhAvyH mi mlk viRc@! anAieR punAy zMg rieR* kAlM yAEylieR kAlM DAn nirk nYmAyi. vNiBsMG M yAAM pipAtkLi lUewyAi sArM.

sIesryew eesnY EAw @m w. bArAM aveR eesnYvuM sIesreyyM rTeLyM eesnYeyM hErA ezH hEAyIM ver oAwic@. bArA M eesnYvuM tew vAk ekAH sIesryew eesnYe vDic@. sIesryew eesnYi ovenEAluM jIvEnAew viil. 17pE sIesrA drEEAwi EAyi. av, yAEy q EprAy OI tAmsic wAriEl ec. Eheb q EprAy orAew BArY yAyi yAEy. av o EknY nAyi. EhebRieR wMbM hAEsAriel rAjAvAy yAbImAyi smADAnilAyi. atinAlANH sIesrA yAEylieR wAr iElEAwiytH. 18sIesrA v kH yAEy puREiRiec. yAEy sIesrEyAw pRu, EBA, qeR wAriiEl vAluM. akE v. Bye Ew. atinA sIesrA yAEy lieR wAriEl Evzi kyM av ayAeL o prvtAni ekAH mwkyM ecyHt. 19sIesrA, yAEyliEnAw pRu, qni dAhi. qni wiA dyvAyi alM evM t. m]gieR EtAluekAuAiy o i yAEy liAyi. av iyi pA sUici. yAEy sIes ryHH atiniM eR pA ekAw . anrM av sIesrey mwi. 20anrM sIesrA yAEyliEnAw pRu, nI ecH wArieR kvAwi nik. eriluM vH akAeriluM EA? q niEAw EcAdicA, l q mRu pwi pRyk. 21pE yAEy o wAriyM ikyM kew. av zA yAyi sIesryew awE EpAyi. yAEy sIesryew tl yi wAri vcH ik ekA wic@. wAri sIesryew tlyi lUew Lc @ kyRi nil tRu! sIesrA mrNmwu. 22aEAe bArAH sIes rey aEnVxicvieweyi. yAEy bArAien kANA puRE

5
2

EsyI EdAM EdzieR meA EprH. EdAM yi EdzM. AEyli ki}M etmAy AEy

a n A i e R p u n A y z M g yi liel o nYAyADip. nYAyA. 3+31.

339
7

nYAyADipA 5+7-24
s tYs rA yi . a v tA}H v ryiEl diNM nwi. Eb, nieR EsnA viBAgLi eeDrYzAlikLAy aEnkM BwAH. atinA nieLinANH niew etA}ukew Bii krikilitH ? EbeR DIrArAy BwA yei EvvlAtie@. pE av tew wkAyi vAyic sMgItM ic @ ekAH vIi li. gielyAdieR jn EyAA ndiyew mRukryi tew pALyi ti. dA jnEm, niAyi, nieLinANH niew klukriki tiytH? EzrieR wMbM kwIr ti. av t ew suritRmKLi tAvLmwic@. pE esbUlUeRyM nPHtA liyewyM jnt kLi tew jIv apkwe wi EpArAwi. rAjAA yi v. knAniel rAjAA emgIEA jlAzyinwH tAnAung ri yM ecyHt. qA av niDikeLAM sVM BvniEl ekAuEpAyil! sViniM n epAti. avew pAtkLi niH av sIesryHetier epAti. AcInndiyAy kIEzAndi sIesryew jneL oli ic @ kLu. qeR mnE, kEAew mEA@ EpA! tirLuk nilH wic@. sIesryew BIm tir k oAwiEyAwiEAyi. yEhAvyew dt pRu, EmErAsungre zpik, atieR jntey zpik! yEhAvey shAyiA av BwAmAyi vil. EknYnAy EhEbrieR BArY yAyi yAEy. qlA OI kmiwyi av vuM a#hievLAyiriM.

10

11

12

13

14

15

BwAAyiil. edEbArA, nI vM ver, yi AEylieR ayAyi nI vM ver yi A Eyli BwAAyiil. ngrkvAwLi EpArAwvA eedvM putiy EntAeL etr ew. yi AEyEsn yiel nAltinAyirM BwAri ovM o pricEyA EmA Ayiil. qeR XdyM yi sVyM puRew yi AEylieR EsnAptikELAewAM av yEhAvey vA}Hvi! ev}utR EpA vEr, jIni virii* Em ri vEr, v}iey nwvEr, ni ik, m]gew jlDArkLi lA LieR sMgItM nAM Ek . yEhAvyew vijyeL i, yEhAvyewyM yi AEy liel aveR EsnEyyM pi jn pAw. yEhAvyew jnt ngrkvAwLi EpArA w. av vijyic@! N, N edEbArA! N, N, gAnM pAw! q}uE bArAH ! abIEnAvAmieR puA, nieR z@eL ecH piwiw! yi AEylie l vIrAH yEhAv vijyM nki. yi AEy li avEzxiv zA Em vijyikLAyiri. qyIMkA amAElieR iEdzLi* ni v. ebnYAmI, av nie yM nieR jntEyyM piw . mAKIrieR wMbi niM EsnADipAAyi . esbUlUeR EgAi ni EntA tew oA@ vwikmAyi v. yiAKArieR EntAA edEbArEyAewAM. yiAKAri eR wMbM bAlAiEnAwH

16

17

18

19

20

21

22

23

jIni viriH qAyBAxyilu aM vYml. a m A E l i e R i E d z M qyIM EgAM vAsmRic EdzM. nYAyA. 12+15 kAk.

24

nYAyADipA 5+25-6+9
25

340
midYAnY yi AEyliEnAwH yM ec@ tiey yEhAv viDic kArY yi AEyjnt vIuM ecyHtwi. atinA }u vx E yi AEyjntey EtAl i A yEhAv midYAnYer avdic@. 2midYAjnt vLer zM yi A EyjntEyAwH <rAmAyi. atinA yi AEylukA kLi aEnkmEnkM oLil kupi wic i . av tew hArM hkLiluM kupiwiA vixmm lLiluM oLiic @ vc @ . 3 midYA nYM ki}nim amAElkYM avew viLvuk nziic t inA lANH avrien ecyHttH. 4yi A EylukA n@vLiy viLvuk av l pALymwic@ nzi ic@ ekAi. gAngrM ver y lLiel yi AEylukA ew viLvuk av nziici. yi AEylukA BiA av o@M micM vciil. av wk eLEyA kAlikeLEyA k}utkeLEyA micM vcil. 5 midYAjnt miyi tew wMbELAwM m]gELAw emAM vH pALymwic@. av q i ev@iLikeLEAelyAyi ! avM avew okM qA pAy Ayi. averlAM nAi vH aviwM nziic@! 6midYAkA mlM yi AEyjnt vLer drirAyi. atinA yi AEy jnt, shAyi yEhAvEyAw Ek. 7*midYAjnt tik qlAM ecyHt. atinA yi AEyjnt yEhAvEyAw shAyinAyi Ek. 8 atinA yEhAv o vA cken avew awEyc@. vAck yi AEyjntEyAw pR u, yi AEylieR eedvmA yEhAv pRyeteA+ ni QjipHti awimkLAyi. nieL {A sVtrAkyM aview niM ekAuvrikyM ecyHt. 9 k rAy QjipHkAriniM ni eL {A rewi. anrM knA

sIesrA avELAwH evM EcAdic@. yAEy av pAlu ekAw. o BrNADip Ec pAi av avnH ev ekAuv. 26 anrM yAEy puRvH wAri qw. avew vl eek pNiAreR ik prtieyw. anrM av ik sIesryewEm EyAgic @ ! av aveR tlyHwicH aveR tlyi o dVArmAi! 27 aveR tl yAEylieR pAd iwyi am. av vI. av aviewiw. aveR tl avew kAluk iwyi vI. av vI. sIesrA niiwH av vI. av aview mric @ kiw! 28 sIesryew a jnAlyi lUew EnAi kry. sIesr yew a tirIlkLilUew EnA. sIesryew rTM vrA tAmsietH? av eR vAhnieR zbH d M qni EkA k}iyA etH? 29 avew buimtiyAy B] t Y avELAw mRupwi pRu, aet, B]tY av mRupwi n + 30 av yM jyic@evM av riEA, t EtAlicvew sADn qwkyAeNM qniRH. sADn av tiwyi vItM vyH! oAErA BwM oEA rEA epikeL vItM qw mH. sIesr cAyM mi y o NixNM kiriAM. atitANH! kI}wiyv Dri A sIesrA oEA rEA ci ecyHt Nix N kiriAM. 31 yEhAEv, nieR z@eLlAM en mrie! nie sHEn hiv dy sUrYen EAel zvumAyirie! aen aview nAl vxAlM smADAnM pul.

vAkY 7-10 nYAyADipAew pusHtk ieR vuM p}y qAy ptii Q vAkY kAil.

341
nY ni }Ai. ati nA nieL vIuM {A ric@. aver avew lniM ni bicu puRAi. avew lM {A ni trikyM ecyHt. 10anrM {A niELAw pRu, niew eedvmA yEhAv {AnA. aEmArYew EdzH ni vsiM. pE avew vYAj eedveL ni rADitH . pE ni qe asricil. yEhAvyew dt giedEyAen szi 11aEA yEhAvyew dt gied EyA q EprAy orAew aw E v. yEhAvyew dt o q viLiew le EyAvAzieR vkyAy oA mr ieR vili. abiEy wMbinivnAy EyAvAzH giedEyAeR pitAvAyi. gied EyA o mirici* EgAtu emtikyAyi. yEhAvyew dt giedEyAeR awi. midYAkA kANAtiriA gied EyA EgAtH oLic@vyHkyAyi . 12 yEhAvyew dt giedEyA tYewkyM avEnAwH en pRykyM ecyHt, mhAnAy pw yALI, yEhAv niEAewAmH. 13aEA giedEyA pRu, EBA yEhAv {ELAewAme i pie {eANimAM dritmAtH? {ew pUvik Ayi av DArALM atH - t vic i @eH { Eki @H . yEhAvyANH aver Qji pHtiniM EmAciicetH { ew pUvik {ELAw pRu. pE yEhAv {eL eekev wiu. {eL EtAliA yEhAv midYAnYer avdic@. 14yEhAv giedEyAeR En tiriu pRu, nieR zi p EyAgik. yi AEyjntey midYA nYriniM riAnAyi EpAvuk. aver riA {A nie ay yH!
miric H miri pi}iH sew lM. plEA}uM nil pARyilu o }milA }iyAyiriM.

nYAyADipA 6+10-22

15qA giedEyA mRupwi pR u, EBA qEAw miyH. qni een yi AEylien riAnA M? mneyew EgAiel vuM db l mAy wMbmANH qERtH . qeR wMbiel vuM Lyv mANH {A. 16yEhAv giedEyAEnAw mRupwi pRu, {A niEAewAmH ! atinA midYAnYer EtAliA nin k}iyM! ni oEreyArAELAw yM ec@EpAel EtAM. 17aEA giedEyA yEhAv EyAw pRu, aH qEAw sMI tnAeyi aH te yEhAvey ti awyALM nkiyAluM. 18vi ewe kAiriENEm. {A ayew awE mwivMver viewniM EpAkEt. {A qeR v}ipAwk ekAuvH a yew mi smie. yEhAv en pRu, nI mw ivMver {A kAiriAM. 19atinA giedEyA akE kwH o EkAlAi iey pAkM ecyH. giedEyA p pQH mAevwH puLimAvu EcA aM AkyM ecyHt. anrM gied EyA mAMsM o wyiEliwkyM ev mAMsini cARH o kliEl o}ikyM ecyH . mAMsvuM evmAMsiel cARuM puLimAvu EcA avuM gied EyA ekAuv. BNM gied EyA oA mrc@vivcH yEhAv yH smic@. 20eedvieR dt giedEyA EnAw pRu, mAMsvuM avuM aviewy pAREm vyH k. qiH cARu o}ik. giedEyA aente ecyHt. 21yEhAvyew dteR ki o Qvwi Ayi. yEhAvyew dt vwiyew aM ekAH mAMs iluM ailuM sH p zic @ . aEA pARyiniM tI puR cAwi. mAMsvuM avuM m}uv ki eyriu! anrM yEhAvyew dt atYnAyi. 22aEA tA yEhAvyew dt EnAwANH sMsAricietH gied EyAnH EbAYmAyi. atinA gied

nYAyADipA 6+23-33

342
pIWvuM av ku. yAgpIWi bliyiei kALEyyM av ku. 29ngrvAsik prsHprM EnAi EcAdic@, rANH new yAgpIWM vlicitH? new aEzrANH* mRi c i tArANH ? Q putiy yAgpIW i Q kALey bliyic t A rANH? av opAw EcAdY yikyM arANietAe ecyH t etH aEnVxikyM ecyHt. cil avErAw pRu, EyAvA zieR punAy giedEyAnANi ecyHttH. 30ngrvAsik EyAvAzien smI pic@. av EyAvAziEnAw pRu, nieR puen puRE ekAu vrik. av bAlieR yAgpIWM vliciiri. yAgpIWinw aEzrANH av mRikyM ecyH t . atinA nieR mk mriNM. 31anrM tni @M ni jnEAwH EyAvAzH sMsAric@. EyAvAzu pRu, ni bAlieR pM piwikyAENA? ni bAli en riA EpAkyAENA? er iluM bAlieR pM piwic A av BAtEAew vDiewe. bA yTA eedvmAeNi av eR yAgpIWM eriluM tk EA av sVyM tiErADie. 32EyAvAzu pRu, giedEyA bAlieR yAgpIWM vlici@evi bA avmAyi tie. ati nA aH giedEyAnH EyAvAzH o putiy Epri@. av giedEyAen eybA* q viLic@.

EyA viLic@vi, svznAy yEhAEv! yEhAvyew dten {A mKAmKM ku! 23qA yEhAv giedEyAEnAw pRu, zAnA! ByewtH! nI mriil! 24atinA giedEyA aview yEhAvey rADiA o yAg pIWM pNi. yAgpIWi gied EyA yEhAv smADAnmA q Epri@. yAgpIWM oA ng ri nilni. abiEy wMbM vsi lmANH oA. bAlieR yAgpIWM giedEyA tk 25aEt rAiyi yEhAv giedEyA EnAw sMsAric@. yEhAv pRu, nieR pitAvieR kALkLi }u vyAyM pUvLceyiy mAy oien qwk. nieR pitA vinH vYAjeedvmAy bAlieR yAg pIWmH . yAgpIWEAewAM o twimH. vYAjeedvmAy aEz rey driAtANH NH . kALeyeAH yAgpIWM vlic@ tAe}yiwINM. aEzrANH mRiciw kyM EvNM. 26 anrM niew eedvmA yEhAvyew zriyAy trM yAgpIWM pNiyk. Q y miyi EvNM yAgpIWM pNiy vA. anrM Q yAgpIWi vcH pUvLceyiy kALey ekAl NM. niew v}ipAwH EhAmiA aEzrANieR twi pEyAgik. 27atinA giedEyA teR B]tY Ari p EperyM i yEhAv avEnAwH jH { Apic EpAel ecyHt. qA teR wMbvuM ngrvAsikM tA qA ec@ et kAmElA qH giedEyA By. yEhAv avEnAw ecA pRtH giedEyA ecyHt. pE rAiyilANH, pkll av aetA e ecyHttH. 28ngrvAsik piE BAt i q}uE@. bAlieR yAgpIWM nziieiritH av ku! aEzrANH mRiciiriM av ku. bAlieR yAgpIWieR etAwAyi aEzrANH nii tH . giedEyA niic yAg

midYAnYer giedEyA EtAli 33midYAnY, amAElkY, ki} nim m@ jn qiv o EcH yi AEyliEnAw yi niu. av EyAAndi Ruek
aEzrA mK knAnY Edvt. lieR BArYEyA bAlieR kAmkiEyA Niv eLH jnM kti. eybA bA tie qM v qAy vAEpAelyANitH. o veR pM piwik qM tiErA Dik qM Et iyApM tm ecAM.

343
kwH ey ItA}H v ryi pALym wic@. 34yEhAvyew AvH gied EyAeR awE vrikyM avnH mhAzi nkyM ecyHt. gied EyA, abiEy wMbe tEAewAM vrA kAhLM m}i. 35mneyew EgAiel ql A v M giedEyA sEzmyc@. t ew yDemwH ysrA vA sEzvAhkA mne yew EgAAErAw pRu. Ez, esbUlU, nPHtAli EgAAM giedEyA sEzmyc@. oEr sE zmANH av nkiytH. atinA av giedEyAEnAwM m@vErAwM EctinAyi puRe@. 36aEA giedEyA eedvEAw pRu, yi AEyjntey ri A qe shAyiem nI pR u. qnitinH awyALM tAluM! 37emtiLi {AenA iEtA vyHAM. nilM m}uv vririev iEtAli mAmAyi mui k kA nI pREpAel yi AEyjntey avew z@ Lini riA nI qe pEyA giemH {A mnilAieA AM. 38aenteyANH yTAi sMBvicM. giedEyA piEH ati rAviel q}uEH iEtA e{i i}iu. o ecvM niRey evM iEtAli niewA av k}iu. 39aEA giedEyA eedvEAw pRu, qEAw EkApiEt. o kArYM wi mAM {A EcAdie. oriwi {A nie iEtAlu ekAH prIie. vN i EtA vririEA ati @ m lM muik vINiri e. 40 rAi aEt sMgti eedvM ecyHt. iEtA mAM Nu kyM @m lM m}uv nny kyM ecyHt. atirAviel te giedEyA q eyb A luM aveRyA kM EcH hErAdH Rvyi tew pALyM Apic @ . EmAErieR awivAri tA}H v ryilAyi midYAnY pALymwic i tH . atH

nYAyADipA 6+34-7+8

giedEyAeRyM m@M vw BAgA yi. 2aEA yEhAv giedEyAEnAw pRu, midYAkAer EtAl i A {A nieR jntey shAyivA EpA. pE atinH ni yDikM EpH. yi AEyjnt qe mRH t sVyM ric@ ev zMsitH qniixHwml. 3avErAw pRyk, BymverAe gielyAdpvtM vi@EpAvuk. av H vIiEl tiric@EpAkAM. aEA pIrAyirM Ep giedEyAen viH vIiEl EpAyi. qA ptinAyirM Ep aEA}uM aview avEzxic@. 4anrM yEhAv giedEyAEnAw pRu, EA}uM vLeryDikM kH. aver tAe} eviEl ekAuvrik. {Anver ni Evi aviewvc H prIie. yA nieR ew vre q {A pRA av EpAkAM. pE, ayA nieRew EpArtH q {A pRA av EpArtH. 5atinA giedEyA aver ev iEl nyic @. evi vc H yEhAv giedEyAEnAw pRu, v er en Evtirik+ vri pi evM niwiEpAel evM wiver o sMGmAyM ni u ecH evM wiver meA sMGmAyM tirik. 6eekyi evemw vAyew aw ekAuvH o nAy ec@ EpAel evM niwic m Ru EpAyi. m@verlAM ni u ecH evM wic@. 7yEhAv giedEyAEnAw pRu, nAyeyEA el evM niwic mRu Eper {ApEyAgi. nieL ri A aver {ApEyAgikyM midYAnYer prAjyewA nieL avdikyM ec@M. m@v avew vIwkLiEl epAyH e A e. 8atinA giedEyA mH yi AEy lukAer vIiEl pRyc@. m RuEper giedEyA tEAewAM ni i. vIiEl EpAy kew hArsADnM kAhLM Q mRu Ep eekvzM vc@.

nYAyADipA 7+9-24

344
sMGLAyi tiric@. oAErAM giedEyA o kAhLvuM nYmAy o BrNiyM nki. oAErA BrNiyiluM k pAyi. 17an rM giedEyA avErAw pRu, qe nirIicH {A ec@ EpAel ec@k. z@pALyieR ariver qe piwk. {A pALyieR ariki Evzi EA {A ec@EpAel te ec@k. 18ni z@pALye vL yNM. {AM qEAewAmvM {ew kAhL m}M. { {ew kAhL m}EA ni niew kAhL m}NM. qiH Q vAk EAziNM+ yEhAvyHM giedEyAM Evi! 19giedEyAM ayAew omA yi RuEpM z@pALyieR arikiEl EpAyi. z@ kAv Aer mAiyti etA@ piAel yANH av aview qiytH. atH rAiyew mYiel kAvsmy Ayi. 20aEA giedEyAeR kew m sMGL@M tew kAhLM m}kyM BrNik wyH kyM ecyHt. av p w eekyiluM kAhL vleek yiluM piwic@. av kAhLM m} kyM en EAzikyM ecyHt. o vA yEhAvyHM o vA giedEyAM! 21giedEyAeR k aview e ti. qA pALyii midYAnY EAzivAM oAwi ak lAM wi. 22 giedEyAeR mRA k avew kAhLM m}iyEA midYAnY tew vAk ekAH prsHprM ekAlA yEhAv wyAi. z@eesnYM esErrAyew dizyi EbH - zingriElH oAwiEA yi. tb A H ngrinH aw Eb emEhAlngrieR ati iver av oAwiEAyi. 23aEA nPHtAli, Ez qI EgAAM mneyew m}uv EgA AM y pALA midYAnYer oAwi A klie@. 24 giedEyA q yImiel mlEdzielAwM sE zvumAyi eL ayc@. sEzvAh kA pRu, RivH midYAnYer mik. EbH-bArA very

giedEyAeR pALyinH etA@ tAe}y tA}HvryilANH midYAnY tAvLmwicitH. 9 rAiyi yEhAv giedEyAEnAw sMsAric@. yEhAv avEnAw pRu, q}uE. midYAnYew eesnYe EtAliA nie {AnvdiAM. avew pAL yiEl Riec l @ k. 10ninH oyH EpAkA BymAeNi nieR dAsnAy pUrEyyM ew ekAuEpA vuk. 11 midYAnYew pALyiEl kw ecl@k. av pRy kArY ik. atiEzxM aver miA niH BymAkil. atinA giedEyAM aveR dAsnAy pUryM z@pALyieR arikiEliRiec . 12midYAnY, amAElkY, ki}ni m@v qiverAe tA}Hvryi tAvLm wici. av o ev@iLisMG ieR a kAyi. av H kwlRe mNrik EpAel ok tAyM kANe@. 13giedEyA z@pALyiEl vrikyM orA sMsAri Ek kyM ecyHt. ayA tniAy o sVpHnei teR suXi EnAw pRykyAyi. ayA enyANu pRtH. midYAnYew pAL yiEl vilu o a xNM uvtAyi {A sVpHnM ku. aM vH ziyAyi wicH wArM mRiu nilM ptic@. 14ayAew suXinH sVpH n ieR aM aRiyAmAyi. ayAew suXu pRu, nieR sVpHninH orEm kAkyZ. yi AEylini mxYen iyANH nieR sVpH n M. EyAvA zieR punAy giedEyAeni. midYAnYew m}uv eesnYEyM EtAliA eedvM giedEyAen a vdiM qANH atinM. 15sVpH n eiy avew sMBAxNvuM atieR avuM EktiEzxM giedEyA eedve nmsH k ric @ . anrM giedEyA yi AEylukAew pALyiEl mwi. av jneL viLiciRi, q}uE! midYAnYer EtAliA yEhAv ne shAyiM. 16an rM giedEyA mRu Eper m

345
ndiyewyM EyAAndiyewyM niyNM ewk. midYAnY avi ewyM me ecyHtiriNM. atinA av qyIM EgA Aer m}uv viLic@. EbH-bArAv ery ndiyew niyNM av ew. 25 qyImkA midYAnY ew ru EntAAer piwiwkyM ecyHt. oAErbH, EsbH qAyi avew Epk. qyImkA oAEr bieR pAR q EprAy o l vcH oAErbien vDic@. Esbi eR miric q EprAy o lvc H EsbienyM av vDic@. qyImkA midYAnYer w M oAwic@. pE av dYM oAEr bieRyM EsbieRyM tlk evieywH giedEyAeR awE ekAuv. jn EyAAndi Ruek kwiwAyi giedEyA aEA. qyImkA giedEyAEnAwH vLer EkApic@. giedEyAen kEA qyImkA avEnAwu EcAdic@, nI qinANH {ELAwH en epmARiytH ? midYAnYetier nI yi puReEA qekA ANH nI {eL viLiAtitH? 2pE giedEyA qyImkA ErAw mRupwi pRu, ni ecyHti@iwEALemAM nltAyi @tH {A ecyHtiil. ni q yImk qeR wMbmAy abI EyesrienA viLvu kii. viL evw smyH qeR wMbA EzKritilumDikM miri ni Epic@ EpA! atEl zri? 3aen te niiEA o nl viLvuAyiri. midYA EntALAy oAErbienyM Esbi enyM piwiwA eedvM nieL avdic@! qeR vijye ni ew vijyvumAyi qnieen lnM ecA k}iyM? giedEyA eR mRupwi EkEA qyImkA dYmAyi EdxYM Ru.

nYAyADipA 7+25-8+12

ru midYArAjAAer giedEyA piwi 4anrM giedEyAM aveR rAy mRu EpM EyAAndi yiEliRi ndiyew mRukr kw

EpAyi. pE av INvuM viz mAyi. 5giedEyA suEAH ngrAErAw pRu, qeR BwA H qeiluM tiA ekAw. qeR BwA vLer INic i ri . {LiEA}uM midYArAjA ArAy EsbhienyM sm eyyM oAwikyANH. 6pE suEAngrieR EntA giedEyAEnAw pRu, {eLinANH nieR BwAH BNM ntH ? niLiniyM EsbhienyM smeyyM piwi ciil. 7aEA giedEyA pRu, ni { BNM trA vis ti. EsbhienyM sm eyyM piwiA yEhAv {eL shAyiM. atiEzxM {Aniview tiric @ vM. aEA {A mmi yiel m_M mec w iyM ekAH niew etAli kIRuM. 8giedEyA suEAungri niM epEv ngriEl EpAyi. suEAkAErAw EcAdic EpAe l epEvlukAErAwM gied EyA hArM EcAdic@. pE su EAkA nkiy aEt mRupwiyA NH epEv ngrvAsikM gied EyA nkiytH . 9atinA gied EyA epEv vAsikELAw pR u, {A vijyM Enwi}iH vi ew mwivH Q EgApurM mRiciwM. 10EsbM smyM avew eesnYvuM kEAngriluAyi . avew eesnYi ptin AyirM EpAyi. ki} di kAew eesnYi ek avEz xicvrAyi av. eesnY iel o li ptinAyirM BwA tinkM vDie@ k}ii . 11giedEyAM eesnYvuM sA vAh pAtyilUew EpAyi. EnAb hH, eyAgHebhA ngr ki}A yi pAt. giedEyA kEA ngri vH z@vien mic@. z@eesnYM Q mNM tIi c i l . 12midYAnYew rAjAArAy EsbM smyM dErEAwi EAyi. pE giedEyA rAjA Aer piw piwiwi. giedEyA M eesnYvuM z@eL EtAlic@.

nYAyADipA 8+13-27

346
k}uiniM cAtiyilu al ArM qwmAi. giedEyA o EPAdA 22yi AEylukA giedEyAEnAw pRu, midYAnYriniM nI { eL ric@. atinAliEA {eL Brik. nIyM nieR puM pQ M {eL BriNemANH { ew #hM. 23qA giedEyA yi AEy jntEyAw pRu, yEhAvyAyi riM niew BrNADip. {A nieL Brikyil. qeR puM nieL Briil. 24yi AEylukA prAjyewi yviwyi cil yizHmAEylYrA yi. yizHmAEylY s kAvL y Drici. atinA gied EyA yi AEylukAErAw pRu, ni QeyA kArYM qniEvi ecyHttrNM. yuiniwyi ni eLw kAvLyLi oAErAH niELAErAM qni trNM. 25atinA yi AEyjnt gied EyAEnAw pRu, nin Ev etM { sEAxEAew tM. atinAlv o EmAyM nil i@. oAErAM o kAvLyM vItM AyiEli@. 26 kA vLy omic@iyEA nAl im pQuAyi. yi A Eyjnt giedEyA nkiy m@ sAn atiewkyil. c eRyM knIikewyM tiyilu BrN av av nki. DU% vilu nIL AyM av nki. midYA nYew rAjAA DricivyANH etlAM. midYAnYrAjAAew ok ew clkM av av nki. 27giedEyA sVM, o qEPA dAA* pEyAgic @ . av qEPAdH teR jpNmAy oyi vc@. yi AEyjnt m}uv qEPA dien rADic@. aen yi AEylu kA eedve vizVsiAet qEPA dien rADic@. giedEyAenyM av
qEPAdH tAenA puErAhitEnA puErAhi teR shAyiEyA eN kANiA ov Dri AyM.

13anrM EyAvAzieR punAy giedEyA yiniM mwi eyi. EhersurM q EprAy mlrivilUewyANv mwivtH. 14giedEyA suEAungri niH o yvAvien piwiwi. gied EyA avEnAwH cil EcAdY EcAdic@. ecRuAr, giedEyA Evi tAM Epk q}uti. suEAiel EntAewyM mA ewyM EpkLAyi av gied EyAnH q}utieAwtH. q}upi Ey}u Epk av q}utieA w. 15anrM giedEyA suEAu ngriEl v. av ngrvA sikELAw pRu, tA EsbM smyM. nieR INic BwA H {eLinH hArM trNM? q ni qe prihsic@ EcAdic@. 16suEAngriel mAer giedEyAmmiyiel m_ekAuM mecwi ekAuM awic@. 17 epEv liel EgApurM tiyiwkyM ecyHt giedEyA. anrM ngri tAmsiver av vDic@. 18anrM giedEyA, EsbhiEnA wM smEyAwM pRu, tAEbA pvti ni ciler ekA. av qEpAelyAyi? EsbM smyM mRupwi pRu, av nieEAelyAyi . avriElAErAM oAErA rAj mArAerEAel kANe@. 19giedEyA pRu, av qeR sEhAdrArAyi! qeR a yew puA. ni aver ekAlA tievi {AniEA ni eLyM vDiilAyi. 20aEA giedEyA teR m punAyi EyeTrieR Ener tiriu pRu, rAjAAer vDik. pE evRuM o iyA yi EyeT By. atinA av teR vA puRewil. 21aEA EsbM smyM giedEyAEnAw pRu, v, nI te {eL vDi. nI o puxM pNi ecA zmANH. ati nA giedEyA q}uEH Esbhi EnyM smEyyM vDic @ . an rM giedEyA avew okew

347
eR wMbeyM pApi o ekNiyAyiI qEPAdH. giedEyAeR mrNM yi AEylukAew Br Ni kI}ilAi. midYAnY pie o }vuM Aiyil. giedEyA jIvic i kAlH , nAl vx E aview smADAnM pul. 29EyAvAzieR punAy ey bA (giedEyA) vIiEl EpAyi. 30giedEyAnH sVmAyi q}uptH pu AAyi. aEnkM BArYmAA yi ekAANH avnH yDikM puAAytH. 31giedEyAnH EzEK mi o evAiyAyi.* evAiyi avnH o puAyi . abIEmelH qAyi punH EprH tH. 32aen EyAvAzieR punAy giedEyA vEyAv] nAyi mric @ . aveR pitAvAy EyAvAzieR sVmAy kl R yilAyi gied EyAen sMsHkrictH. abiEy wMbM jIvi oA ngri lANH Q klR. 33giedEyA mricy wen te, yi AEyjnt eedv i vizVsiAtirikyM bAli en piwkyM ecyH t . av bAebrIien* tew eedv mAi. 34yi AEyjntyH @M jIvic z@Li nielAM aver ric i @EpAluM tew eedvmA yEhAvey yi AEyjnt oA icil. 35avAyi aEnkM nk ecyH t eviEpAluM yi AEy jnt eybAlieR wMbEAw vizVsHtt puliyil.
28midYAnYer

nYAyADipA 8+28-9+7

bAlieR q}up puA Bri tAENA orA mAM BritAENA nltH? {A niew buvAeN tH oAik. 3abIEmelieR aAvA ezEKmiel EntAAErAw EcAdYM EcAdic @ . abIEmelien piwrA ezEKmiel EntAA tImAnic @ . EntAA pRu, qAyAluM av new sEhAdr nANEl A . 4 atinA ezEKmiel EntAA abIEmelinH q}up evixN nki. bAeb rIH EdveR lyi niAyi evi. abIEmelH eviypEyAgicH EREer li ew. av vilekvM vivrM ekvM oiM ekAtAvM yi. av abIEmelH qvi ew EpAyAluM aven piw. 5abIEmelH oyi teR pitAvieRywE EpAyi. abI EmelH teR sEhAdrAer vDic@. teR pitAvAy eybAlieR q}u p puAer abIEmelH ekA. oEr smyANH* av aver eyl A M ekAtH . qA eyb A lieR Ly pu abIEmeli niM oLic @ re@. EyATAM qAyi Ly pueR EprH. 6anrM ezEKmiel qlA EntA M miElAyew* sByM abIEmel ien tew rAjAvAvA ezEK miel sHtMBinw vliy mr inwH omic@wi. EyATAmieR kT EntAA abIEmelien rAjAvAiy kArYM EyATAM Ek@. aEkEA av egriIMpvti* ecni. EyATAM teR kT jnELAw viLic@ pRu, ezEKMngriel EntAAEr, qe i. anrM eedvM nieL Eke.
7EzEKMngriel

abIEmelH rAjAvA eybAlieR punAyi abIEmelH. abIEmelH ezEKM ngri tAmsi teR aAv Aew awE EpAyi. av teR aAvAErAwM teR ay ew qlA wMbAMgELAwM pRu, 2ezEKM ngriel EntAAErAw Q EcAdYM EcAdik+ nieL ey

o E r s m y M o kli qANitieR aM. miElA eyzElmi lyEdz y viBAgmAyiriAM miElA. egrIsIMpvt M EzEKM ngri etAu EcANH Q pvtM.

e v A i orA BArYeyEAlu awim OI. bAebrIH krARieR Edv qANH Q EdveR EprinM.

nYAyADipA 9+8-26
8o divsM mr teA rAjAvien etrewA ni yic @ . mr olIvu mrEAw pRu, {Em nI rAjA vAk. 9pE olIvumrM pRu, m xYM eedvvuM qeR q yHAyi qe vA}H. m@ mr Em BrNM nwtinAyi mAM qylAdii {A niNEmA? 10anrM v] aimr EAw pRu, {ew rAjAvA kA vrik. 11pE aimrM pRu, m@ mrewEm BrNM nwti nAyi mAM {A qeR nlM mADurYEmRiymAy p}A niNEmA? 12anrM mr miriviEyAw pRu, {ew rAjAvAvA v. 13qA mirivi mRupwi pRu, qeR vIH mxY eryM rAjAAeryM sEAxi i. mrew rAjAvAyi aver BritiEvi mAM {A vIuA ni ENA? 14avsAnM mreLlAM mw ien smIpic@, {ew rAjA vAkA v. 15pE mw pRu, qe rAjAvANemH yTA i ni #hievi qeR tNli vH aByM Api k. qA nien # hmiel i mwiniM agHniyAke. agHniyi elbAEnAniel EdvdA EpAluM qriu EpAke.

348
Evi yM ecyHt. teR jIv pNyM vcAyi av nieL midYAnYriniM rictH. 18pE ni qeR pitAvieR wMb ientier EA tiriiri. qeR pitAvieR q}up pu Aer m}uvM oEr smyM vDic@. ezEKMngriEm ni abI Emelien rAjAvAyi vA}ic@. av niew buvAytinAlANH ni Lven rAjAvAiytH. pE av qeR pitAvieR awimeieR pu mAmAyi! 19atinA, eyb AliEnAwM aveR wMb EAwM ni H pUmAyM stYsrAyirievi abI Emelien niew rAjAvAyi vA}i ti ni sEAxik. av M niLi sxH w nAyirie. 20pE ni EvEpAel vicieli ezEKmiel EntA LAy nieLyM miEl A yew Bv nvuM abIEmelH nziiEc AM. abIEmelM nziieEAM! 21etl A M pRti EzxM EyATAM oAwiEAyi. Eb q EprA y ngriElANv reptH . teR sEhAdrnAy abIEmel ien ByekAANH EyATAM ngri tiytH. abIEmelH ezEKmientier yM ec@ 22abIEmelH yi AEyjnt yHEm m vxM BrNM nwi. 23-24abIEmelH eybAlieR q}u p puAer, teR sVM sEhAd rAer, vDic@! Q ti ec@tinH ezEKmiel EntAAM aven piNc@. atinA eedvM abIEm eliM EntAmiwyi ak cyAi. atinA ezEKmiel EntA abIEmelien pIfii A pripAwiyi@. 25 ezEKMngr iel EntAAH abIEmel ien o@M xHwmAyiil. mlmkLi lUew kw EpAver mi AM ekAywiAM av ciler niEyAgic@. mNeL abI EmelH kupiwic@. 26ebdiER punAy gAluM ayAew sEhAdrAM ezEKMngr

16ni ni pUmAyM stY stEyAewyAyi abIEmel ien rAjAvAiyeti niH avni sxHwrAyiriAM. aven rAjAvAk v}i eyb A liEnAwM aveR wMbEAwM ni nIti pulkyM avErAw k}iy nAyi pmARukyM ecyHtA a nAyiriM. 17 pE qeR pitAvH niELAewA ecyH t etAElA cik. qeR pitAvH ni

349
iEl EpAyi. ezEKMngrEntA gAlien vizVsiAM wi. 27o divsM ezEKMnivAsik miri pRiA vyliEl EpAyi. av miri pi}iH vIuAi. anrM av tew eedv ieR lyi o vi nw kyM ecyHt. av tikyM wikyM abIEmelien dxic@ sMsArikyM ecyHt. 28aEA ebdieR punAy gA pRu, n ezEKMkArANH. n qinH abIEmelien a sriNM? av rAeNAN veR vicArM? abIEmelH ey bAlieR o punAeN zri yEl ? av esbUlien teR EdYAgnAiey zriyEl ? n abIEmelien asri Etil! n new teyAk LAy hAEmAkAer* asric A mti. (ezEKmieR pitAvAyi hAEmA.) 29 ni qe avew eesnYADipnAiyA abIEmel ien {A nziiAM. {A av EnAw pRyM, nieR eesnYvumAyi yi vrik. 30esbU yi ezEKmiel gv. ebdieR punAy gA pRy EkH esbUli vLer EkApmAyi. 31esbU, amAhH ngrilu* abIEmelinH o sEzmyc@. sEzM tAyi+ ebdieR punAy gAluM gAlieR sEhAdrAM ezEKMngr iEl viri. av nin }A. ngre m}uv av ninetier tiri. 32ati nA nIyM nieRyAkM rAi te vH ngrinu puR vy lukLi oLic i riNM. 33anrM BAti sUrYdiEA ng re mik. gAluM eesnYvuM niELAw yM ecA RivM.
hAEmAkA ezEKmiel pQrAeryANi sUciitH. li 34-el kTys ric H hAEmA ezEKmieR pitAvANH . ezEKM ngrM hAEmArieR pueR Epri lRiyew q pRuv. amAhH ngri aTvA rhsYmAyi aTvA abImElH rAjAvAyi pN mAy EtAAyi. tH ezEKM ngrinH q@ eem etAyiriAniw.

nYAyADipA 9+27-43

av yiniRi vEA avErAw nin ecAnAvu ec@k. 34atinA abIEmelM aveR m}uv BwAM rAiyi q}uEH ngriEl EpAyi. BwAer nAlu sMGLAyi tiric @ . av ezEKMngrinwH oLic i . 35ebdieR punAy gA, ezEKM ngrvAtiliEl EvzndVAr iEliRiec nikyAyi . gA aview niEv, abIEm elM aveR BwAM avew oLisEtLiniM cAwiv. 36gA BwAer ku. gA esbU liEnAw pRu, EnA, pv t i niH k Riv. pE esbU pRu, ni pv t ew ni}lukLANH kA tH. ni}luk mxYerEAel kA tANH. 37pE gA vIuM pRu, EnA, aview lieR epAi}iyi niH cil Ri v. atA, aviewyM! mAikeR mri mkLilUew {A ewEyA tl ku. 38esbU gAliEnAw pRu, nI qANiEA vIu pRyAtH ? nI pRu, rANH abIEmelH? neLinven a sriNM? nI ver prihAsYrAi. EA puRE EpAyi avErAw yM ec@k. 39atinAlANH gA ezEKmiel EntAAer abIEmeliEnAw yM ecA nyic t H . 40 abIEm elM eesnYvuM gAlienyM ees nYeyM oAwic@. gAlieRyAk ezEKM ngrkvAwM ver tiriEAwi. kvAwiEl mwieyAnAvu ti mH gAlieR aEnkM k ekAle@. 41anrM abIEmelH amAyi El mwi. esbU gAlienyM aveR sEhAdrAeryM ezEKM ngriniM puRAi. 42piE divsM ezEKMnivAsik vyli pNieywAnAyi EpAyi. abIEmelH a kupiwic @ . 43atinA abIEmelH teR ees nYe m sMGLAyi tiric@. av ezEKM jntey atH-tew

nYAyADipA 9+44-10+2

350
EpAyi ngrM piwiec w . 51pE ngrii zmAeyA EgApurmAyi. ngriel m}u v EntAM m@ OIpuxAM EgApuriElEAwi. jn m}uv EgApurinkAyEA av piiniM vAti pUi. anrM av EgApurieR mc i El kyRi. 52abIEmelM eesnYvuM EgApurM miA v. abIEm elH EgApurieR vAti ver EpAyi. EgApurM kiAnAyi aveR pti. 53pE abIEm elH EgApurieR vAti niEA mc i nii o OI o tiriklH aveR tlyiEl i@. tiriklH abIEmelieR tl EyAi tkkLu. 54abIEmelH teR yD m B]tYEnAw EvgM pRu, nI vAeLwH qe ekAl@k. o OI abIEmelien ekA q k pRyAtiri A nI te qe vDiNM atinA B] t Y abIEmelien teR vAekAH kyM abIEm elH mrikyM ecyHt. 55 abIEm elH mrictH yi AEylukA ku. atinA averlAM vIwkLiEl mwi. 56aen abIEmelien av ecyHt pAp eedvM ziic@. teR q}up sEhAdrAer vDi kv}i abIEmelH teR pitAvi EnAwte pApM ecyHt. 57 ezEKM ngrvAsikeLyM avew pAp eedvM ziic@. aen gied EyAeR Ly punAyi EyATA mieR vAk yATAYmAyi. nYAyADipnAy EtAlA abIEmelieR mrNEzxM yi AEyjntey riA eedvM meA nYAyADipen ayc@. EtAlA qAyi ayAew EprH. pUvA q EprAy orAew punA yi EtAlA. EdAEdA q EprAy orAew punAyi pUvA. yiA KArieR EgAArnAyi EtAlA. zAmIngrilAyi EtAlA tAm sicitH qyImiel mlEdz Ayi zAmI ngrM. 2 EtAlA pim vxM yi AEylukAew

mNM nwAnANA#hi ct. H atinAyi av teR eesnY e vylukLi oLiic@. jn ngri puRE v k EA av avewEm cAwivINH aver mic @ . 44abIEmelM aveR sMGvuM EzEKmieR kvA winweA lEH oAwi EAyi. m@ ru sMGM vylilu vew EnH oAwi aver mic@. 45 divsM m}uv abIEm elM eesnYvuM ezEKM ngrien tier yM ecyHt. abIEmelM eesnYvuM ezEKM ngrM piwiecw kyM ngrvAsikeL vDikyM ecyHt. anrM abIEmelH ngrM wic @ nirkyM aview vitRukyM ecyHt. 46ezEKmiel EgApuri* cil jIvici. ezEKmi sMBvict Ri av ebrIH EdveR lyiel vuM suritmAy mRiyi owi. 47ezEKmieR EgApuriel qlA EntAM o wiyi@eH abI EmelH aRiu. 48atinA abIEm elM eesnYvuM sEmApvt iEl kyRi. abIEmelH o EkAwAlieywH tAM zAKk mRic @ . zAKk av teR mliEli. anrM tEAewAm AyivErAw pRu, EvgmA ke! {A ec@ te ec@k. 49atinA averl A vM zAKk mRiecwH abIEmelien piw . ebrIH* EdveR ly iel suritmAy mRietier av mrzAKk iyi@. an rM av mrzAKk tIvcH mRiyiluAyivereyAe @ekA. aen ezEKM EgApur inw jIvici yirM OI puxA vDie@. abIEmelieR mrNM abIEmelM aveR eesnYvuM EtebsungriEl
50anrM

10

ezEKmiel EgApurM etA pE ezEK minw o lmAyiriAM. qA ngrieR o BAgml. ebrIH krARieR eedvM qANH Q EdveR EprinM.

351
nYAyADipnAyi. anrM EtAlA mrNmwykyM zAmIri te sMsHkriewkyM ecyHt. nYAyADipnAy yAyI mrNEzxM meA nYAyADipM eedvA ayyH e@. yAyI qAyi ayAew EprH . gielyAd EdzAyi ayA vsicitH. yAyI p irH vxAlM yi AEyjnt yew nYAyADipnAyi. 4 yAyI ri m puAAyi. m puAM m k}utkew puRH sric i .* gielyAdH Edze m pN m puArANH niyicitH. EALM pN yAyIrieR pN qANRiyewtH . 5yAyI mrNmwykyM kAEmAngr i sMsHkriewkyM ecyHt.
3EtAlyew

nYAyADipA 10+3-11+1

aEAnY yi AEyliEnAw yM ec@ 6yEhAv tiey viDic kArY yi AEyjnt vIuM ecyHt. bA, asHEtAerH qI vYAjeed veL av rADiA wi. av arAmYewyM sIEdAnYewyM EmAvAbYewyM aEAnYewyM ePlisHtYewyM EdvAer rADi A wi. av yEhAvyi niM vYticlikyM aven <xi nikyM ecyHt. 7atinA yEhAv yi AEyjn tEyAw EkApic@. aver EtAliA yEhAv ePlisHtYeryM aEAnY eryM avdic@. 8aEt vxM te av EyAAndiyew ki}Er yi vsi yi AEyjntey pUmAyM nziic@. aEmArY tAm sici gielyAdH Edze l mAyi atH. yi AEylukA ptien@ vxM yAtnyBvic @ . 9anrM aEAnY EyAAndi kwEpAyi. av eydA, ebnYA mI, qyIM jntyHetier yM ecAnANH EpAytH . aEAnY
m . . . s r i c i v DAn EntAArAyievH a kANi . cilEA gielyAdiel m pNew EmymArAyiriAM av.

yi AEylukAH vLer } Ai. 10atinA yi AEylukA yEhA vEyAw shAyinAyi nilviLic@. av pRu, eedvEm, { nin etier pApM ecyHt. { { ew eedve evwiH vYAjeedv mAy bAlien rADic@. 11yEhAv yi AEyjntEyAw tivcic@, QjipHkA, aEmA rY, aEAnY, ePlisHtY qiv nieL pIfiic E A ni qEAw Ek. vriniM {A nieL ric@. 12 sIEdAnY, amAEl kY, midYAnY qiv nieL p vicEA ni qEAw Ek. avriniM nieL {A ric@. 13pE ni qe evwiykyM anYeedveL rADiA wu kyM ecyH t . atinA nieL vIuM riA {A visti . 14 EdvAer rADiAnA ni etrewtH . atinA aver ecH shAyi viLik. ni kxHwewEA EdvA nieL rie. 15pE yi AEylukA yEhAv EyAw pRu, { pApM ecyHt. ayHixHwmtH {ELAw ecyHt ekAZ. pE H {eL ri. 16anrM yi AEylukA anYeedveL dEreRiu. av vIuM yEhAvey rADiA wi. atinA yEhAvyH av ErAw kN EtAkyM ecyHt. av ew yAtnk av ki. yiPt H AhH EntAvAyi etrewew 17aEAnY yinAyi oEc . gielyAdH EdzAyi avew pALyM. yi AEyjnt oic @ wi. misH p AngrilAyi avew tAvLM. 18 gielyAdH Ed z tAmsi jnew EntA pRu, aEAnYetier y mNi {eL nyi v gielyAdi tAmsivew tlvnAyiIM. gielyAdieR EgAArnAyi yiPHtAhH. av znA eyA pwyALiyAyi. pE

11

nYAyADipA 11+2-17

352
{ELAwAvzYeetAe { ecAem vAgHdAnM ec@. 11atinA yiPHtAhH gielyAdiel mAErAewA EpAyi. av yiPH t Ahien tew EntAvuM eesnYADipmAi. misH p Angr i vcH yEhAvyew smi yiPH t AhH teR vAk v ic@. aEAnY rAjAvinH yiPt H A hieR sEzM 12yiPHtAhH aEAnYew rAjAvinH sEzmyc@. dtA rAjAvinH Q sEzM nki+ aEAnYM yi A EylukAmiwyilu zHnM qA NH? nieLinANH {ew l H yi vtH? 13aEAnYew rAjAvH yiPH t A hieR dtAErAw pRu, Qji pHtiniM vEA yi AEylu kA {ew lM eekywiyti nAlANH {LvErAw yM ecyHttH. aEAndi mt yAEbAundiyi lUew EyAAndi very lmA Nv kwiytH. EA {ew lM smADAnprmAyi tiric@ trA yi AEylukAErAw pRyk. 14atinA yiPHtAhieR dtA Q sEzM yiPH t Ahi tiriek nki. anrM yiPHtAhH dtAer vIuM aEAnYew rAjAvieR aw El ayc@. 15av Q sEz vumAyANH EpAytH+ yiPHtAhu pR tH tANH+ yi AEyjnt EmAvAbYew EyA aEAnYewEyA lM piwi ec w iil . 16yi AEyjnt QjipHti niH puRE v EA av mmiyiElA EpAytH. yi AEyjnt ecwli El EpAyi. anrM av kAEd ziEl EpAyi. 17 yi AEyjnt qEdAmiel rAjAvieRywE dtAer ayc@. dtA o lYM vzYe@. av pRu, yi AEyjntey ayew nAilUew kwEpAkA avdi cAluM. qA qEdAM rAjAvH av ew rAjYwi kwEpAkA {eL avdicil. EmAvAbi

yiPHtAhH o EvzYyew punAyi . gielyAdH q EprAy orALA yi aveR pitAvH. 2 gielyA dieR BArYyHH aEnkM puAA yi. puA vLv EA avH yiPHtAhien xHwmi lAtAyi. av yiPHtAhien av eR pNiniM oAwic@. av avEnAw pRu, {ew pitA vieR miyiniM o@M nin lBiil. nI meAiyew mknANH. 3atinA yiPHtAhH teR sEhAdr AriniM oAwiEAyi. EtAbi lANH av vsict. H EtAbi tA M vilekv aven agmiA wi. 4eRAlM k}iH aEAnY yi AEyjntymAyi yM ecyHt. 5 aEAnY yi AEylukAer mic t inA gielyAdiel m A yiPHtAhien kANA EtAbH EdziEl EpAyi. yiPH t AhH EtAbiniM gielyAdiEl mw ivrNemAyi avew # hM. 6mA yiPHtAhiEnAw pRu, aEAnYErAw new yi {eL nyiA nI vrNM. 7qA yiPHtAhH gielyAdiel m AErAw pRu, ni qe qeR pitAvieR vIiniM oAwic@. nieLe evRu. pie ni }AyEAeLi nANH qeR awE viri tH? 8gielyAdiel mA yiPHtAhi EnAw pRu, {LiEA nie smIpicti kArNM atANH. dy vAyi {ELAewAvH aEAnY ErAw yM ecyHtAluM. gielyAdi m}uv vsivew EntAvAM nI. 9aEA yiPHtAhH gielyAdiel mAErAw pRu, {A gielyA diEl mwivH aEAnYErAw yM ecNem niew #hM ekAAM. pE yEhAv qe jyiA shAyicA {AnAyiriM niew putiy EntAvH. 10gielyAdini mA yiPHtAhiEnAw pRu, { pR yetlAM yEhAv EkH. nI

353
el rAjAviM { sEzm yc@. qA EmAvAbiel rAjA vuM aveR Edz wi kw EpAkA {eL avdic i l . atinA yi AEyjnt kAEd zi ti. 18anrM yi AEylukA m miyilUewyM qEdAM, EmAvAburAjY ew atiikLilUewyM av ey i sric@. yi AEylu kA EmAvAbuEdzi ki} vz wi sric @ . av EmAvAbuEdzieR atii yAy aEAndiyew mRukr yi tew pALyM Apic@. av EmAvAbieR atii mRic@ kwil. 19a n r M yi AEylukA aEmArYew rAjAvAy sIEhAnH dtAer ayc@. ehzHEbA ng riel rAjAvAyi sIEhA. dtA sIEhAEnAw pRu, yi AEylukAer niew nAi lUew kwEpAkA avdicA luM. {H {ew nAiEl EpAkNM. 20qA aEmArYew rAjAvAy sIEhA teR ati i mRic@ kwA yi AEylu kAer avdic i l . sIEhA teR keL m}uv sMGwi icH yhsi o pALymAi. anrM aEmArY yi AEylukA mAyi yM ecyH t . 21 pE yi AEylieR eedvmAy yEhA v sIEhAenyM eesnYeyM EtAl i A yi AEylukAer shAyic@. atinA aEmArYew lM yi AEylukAew sVA yi. 22aen aEmArYew mi m}u v yi AEylukA kii. a EAndimt yEbAH ndiver mi Ayi. lM mmi mt EyAAndiveryM Ayi. 23aEArYer avew nAi niM oAwic t H yi AEylieR eedvmA yEhAvyAyi. yEhAv lM yi AEylukA H nkyM ecyHt. yi AEy lukAer viewniM oAwiAemH nI kEA? 24 tIcyAyM niH niew EdvnAy

nYAyADipA 11+18-31
ekEmAzH* nkiy nAi tAmsi AM. atinA {ew eedvmA yEhAv { t l H {M tAmsiM! 25siEA rieR punAy bAlAiEn A* EkmnAENA nI? EmAvAbH Edze rAjAvAyi av. av yi AEylukAmAyi ti c @ EvA? yi AEylukAmAyi stYi av yM ecyHEtA? 26yi AEylukA ehzHEbA ng riluM ati @m pN LiluM mERALM vxM tAmsic@. aErAEv ngriluM ati @ m pNLilumAyi yi AEy jnt mERALM vxM tAmsic@. av aEAndiyew tIr ngrLi mERALM vxM tAm sic@. smymyM qANH Q ngr piwiec w A ni miAtH? 27yi AEy lukA nietier pApM ecyH t iil . qA {ELAw yM ec@tilUew ni ekAwiy tiyANH yi AEylukA ErAw ec@tH . yi AEylukA rAENA aEAnYrAENA zri qH yTA nYAyADipnAy yEhAv niyie!

Q sEzM ecvi eAA aEAnYew rAjAvH A iyil. yiPt H AhieR vAgd H AnM yEhAvyew AvH yiPH t AhiEl v. yiPH t AhH , gielyAdieRyM mneyewyM Edzwi kwEpAyi. av gielyAdiel misH p AngriEl EpAyi. gielyAdiel misH p Angr iniM yiPHtAhH aEAnYew nAiEl kwEpAyi. 30yiPH t AhH yEhAvEyAw o vAgH d AnM ecyH t . av pRu, aH aEAnYer EtAliA qe avdicAluM, 31{A vijyEAew
29anrM

28yiPHtAhieR

ekEmAzH EmAvAbuEdze EdzIy Edv. qA miEkAmAyi aEAnYew Edv. s i E A r i e R . . . b A l A H ayAL@ew kT yHH sMKY. 22-24 kAk.

nYAyADipA 11+32-12+4

354
oic@ kryA EpAkA avdi cAluM. 38yiPHtAhu pRu, EpAyi a en ecyHEtA~. yiPHtAhH aveL ru mAsEH dEryc@. yiPHtA hieR puiyM avew @kAM pv t Li tAmsic @ . avH vivAhM k}iAM iku jM nvAM k}iyAti av kru. 39rumAsew avsAnM yiPHtAhieR pui avew pitA vieRywE mwieyi. yiPHtAhH yEhAvEyAw vAgHdAnM ecyH t tH pAlic @ . yiPH t AhieR pui o kAlM mAyM eelMgi kbi eil . atinA tH yi AEyli orAcArmAyi mARi. 40qlA vxvuM yi AEyliel OI k gielyAdiel yiPH t AhieR puiey asHmric@. qlA vxvuM nAlu divsM yi AEyOIk yiPH t AhieR puiEvi kr u. yiPt H AM qyImM qyImieR EgAA t ew BwAer m}uv viLic@ i. anrM av ndi mRic@ kwH sAEPAngriEl EpAyi. av yiPH t AhiEnAw pRu, aEAnYErAw yi nieL shAyiAenANH {eL viLiA titH ? { nie nieR vIiilAi vIw kiM. 2yiPH t AhH avErAwH mRupwi pRu, aEAnY nmH vLery DikM zHn Aiyi. ati nA {AM qeR kM av ErAw yM ecyHt. {A nieL viLic @ eviluM ni {eL shAyiA vil. 3 ni {eL shAyiciel {A ku. ati nA {AeneR sVM jIv te apkwewi aEAnYErAw yM ecA ndi kw EpAyi. aver EtAliA yEhAv qe shAyi c@. EA nieLinANH qEAw yM ecA viritH? 4anrM yiPH t AhH , gielyAd kAer oic @ viLic @ i. av qyIM EgAAErAw yM

mwi vEA qeR vIiniM dYM puRE vtH {A a yH nkAM. o EhAmyAgmAyi {An yEhAvyH nkAM. 32anrM yiPHtAhH aEAnYew lE EpAyi. aEAnYmAyi yiPH t AhH @mi. aver EtAl i A yEhAv aven shAyic@. 33aErAEvngrM mt miIungrM ver av aver EtAlic@. yiPHtA hH p ngr piwiecw. anrM av Eb-ekrAmiM ngrM ver aEAnYErAw yM ecyHt. yi AEylukA aEAnYer EtAl i c @ . aEAnYH atH vli eyA prAjymAyi. 34yiPH t AhH misH p yiEl mwi EAyi. yiPHtAhH teR vIiEl EpAyEA aveR pui aven kANA vIi niH Riv. av tu mI@kyM n]M ec@k ymAyi. aveR oEreyA pui yAyi av. yiPHtAhH aveL vLer sHEnhici. yiPHtAhinH m@ puAErA puimAErA Ayi il. 35teR vIi niH dYM puREiRi vtH teR puiyA eN k yiPHtAhH teR d+KM kwiiA sVM vO vlic @ kIRi. qiv pRu, qeR mkEL! nI qe kxHwilA iyEl A . nI qe vLer vLer d+KitnAiyiri. {A yEhA vEyAw o vAgHdAnM ecyHti. qni mAAM pil! 36aEA yiPH t AhieR pui avEnAw pRu, aA, aH yEhAvEyAewA vAgHdAnM ecyHt. atinA aH atH pAliNM. aH ecAemu pRtH qAyAluM ec@k. ayew z@LAy aEA nYer EtAliA yEhAvyANElA aey shAyictH. 37anrM yiPH t AhieR pui avew pitAviEnAw pRu, qA qniEvi Q o kArYM dYM ec. ru mAsEH oyHA yiriA qe avdi. qe mlkLiEl EpAvA avdi. {A vivAhM k}ikEyA ikeL svikEyA ecyH t iil . ati nA qeyM qeR @kAeryM

12

355
ecyH t . gielyAdkAer apmAni c ekAANH av qyIMkA ErAw yM ecyHttH. av pRu, ni gielyAdkA qyImkA ri avEzxivrlAet meA ml ! niH sVmAyi lM EpAlumil. niLi o viBAgM q yImkAewyM o BAgM mnEyEw mANH. gielyAdkA qyImkAer EtAlic@. 5jn EyAAndi Ruek kw i l gielyAdkA piwi ecw. l qyImieR rAjYM veryAyi. qEAe} iluM qyImi avEzxi orA ndiyiEl vH, {A ndi mRic@ kwe? q EcAdicA gielyAdkA avEnAw, nI q yImkArnAENA q EcAdiM. al qv pRA, 6av pRyM, ziEbAelH q pRyk. qyImkAH atH zriyAyi cri A k}iyil. ayA siEbAelH q c r iM. aen ayA siEb A elH q pRA ayA qyImkArnAeNH giel yAdkAH mnilAM. atinA av aven kwvi vc@ vDi M. av nAlIrAyirM qyIm kAer vDic@. 7yiPHtAhH Ru vxEH yi A EylukAew nYAyADipnAyi. anrM gielyAdkArnAy yiPHtA hH mrNmwu. av aven giel yAdiel aveR pNi sMsHk ric@. nYAyADipnAy bs H A mrNEzxM bH s A qeArA yi AEyli eR nYAyADipnAyi. EbHEl ehM ngrArnAyi bH s A. 9bH s AnH m puAM mtH puimAmAyi. aveR bu LlAver vivAhM k}iNem v teR m puimAErAwM niEzici. ayA teR bu LlA m OIkeL ke kyM aver aveR puA vivA hM k}ikyM ecyHt. bHsA }u vxEH yi AEylukAew 10 anrM nYAyADipnAyi.
8yiPH t AhieR

nYAyADipA 12+5-13+4

bHsA mrNmwu. EbHElehM ngri av sMsHkrie@. nYAyADipnAy ElA EzxM ElA qeA rALAyi yi AEylukAew nYAyA Dip. esbUlU EgAArnAyi ayA. ayA p vx EH yi AEylukAew nYAyADip nAyi. 12 anrM esbUlUEgA ArnAy ElA mric@. ayA esbUlU Edze aAElAni sMsHkrie@.
11bHsA

abE H dA q nYAyADip mrNEzxM hiEl lieR punAy abHEdA qeA rA yi AEylukAew nYAyADip nAyi. ayA pirAETA ngr ArnAyi. 14abH E dAnH nAl puAM m pQAM Ayi . av q}up k}utkew puRH sric i . abH E dA q@ vxAlM yi AEylukAew nYAyADipnAyi. 15anrM hiEl lieR punAy abHEdA mric@. pirAETAngri av sMsHkri e@. qyIMEdzAyi pirA ETA. amAElkY vsici ml EdzAyi tH.
13ElAeR

13

ziMEzAeR jnnM yi AEylukA vIuM ti ec@tH yEhAv ku. ati nA avew Em nAl vxM BrNM nwA yEhAv ePli sHtYer avdic@. 2EsArATungrArnAy mEnAhA qeArAAyi. dAeR EgA ArnAyi ayA. mEnAhyHH o BArYyAyi. av vYyA yi. 3yEhAvyew dt mEnAh yew BArYyHH tYe@. av pRu, nI vYyANH, pE nI gBM DrikyM nineA pu AkyM ec@M. 4vIEA mdYEmA nI witH. amAy* BNM
amAy aTvA asVIkArYM. mlA EtA eedvArDnyHH pEyAgiAnAvA EtA ytH. vuM avumAy kArY eLecAli p}yniymilu cH ElvY 11-15 kAk.

nYAyADipA 13+5-20

356
iyEA av EcAdic@, mH qeR BArYEyAw sMsAric aEt teyAENA aH? dt pRu, aEt. 12atinA mEnAh EcAdic@, au pRy EpAel sMBvi emH {A k. i trM jIvitmAyiriM nyik? qAyi riM aveR v]i? 13yEhAvyew dt mEnAhEyAw pRu, {A pR kArYeLlAM nieR BArY ecNM. 14o miri viyi A etAM av titH . vIEA mdYEmA av witH. aBN emAM av titH . avELAw {A ecA klicetlAM av ecNM. 15anrM mEnAh yEhAvyew dtEnAw pRu, Rc@ smyM aH {ELAewAmAkNemH { #hi. ayH Evi o EkAlAiiey pAkewA { #hi. 16yEhAvyew dt mEnAhEyAw pRu, nI qe EpAkAnvdici eliluM niew BNM {A k}i il . qA qeiluM tARA A ninA#hmei atH o EhAmyAgmAyi yEhAvyH smi k. av yTAi yEhAv yew dtnAyieH mEnAhyH H aRiyilAyi. 17aEA mEnAh yEhAvyew dtEnAw pRu, nieR Eper ANH . nI pRetl A M sMBvi EA nie mhtVewAmEl A q ekAANH {LtH aRiyA nA#hitH. 18yEhAvyew dt pRu, nI qinAeNeR Ep EcAditH? ninH atH vizVsik atH-tkr mAyiriM. 19anrM mEnAh o EkAlAi iey o pARyi bliyic@. av wien bliyikyM atH - t vivnAy eedvinH o DAnYbliyi kyM ecyHt. 20mEnAhyM aveR BArYyM sMBveLAe nirIik yAyi. yAgpIWiniM kA ziEl tI nAL yEA

k}itH . 5 qekAeA nI gBiNiyANH . nineA pu AM. av vizixHwmAy rItiyi aveR jnninH m@te eedv inH smiewM+ av o nAsI* yiriM. atinA nI oriluM aveR mwi mRitH . aveR jnni mute av eedviERtAyiriM. ePlisHtY ew ziyi niv yi AEylu kAer riM. 6anrM av teR BAvi eR awEl EpAkyM Ay kArY ayAELAw pRykyM ecyHt. av pRu, o eedv pux qeR awE v. ayA eedvieR o dten EAel kANe@. av qe By ewi. av qview niANH vetH {AnvEnAw EcAdicil. av qEAwH aveR Ep pR il. 7pE, avenEAw pRu, nI gBiNiyANH, nI o puen svikyM ec@M. vIEA m@ mdYEmA witH. aBNM k}i tH. kArNM zi vizixHwmAy o rItiyi eedvi smi ewM. jniti mu mt mrNM veryM av eedviERtANH. 8anrM mEnAh yEhAvEyAw Aic@, yEhAEv, dyvAyi eedvpuxen vIuM {L@ew aw EH ayyHk. wen piRAni ri ziviEvi { q ecNemH av {eL pWii e. 9mEnAhyew An eedvM Ek@. eedvieR dt OI yew awE vIuM v. av o vyli rikyAyi. av ew BAvAy mEnAh avELA ewAM Ayiil . 10 atinA av teR BAviEnAw pRyA EnAwi. ayA tiriek viri! meA divsM qeR aw vv tA vieweyiyiri ! 11mEnAh q}uE@ teR BArYEyA ewAM EpAyi. ayAew awe
nAsI eedvinH viEzx Enc En v. Evtirik qm qAy vAi niAytH.

357
yEhAvyew dt agHniyi sV iEl kyRiEAyi! kEA mEnAhyM BArYyM eedvi mi vNi nm sHkric@. 21ayA yEhAvyew dt nAyievH mEnAhyHH owvi mnilAyi. dt vIuM av tYeil. 22mEnAh teR BArY EyAw pRu, n eedve ku! mlM tIcyAyM n mriM! 23qA aveR BArY avEnAw pRu, yEhAvyH ne ekAlN emil. avnH ne ekAlNem Ayiei new EhAmyAgEmA DAnYbliEyA av sVIkrimA yiil . etAM av ne kANikymilAyi. ArY av nEAwu pRykymil A yi . 24aen OIyHH orAi piR. av avnH ziMEzA q Epri@. ziMEzA vLkyM yEhAv aven a#hikyM ecyH t . 25av mhEndAnilAyiEA yEhAvyew AvH avni v iA wi. EsArAyHM qsHtA EyAliM wyH ngrmAyi atH. ziMEzAeR vivAhM ziMEzA timH n ngriEliR iEAyi. av aview o ePlisHtYyvtiey ku. 2 vIi mwieyiyEA av teR mAtApitAELAw pRu, timHnyi {AenA ePlisHtYAriey ku. ni aveL qni BArYyAyi trNM. qniveL vivAhM k}i NM. 3aveR mAtApitA mRupwi pRu, nI o ePlisHtYAriey vivAhM k}iAnA#hiEvA? ninH vivAhM k}ivA yi AEy li o epiyilEyA? av pricHECdievewyl. pE ziMEzA pRu, aveL qniAyi Enwk! aveLyANH qni EvtH! 4yEhAvyew #hM atAyievH ziMEzAeR mAtA pitARiyil A yi. ePli sHtYetier qeiluM ecA

nYAyADipA 13+21-14+13

14

yEhAv o mAM aEnVxikyA yi. aEA ePlisHtY yi A EylukAEm BrNM nwkyAyi . 5ziMEzA teR mAtApitAeLA ic H timH n AngriEliRiEA yi. ngrinw miriEA k ver av EpAyi. aview o siMhi epeH alRieAH ziMEzAeR Em cAwivI! 6 yEhAv yew AvH mhAziEyAew ziMEzAniEl v. av evRuM eekekAH siMhe vlic @kIRi. atvnH anAyAsM k}iu. aetA Awien piL EpAel q mAyi. qA tAenA ecyHtetH ziMEzA teR mAtA pitAELAw pRil. 7atiEzxM ziMEzA ngriEl iRiecH ePlisHtYAriymAyi sMsAric@. av aven sEA xiic@. 8eR divs EzxM ePlisH t YAriy vivAhM ecA ziMEzA mwiv. v}i yi c siMhe kANAnv EpAyi. siMhieR zrIri o pM EtnIc k ritH av ku. av eR EtAiyi. 9ziMEzA teR eekk ekAH eR Etenw. av EtM k}ic @ ekAH nw. mAtApitAew aw eiyEALv avM eR Et ekAw. avM atH k}ic@. pE, c o siMhieREm niANH tA Et qwetH av avErAw pRil. 10ziMEzAeR pitAvH ePlisH t Y Ariey kANA EpAyi. vr o viH ok qtAyi cA rM. atinA ziMEzA o vi nki. 11av vieA kArYm RiH ePlisHtY m puxAer avEnAewAmAyiriA ayc@. 12aEA ziMEzA m EpErAw pRu, {A niELAewA kT pRye. Q viH }u divs EH nIu niM. atiniwyHH rM keA ni mik. Q kwMkTyHH rM nkA ni k}iA {A niH m lin AyM m mA vO M trAM. 13pE rM keA

nYAyADipA 14+14-15+5

358
aEA pRu, ziMEzA avErAw

ni k}iiel i ni m lin AyM m mA vOM qni trNM. atinA m EpM pRu, nieR kT Eke. 14ziMEzA avErAw Q kwMkT pRu+ tivni niH tiAen EA Ayi. zni niH qEA mDurm Ayi. m EpM atirM kupiwi A m divsM mic@eviluM avti k}iil. 15nAlAM divsM av ziMEzAeR BArYyew awei. av pRu, {eL etikLAAnAENA ni Nic@ viytH. nI nieR B Avi niH Q kwMkTyew rM kQzlEAew EcAieywNM. tieR rM nI { vAi ieli nieyM nieR pit] Bvniell A veryM { @ ekAl@M. 16atinA ziMEzAeR BArY av eRywei kru wi. av pRu, aee evRu. aH yTAi qe sHEnhi il. aH qeR kELAw o kwMkT pRu, atieR rM qEAw pRi@mil . atinA ziMEzA avELAw mRupwi pRu+ qeR mAtApitAELAwEpAluM {A pRiil. piei niEA w {A a pRyNM? 17ziMEzAeR BArY }u divse viieR bAi divs m}u v kru. atinA }AM divsM avsAnM av kwMkTyew rM avELAw pRu. av av en amAM zlYewiytinA lANH av avELAw pRtH . anrM av teR kew awH ecH kwMkTyew rM avu pRuekAw. 18atinA }AM divsM sUrY asHtmiti mH ePlisHtY ziMEzAeR awei rM pRu, EtniEnA mDurmetH? siMhEA zmAyetH?

ni qeR pvien p EyAgic H }util A yievi ni qeR kwMkTyHH rM kupiwimAyiil!


19ziMEzAnH vLer EkApmAyi. yEhAvyew AvH mhAzi EyAew ziMEzAniEl v. av asHkElA ngriEliRiEA yi. av ngri m ePli sHtYer vDic@. qiH av m]t zrIrLiniM m}uv vO M sVM qw. av vO ekAuvH teR kwMkT yHH rM pRvH ekAw. qiv teR pit]BvniEl EpAyi. 20ziMEzA teR BArYey ew ekAuEpAyil . vivAhEvLyiel mNvALeR EtA} aveL qw vc@.

15

ziMEzA ePlist H YH zn H A EgAtieR viLevw smy mAyEA ziMEzA teR BArY ey sziA EpAyi. av o Awien sAnmAyi kielw . av pRu, {AeneR BArY yew mRiyiEl EpA. qA avew pitAvH ziMEzAen ak kwiviil . 2avew pitAvH ziMEzAEnAw pRu, nI aveL evRuevH {A kti. atinA {AnveL mNvALEtA}nH vivAhM k}ic@ekAw. avew aniyi wt suriyANH. nI aveL qw ekA_k. 3qA ziMEzA avEnAw pRu, EA qni ni ePlisHtYer pviA t kAr NmAyi. oM qe ew kyil. 4atinA ziMEzA puRE EpAyi mRH RuAer piwic@. av QrH RuAer avyew vAluk iei EjAfikLAi. qiH av oAErA EjAfi RuA ewyM vAlukew wyi oAErA pM evc@eki. 5RuAew vAlu

359
kiwyilu p ziMEzA kic @ . qiv RuAer ePlisHtYew DAnYvylukLiEl oAwic@ vi@. aen av avew vylukLi vLer ecwikM ekAyHt DAnYkM kic@ kLu. av ew miriEAkM olIvumr M av kic@. 6ePlisHtY EcAdic@, rANi ecyHttH? cil avErAw pRu, timHnA reR jAmAtAvAy ziMEzAnANitH ecyH t tH . avnien ecA kArNM aveR aAyiy av eR BArYey mNvALeR EtA} ekAwtANH . atinA ePli sHtY ziMEzAeR BArYeyyM av ew pitAvienyM @ekA. 7anrM ziMEzA ePlisHtYErA w pRu, ni Q ti qEAw ecyH t . atinA {Anini ni ELAwM aen ec@M. qeR ti kArM {A niL@ew Em tIM! 8anrM ziMEzA ePlisHtYer mic@. av avri nirvDi EperyM ekA. qiv o hyi EpAyi ti. tAmiel pAR q EprAy lAyi h. 9e P l i s H t Y eydyiEl EpAyi. Elhi q EprAy o l inwH avni. avew eesnYM aview pALymwikyM yi tAeRwkyM ecyHt. 10eydyew EgAA avErAw EcAdic@, ni ePlisHtY qi nANiview {ELAw yM ecA viritH? av mRupwi pRu, ziMEzAen etrANH { vtH. { ven twvukArnANM. av { ELAw ecyHt dxHwtkH { ven ziiNM. 11anrM eydyew EgAi e mvAyirM Ep ziMEzAeR aw E EpAyi. tAmiel pARyHw hyiElANv EpAytH . av avEnAw EcAdic@, nI qA NH {ELAw ecyHttH. ePlisHtY rANH {eL BrietH ninRi yil A yiEA? ziMEzA mRupwi pRu, averEAw ecyHt kArY

nYAyADipA 15+6-19

H aver ziik mAEm {A ecyHti@Z. 12aEA av ziMEzAEnAw pRu, { nie piwic @ ekA vtANH . { nie ePlisHtYer liA EpA. ziMEzA eydyini v vErAw pRu, nieLe pvi kyiel e niH R trNM. 13eydA pRu, { sti . { nie piwic @ eki ePlisH t YH ekAwk mAEm ec. { nie ekAl@kyielH vAgH d AnM ec@. aen ru putiy kyRukekAH av ziMEzA en piwic@ eki. av aven pAR yiel hyini ekAuEpAyi. 14ziMEzA ElhiyiEl v EA ePlisHtY aven kANA v. av hAdicH ahsi Ayi. aEA yEhAvyew AvH mhAziEyAew ziMEzAni vrikyM ziMEzA kyRuk epAi kyM ecyH t . kiy crwk EpAel kyRuk dblmAyiEAyi. ki vINEpAel kyRuk av eR kiniM tAe} vI. 15ziMEzA o c k}utyew tAwi eylH kew. tAwieyl@ekA v yirM ePlisHtYer ekA. 16anrM ziMEzA pRu, o k}utyew tAwieyl@ekAH yirM Eper {A ekA! o k}utyew tAwieyl@ekAH av er {A vlieyA nyAi.
17ziMEzA yM pRH tAwi eylH nili@. atinA l i rAmH Elhi* q Epri@. 18ziMEzAnH vLer dAhic@. atinAl v yEhAvEyAw Ek. av pRu, {A ayew B]tY. aH qniH Q mhAvijyM nki. dy vAyi {AniEA dAhic@ mriAniw yAkEt. pricH E CdiewAv rA {A piwiewAetymiriE NEm. 19Elhiyi nilH o dVArmA yi. eedvM dVAre piL.

r A m H E l h i QEbA k q M.

nYAyADipA 15+20-16+12

360
emH {RiyA k}iyM. aEA {ven niyiA mAM. nI aen ecyHtA {ELA ErAM ninH piey@ pQH evi vItM nM. 6atinA edlIl ziMEzAEnAw EcAdic@, nI qenyANi z nAetH qEAw pRy. nie eiluM piwic@ ekAM ni hAynAAM qen k}iyM? 7ziMEzA mRupwi pRu, aDikM NA }u putiy {A ekAu mAEm qe eiluM biA nA, eriluM aen ecyHtA {A mAeryMEpAel dblnAyi IM. 8anrM ePlisHtYBrNADikAri k }u putiy {Ak ekAu vH edlIlyHH ekAw. {A k NiytAyiil. edlIl {Ak ekAH ziMEzAen bi c@. 9 aw mRiyi cil oLici riAyi. edlIl ziMEzAEnAw pRu, ziMEzA, ePlisH t Y nie piwiA EpA! qA ziMEzA anAyAsM {Ak epAic @ . tIEyAww {Ak EpAel av epAi. aen ePli sHtYH ziMEzAeR ziyew rh sYM aRiyA k}iyAetEpAyi. 10anrM edlIl ziMEzAEnAw EcAdic@, nI qEAw N pRu, nI qe vifHFiyAi. dyvAyi qEAwH stYM pRy. eiluM nie qenyANH biAnA vuk? 11ziMEzA pRu, ati putiy kyRu ekAee biNM. meA riluM pEyAgic i il A kyRu ekAu EvNM av qe biE tH. eriluM aen ecyHtA {A mEetArAeLyM EpAel dbl nAyiIM. 12atinA edlIl tAM putiy kyRukeLwH ziMEzAen bic@. aw mRiyi tAM Ep oLi ciriAyi. aEA edlIl avEnAw viLic@ pRu, ziMEzA, ePlisHtY nie piwiA EpA ! pE av kyRuk crw k epAiM EpAel anAyAsM epAic@kLu.

ati niH jlM vhic@. ziMEzA jlM wicH zVsic@. avnH vIuM zi aBve@. atinAl v nIRvey hEAEr* q viLic@. M Elhingri aH. 20aen ziMEzA p vx AlM yi AEylukAew nYAyADip nAyi. ePlisHtYew kAlA yi atH. ziMEzA gngriEl EpA o divsM ziMEzA gngr iEl EpAyi. av aview o EvzYey ku. rAiyi avELAewAM tA av EpAyi. 2gyiel jnELAwH cil pRu, ziMEzA view viri. av aven ekAlAnA#hic@. atinA av lM vLu. av ziMEzAEvi oLic @ kAi. av rAi m}uv ngrkvAwi smIpM ti. rAi m}uv av zbH d mAAetyi. av pr sH p rM pRu, BAtmAEA n ziMEzAen ekAl@M. 3qA ziMEzA pAtirAi verEy EvzYEyAewAM tiyZ. ziMEzA ngrkvAwiel vAtilu k pRiecw. av Biiyi n i M k tk p Ri ec w . ziMEzA ktkM rH kLkM kt kieR sAkM qw. av eylAM teR EtALi evcH ziMEzA, ehEAngrinw i mkLiEl kyRiEAyi. ziMEzAM edlIlyM ziMEzA edlIl q EprAy o OIymAyi Emi lAyi. EsAErH tA}H v rAriyAyi av. 5ePlisHtYBrNADikArik edlI lyewywE EpAyi. av pRu, ziMEzAen znA etAeNH {RiyNM. av ni niH kQzlpUvM rhsYM EcAieywA nI miNM. aEALven qen piwic@ ekA
4piIwH

16

hEAEr viLiveR Rv q M.

361
13aEA edlIl avEnAw pRu, nI qEAw vIuM N pRiri! nI qe vifHFiyA ieAiri. nie qen piwic @ ekAemH ni qEAw pRy. ziMEzA pRu, qeR tl yiel }u jw qwH lAviEnAw Ec enyHtH atH NiekAH mRu k. aEA {A mAeryM EpAel dblnAyiIM. piIwH ziMEzA RA kiw. edlIl aveR tlyiel }u jwk Li lAvH enyHt. 14anrM edlIl lAvH o wAri ekAH nil H tRc@vc@. vIuM av viLic@ pRu, ziMEzA, ePlisH t Y nie piwiA EpA! ziMEzA wAriyM tRiyM lAvuM pRiec w. 15anrM edlIl ziMEzAEnAw pRu, qe vizVsik EpAluM ecAtiriEA {A nie sH E nhi q nineen pRyA k}iyM? nieR rhsYM qEAw pRyA nI visti. tH mAM tvNyANH nI qe pri hAsYyAtH . nieR mhAzi yew rhsYM nI qEAwiver pR il. 16av ziMEzAen divs ELALM zlYewieAi. av ew vAkLAluM teR rhsYM pR yA avL@ew nibAluM ayAH mricA mtiey EtAlu Ak asVtyM nirAzyM Ayi. 17 owvi ziMEzA edlIl EyAw qlAM pRu, av pRu, {AeneR mwi oriluM mRiciil. jnni mute eedvi smievnANH {A. eri luM qeR mwi QrM ecyH tkL A qnieeR zi nxHwe wM. {A mAeryM EpAel dblnA kyM ec@M. 18ziMEzA aveR rhsYM tEA w pRtAyi edlIlyH H mni lAyi. av ePlisHtYew BrNADi pAH o sEzmyc @ . av pRu, vIuM tiric@ v. ziMEzA qEAewlAM pRiri. ati nA ePlisH t YBrNADikArik edlIlyew awE mwiv. av nkAem vAgH d AnM

nYAyADipA 16+13-25

ecyHti pNvuM av ekAu v. 19edlIl ziMEzAen teR mwiyi kiwi Ri. anrM av orAeL viLic H ziMEzAeR tlyiel }u jwyM vwiic u kLu. aen av aven dblnAi. ziMEzAnH aveR zi nxHwe@. 20 aEA edlIl ziMEzAEnAw pRu, ziMEzA, ePlisHtY tA nie piwiA EpA! av q}uEH en vicAric@, meEAel {A reH sVtnAM. qA yEhAv te Epic tAyi ziMEzA aRiiil. 21ePlisHtY ziMEzAen piwiwi. av aveR kk rew kyM aven gA ngriEli RieAuvrikyM ecyH t . an rM av oAwiEAkAtiriA av aven clyHi@. av ziMEzAen twviliwkyM DAnYM epAwi EjAlipEyAgikyM ecyHt. 22 qA ziMEzAeR tlmwi vIuM vLrA wi. 23ePlisH t Yew BrNADipA tAEGAxiA owi. av av ew EdvnAy dAEgAnH* o mhAbli aiA wi. av pRu, new z@vAy ziMEzAen EtAli A new Edv ne shAyi c i ri. 24ziMEzAen kEA ePlisHtY avew Edven vA}Hi. av pRu, yA new keL nzi ic@! yA new aEnkM Eper ekA! pE new z@vien piwiA new Edv ne shAyic@!
25jnH atH nelA EGAx mAyi. atinAlv pRu, ziMEzAen puRE ekAuvrik. {ven prihsiNM. ati nA av ziMEzAen twvRyi ni puR ekAuvrikyM kLiyA kyM ecyH t . av ziMEzAen

dAEgA nel A DAnYviLvu tem kti knAnY Q Edven rADici. ePlisH t Yew vuM DAn EdvnA yi tH.

nYAyADipA 16+26-17+10

362
nI oAiEl? aEti nI zpi M {A Ek@. ekAAM, evi qeR kiluH. {AnANetwtH. aveR a pRu, yEhAv nie a#hie mkEn. 3mIKAvH pieyu pQH evi teR ayH mwi nki. aEA av pRu, Q evi {A yEhAvyH v}ipAwAyi sm iM. tH {AeneR mknH vi#hm Ai atH evi ekAH epAtiy tinAyi nM. atinA mkEn Q evi {A nin tiric @ t. 4qA mIKAvH evi teR a yH te mwieAw. atinAl v au pQEALM evi qwH o eviNiAren l i c @ . evi ekAu epAti o vi#h mAA ayA evi pEyA gic@. vi#hM mIKAvieR vIi evc@. 5 vi#heL rADi o mirM mIKAviAyi. ayA o EPAdM tAM g]hbiMbM Ai. anrM mIKAvH teR pu Ari oven puErAhitmAi. 6 smyM yi AEylukAH o rAjA vuAyiil . atinA oAErA M zrieyH avrv EtA tANH vicitH. 7aview ElvYnAeyA ecRuA rAyi. eydyiel EbHEl ehMkArnAyi av. eydA EgAAiwyi tAmsikyAyi av. 8 ecRuAr ey dyiel EbH E lehM vi@. av meA tAmslM EnAi nwk yAyi. yAyH iwyi av mIKAvieR vIieli. qyImiel iEdzAyi mIKAvieR BvnM. 9 mIKAvH avEnAw EcAdic@, nI qview niA vtH? ecRuAr mRupwi pRu, eydyiel EbHElehMngri el o ElvYnA {A. {AenA tAmslmEnVxikyANH. 10aEA mIKAvH avEnAw pRu, qEAewAM tAmsik. qeR pitAvuM puErAhitmAyiri k. {A ninH vxM EtARuM nAlH oQsH evi nkAM. nin {A vOM hArvuM nkAM.

dAEgAEdveR lyiel k iwyi nii. 26 o B]tY ziMEzA eR eekyi piwici. ziMEzA avEnAw pRu, Q lye tAi ni kLi qe etAwvicAluM qniH avyi cAri niNM. 27lyi aEnkM OIpux A tiiwiyi. ePlisH t Y ew qlA BrNADipAM Ayi . lyieR m@Avi k EdzM mvAyirM OIpuxAAyi . av epAicirikyM ziMEzA en kLiyAkymAyi. 28aEA ziMEzA yEhAvEyAw Aic@, svznAy yEhAEv, qe oA ic A luM. eedvEm, ori wi qniH zi tErNEm. qeR k k rewtinH aver zii A Q o kArYM ecAene a vdiENEm! 29 anrM ziMEzA lymYiel ru kLiE piwic @ . Q kLAyi l ye m}uv tAi niiyitH. Q ru kiwyilumAyi av piwic@ni. o NH aveR w vzM mE vl vzmA yi. 30Q ePlisHtYErAewAM {AM mrie! qv pRu. qiH teeAAvu bl i av ti. lyM BrNADip AewyM atiluAyi skl ewyM Em ptic@. aen ziMEzA jIviciEA ekAtilumDikM ePlisHtYer mricEA ekA. 31ziMEzAeR sEhAdrAM av eR pitAvieR wbAM av eR m]tEdhM qwA EpAyi. av aven ekAuvH aveR pitA vieR zvwIri te sMsHk ric@. EsAr, qsHtAEyA qI ng riwyilANH zvwIrM. ziMEzA p vxAlE yi AEylieR nYAyADipnAyi . mIKAvieR vi#h qyImiel mlEdzH mIKA vH q EprAy orA jIvici . 2mIKAvH teR mAtAviEnAw pRu, nieR ki niAErA pe@ pQH evi EmAxHwictH

17

363
mIKAvH vzYetH ElvY ecyHt. 11 mIKAviEnAewA tAmsi AemH ElvY stic@. ecRuA r mIKAvieR sVM puAri ovenEAelyAyi. 12 mIKAvH av en teR puErAhitnAi. aen ayA o puErAhitnAkyM mIKA vieR vstiyi tAmsikyM ecyH t . 13mIKAvu pRu, Elvi EgAArnAy ov qniH puErA hitnAyi ekAH yEhAv qni nl vemH EAeLni RiyAM. lyIzungrM dA piwiecw smyM yi AEylukAH o rAjAvuAyiil . dAeR EgAA aEA}uM avH tAmsi AenAriwM Etwi nwkyAyi. aviver sVM EdzM lBicil. yi AEyliel m@ EgAAelAM tiEnAwkM sVM EdzM lBic @ k}iu. qA dA EgAAH Etver tew lM lBicil. 2atinA dAEgAA Rc @ lM kupiwiA au BwAer ayc@. av tAmsi nl o lM aEnVxic @ nw. EsAr, qsHtAEyA qI ngrArAyi avru EpM. skl dAwMb LinimvrAyi ekAAN v etrewetH. EpAyi l priEzADn nwk qvErAw pR ye@. au EpM qyIMmlEdz ei. av mIKAvieR Bvni eli aview rAi k}ic@i. 3 au EpM mIKAvieR BvnEAw wEA ElvYyvAvieR zbHdM Ek@. aveR zbHdM tiricRi av mIKAvieR vstiyini. av ecRuArEnAw EcAdic@, nie rNiEAu ekAuvtH? nI view qA ec@tH ? niniview qA kArYM? 4yvAvH avErAwH mIKAvH tni ecyH t t kArYeLl A M pRu, mIKAvH qe zLArnAi. ecRu Ar pRu, {AnveR puErA hitnANH. 5atinAlv avEnAw EcAdic@, dyvAyi { Evi cil kArY

nYAyADipA 17+11-18+14

18

eedvEAw EcAdik- { cil kArY aRiEyH. o tAmsli Eviy {ew aEnVxNM vijykrmA EmA? 6puErAhit au EpErAwM pRu, vH, smADAnmAyi EpA. yEhAv nieL v}i etLiM. 7atinA au EpM puRe@. av lyIzungrieli. ngr vAsik suritrAyievH av ku. sIEdAkArAyi av er BricitH. smADAnvuM zAi yM qArYilumAyi. qlA kArYiluM avH sm]iyAyi . aver pviA awe uM z@mAyiil . av sIEdAngriniM vLer ak k}ii. avH arAmY mAyi o krARuM Ayiil. 8auEpM EsAr, qsHtAEyA ngrLiElH mwieyi. avew bu avErAw EcAdic@, ni eLu mnilAi? 9au EpM mRupwi pRu, { vLer nl Rc@ l ku. o@M eevkAet nLvey miNM! nm EpAyi lM piwiAM. 10ni aEA@ vEA aview DArALM lmtAyi kANAM. aview qlAM sm]mAyi H. aA@kA orAmNM tIi ielM ni kANAM. tIc yAyM eedvM lM nm t tANH. 11atinA dAeR EgAArAy aRuRu Ep EsAr, qsH t AEy ngr vi@. av ysrA 12 lyIzungriEl yi. yAAmEY av eydyiel kirYH yyAriM q lH ni. avrview o pALyM Apic @ . atinA kirYH yyArIminH pwiARu lM AlM ver mh endA qANH nAmkrNM ec etH. 13 aview niM aRuRu EpM qyImiel mlEdz wi s ric@. av mIKAvieR vIieli. 14atinA lyIzuEdzH Enre lpriEzADnyH EpAy au Ep tew buELAw pRu, Q vIwkLi oi o EPAdH

nYAyADipA 18+15-30

364
hitenyM qw. qniini qA NH micmtH. qA zHnM? q niH qen qEAw EcAdi A k}iyM? 25dAeR EgAA mRupwi pRu, {ELAw tiAtiritANH nin nltH. {Li cil wA rANH. nI {ELAwAEAzicA av cilEA nie miec vrAM. nIyM nieR wMbAM ekAle @evM vrAM. 26aEA dAnY tiriH avew v}iey EpAyi. av te sMbi c i wEALM vLer zArAeNH mIKAvinH mnilAyi. atinAlv teR vIiEl mwi. 27atinA dAeR k mIKAvH Aiy vi#h qw. mIKA viEnAewAmAyi puErAhit enyM averw. anrM av lyIziEl v. av lyIkAer mic @ . smADAni k}ii av orAmNM tIici il. dAeR k aver vA ekAH vDic@. qiv ngrM e ric@. 28 lyIkAH aver riA nAM Ayiil . sIEdAkA aver riemevc A av vLer deryANH tAmsi EpAluM. arAmYmAyiAke lyI kAH oriwpAwM Ayiil. ati nAlv ver shAyiAeniy mil . EbH e rEhAbieR pN iel tA}H v ryilAyi lyIzu ngrM. dAeR A aview putiy o ngrM pNi. ngrM avew sVM ngrmAyi. 29dAeR k ngrienA putiy Epri@. lyIzH qAyi atieR EperiluM av atH dAeR Epri El mAi. yi AEylieR puAri elAvM tew pUvikmAy dAeR EprH avrti nki. 30dAeR EgAA dAngri vi#h Apic@. EgEzAmieR punAy EyAnATAen av puErA hitnAi. EmAezyew* punAyi EgEzA. EyAnATAM aveR puAM yi AEylukA bAbi ElANiEl twvukArAyi ekAu EpAkewMver dA EgAAew
EmAez aTvA mne.

H . aview g] h biMbvuM o ekAvi#hvuM o evivi# hvuM H. qA ecEetH niRiyiEl. EpAyi av qw k. 15atinA ElvYyvAvH tAm sic i mIKAvieR Bvni av ni. av ecRuArEnAw zlAEnVxNM nwi. 16dAeR EgAArAy aRuRu EpM pwivAti ni. averlAM t ew yDEmi yienA iyi. 17-18au cArAM vIi iEl EpAyi. puErAhit puRH ysrAyi aRuRu Epew aw ni. cArA ekAvi#hM, EPAdH, g]hbiMbM, evivi#hM qiv qw. ElvY puErAhit EcAdic@, nieLA ec@tH? 19auEpM mRupwi pRu, mi tH! o vA EpAluM pRytH. { ELAewAM vrik. {ew pitAvuM puErAhitmAk. orAew mAM puErAhitnAtAENA yi AEy liel o EgAieR m}uv puErAhitnAtAENA nin nltH? nI te niyik. 20atH ElvYen vLer sEAxi ic @ . atinAlv EPAdH , g] h biMbM, evivi#hM qivey w. av dAeR EgAArAy avErAewAM EpAyi. 21anrM dAeR EgAArAy aRuRu Ep ElvYpuErAhitEnA ewAM tiriH mIKAvieR BvnM vi@. av tew ekAc@ik, m]g qivey avew mi nii. 22dAeR EgAA aviewniM vLer drM EpAyi. qA mIKA vieR ayvAsik oEc. anrM av dAEgAAer piw piwiwi. 23mIKAvieR k dAeR Ener ahsic@. dAeR k tiriuni. av mIKAviEnAw EcAdic @ , qA zHnM? nieLinANH EAzi tH? 24mIKAvH mRupwi pRu, ni dAnY qeR vi#h qw. vi#h {Aenni Evi AiyvyANH. nieLeR puErA

365
puErAhitArAyi. 31dAeR jnt mIKAvH Aiyi vi#heL yANH rADicitH. eedvieR lyM zIElAvi Ayi kAlM m}uv av vi#he rADic@. o ElvYM aveR dAsiyM aAlH yi AEylukAH o rAjAvuAyiil . qyIM mlEdzH vLer piilAyi o ElvY tAmsic i . ayAH ayAew BArYeyEAel o dAsiy Ayi. eydyiel EbH E l ehM ngrinivLAyi evAi. 2 qA dAsi ElvY mAyi o ti e@. av ayAeL Epic H eyd yiel EbH E lehmilu teR pitAvieR awE EpAyi. nAlu mAsEH avLview tAmsic @ . 3aEA avew BAvH avew piAel ecH aveL anyi ic @ ekAuvrA #hic @ . ayA teR B]tYenyM ru k}utk eLyM ew ekAuEpAyi. ElvY eR vrvu kH avew pitAvH aven zMsiA puREiRi v. pitAvinH vLer sEAxmAyi . 4 OIyew pitAvH ElvYen teR vIiiEl nyic@. ElvY eR aAyiy ayAeL aview tA Nic@. atinA ElvY m divsM aview tAmsic @ . ayA teR aAyiyeR g]h i tikyM wikyM Ru kyM ecyHt. 5nAlAM divsM atirAviel av q}uE@. ElvY puRewA tA RAyi. qA yvtiyew pitAvH teR jAmAtAviEnAw pRu, dYM qeiluM k}i. k}icti EzxM nin EpAkAM. 6 atinA ElvYM ayAew aAyiyM omic H tiAM wiAmi. ati EzxM yvtiyew pitAvH ElvY EnAw pRu, dyvAyi vimi kyM hAdikyM ec@k. a en ruEpM omicH hArM k}ic@. 7ElvY EpAkA q}uE@. pE rAiyi tA ayAew aAyi y ayAL vIuM nibic@.

nYAyADipA 18+31-19+16

19

8aAM divsM atirAviel ElvY q}uE@. av EpAkA tARAyi. qA OIyew pitAvH teR jAmAtAviEnAw pR u, dYM qeiluM tik. vi micH sAyAM ver view tuk. atinA avrivM vIuM omicH hArM k}ic@. 9anrM ElvYM teR dAsiyM aveR B] t YM puRewA q}u E@. qA yvtiyew pitAvu pRu, EA tAH Ayiri . pk tAH k}iu. ati nA rAi view ti hAdik. nAeL atirAviel nie}uEH niew v}iH EpAkAM. 10pE ElvY meA rAiwi tA #hicil. av teR ru k}utkeLyM dAsieyyM i eyzElem eybUsYngrM ver yA ecyHt. 11pk tAH k}ii . av eybUsYngrieR aweiyi. atinA B]tY teR yjmAnnAy ElvYEnAw pRu, nmH Q eybUsYngr i niAM. rAiyi nmiview tAM. 12qA aveR yjmAnnAy ElvY pRu, Ev nmH apri citmAy o ngriEl EpAk. av yi AEylukArl, nmH gieb yAngriEl EpAkAM. 13ElvY pRu, v, nmH giebyyi ElEA rAmyiElEA EpAkAM. nmH ngrLielAi rAi k}iAM. 14atinA ElvYM avEnAewA mAyivM yA w. av giebyA ngriEl EvziEv sUrY asHtmic@. ebnYAmIEgA Aew EdzAyi giebyA. 15atinAlv giebyyi ni. rAi ngri tA av pripAwiyi@. av ngrctVri eci. qA rAi k}ic@ A M aver o vIiElM Nicil. 16a sYyHH o v] vy lukLiniM ngriEl v. qyImiel ipuRAyi ayAew vIwH. qAliEA gieb yAngrilANH ayA tAmsM. giebyA ebnYAmIeR EgA

nYAyADipA 19+17-20+3

366
puRH dxHwAH vi@ekAw. av aveL pvikyM rAi m}uv blA/MgM ec@kyM ecyHt. anrM BAti av aveL viyc @ . 26 BAtilv teR yjmAneRywE mwi v. av mkvAwi te vI. EnrM evLic m Aver av aview kiw. 27ElvY atirAviel N. vIiElH EpAkA ayA vAti R. aEA Rwiyi o eek v ptic@. atH aveR evAi yEwtAyi. av vAtilien tier nilM ptici 28 ElvY av ELAw pRu, q}uE, nm EpAkAM! pE av mRupwi pR il, av mrici. ElvY teR dAsiey k}ut Ru kyi vIiEl EpAyi. 29 vIi eliyEA av teR dAsiey o kiekAH pH kxN LAi. anrM OIyew pu kxNeLyM av yi AEy jnt vsi EdzLiElyc@. 30 kverlAM pRu, yi AEy li ti mH eneyAmA yiil. { QjipHti niH puR eEzxM rielAM ki il . ArYei cc ecyH t H qA ecEetH {ELAw pRyk.

17v] inivrAyi. sAriyAy ElvYen epActVr i vc H ku. v] EcAdic @, nI qEA@ EpA? nI qview ni v? 18ElvY mRupwi pRu, { eydyiel EbHlehmi niA NH vtH. { vIiEl EpA kyANH. {A qyImiel i EdzieR vuM puRkiluv nANH. {A eydyiel EbHEl ehmilAyi. EA {A qeR vIiEl EpA. pE rAi tA M {eL Nic i l . 19{ew k}utk eevEAluM BNvuM { lBic@ k}iu. qniM Q yvtiM qeR B]tYM Ev avuM vIuM H. { ini oM Ev. 20v] pRu, niH qeR vIiEl sVAgtM. ni EvtH {A trAM. rAi Q epActVr i tet mAM! 21anrM v] ElvYenyM avEnAewAM AyiveryM teR vIiEl ieAu EpAyi. ayA avew k}utkeL tIi. av tew kAlu k k}uki. aEALvH tiAM wiAmtH kii. 22ElvYM M aview hAdi Ev, ngrini cil vIw vLu. av vLer dxHwA rAyi. av vAtili mA wi. av vI@wmyAy v]EnAw EAzic@, nieR vIi viri ven puRE ekAuvrik. {ven ApiNM. 23v] puRE ecH dxHwA ErAw sMsAric@. ayA pRu, a suXEL, arM tik ectH! ayA qeR atiTiyANH. ekAwM pApM ectH . 24 tA qeR mk. av ver mAyM beiil. aveL {A ni nkAM. ayAew dAsi eyyM {A puRu ekAuvrAM. niixH w metAe avErAw ecAM. niH aver pIfii AM. pE Q mxYEnAw rM ekAwM pApM ectH. 25qA dxH w A v] en gQnicil. ElvY teR dAsiey

AEyluM ebnYAmIM tilu yM atinA yi AEyjnt m}u v omic @ wi. averl A M misH p Angri yEhAvyew mi oEc. yi AEyli qlA BAgniM av v. giel yAdini yi AEylukA EpAluM vi. 2 yi AEyEgA ew EntAA m}uvM aview yAyi. eedvieR jnt yew epAsELni tew AnLi av . yD Emiy nAlulM BwA aviewy Ayi. 3 yi AEyjnt misHp yi o wiyi@e vivrM ebnYAmIeR EgAA aRiu. yi AEylukA pRu, Q ekAwM

yi

20

367
vip {een sMBvic@ evH {ELAw pRyk. 4atinA ekAlece OIy ew BAvH avErAw sMBvM pRu, av pRu, {AM qeR dAsi yM ebnYAmIeR Edze giebyA ngriEl v. { rAi aview k}ic@ i. 5 pE rAiyi giebyAyiel EntAA {A tAmsi vIieli. av vIw vLykyM qe ekAlAnA#hi kyM ecyHt. av qeR dAsiey blA/MgM ec@kyM av mri kyM ecyHt. 6atinA {AeneR dAsiey ekAuEpAyi kxN LAi. qiH yi AEyliel oAErA EgAiM o kxNM vItM ayc@ ekAw. n sVIkric pu EdzEH {A Q kxNLyc@ ekAw. yi AEyli ebnYAmI EgAA Q ekAwM pApM ecyHt tinAlANH {Anen ecyH t tH . 7EA ni yi AEylukAerlA vM pRyk; {eLA ecE etH niew tImAnM pRyk. 8anrM jn qlAvM omicH q}uE@. av omic @ pRu, ni M vIiEl EpAvukyil. ni oM aveR vIiEl 9 giebyAngri EpAvukyil. EnAw n ecEtH tANH+ av ErAewANH ecEet eedvni yM nmH nRuiRiyAM. 10yi A EyEgALiel oAErA Ru Epri niM p Eper vItM n etr ewuNM. qlA yirM Epri niM Ru Eper vItvuM etre wNM. ql A ptinAyirM Epri niM yirM EperyM. av eesnY i BN sADneLiNM. a n r M eesn YM e bn YAmI Edz giebyAngriEl EpAkNM. yi AEyjniw yi av ecyHt ekAwM pAtkinH eesnYM aver ziiNM. 11atinA giebyAngriel mu}uv yi AEylukAM owi. averl A M qA ecEet ti kmnsH k rAyi. 12yi A EyEgAA ebnYAmIEgAA H o sEzmyc@. sEzM tAyi + niLi cil ecyHt ekAwM

nYAyADipA 20+4-23

pApei qA ecAtH? 13 dxH w Aer giebyAngri niM {yc@ trik. aver vDiA { eekmARuk. yi A EyjntyiniM tiey n lAyHm ecNM. qA ebnYAmIeR EgAA tew buLAy m@ yi AEy lukA ayc dtAer gQnicil. 14ebnYAmIEgAA tew ng r viH giebyAngriEl EpAyi. yi AEyliel m@ EgAA ErAw yM ecAnAyi av giebyAyiEl EpAytH. 15ebnYA mIEgAA pARAyirM Bw Aer sMGwiic@. av yprI zIlnM EnwiyvrAyi. giebyA ngriniM prIzIlnM Enwiy q}uRu BwAM avAyi. 16wAM prizIlnM Enwiyv mAy q}uRu BwAM Ayi. av oAErAM BMgiyAyi etAli pEyAgiA k}iyvrAyi. o tlmwiyi EpAluM etAet kl@ ekAiA av k}iymAyi! 17ebnYAmI o}ieky ql A yi AEyEgAAM EcH nAlu lM BwAer sMGwiic@. Q nAlu lM EpM vAAyi. oAErA M prizIlnM Enwiy BwArAyi . 18yi AEylukA EbETngr iEl EpAyi. EbETlivc H av eedvEAw EcAdic@, EgAmANH ebnYAmIEgAe dYM miEtH? yEhAv mRupwi pRu, eyd yew EgAA dYM EpAke. 19piE BAti yi AEy jnt q}uE@. av giebyAngr inwH o pALyM Apic@. 20an rM yi AEyeesnYM ebnYA mieR eesnYe miA puR e@. giebyyi vc H ebnYA mIeesnYe miA s mAyi yi AEy eesnYM. 21an rM ebnYAmIeR eesnYM giebyA ngriniM puR v. ebnYA mIeR eesnYM ae yi yi AEylieR pIrAyirM Eper vDic@. 22-23yi AEyjnt yEhAvey smIpic@. syAM ver av kr

nYAyADipA 20+24-38

368
31yi

u. av yEhAvEyAw EcAdic@, ebnYAmIkAErAw {LiniyM yi EpAENA? av {ew buLANElA? yEhAv mRupwi pRu, EpAyi avetier yM ec@k. yi A EylukA prsHprM EA/Ahiic@. wH dYdivsEEpAel av vIuM yi EpAyi. 24anrM yi AEyEsn ebnYA mIEsnEyAww. atH yi eR rAM divsmAyi. 25ebnYA mIeR Esn rAM divsM yi AEy eesnYe miA giebyAng riniM v. aEA yi A Eyliel meA ptienAyirM BwA erwi ebnYAmIEgAA vDic@. yi AEyliel BwAerlAM pri zIlnM siicvrAyi. 26anrM yi AEyjnt m}uv EbETngriEl kyRiEAyi. aview av niliH yEhAv EyAw kru. av sYver pk m}uv pvsic @ . av eedvinH EhAmyAgM smADAn yAgM aic @ . 27 yi AEylu kA yEhAvEyAw o EcAdYM EcAdi c@. (aAlH eedvieR krA RieR epkM* EbETlilAyi. 28aview eedve <xic i puErAhit PIenhAsH yi. qelyAsArieR punAyi PIenhAsH . qelyAsA ahErA eR punAyi.) yi AEyjnt EcAdic@, ebnYAmIkA {ew buLANH . { vIuM av etier yM ecNEmA? aEtA { yM nii vyHNEmA? yEhAv mRupwi pRu, EpA. nAeL aver EtAl i A nieL {A shAyiAM. 29anrM yi AEyEsn gieb yAngri @M eREer oLii cii. 30mAM divsM yi AEy Esn giebyAngrientier y i puRe@. meEAel te av yi tARAyi.
krARieR epkM aTvA sAYepkM. p klnk q}utiyiri kllk k eA_ Q epki yi A Eyjnt sInAyi mmiyilAyi EA eedvM avErAewAmAyi q kANi kArYL@M eA_.

AEyEsney giebyyi EnriwA ebnYAmI Esn Ri v. yi AEyeesnYM piEAu vliykyM ebnYAmIeesnYM t eL oAwiA avdikyM ecyHt. aen ebnYAmIEsney ngr iniM vLer dEr ekAu EpAyi i. ebnYAmIEsn yi AEyEsn yiel eREer meEAel ekAlA wi. mEtALM yi AEy lukAer av vDic@. avri cil er vyli vc@M ciler v}ikLi vc@M av ekA. EbETliEl v}iyAyi oH. mEtH giebyyi ElM. 32ebnYAmIkA pRu, m eEAel n jyikyANH! yi AEylukA oAwiEAvukyAyi eviluM aetA Ayi. ebnYAmIkAer ngriniM der v}iyiElei kyAyi avew lYM. 33aen qlA vM dErEAwi. bA tAmA qeA lH av ni. tAM yi A EylukA giebyyH H pwiARH oLiciriAyi. av oLi lniM puR vH giebyey mic@. 34yi AEylieR prizI lnM lBic ptinAyirM BwA gieb yey mic @ . kn ymAyi . pE tH q BIkrAv yANH vrA EpAetH ebnYA mIEsn aRiil. 35yEhAv yi AEyjntey p EyAgicH ebnYAmIEsney EtAli c@. aH yi AEylukA p Ayiri oRu ebnYAmIBwAer vDic@. yprizIlnM EnwiyvrA yi averlAM. 36 atinA t prAjyeeH ebnYAmIkAH mn ilAyi. yi AEyEsn piEAH nIi. kArNM, atIit mNmAyi avew yDM. avewyA A giebyyi ptiyiriAyi . 37av giebyAngriEl tiyRi. av ngri vYApicH ql A veryM vAekAH vDic @ . 38EA yi AEylukA oLiEArALi keLeAeA ptiyi@. av o EtYk awyALmyyHNM. o vliy pukEmGM avANM.

369
39-41ebnYAmIEsn mtH yi A Ey BwAer ekA. ebnYAmIkA atinA n meEpAel vij yi q pRykyAyi. pE ngriniM vliy puk EmGM yrA wi. tiriuni ebnYAmIkA puk ku. ngrM m}uv tI piwic@. aEA yi A EyeesnYM oAwiEAkAet ni. av tiriu niH yM wi. ebnYAmIkA By. aEA t sMBvic vipien av aRi u. 42atinA ebnYAmIEsn yi A EyEsnyiniM oAwiEAyi. av mmiyiElEAwi. pE av yiniM rewAnA yil. ngrLiniM v yi A EylukA aver vDikyM ecyHt. 43 yi AEylukA ebnYAmI kAer vLH oAwiA wi. av ebnYAmIkAH vimM ekAwil. giebyAyH ki} Edz vcH av aver EtAlic@. 44 aen ebnYAmIEgAiel eeDrYzAli kM prizIlnM lBicvmAy ptien AyirM BwA ekAle@. 45ebnYAmIEsn piiriH m miyiElEAwi. riEAeR pAR q lE averi. pE yi A EyEsn v}ikLi vcH ebnYAmI EgAiel aAyirM BwAer vDi c@. av ebnYAmIkAer oAwiA wi. giEdAM q lM ver av er oAwic@. yi AEyEsn rAyirM ebnYAmIkAer wi aviewvc H vDic@. 46aH, ebnYAmIEsnyiel pAyirM Ep ekAle@. aver l AvM vAkekAH eeDrYmAyi EpArAwiyvrANH. 47 qA aRuRu ebnYAmIkA mmiyiEl oAwi EAyi. av riEAeR pAR q lei. nAlumAsM aview tAm sic@. 48yi AEylukA ebnYAmI kAew nAiEl tiriek EpAyi. av ec ngrLiluAyiv ereyAe vDic@. m]geLyM av vDic @ . ki ketAe av nziic@. t eceiy ng reLlAM av kic@.

nYAyADipA 20+39-21+9

ebnYAmIeR EgAAH BArYmAer Enw misHpyi vcH yi AEylukA o vAgHdAnM ecyHt. tAyi avew vAgH d AnM+ ebnYA mIeR EgAie o pux enyM vivAhM k}iA {ew puimAer { avdiil. 2yi AEylukA EbETngri El EpAyi. aviewyv eev ErM ver eedvsmi. avi ewyiH av Re nilviLic@. 3av eedvEAw pRu, yEhA Ev, nI yi AEylieR eedvmA. {eekAANH Q mhAvi p sMBvictH? yi AEyliel o EgAM lAtAkA qA kArNM? 4piEH atirAviel yi AEylu kA o yAgpIWM pNi. av yAgpIWi yEhAvyH EhAmyA gvuM smADAnbliyM aic @ . 5anrM yi AEylukA EcAdic@, view yEhAvyH mi nEAw EcrA vrA etiluM yi A EyEgAmEA? av o gQrvt rmAy vAgH d AnM ecyH t i@tinA lANH Q EcAdYM avyic t H . misH p A ngri m@ EgAA mAyi omic@ EcrAver vDiem Ayi avew vAgHdAnM. 6anrM yi AEyjntyHH t ew buLAy ebnYAmIEgA AErAw shtApM EtAi. av pRu, H yi AEyjntyi niM o EgAM oeiri. 7n yEhAvyH mi o ti jH { ecyH t . new puimAer ebnYAmIeR EgAAH vivAhM k}ic@ ekAwil qAyi tijH{. ebnYAmInYH BArYmAer ki@emH nmeen RiA nAM? 8aEA yi AEyjnt EcAdi c@, misHpyi yi AEyEgA Li tANH qAtH? n yEhA vyew mi omic@ Ec. o EgAM tIc y AyM qiyiil ! yAEbzH-gielyAdungri ni M mH yi AEylukAmAyi siciielH aEA av ku. 9erlAmH, erAeyil qRi yA yi AEylukA aver oAErA

21

nYAyADipA 21+10-25

370
ecyHti@H+ ebnYAmInH o BArYey ekAwv zpiev. 19nm eArAzyM EtA! zIElAvi yEhAvyew /vmANiEA. EbET ngri vwANH zIElA ngrM. EbETliniM EzEKmiEl pAtyew ki}M elEbAnAng ri etmANtH. 20atinA mA ebnYAmI EgAAErAw pRu, EpAyi miriEAkLi oLic i rik. 21zIElAviel ecRuArik n]M ecA Riv smyM pA irik. aEA miriEA iel oLilLiniM oAwk. niLiElAErAM zIElAviel oAErA yvtiey piwiwk. aver ebnYAmIeR EdzE ekAuvH vivAhM k}ik. 22yvtikew mAtA pitAELA sEhAdrAErA vH { ELAw prAtie@eviriAM. pE {, ebnYAmIkAErAw kANYM kA@k. av OIkeL vivAhM k}ic @ ekAe. av niew OIkeL ekAuEpAeyiluM ni ELAw yM ecyHtil. av OI keL ekAuEpAytinA ni vAgH d AnM lMGic i @mil . avH puimAer nkielAyi ni ew tijH { . ni ebnYAmI EgAAH puimAer ekAwil, av piwic@ ekAuEpAkyAyi ! atinA ni tijH{ lMGi ci@mil qH avErAw pRyAM. 23atinA ebnYAmI EgAA ecyHttH aenyAyi. yvti k n]M ecEv oAErA puxM avriElAErAer piwiwi. av yvtikeL ekAuEpAyi vivAhM k}ic @ . av tew nAiEl mwi. ebnYAmIEgAA l H vIuM ngr pNiykyM aview tAmsikyM ecyHt. 24an rM yi AEyjnt vIiEl mwi. av sVM miyiElM EgAiElM mwi. 25aAlH yi AEylukAH o rAjAvuAyiil. atinA oAErA M zrieyH avnv EtAi y ecyHt.

eryM qi EnAi. yAEbzH giel yAdiniH M vielv ke i. 10yi AEyjnt pIrAyirM BwAer yAEbzH - gielyAdiEl yc@. av BwAErAw pRu, yAEbzH - gielyAdiEl EpAyi aviewy OIkeLyM ikeLy mwM skleryM niew vA ekAH vDik. 11niLien ec NM! yAEbzH-gielyAdiel oAErA m xYenyM ni vDiNM. o pu xmAyi eelMgikbM Ayi qlA OIkeLyM vDiNM. qA mAyM Ev}HcyiEleiilA o OIeyyM vDitH. atinA BwA aeneyAe ecyH t . 12yAEbzH-gielyAdi nARH knYk mAeH pIrAyirM BwA kupiwic @ . BwA OIkeL zIElAviel pALyiEl ekAu v. knAEdzAyi zIElA. 13anrM yi AEylukA ebnYA mIEgAAH o sEzmyc @ . av ebnYAmI EgAAH smA DAnM vAgHdAnM ecyHt. riEAeR pAR q lAyi ebnYA mIeR k. 14atinA ebnYA mIeR EgAA yi AEyliEl mwiv. yAEbzH - gielyAdi t vDiA OIkeL yi AEy lukA ebnYAmIEgAA n ki. qA m}uv ebnYAmIEgA AM nkAM mAM OIkA yiil. 15yi AEylukAH ebnYAmI EgAAErAw shtApM EtAi. yEhAv aver yi AEyliel m@ jntyiniM Evepwiy ekAANtH. 16yi AEymA pR u, ebnYAmIEgAiel OI k vDie@. avEzxi ebnYAmIkAH nAM qviewniM BArYmAer keM? 17ebnYAmI EgAi avEzxivH wMbM nilniA ikA kNM. yi AEyliel o EgAM lA tAkAtiriA en EvNM! 18pE new puimAer ebnYAmI EgAAH vivAhM k}ic @ ekAw AM pil. n Q tijH{

eydyiel AmM pukAlH nYAyADipA Brici EA nAi hAri AmmAyi. qlIEmelH q EprAy orA eydyiel EbHEl ehM vi@. 2ayAM ayAew BArYyM ru puAM EmAvAbiel* ml EdzE EpAyi. qlIEmelieR BArYyew EprH enAevAmi qM ayA ew puAew Epk mhHElA qM kiElYA qM yi. av eydyiel EbH E lehmi lu qAH wMbiel aMg LAyi. wMbM mlEdzmAy EmAvAbuEdz ecH aview tAm sic@. 3nAk k}iEA enAevAmi yew BAvH qlIEmelH mric@. aen enAevAmiyM avew ru puAM Ezxic@. 4 puA EmAvA buEdz OIkeL vivAhM k}ic@. orALieR EprH oA, mEyA H. av EmAvAbuEdz p vxEALM tAmsic @ . 5 pie mhHElAM kiElYAM mric@. aen enAevAmi BAvuM puAM nxHw eH kyAyi. enAevAmi mAtE ] dzE mwu 6enAevAmi EmAvAbiel mlEdz AyiEA yEhAv teR jneL shAyictAyi av Ek@. yEhAv eydyiel jn BNM nki. aekAH enAevAmi EmAvAbH EdzniM mwiEArA niyic @ . avew puBArYmAM avELAewAM EpArA niyic @ . 7av tAmsici lniM eydAEdzE@ yA tiric@. 8enAevAmi avew puBArYmA ErAw pRu, niELAErAM niew mAt]BvniEl mwi
EmAvAbH yi AEyli ki} o rAjYM.

eAyH e A_k. ni qEAwM qeR mric @ EpAy puAErAwM vLer kNEyAewyANH epmARi ytH. aekAH yEhAvyM niELA w kN kAe. 9 ni vM oAErA BAAM nl B] B v nvuM lBie q {A yEhA vEyAw AiAM. enAevAmi av er Mbic@. av epAiru. 10aEA puBArYmA pRu, { aEyAewAH ayew kew awE mwA # hi. 11qA enAevAmi pRu, Ev, puimAEr ni niew BvnLiEl EpAk. ni qinH qEAewAM v? qni nieL shAyiAnAvil. ni BAArAkA niyM puA qniil. 12 ni niew Bvn LiEl mwiEAk. {A v]yAy tinA qniH o BAvH ni A kil. niyM vivAhM k}iAem {A ciicAluM qni nieL shAyiAnAvil . Q rAiyi te {A gBM DricH ru pu Aer svicAluM ni a shAymAkil. 13av AypUi yAver ni kAiriEi vM. ayM kAlM ni BA A Evi kAiritH qni d+KmA. {A EAe d+KityANH-yEhAv vzYi d+K qni ti @H! 14av vIuM epAiru. aEA oA enAevAmiey MbicH aviewniM EpAyi. pE H aveL ekiiwic H avELAewAM ti. 15enAevAmi pRu, EnA, nieR B]sEhAdrBArY avew jnewyM EdvAewyM aw

H 1+16-2+8

372
yiel EbHElehmi yvM ekAyH wu kAlH aview qi. H EbAvsien kA EbHElehmi DniknAy orA jIvic i . EbAvsH qAyi ayAew EprH . qlIEmel ieR wMbini enAevA miyew aw buvAyi EbAvsH. 2o divsM EmAvAbYOIyAy H enAevAmiEyAw pRu, {A vyliEl EpAyAElA q vicAri kyANH. qEAw eiluM dy EtAi DAnYM EzKriA qeyM iyAElA. 3e n A e v A m i pRu, nltH, epAyHeAZ mkEL. aen H vyliEl puR e@. av ekAyHkAew pii ecH qlIEmelieR wMb iel EbAvsieR BAgilu vyliniH av avEzxic DAnYM sMBric@EpA.* 4avsAnM, EbAvsH EbHEleh miniH vylieli. EbAvsH ayAew ekAyHkAer zMsic@. ayA pRu, yEhAv niELAw ew Ayirie! pNiA mRupwi pRu+ yEhAv aeyyM a#hie! 5EbAvsH ekAyH kAew Em EnAArEnAw EcAdic@, Q yvti tANH? 6ekAyH kAew EmEnAAr pRu, av EmAvAbu Edz niH enAevAmiEyAewAM v EmAvA bYyvtiyANH . 7ekAyHkAew piAel EpAyi DAnYM EzKric @ ekAe qH evien vH qEAw EcAdic @ . aen Q nimixM ver av EjAli ec@kyA yi. alEnrM mAEm av vIi vimic@Z. 8aEA EbAvsH iEnAw pRu, Ek mkEL, view tAm sicH qeR vyliel DAnYM EzK

E@ mwiEAyi. aekAH nIyM aEpAel ec@k. 16pE H pRu, aey vi@ EpAkA qe nibitH ! qeR jnew awE EpAkA M qe nibitH. {A a yew ew v. nI qview EpA EvA aview {AM vM. nI R uiwH {AM RuM. nieR jnM qeRyM jnM yiriM. nieR eedvM qeRyM eedvM yiriM. 17nI mritH qviewEyA aview {AM mriM. nie sMsHkri etviewEyA aview {AM sMsHk riewM. qeR Q FniyM {A pAlicieli yEhAv qe ziie. mrNM mAEm ne Ev piri.* mwivrvH tEAewAM vrA vLer #hi qH enAevAmi mnilAyi. pie av tiA EpAyil . 19enAevAmiyM M EbH E lehmi qMver yA ecyH. ruOIkM EbHEleh mi qiyEA aver kH aviwe jnM LkimRiu. av c i pRu, tH enAevAmi yEl? 20pE enAevAmi* jnELAw pRu, qe enAevAmi q viLi tH, mARA* q viLi, kArNM svznAy eedvM qeR jIvitM vLer d+KkrmAi. 21 {A view niM EpAEA qniH ql A M Ayi. pE yEhAv omilA vLAi qe tiriek ekAuv. svznAy eedvM qni d+KM t, pie qinANH qe enAevAmi q viLitH? 22en enAevAmiyM avew puBArY H q EmAvAbY OIyM EmAvAbuEdziniM mw iv. Q ru OIkM eyd
18H

q e R Q . . . E v p i r i mrNM ne Evpiricieli yEhAv EtA til @REmA qe ziie qM. enAevAmi sEAxM qEA sM qEA aM. mARA kyH p H qEA vYsnM qEA aM.

avEzxic ... sMBric@ EpA viLevw iniwyi xiAr Rc@ DAnYM vyli luEpiNem niymmH. pAve v epRuieyw BiAnANitH. ElvY. 19+9; 23+22.

373
ric @ ekAZ. meArAew vyli EpAEk vzYM ninil. qeR dAsikew piAel nik. 9av vyli EpAEvA avew piAel nIyM EpAk. nie zlYM ecetH {A yvA AErAw pRi@H. nin dAhi kyAeNi yvAA evM wiApEyAgi pAi niH ninM evM wiAM. 10aEA H ayAew mi drpUv M nmsH k ric @ . av EbAvsiEnAw pRu, {A anY EdzAriyAyi@M aH qe i kyM qEAw kN kANikyM ec@ti qniH atH-tM EtA . 11EbAvsH rM pRu, nI nieR B]mAtAvAy enAevAmi ecyH t ql A shAyeLRic @ M qniRiyAM. nieR BAvH mric@ k}ii@M nI aveL shAyic @ qM qniRiyAM. nI nieR a EnyM aEyyM jEdzeEAluM EpicANH Q Edz viri tH qM qniRiyAM. Q Edze eryM ninRiyil. qi@M nI enAevAmiEyAewAM view v. 12nieR sdHvikH yEhAv nin tiPlM tM. yi AEy lieR eedvM ninH pUtiPlM tM. nI ryH Evi qiyi ritH aveR awANH. av nie sMriM. 13aEA H pRu, EBA aH qEAw vLeryDikM kN kANi. {A evRuM o dAsi yANH. ayew sVM dAsimAri ov lY EpAluml {A. pE aH qEAw kANYEAew sMsArikyM sAVniikyM ecyH. 14BN smyH EbAvsH av ELAw pRu, view v {ew aM k}i. nieR aM {ew viAgiriyi mk. aEA av ekAyH kAew aw . EbAvsH av vRu DAnYM ekAw. H mtiyA EvALM BicH Rcu micM vc@. 15av aviewniM q}uEH EjAli ecA puRe@.

H 2+9-21

aEA EbAvsH teR EjAliA ErAw pRu, av kkiw yiluM DAnYM epRue. aveL twy tH. 16avew EjAli qmAA DAnYieR tl te av Ayi @ ekAwEk. av DAnYvuM epRue. niH qH avELAw pRytH.

enAevAmi EbAvsienRic@ Ek 17sYyAEvALM H vyli pNi ecyH. pie av vyHEA liniH DAnY Evtiriec w. kEdzM arR yvM Ayi . 18H aM qwekAH av ew B]mAtAvien kANiA ngr iEl EpAyi. av mic M vc i c B NvuM B] m AtA vi ekAw. 19avew B] m AtAvH avELAw EcAdic @ , qviewniANH yM DAnYM nI EzKrictH? qviewyANH nI EjAli ecyHttH? nie ic mxY a#hiewe! aEA H ew ewyA tA EjAli ecyHttH qH avELAw pRu. av pRu, {A EbAvsH q Ep orAew ew yANH EjAli ecyHttH. enAevAmi teR puBArYEyAw pRu, yEhAv ayAeL a#hi e! mricvewyM jIviciriv ewyM En av dy kANi . 20vIuM enAevAmi avew puBArYEyAw pRu, EbAvsH new sMrkri* orALANH . EbAvsH new aw buLi orALANH. 21aEA H pRu, EbAvsH qEAw pRi@H tiric@ecH aviewe EjAli ecA. ekAyH k}iyEvALM ayAew EjAliAewywH {A EjAli ecyHekAA EbAvsH qEAw pRu.
sMrk mricyAL@ew wMbei EtYk tAlrYm orAeL sUcii. ayA dri wMbAMgeL vil nki aver awimNiyi niM EmAciiA RuH.

H 2+22-3+16

374
av pRu, {A ayew dAsiyAy ANH. ayew putH qeREm viri. aA qeR rk. 10aEA EbAvsH pRu, yEhAv nie a#hie mkEL. nI qEAw vLer kN kANi ciri. nI enAevAmiEyAw dYM kANic kNEyA aDikM kN qEAw EA kANic i ri. ninH vivAhM k}iA DnikEnA dirEnA y o yvAvien EvN emi tirAmAyi. pE nI a ecyHtil. 11qeR mkeL, nI EpwiE. nI pRyetlAM {A ec@M. nieR pNilu qlAv M aRiyAM nI o nl OIyA eNH. 12{A nieR aw bu vAeNM stYmANH. qA qe A aw meA bu view yH . 13Q rAi view k}iyk. ayAH nie shAyiAnAEmA qH nm rAviel kANAM. ayA nie shAyiA tImAnic A ateyANH nltH. ayA nie shAyivA vistikyAeN i jIvi yEhAvyAeN, {A vA t, {A nie vivAhM k}ikyM qlIEmelieR vsH ninAyi vilyH vAukyM ec@M. aekAH BAtM ver vi ew kiw ekA_k. 14aen H BAtM ver EbAv sieR kA kiw. BAti AyiEAe, k prsHprM tiricRiyA k}iyti mE te av N. EbAvsH avELAw pRu, nI k}i rAi qeR aw vtH nm rhsYmAyi vyHAM. 15EbAv sH w, nieR Emli view ekAuvH niv piwi. aEA H avew Emli niv piwikyM EbAvsH kEdzM o pR DAnYM avew B]mAtA vAy enAevAmiH sAnmAyi ekAw kyM ecyH. EbAvsH atH epAti u eki avew mli vc@ekA w. piIwH ayA pNiEl EpAyi. 16H avew B] m AtAvAy enAevAmiyew BvniEl EpAyi.

22aEA enAevAmi puBArYyAy iEnAw pRu, ayAew dAsi mAew ew EjAli ec@tH nl tANH. m@ vylukLilAeNi LAeriluM nie zlYM ec@M. 23aen H EbAvsieR dAsi mAew ew EjAli ecyH . yv ieR ekAyH kAlM k}iy ver DAnYM EzKric@. EgAtieR ekAyH kAlvuM k}iyver av aview EjAli ecyH. H avew B] m AtAvieReyAM jIvitM w.

emtiLM aEA B]mAtAvAy enAevA mi iEnAw pRu, mkEL, {A ninEvi o BAvi enyM o nl BvnvuM aEnVxie. atH nin nEy v. 2EbAvsH zriyAy ovnAyiriM. EbAvsH new aw buvuM NH. nI ayAew dAsimAew ewyANH EjAli ec@tH. rAi ayA emtiLi AM. 3 EpAyi LicH vOM Drik. o nl vOM Dric H emtiLiEl EpAk. EbAvsieR aA}M k}iyEvALM ayA nie kANtH . 4 aA} i EzxM ayA vimiA EpAM. ayA qviewyANH kiw A EpAetH ik. avi ew EpAyi ayAew kAliel putH epAk. atiEzxM aview EbAv siEnAewAM kiwk. nI q ecNemH ayA pRutM. 5aEA H pRu, a pREpAel {A ecAM. 6akArM H emtiLiEl EpAyi. avew B]mAtAvH pR EpAeleyl A M av ecyH . 7tIM wiyM k}iEA EbAv si t]pHtiyAyi. EbAvsH yvn yew ariki EpAyi kiw. aEA H nizbHdyAyi ecH ayAew kAliel putH mAi. H ayAew kAlinw kiw. 8pAtirAvAyEA EbAvsH R iniH N. o OI teR pAdinw kiw kH ayA atH-te@. 9 EbAvsH EcAdi c@, nI rANH?

375
enAevAmi vAti v EcAdic@, rANview? H Bvnink kyRi, EbAvsH av Evi ecyH t etl A M enAevAmiEyAw pR u. 17 av pRu, EbAvsH Q yvM qeR ki ttH a yH e A sAnmAyiANH . {A evRuM kEAew vIiEl EpAk qH EbAvsH qEAw pRu. 18enAevAmi pRu, mkEL, sMg tikeLenyAemH aRiyMver nI mEyAew kAirik. tA ec@ Q kArYM tIl A et EbAvsH vimikyil. Q divsM avsAniti mH sMgti qAyi qH nmRiyA p@M.

H 3+17-4+12

EbAvsuM buvuM ngrvAti jnM wyiw E@ EbAvsH EpAyi. EbAvsH mu sUciic bu kw EpAver ayA aview . EbAvsH ayAELAw pRu, view vH ri sHEnhitA! 2EbAvsH eR sAikeLyM viLic @ i. EbAvsH viLic @ iytH pNiel mAri p Eper yi. ayA avErAw pRu, view ri! av aview . 3aEA EbAvsH buvi EnAw pRu, enAevAmi EmAvAbu EdzniH mwi vi@H. av new buvAy qlIEmelieR vk mi vikyANH. 4viwe jnewyM qeR jniel m AewyM mi vcH tu nie aRiyiNemH {A tImAnic@. nI atH vIewei vIew k! nI vIewA Eziiel i qEAw pRyk. qniRiyAM, nI k}iA mi vIewE awyA {AnANH . nI mi vilyH vAuiel i {A vAAM. 5EbAvsH vIuM pRu, enAevA miyiniH mi vAukyA eNi mricveR BArYyAy H q viDvyAy EmAvAbYsHIey nin BArYyAyi lBiM. inH o iyAEA mi i

lBiM. aen mi mricyAew wMbi te nilniM. 6bu rM pRu, qniH lM vIewAnAvil. lM qERtAmAyiriAM. pE atH vilyH vAAenniAvil. {A a ecyHtA qniH qeR sVM mi nxHwewM. atinA nI mi vAuk. 7(p}ykAlH yi AEy li orAcArM Ayi. k mi vAukEyA vIewkEyA ec@EA, orA teR ecH Qri mEyAH ekAwNM. tAyi avew yviyi etLivH.) 8aekAH bu pRu, vsH vilyH vAU. ayA teR ecri EbAvsi nki. 9aEA EbAvsH aview wiyi mAErAwM melAvErAwmAyi pRu, enAevAmiyew kiniH, qlIEmelH , kiElYA, mhH E lA qivetlAM {A vAA EpA qtinH ni sAik LA. 10ien BArYyAyM {A vAu. mricyAew sVH ayA ew wMbi te nilni ti EviyANH {A en ec@tH . Q wpAwilUew mric veR EprH ayAew wMbi niM EdziniM a@EpAku kyil. niLANH tienlAM sAi k. 11aen ngrvAti Ayi qlA jnM mAM atinH sAikLAyi. av pRu, yEhAv nieR BvniEl v Q OIey, yi AEy lieR BvnM niic RAEhli enyM ElyEyyM EpAel e. nI qAyi EmDA ziyvM EbH E leh mi zsH t M yi Bvi e! tAmA eydyew pu EPersinH jM nki. aen aveR wMbM mhrmA kyM ecyH . aEpAel te ilUew yEhAv nin M aEnkM sAneL n ke. aen nieR wM bvuM mhrmAke.

12

H 4+13-22

376
pRu, Q H enAevAmiH Evi piRtANH. ayArik oAEbdH qH avnH Epri@. yiA yiyew pitAvAyi oAEbdH . dAvIdieR pitAvAyi yiAyi. M EbAvsieR wMbvuM wMbcriM tANH+
18ePersieR

13aen EbAvsH ien vivA hM k}ic@. yEhAv av gBM nkyM o puen ekAwkyM ecyH. 14 aEA pNiel OI k enAevAmiEyAw pRu,

15

ninH Q ien t yEhAv vA}HevnA. v yi AEyli si nAM. Q H ninH vIuM jIvitM tM! vAkYi nie <xiM. nieR puBArYyA NEl A ven svic t H . av nin EviyANH Q iey svic t H . av nie sHEnhi. }u pu AerA v ninH myANH.

19

20

21

16enAevAmi ien teR kr Li qwkyM aveR r vAditVM ewkyM ecyH. 17ay A avnH Epri@. OIk

22

EPersH ehE AeR pitAvA yi. ehE A rAmieR pitAvAyi . rAM aInAdAbieR pitAvAyi. aInAdAbH nhEzAeR pitA vAyi. nhEzA s EmAeR pitAvAyi. sEmA EbAvsieR pitA vAyi. EbAvsH oAEb dieR pitAvAyi. oAEbdH yiAyiyew pitAvA yi. yiAyi dAvIdieR pitAvAyi.

1 zmEv

qAnyM wMbvuM zIElAvi rADn nw qyImiel iEdzH rAm yini qAnA qeArA jIvici. sUPH wMbArnAyi qAnA. eyErAhAmieR pu nAyi av. qlIvieR pu nAyi eyErAhAM. qlI EtA vieR pu. qyIMEgAiel sUPieR punAyi EtA. 2qAnyHH ru BArYmAAyi . o BArYyew EprH hA qM mE BArYyew EprH epniA q mAyi. epniyH ikAyi . hyH ikAyiil. 3qlAvxvuM qAnA teR p NmAy rAmyiniM zIElAviEl EpAM. aviewyAyi qAnA svznAy yEhAvey rADi c i M av blikLic i M. zIElAvilAyi ehAPHni yM PIenhAsuM yEhAvyew puErA hitArAyi Esvic i tH . li yew puArAyi ehAPHniyM PIenhAsuM. 4qAnA bliyi cEAe}Ae BNieR o vItM av teR piyAy epniyHM nkiyi. epniyew ik M av atieR p nki yi. 5 hyHM o lYpH q AnA nkiyi. hyHu ik AkA yEhAv a#hiciel iEAluM qAnA aen ecyHt. tA yTAi sHEnhi c BArY hA yi qtANH av aen ec@vA kArNM. epniA hey EkApii 6epniA ql A yH E A}uM hey vlAet EkApiikyM mxii kyM ecyHt. hyH ik AkAekAANH epniA a en ecyHtitH. 7qlA vxvuM

aen te sMBvic @ . av zIElAvi yEhAvyew lyi EpAEAe}Ae hA mxii . o divsM qAnA bliy ikyAyi. hA vYsni kyM kryA wukyM ecyHt. hA oM k}iAyiil . 8avew BAvAy qAnA av ELAw pRu, hA, nIeyinANH krytH? nIeyAeNAM k}iA tH? nIeyinANi d+KitH? nin nieR BAvAy {A El A . p mELA EBdmA {Aen nI kk. hyew An wikyM ecyHtti EzxM hA q}uE@ Ai A EpAyi. yEhAvyew vi mirieR* kvAwinrikilAyi puErAhitnAy li riAyi . 10 hA vLer d+KityAyi. yEhAvEyAw AiEv av vlAet kru. 11av eedvinH o Enc En. av pRu, svznAy yEhAEv, {Aen d+KityAeN kAluM. qe mR Et. aH qnieA puen tA {Anven nin smi AM. av o nAsItArnA yiriM. av vIEA mdYEmA k}i il. M aveR tlmwi oriluM ev@kymil.* 12hA vLer EnrM yEhAvEyAw Aic@. hA Aic@ekAi
9tikyM

vimirM jn yEhAvey rADi A EpAyi zIElAviel viwAr emEA av viwArM Apici vizAlEdzemEA tinM vrAM. M ... evukymil eedvi viEzx v AgH d An E nivrAy i nAsIt. av avew mwi mRi kEyA miri BikEyA vIu wi kEyA ecyHtiil. sMKYA. 6+5 kAk.

1 zmEv 1+13-2+1

378
{A yEhAvyH smiM. av o nAsI* yiIM. av zIElAvie k}iyM. 23h yew BAvAy qAnA avELAw pRu, ne nin EtA EpAel ec@k. i mlwi mARuM ver nI vIi tAmsik. yEhAv aveR vA* pAlimARAke. atinA hA teR pueR mlwi mARuMver aven pricric@ ekAH vIi ti. zmEvlien hA zIElAviEl ekAuEpA 24iyew mlwi mARiyEA hA aven zIElAviel yEhAv yew BvniEl ekAuEpAyi. m vyAy o kAL, ptH pQH mAvH , o i vIH qivyM av ew ekAuEpAyi. 25av yEhAvyew sviDi El EpAyi. qAnA ptivu EpAel kALey ekAH yEhAvyHH bliyic@. anrM hA, i ey liyew kiEllic@. 26hA liEyAw pRu, qEAw mi EBA. ayew awuiH yEhA vEyAw Aic aEt OIyANH {A. {A pRy EnrAeNH {A stYM ec@. 27 {A Q iEvi AikyM yEhA v qeR AnEyAw tikri kyM ecyHt. yEhAv qniH Q iey nki. 28{AniEA Q i ey yEhAvyH nkyM ec@ . av jIvitkAlM m}uv yEhA vey <xiM. anrM hA iey aview viiu EpAvukyM yEhAvey rA DikyM ecyHt. hA ni pRy hA pRu, qeR XdyM yEhAvyi sxH w mAyi! qeR zi eedvi vic i ri!

riEv li avew ukLi ikyAyi. 13hA avew XdyM ekAu AikyAyi. avew uk cliAyi eviluM av zbHdM puRew vicil. atinA hA wiciriA emH li kti. 14li hEyAw pRu, nI opAwH wiciri! vIH EpiA kAlmAyi. 15hA mRupwi pRu, EBA {A vIEA mdYEmA wiciil. mn Aek kliyvLA {A. yEhA vEyAwH {A qeR d+K pRyk yAyi. 16{A o cI OIyA eN ktAtiri. qniH o@vLer zHnekAuM {A d+Kit yAyekAumANH yM dIG EnrM {A AictH. 17li mRupwi pRu, smADAn i EpAk. yi AEylieR eedvM nI vzYeetAe nin nke. 18hA pRu, aH qi sxH w nAeNH {A k. anrM hA aviewniM EpAyi hArM k}ic@. piIwH avH d+K mAyil. 19piEH atirAviel qAn yew wMbM NeNI@. av yEhAvey rADikyM rAmyiel vstiyiEl mwukyM ecyHt.

zmEvlieR jnnM qAnA teR BArYyAy h ymAyi eelMgikbiElew kyM yEhAv hey oAikyM ecyH t . 20pie vxM smy EAew hA gBvtiyAvukyM o puen svikyM ecyH t . hA punH zmEv q Epri@. av pRu, aven {A yEhA vEyAw EcAdic@ vAiytinA zm Ev qANv EprH. 21 vxM bliyM Enc y M eedviniA qAnA zIElAviEl EpAyi. av teR wMbeyM ew ekAuEpAyi. 22pE hA EpAyil. av qA nEyAw pRu, iyew mlwi mARuEA aven {A zIElAviEl ekAuEpAkAM. anrM aven

nAsI eedvi viEzxEnc k Env. Evtirik qm qAyvAi niAytH. vAH li hyH nkiy a#h eLyAyiriAM qAnA view prAmzi tH. vcnM 17.

379
{AeneR z@eL prihsi .* nieR ryi {AEneR sEAxi! yEhAveyEAel meA vi eedvmil. nIylAet eedv mil! new eedveEAel meA pARyil. vIiL wrtH! ahAr vAk pRytH ! kArNM, yEhAvyAy eedvM qlAM aRi y, eedvM jneL nyi kyM viDikyM ec@. zrAy BwAew vil@keLA wiy! db l zrAvu kyM ec@! sm]mAyi BNmAyi v BNinAyi EA pNieywNM. qA viz iviEA ti ekA}u AM! ikAkAv }u svi! qA opAwH ikv d+KM. qe A avH m nxH w mA . yEhAv mxYer mriAniwyA , av aver jIviA miwyA. mxYer yEhAv pAtALilAkyM aview niH yiikyM ec@. yEhAv ciler drirA ciler DnikmA. ciler yEhAv tA}H . ciler av y. yEhAv drier epAwiyi niy. avew d+K Lv drIkri. yEhAv dri er DAnikLA. aver av rAjmArAErAewAM . vizixHwAtiTikew lH aver . yEhAv ElAke m}uv s]xHwic@! ElAkM m}uv av ERtA! teR vier yEhAv sMr i. avH vI}HcvrAet av pAli. pE dxHw A nziiewM. av iEl ptiM. avew zi aver vijyiiil.
10

1 zmEv 2+2-16
aveR z@eL yEhAv nzii. avetier atYutnAy eedvM sV i wim}uM. vidr Edz LiEAluM yEhAv nYAyviDi nwM. teR rAjAvinH av zi nM. teR vi rAjAvien av znAM.

11qAnyM wMbvuM rAmyi lu teR vstiyiEl EpAyi. i zIElAvi tAmsicH puErAhit nAy liyew kI}i yEhAvey <xic@.

liyew dxw H rAy puA puA dxH w rAyi . av yEhAvey vkvcil. 13puErAhitA jnELAewen epmARNemeAM av kArYmA iyil . puErAhit jnELAw ecEtH tANH+ oAErA tvNyM orA o bli aiEA puErA hit mAMsM o kliel tiL yH eviliwM. anrM puErAhiteR B]tY m mny o mewNM. 14anrM puErA hiteR B]tY m_pEyAgicH kli niEA pAi niEA Rc@ mAMsM ieywNM. m_ekAu B]tY ieyw mAMsEm puErAhitnhmAyi@Z. zIElAvi bliyiA v skl yi AEylukAErAwM puErAhi t aenyA ecEtH. 15qA liyew puA a enyl ecyHttH. ekA}uH yAgpIW i EhAmiti mute puErAhiteR B]tY v}ipAwH ai A vvew awE ecl@M. puErAhiteR dAs pRyM, puErA hit epAriA Rc @ mAMsM trik. pu}uiy mAMsM niLi niM puErAhit sVIkriil . 16bliyiv en pRyAM, dYM ekA}uH dhiik.* qiH nin Ev qwAM. aeny AyA puErAhiteR dAs
12liyew

{AeneR ... prihsi qeR vAyH qeR z@L@ew En R mli yiri qM.

ekA}uH dhiik m]gieR Q BAgM eedvi mAmtANH. puErAhitA ekA}uH yAgpIWi vcH eedvinH EhAmiNM.

1 zmEv 2+17-33

380
pE liyew puA liey vkvyHA Aiyil. atinA yEhAv liyew puAer vDi A niyic@. 26zmEv vL. av eedv eyM jneLyM sEAxiic@. liyew wMbeiy Byr vcnM 27o eedvpux liey smI pic@ pRu, yEhAv ArY pRy, nieR pUvikA PR EvAeR wMbieR awimkLAyi . qA {A aEA nieR pUvikA tYe@. 28nieR EgAe {A yi AEyliel melA EgAiwyiniM etr ew. nieR EgAe {A qeR puErAhitArAkA etre w. qeR yAgpIWi bli nwA {Anver etrewu. DUp kiAM EPAd Dri AM {Anver etrew. yi AEyjnt qnii bliyew mAMsM nieR EgAA {A avkAzmAyi nkyM ecyHt. 29 atinA nIeyekAH blikeLyM v}ipAwkeLyM d riil ? nI nieR puAer qeALDikM mAnic@. yi AEy jnt qni ekAuv mAMsi el nl BAg ekAH nI ekA}u. 30nieR pitAvieR wMbA qAlEM puErAhitArAyi aven <xiNemH yi AEy lieR eedvmA yEhAv R pRi. qAliEA yEhAv en pRy, aetAriluM sAYml ! qe mAniver {AM mAniM. pE qe mAni Av ni lBiM. 31nieR pigAmikeL m}uv {A nzi i smymwiri. nieR kwMbiel M vAkYM ver jIviciriil. 32yi AEyli n kAemiluM Bvni drit A nI kAM. nieR wMb iel M v]ArAkA jIviciri il. 33qeR yAgpIWi <x nwA {A ri orAA yiriM. av vLer v]nAMver jIviM. aveR kA}Hc nxHwew

en pRyM, Ev, qniiEA mAMsM trik. nI tieli, {Ani piwic @ vAuM! 17 aen t yEhAvyH v}ipAwien dri ielH ehAPHniyM PIenhAsuM kANic @ . atH yEhAvyH e tier y vLer ekAwiy pApmAyi! 18qA zmEv yEhAvey <xic@. EPAd* Dric bAl nAy zmEv o shAyi yi. 19qlA vxvuM zmEvlieR a avnH o ecRiy ai ieA uv. teR BAviEnAewAM zIElAvi bliyiA vxM EtARuM EpAEA av a ekAuv. 20li qAneyyM aveR BArYeyyM a#hiM. li pRyM, yEhAv ninH hyilUew i keL nke. hA AicEA yEhAv av nkiy i pkrmAyiriM Q m. qAnyM hyM vIiEl EpAkyM 21yEhAv hEyAwH dy kA@kyM ecyHt. av m pu AM ru puimAM piR. zmEv yEhAvyH smIpM vLkyM ecyHt. puAer niyiA li k}iyil 22li vLer v]nAyi. zIElAvi el qlA yi AEylukAErAwM teR puA ec@tH li Ek@. sELnwArieR kvAwi <x nw OIkELAewAH av zyi kArYvuM li aRi u. 23li teR puAErAw pRu, ni ecyHt tikeLi view yv qEAw pRu, nieLi nANH Q tik ec@tH? 24mEL rM cIArY ectH . yEhAvyewyAk nieLi dxic@ pRy. 25ov meAven tier pApM ecyHtA eedvM aven shAyiM. pE yEhAvyHe tier pApM ecyHtA H aven shAyiA k}iyM?
EPAdH tAenA puErAhitEnA puErAhi teR shAyiEyA eN kANiA ov Dri AyM.

381
kyM ziyilAtAkyM ec@ ver av jIviM. nieR pigA mikeLlAM vAekAH ekAlewM. 34ArY yTAYmAemtinH {A awyAL kANiM. nieR rupuArAy ehAPHniyM PIen hAsuM oEr divsM mriM. 35{A qni vizVsHtnAeyA puErAhi ten etrewM. Q puErAhit qe ecvieA_kyM asri kyM ec@M. Q puErAhiteR wM be {A zmAM. aven EA}uM qeR etrewe rAjA vieR* mi <x nwM. 36aEA nieR wMbi av Ezxiv Q puErAhiteR mi nmsHkriM. av alM pN iEnA o kxNM aiEnA Evi rM. av pRyM, qni tiA BNM EnwtinAyi qni eA puErAhiteR pNi tAluM. eedvM zmEvlien viLi bAlnAy zmEv liyew kI}i yEhAvey Esvic@. aA lH yEhAv jnELAw Enriu sMsAritH virLmAyi. dz nM apUvmAyi. 2liyew kk db l eH tAH amAyi. o rAiyi av kiwyi kiw. 3zmEv yEhAvyew vimiriel kiw yilANH kiwtH . eedvieR viepkM* ekiwilAyi . yEhAvyew viLH aEA}uM kiyi. 4yEhAv zmEvlien viLic@. zmEv viLi Ek@, {Ani viewyH. 5li te viLikyA eNAyi zmEv ktiytH . ati nA zmEv liyew awH oAwieyi. zmEv pRu, {Ani tA viewyH, aH qe viLi cElA. pE li pRu, {A nie viLicil. EpAyi kiwH.
6yEhAv

1 zmEv 2+39-3+15

e t r e w e r A j A v H aBixi qM. e e d v i e R v i e p k M krARieR epkM. pkl n k q}utiyiri kllkk eA_ Q epki yi AEyjnt sInAyimmiyilAyi EA eedvM avErAewAmAyi q kANi kArYL@M eA_.

zmEv kiwyiEl mwi. vIuM viLic@ zmEvEl! zmEv vIuM liyew awE ec. zmEv pRu, {Aniview yH, aH qe viLicElA. li pRu, {A nie viLi cil, EpAyi kiwH. 7zmEv averyM yEhAvey aRiiilAyi. yEhAv a ver avEnAw EnriH sMsArici@ Ayiil.* 8yEhAv zmEvlien mAM tv NyM viLic@. zmEv vIuM q}u EH liyew awE ec. zmEv pRu, {AniviewyH, aH qe viLicElA. yEhAv bAlen viLikyAeN H aEA li mnilAyi.9 li avEnAw pRu, EpAyi kiwH. niyM av nie viLi kyA eNi, yEhAEv, ayew dAs nAy {A iH q pRyk. atinA zmEv kiwA EpAyi. 10yEhAv aview v ni. meEAel te av ecyHt. av viLic@, zmEvEl, zmEvEl! zmEv pRu, pRy, a yew dAsnAy {A iH. 11yEhAv zmEvliEnAw pRu, yi AEyli {A cil kArY ecA EpAvukyANH. aEti Ek v nwuM. 12liEyAwM av eR kwMbEAwM ec@em KYA pic kArY {A ec@M. qlAM {A dYM mt avsAnM ver ec@M. 13liyew wMbe qe EmAyi ziiemH {A av EnAw pRi@H . kArNM teR puA pRyM vi M eedvvimAeNH li RiyAM. aver niyiti li prAjyewkyM ecyHt. 14atinA lANH v}ipAEwA bliEyA ekAH liyew wbieR pAp oriluM lAtAewielH {A zpTM ecyHttH. 15BAtmAMver zmEv kiw yi kiw. av Enre q}uEH
y E h A v . . . s M s A r i c i @ A y i i l yEhAvyew vcnM ver av evLiewieAweiil qM.

1 zmEv 3+16-4+12

382
RieR epkM zIElAviniM ekAuvrAM. aen yi eedvM nEAewAmAM. av ne z@LiniM riM. 4atinA av ciler zIElAvi Elyc@. svznAy yEhAv yew krARieR epkM av mwi eAuv. epkieR mkLi ekbumAlAKmAH . yEhAvyiri siMhAsnM EpAelyAyi av. liyew ru puArAy ehAPH n iyM PIenhAsuM epk EAewAM v. 5yEhAvyew krARieR epkM pALyiEl vEA yi AEy lukA c i ahsic @ . ahAsi mi viRc@. 6yi A EylieR ahAsM ePlisH t Y Ek@. av EcAdic@. qAy pALy i jn mAM /AhBrit rAkA kArNemANH? yEhAvyew viepkM yi A EylieR pALyiEl ekAuvr e@evH ePlisHtY mnilAi. 7ePlisH t Y By. ePlisH t Y pRu, eedvM avew pALyi eliyiri! n }ilA yiri. meAriluM eny Ayiil! 8 nLiEA vYAlrANH. Q znAy eedviniH ne riA k}iyM? QjipHt kA mhAmAriyM pkcvYADikM nkiy aEt eedvM teyANi vM. 9 ePlisHtYEr, eeDrYzAlikLA yirik! mxYerEAel EpArAwk! mH qAy new awimkLAyi . atinA eLEAel yM ec@k. aeli ni av ew awimkLAM! 10atinA ePlisHtY kWinmAyi yM ecyHtH yi AEylien EtAli c @ . oAErA yi AEyBwM teR wAriEl oAwiEAyi. yi AEy lukA aetA kn prAjymAyi . mtinAyirM yi AEyBwA ekAl e @. 11ePlisH t Y eedv ieR viepkM qwkyM liyew rH puArAy ehAPHni eyyM PIenhAsienyM vDi kyM ecyHt. 12aH yrMgniM ebnYA mIEgAArnAy orA oAwiEAyi.

yEhAvyew lyieR vAti R. dznei liEyAw pR yA zmEvli BymAyi. 16qA li zmEvlien viLi c@, zmEvEl, qeR mkEn! zm Ev viLi Ek@ qA EBA. 17li EcAdic@, yEhAv niEAwH qANu pRtH? qi ni mRc@ vyHtH. eedvM nin t sEzi niH nI qeiluM mRc@ vcA eedvM nie ziiM. 18atinA zmEv liEyAwH qlAM pRu. av liyi niH oM mRc @ vc i l . li pRu, av yEhAvyA. zrieyH av EtAtH av ece. 19zmEvlieR vLcyi yEhAv avEnAewAmAyi. zmEvli eR o sEzvuM etAeN vrA yEhAv wyAiyil. 20aEA dA mt Eb-Ezb very qlA yi AEylukAM zm Ev yTAi yEhAvyew vAcknAeNRiu. 21 yEhAv wM zIElAvi zmEvlinH tY e@. yEhAvyew vcnmAyi yEhAv zmEvli te evLiew ieAw. zmEvlieniy vAk yi AEylielAwM pr. li vEyAv]nAyi. aveR puA yEhAvyew mi tik ec@ w.

ePlist H Y yi AEylukAer EtAli aAlH ePlisHtY yi AEy lumAyi yi sMGwic@. yi A EylukA ePlisHtYErAwH yini Ri. yi AEylukA ebEnsri tew pALyM Apic@. aEPi lAyi ePlisH t Yew pALyM. 2ePlisHtY yi AEylien mi A tARAyi. yM wi. ePlisH t Y yi AEylukAer EtAl i c @ . yi AEyEsnyiel nAlAyirEALM BwAer vDic @ . 3yi AEyBwA tew pALy i mwieyi. yi AEyliel mA EcAdic@, neL EtAliA yEhAv qinANH ePlisH t Yer avdict? H nmH yEhAvyew krA

383
teR d+KM kANiA av teR vO vlic@ kIRukyM tlyi m vAriyiwkyM ecyHt. 13ayA zIElAviEl vEA li ng rkvAwinwH o kEsryiliri kyAyi. eedvieR vi epkei vYAlnAyitinA lANH li aviwiH nirINM nwiytH . aEA ebnYAmI EgAAr zIElAviEl vH d+K vA aRiyic@. ngrvAsikLAek ci kryA wi. 14-15li etAe@ vyAyi. anA yiItinA sMBvietAM kANA li k}iil. pE jn ci kry EkA mAyi. li EcAdic@, qinANH k Q vliy zbH d mA tH? ebnYAmIkAr liyew aw EEAwieyi Ay m}uv avEnAw pRu, 16ebnYAmIkAr liEyAw pRu, yi niH EA vyALA {A. {Ani yrMg niH oAwiEAyi! li EcAdic @ , qAyi mkEn? 17ebnYAmIkAr mRupwi pRu, yi AEy ePlisH t YriniM oAwiEAyi. yi AEyEsnyH H aEnkM BwAer nxHwe@. nieR ru puAM ekAle@. ePli sHtY eedvieR viepkM qwekAuEpAyi. 18ebnYAmIkAr eedvieR viepkei sUciic EA li kvAwinw kEsr yiniM mRiuvI}ukyM ayA ew k}uH owiykyM ecyH t . v]M twic@ekA}uvmAyi tinA ayA mric@. li p vxM yi AEylien nyic@.

1 zmEv 4+13-5+5

mw vAyM av Ek@. vA EkmAyi te av Evdn wukyM av sviA nArMBikyM ecyHt. 20 av mriA RAyEA aveL pricric@ekAi sH Ik avELAw, vYsni E! nIeyA puen svici ri q pRu. liyew puBArY mRupwi pRy kEyA a ikEyA ecyHtil. 21atinA av iH QKAEbAdH qH Epri@. yi AEylieR EtjH EpAyiri! qANtinM. anrM av mrikyM ecyHt. eedvieR viepkM aphri eekAuM avew BAvuM B] p itAvuM mrNmwekAu mANH av iH EpritH . 22av pRu, yi AEylieR EtjH nxH w e@. ePlisH t Y eedvieR viepkM qw ekAuEpAytinAlANH avLien pRtH.

EtjH nxw H e@ mmkL@M PIenhA sieR BArYymAyiv gBiNi yAyi. avH svsmymw i. eedvieR viepkM qw ekAuEpAy kArYM av aRiu. teR aAyiynAy liyM BAvH PIenhAsuM mrN
19liyew

viepkM ePlist H Yer w ePlisHtY eedvieR vi epkM eb-esriniM asH E tAdiEl ekAuEpAyti EzxM 2av atien dAEgAeR EdvA lyi aveR vi#hinw vc@. 3piE BAti asHEtA dkA q}uEEA dAEgA mKM nilwic @ vI kiwtAyi ku. yEhAvyew epki milANH dAEgA vI kiwi tH. asH E tAdkA dAEgAeR vi# he yTAAnH vIuM Ric@. 4pE piEH asHEtAdkA N EA dAEgA vIuM nil vI kiwtANH ktH! yEhAvyew viepki milAyi dAEgA vI kiwtH . EA dAEgAeR tlyM k@M epAi emti Li kiwkyAyi. dAEgAeR w mAEm o kxNmAyiZ. 5atinAlANH M dAEgAeR EdvAl yiEl v aveR puErAhi tErA mAkELA emtiLi kAlu AtH.

1 zmEv 5+6-6+7

384
eedvieR viepkM tiricy y H ePlisHtY viepkM }u mAsM tew nAivc@. 2 ePli sHtY tew puErAhitAeryM mAikAeryM viLic@. ePlisHtY pRu, viepkM neL ecNM? viepke qen atieR lE tiricyyHA em pRyk! 3puErAhitAM mAikAM pR u, yi AEylieR eedvieR viepkM ni tiricyyH evi a o}itAyiAyiri tH. yi AEylieR eedvM ni ew pAp lAyHm ec@ti v}ipAwkshitM EvNM atH ayyHvA. aEA ni suK ewM. ni IkriewM. eedvM nieL ziitvsAni iA ni en ecNM. 4ePlisHtY EcAdic@, {ELAw mitinH yi AEylieR eedv inH q v}ipAwkLANH { k}iEtH? puErAhitAM mvAdikM mRu pwi pRu, au ePlisHtYEntA AH . oAErA ngrinH oAErA EntAvu vItM. niM niew EntAAM oEr zHnmANH. ati nA au EpAel au sVmAt]kkAk. aH sV qlikew pM Ak. 5aen rAjYe nzii L@ewyM qlikewyM pM A k. Q sV mAt]kk yi A EylieR eedvinH sAnik. aEA yi AEylieR eedvM nieLyM niew EdvAeryM niew rAjYeyM ziitH avsAniiec vrAM. 6 PREvA enyM QjipHtkAeryM EpAel kWi nXdyrAktH. QjipHtkAer eedvM ziic@. atinAlANH QjipHtkA yi AEylukAer tew nAi niM EpAkAnvdictH. 7ni o putiy viyA kyM EA svic ru p eL sMGwiikyM ec@k. ori luM vylukLi pNieywiilA vyAyiriNM av. peL vivliA atiek@k. an

6asH E tAdkAewyM ayA ewyM jIvitM eedvM dxHkrmAi. eedvM av wt vixm Ai. av avH m}kAi. yEhAv avriEl qlikeLyM ayc@. qlik avew kluk LiluM lLiluM oAwinw. ngr vAsik vLer By. 7sMBvi tH asHEtAdkA ku. av pRu, yi AEylieR eedvi eR viepkM view vyHtH! neyM new EdvnAy dAEgA enyM eedvM ziikyANH. 8asHEtAdkA au ePlisHtY BrNADikArikeLyM viLic @ i. asHEtAdkA EntAELAw EcAdic@, yi AEylieR eedvieR vi epkM nAem ecNM? EntAA mRupwi pRu, yi AEylieR eedvieR vi epkM giEl mA@k. ati nA ePlisH t Y eedvieR viepkM mAi. 9 pE ePli sHtY eedvieR viepkM giEl mAiyti EzxvuM yEhAv ngre ziic@. jn vLer By. yvAM v]A mwm jnH eedvM vLer }Ai. giel jnH eedvM Ai. 10atinA ePlisHtY yi AEylieR eedv ieR viepkM qEAniEl yc@. pE eedvieR viepkM qEAniEl vEA qEA kA prAtie@. av pRu, yi AEylieR eedvieR epkM qinANH {ew ngr mAy qEAniEl ekAuvtH ? {ELyM {ew kELyM ekAl A nAENA niew BAvM? 11qEAkA skl ePlisH t YBr NADipAeryM viLic@i. av BrNADipAErAw pRu, yi A EylieR eedvieR epkM, a {eLyM {L@ew jneyM vDiMmH tiricyyHk. qEAkAH jIvBymAyi . eedvM aview aver vlAet pIfiic@. 12plM mric@. mriA vH m}kAyi. qEAkA sV iEl EnAi ci kru.

385
rM ikeL avyew etA}ui El tiriek ekAuv ek@k. avey avyew tkeL piw rA avditH.* 8yEhAvyew viepkM viyi vyH k. niew pAp epARutinH eedvi v}ipAwANH sVmA t] k k. viey atieR v}iyi lUew ayyHk. 9 viey nirIi k. yi AEylieR sVM nAwAy EbH E zemzinH EnANH vi EpAeti yEhAv nmH mhA vYADik nkiyiri. pE p Ener EbHEzemziEl EpA iel i yi AEylieR eedvM ne ziictelM nmRiyAM. new ErAg sADArNEpAel bADictAvAM. 10puErAhitM mAikM pR EpAel ePlisHtY ecyHt. aEA svic, kiwAL@ ru peL ePlisHtY kei. ePlisHtY peL viyi ek@kyM kiwA eL avyew etA}uiliwkyM ecyH t . 11anrM ePlisH t Y yEhAvyew viepkM viyi E vc @ . m}kewyM qlik ewyM sV pLi siyM av vAhni vc@. 12 p Ener EbH E zemziEl EpAyi. p v}iyilUew te myi@ nw. av wM vlM tiriil . EbH E zemzH ngrAtii ver ePlisHtYBrNADikArik peL piw. 13EbH E zemkA tA}H v ryi tew EgAtu ekA@kyAyi. av mkLiEl EnAkyM vi epkM kAkyM ecyHt. epkM vIuM kti av vLer sEA xic@. av a kiAnAyi oAwi. 14-15vi EbH E zemziel EyAv yew vylieli. vyli o vliy pARyew awH vi ni. EbHEzemkA vi eviIRi. av peL ekA. av p eL yEhAvyH bliyic@.
avey ... avditH p ikeL etru piwiA miiel i eedvM aver nyievM avew sAn av sVIkric@evAN emM ePlisHtY k.

1 zmEv 6+8-21

ElvY* yEhAvyew vi epkM tAe}eyw. sVmAt]k k vci siyM averw. yEhAvyew epkvuM mAt] k kM ElvY vliy pAREm vc@. aH E b H E z e m k A yE h A vy H EhAmyAgLic@. 16EbH E zemkA ecyH t A rYeLlAM ePlisHtYew au Br NADipAM kAAyi. anrM ate BrNADipA qEAniEl mwi. 17aen ePlisH t Y tew pAp epARuewA yEhA vyH v}ipAwAyi m}kew sV mAt]kk ayc@. oAErA ePlisHtY ngriM oAErA sVm}k vItM avryc@. asHEtAdH, g, asHk ElA, gH, qEA qivyAyi ePlisHtYpN. 18qli kew sVmAt]kkM ePlisHtY ayci. au ePlisHtYBrNA DipAew pNew qi eR a qlikew sV mAt]k kAyi. pN @M mtilukAyi. EbH E zemkA yEhAvyew viepkM o pAREmvc@. pAR EA}uM EbHEzemziel EyAv yew vylilANH. 19pE EbHEz emkA yEhAvyew viepkM kEA o puErAhitM avErA ewAmAyiil. atinA eedvM q}up EbHEzemkAer vDic@. yEhAv aver atiBIkrmAyi p vicitinA EbHEzemkA kru. 20atinA EbH E zem kA pRu, Q viepkM pri pAliA k}iy puErAhit qviewyANH?* Q epkM view niM qEA@ ekAuEpAM? 21kirYH eyyArImi o puErA hitAyi. EbHEzemkA kirYH eyyArIMkAH o sEz myc@. dtA pRu, ePlisHtY yEhAvyew viepkM tiriek ekAuviri. RivH atH
ElvY puErAhitAer shAyici, Elviyew EgAA. Q ... qviewyANH Q eedvmA yEhA vyH mi niA A k}i yk qM.

1 zmEv 7+1-14

386
ePlisHtY v kArYM EkH yi A EylukA By. 8yi AEylukA zm EvliEnAw pRu, new eedv mA yEhAvEyAw { Evi AitH avsAnii tH! {eL ePlisHtYriniM rivA avEnAwAvzYewk! 9zmEv o Awien qw. Awien av o pU EhAmbliyAyi yEhAvyH EhAmi c@. yi AEylukAEvi zmEv yEhAvEyAw Aic @ . zmEv lieR AnyH yEhAv mRupwi pRu. 10 zmEv EhAmbli nw Ev ePlisHtY yi AEyliEnAw yieni. pE yEhAv ePli sHtYwH vliy wim}M s]xw H i c@. atH ePlisHtYer zy} ilAi. wim}M ePlisHtYer By ewkyM avrAek }ukyM ecyHt. avew EntAAH av er niyiA k}iyAetEpAyi. atinA yi AEylukAH y i ePlisHtYer EtAliA k}i u. 11 yi AEylukA misHpyi niM oAwiyiRi ePlisHtYer oAwi c@. EbHkA ver aver yi AEy lukA oAwic@. v}iyielAwM av ePlisHtYBwAer vDic@. AEyli smADAnM zmEv o viEz xzil Apic@. eedvieR v] ik jneL oAiiAnANH avn ecyHttH. zmEv misHp yHM EznimiwyHA zil Api ctH. zilyHH shAyieR zil q zmEv Epri@. zmEv pRu, viwM very mAi elAwM yEhAv ne shAyic@. 13ePlisHtY prAjye@. av yi AEyliEl pie Evzici il. zmEvlieR EzxkAlM m}uv yEhAv ePlisHtYetirAyi. 14ePlisHtY yi AEylieR pN piwiec w i. qEA mt guvery Edze p NLANH ePlisHtY kwiyi tH. pE yi AEylukA pN eLAe tiric@piwic@. pN @m lM yi A Ey tiric@piwic@.
12tiEzxM

niew ngriEl ekAuEpA vuk. kirYHeyyArImiel k vH yEhAvyew viepkM qw ekAuEpAyi. av o i mkLilu abInAdAbieR vIi El yEhAvyew epkM ekAu EpAyi. yEhAvyew epki kAv niA abInAdAbieR pu qelyAsArien Ikri tinH av o viEzx cwuM nwi. 2 epkM dIGkAlM, p vxM kirYH eyyArImili.

AEylukAer yEhAv ri yi AEylukA vIuM yEhAvey piwrA wi. 3 zmEv yi A EyjntEyAw pRu, ni yTAi yEhAvyiEl pUmnEAew mwivei ni niew viEdzeedveL derLeyNM. asH E tAerieR vi#h ni dereyRiyNM. ni yEhAvyH pUmAyM smNM nwNM. ni yEhAvey mAEm <xiAvU! aEA yEhAv nieL ePlisHtY riniM riM. 4atinA yi AEylukA bAli eRyM asHEtAerieRyM vi# h qRiukLu. yEhAvey mAEm av <xic@Z. 5zmEv pRu, yi AEylukA erlAM misHpyi sELiNM. {A niAyi yEhAvEyAw Ai AM. 6yi AEylukA misHpyi o wi. av evM ki@kyM av rtH yEhAvyew sviDi o}i kyM ecyH t . aen av p vAsM wi. av aH hArM oM k}iAtirikyM tew pAp @pRykyM ecyH t . av pRu, { yEhAvyHe tier pApM ecyHt. aen zm Ev misHpyi yi AEylukAH nYAyADipnAyi. 7yi AEylukA misHpyi sE Li kArYM ePlisHtY aRiu. ePlisHtYBrNADipA yi AEy lukAErAw yi puRe@.

yi

yi

387
yi AEyliM aEmArYmiw yiluM smADAnM puli. 15teR jIvitkAlM m}uvM zmEv yi AEylien nyic @ . 16yi AEyjntey viDic@ekAH zmEv lEtARuM sric@. EbET, gigA, misHpA qivi wLi av EpAyi. aen Q lLiell A M av jneL viDikyM BrikyM ecyH t . 17pE zmEvlieR BvnM rAmyilA yi. atinA zmEv qEA}uM aEA@ mwiEAyi. zmEv rAmyiliH yi AEylukAer viDi kyM BrikyM ecyHt. rAmyi zmEv o yAgpIWM yEhAv yHAyi pNiykyM ecyHt. AEy o rAjAvien vzYew v] nAyEA zmEv teR puAer yi AEylieR nYAyA DipArAi. 2zmEvlieR m pueR EprH EyAEv qAyi. abIyAvu qAyi rAme pueR EprH . EbEzbyiel nYAyADipArAyi EyAEvluM abIyAvuM. 3 pE zmEvlieR puA av jIvicEpAelyl jIvic t H . EyAEvluM abIyAvuM eekli vAi. av rhsYmAyi pNM vAukyM EkAwtiyi tI mAn mA@kyM ecyH t EpA. av jneL EkAwtiyi vic@. 4atinA yi AEyliel mA owi. av zmEvlien kANA rAmyiEl EpAyi. 5 mA zmEv liEnAw pRu, nin vyAyi. nieR mLAke EnrAy v}il jIviM. av nieEAelyl. ni {eL BriA m@ rAjY LiEl EpAel o rAjAvien t. 6aen mA aver nyiA o rAjAvien vzYe@. aetA EmAze zymAeNH zmEvli EtAi. atinA zmEv yEhAv EyAw Aic@. 7yEhAv zmEvli EnAw pRu, jn niEAw pR yEpAel ec@k. av nie tiLiil. av qeyANH tirsHkrictH! {A avew rAjA vAyiriAnl avew #hM! yi
8qEA}uM

1 zmEv 7+15-8+15

ec@EAel teyAN v ec@tH. aver {A Qji pHtiniM puRE ekAuv. pE av qe viH anYeedv eL <xic @ . niEAwM av aen te ec@. 9 jn pR y EkH av vzYew ec@k. pE aveA mRi yiH nk. o rAjAvH avErAw ec@ kArY av pRu ekAwk! o rAjAeven jneL BrieH avErAw pRyk. 10av o rAjAvien vzYe@. atinA yEhAv pRetlAM zm Ev avErAw pRu. 11zmEv pRu, nieL BriA o rAjA vuei enyAyiriM av niELAw epmARuk. av ni ew puAer piwic@ekAuEpAM. av aver nibicH aveR EsvkrAM. av aver aveR pALArAM. av aveR rT LiluM tirRmi yM ec@ BwArAyiIM. rAjAvieR rT i milUew oAw kAvArA yiIM niew puA. 12 ni ew puAer BwArAA o rAjAvH nibiM. avri cil sh ADipArAyiriAM. cil aztADipAmAEyAM. rAjAvH niew puAer teR vyluk Li }vu nwtiM viLvu ekA@tiM niEyAgiEcAM. ni ew puAri cilereAH rAjA vH yi yDAi EcAM. teR rTieR sADn AAM av aver nibi M! 13rAjAvH niew epmeL piwic @ ekAuEpAM. niew puimAri cilereAH av tni sugvYAiM. niew puimAri cilereAH av pAckM ecikyM ec@M. 14niew nl vylukM mi riEAkLuM olIvuEtAM rAjA vH qwM. av aetlAM niLi niewH aveR EdYAgA nM. 15niew DAnYi eRyM miriyEwyM pielAH av qwM. etlAM av teR EdYAgAM B]tYAM nM.

1 zmEv 8+16-9+11
16niew

388
Edz wiyM ezQ nw. pE kIzieR k}utkeL kupiwi A ezQliM B]tYM k}iil. atinA ezQluM B]tYM zAlImi @m EdzE EpAyi. pE aviewyM k}utkAyiil . atinA ezQ ebnYAmIeR Ed z wi sric@. pE k}utkeL keA avM B]tYM aEA}uM k}iil. 5avsAnM ezQluM B]tYM sUPH qH EprAy pNieli. ezQ B] t YEnAw pRu, nmH mwi EAkAM. qeR pitAvH k}utkeL iy ElAcn nii neLi vYAle@ wiyiriAM. 6pE B]tY mRupwi pRu, Q pNi o eedvpuxH. jn drivnANyA. ayA pRyetlAM yATAYmAkARuH. atinA nm pNiEl EpAkAM. n ni qEAH EpAkN emu pRyA cilEA eedvpu x k}iEM. 7ezQ teR B]tYEnAw EcAdic@, tIcyAyM nm pNiEl EpAkAM. pE nm aven n kA k}iyM? eedvpux ekAw A new eekyi omil . new siyiel BNM EpAluM tIiri. n avnH qH nM? 8B] t Y vIuM ezQli mRupwi nki, EnA qeR ki Rc@ pNmH . nm eedvpux nkAM. aEA nAM ni qview EpAkNemH av pRyM. 9-11ezQ teR B]tYEnAw pRu, nl zyM! nm EpAkAM! ati nA av eedvpux vsici pNiEl EpAyi. av kyRi nwH pNi El EpAyi. evM EkArA EpAy cil yvtikeL av kumi. av yvtikELAw EcAdic@+ d zk* viewyEA? (mH yi A EylukA vAcken dzk qA viLicitH. eedvEAw
dzk vAckeR meA EprH. eedv i ni sEzM o EtYk viD i cilEA vAck kANARue ANitinM.

B] t YArAy OIpux Aer rAjAvH ekAuEpAM. ni ew mikc kAlikeLyM k}utkeLyM av ekAuEpAM. avey av teR sVM EjAlikAyi pEyA giM. 17 niew kAliieR pielAH av ekAuEpAM. ni sVyM Q rAjAvieR awi mkLAyiIM. 18 kAlmAEA ni etrew rAjAvienEyA H ni vilpiM. qA aEA niew krcilinH yEhAv mRupwi nkymil. 19pE jn zmEvlien ecvi eAil. av pRu, Ev! { {eL BriAenA rAjAvu EvNM. 20aEA { melA rAjY eLyM EpAelyAM. new rAjAvH ne nyiM. av nEAewAM vH new yLi pwev@M. 21zmEv jnLiniM tiriH yEhAvEyAw avew vAk 22yEhAv vic @ . mRupwi pRu, nI aver ecvieALLNM! avH o rAjAvien ekAwk. anrM zmEv yi AEylukA ErAw pRu, ekAAM! nieA putiy rAjAvien lBiM. EA nieLlAvM vIiEl mwuk. ezQ teR pitAvieR k}u tkeL etry ebnYAmIeR EgAini o DAn vYiyAyi kIzH. abIEylieR punAyi av. esERARieR punAyi abIEy. ebEKARyew pu esERA. ebnYAmIkArnAy aPI hieR pu ebEKARA. 2kIzinH ezQ qeA puAyi. ezQ surnAeyA yvAvAyi . ezQlienA surnAyi meA rAAyiil. ezQ yi AEyli el mAeryMkA tleywv mAyi. 3o divsM kIzieR k}ut nxHw e@. atinA kIzH teR punAy ezQliEnAw pRu, B]tYArielA vEnyM i k}utkeL EtwiEA vuk. 4 ezQ k}utkeL EtwiEAyi. qyImiel iEdzwi ezQ nw. zAlIzAyH @m

389
qeiluM EcAdiAnA#hi EA, nmH o dzkeRyw E EpAkAM qA pRi tH.) 12yvtik mRupwi pRu, vH, dzk viewyH . ANEhM pNiEl vtH . jnLi cil rADnyH lH o smADAnbli pvyHA ow kyANH . 13pNiEl EpAvuk. niven kANA k}iyM. ni D]tiyei av rA DnAlH BNi kyRuMmH aven kANAM. vAck bliey a#hi. atinA av avieweyMver jn oM k}ic@ wtH. atinA ni D]tiyei vAcken kANAM. 14ezQluM B] t YM mlkyRi pN iEl yAyArMBic@. av ml kyRiecEA zmEv tL@ew ywE nwv ku. zm Ev pNiniM rADnA lE EpA v}iyAyi atH. 15mdivsM yEhAv zmEvli EnAw pRu, 16nAeL Q smyH {AenArAeL nieRywE ay yHM. av ebnYAmIEgAArnA yiriM. aven nI yi AEyliel qeR jntyew EntAvAyi aBi ExkM k}iNM. ayA qeR jn tey ePlisHtYriniM riM. qeR jnt yAtnyBvi {A ku. qeR jntyew nil viLi {A Ek@. 17zmEv ezQlien kAkyM yEhAv avEnAwien pRykyM ecyHt. yAeLiyANH {A pR tH. qeR jntyHEm av BriM. 18ezQ kvAwi zmEvlieR awE v. ezQ EcAdic @ , dzkeR vIEwtANH? 19zmEv mRupwi pRu, {AnANH dzk. qni mE rADnA lE EpAvuk. nIyM nieR B]tYM H qEA ewAM BNM k}iNM. nieL nAeL vIiEl EpAkA {A a vdiAM. niew EcAdYeAe {A rM nkAM. 20 m divsM

1 zmEv 9+12-27

mu nxH w e k}utkeLEyAH vYAleEw. av kewe@ k}iu. EA yi AEylukAH nie vzYmH. nieyM nieR pitAvieR wMbAeryM av AvzYmH. 21ezQ mRupwi pRu, pE {A ebnYAmIeR EgAiel orM gmANH. yi AEyliel vuM ecRiy EgAmANitH. ebnYAmI EgA iel vuM ecRiy wMbvuM qERtANH . pieANH yi A EylinH qe EvNemH au pR tH? 22anrM zmEv, ezQlienyM aveR B]tYenyM QNH mRiyiEl ekAuEpAyi. mEtALM Eper B NM k}iAM bli pvyHAM Nic i . zmEv ezQliM B] t YM Emzyi vuM DAn AnM te nki. 23zmEv pAc kArEnAw pRu, {A nie Eylic mAMsM ekAuvrik. sUi c@vyHA niEAw {A pR vItmANtH. 24pricArk weywH ezQli eR mi EmzEm vc@. zmEv pRu, tANH {A ninEvi sUic mAMsM. Q vizixHwsELn i nin trAEvi oi ytAkyA a tik. atinA ezQ zmEvliEnAewAM a Bic@. 25av BNM k}ictieR EzxM rADnAlyiniM puRi Ri pNiEl mwiEAyi. zmEv, ezQlinH mc i o kiw eyAiyiH RA EpAyi. 26piEH atirAviel zmEv mcilu ezQliEnAwH ci pR u, q}uE. nieL {A niew v}iey ayyHAM. ezQ q}uEH zmEvliEnAewAM vIi niiRi. 27ezQ, aveR B]tY, zmEv qiv omicH, pNieR oAr wi nwkyAyi. zmEv ezQliEnAw pRu, nm mE EpAkA nieR B]tYEnAw pRyk. qniH , nin trA eedvi nieA sEzmH . atinA B]tY av mE nw.

1 zmEv 10+1-15

390
vcnM nwEA nI tikc @ M vYtYsHtnAyiIM. 7Q awyAL eLAe sMBvicti EzxM nini xH w m ecAM. kArNM, eedvM niEAewAmANH. 8qni mE gigAliEl EpAk. aEA {A nieRyw Eview vM. {A nin EhAm yAgM smADAnblikM nM. pE nI }u divsM kAiriNM. aEA {A vH q ecN em niEAw pRyAM. zQ vAckerEAelyA 9ezQ zmEvlieRywniM EpAkAenAiyEA eedvM ezQlieR jIvitmAek tiric@. awyALeLl A M ate sMB vicu. 10 ezQluM B]tYM giebyAH ElAhimiEl EpAyi. aviewvcH ezQ o sMGM vAcker ku mi. eedvieR AvH mhAzi EyAew ezQli vniRykyM ezQ vAckAErAewAM v cnM nwkyM ecyHt. 11ezQlien mH aRiyAvuv, av vAc kAErAewAM niH vci ku. av prsH p rM EcAdic @ , kIzieR punH q sMBvic@? ezQluM vAckArielAvnA ENA? 12giebyAH ElAhimi tAmsi ov pRu, aEt, av avew EntAvAeNH EtAH. atinAlANH tH o simAy vc nmAytH, ezQluM vAckrielArA LAEyA? ezQ vIiel ezQ teR vIwinw rADnAle i. 14ezQlieR Ly ezQli EnAwM aveR B]tYEnAwM EcAdic@, ni qviewyAyi? ezQ pRu, { k}utkeL aEnVxikyAyi. { ver keA k}iyAetvEA { zmEvlien kANA EpAyi. 15ezQlieR Ly EcAdic @ , dyvAyi qEAw pRyk, zmEv niEAew pRu?
13vcniEzxM

10

zmEv ezQlien aBi ExkM ec@ zmEv vieetlieR BrNieyw. zmEv eetlM ezQlieR tlyi o}ic@. zmEv ezQlien Mbic i @ pRu, aveR jntey nyiA yEhAv nie aBiExkM ecyH t iri. yEhAvyew jntey nI niyiM. av @m z@LiniM nI aver riM. yEhAv nie avew BrNADipnAyi aBiExkM ecyH t iri. tH stYmAeN tinH orwyALmitA+* 2nI H qe vi@ EpAEA esshi ebnYAmIeR atiiyilu RAEh lieR zvwIrinwvcH ru Eper kAM. avrivM niEAw pRyM, nI tiry k}utkeL ErA ku. nieR pitAvH k}utkeLi vixmitvsAniic @ . EA} v nieiyANH EvvlAtiew tH. av pRy+ qeR mkeR kArYi {Anini q ec@M? 3zmEv pRu, anrM nI tAEbAriel BIm oAmrM ver EpAkNM. aview m Ep nie kAM. av EbETli eedve rADiA EpAkyAyiriM. orA ew ki m AwkAyi riM. rAmeR ki mH a xNM. mAmeR ki o i vIuM AyiriM. 4 v m EpM nie aBivAdYM ec@M. av ninH rH axN tM. nI avri niH rH axN vANM. 5anrM nI giebyAH ElAhimiEl EpAkNM. aview ePlisHtYew o EkAyH. nI pNiEleEA o sMGM vAck puRvM. rADnA lnimANH vAck puRvtH. av vcikyA yiriM. av sArMgi, tMbu, oAw }, vipi qiv vAyi AyiriM. 6 aEA yEhAvyew AvH nii mhAziEyAew vM. nI vAckAErAewA v cic@ wuM. nin mAM sMBviM.

yEhAvyew ... orwyALmitA Q vrik p}y #I priBAxyi niANH. qAy pAWi Q vrikLil.

391
16ezQ mRupwi pRu, k}utk kupiwie@ k}iuevH zm Ev {ELAw pRu. ezQ teR LyEnAw qlA kArYM pRil . rAxH \ ei zmEv pRetlAemAM ezQ pRil.

1 zmEv 10+16-11+2

zmEv ezQlien rAjAvAyi KYApi 17yi AEyjnt m}uv misHp yi yEhAvEyAewAM oEcrA zmEv qlAvErAwM pRu. 18zm Ev yi AEyjntEyAw pRu, yi AEylieR eedvmA yEhA v pRy, yi AEylien {A QjipHtiniM nyic@. QjipHti eR niyNiniM nieL awicmA mic m@ rAxH\ LiniM nieL {A ric @ . 19pE ni niew eedv e tiRu. niew ql A }LiniM qlA zHnLi niM niew eedvM nieL ric@. pE ni pRu, Ev, { {eL BriA o rAjA vien EvNM. ni, v ni wM bM EgAmAyi yEhAvyew sviDi nik. 20zmEv yi AEyliel ql A EgAeLyM aw ekAuv. anrM zmEv putiy rAjAvien etrewA wi. dYM ebnYAmI EgAM etrew e@. 21ebnYAmI EgAiel qlA wMbELAwM kwEpAkA zm Ev pRu. miyew wMbM etr ewe@. mi wMbiel oAErAErAwM nwEpAkA zm Ev pRu. kIzieR punAy ezQ etrewe@. pE yi AEyjnt ezQlien etreweiluM avven kupiwiA k}iil. 22aEA av yEhAvEyAw EcAdic@, ezQ niyM vrAetH? yEhAv pRu, hArpdA pii oLic i rikyANH ezQ. 23 jn oAwiecH ezQli en hArpdA pii niM piwic@. ezQ jniw yi v ni. mEetArAeLAM tleywAyi ezQlinH.

24zmEv qlvErAwmAyi pRu, yEhAv etrewven kAk. ezQlienEAel meArA jni wyilil. aEA jn viLic@ pRu, rAjAvH nINA vA}e. 25rAjtVieR c zmEv jn vivric@ ekAw. c av o pusHtkiel}uti evc@. av pusHtkM yEhAvyew smivc@. anrM vIiEl epAyHeAA zmEv pRu. 26ezQluM giebyyilu teR vIiEl EpAyi. eedvM eeDrYzAli kew Xdyi sH p zikyM av ezQlien piwrAnArMBi kyM ecyHt. 27 qA cil } A pRu, yAeen ne riAnAvuM? av ezQlien dxic@ sMsArikyM av sA n ekAuvrA visti kyM ecyH t . pE ezQ oM pRil.

11

nAhAz, H aEAnYew rAjAvH aEAnYew rAjAvAy nAhAzH, gAdieRyM EbeRyM EgA Aer pvici. nAhAzH oAErA ewyM vl kH rewi . aver shAyiA nAhAzH eryM avdic @ mil . EyAA ndi ki} qlA yi AEylu kAEwyM vl kH aEAnYew rAjAvAy nAhAzH rew. pE, }AyirM yi AEylukA aEAnYriniM oAwiykH yAEbzH-gielyAdi qi.* kEdzM o mAsM k}iEA aEAnYnAy nAhAzH teR eesnYvumAyi yAEbzH - gielyAdH vLu. yAEbkA m}uv nAhA ziEnAw pRu, {mAyi nI o krARuAiyA { nie EsviAM. 2pE aEAnYnAy nAhAzH pRu, niELAErAEwyM vl k pRiecwA qe a
pE ... gielyAdi qi qAyBAx yilu aMgIt pAWi Q BAgmil. pE AcIn priBAxkLiluM Ku*mAeR AcIn qAy kLielAiluM tH kA.

1 zmEv 11+3-12+3

392
awvM. aEA ninixH w m tH {ELAw ecyHtekA_k. 11piE rAviel ezQ teR Esney m sMGLAi tiric@. sUErYAdyi ezQluM aveR BwAM aEAnYew pALyi eli. BAti av kAv Aer mAieAiEA ezQ aver mic @ . c y H mH ezQluM BwAM aEAnYer EtAli c@. avEzxici aEAnYBwA vYtYsHtdizkLiEl citRiEyAwi. ru BwAer omic@ kANA wi yAyil. 12anrM jn zm EvliEnAw pRu, ezQlien rAjA vAyi Eveu pRverview? aver view ekAuvrik. { ver ekAlNM! 13qA ezQ pRu, Ev! H eryM ekAEl! yEhAv mA mANiH yi AEylien rictH! 14aEA zmEv jnELAw pRu, v, nm gigAliEl EpAkAM. gigAlivc H nm ezQlien vIuM rAjAvAAM. 15qlA vM gigAliEl EpAyi. aview, yEhAvyH mi jn ezQli en rAjAvAi. av yEhAvyH smDAnblikLic @ . ezQliM ql A yi AEylukAM aetA mEhA/vmAyi. rAjAvieni zmEv sMsAri zmEv yi AEylukAErAw pRu, nieLEAwAvzYe etlAM {A ecyHt. niEm {AenA rAjAvien vA}ic@. 2 EA nieL nyiA nieA rAjA vuAyiri. qni vyAyi nrc@. pE qeR puAriview niELAewAmH. {A ekAc@ i yAyi kAlM etAH niew EntAvAyi. 3{AnitA viewy H. {A niELAw eteeiluM ecyHti@ei niLtH yEhAv EyAwM niew etrewe rAjAviEnAwM pRyk. {AnAewey iluM pviEnEyA k}utEyEyA EmAxHwici@EA? {AnAereyiluM pvikEyA vikEyA ecyHti@EA? eweyiluM niym

vdicA mAM {A nimAyi o krARuAAM. aEA qlA yi A EylukAM liM! 3yAEbziel EntAA nAhAzi EnAw pRu, {H }u divsM trik. { yi AEylielAwM dtAer ayyH M. M {eL shAyiA viel i { nieR mi vH kI}wAM. ezQ yAEbzH gielyAdien ri 4ezQ vsic i giebyyi dtAeri. av jnELAw Q vA pRu. jn c i kru, 5ezQ vyili pELA ewAmAyi. vylieR mi v ezQ jn nilviLi Ek@. ezQ EcAdic@, ke pi? averA krytH? aEA yAEbziniM v dtA pRtH av ezQliEnAw pRu. 6avew kT ezQ Ek@. eedvieR AvH mhAzi EyAew ezQliEl v. ezQlinH kw EkApmAyi. 7o EjAwi peL ezQ kx NLAi. anrM av kxN dtA nki. kxN yi AEylielAwM ekAunwA ezQ avErAw klic@. yi AEy jntyH Q sEzM av n vAM av pRu. v ezQli enyM zmEvlienyM piwk. vH aver shAyikyM ecA vew pM en te sMBviM! yEhAvyi nieA mhABIti jn LiEl v. av o vYiey EpAel omic@ Ec. 8ezQ jn eL Ebesi viLic@i. yi A EyliniM mlM EpM ey dyi niH mtinAyirM EpM A yi. 9 yAEbzini dtA ErAw ezQluM BwAM pRu, giel yAdiel yAEbkAErAw, nAeL c EyAew av rewemu pRyk. dtA yAEbkAErAw ezQli eR sEzM pRu. yAEbkAH vliy sEAxmAyi. 10aEA yAEbkA aEAnYnAy nAhAzi EnAw pRu, nAeL { nieR

12

393
lMGni En kwyH A {A eekli vAiyi@EA? {AeneiluM et@ ecyHti@e i tiAM! 4yi AEylukA mRupwi pRu, l ! nIeyAriluM o tiyM {ELAw ecyHtiil. nIeyAriluM {eL vikEyA {ew sADn EmAxHwikEyA ecyHti il! 5zmEv yi AEylukAErAw pR u, yEhAvyM aveR etre we rAjAvuM sAikLANH. ni pRtH av Eki@H . qi o et@M keA ni k}iiielv aRiy. jn mRupwi pRu, aEt! yEhAv sAiyA! 6aEA zmEv jnELAw pRu, sMBvic e tl A M yEhAv ki@H . EmAezeyyM ahErA enyM etrewtH yEhAvyANH. niew pUvikAer QjipHti niM ekAuvM avnANH. 7ni aview nik. yEhAv niELAwM niew pUvikErAwM ecyHt n keLi {A pRyAM. 8 yAEAbH QjipHtiEl EpAyi. piIwH Qji pHtkA aveR pigAmikw jIvi tM dxHkrmAi. atinAlv yEhAv EyAwH shAyinAyi nilviLic@. yEhAv EmAezEyyM ahErAenyM ayc@. EmAezyM ahErAM ni ew pitAAer QjipHtiniM nyikyM aver view tAm siAnAyi nyikyM ecyHt. 9pE niew pUv i kA avew eedvmA yEhAvey mR. atinA yEhAv aver sIesryew awimkLAi. hAEsA riR EsnAnAyknAyi sIes rA. anrM yEhAv aver ePli sH t YEwyM EmAvAbiel rAjAvi eRyM awimkLAi. averlAM ni ew pUv i kErAwH yM ecyH t . 10pE niew pUvikA shA yi yEhAvEyAw kru. av pRu, { pApM ecyH t . { yEhAvey evwiykyM vYAjeedvLAy bAlienyM asHEtAeriEnyM rADikyM ecyHt. pE EA {eL {

1 zmEv 12+4-19

ew z@LiniM ri. { aey <xikyM ecAM! 11atinA yEhAv eybAel giedEyAenyM bArAienyM yiPH t AhienyM zmEvlienyM ayc@. yEhAv nieL ni @m z@LiniM ric @ . ni suritrAyi jIvikyM ecyHt. 12pie aEAnYew rAjA vAy nAhAzH nieL miA vtANH ni ktH . ni pRu, Ev! {eL BriA o rAjAvienyANH { vzYM! niew eedvmA yEhAv ni ew rAjAvAeNiluM ni a en pRu! 13EA}itA ni etr ew rAjAvH. yEhAv Q rAjA vien niewEm evc@. 14ni ew eedvmA yEhAv wM nieL riM. pE ni etA e ecyH e tiEl eedvM nieL ri. ni yEhAvey dri kyM aven <xikyM EvNM. aveR kl n ketier ni EpArAwtH. niM nieL Bri rAjAvuM niew eedvmA yEhAvey piwrNM. aeneyA e ecyHtA niew eedvmA yEhAv nieL riM. 15qA ni yEhAvey asriAtiri kyM aveR klnketier klApM ukyM ecyHtA av niew pUviketier tiri EpAelte niemtirAM. yEhAv niELyM niew rAjAvi EnyM nziiM. 16EA anAet niH ni ew kmi yEhAv ecA EpA mhAkArY kAk. 17EA EgAtieR ekAyHkAl mANH . {A yEhAvEyAw A iM. wiyM m}yM AA {A yEhAvEyAwAvzYewM. aEA, o rAjAvien vzYewk v}i q vliy o tiyANH ni yEhAvyHetier ecyHtetH ni EbAYmAM. 18atinA zmEv yEhAvEyAw Aic@. ate yEhAv wi yM m}yM ayc@. aEA jn yEhAveyyM zmEvlienyM vlA et By. 19jneLlAvM zmEvli

1 zmEv 12+20-13+11

394
yi. eesnYiel m@ver ezQ vIiEl mwi ayc@. 3EyAnATA ePlisHtYew sv eesnYADipen avew pALymAy Egbyi evc @ EtAl i c @ . ePli sHtY Eti Ek@. av pRu, qAy qtiiri. ezQ pRu, sMBvictH qA y Eke atinA yi AEy lielAwM kAhLM m}A ezQ kELAw pRu. 4 yi AEylukA erlAM Q vA Ek@, av pRu, ezQ ePlisHtYEntAvien vDici ri. EA ePlisHtY yTA i yi AEylukAer evRu ! ezQliEnAewAM gigAli o EcrA yi AEyjnt viLie@. 5yi AEyliEnAEw@mA ePli sH t Y oEc. ePlisH t YH mvAyirM rTLM RAyirM ti rwyALikmAyi. kwlRe mNrik EpAel ePlisH t Y BwAM Ayi. EbH-Ev ki}u mimAsilAyi ePli sHtY pALymwicitH. 6t }ilAeyH yi AEy lukA ku. ekNiyilketAyi av EtAi. hkLiluM pARk Liel vilukLiluM oLiA av oAwi. pARk, kiNRuk, miyiel m@ viluk vyielAe av oLic@. 7cil qAy EyAA ndi kwH gAdieRyM gielyAdieRyM EdzE EpAluM EpAyi. ezQ aEA}uM gigAlilAyi. av eR eesnYiel ql A vM ByM ekAH viRyHAyi. 8gigAli vcH ezQlien ku ekAAemH zmEv pRi. ezQ aview }u divsM kA ni. qi@M zmEv aver gi gAlieliyil . BwA ezQlien vi@EpAkAM wi. 9 atinA ezQ pRu, EhAmyAgM smA DAnblikM ekAuvrik. an rM ezQ EhAmyAgmic @ . 10ezQ v}ipAwH bliyic@ k}i ywen zmEv qi. ezQ aven kANA puRE EpAyi. 11zmEv EcAdic@, nI qANH ecyH t tH ? ezQ mRupwi pRu,

EnAw pRu, nieR eedvmA yEhAvEyAw nieR B] t YArAy {Evi Aik. { eL cAkA avdiEt! { plvM pApM ecyHt. EA rAjA vien vzYewk q pApM wi { atiEnAewAM Ec. 20zmEv mRupwi pRu, By eEw. stYmANH! ni qlA tikM ecyHt. pE yEhAvey piwtH nitH . niew XdyM niRH yEhAvey <xi k. 21 vi#h evRuM timkLANH. avyH nieL shAyiAnAvil! atinA avey rADitH. vi# h nieL shAyiAEnA riAEnA vil. av oml! 22qA yEhAv aveR jn tey eekevwiykyil. l. yEhAv nieL aveR sVM jntyAA sxHwnAyiri. atinA av eR te nl nAmA av nieL eekevwiykyil! 23qe sMbicAeNi {AenAriluM niAy An Epi kymil . niAy An {A avsAniicA {A yEhA vyH e tier pApM ec@kyAyiri M. nl jIvitM nyiA EnrAy mAM {A nieL pWiic @ ekAEyiriM. 24pE ni yEhAvey driNM. ni ni ew pUXdyEAew stYi yEhAvey <xiNM. av niAyi ecyHt atH-t oA ik! 25pE ni kWin XdyrAkyM ti ec@kyM ecyHtA eedvM nieLyM ni ew rAjAvienyM luekAH cv Rwic@ kLyEAel nziiM. ezQ dYe vI}c H v aH ezQ rAjAvAyiH o v xmAyi. ezQlieR ru BrN vx k}iEA, 2av yi AEyli niH mvAyirM Eper etrew. avEnAewAM EbET liel mlEdz mimAsi Ayi rAyirM puxA atiluAyi. ebnYAmIniel giebyyi EyAnATAEnAewAH tAm sici yirM EpM atiluA

13

395
BwA qe vi@EpAtH {A ku. aH smyH qiyil . ePlisHtY mimAsi sMGwik ymAyi. 12ePlisHtY vrikyM gigAli vc H avere mikyM ec@emH {A sVyM kti. {AnAke shAyinH ver yEhAvEyAwH aEpikyM ecyHtil! atinA EhAmyAgmi A {A eeDrYe@.* 13zmEv pRu, nI o vifHFi M ecyHt! nI nieR eedvmA yEhAvey asricil! nI eedv ieR kln asriciei qAlvuM yi AEy BrivA nieR wMbe av avdi mAyi. 14 pE nieR rAjYM EA nitYmAyiriil . yEhAv te asri oven etryk yANH ! yEhAv ayAeL kei. teR jntyew putiy EntAvAkA yEhAv aven etrwky mANH. yEhAvyew klney as riAekAANH av putiy o EntAvien etrewtH. 15anrM zmEv q}uEH gi gA vi@. mimAsiel yM ezQluM aveR eesnYieR bAiyM gigA vi@. av ebnYAmIniel giebyyiEl EpAyi. tEAewAM aEA}uM A yiver ezQ qi EnAi. av aRuERALM EpAyi. 16ezQ, aveR pu EyAnATA, BwA qiv ebnYAmIniel giebyyiEl EpAyi. ePlisHtY mimAsi pALymwi ci. 17 Edz vsici yi AEylukAer ziiA ePli sHtY tImAnic@. atinA avew mikc BwA mNM rMBic @ . ePlisHtYEsn m sMGLAyi tiriei. o sMGM ezQli nw oyiEl v}iEy vw EA@ EpAyi. 18rAme sMGM EbH E hAErAniEl v}iEy etki}EA@ EpAyi. mAme
a t i n A . . . e e D r Y e @ puErAhitnAy zmEvlieR AnniH bliyi A ezQlinH avkAzmAyiil.

1 zmEv 13+12-14+3

sMGM atiiyiEl v}iEy ki}EA@M EpAyi. v}i esEbA yiM tA}HvryHH aBimKmAyi myi EltAyi. 19yi AEylukAH u sADn AA k}iymAyiil . yi AEyli ekAl AmAyi il. yi AEylukA u vA kM M AEmA qH By tinA ePlisH t Y yi AEylu kAer u sADnAA vidY pWiicmil. 20 ePlisHtY mAEm AyD mcv A k}iiZ. atinA yi AEylukAerlAM kl, Ali, m}u, arivA qiveyAe mc ewEivEA ePlisHtYer yANH smIpicitH. 21ePlisHtY yiel ekAl A kl, Ali qiv mc utinH mielAH oQsH evi liyAyi vAiyi. Ali, m}u, kAL EAiyew M qiv mc utinH RielAH oQsH eviyM av liyAyi vAiyi . 22atinA ydivsM ezQli EnAewAmAyi yi AEyBw AAM uvAkELA ELA Ayiil. ezQliM av eR pu EyAnATAM mAEm AyD AyiZ. 23mimAsiel ri o sMGM ePlisHtYBwA kAv nii. ePlist H Yer EyAnATA mi aH ezQlieR punAy EyAnATA teR yD mi yvAvumAyi sMsAri kyAyi. EyAnATA pRu, nm tA}Hvryew mE vzwi ePlisHtYpALyiEl EpAkAM. qA EyAnATA ArYM teR pitAviEnAwu pRil. 2ezQ ieR arikilu miE#Aniel mAtLnArkieR v ilirikyAyi. aviwe emtiLinwAyi atH. aRu ERALM Ep ezQliEnAewAmAyi . 3 ahIyAvH qAyi orA ew EprH. li zIElAvi yEhAv yew puErAhitnAyi. aH

14

1 zmEv 14+4-19

396
EyAnATAEnAwM aveR shA yiEyAwM viLic@ pRu, EAH kyRi vrik, { nieL o pAWM pWiiM! EyAnATA teR shAyiEyAw pRu, qni piAel kyRuk. ePlisH t Yer EtAl i A yEhAv yi AEylien avdik yANH. 13-14atinA EyAnATA teR eekkM kAlukM pEyAgic H imkLiEl kyRi. aveR B]tY av etA@piAelyAyi . EyAnATAM aveR shA yiyM ePlisHtYer mic@. dYe mNi av ar lii p ePli sHtYer ekA. mi niAmic ver EyAnATA Enri@. EyAnATA eR shAyi avnH etAH piAel ecH mRiEvvereyAe vDic@. 15yLiluM pALyiluM EkAyilum ePlisHtYBwAerlAM By. eeDrYzAlikLAy BwA EpAluM By. nilM viRyHA w iytH yTAi ePlisHtYBw Aer Byewi! 16ebnYAmIeR Edze gieby yilu ezQlieR kAvA ePlisHtYBwA nAnA BAgE citRi oAw ku. 17ezQ tEA ewAmAyi eesnYEAw pRu, new keL qk. rANH pALyM vi@ EpAyetH qni RiyNM. av keL qi. EyAnATAM aveR shAyiy mANH EpAytH. 18ezQ ahIyAviEnAw pRu, eedvieR viepkM ekAu vrik! (aEA eedvieR viepkM yi AEylukAErAewA mAyi.) 19ezQ puErAhit nAy ahIyAviEnAw sMsArik yAyi. ezQ eedvi niH pEdzi kAirikyAyi. qA ePlisH t YpALyiel zbHdvuM zy}vuM vLv ekAi. ezQ amnAkyA yi. avsAnM ezQ puErAhit nAy ahIyAviEnAw pRu, mti! nieR eek tA}Hiyiu Ai nik!

ahIyAvAyi puErAhit. ahIyAvH aEA EPAdH Drici . QKAEbAdieR sEhAdrnAy ahIbieR o punAyi ahIyAvH. QKAEbAdH PIenhAsi eR pu. PIenhAsH liyew pu. EyAnATA EpAyi}ii evH BwA mnilAiyil. 4rieR vzM oAErA vliy pARyAyi. ri lUew ePlisHtYew pALyiEl EpAkAnAyi EyAnATAeR pri pAwi. EbAEssH qAyi o vz vliy pARyew EprH. mE vz pARyew EprH Esen qM. 5o pAR vwH mimAsiEl EnAi nii. mEtH etH gieb yyiElM. 6EyAnATA teR yD m i teR yvshAyiEyAw pRu, v nmH viEdzikew pALyiEl EpAkAM. neL ekAAyiriAM yEhAv ver EtAl i tH ! yEhAvey twyA oimAvil. nmH aEnkM BwA EA aEtA Rc @ EperyEA qtH zHnml. 7EyAnATAeR yD mi yvAvH avEnAw pRu, nl etH ayH EtA ec. {A aEyAewAmH. 8EyAnATA pRu, nm EpAkAM! nm tA}H v r kwH ePlisHtYkAvAew awE EpAkAM. av ne kAvA nm vdiAM. 9 { niew awu vM ver aview nik qv nEAw pRA nmH n ni iw niAM. n avew awE EpAEk. 10 pE EA u v, qH ePlisHtY nEAw pRA n avew awE kyRiec l N M. kArNM atH eedv ini orwyALmAyiriM. av er EtAliA yEhAv ne avdi qANtinM. 11atinA EyAnATAM aveR shAyiyM ePlisH t Y kAek ecni. ePlisH t YkAvA pRu, EnA! qAy av oLi ci dVArLiniM tA v! 12EkAyiluAyi ePlisH t Y

397
20ezQ teR eesnYe viLic@ i yi puRe@. ePlisHtY BwA yTAi zy} ilAyi! av tew vA kekAH prsH p rM EpArwik EpAluM ecyHt. 21 mH ePlisHtYer Esvic i vM ePlisH t YpALy i tAmsic i vmAy qA yM iluAyi. qAli EA Q qAy ezQliEnAwM EyAnATAEnAwemAM yi AEylukA ErAw Ec. 22 qyImiel i EdzH oLici yi AEylu kA ePlisHtYBwA oAwiEA ev Ek@. atinA Q yi AEy lukAM yi EckyM ePli sH t Yer oAwiA wukyM ecyHt. 23aen yEhAv aH yi AEy lien ric@. yM EbH-evnH aREM pr. ezQliEnA ewAM eesnYM m}uvmAyikEdzM ptinAyirM Ep. q yImiel mlEdze qlA ngr LiluM yM vYApic@.

1 zmEv 14+20-35

ezQ meA vI}c H wi v 24pE ezQ aeA vliy vI}H c vi. yi AEylukAH INvuM vizmAyi. ezQ avereAH Q tijH{ qwi c ekAANtH . ezQ pRu, eevErimuM {A z@ eL m}uv EtAliti muM BNM k}iv ziiewM! atinA yi AEyBwArielA vM oM k}icil. 25-26yM mlM jn kAiEl EpAyi. aview av o Etnw ku. av Etnwyew awE ece iluM oM k}icil. tijH{ lMGi A av BymAyi. 27 qA EyAnATAnH tijH{eyi aRi yilAyi. teR pitAvH jneL eAH tijH { qwitH EyAnATA Ekil . EyAnATAeR ki o vwiyAyi. av vwiyew H Etnwyi i Rc@ Et vliecw. av Et wi kyM aveR INM mARA w ukyM ecyHt.

28BwArielAv EyAnATAEnAw pRu, nieR pitAvH BwAer eAH nibicH o tijH{ey wici@H. H BNM k}i etAvM ziiewemANH nieR pitAvu pRtH! atinAl v oM k}icil. atinAlANv INitrAyiritH. 29EyAnATA pRu, qeR pitAvH rAjYinH opAw } vi! tillM Et k}icEA qeR iti qmAM emce@ evH EnAk! 30 z@LiniM avri piwiecw BNM k}i A aver avdic i ei vLer nAyi. nm wt ePlisHtYer vDiA k}iymAyi ! 31aH yi AEylukA ePlisHtY er EtAlic@. mimAsH mt aEA ElA ver av ePlisHtYErAw yM ecyHt. atinA BwA vLer INikyM av nAyi vizkyM ecyHt. 32av ePli sH t YriniM wk, p, kiwAvuk qivey piwiec w i. EA yi AEylukA vlAet vizEA m]geL nil vc@te ekAl@kyM tikyM ecyH t . rM m}uvM vA EpAkA mAMsmANv titH! 33orA ezQliEnAw pRu, EnA! av yEhAvyH e tier pApM ec@. rm mAMsmAN v titH! ezQ pRu, ni pApM ecyH t iri! EA te o vliy kl H view ieAu vrik! 34anrM ezQ pRu, oAErAM avrvew kALEyyM wiEnyM qeRyw ekAuv rA avErAw EpAyiRyk. ati EzxM av tew kALEyyM wi EnyM viewvc @ te ekAl N M. yEhAvyH e tier pApM ectH ! rM mAMsM titH. rAi qlAvM tew m]g eL ekAuvH aview vcH ekA. 35anrM ezQ yEhAv yH o yAgpIWM pNi. ezQ sVymANH yEhAvyH yAg pIWM pNittH!

1 zmEv 14+36-51

398
vwiyew u ekAH {AnlM Et cikEy ecyH t i@Z. aen ecyHttinH {A mriEEA? 44ezQ pRu, {AeneR tijH{ niREviyieli qe ziiA {A eedvEAw Ai! EyAnATA mriNM! 45pE BwA ezQliEnAw pRu, EyAnATA yi AEylien H o mhAvijy iEl nyic@. EyAnATA mriN emEA? orilumil ! EyAnATAen eriluM pviAEnA aveR tlyi nieA mwiyi} tAe} vI}AEnA jIvi eedvmAeN stYM { avdiil! ePlisHtYe tiery e yi eedvM EyAnATAen shAyic@! atinA jn EyAnATAen ric@. aven vDicil. 46ezQ ePlisH t Yer piw il . ePlisH t Y avew l E mwi. AEylieR z@ELAw ezQ @m@ 47ezQ yi AEylieR pU niyNM ewkyM tAnA rAjAev kAieAwkyM ecyHt. yi AEyli @M vsi c i ql A z@ELAwM ezQ yM ecyHt. EmAvAbH, aEAnY, qEdAM, EsAbAhiel rAjAvH, ePli sHtY qivErAewlAM ezQ yM ecyH t . EpAyiweAe ezQ yi AEylieR z@eL EtAlic@. 48ezQ vLer eeDrYzAliyAyi. yi AEylukAew sADn EmAxHwiA mic qlA z@Li niM ezQ yi AEylien ric@. amAElkYerEAluM ezQ EtAlic@. 49EyAnATA, yizVi, mIvA qivrAyi ezQlieR pu A. ezQlieR m puiyew EprH EmrbH qAyi. ezQlieR Ly puiyew EprH mIK qM yi 50ahIEnAvM qAyi . ezQlieR BArYyew EprH. ahImA sieR puiyAyi ahIEnAvM. ezQlieR LynAyi Enri eR punAy abHEn yi ezQlieR eesnYADip. 51ezQli eR pitAvAy kIM abHEnrieR yi

36ezQ pRu, nmi rAi ePlisHtYer piwrAM. nmH av ew qlA sADnM qwAM! nm vereylAM vDiAM! eesnYM mRupwi pRu, nletH ayH EtA ec@k. qA puErAhit pRu, nmH eedvEAw EcAdiAM. 37atinA ezQ eedvEAw EcAdic@, {A ePlisHtYer pi wErEA? ePlisHtYer EtAli A aH {eL avdiEmA? qA aH eedvM ezQli mRupwi nkiyil. 38atinA ezQ pRu, qlA EntAAeryM qeRywE ekAuvrik! rANi pApM ecyHtet nLRiye. 39yi Ey lieR rknAy yEhAvyAeN stYM pApM ecyHttH qeR pu nAy EyAnATAnAeNi EpAluM vD i e wN M. M or rM EpAlumriyAwiyil. 40anrM ezQ yi AEyjnt EyAwAek pRu, ni Q vz nik. {AM qeR pu EyAnATAM mRuvzM niAM. BwA mRupwi pRu, EBA, ayew xHwMEpAel! 41anrM ezQ Aic @ , yi AEylieR eedvmA yEhA Ev, aeANiH ayew B]tY eR EcAdYinH mRupwi pRyAtH? {AEnA qeR pu EyAnATAEnA pApM ecyH t i@ei yi AEy lieR eedvmA yEhAEv QRIM trik. yi AEyjntyA pApM ecyHteti IM trik.* ezQluM EyAnATAM etrewe@. yi AEyjnt sVtrAe@. 42ezQ pRu, {AnAENA qeR pu EyAnATAnAENA pApM ecyH t tH qRiyA qRiyk. EyAnATA etrewe@. 43ezQ EyAnATAEnAw EcAdic@, pRy, nI qA ecyHttH? EyAnA TA ezQliEnAw pRu, qeR

Q R I m M I m M EcAdY eedv ieR mRupwiyRiyA puErAhitAp EyAgici mAM. kl@kELA kukELA aikELA ekAH kkL@Ai nRueRi ANv kArY niyicitH.

399
pitAvAy EnM abIEylieR pu ArAyi. 52ezQ teR jIvit iluwnILM DIrt kAi. ePlisHtY etier av zmAyi EpArwic@. zM eeDrYzAliymAy erey iluM kA ezQ aven rAjAvi nw tu Esnyi EcH aven sMric@ EpA. ezQ amAElkYer nzii o divsM zmEv ezQliEnAw pRu, yi AEyjntyH Em nie rAjAvAyi aBiExkM ecA yEhAv qe ayctANH. EA yEhAvyew sEzM i k. 2 svznAy yEhAv pR y, yi AEylukA QjipHti niM vEA av knAniEl EpA twyA amAElkY mic@. amAElkY qA ecyHt etH {A ku. 3EA EpAyi amAElkYErAw yM ec@k. amA ElkYeryM avew vsH t vkk eLyM ni pUmAyM nzii NM. oM jIvEnAew avEzxi tH. qlA OIpuxAeryM av ew ikeLyM ekAc @ u eLEAluM vDiNM. avew m}uv peLyM wkeLyM k}u tkeLyM okeLyM ni ekAlNM. 4etlAyImi ezQ eesnYe sMGwiic @ . rulM kAlAp wyM ptinAyirM m@vmAyi . eydyinivM ati luewM. 5anrM ezQ amAEl kYew ngriEl EpAkyM tA}Hvryi kAnikyM ecyH t i. 6 ezQ, ekniyErAw pRu, amAElkYer viH der EpAk. aEA amAElkYErAewAM nieL nziiAtiriA qni k}iyM. yi AEylukA QjipHti niM vEA ni avErAw dy kAi. atinA ekniy amA ElkYer vi@EpAyi. 7ezQ amAElkYer EtAl i c @ . av avErAw yM ecyHtH aver hvIlyiniM QjipHtieR ati iyilu ver oAwic@. 8gAgH yi amAElkYew rAjAvH . ezQ, gAgien jIvEnAew piwic@.

1 zmEv 14+52-15+15

15

av gAgien ekAlAet vie iluM amAElkYri avEzxicver m}uvM ekA. 9 qlAM nzii zriyelH ezQliM yi AEy lukAM EtAi. atinAlANH av gAgien jIvEnAew vitH. ekA}u peLyM nl wkeLyM AwkeLyM av ekAil . EyAjnmetl A M av sUi c@vc@. aveyAM av nzii c i l . sUic ekAH yAetA EyAjnvumil A sADn mAEm av nziic@Z.

zmEv ezQliEnAwH aveR pApei pRy 10aEA zmEvlinH yEhAvyi niM o sEzM lBic@. 11yEhAv pRu, ezQ qe piw niiyiri. atinA ezQli en rAjAvAiyti {A d+Ki. {A pRytl av asri tH . zmEvli EdxYmAyi. av rAi m}uv krykyM yEhA vEyAw AikyM ecyHt. 12piEH atirAviel q}uEH zmEv ezQlien kANA EpAyi. qA jn zmEvliEnAw pRu, ezQ eydyiel kE q lE EpAyi. tni te o bmAnsHmArkmAyi o zil ApiAnANv EpAytH. o pAw l iRiyiAyi riM av gigAliEl EpAk. atinA zmEv ezQ EpAyi lE EpAyi. amAElkY riniM tA piwiecw sAD new dYBAgM avnEA v}i pAwicEtyZ. EhAmyAgmAyiA yi avn yEhAvyHici tH. 13zmEv ezQlieR awe iyEA ezQ aven aBivAdYM ecyH t . ezQ pRu, yEhAv aey a#hie! yEhAvyew klnk {A asric@. 14pE zmEv pRu, aEA {A Ek zbHdEmA? w kM piwAM kry {A EkElA? 15ezQ pRu, BwA avey amAElkYriniM piwiec w

1 zmEv 15+16-33

400
24aEA ezQ zmEvliEnAw pRu, {A pApM ecyHt. yEhA vyew klnk {A asri il. aH qEAw pREpAel {A ecyHttmil. {A jneL BykyM av vzYe EpAel vikyM ecyH t . 25EA {AnEyAwEpi, qeR pApH qEAw epARu AluM. qeR ew v, aen {A yEhAvey rADie. 26pE zmEv ezQliEnAw pRu, {A niEAewAM mwi vril . yEhAvyew kl n k nI nirsic t inA yi AEylieR rAjAev nilyi yEhAvyiEA nieyM nirsi. 27zmEv EpAkA tiriEA ezQ aveR Ayi ky Riiwic@. AyM kIRi. 28 zmEv ezQliEnAw pRu, nI qeR AyM kIRi. aEt rItiyi yEhAv yiH nii niH yi AEyrAjYM kIRieywiri. yEhAv nieR suXLielArA rAjYM nki yiri. ayALA niEA EBdM. 29yEhAv yi AEylieR eedv mA. yEhAv nitYnA. yEhA v N pRykEyA mnS mARukEyA ecil . mnS mARu o mxY enEAelyl yEhAv. 30ezQ mRupwi pRu, zri, {A pApM ecyHt! pE dyvuecyHtH qEAewAM tiric@vAluM. EntA M yi AEylukAM mi vc H qEAwl M drvukANi. qniH ayew eedvmA yEhA vey rADiviDM qEAewA M mwiv. 31zmEv ezQliEnA ewAM mwiEAkyM ezQ yEhA vey rADikyM ecyHt. 32zmEv pRu, amAElkYew rAjAvAy gAgien qeR mi El ekAuvrik. gAgH zmEvlieR mieli. gAgien clekAH bic i . gAgH ciic@, tIcyAyM avene vDiil. 33pE zm Ev gAgiEnAw pRu, nieR vA ueL amAriniM qw. atinAliEA nieR a yHH uLilAtAke. atinA

tANH . vuM mikc wkeLyM kkAlikeLyM nieR eedvmA yEhAvyHH EhAmbliyiA nAyi rictANH. pE m@etlAM { nziic@. 16zmEv ezQliEnAw pRu, niH! k}i rAi yEhAv qEA w pRetAeN nin Ek ENA? ezQ pRu, ekAAM, av enA pRet pRyk. 17zmEv pRu, mH nI mA NiyAeN nI ktiyiil . aEA nI yi AEy EgAew EntAvAyi. yEhAv nie yi AEy liEm rAjAvAyi etrew. 18o EtYk dQtYi yEhAv nie ayc @ . yEhAv pRu, EpAyi amAElkYer m}uv nzii k. av dxHwArANH. aver m}u v nziik! av pUmAyM nziiewMver yM ec@k! 19pE nI yEhAvey vkvc i l ! sADn sUiA nI # hic@. atinA yEhAv tiey klictH nI ecyHt! 20ezQ pRu, pE {A yEhAvey asricElA! yEhAv qe ayciwE {A EpAyi. amAElkYer m}uv {A nziic@! avew rAjAvAy gAgien mAEm {A ekAuvZ. 21BwA gigA li nieR eedvmA yEhAv yH bliyitinH nl wk eLyM kAlikeLyM ekAuv q mAM! 22pE zmEv mRupwi pRu, EhAmyAgM blikmAENA yEhAvyew klnkLsritA ENA yEhAvey wt sxHw nAtH? eedvinH blikLi tiluM nltH aven asri kyANH. NAwkew ekA}uH a itiluM EBdM eedve ecvi eA_kyANH. 23 niExDitH m vAdeA ekAwiy pApmANH . kWinXdynAyirikyM EtAiy EpAel vikyM ec@tH vi#hArADn EpAeleyA pAp mANH. yEhAvyew klnkLsri A nI vistic @ . atinA nie EA rAjAvAyi sVIkri A yEhAv visti.

401
zmEv gigAli yEhAvyH mi gAgien kxNLAi. 34anrM zmEv aviewniM rAmyiEl EpAyi. ezQ gieby yiel teR vstiyiEl kyRi EAkyM ecyH t . 35atiEzxM zmEv teR jIvitielAriluM ezQlien kAkyAyil. ezQli eR kArYi zmEvlinH vLer d+K mAyi. ezQlien yi AEylieR rAjAvAiyti yEhAvyM vLer d+Kic@. zmEv EbE H lehmi El EpA yEhAv zmEvliEnAw pRu, nin qkAlM en ezQlieni vYsnmAM? ezQlien yi AEylieR rAjA nniM {A tiLiri evH {A niEAw pREz xvuM nI ezQlieniEyAH vYs ni! nieR ekAi* q niRcH EbHElehmiEl EpAk. yiAyi q EprAy oveRy wEA {A nie ayyH tH . EbH E lehmilANH yiAyi tAmsitH. aveR puArielA rAeL putiy rAjAvAkA {A etr ewiri. 2qA zmEv pRu, {A EpAyA ezQ vAyRiyM. aEA avene ekAlA mi M. yEhAv pRu, EbHElehmi El EpAvuk. o pieyyM ew ekAuEpAvuk. {A yEhAv yHH o bliyiA vtANH. q pRyk. 3yiAyiey bli Nik. aEA qA ecE et {A nin kANic@trAM. {A kANic@tyAeL nI aBi ExkM ecNM. 4yEhAv ecA pRtH zm Ev ecyHt. zmEv EbHEleh miEl EpAyi. EbH E lehmiel EntALAy mA ByM ekAu viRc@. av zmEvlien kuvi Rc @ . av avEnAw EcAdic @ , smADAnilAENA nieR vrvH?
ekAH m]gew epAyAy ekAH. cil EA iyAyM tH pEyAgici.

1 zmEv 15+34-16+12

16

5zmEv pRu, aEt {A smADAni v. yEhAvyHH o bliyiA {A v. sVyM tAeRwH qEAewAM bli vrik. yiAyieyyM av eR puAeryM zmEv oi. anrM zmEv aver vH bliyi p ekAA Nic@. 6yiAyiyM aveR puAM qiyEA, zmEv qlIyAbi en ku. zmEv ciic@, yEhAv etrewv tIcyAyM yALA yiriM! 7qA yEhAv zmEvliEnAw pRu, qlIyAbH yrmvM surmANH. pE kArY a en ciitH. mxY kAtl eedvM kAtH. o vYiyew puRM mAEm mxY kA_. pE yEhAv aveR XdyiEl EnA. qlIyAbl zriyAy vYi. 8anrM yiAyi teR rAme punAy abInAdAbien viLic@. abInAdAbH zmEvlieR aw ew EpAyi. pE zmEv pRu, al , yALl yEhAv etre wv. 9anrM zmEvlieR aw ew kwEpAkA yiAyi z EyAw pRu. pE zmEv pRu, al, yAeLyml yEhAv etrewtH. 10teR puAri }uEperyM yiAyi zmEvli kAieAw. qA zmEv pRu, vrilA eryml yEhAv etrewiri tH. 11anrM zmEv yiAyiEyAw EcAdic@, ninH yM puAEr EA? yiAyi mRupwi pRu, al qni meA pu wiyH qeR Ly pu, av wkeL pripAliA puR EpAyiri . zmEv pRu, aven viLi k. aven view ekAuvrik. av qMver n hArM k}i il. 12teR Ly puen viLic @ ekAuvrA yiAyi ciler ayc@.

1 zmEv 16+13-17+7

402
o k}uteyyM eR avuM o i vIuM o AwM yiAyi sMGwiic@. sADnM licH dAvIdien yiAyi ezQlieR aw E ayc @ . 21 aen dAvIdH ezQlieRywei aveR mini. ezQ dAvIdien vLer sHEnhic@. dAvIdH ezQlieR y DEL shAyiyAyi. 22 ezQ yiAyiyHH o sEzmyc@, dAvIdH qEAewAM niH qe Esvie. {Anven vLer sHEnhi. 23eedvini drAAvH ezQlieREm vEAe}Ae dAvIdH teR kiremw vAyic i . drAAvH ezQlien vi@EpAvukyM ayA suKM EtAkyM ecyHti . AEylien EgAlYAH viLi evl@ ePlisHtY tew EsnkeL yinAyi viLic@i. av EsAEKAvi owi. av EsAEKAviM aEseyHM wyi ePsHdIM q lH pALy mwic@. 2ezQluM yi AEyBwAM sMG wic@. lA tA}HvryilAyi av ew pALyM. ezQlieR BwA vriv riyAyi niH ePlisHtYErAw y i tARAyi. 3 ePlisHtY o i mkLilAyi. yi AEylu kA meA i mkLiluM. av yHiwyilAyi tA}Hvr. 4ePlisH t YH egAlYAH q EprAy o mlAyi. gTukAr nAyi egAlYAH. egAlYAinH optwiyilDikM yrmAyi. egAlYAH ePlisH t YpALyi niM Riv. 5 aveR tlyi oAw ekAu o zirOmA yi. mInieR ecluk EpAel niic o oA@kvcM ayA Drici. atinH iyi pu pQH mAyi. 6oA@ kAckM egAlYAH Drici . aveR pii oAw ekAu o Ev ekiyi. 7egAlYA ieR ieR eekiwi enyHtwi lYM vlumtAyi . mnyHH ptinu pQH yi

pu surM m mwiy vmAeyA yvAvAyi. av atIvsurnAyi. yEhAv zmEvliEnAw pRu, q}uEH aven aBiExkM ec@k. avnANH etrewev. 13zmEv q niRc ekAH qw. vieetlM av yiAyiyew Ly pueREm aveR sEhAd rA EnAi niEv aBiExkM ecyHt. yEhAvyew AvH dAvIdi eREm amt mhAziEyAew v. anrM zmEv rAmyiEl mwi. ezQlien o drAAvH pIfii 14yEhAvyew AvH ezQlien vi@. anrM yEhAv o drAA vien ezQlieRywEyc@. atH avnH vLer }Ai. 15ezQ lieR B]tYA avEnAw pRu, eedvi nieA drAAvH nie bADic i ri. 16 kirM vAyiA k}iy orAeL kupiwi A { kln tAluM. yEhA vyini drAAvH ayew aw vA ayA ayHAyi gAnmAlpiM. aEA drAAvH aey vi@EpAvukyM ayH suKM EtAkyM ec@M. 17atinA ezQ teR B] t YA ErAw pRu, nAyi kirM vAyi orAeL kupiwic H qeRy w ekAuvrik. 18B] t YAri ov pRu, EbH E lehmi yiAyi qeA rA vsiH . yiAyiyew puen {A ku. avnH kirM vAyiA nAyiRiyAM. av vLer eeDrYzAliyM nelA EyAA vuM wiyANH. av vAcArYm vM surmANH. yEhAvyM av EnAewAmuH. 19atinA ezQ yiAyiyew awE dtAer ayc@. av yiAyiEyAw pRu, ayH H dAvIdH qeA puElA. a yew wkeL EmyHv. aven {ELAewAmyyHk. 20atinA yiAyi, ezQlinH tAM sAn sMGwiic@.

17

403
BArmAyi. egAlYAieR shAyi egAlYAieR pricyem w ekAH av mE nwi. 8oAErA divsvuM egAlYAH puR vH yi AEyBwAer evl@viLi mAyi. av pRymAyi, nieLl A veminA yi enAi vriyAyi nitH? ni ezQlieR dAsA. {AenA ePlisHtY. atinA orAeL etr ewH qnietier mlinyyH k. 9 ayA qe vDicA { ePlisHtY niew awimkLAM. pE {A niew eL ekAA, atAytH {A jyicA ni {ew awimkLAkyM ec@M. ni {eL EsviEi vM! 10ePlisHtY yM wi pRu, {A yi AEyeesnYe prihsi. niLi nieA ven qeR awyc H EpAnw A nieL {A evl@viLi! 11egAlYAu pRetAe ezQluM yi AEyBwAM Ek@. av vLer BykyM ecyHti. dAvIdH ymNiyiEl EpA 12yiAyiyew punAyi dAvIdH . eydyiel EbH E leh miel qAtY wMbArnAyi yiAyi. yiAyiH q@ puA Ayi. ezQlieR kAlH yiA yi o v]nAyi. 13yiAyiyew m m puA ezQliEnAewAM yi EpAyi. qlIyAbAyi mpu. rAme pu abInAdAbuM. zA yi mA me pu. 14 dAvIdAyi Ly pu. m m puAM ezQli eR eesnYilAyi. 15pE dAvIdH EbHElehmi teR pitA vieR wkeL EnAA kAlAkAl Li ezQlien viuEpAyM vmi . 16ql A BAtiluM sAyA iluM ePlisH t YnAy egAlYAH puRvH yi AEy eesnY ieR mi nii. en nAl divsM egAlYAH yi AEy Esney prihsic@.

1 zmEv 17+8-25

17o divsM yiAyi, teR pu nAy dAvIdiEnAw pRu, ml niRc Q wyM pH axN emwH pALyilu nieR sEhAdrAewywE EpAvuk. 18Q p kxNM pAikem wH sEhAdrAer nyi sh ADip ekAuekAwk. nieR sEhAdrA suKmAENAey EnAk. nieR sEhAdrA zriyA y ec@EA qti etLivu ekAuvrik. 19nieR sEhAdrA, ezQliEnAwM yi AEy BwAErAw emAM lAyiel tA}H v ryilANH . ePlisHtYErAw yM ecAnANv aview EpAyiritH. 20atirAviel te, wkeL EnA mtl dAvIdH meA w yen lic@. BNemwH yiAyi pREpAel dAvIdH puRe@. dAvIdH avew vAhnM pALy iElEAwic @ . dAvIediyEA BwA tew yAnLiEl puRewkyAyi. av EpA viLi nwkyAyi. 21yi AEy lukAM ePlisH t YM yin w. 22klvR sUikAer BNM licEzxM dAvId puRe@. dAvIdH yi AEy BwAewywEEAwi. av teR sEhAdrAeri aEnVxic@. 23av teR sEhA drAErAw sMsAriA wi. aEA gTini ml n Ay egAlYAH q ePlisHtY ePli sHtYeesnYiniM puR v. egAlYAH ptivuEpAel yi AEylientier EAzic @ . av pRtH dAvId Ek@. 24 egAlYA ien k yi AEyBwA oAwi EAyi. avelAM egAlYAien BymAyi. 25yi AEylukAri ov pR u, aven nI kAiEl? aven EnAH ! egAlYAH puRvH yi AEylukAer vIuM vIuM pri hsi. aven ekAl @ vnH DArALM s lBiM! ezQ rAjAvH av DArALM pNM nM. egAlYA ien ekAl @ vnH ezQ teR puiey vivAhM k}ic@ ekAw kyM ec@M. ayAew wMbe

1 zmEv 17+26-43

404
oAErA wkeL piwic u ekAu EpAyi. 35 vnYm]ge {A pi w. atien micH {A ati eR vAyiniM wien piwi ecw. m]gM qeREm cAwivIeN iluM {AntieR tAwi piwic@. qiH atien awic@ ekA. 36o siMheyM o krwieyyM {A ekA. avyEAel te viEdzi yAy egAlYienyM {A ekAl @ M. jIvi eedvieR eesnYe prihsictinA egAlYAH mriM. 37 siMhi niM krwiyiniM yEhAvyANH qe rictH. Q ePlisHtYni niM yEhAv qe riM. ezQ dAvIdiEnAw pRu, EpA, yEhAv niEAewAmAyiri e. 38ezQ teR sVM vO dAvIdien aNiyic@. ezQ o oAuzirOM dAvIdieR tlyi cAkyM oAwekAu o ai aven aNiyikyM ecyH t . 39vAM Dric H dAvIdH @M nw EnAi. ezQlieR vOAdikL Niu nwA mic dAvIdinH ati k}iil. BAric vsHt avnH apricitmAyi. dAvIdH ezQliEnAw pRu, v eyAe Dric@ekAH yM ecA qni k}iyil. v qni zIl muvyl. atinA dAvIdH aetlAM 40 jlvAhiniM QrimAi. mismu au kl@keLwtinH dAvIdH teR QvwiymAyi puRe@. kl@k av teR i wysiyiliwkyM teR etAli kielwkyM ecyH t . anrM av ePlisH t Yen kANA EpAyi. dAvIdH egAlYAien vDi egAlYAH emel nwH dAvIdiEnAww. egAlYA ieR kvcvAhk av me nwAyi. 42egAlYAH dAvI dien EnAi ciric@. dAvIdH surM v mwiyvumAy o yvAvu mAM. 43 egAlYAH dAvIdiEnAw pR u, vwi qinANH ? o pieyEAel qe oAwiAnAENA nI vtH? anrM egAlYAH teR
41ePlisHtYnAy

ezQ yi AEyli sVtrA kyM ec@M. 26dAvIdH tniw niyAELAw EcAdic@, avenANu pRtH? Q ePlisHtYen ekAH yi AEy lieR apmAnM nIvnH qA sAnM? rANH Q egAlYAH ? av pricHECdnM iilA o ePlisHtY mAM. jIvi eedv ieR eesnYientier tni sMsAriAnAemH avenekA A ktH? 27atinA yi AEylukAr egAlYAien ekAA lBi tiPlei dAvIdi pRu ekAw. 28dAvIdH BwAmAyi sMsA ritH dAvIdieR m sEhAdr qlIyAbH Ek@. qlIyAbinH EkAp mAyi. qlIyAbH dAvIdiEnAw EcAdic@, nIeyinANH view v tH? m-miyi wkeL EnAA nI eryANH lictH? nIeyinANi view vetH qniRiyAM. niEA w ecA pR ecA nin tAlrYmil. yM kANA EvimA mANH nI view vtH! 29dAvIdu pRu, {AniEA qA ecyHttH? {A eteAM ecyHtil! {A evRuEt sMsAri kyAyi. 30dAvIdH m@ cilew Ener tiriuM Et EcAdY EcAdic @ . av dAvIdinH me mRupwi te nki. 31dAvIdH sMsAritH cil Ek@. av dAvIdien ezQlieRyw E ekAuEpAkyM dAvIdu pR tH avEnAw pRykyM ecyHt. 32dAvIdH ezQliEnAw pRu, egAlYAH aver ni/Ahew vA avditH. {A a yew B]tY. ePlisHtYEnAw EpAr wiA {A EpAkAM! 33ezQ mRupwi pRu, nin EpAyi ePlisHtYnAy egAlYA iEnAw yM ecA pil. nI o Bw EpAluml. iAlM mtE yM ec@vnA egAlYAH. 34qA dAvIdH ezQliEnAw pRu, ayew B]tYnAy {A qeR pitAvieR wkeL pri pAlikyAyi. o siMhvuM krwiyM vH i pi niH

405
EdvAErAw dAvIdien zpiA Aic@. 44 egAlYAH dAvIdiEnAw pRu, v, nieR zrIrM {A pikM kA@ m]gM tiA ekAwH! 45dAvIdH egAlYAiEnAw pRu, nI qnietier vALH, M, Ev qivymAyi v, pE {A svznAy yEhAvyew, yi A EyeesnYieR eedvmA yEhAvyew nAmi v! nI aventier nieR anAdrvu m}u v kwiict@ekAH 46H nie EtAliA yEhAv qe av diM! {A nie ekAl@M. {A nieR tl ariykyM nieR zrI re pikM kAum] g M BNmAkyM ec@H . ql A ePlisHtYErAwM { a te ec@M. aEA yi AEyli o eedvmtAyi ElAkM m}uv aRiyM! 47 jneL riA yEhA vyHH vAELA EmA EveH jn kAM. yM yEhAvyEw tANH! ni ePlisHtYer m}uv EtAli A yEhAv {eL shAyi kyM ec@M! 48ePlisHtYnAy egAlYAH dAvI dien miA q}uE@. egAlYA H emel aww v. aEA dAvIdH egAlYAieR awEEAwi. 49teR siyiniM dAvIdH o kelw. atH teR kvNyi vcH etic@. klH kvNyiniM pRH egAlYAieR eniyi ptic@. klH aveR tlyiElA}HiRu kyM egAlYAH nilH mKmwic@ vI}ukyM ecyHt. 50aen dAvIdH o kvNyM o kl@M mAmpEyAgicH ePlisHtYen prAjyewi! av ePli sHtYen awic@ekA. dAvIdinH o vAEpAlumAyiil! 51atinA av oAwi ePlisHtYeR aw ecH egAlYAieRte vA aveR vARyiniM qwH aveR tl evimAi. aenyANH dAvIdH ePlisHtYen vDictH. tew EntAvH mriec k EA m@ ePlisHtY tiriEAwi. 52yi AEylieRyM eydyewyM BwA EAzic @ ekAH ePli

1 zmEv 17+44-18+3

sHtYer piw. gieR ngrA tii veryM qEAnieR kvAwM veryM yi AEylukA ePli sHtYer oAwic@. ePlisHtYrilDikM EperyM av vDic@. giElM qEAniElm zyryIM mAi lUew avew m]tzrIr citRii w. 53ePlisHtYer oAwictiEzxM ePlisHtYew pALyiEl mwi v yi AEylukA aviewniM aEnkM sADneLw. 54ePlisHtYeR tl dAvIdH eyz ElmiEl ekAuEpAyi. ePlisHtY eR yD dAvIdH eekvzM vyHkyM av teR sVM wA rite vyHkyM ecyHt. ezQ dAvIdien By wu 55dAvIdH egAlYAien EnriwA EpAtH ezQ nirIic@. ezQ teR eesnYADipnAy abHEnri EnAw sMsAric@. abHEn, rANH ecRuAreR pitAvH? abH E n mRupwi pRu, tI cyAyM qniRiyil EBA. 56ezQ rAjAvu pRu, yvA vieR pitAvArAeN kupiwi k. 57egAlYAien ekAtiEzxM dAvIdH qiyEA abHEn av en ezQlieRywE ekAu v. dAvIdH aEA}uM ePlisHtYeR tl kiEliyi. 58ezQ avEnAw EcAdic @ , yvAEv, rANH nieR pitAvH? dAvIdH mRupwi pRu, ayew dAsnAy EbH E lehMkArnAy yiAyiyew punA {A. dAvIdM EyAnATAM cAtimArA dAvIdM ezQlumAy sMBA xNM avsAnicEA EyAnA TAnH dAvIdiEnAw vLer awm Ayi. teeeyEpAel EyAnATA dAvIdien sHEnhic@. 2 divsM mt ezQ dAvIdien tEAewAM tAmsiic@. dAvIdien teR pitAvieRywE mwi EAkA ezQ avdicil. 3EyAnATA dAvIdien vLery DikM sHEnhic@. EyAnATA dAvId

18

1 zmEv 18+4-21

406
12yEhAv dAvIdiEnAewAmAyi . yEhAv ezQlien vi@EpAvu kyM ecyHt. atinA ezQ dAvI dien By. 13ezQ dAvIdien ti niM aki. ezQ dAvIdien o sh ADipnAi. dAvIdH yi eesnYe nyic@. 14yEhAv dAvI diEnAewAmAyi. atinA dAvIdH ql A ArYLiluM vijyM vric @ . 15dAvIdH vijyiyAtH ezQ ku. ezQ dAvIdien wt wt By wukyM ecyHt. 16pE yi AEyliluM eydyi lum ql A vM dAvIdien sH E n hic@. av aver yi nyi kyM avErAewAM yM ec@ kyM ecyH t tinAlANH avrven xHwetH.

mAyi o krARuAi. 4 tA Drici Emli a}icH EyAnATA dAvI di nki. teR pwcyM EyAnA TA dAvIdi ekAw. teR vilH, vALH, ar qiv EpAluM EyAnA TA dAvIdi nki. dAvIdieR vijyM ezQ i 5plpl yLi pewA ezQ dAvIdien ayc@. dAvIdH vLer vijyiymAyi. anrM ezQ dAvI dien BwAew mtlArnAi. tH ezQlieR EdYAgArwM qlA veryM sxHwrAi! 6dAvIdH ePli sHtYetiery yi EpAyi. yAnrM av mwiv rev, yi AEyliel qlA ngrLi lum OIk dAvIdien kANAni Ri v. av cirikyM n]M vyHkyM ec ekA@kyM kirM vAyikyM ecyH t . ezQlieR etA@mi vc A NH avri ecyHttH! 7OIk pAwi, ezQ yirM zueL ekA. qA dAvIdH ptinAyirM z@ eL ekA!
8OIkew gAnM ezQlien EkApAlnAi. dAvIdH ptinAyir Ni z@eL ekAeM {A yirNi z@eLEy ekA ZevM av pRy. rAjtV ilupri meANini dAvIdi lBik? qH ezQ sVyM kti. 9atinA amt ezQ dAvI dien vLer sUH m tEyAew nirI ic@.

ezQ dAvIdien By eedvini o drAAvH ezQlieR niyNM e w. ezQ teR Bvni AdA vyilAyi. dAvIdH ptivuEpAel teR kirM vAyic @ . 11pE ezQlieR ki o mAyi . ezQ ciic @ , dAvIdien {A BiiEyAw EcH tRyHM. ezQ ru tvN M qRiu. pE ru AvzYvuM dAvIdH r e@.
10piEH

ezQ teR puieyeAH dAvI dien vivAhM k}iiA #hi 17pE dAvIdien ekAlA ezQ #hic@. atinA dAvIdien A ezQ o tM ElAcic@. ezQ dAvIdiEnAw pRu, tA qeR m puiyAy EmrbH. aveL vivAhM k}iA {A nie av diAM. aEA nineA znAy BwnAyiIrAM. nI qnieA pu enEAelyAyiIM! aetA t mAyi. EA {A dAvIdien vDiil. qniEvi ePlisHtY aven vDie qAyi ezQlieR iliriH. 18qA dAvIdu pRu, qni wMbmhimyil! {AM a mA NieyAml! rAjpuiey vivAhM k}iA qniAvil. 19atinA ezQlieR puiyAy Emrbien dAvIdi ekAwEiyi EnrH, ezQ aveL emEhA lAArnAy aiEyli vivAhM k}ic@ekAw. 20ezQlieR meA puiyAy mIK dAvIdien sHEnhic@. mIK dAvIdien sHEnhi kArYM jn ezQliEnAw pRu. atH ezQlien sEAxiic @ . 21mIK Lien pEyAgic@ {A dAvIdien M. dAvIdien vivAhM k}iA {A mIKLien avdiM. anrM

407
ePlisHtY aven vDiM qH ezQ kti. atinA ezQ rAM tvN dAvIdiEnAw pRu, nin i te qeR puiey vivAhM k}iAM. 22ezQ teR EdYAgAH o rvH nki. ezQ avErAw pR u, dAvIdiEnAw sVkArY sMBA xNM nwk. avEnAw pRyk, EnA rAjAvH nie xHwew. aveR EdYAgAM nie xHwew. nI aveR puiey vivAhM k}iNM. 23ezQlieR EdYAgA aA rY dAvIdiEnAw pRu. qA dAvIdH mRupwi pRu, rAjAvieR jAmAtAvAk qtH qmAeN AENA ni ktH? rAjAvi eppNM nkA DnM qni il. {A o pAve sADArN Ar mAM. 24ezQlieR EdYAgA dAvIdH qANu pRetH ezQliEnAw pRu, 25 ezQ avErAw pRu, avEnAwien pRyk, dAvIEd, rAjAvH niEAw eppNM vzY ewil ! z@ELAw jymAN v EvtH. atinA aveR pui ey vivAhM k}iA eppNM Ru ePlisHtYew a#cmANH. ezQlieR rhsYptiyAyi atH. ePlisHtY dAvIdien vDic@ ekA_emH ezQ kti. 26ezQlieR EdYAgA aA rYemlAM dAvIdiEnAw pRu. rAjA vieR jAmAtAvAkey zyM xH wetinA dAvIdH awiyir mAyi cil ecyHt. 27 dAvIdM av eRyAkM ePlisHtYErAw yM ecA Ri puRe@. av Ru ePlisHtYer vDic@. dAvIdH ePlisH t Yew a#cemwH ezQli smic@. rAjAvieR jAmA tAvAti EviyANH dAvIdH a ecyHttH. teR puiyAy mIKLien vivA hM k}iA dAvIdien avdic@. 28yEhAv dAvIdiEnAewAmAyi evH ezQ mnilAi. teR puiyAy mIK dAvIdien sHEnhi c i evM ezQ mnilAi. 29atinA ezQ dAvIdien ERwi

1 zmEv 18+22-19+7

ByewkyAAytH. aEAe}Ae ezQ dAvIdientirAyi. 30ePlisH t YEsnAnAykA w M yi AEylien mic@. pE qEA}uM dAvIdH aver prAjye wi. ezQlieR vuM vijyiyAy EdYAgnAyi dAvIdH ! dAvIdH sinAkyM ecyHt. EyAnATA dAvIdien shAyi ezQ teR punAy EyAnA TAEnAwM teR EdYAgA ErAwM dAvIdien ekAlA klic@. qA EyAnATA dAvIdien vLer aDikM xHwei. 2-3 EyAnTA dAvIdi mRiyi ekAw, sUic i rik! nie vDiA orvsrM pAirikyANH ezQ. BAti vyliEl EpAyi oLi cirik. vyli {AeneR pitA vumAyi RivrAM. nI oLiciri iwH { v niAM. {Aen eR pitAvumAyi niei sMsA riAM. qiH niei {A mni lA {A pRyAM. 4EyAnATA teR pitAvAy ezQlumAyi sMsAric@. EyAnATA dAvIdieni nl pRu. EyAnA TA pRu, au rAjAvA. dAvIdH ayew B]tYM. dAvIdH a EyAw eteAM ecyHtil. atinA avEnAw eteAM ectH. a EyAw dAvIdH qM nlEt ecyHti @Z. 5ePlisHtYnAy egAlYAien vDic E A av sVM jIv pNyewkyAyi. yi AEy li m}uvmAyi yEhAv o mhA vijyM Enwi. aH a kAkyM sEAxikyM ecyHt. dAvIdien aeinANH pvitH? av nixHkLnANH aven ekAlA o kArNvumil! 6ezQ EyAnATAen vic@. ezQ o tijH{ ecyHt. ezQ pRu, yEhAv jIviEpAel stYmAyM dAvIdien ekAlAnvdi il. 7atinA EyAnATA dAvI dien viLicH sMsAric kArYeLlAM pRu. anrM EyAnATA dAvI dien ezQlieRywE ekAu ec. aen dAvIdH p}yEpAel ezQliEnAewAmAyi.

19

1 zmEv 19+8-24

408
ctH? qeR z@vien rewA nI avdic@! dAvIdH oAwiEAyi! mIK mRupwi pRu, rewA {A avdic i el i qe ekAl@emH av pRu!

ezQ dAvIdien ekAlA vIuM mi 8yM vIuM rMBikyM dAvIdH ePlisHtYErAEw@mA EpAvukyM ecyHt. dAvIdH ePlisHtYer EtAli kyM av oAwiEAvukyM ecyHt. 9 pE yEhAvyi niH o drAAvH ezQlieREm v. ezQ teR vIilirikyAyi. ezQlieR ki aveR mA yi. dAvIdH teR kirM vAyi kyAyi. 10 teR M dAvI dieREm qRiH dAvIdieR zrI re Biiyi tRyH A ezQ mic @ . pE dAvIdH o}iumARi. M dAvIdini eti Biiyi tRc@. arAi dAvIdH oAwiyk. 11ezQ dAvIdieR vIiEl Aer ayc@. av dAvIdieR vIwH nirIic @ . av rAi m}uv aview ti. BAti dAvIdien vDiA kA nikyAyi av. qA dAvIdieR pi mIK av mRiyi ekAw. av pRu, aH rAi te oAwi EAyi jIv riNM. al A pM nAeL aH ekAlewM. 12 an rM mIK dAvIdien jnAlyilUew tAE}iRi, dAvIdH reH oAwi EAyi. 13mIK prEdvtAvi#hem wH atiE vOLi@. qiH tim av kiwyili@. ati eR tlyi av iErAmvuM qwvc@. 14dAvIdien twvukArnAyi piwi tinH ezQ dtAer vi@. qA mIK pRu, dAvIdi suKmil. 15dtA mwiecH ezQliEnAw ArYM pRueviluM ezQ aver mwi ayc @ . ezQ avErAw pRu, dAvIdien ekAuvrik. niAkuemi aven ki ElAew qwekAuvrNM! aven {A ekAl@M. 16dtA dAvIdieR vIiEl EpAyi. av dAvIdien piwiA akE kyRieyiluM aview o tim kiwtAyANv ktH . atieR mwi evRuM iErAmmA eNM av ku. 17ezQ mIKLiEnAw pRu, qinANH nIeye en cti

dAvIdH rAmyiel pALy LiEl EpA 18dAvIdH reH rAmyi zmEv lieRywEH oAwiEAyi. ezQ tEAw ecyHt kArYeLAe dAvIdH zmEvliEnAw pRu. anrM dAvIdM zmEvluM vAckA tAm si pALyLiEl EpAyi. dAvIdH aview ti. 19dAvIdH rAmyHw pALyLi lueH ezQ Ek@. 20dAvIdien piwiwA ezQ keL ayc@. qA av pALyieliy EA o sMGM vAckA vciAyi. zmEv aview niH sMGe nyi kyAyi. eedvieR AvH ezQlieR dtAewEm vrikyM av vciA rMBikyM ecyHt. 21Eti Ek ezQ m@ dtAer ayc@. pE avM vcnM nw A wi. atinA ezQ mA metA sMGM dtAerwi ayc@. avM vciA wi. 22owvi ezQ sVyM rAmyiEl EpAyi. ezQ Esvilu emtiLinw vliy kiNiEl v. ezQ EcAdic@, zmEvluM dAvIdM qview? jn mRupwi pRu, rAmyHw pALyLi. 23anrM ezQ rAmyH w pALyLiEl EpAyi. eedvieR AvH ezQli en bADikyM av vcnM rMBikyM ecyH t . rAmyiel pALyLiEl v}iyi ezQ wt wt vcnM nwi. 24anrM ezQ teR vO~ri. zmEvlieR miluM ezQ v cic@. rAi m}uv av aview ngHnnAyi kiw. atinAlANH ezQluM vAckA rielArALAEyA? qH jn EcAdi tH.

409
dAvIdM EyAnATAM o krARuA dAvIdH rAmyH w pALy LiniM oAwiEAyi. dAvIdH EyAnATAeR awei avEnAw EcAdic@, {Aen etA ecyHttH? qAeNeR M? nieR pitAvH qekAAeNe ekAlA mitH? 2EyAnATA mRupwi pRu, atH asMBvYmANH! qeR pitAvH nie ekAlA miil! dYM qEAw pRyAet qeR pitAvH oM ecil. a DAneEtA evRuM ecRiy kArYELA ke, qeR pitAvH qlAyHEA}uM av qEAw pRyARuH. pie nie ekAl@ kArYM qEAw pRyA aEhM q ekAH mwi? l, aenyA vil! 3qA dAvIdu pRu, {A nieR suXAeNH nieR pitA vi nAyRiyAM. nieR a sVyM pRu, EyAnATA Eti aRiyAniwyAyA aveR mnH vYsnM ekAu niRykyM av dAvIdiEnAw pRykyM ec@M. pE {A mrNEAwwevtH nieEAelyM jIvi yEhA veyEAelyM stYmANH! 4EyAnATA dAvIdiEnAw pRu, nI qEAw ecA pRyetM {A ecAM. 5anrM dAvIdu pRu, EnA, nAeLyANH amAvAsisdY.* {A rAjAviEnAewAM hArM k}iE vnANH. pE {A eevErMver vyli oLicirie. 6{A EpAy tAyi nieR pitAvH kA aEh EAw pRyk, dAvIdH EbH E l ehmiel vstiyiEl EpAkA #hi. aveR wMbinH Q mAsbliyew sdYyH. tA tAe} teR wMbEAewAM EcrA EbHElehmiEl EpAkE eyH dAvIdH qEAw EcAdici. 7nieR pitAvH, zri q pRA

1 zmEv 20+1-17

20

amAvAsisdY eydmAsieR oAM tIyti. etA viEzxvimdinvuM viEzx rADnAdinvumANH. jn o mic@wkyM ElvY. 7+16-21- vivri EAlu smADAnblik pvyH kyM ec@.

{A suritnANH. pE nieR pitAvinH EkApmAyA aEhM qe pviA EpAvukyAeN ninRiAM. 8 EyAnATAEn, qEAw dyyAkEN. {A nieR B] t YnANH . nI yEhAvyH mi qEAw o krARuAiyi@H . {A vALiyAeNi nI EnriH qe vDik! pE qe nieR pitAvieRywE ekAuEpAk tH. 9EyAnATA mRupwi pRu, l orilumil! qeR pitAvH nie pviA pripAwiyiA {A nin mRiyiH nkAM. 10dAvIdu pRu, qnietier nieR pitAvH niEAw pRA rH qni mRiyiH tM? 11aEA EyAnATA pRu, v, nm vyliEl EpAkAM. atinA EyAnATAM dAvIduM vyli El EpAyi. 12EyAnATA dAvIdiEnAw pRu, yi AEylieR eedvmA yEhA vyH mi {A Q tijH{ eyw. qeR pitAvinH nie iy aBiAyM {AnRiyM. nie i nlEtA nltlAEtA qeR pitAvH ciitH qeH {An RiyM. aEA m divsinkM {A nie vyli vivrmRiyiAM. 13qA nie pviAnANH qeR pitAvinH pripAwieyi {An nie aRiyiAM. nie {A suritnAyi ayyHkyM ecAM. {Anien ecA pM yEhAv qe ziie. qeR pitAviEnAewAmAyi EpAel yEhAv niEAewAvumAyirie. 14{A jIvi kAlM qEAw kANYM kA@k. {A mric t i EzxM, 15qeR wMbEAw kN kA@tH nI oriluM avsAnii tH. yEhAv nieR z@eL m}u v miyiniM nziiM. 16ati nA dAvIdieR z@eL yEhAv ziie q pRuekAH dAvI dieR vstiymAyi EyAnATA o wwi Ai. 17tEAw sHEnhtijH{ v iA EyAnATA dAvIdiEnAwAv zYe@. EyAnATA tEeey

1 zmEv 20+18-36

410
28EyAnATA mRupwi pRu, EbHElehmiEl EpAkA dAvIdH qEAw avAdM EcAdic@. 29 av pRu, qe EpAkA avdi. {ew wMbM EbHElehmi o bliyiH. {Aniviewy AkNemH qeR sEhAdr klic@. EA {A ayew s]X ANH , dyvAyi qe EpAkAM qeR sEhAdrAer kANAM a vdicAluM. atinAlANH dAvIdH, rAjA vieR Emzyi vrAtH. 30ezQlinH vLer EdxYM v. ayA EyAnATAEnAw pRu, niExDiyAy awimeieR mk En, nIyM aveLEAel te. nI dAvIdieR pArnAeNeni RiyAM! nI ninM nieR ayHM apmAnM vivciri. 31yiA yiyew pu jIviciri kAlM nin rAjAvAkAM nineA rAjY mAAM wyil. EA dAvI dien qeRyw ekAuvrik! av vDiewNM! 32EyAnATA teR pitAviEnAw EcAdic@, dAvIdH qinANH vDi eEwtH ? av q etA ecyHttH? 33qA ezQ EyAnATAen emRiu ekAlA mic@. atinA, teR pitAvinH dAvIdien vDiA vLer tAlrYmeH EyAnATA mn 34EyAnATA ilAi. vLer EdxYeH QEmzyiniM R iEAyi. EyAnATAeR mnS vLer klukyM teR pitAvi EnAw vLer EdxYmAkyM ecyH t tinA av viieR rAM divsM oM k}iAet Ri EAyi. ezQ te apmAnic ekAuM ezQ dAvIdien ekAlA evu ekAumANH EyAnATAnH EkApmAytH.

EpAelyANH dAvIdien sH E nhi c t H q mlmANH EyAnATA aen ecyHttH. 18EyAnATA dAvIdiEnAw pRu, nAeLyANH amAvAsisdY. nieR riiwM o}iiriEA, nI EpAyiriemH qeR pitAvH kM. 19mAM divsM, Q } LArMBicEA nI oLiciiwE te EpAk. mlyi kA nik. 20 mAM divsM {A mlyieli o lYiEl ae@tAyi nwiAM. tAM auk {A q@M. 21qiH au k keA o bAlEnAw {A pRyM. qlAM Ener ecAvAyAeN i bAlEnAw {A pRyM, nI vLer drM EpAyi. auk qeR awANH . mwivH av epRu k. {A aenyANu pRyet i nin oLiviniM puR vrAM. yEhAv jIviEpAel nI suritnAeN stYmANH. orp kwvumil. 22qA qeiluM } mei bAlEnAw {A pRyM, auk vLer deryANH. EpAyi qwekAuvrik. {Anen yANH pRyeti nI der EpAk NM. yEhAv nie dEryyHk yANH. 23ninM qnimiwyilu Q krA oAik. yEhAv new nitYsAiyA! 24anrM dAvIdH vyli oLic@. sdYAEvLyiel ezQlieR mEnABAvM amAvAsisdY yEA rAjAvH BNini. 25BiiEyAw Ec H ptivAyiriARuiwANH rAjA vitH. ezQlieR EnEr qtivz ANH EyAnATA tH. ezQli eR etAwH abH E n . qA dAvIeR lM nYmAyi . 26aH ezQ oM pRil. qeiluM sMBvicH dAvIdH a nAyiriAM qH ezQ kti. 27piEH, mAsieR rAM div svuM dAvIdieR wM o}iu kiw. aEA ezQ EyAnATAEnAw EcAdic@, amAvAsisdYyHH el EyA EA yiAyiyew mk vrA etANH?

dAvIdM EyAnATAM v}ipiriy 35piE rAviel EyAnATA v}iyiEliRi. av pRi lH dAvIdien kANA EpAyi. EyAnATA tEAewAM o bAl EnyM iyi. 36EyAnATA bAl EnAw pRu, oAwiEAyi {A qyH t auk kupiwik.

411
bAl oAwiEAkyM EyAnATA aveR tlyH mkLilUew ae@ kyM ecyH t . 37 bAl auk vINiwEEAwi. qA EyAnA TA viLic@ pRu, auk ni yM akelyANH! 38anrM EyAnA TA viLc@ pRu, EvgmAke! EpAyi av ekAuvrik! aview e niAet! bAl auk epRui tiriek EyAnATAen li c @ . 39 sMBvitieni bAl oM aRiil. EyAnATAM dAvIdM mAEm atRiuZ. 40EyAnATA teR vil@M aukM bAlen li c @ . qiH EyAnATA avEnAw pRu, pNiEl mwiEA vuk. 41bAl EpAvukyM dAvIdH ml yew mRuvz oLiviniM puR vrikyM ecyH t . dAvIdH EyAnATAnH mi m tvN nm sHkric@. anrM dAvIdM EyAnA TAM prsHprM Mbic@. avri vM omic@ kru. pE dAvIdH EyAnATAEnA kru. 42EyAnATA dAvIdiEnAw pRu, smADAni EpAvuk. n yEhAvyew nAmi suXLA yiriAemH tijH{ ecyHt. nm M new pigAmikM yEhAv nitYsAiyAyiriemM n pRu. dAvIdH puErAhitnAy ahIEmel ien kANA EpA anrM dAvIdH drE EpA yi. EyAnATA pNiEl mwukyM ecyHt. 2puErAhitnAy ahIEmelien kANA EnAbu pNiElANH dAvIdH EpAytH. dAvIdien kANA ahIEmelH Riv. ahIEmelH ByM ekAH viRyH kyAyi. ahIEmelH dAvIdiEnAw EcAdic@, nIeyA oyH H vtH ? nieR ew M lAetH? 3dAvIdH ahIEmeli EnAw pRu, rAjAvH qnieA viEzx rvH t. av pRu, Q dQtYei M aRiytH . {A niEAw pRtH M aRiy tH. qe qviewvcu kANNemH qeRyAkELAw {A pRu.
4EA

1 zmEv 20+37-21+11

21

nieR p BN mAtH ? aH axNELA ayew plu mEetiluM B NEmA qni trik. 5puErAhit dAvIdiEnAw pRu, qeR eek yi sADArN aemAmil. tA M vi aM qeR eekyiluH. nieR EdYAgAH, av o OIymAyM eelMgikEv}H c yi eiieli, tiAM. 6dAvIdH puErAhitEnAw mRupwi pRu, { etiluM OIk ELAewAM yiil. { y iM sADArNdQtYi EpA EA}uM zrIri pAlivrANH. EA {EwtH o viEjAli yAytinA EtYkM stYmANH. 7vi amlAet meA avuM aview Ayiil . atinA puErAhit aM dAvIdi nki. atH yEhAvyew mi viEmzEm puErAhit vyH amAyi. oAErA divsvuM av aM qwkyM putiy vyHkyM ec@M. 8ezQlieR EdYAgArielA rA aviewyAyi. ayA qEdAmYnAy EdAEvgH yi. ezQlieR wnAyknAyi ayA. ayAeL yEhAvyew si Diyi twuvci. 9dAvIdH ahIEmeliEnAw EcAdi c@, view o vAELA EmA EA? rAjAvieR niEyAgM prmDAn mANH. qni EvgM puReEwiv tinA {AeneR vAELA mAyD ELA qwil. 10puErAhit mRupwi pRu, ePlisH t YnAy egAlYAieR vA mAEm viewy_. tH lA tA}Hvryi vcH nI aven ekAH Enwiy vALANH . atH EPAdi pii o Niyi epAtiiri H. EvNemi ninetwAM. dAvId pRu, aetni trik. egAlYAieR vAEpAel meA vAmil! giel z@ew EnH dAvIdH oAw 11aH dAvIdH ezQliniM oAwiyk. dAvIdH giel rAjAvAy

1 zmEv 21+12-22+10

412
avdic A luM. 4 atinA dAvIdH teR mAtApitAeL EmAvAburAjA vien l i c H puREiRiv. dAvIdH EkAyilAyiyM kAlM aveR mAtApitA rAjAviEnA ewAM k}iu. 5qA vAcknAy gAdH dAvI diEnAw pRu, EkAyi ttH. eydyiEl EpAk. atinA dAvIdH aviwMviH EherH vni El EpAyi. ahIEmelieR wMbe ezQ tk 6jn dAvIdienyM aveRyA keLyMpi aRitAyi ezQ Ek@. av giebyyiel i puRH o mrc @ vi rikyA yi. ezQlieR ki aveR vuM Ayi. aveR EdYAg AerlAM aveR @mAyi . 7tni @M nii EdYAg AErAw ezQ pRu, ebnYA mIkAEr, ik! yiAyiyew punAy dAvIdH ni vylukM miriEAkM temH ni kEA? dAvIdH nieL An yM tH ztADipAM sh ADi pAmAemH ni k EA? 8ni qnietier FAElA cn nwkyANH! ni rhsYp tikLi@. niLilAM qeR pu EyAnATAeni qEAw pRil. yiAyiyew pumAyi av o krARuAiy kArYvuM ni qEAw pRil ! niLielA M qeRicH d+Kmil. qeR pu EyAnATA dAvIdien EA/A hiic i evH niLilAM qEAw pRil. oLiciH qe miA EyAnATA qeR B]tY nAy dAvIdiEnAw pRu! dAvIdH EA ec@M a te! 9qEdAmYnAy EdAEvgH ezQlieR EdYAgAErAewAM Ayi. EdAEvgH pRu, yiAyiyew pu nAy dAvIdien {A EnAbi ku. ahIbieR punAy ahIEmel ien kANA vtANH dAvIdH . 10ahIEmelH dAvIdiEvi yEhA vEyAw Aic @ . ahIEmelH dAvIdi BNM ekAw. ePli

KIzieRywE EpAyi. 12KI zieR EdYAgAH atixHwmA yil . av pRu, yi AEy Edze rAjAvAy dAvIdANitH. av eniyANH yi AEylukA pAw tH. aveniy Q gAnM pAwi av n]M vyH+ ezQ yirM zueL ekA. qA dAvIdH ptinAyirM zu eL ekA!
13av pRtH dAvIdH nAyi ic@. dAvIdinH giel rAjAvAy KIzien BymAyi. 14atinA dAvIdH KIziM aveR EdYAg AM mi &ABinyic @ . avErAewAmAyiEAeLAe dAvIdH &ABinyic@. av kvAw Li i. teR tAwiyiluM vI}ic@. 15KIzH teR EdYAgAErAw pRu, ayAeL EnAH! &A! ni eLinANH aven qeRyw ekAuvtH? 16qniH vzYinH &AAH . qeR mi Q &Aen ni ekAuvEriyi il! Emli yAeL qeR Bvn i kyRAnvditH!

dAvIdH pl lLi EpA dAvIdH gH vi@. adlAMh yi av aByM Apic@. dAvIdH adlAmilueH dAvIdieR sEhAdrAM buM Ek@. av dAvIdien kANA aview eyi. 2aEnkMEp dAvIdiEnAw Ec. pltrM }LievM ailuAyi. vliy kw bADYtkvM Ayi. jIvi ti t]pHtivrAvmAyi. armAkeLlAM dAvIdiEnAw Ec kyM dAvIdH avew EntAvAkyM ecyH t . kEdzM nAERALM Ep dAvIdiEnAewAmAyi. 3dAvIdH adlAM viH EmAvAbiel misHpyiEl EpAyi. EmAvAbiel rAjAviEnAw dAvIdu pRu, eedvM qEAewA ecA EpA etH {A aRiyMver qeR mAtA pitA aEyAewA k}iyA

22

413
sH t YnAy egAlYAieR vAM ahIEmelH dAvIdi nki. 11anrM puErAhiten teR mi ekAuvrA ezQ r vi@. ahIbieR punAy ahI EmeliEnyM aveR m}uv buELyM piwic@ekAu vrN emAyi ezQlieR kln. ahI EmelieR bu EnAbiel puErAhitArAyi. averl A M rAjAvieR mieli. 12ezQ ahIEmeliEnAw pRu, ahI bieR puA ik. ahIEmelH mRupwi pRu, zri EBA. 13ezQ ahIEmeliEnAw pR u, nIyM yiAyiyew punAy dAvIduM qinANH qnietier FAElAcn nwtH? nI dAvIdinH avuM vAM nki! nI avEvi eedvEAw Aic @ . EA dAvIdH qe miA kAiri ! 14ahIEmelH mRupwi pRu, dAvIdH aEyAwH vLer vizVAsm vnANH . ayew meAEdYAg M aEyAwH vizVAsmv nAyiil. dAvIdH ayew sVM jAmAtAvANH. ayew aMgrk ew nAyknANH dAvIdH . ayew wMbA dAvIdien driH. 15dYmAyl dAvIdiEvi {A eedvEAw AictH. mAvuml qeEyA qeR buLilAery EmA ewtH. { ayew dAsA. qANH sMBvietH qniRivil. 16pE rAjAvu pRu, ahIEm elH, nIyM nieR qlA buM mriNM! 17 anrM teR vz ni kAvAErAw rAjAvu pRu, yEhAvyew puErAhitAer ekAl@k. av dAvIdieR pA rAytinAlANen ecEtH . dAvIdH oAwiEAvukyAeNRiyAmA yii@M avrtH qEAw pR il! qA yEhAvyew puErAhit Aer pviA rAjAvieR EdYA gA vistic@. 18atinA rAjAvH EdAEvgiEnAw klic@, EdAEvgH, puErAhitAer nI

1 zmEv 22+11-23+5

ekAl @ k. atinA qEdAmYnAy EdAEvgH EpAyi puErAhitAer vDic@. aH EdAEvgH qpu puErAhitAer vDic@. 19EnAbAyi puErAhitAew ngrM. EdAEv gH teR vAekAH OIpuxA eryM ikeLyM zieLyM vDi c @ . avew peLyM k}utk eLyM wkeLyM EdAEvgH vDic@. 20pE ahIEmelieR pu nAy abYATA re@. av oAwiEAyi dAvIdiEnAw Ec. 21y E h A v y e w puErAhitAer ezQ ekAtAyi abYATA dAvIdi EnAw pRu. 22 aEA dAvIdH av EnAw pRu, qEdAmYnAy EdAEv gien {A EnAbi ki. av ezQliEnAw pRyemH {An Riu. nieR wMbAew mrN inH {AnANH rvAdi. 23nieL ekAlA micvnH qeyM ekAl NemANH #hM. qEAewAM k}i yk. ByeEw, nI qEAewAM suritnAyiriM. dAvIdH ekyIlyi jn dAvIdiEnAw pRu, tA ePlisH t Y ekyIl yHetier yM ec@. emtiL iniM av enl @ kvk yANH. 2dAvIdH yEhAvEyAw EcAdic @ , {A EpAyi Q ePlisHtYErAw yM ecENA? yEhAv dAvIdi EnAw mRupwi pRu, EvNM, EpAyi ePlisHtYer mik. ekyIley rik. 3pE dAvIdieR k av EnAw pRu, n view eyd yi vLer By k}iykyANH . ePlisH t YeesnYM iwE EpAyA n qmAM Byem eA ciic@ EnA. 4dAvIdH vIuM yEhAvEyAw EcAdic@. yEhAv dAvIdiEnAw mRu pwi pRu, ekyIlyiEliRi ec l @ k. ePlisH t Yer EtAl i A {A nie shAyiAM. 5 atinA dAvIdM eesnYvuM ekyIlyiEl EpAyi. dAvIdieR eesnYM ePli sHtYErAEw@mi. av ePlisHtYer EtAlicH avew kkAlikeL piwi

23

1 zmEv 23+6-25

414
15sIPH mmiyiel EhAErzilAyi dAvIdH. ezQ te ekAlA veH av By. 16pE ezQlieR punAy EyAnATA dAvIdien kANA EhAerziEl EpAyi. EyAnATA dAvIdi zmAy eedvvizVAsmAkA shAyic@. 17EyAnATA dAvIdiEnAw pRu, ByeEw, qeR pitAvH ezQlinH nie mRiEvliA k}iykyil. nI yi AEylieR rAjAvAyiIM. {A nieR rAmmAM. qeR pitAvi EpAluM tRiyAM. 18EyAnATAM dAvIdM yEhAv yew mi o krARuAi. an rM EyAnATA vIiEl EpAyi. dAvIdH EhAErzi ti.

ec w . aen dAvIdH ekyIl Aer ric @ . 6(dAvIdieRywE EAwiEAyEA abYATA o EPAdM eekyielwi.) 7dAvIdH EA ekyIlyile kArYM jn ezQliEnAw pRu. ezQ pRu, dAvIdien qni eedvM ekAuttANH! dAvIdH sVyM i l Ayi ri . k v Aw M sAkm o pNiElAN v EpAyiritH. 8 ezQ teR eesnYe o yinAyi viLi c @ i. av ekyIlyiEliRi ecH dAvIdienyM eesnYeyM miA tARAyi. 9ezQ tnietier ptikLiwk yAeNH dAvIdH mnilAi. aEA dAvIdH puErAhitnAy abYATAErAw pRu, EPAdH ekAuv. 10dAvIdH Aic @ , yi AEy lieR eedvmA yEhAEv, ezQ ekyIlyiEl vH {A mlM Q ngrM nziiAenAutAyi {A aRiy. 11ezQ ekyIlyi El vEmA? ekyIlA qe ezQli ekAwEmA? yi AEy lieR eedvmA yEhAEv, {A aviwe dAs! dyvAyi qEAw pRAluM! yEhAv mRupwi pRu, ezQ vM. 12dAvIdH vIuM EcAdic @ , ekyI lyiel jn qeyM qeRyA L@keLyM ezQlinH ekAwEmA? yEhAv mRupwi pRu, av ec@M. 13atinA dAvIdM aveRyA kM ekyIlA vi@. dAvIdiEnAewAM aRuRu EpErALM EpAyi. av oAErA lLiElM nIieAi rikyAyi. dAvIdH ekyIlyi niM retAyi ezQ mni lAi. atinA ezQ ngri El EpAyil. ezQ dAvIdien oAwi mmiyiEl EpAkyM aviewy EkAyi tukyM ecyH t . sIPH mmiyiel i EdzEM dAvIdH EpAyi. oAErA divsvuM ezQ dAvIdien aEnV xic@. qA dAvIdien piwiA yEhAv ezQlien avdicil.
14dAvIdH

sIPukA ezQliEnAw dAvI dieni pRy 19sIPukA giebyyi ezQli eRyw v. av ezQliEnAw pRu, dAvIdH {ew EdzH pAiriH. EkAyHilANv. eyziEmAeR etH hKIlAi EhAErzilANH EkA. 20rAjAEv, xHwmEA aH RivAluM. dAvIdien aEyHH piwic@tErtH {ew kwmyANH. 21ezQ mRupwi pRu, qe shAyitinH yEhAv nieL a#hie. 22EpAyi aveni wt aRiyk. dAvIdH qviewyANH tuetH aRiyk. dAvIdH aview ereyAe kA qM aRi yk. ezQ kti, dAvIdH miwnANH. av qe wA mik yANH. 23dAvIdH pEyAgi qlA oLisEtM kupiwik. an rM qeR aw mwivH qEAewlAM pRyk. aEA {A niELAewAM vrAM. dAvIdH aviewy ei, skl eydA wMbA iwyi etrAeNiluM {A aven piwiuM. 24anrM sIPukA sIPiEl mwiEAyi. ezQ piIwH aEAu EpAyi. dAvIdM aveRyAkM dAEv mmiyilAyi. eyziEmAeR et mEdzAyi av. 25ezQluM aveRyAAM dAvI

415
dien tiriyiRi. pE jn dAvIdi mRiyi ekAw. ezQ aven etryeH av avEnAw pRu. aEA dAvIdH mAEvA mmiyilu pARyiEl Riec. dAvIdH mAEvA mmi yiEl EpAyi@eH ezQ aRi u. atinA dAvIdien kupiwi A ezQ aEA@EpAyi. 26ezQ mlyew o vzAyi . dAvIdM AM aEt mlyew mRuvzM. dAvIdH tiwi ezQliniM oAwiEAvukyAyi . ezQluM aveR BwAM dAvI dienyM aveR AeryM piwi yHA mlyH @M EpAyi. 27aEA ezQlinH o sEzM lBic@. dt pRu, EvgM vrik! ePlisHtY ne mi! 28atinA dAvIdien piwiA mM EpicH ezQ ePlisHtYer EnriwA EpAyi. atinAlANH le jn et pAR q viLitH. 29dAvIdH mAEvA mmi viH egdiyiel EkAyi El EpAyi. dAvIdH ezQlien nANM ekw ezQ ePlisHtYer oAwik yAyiEA jn ezQli EnAw pRu, egdiw o mmiyi dAvIdH. 2atinA ezQ yi AEyli niM mvAyirM Eper etrew. averyM i ezQ dAvIdienyM sMGeyM etryA wi. av kAAipARyH wH aEnVxic @ . 3pAtEyAw EcL ii El ezQ Evzic @ . aview awH o h Ayi. ezQ visninAyi hyHi El kyRi. hyew vuM pii lAyi dAvIdM aveR kM oLi 4 ewyv ciriAyi. dAvIdiEnAw pRu, yEhAv pR divsM ANH ! yEhAv niEAw pRu, nieR z@eL {A nie liM. aEA nin nieR z@viEnAwH xH w m ecAM. anrM dAvIdH }H ezQli EnAw wt aw. ezQlieR

1 zmEv 23+26-24+13

24

AyieR ml dAvIdH mRic @. ezQ dAvIdien kil . 5piIwH dAvIdinH aen ecyHtti d+KM EtAi. 6dAvIdH teR kELAw pRu, ezQlientier aen qeiluM ec@tiniM yEhAv qe twei! ezQ yEhAvyew etrewe rAjA vANH. {A ezQlien oM ecA pAwil. aEhM yEhAvyew etr ewe rAjAvANH 7teR keL twyAnANH dAvIdH en pRtH . ezQlien pviA dAvIdH aver avdicil. ezQ hyi niiRi teR v}iEy EpAyi. 8dAvIdH hyi niM puRv. dAvIdH ezQlien viLic@, qeR yjmAnnAy rAjA Ev! ezQ puREkAu tiriuEnAi. dAvIdH teR mKM nic@ nmsHk ric@. 9 dAvIdH, ezQliEnAw pRu, dAvIdH aey pviAnAElAci q k pRytinH aH qinANH kAekAwtH? 10{A aey pviil ! a yHtH ayew kekAH te kANAM! yEhAv H hyi aey piwiA qnivsrM t! pE aey ekAl A {A tARAyil. {A aEyAw kA NYM kAi! {A pRu, {A qeR yjmAnen pviil. ezQ yEhA vyew etrewe rAjAvANH! 11qeR eekyilu o NixN iEl EnAk. ayew Emli yew o ml {A mRiec w . qniH aey ekAl A mAyi. pE {A atH ecyHtil! EA aey mnilAirA {AnA#hi! {A ayHeti rAyi o pApvuM ecyHtil qe ni etLiyiNmAyi! {A aEyAw o et@M ecyH t iil ! pE aH qe EvyAwi ekAlA mi. 12 yEhAv nYAyviDi nw e! aH qEAw ecyHt etinH yEhAv aey ziie! pE {A aEyAw @ m@kyil. 13o p}eAl @ H + dxH w Ari niE dxHwtk v! {AenA tiyM ecyH t iil ! {AenA cIyALl! {A aey

1 zmEv 24+14-25+10

416
2mAEvAni DniknAy orA jIvi ci. ayAH mvAyirM ecri yAwkM yirM EkAlAwkM A yi. ayA kEli cil vYApAr nwkyAyi. ayA teR ecriyAwkew ErAmM mRiA kEliEl EpAyi. 3nAbA* qAyi ayAew EprH. kAElbieR wMbArnAyi ayA. abIgyi qAyi nAbAlieR BArYyew EprH . av viEvkzAliyM suriymAyi . pE nAbA o mzwM dxHwmAyi. 4nAbA teR ecriyAwkew ErAmM mRikyAeNH dAvIdH mmi yi evc H Ek@. 5nAbAliEnAw sMsAriA dAvIdH p yvAeL ayc @ . dAvIdH avErAw pRu, kEliEl EpAk. nAbAlien kH qniEvi aven aBivAdYM ec@k. 6dAvIdH, nAbAli Q sEzM avew vzM ekAwyc@, ayHM wMbiM Emem kte. ayHetlAM nAyiri em kte. 7aH ayew ecriyAwkew ErAmM mRiyHkyA eNH {A Ek@. ayew wy A Rc@EnrM {ELAewAmA yi. { avErAw eteAM ecyHtmil. av kElilAyi EA ayew wyAriniM { oM qwmil. 8ayew B] t YAErAw EcAdic A tH stY mAeNH av pRyM. dyvAyi qeR yvAELAw dy kAiyAluM. { Q hAdEvLyi ayew awE v. ayH k}iy tH Q ecRuA nkiyAluM. ayew sHEnhitnAy* dAvIdi Evi ecyHtAluM. 9dAvIdieRyAA nAbAlieR awE EpAyi. av nAbAlinH dAvIdieR sEzM nki. 10 pE nAbA avErAw mrwM kAi. nAbA pRu, rANH dAvIdH ? rANH yiAyiyew Q pu? AlH tew yjmAneRy wuniM oAwiEAy DArALM awi

pviil. 14eryANH aH pi wtH ? etier yM ecA nANH yi AEyrAjAvH vtH ? aey mRiEvli ovenyl aH oAwitH. c o piEyEyA eciEnEyA oAwiEAelyANtH. 15yEhAv nYAyDipnAyirie. ayHM qnimiwyi yEhAv niyie. yEhAv qe piN yHkyM qeR BAgM zriyAeNH kANikyM ec@M. yEhAv qe ayiniM riM. 16dAvIdH sMsAri nii. ezQ EcAdic@, a nieR zbHd mAENA qeR punAy dAvIEd? anrM ezQ vLeryDikM kryA wi. ezQ vLeryDikM kru. 17ezQ pRu, nIyA zri; {A et@M. nI qEAw n kAi. {A niEAw tiyANH kAiytH. 18nieR sdH v] ikeLi nI qEAw pRu. yEhAvyANH qe nieR awE ekAuvtH. pE nI qe ekAil. 19{A nieR z@v elH kANi. M teR z@vien piwiciH evRuet viwk yil! av teR z@viEnAw n kA@kyil. H qEAw n kAi ytinH yEhAv nin tiPlM t emH {A zi. 20 nI putiy rAjAvAemH qniRiyAM. yi A Eylien nI BriM. 21EA nI qEAw o tijH{ ec@k. qeR pigAmikeL ekAl@kyielH yEhA vyew nAmi tijH{ ec@k. qeR nAmM qeR pit]EgAi niM lnM ec@kyielH R trik. 22atinA dAvIdH ezQliEnAw tijH { ecyH t . ezQlieR wMbe vDikyielH dAvIdH vAgHdAnM ecyHt. anrM ezQ vIiEl mwi. dAvIdM AM EkAyiElM mwi. dAvIdM nAbA q dxw H M zmEv mric @ . yi AEylu kA qlAvM owi zmEv lieR mrNi d+KM kwiic@. av zmEvlien rAmyi aveR BvninwH awi. anrM dAvIdH pArA mmiyiEl EpAyi.

25

nAbA vifHFi qM. sE H nhit pu q vAcYAM.

417
mkH! 11qeR ki avuM ev vumH . qeR ecriyAwkew ErAmM mRiyH B]tYA nkA {A ekA m]gew RciymH. pE mAMsM {AnRiyAvH {A nkyil! 12dAvIdieR A mwivH nAbA pRetlAM dAvIdiEnAw pRu. 13aEA dAvIdH avErAw pRu, niew vAk Dri k! aen dAvIdM aveRyA kM tew vAk Dric@. nA ERALM Ep dAvIdiEnAewAM EpAyi. Ru Ep BN sADnewy w ni. abIgyi }M twy B] t YArielArA nAbAlieR BArYyAy abIgyili EnAw sMsAric @ . B] t Y pRu, dAvIdH, new yjmAnnAy nAbA lieRywE mmiyiniM dtAer ayc@. qA dAvIdieR dtAErAw nAbA mrwrM kAi. 15av {ELAw vLer kANYM kAiyvrANH. { puRvyli wkELAewAmAyi. m}uv smyvuM dAvIdieRyAk { ELAewAmAyi. av oriluM {ELAw eteAM ecyH t mil ! aEAe}AM av {Li niH oM EmAxHwicil! 16rAiyiluM pkluM dAvIdieRyAA {eL sMr ic @ ! av { @M o BiiEpAelyAyi. avErAewAM { wkeL EnAiyiEA av {eL sMric@. 17 ni nin ti q ecAnAemH ElA cicH tImAnik. aveR mnS mAAem kti sMsAriA wi k}iyA dxHwnANH nAbA. n ew yjmAneR wMbiM ekAwM } sMBviM. 18abIgyi D] t iyi RH aM niR ru vIusi kM pAkM ecyHt aH wkM aupR mlM RH Nmiril kM RH aiywyM qw. av av k}utR kyi. 19anrM abIgyi teR B]tYA ErAw pRu, puRew, {A ni piAel vrAM. pE
14nAbAlieR

1 zmEv 25+11-29

av aetAM teR BAvi EnAw pRil. 20abIgyi k}utkeL etLic H mlyew mRuvzEiRi. qtidiz yi v dAvIdienyM aveR yAkeLyM av kumi. 21abIgyilien kAti mH, dAvIdH en pRyAyi , mmiyi {A nAbAlieR sVH sMric@. aveR wk LielA EpAluM nxHwewAet {A sUic@. oiMEviyAyiil etAe ecyHttH! {AnvnH nk ecyHt. pE avenEAw EmAz mAyi epmARi. 22nAeL rAviel ver jIviA nbAlieR wMbiel oveneyiluM {Anvdic A eedvM qe ziiM. 23a E A e abIgyi qi. abIgyi dAvIdien ky wen k}utkeL vi@. av dAvIdi mi nmsH k ric @ . 24 abIgyi dAvIdieR pAdLi kiwH en pRu, EBA, aEyAw sMsAri A qe avdicAluM. qni pRyA Ek. sMBvictieR eyAe M qeR EmlAke. 25aH aycver {A kil. EBA nIc nAy nAbAlien iEt. av eR EprH av Ec te yANH. dxHw qANH EprieR aM. av zriM o vifHFi te. 26nixH k Ler ekAl @ ti niH yEhAv aey twi@H. yEhAv jIvi EpAel, aH jIviEpAel stYmAyM a ey pviA mi ayew z@M m@vM nAbAlienEA elyAke. 27 EA Q sAnM {A ayHAyi ekAuv. Q sADneLlAM dyvAyi ayew k nkiyAluM. 28qeR et@k epARuk. yEhAv a yew wMbe zmAemH qni RiyAM. aEnkM rAjAA a yew wMbiniAM! yEhA vyew y nI ecyH t ti nAlANH avnien ec@tH. aH jIvic i ri kAlM jn ayi o vI}H c yM ke kEyA dxic@ pRykEyA ecAtiri e! 29eriluM aey piw

1 zmEv 25+30-26+3

418
c@ pRu. pE yEhAv qe piNc @ . yEhAv qe et@ ec@tiniM twu. nAbA lien aveR et@ mlM yEhAv mriAniwiyAkyM ecyHt. anrM dAvIdH abIgyilinH o sEzmyc@. ayA abIgyilien teR BArYyAyiriA Nic @ . 40dAvIdieR B]tYA kElieli abIgyiliEnAw pRu, nie kANA dAvIdyc v rA {. nie aveR BArYyAA dAvIdH #hi. 41abIgyi mKM nilmi nmsHkric@. av pRu, {A ayew B]tYyANH. aey < xiA {A tARANH. qeR yjmA nnAy dAvIdieR B]tYAew pAdM k}ukAM {A tARANH. 42abIgyi EvgM o k}ut R kyRi dAvIdieR dtAErA ewAM EpAyi. av au pricAri kmAeryM iyAyi vtH . av dAvIdieR BArYyAyi. 43yi AEyliel ahIEnAvmi enyM dAvIdH vivAhM k}ici. ahiEnAvmM abIgyiluM dAvI dieR BArYmArAyi. 44 dAvIdH ezQli eR puiyAy mIKLienyM vivAhM k}ici. pE ezQ aveL av niniM Evepwi lyIzieR punAy Pti nkiyi. glIMkArnAyi Pti. dAvIdM abIgyiluMezQlieR pALyi sIPukA ezQlien kANA giebyyiEl EpAyi. av ezQliEnAw pRu, dAvIdH hKIlA pv i oLic i ri. ml eyziEmAeR qtivzANH. 2ezQ sIPH mmiyiEliRi ec. yi AEyliniM etre w mvAyirM BwAM ezQliEnA ewAM Ayi. ezQluM avM sIPH mmiyi dAvIdien etru. 3ezQ teR pALyM hKIlApvt i Apic@. pAtvilAyi pALyM. dAvIdH mmiyi tiyirikyA yi. ezQ te piH avi eweyiyi@eH dAvIdH mni

ekAl A mic A ayew eedvmA yEhAv ayew jIv riM! pE z@ew jIvite yEhAv dereyRiykyM ec@M. o kvNyiniM kel EpAel. 30ayHH aEnkM n k ecAem yEhAv vAgHdAnM ecyHti@H. yEhAv teR vA pAlikyM ec@M! eedvM aey yi AEylieR EntAvAM. 31nixHk Ler ekAl@ M ayHA kymil. ctiyi aH vI}uk yil. yEhAv ayH vijyM n EA qeyM oAik. 32dAvIdH abIgyiliEnAw mRupwi pRu, yi AEylieR eedvmA yEhAv vA}Hev. nie qeRywEyc eedvM vA}H ev. 33nieR viEvcn EbAD inH eedvM nie a#hie. nixH k Ler ekAl @ tiniM nIeye twu. 34yi AEylieR eedvmA yEhAvyAeN stYM, nI epeH qe v kil A yi evi nAbAlieR wMb iel M nAeL ABAtM ver jIvicirimAyiil. 35anrM dAvIdH abIgyilieR sAn sVIkric@. dAvIdH av ELAw pRu, smADAnEAew vIi El EpAk. {A nieR aBY n Ek@. nI vzYetH {A ecAM. nAbAlieR mrNM nAbAlieR aw E mwi. nAbA vIiluAyi . ayA o rAjAvienEAel BikyAyi. ayA wic@ mdic i rikyAyi. atinA abIgyi BAtM ver nAbAli EnAw oM pRil . 37 piEH rAviel nAbA suEbADilAyi. atinA BArY avEnAw ql A M pRu. nAbAlinH o XdyAGAtm AkyM ayA o pAREpAel Rc@EpAkyM ecyHt! 38p div sEALM k}iEA yEhAv nAbAlien mriAniwyAi. 39nAbA mric vivrM dAvIdH aRiu. dAvIdu pRu, yEhAv vA}Hev! nAbA qe dxi
36abIgyi

26

419
lAi. 4 atinA dAvIdH cArAer ayc @ . ezQ hKIlAyieli ey dAvIdH aRiu. 5 anrM dAvIdH ezQ pALymwic i riiw E EpAyi. ezQluM aveR eesnYADipnAy EnrieR pu abHEnM RuiwM dAvIdu ku. pALyieR nwAyi ezQ RiyitH . eesnYM ezQli ilumAyi kiwi. 6dAvIdH hitYnAy ahIEmel mAyM esyyew punuM EyAvA bieR sEhAdrmAy abIzAyi ymAyM sMsAric@. av avErAw EcAdic @ , rANH qEAewAM ezQlieR pALyiEliRi v tH? abIzAyi mRupwi pRu, {A aEyAewAM vrAM. 7rAiyAyEA dAvIdM abIzA yiyM ezQlieR pALyiEl EpAyi. ezQ pALyieR mY i RukyAyi. aveR M aveR tlyHwH tRyi iyi. abHEnM m@ BwAM ezQli @M kiwRukyAyi . 8 abIzAyi dAvIdiEnAw pR u, H nieR z@vien EtAli A eedvM nie avdic i ri . ezQlien {A aveR M ekAH tRyi Ec tRyH e. oE {A kyZ! 9qA dAvIdH abIzAyiEyAw pRu, ezQlien ekAEl! yEhA vyew etrewe rAjAvien pviv ziiewM! 10yEhAv jIvi EpAel stY mAyM yEhAv te ezQlien zii M. ezQ sVABAvikmAEyA y iElA mriAM. 11qA yEhAv yew etrewe rAjAvien pviA yEhAv qe oriluM avdietH {A Ai . ni ezQlieR tlyHlu vuM jlpAvuM nmH qw ekAu EpAkAM. 12atinA dAvIdH ezQlieR tl yHli vuM jlpAvuM qw . anrM dAvIdM abIzAyiyM ezQlieR pALyM vi@. sMBvic etAM M aRiil! M a kil . M NkyAyil . yEhAv aver gAFniyilA}Hi

1 zmEv 26+4-19

ytinA ezQluM aveR BwAM nAyi Ri. dAvIdH vIuM ezQlien apmAni 13dAvIdH tA}Hvryew mRuvzE kw. ezQlieR pALyientier y pvtieR mkLi dAvIdH kyRi ni. dAvIdieR pALyvM ezQlieR pALyvuM prsHprM vL erykelyAyi. 14 dAvIdH eesnY EAwM EnrieR punAy abHEnri EnAwM viLic@ pRu, abHEn, qni mRupwi trik! abHEn mRupwi nki, rA nI? nI qinANH rAjAvien viLi yHtH? 15dAvIdu EcAdic@, nI o pux nEl? nI mEetA yi AEylukA erEnyMkA ExH w mANH . a zriyEl? pie qekAANH nI nieR rAjAvAy yjmAnnH kAv niAtH ? nieR yjmAnnAy rAjAvien ekAlA o sADArNA r v. 16nI EmAze o kArYM ecyH t ! yEhAv jIviEAel stYmAyM nIyM nieRyAkM mri NM! kArNM ni niew yjmA nnAy yEhAvyew etrewe rAjAvien sMricil. ezQlieR tlyHli rAjAvieR vuM jlpAvM EnAk. av qview? 17ezQ dAvIdieR zbHdM tiricRi u. ezQ EcAdic@, mkEn dAvIEd, nieR zbHdmAENA? dAvIdH mRupwi pRu, aEt, aeteR zbHdmANH qeR yjmA nM rAjAvumAyvEn. 18 dAvIdH w , EBA, aeinAeNe pitH ? {Aen etA ecyH t tH ? {Aen ArnANH ? 19qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn, qe vicAluM! yEhAv ayHH qEAw EkApmAieyi av o bli sVIkrie. pE mxYrANH aey qnietier tiriceti yEhAv av dri t nke. yEhAv qni n kiy nAiniM mxYrANH qe oAwic t H . av qEAw pRu, EpAyi viEdzikELAewAM vsik. EpAyi anYeedveL rADik.

1 zmEv 26+20-27+11
20EAe}e

420
rAjAvAyi KIzH. 3 dAvIdM av eR ALikM avew wMbvuM gi KIziEnAewAmAyi . ahIEnAvAM q yi AEylu kAriyM abIgyi q kElu kAriymAyi av. nAbAlieR viDvyAyi abIgyi. 4 dAvIdH, giEl oAwiEAykArYM jn ezQlien aRiyic@. atinA ezQ aven tirytvsAniic@. 5dAvIdH KIziEnAw pRu, ayH H qEAw dyyei nAipuRH qnieAriwM trik. {A ayew dAs mAM. a yew Q rAjkIyngrill; avi ew {A jIvEcALAM. 6aH KIzH , dAvIdinH sik A gH ngrM nki. qAlvuM eydArAjA AEwtAyi sikAgH. 7dAvIdH aview ePlisHtYiwyi o v xvuM nAlu mAsvuM vsic@. dAvIdH KIzH rAjAvien cti 8dAvIdM aveR kM Qji pHtiEl v}iyi rinw etElAM mtlu Edz vsici amAElkYErAwM egrYErAwM gi IEyErAwM @mA EpAyi. dAvIdieRyAA aver EtAli kyM avew sVH ewkyM ecyHt. 9 dAvIdH Edzver EtAl i c @ . dAvIdH avew m}uv wk, kAlik, k}utk, ok vO qiveyl A M qwH av KIziEl tiriek ekAu v. dAvIdH avereyAM ekAlAet viil. 10tH dAvIdH plvM ecyHt. oAErA tvNyM qviewyA yi EpAyi Q sADn ekAuv etH KIzH avEnAw EcAdic i . eydyew et Edzvu mAyANH {A yM ecyHttH ael i eyrhHEmlieR et Edz mAyANH {A yM ecyHttH qM eknisYew et Edz mAyANH {A yM ecyHttH qM dAvIdu pRi. 11giEl o OIEyEyA puxEnEyA dAvIdH jIv EnAew ekAuviil. dAvIdH k ti, n ereyiluM ekAlAet viA {AenANH yTAi

yEhAvyew sAiY iniM vLerykelvc @ mri A wyAtH. yi AEy rAjAvH o kIwe EvyAwAniRi. pvt Liel kA@EkA}iey EvyAwA RiyvenEAelyA aH! 21aEA ezQ pRu, {A pApM ecyHtiri. mwiv dAvI Ed, qeR E. qeR jIvitM nin DAnmAeN nI eni kAi. atinA {A nie pviA miyil . {A vM kAi. {AenA vliy et@ ecyHt. 22dAvIdH mRupwi pRu, rAjA vieR mitA, ayew yvA LilAeriluM vH ekAH epAyHEAe. 23oAErAM avr vew v]itH yEhAv n . n ecyHtA sAnvuM ti ecyH t A ziyM n. H aey EtAliA yEhAv qe avdic@. pE yEhAvyew aBi xinH {A o pvvuM ecil. 24ayew jIvitM qni DAnmA eN {AniH ayH kAi! aEtEpAel qeR jIvitM av DAnmAeNH yEhAvyM kANic@ tre! yEhAv qe qlA } Li niM riM. 25anrM ezQ, dAvIdiEnAw pRu, qeR mkEn dAvIEd, eedvM nie a#hie, nI mhAkArY ec@kyM vijyiyAkyM ec@M. dAvIdH teR v}iM ezQ vIiElM EpAyi. dAvIdH ePlist H YErAewAM tAmsi dAvIdH sVyM kti, ezQ qe qeiluM piwiM. ePlisHtYew nAiEl rewk yANH qni ecA k}iy vuM nl mAM. aEA yi AEy li qe tirytH ezQ avsA niiM. aen qni ezQli niM rewAM. 2atinA dAvIdM aveR rAy aRuRu EpM yi AEy vi@. mAEvAieR punAy KIzieR awEANv EpAytH. giel

27

421
ecyH t etH ayA KIziEnAw pRyM! ePlisHtYyi jIvici kAl myM dAvIdH en ecyHti. 12KIzH dAvIdien vizVsiA w i. KIzH sVyM pRu, EA dAvIdieR sVA aven evRu . yi AEylukA dAvIdien vL er evRu. ni dAvIdH qAlvuM qe EsviM. ePlist H Y yienAu piIwH ePlisHtY yi AEy lukAetier eesnYe sMGwiic@. KIzH dAvIdiEnAw pRu, yi AEylientiery yi nIyM nieRyAkM qEAewAM vrNM. mnilAyiEl? 2dAvIdH , mRupwi pRu, tIc yAyM! aEA qnie ecAnA em ayH Enri@ kANAM! KIzu pRu, ekAAM. {A nie qeR aMgrknAM. nI qAlvuM qe sMriNM.

1 zmEv 27+12-28+14

28

ezQluM EdAriel OIyM mric @ . zmEvlieR mrNi yi AEylukAerl A M d+Kic@. av zmEvlien aveR sVM lmAy rAmyi sMsH k ric @ . mH ezQ evLic AwA eryM* BAvi pRyveryM yi A EyliniM riyi. 4ePlisH t Y yienAi. av Enmieli aview pALym wic@. ezQ yi AEylukAer m}uv sMGwiikyM giEbAvyi pALymwikyM ecyH t . 5 ePli sH t YEsney k ezQ vl A et By. aveR XdyM EpwiekAu wic@. 6ezQ yEhAvEyAw A ic @ eviluM aveR An yH eedvM mRupwieyAM nki yil . eedvM ezQliEnAw sVpH n i sMsAric@mil. avenA mRu pwi nkA QRImM* pEyAgicil. ezQliEnAw sMsAriA eedvM
3zmEv

evLic AwA mric v ew AL@ mAyi sMvAdiA miv. QRIM eedvi nirM lBiA puErAhitA Q kl@k pEyAgici . sMKYA. 27+20-22 kAk.

vAckAeryM pEyAgic i l . 7avsAnM ezQ teR EdYAg AErAw pRu, qni o evLic Awiey kupiwic@ trik. Q yieR PlemAyiriemH qni avELAw EcAdicRiyAmElA. aveR EdYAgA mRupwi pRu. EdAri o evLicA wiyH. 8te M tiric R iyAtiriA ezQ vYtYsHt vO Dric@. rAiyi ezQluM aveR rH kM OIey kANA EpAyi. ezQ avELAw pRu, BAviyiel A sMBvik q pRytinH mric orAew tHmAvien nI ekAu vrNM. {A niEziveR tHmAvien nI vNM. 9qA av ezQliEnAw pRu, ezQ ecyHtetAeN ninRiyiEl ! yi AEyliniM avenlA evLicAwAeryM BAvi pRyveryM puRAi. nI qe ctic@ ekAlAnA mitH. 10ezQ yEhAvyew nAmi OIyHH o vAgHdAnM ecyHt. av pRu, yEhAv jIvic i ri EpAel stYmAyM aen ec@ekAH nI ziiewk yil. 11av EcAdic@, eryA {A ninEvi ekAuvErtH? ezQ pRu, zmEvlien ekAuvrik. 12aen sMBvikyM ecyHt! zmEvlien kH av nilviLic@. av ezQliEnAw pRu, nIey e viciri! nI ezQlANH. 13rAjAvH OIEyAw pRu, By ewtH! nIeyA kAtH? av pRu, nil* niH orA AvH y v {A kA . 14ezQ EcAdic @ , av q EpAelyANiritH? av mRupwi pRu, o viEzx nILAymNi vyenEA el. anrM atH zmEvlAyi evH ezQli mnilAyi. ezQ
nilM aTvA ziEyA. mrNieR wmAy

1 zmEv 28+15-29+4

422
yH RcH hArM nke. aH a tiNM. aEA ayew v}i nIA ayHH mtiyAy zi lBiM. 23qA ezQ a nirsic @ av pRu, {A Biil . ezQlieR EdYAgA avELAw EcH hArM k}iA aven ni bic@. owvi ezQ av pR Ek@. av nilniM q}u EH kilili. 24 OIyew vIi o ekA}u kALiyA yi. av EvgM kALiey ekA. av Rc@ mAevw eek yi evcH pri. qiv puLi mAvu EcA amAi. 25av BNM ezQlieRyM EdYAgA ewyM mi vyHkyM ecyHt. ezQluM aveR EdYAgAM Bic@. rAiyie aver}u EH aviwM viwkyM ecyHt. dAvIdH {ELAewAM vrt!H ePlisHtY tew BwAer m}uv aEPi sMGwi ic@. yi AEylukA yie Eyli jlDAryH w pALymwic @ . 2ePlisH t YBrNADikArik t ew BwztELAwM Bwsh ELAw emAM nIukyAyi. dAvIdM av eRyAkM vuM pii KIzi EnAewAmAyi nIieAi tH. 3ePlisH t YnAykA EcAdic @ , Q qAy view qA ec@ tH? KIzH nAykAErAw pR u, tA ezQlieR EdYAgA rielAvnAyi dAvIdH. vLerAl mAyi dAvIdH qEAewAmANH. ezQli en viH qeRyw vti EzxM aven M pRytAyi {A oM kiil. 4pE ePlisH t YnAykAH KIziEnAw vLer EdxYmAyi. av pRu, dAvIdien tiricy yHk! aH avnH ekAw ngri El dAvIdH mwiEAkNM. av {ELAewAM yi vvA pAwil . av viewyAyA nmH new pALyie z@ q gtiyAM. newyAkeL ekAH av aveR rAjAvAy

nmsHkric@. aveR mKM nil sHpzic@. 15zmEv ezQliEnAw EcAdic@, nIeyinAeNe kxHw ewiytH? nIeyinANH qe viLic@ viytH? ezQ mRupwi pRu, {AnAek }ilANH! ePlisHtY qnie tier yi viri. eedvM qe eekevwiykyM ecyH t iri . eedvM nieyEAw mRupwi pRyil . qEAwH mRupwi pRyA av vAckAerEyA sVpHn eLEyA pEyAgimil. atinA lANH {A aey viLictH. q ecNemH aH qe pEdzi NM! 16zmEv pRu, yEhAv nie eekvi@. dAvIdAke nieR ay ArEnAewAvumANH . aekAH nIeyinAeNe buimitH? 17teR tAlrY niEAw pRyA yEhAv qe pEyAgic i @H . yEhAv ec@em pREpAel ec@kyANiEA. yEhAv nii niM rAjYM vlikyANH . rAjYM nieR ayAri ovnH yEhAv nkA EpAvukyANH. dAvIdANH ayAr. 18nI yEhAvey as ricil. nI amAElkYer nzii kEyA avErAw yEhAv qmAM EkApici@eH aver EbAYe wkEyA ecyHtil. aekAANH yEhAvyiH niEAwien ec@ tH . 19H yi AEyEsnEyyM nieyM EtAliA yEhAv ePli sH t Yer avdiM. nAeL nIyM nieR puAM view qEA ewAmAM! 20ezQ Evgi tRyi vI}u kyM aview kiwkyM ecyHt. zmEv pR kArY ekAH ezQ vLer Byi. rAiyM pkluM oM k}iAekAH ezQ vLer INitnAyi. 21 OI ezQlieRyw v. ezQ yTAi Byi evH av mnilAi. av pRu, EnA, {A ayew B]tY. {A aey asric@. qeR jIv pNyM vc@M aH vzY e {A ecyHt. 22ni dyvAyi {A pRy EkAluM. {A a

29

423
ezQlien sEAxiiM. 5 yi AEy lukA Q pAilUew, sHtti aEtyAteyANH dAvIdH, ezQ yirM zueL ekA. qA dAvIdH ptinAyirM z@ eL ekA! 6atinA KIzH dAvIdien viLi c@ pRu, yEhAv jIviEAel stYmAyM nI qni vizVsHtnANH. nI qeR Esnyi EsvnM a xH W iti qni sEAxEm yZ. nI qeRyw vti EzxM nii {AenA vuM ki il . qA ePlisH t YBrNADip A nie o nlvnAyi aMgIk riil.* 7smADAni mwi EAvuk. ePlisH t YBrNADipA etirAyi oM ectH. 8dAvIdu EcAdic @ , {A q etA ecyHttH? {A ayew aw v mt EA ver {A q tiyA ecyH t tH ? qeR rAjAvA yEhAvyH Evi z@eL EnriwA aH q ekAANH qe avdiAtH. 9KIzH mRupwi pRu, nIeyA nl mxYnAeNeniRiyAM. nI eedvieR o dtenEAel yANH. pE ePlisHtYnAykA dAvIdH nEAewAM yi vEr qH EA}uM pRy. 10 ati rAviel te nIyM nieRyAkM mwiEAkNM. {A ni t ngriEl mwuk. nAykA niei pRy tikeLAM ecvieAtH . nI nl v nANH . sUrY diEtAew lM viwk. 11atinA dAvIdM aveRyA kM atirAviel te q}uEH ePlisHtYew rAjYE EpAyi. ePlisHtY yie EyliEl kyRi EAvukyM ecyHt. amAElkY sikA gH mi mAM divsM dAvIdM aveR kM sikAgi qi. amA ElkY sikAgH mictAyi av ku. enegbH EdzANH amAEl kY mNM nwiytH. av sikA
qA ... aMgIkriil ePlisHtYBr NADikArik dAvIdi sxH w rANH . ePlisHtYEsnADipArANH aventirH.

1 zmEv 29+5-30+12

gien mikyM ngrM eri kyM ecyHt. 2 sikAgiel OIkeL av twvukArAi. ecRuAeryM v]eryM av piwiwi. eryM av ekAil . aver piwic @ ekAuEpAvuk mAM ecyHt. 3dAvIdM M sik A gieliy EA ngrM kieyriytAyAN v ktH. avew BArYmAM pu AM puimAM oe nxHwe@. amA ElkY avereylAM piwic@ekAu EpAyi. 4 niyM kryAnAvA INiMver dAvIdM aveR EsnAMgM ci nilviLic@. 5dAvIdieR BArYmArAy yie Eylu kAri ahiEnAvM, kEliel nAbA lieR viDvyAy abIgyi qi veryM nxHwe@. 6tew meL twvukArAyi piwi c @ ekAuEpAyti EsnAMg m}uvM d+KikyM EkApikyM ecyHt. av dAvIdien kelRiu ekAl@tieni sMsArikyAyi . atH dAvIdien vLer d+Kit nAi. qA dAvIdH teR eedvmA yEhAvyi zi kei. 7dAvIdH puErAhitnAy abYATAri EnAw pRu, EPAdH ekAuv. 8anrM dAvIdH yEhAvEyAw Aic@, {ew wMbeL piwic@ekAu EpAyver {A pi wrNEmA? {Anver piwiEmA? yEhAv mRupwi pRu, aver piwk, nI aver piwiM. ni ew wMbeL nI riM. dAvIdM M Qjipt H i ni awimkeL kA 9-10dAvIdH tEAewAm aRuRu EperyM i ebEsAmlyiwi El EpAyi. aveR sMGiel Ru Ep l ti. yA wrAnAvA INitM dbl mAytinAlANH av aview ti ytH. atinA dAvIdM nARu EpM amAElkYer piw. 11dAvIdieRyAA o vyli o QjipH t kAren ku. av aven dAvIdieRywE ekAu EpAyi. av avnH evvuM B NvuM ekAw. 12av QjipHtkA rnH o kxNM aiywyM N

30

1 zmEv 30+13-31

424
dAvIdH aveyl A M tiriek ekAu v. 20 wkeLyM kkAlikeLyM m}uv dAvIdH ekAuv. dAvI dieR A Q m]geL mE nwi. av pRu, av dAvI dieR sAnmANH. qlA vM lY pH tiyi Ru EpewywH dAvIdH qi. av dAvIdien piwrA k}iyA dblM INitmAyi . av dAvIdienyM avEnA ewAM EpAy BwAeryM kANA Riv. dAvIdM eesnYvuM aw vEA ebEsAmlyiwiel jn aver zMsic@. dAvIdH avErAw zlmEnVxic@. 22dAvIdi EnAewAM EpAyvri }ArAy tAM dxH w AAyi. }A pRu, Q Ru Ep nEAewAM vil. atinA n avH oM ekAwEtil. av H avew BArYmAeryM mELyM mAEm lBi. 23dAvIdH mRupwi pRu, atH sEhAdrAEr, aen ectH ! yEhAv nm nkiytieni ciik! ne mic z@vien EtAl i A yEhAv ne av dic@. 24ni pRytH M i il! sAmAnELAewAM nivM yi EpAyvM lY sAD n nkNM. ql A vM o EpAel p vyHNM. 25dAvIdH tH yi AEyli o klnyM niymvu mAi. M Q niymM w. 26dAvIdH sik A gieli. anrM amAElkYriniM piwiec w sADnLi ER av eyd yiel EntALAy teR suX yc@ ekAw. dAvIdu pRu, yEhAvyew z@LiniM {A qw sADnLi ni ni sAnmANH v. 27dAvIdH , sADnLiniM eR EbET, enegbiel rAEmAH, yAI, 28aErAEv, siPH E mAH , qsHetEmAvA, 29rAKA. eyrhHEmlY ewyM EknYewyM ngr, 30EhAA, EbA zA, aTA, 31ehEA qiviwLiel EntA
21ebEsAmlyiwi

mirilyM nki. BNM k}ic EA aveR INM mARi. k}i m dinrALi av oM k}i ciil. 13dAvIdH QjipHtkArEnAw EcAdi c@, rA nieR yjmAn? nI qview niM v? QjipH t kAr mRupwi pRu, {A o QjipH t kArnANH . o amAElkYeR awimyANH {A. mH divsM mH qni ErAgM vrikyM yjmAn qe EpikyM ecyHt. 14EtY* jIvi eneg bH { mic@. eydyM kAEl bukA vsi enegbuM { mic@. sikAM { kic@. 15dAvIdH QjipHtkArEnAw EcAdi c@, {ew wMbeL piwic@ ekAuEpAyvew awE nI {eL ekAuEpAkAEmA? QjipH t kAr mRupwi pRu, eedvsmi ni o viEz xvAgHdAnM ecyHtA aver ke A {A nieL shAyiAM. qA qe ekAl @ kEyA yjmA nen tiriEclikEyA eciel ni vA trNM. dAvIdH amAElkYer EtAli dAvIdien amAEl kYewywE ekAuEpAyi. av tiM wic @ M o eemtAn i @M kiwkyAyi. ePli sHtYriniM eydAriniM t piwiec w sADnew Epri av ahAdikyAyi. 17dAvIdH aver mikyM vDi kyM ecyH t . sUErYAdyM mt piEH sAyAMver av @mi. okR kyRi oAwiEAy nARu yvAeLA}iek amAElkYrAM av Ezxicil. 18amAElkY piwic@ekAuEpAy teR ru BArYmA shitM qlAM dAvIdH tiric@piwic@. 19oM nxHw eiil. m}uv ikeLyM v] eryM av kei. tew meL m}uv av kei. amAElkY ekAuEpAyetlAM av kei.
16QjipHtkAr

EtY aTvA EkA. etA pE ePlisHtYrAyiriAM. qA dAvIdieR cil nl BwA EtYrANH.

425
M ekAw. dAvIdM M tAm sic ql A sMGLiel EntA M av sADnLi eR ayc@ekAw. ezQlieR mrNM ePlisH t Y yi AEylienti er pwev@kyM yi AEylu kA ePlisHtYriniM oAwiEAvu kyM ecyHt. giEbAvA pvt ivc H aEnkM yi AEylukA ekAl e @. 2 ePlisH t Y ezQli EnAwM puAErAwM kw yM nwi. ePlisHtY ezQlieR pu ArAy EyAnATA, abInAdAbH , emIvA qiver vDic@. 3ezQlientiery yM wt wt vxLAyi. vilALik qyHt aukELH ezQlinH vLer priE@. 4teR yDvAhkEnAw ezQ pRu, nieR vAeLwH qe vDik. aEA viEdzik qe mRiEvlicH prihsikyilElA? qA ezQlieR yDvAhk vistic@. ayA vlAet Byi . atinA ezQ sVM vAeL w sVyM mric@. 5 yDvAhk ezQ mric ku. atinA avM sVM vAekAH htY ecyHt. ezQliEnAewAM av aview mric @ vI. 6 aen, ezQluM aveR m puAM yDvAhkM omicH a mric@.

1 zmEv 31+1-13

31

ezQlieR mrNi ePli st H Y sEAxM 7tA}Hvryew mRuvz yi A EylukA, tewyAk y

iniM oAwiEA ku. ezQluM puAM mrictH av ku. atinA yi AEylukA t ew ngr viH oAwiEAyi. aEA ePlisHtY avew ngr Li v tAmsmAi. 8piEH , m] t EdhLini sADneLwA ePlisHtY mw iEAyi. giEbAvA pvti ezQluM m puAM mric@kiw tH av ku. 9 ePlisHtY ezQli eR tl evimA@kyM aveR yDM qwkyM ecyH t . vA av ePlisHtYiwyiluM tew vi#hew ly LiluM qic@. 10av ezQlieR yDM asHEtAerieR EdvAly i vc@. ePlisHtY ezQlieR zrIrM EbH-zAniel mri i yiwkyM ecyHt. 11ePlisHtY ezQliEnAw ecyHt kArY gielyAdiel yAEbzH nivAsik Ek@. 12 atinA yAEb ziel ql A BwAM EbH - zAni El EpAyi. rAi m}uvM av nw! anrM av ezQlieR zrI rM EbH-zAniel BiiyiniM qw. ezQlieR puAew zrI rM av Ri. anrM av zrIr yAEbziEl ekAu EpAyi. aview yAEbkA ezQli eRyM m puAewyM zrIr dhiic @ . 13anrM av ezQlieRyM puAewyM ai k epRui yAEbziel mrc@vi sMsHkric@. anrM }u divsM pvsic H yAEbkA tew d+KM kwiic@.

2 zmEv

ezQlieR mrNei dAvIdH aRiy amAElkYer EtAl i c t iEzxM dAvIdH sikAgiEl mwi. ezQ ekAl e ywen yi atH . dAvIdH aview ru divsM ti. 2anrM mAM divsM o yv eesnik sik A giEl v. ezQlieR pALyi niAyi ayA vtH. ayAew vO kIRiyi. ayAew tlyi ecLi purumi.* ayA dAvIdieRy w vH mKM nilmi nmsHk ric@. 3dAvIdH ayAELAw EcAdic @ , nI qview niA vtH? ayA dAvIdiEnAw pRu, yi AEylukAew pALyi niA {A vtH. 4dAvIdH ayAELAw EcAdic@, y i rANH jyicetH dyvAyi qEAw pRy. ayA mRupwi pRu, new A yrMgniM oAwi EAyi. aEnkM Ep ymiyi vI mric@. ezQluM aveR pu EyAnATAM mric@. 5dAvIdH yveesnikEnAw EcAdic@, ezQluM aveR pu EyAnATAM mric @ evH nine en aRiyAM? 6yveesnik pRu, {A giEbAvA mlyielAniwyAyi. ezQ teR i cAri ni tH {A ku. ePlisHtYew Et kM tirwyALikM ezQliEnAw wekAi. 7ezQ piiriu EnAiyEA qe ku. ayA qe viLic @ . {A viLiEk@. 8aEA {A rAeNH ezQ qEAw EcAdic@. o amAElkYnA
ayAL@ew ... purumi ayA vLer d+KitnAyievANi kANitH.

eN {AnvEnAw pRu. 9aEA ezQ pRu, dyvAyi qe ekAl . qni vl A et mRiEviri. mrNAsnAyi@M {A cAil. 10ayAew mRivu k kEA ayA mrNAs nAyi qH qni EbADYmAyi. ati nA {A ayAeL vDic@. anrM {A ayAew kirIwvuM eekvLyM Qrieyw. atH {A ayHAyi ekAuvi@H EBA? 11tId+KM kwiitinH dAvI dH teR vO vlic@kIRi. dAvI diEnAewAmAyivM aen te ecyHt. 12av vLer d+Kit rAyi kru. eevErM ver av erAM k}ic i l . ezQlieRyM EyAnATAeRyM mrNi av kru. yEhAvyew ekAle jn tyHM yi AEyliM Evi dAvIdM aveRyAkM kru. ezQluM ayAew pu EyAnATAM an vDi yi AEylukAM yi mri cekAANv krtH. amAElkYen vDiA dAvId kli 13anrM ezQlieR mrNvA te aRiyic BwmAyi dAvIdH sMsAric @ . dAvIdu EcAdic @ , nI qview niA vtH? yvBw mRupwi pRu, {AenA prEdziyew punANH. {AenA amAElkYnANH. 14dAvIdH yvBwEnAw EcAdic @ , yEhAvyew aBixirAjAvien vDiA nin BymAkA etH? 15-16dAvIdH amAElkYEnAw w pRu, nieR mrNi nIte rvAdiyA. yEhAvyew aBi xirAjAvien nI vDic @ ev nieR vAk te nI vALi

427
yAeN etLiyi. anrM teR o yvBwen viLiciH amAEl kYen vDiA dAvIdu klic@. a en yi AEylukArnAy yvAvH amA ElkYen vDic@. ezQlienyM EyAnATAenyMpi dAvIdieR vilApgAnM 17ezQlienyM ayAew pu EyAnATAenyMpi dAvIdH o vilA pgAnM pAwi. 18eydyiel jneL m}uv gAnM pWiivA dAvIdH teRyAkELAw kl i c @ . vil H qANH Q gAnieR EprH. r Aew pusHtki* tH q}ute i@H.
19 24

2 zmEv 1+17-2+5
yi AEypuimAEr, ezQli Evi kryk. ezQ ni mEnAhrmAy v vO t. niew vOLil v sV aluk piwi ic@. yi k vI. gi EbAvyew i EyAnATA mric@. qeR sEhAdrnAy EyAnA TAEn, nieR nxHwM qnie vlutANH ! niEAewAm jIvitM {AnmAM sV dic@. nineEAwAyi sH E nhM OIkew sH E nh eA vlutAyi. k yi vI. yEApkrN nzic@.

25

26

27

20

21

22

23

yi AEyEl, nieR sQrYM mlkLi nziie@. oA! vIrA qen vI! vA gi* pRytH. asHekElAniel* etvuk Li a viLic@ pRytH. ePlisHtYngr sEAxi M! pNLiel viEdzi k sxHwrAM. giEbAvApvtEm m}EyA mEA vI}Atirie. vylukLiniM v}ipAw keLAM vrAtirie. vIrA ew prick aview ic@. l, ezQlieR pric yi qyiil. EyAnATAeR vil H atieR pH z@eL vDic@. ezQli eR vA atieR pien vDic @ ! mric v ew Edh niM av rM citRic@. zew EmdiEl av evi. ezQluM EyAnATAM jIviti lv prsHprM sHEnhicAhA dic@. mrNiEpAluM aver EvepwAnAyil! k}ukA erA EvgtyvrAyi av. siMheLA k rAyi av.

dAvIdM sMGvuM ehEA niEl nIu piIwH dAvIdH yEhAvyew p EdzmArAu. dAvIdu EcAdic @ , eydYyiel etiluM ngri El {A EpAkENA? yEhAv dAvIdiEnAw pRu, EvNM, EpA. dAvIdu EcAdic@, {AenEAA EpAEktH? yEhAv mRupwi pRu, ehEA niElH. 2atinA dAvIdM ayAew ru BArYmAM ehEAniEl nIi. (yie EyAriyAy ahIEnAvA mM kElukArnAy nAbAlieR viDv abIgyilumAyi ayA ew BArYmA.) 3 teR jneLyM av ew wMbeLyM dAvIdH ekAu v. ehEAniluM smIpngrLi lumAyi av tew Bvn pNi.

r A e w p u s H t k M yi AEylieR yeLiy o purAtn#nHTM. gH ePlisHtYew tlAnngrM. ase H kElA au ePlisHtYngrLi elAH.

yAEbkAErAwH dAvIdH ni pRy 4eydApuxA ehEAniEl vrikyM dAvIdien eydyiel rAjAvAyi aBiExkM ec@kyM ecyHt. anrM av dAvIdiEnAw pRu, yAEbzH - gielyAdkA ezQlien sMsHkric@. 5yAEbzH-gielyAdkAewywE dAvIdH dtAer ayc@. dt

2 zmEv 2+6-23

428
m/rM nwAM. EyAvAbu pRu, zri, nmeA EpArAM nwAM. 15atinA yvBwA q}uE@. ru sMGvuM EpArAi t ewyAkeL qi. ezQlieR pu nAy QzHEbAeziEvi EpArA wA ebnYAmIeR EgAArAy p u Eper av etrew. 16oAErAM teR z@vieR tl yi piwiwkyM aveR pAzV i teR vAekAH kyM ecyHt. atinA averlAM omic@ nilMptic@. atinAlANH lM mcy kiyew nilM q RiyewtH. giebEyAnilANH lM. abE H n asAEhlien vDi 17anrM EpArAM BIkrmAeyA ymAyiI. aH dAvIdieR Bw A abHEnrienyM yi AEylukA eryM prAjyewi. 18 esyyHH EyAvAbH , abIzAyi, asAEh qien m puAAyi. asAEh Evgty o oAAr nAyi. o kA@mAnieRy Evg mAyi asAEhlinH . 19asA Eh Ener abHEnrieRywE oAwiecl@ kyM ayAeL oAwiA w ukyM ecyHt. 20 abHEn tiriu EnAi EcAdic@, nIyAENA asA Eh? asAEh pRu, aet, {A te. 21asAEhlien mREvliNemH abH E nrinA#hmil A yi. ati nA abH E n asAEhliEnAw pRu, qe oAwi nii yiH yvBwArielArAew piAel EpAvuk. nin anAyAsM aveR pwc piwiecwAM. qA asA Eh ati vistic@. 22a b H E n asAEhliEnAw vIuM pRu, qe oAwitH ni. ael i qniH nie ekAElivM. aEAeLni nieR sEhAdr EyAvAbieR mK EnAAnAvil. 23qA asAEh abHEnrien oAwitvsAniicil. atinA abHEn teR ieR piM asAEhlieR vyi iyi.

A yAEbkAErAw pRu+ nieL yEhAv a#hie. qeA ni niew yjmA nnAy ezQliEnAwH aveR cArM* sMsHkrikv}i dy kAiyiri. 6yEhAv niELAwH kANYvAM vizVsHtmAyirie. {AM ni ELAwH kNEyAew epmARuM. 7EA kM eeDrYzAlikmAyirik. niew yjmAnnAy ezQ mrNm wu. qA eydyew wMbM avew rAjAvAkA qe aBi ExkM ecyHtirikyANH. QzE H bAezH rAjAvA punAy abH E n ezQlieR EsnAnAyknAyi. ezQlieR punAy QzH E bAez ien abH E n mhnyImiEl ekAuEpAvukyM 9 aven gielyA dH, Ez, ey I, qyIM, ebnYA mI qivewyM m}uv yi AEy lukAewyM rAjAvAkyM ecyHt. 10QzHEbAezH ezQlieR pu nAyi. yi AEyliEm BrN mArMBiEA QzH - EbAezinH nAl vyAyi. av ru vxAlM Bric@. qA eydA EgAA dAvIdienyA piw tH. 11ehEAniel rAjAvAyi dAvIdH . }u vxvuM RumAsvuM dAvIdH eydAEgAAer Bric@.
8EnrieR

mArkmAy EpArAM punAy abH E nruM ezQlieR punAy QzH E bAez ieR EdYAgAM mhnyIM viH giebEyAniEl EpAyi. 13esyyew punAy EyAvAbuM dAvIdieR EdYAgAM gieb EyAniEl EpAyi. giebEyAniel LinwvcH av abHEnri enyM QzHEbAezieR EdYAg AeryM kumi. abHEnrieR sMGM LieR o vzi. EyAvAbieR sMGM LieR mRu vzM. 14abHEn EyAvAbiEnAw pRu, nmH new yvBwAereAH o
12EnrieR

a v e R c A r M ezQlieRyM EyAnATA eRyM zvzrIr dhiic@. 1 zm. 31+12 kAk.

429
M asAEhlieR vyi } i Lc@kyRi ayAew puR wi evLiyi v. asAEh avi ewvc@te mric@. EyAvAbuM abIzAyiyM abE H nrien piw asAEhlieR zrIrM nil kiw. v}i oAwiEAyverAe asAEhlieR m]tEdhM kANAnAyi ni. 24 qA EyAvAbuM abIzA yiyM* abHEnrien oAwic@. av giebEyA mmiyiEl mA i gIhieR milu aA ieliyEA sUrY tAH 25 ebnYAmI asHtmicEtyZ. EgAA abH E nrieRywE v. averlAM i mkLi oi c@ ni. 26abHEn EyAvAbiEnAwAEAzi c@, n qeM prsHprM yM ecyHtH vDiENA? tIcyAyM tH d+KiEl avsAni q nin RiyAM. sVM sEhAdrAer ekAl@ tvsAniiA jnELAw pR yk. 27aEA EyAvAbu pRu, nI aen pR nAyi. eedvM jIviEpAel stYmAyM nI aeneyAe pRilAyiev i BAtiluM jn tew sEhAdren oAwikyAyiEen. 28atinA EyAvAbH kAhLM m} kyM ayAewyAk yi AEylu kAer oAwitvsAniikyM ecyHt. yi AEylukAErAw vIuM @mA av micil. 29abH E nM ayAew kM rAim}uv EyAAtA}HvryilUew nw. av EyAAndi kwkyM mhnyImielMver pk m}uv nwkyM ecyHt. 30abH E nrien piw ni i EyAvAbH mwiEAyi. EyAvAbH teRyAkeLeylAM oic@ iy EA asAEhlwM dAvIdieR peAtH EdYAgAer tni nxH w mAey mnilAi. 31pE dAvIdieR EdYAgA abHEn rieR sMGie mRup
EyAvAbuM abIzAyiyM abHEn vDic asAEhlieR sEhAdrA.

2 zmEv 2+24-3+7

ebnYAmIEgAAer vDici. 32dAvIdieR EdYAgA asAEh lien ekAuEpAyi EbHElehmi lu ayAew pitAvieR zvwI ri sMsHkric@. EyAvAbuM sMGvuM rAi m}uv sric@. av ehEAnieliy wenyAyi sUErYAdyM. yi AEy-eydA yM ezQlieRyM dAvIdieRyM wM b ti dIGkAlE yM nw. dAvIdH wt wt knAyi. ezQlieR wMbM d ble@M v.

ehEAni jnic, dAvIdieR Ru puA 2dAvIdieR Q puA ehEA ni jnicvrANH. amHEnAnAyi m pu. yie EylukAriyAy ahiEnAvmAyi amH E nAeR mAtAvH . 3kielyAbAyi rAm e pu. kElukArnAy nAbA lieR viDvyAy abIgyilAyi ayAew a. abHzAElAmA yi mAme pu. egRiel rAjAvAyi tmyiyew pui yAy myK yi abH z AElA mieR a. 4nAlAme punAyi aEdAnIyAvH. hIH yi aEdAnIyAvieR a. ezPtYAvH yi aAme pu. abI tA yi ezPAtYAvieR a. 5 yieyAmAyi RAme pu. dAvIdieR BArYyAy qgA yi yieyAmieR a. dAvI dieR Q puA ehEAni jni cvrANH. dAvIdiEnAw EcrA H nrieR tImAnM abE 6ezQlieRyM dAvIdieRyM wM b ti @miyi kAlH abHEn ezQlieR Esnyi w t knAyi. 7ezQlinH risHpA q EprAy o dAsiyAyi.* av ayAH o BArYeyEAelyA yi. aAyew puiyAyi risH pA. QzH E bAezH abH E nri
dAsi aTvA evAi. o puxnH BArY eyEAely awimsHI.

2 zmEv 3+8-21

430
tinH Ru ePlisH t Yer {A vDic@.* 15aEA QzH E bAezH av ErAwu, lyIzieR punAy PtiEy lieRywniM mIKLien i eAuEpAkA pRu. 16 mIKLieR BAvH PtiEy mIKLiEnAewAM EpAyi. briM ver mIKLien ag mikyAyi PtiEy kryk yAyi. qA abHEn Pti EyliEnAw pRu, viiEl mwi EAvuk. atinA PtiEy vIi El mwi.

EnAw EcAdic @ , nIeyinANH qeR aeR dAsiymAyi eelMgi kbM puliytH? 8QzH E bAezu pREkH abHEn vLeryDikM EkApAlnA yi. abHEn pRu, {A ezQli EnAwM aveR wMbEAwM vizV sHttyvnANH. {A nie dAvI di nkiyil. nie EtAliA {AnyAeL avdicil. eydyH Evi pNieyw o o@kArnl {A. qA Q OIymAyi qni bM mlM nIeye aprADi yAyi k. 9-10sMBviemH eedvM pR kArY {A nwA emH {AnitA stYM ec@. rAjYM ezQlieR wMbi nie wH dAvIdinH nemH yEhAv pRi. yEhAv dAvIdien yi AEylieRyM eydyewyM rAjAvAM. dA mt Eb-EzbA ver* av BriM. {An niR Ev@ieli eedvM qe zpi e! 11QzH E bAezinH abH E nriEnA w oM pRyA k}iil. QzHEbA ezinH aven a EpwiyAyi. 12abH E n dAvIdieRywE dtAer ayc@. abHEn EcAdic@, Q rAjYM BriNemANH au ktH. {AmAyi o krARuAi yA yi AEylieR m}uv BrNA DipnAkA {Aney shAyiAM. 13dAvIdH mRupwi pRu, ekAAM! {A nIymAyi o krARuAAM. qA o kArYM mAEm {A niEA wAvzYewZ. ezQlieR pui mIKLien qeRyw ekAuvM ver {A nie kANil. dAvIdinH BArY mIKLien tiric@ ki@ 14ezQlieR punAy QzH E bA ezieRywuE dAvIdH dtAer ayc@. dAvIdu pRu, qeR BArY mIKLien qni trik. aveL qni vAgHdAnM kiiytANH. aveL Enw
dA mt Eb-EzbA ver vw mt et ver m}uv yi AEyluM qM. dA, yi AEylieR vw BAg o pNvuM Eb-Ezb eydyew et BAg o pNvuM yi.

abE H n dAvIdi shAyM vAgd H AnM ec@ 17abHEn, yi AEy EntAH Q sEzmyc @ . ayA pRu, dAvIdien niew rAjAvAA ni kAirikyANElA. 18 ni a ec@k! yi AEylukArAy qeR jntey {A ePlisHtYri niM m@ z@LiniM riM. q yEhAv pREA aEhM dAvIdieniyAyi sMsArici tH. 19abHEn ArY ehEAni vcH dAvIdiEnAw pR. ebnYA mI EgAAErAwM ayA ArY pRu. abHEn pR kArY ebnYAmI EgAAriluM qlA yi AEylukAriluM nl tikrNmA LvAiytH. 20anrM abHEn ehEAni dAvIdieRywE v. abHEn tEAewAM p Eperwi ekAuv. dAvIdH abH E nriM ayAELAewAmAyivM o vi nki. 21abH E n dAvIdiEnAw pRu, qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn, {A EpAyi ql A yi AEylukA eryM ayewywE ekAu vreEyA. aEA avH ay mAyi o krARuAAmElA. ayH #hi tri yi AEylien BrikymAvAM. atinA dAvIdH abH E nrien EpAkAnvdic @ .
q e R . . . v D i c @ {A vivAhniy inH ePlisH t Yew Ru a#cM ekAwH vAiytANH aveL qM.

431
abHEn smADAni EpAkyM ecyHt. abE H nrieR mrNM dAvIdieR EsnApti kM yiniM tiric @ v. z@LiniM piwiecw vil piwic sADn avew eekyi luAyi. dAvIdH abH E nrien aEA smADAniicycEtyZ. atinA abHEn aEA ehEA ni dAvIdiEnAewAmAyiil. 23EyAvAbuM ayAELAewAmAyi eesnYvuM ehEAnieli. eesnYM EyAvAbiEnAw pRu, EnrieR punAy abHEn dAvI drAjAvieRyw vrikyM dAvIdH aven smDAni ayyHkyM ecyHt. 24EyAvAbH rAjAvieRywei pRu, aeA ecyH t tH ? abHEn ayew aw v, qA aH aven pviAet viyc @ ! qekAH ? 25EnrieR punAy abH E nrien ayH RiyAM. av aey ctiA v tANH. ayew qlA v]ikeL yMpi pWiAnANH av vtH. 26EyAvAbH dAvIdieRyw ni EpAvukyM sIrAkiNinwH abH E nrieRywE dtAer ayyH kyM ecyH t . dtA abH E nrien tiriek ekAuv. qA dAvIdH aArYmRiiil. 27abHEn ehEAnieliyEA EyAvAbH ayAeL rhsY sMBA xNinAyi wnA}iyew mDYi o vzE mAi nii. anrM EyAvAbH abH E nrieR vyi kyM ayA mrikyM ecyHt. EyAvAbieR sEhAdrnAy asAEhlien abHEn vDici. atinAlANH EyAvAbH EA abHEnrien vDictH.
22EyAvAbuM

2 zmEv 3+22-39

wMbAmANH tinH rvAdi k. aver m}uvM ti p}i NM. EyAvAbieR wMbi m}uv dritAke. aveR wMbAH xHWM, tLvAtM w iy ErAgAke. av y i ekAlewkyM piNi kiw kyM ece! 30tew sEhAdrnAy asA Ehlien giebEyAniel yi vDictinAlANH abHEnrien EyAvAbuM ayAew sEhAdr abIzAyiyM Ec vDictH. 31-32dAvIdH EyAvAbiEnAwM ayA ELAewAmAyivErAwM pRu, nieR vO vlic@ kIRukyM d+KieR vOM DrikyM ec@k. qiH abH E nriEvi kryk. av abHEnrien ehEA ni sMsHkric@. dAvIdH zvsMsHkA ri EpAyi. abHEnrieR zv wIri dAvIdrAjAvuM jntyM kru. 33abH E nrieR zvsMsH k ArEvL yi dAvIdrAjAvH Q gItM pAwi+ dxHwnAy EtA vALiey EAelEyA abHEn mrictH? abH E nEr, nieR eekk bieiil . nieR kAluk clyHiiil. l, abHEnEr, dxHw nie vDic@!

34

abE H nrien oAH dAvIdH vilpi 28dAvIdH piIwH vA Ek@. dAvIdu pRu, {AM qeR rAjY vuM EnrieR pu abHEnrieR mrNi nixH k LrANH . yEhAv tRiy. 29EyAvAbuM aveR

anrM jn m}uv abHEn riEvi vilpic@. 35pk smyM m}uvM k vH dAvIdien BNM k}iA Eriic@ekAi . qA dAvIdH o viEzx ti jH { eyw, sUrYAsH t mni mH {A aEmA mEetiluM B NEmA k}icA eedvM qe zii e. 36 k jneLlAM dAvId rAjAvieR v]ikLi sxHw rAyi. 37EnrieR punAy abHEn rien ekAlA klic dAvIdrAjAv elH eydyiel m}uv jntyHM yi AEyjntyHM EbAYmAyi. 38dAvIdrAjAvH teR EdYAg ErAw pRu, niRiy EpAel yi AEyliel o DAn EntAvH mric@. 39rAjAvAyi {A

2 zmEv 4+1-5+3

432
ErKAbuM bAnyM dAvIdrAjAvi EnAw pRu, ayew z@vAy, ezQlieR pu, QzHEbAezi eR ziritA. av aey vDi A mic@. yEhAv ayHEv i ezQlienyM wMbeyM ziic@. 9 qA dAvIdH ErKAbi EnAwM aveR sEhAdr bAnEyA wM pRu, yEhAv jIviM EpAel stYmAyM ayALANH qlA } LiniM qe rictH. 10 qA meAri o nl vA qEAw pRy q DricH orA qEAw pRu, EnA! ezQ mric@! Q vA ekAuvtinH {AnyAH tiPlM nemANH ayA Dri c t H . qA {AnyAeL piwiwi sikAgi vcH vDic@. 11 atinA {A nieyM ekAH Q miyi niM nIM ecNM. qekAe A ni nItimAnAy orAeL ayAew vIi sVM kiwyi RiiwEA vDic@. 12atinA ErKAbienyM bAn eyyM vDiA dAvIdrAjAvH yvBw AErAw klic@. yvBwA ErKAbi eRyM bAnyewyM eekkAluk LriH ehEAniel Linriek ekii. anrM av QzHEbA ezieR tleywH ehEAni abHEnrien sMsHkriciw te sMsHkric@. AEylukA dAvIdien rAjAvA anrM yi AEyliel ql A EgAAM ehEAni dAvIdi eRywei. av dAvIdiEnAw pRu, EnA, n o wMb mANH!* 2ezQ rAjAvAyi kAl EpAluM aAyi yi { eL nyic t H . yi AEylien y i vijyiicM aeAvnANH. yEhAv te aEyAw pRykyM ecyHt. nI qeR jntyAy yi A EylukAew wynAyiIM. nI yi AEylieR BrNADipnAyi IM. 3aen ql A yi AEyEntA M ehEAni dAvIdrAjAvien yi

aBixinAy aEt divsM te yANH aEhM vDieM. esy yew Q puA qni vLer zH n Ai. yEhAv avH avrhi zi nke. ezQlieR wMbi zn H A abH E n ehEAni mrNmw uevH ezQlieR punAy QzH E bAezH Ek@. QzH E bA ezM aveR m}uv jntyM vLer By. 2ezQlieR punAy QzHEbAezien kANA ru Ep EpAyi. ru EpM EsnA nAykArAyi. ErKAbH, bAnA qI ruEp Ayi. riEA eR puArAyi av. (ebErA kArnAyi riEA. ebErAH pNM ebnYAmI EgAAtA yitinA av ebnYAmIkArA yi. 3 pE ql A ebErAtYM giyImiEl oAwiEAyi. avri M aviewe vsikyANH.) 4ezQlieR punAy EyAnATAnH emPIEbAezH qeA puA yi. ezQluM EyAnATAM ekAl e@ev vA yie Eyli ni vEA emPIEbAezinH auvyAyi AyM. z@ veH emPIEbAezieR y By. atinAlv aven yemwH dErEAwiEAyi. qA oAwiEAMv}i av iey tAe} yi@. atinAlveR ru kAlukM tLEpAyi. 5ebErAtYnAy riEAeR puA rAy ErKAbuM bAnyM c y H QzHEbAezieR vIiEl EpAyi. wAyitinA QzHEbA ezH vimikyAyi. 6-7alM EgAtH vAutien nAwYilA NH ErKAbuM bAnyM vIiEl EpAytH. QzHEbAezH teR kiw mRiyi kiwyi zyikyAyi . ErKAbuM bAnyM QzHEbAez ien ieA. anrM av ayAew tl evi eekyielw. EyAAtA}HvryilUewy v}iEy av rAi m}uv nw. 8 av ehEAnieli, QzH E bAezi eR tl av dAvIdi smic@.

o w M b M nieR mAMsvuM rvuM q vAcYAM.

433
kANA v. dAvIdrAjAvH Q EntA mAyi o krARuAi. ehEA ni yEhAvyew sviDi vcA yi atH. anrM EntA dAvI dien yi AEylieR BrNADip nAyi aBiExkM ecyHt. 4BrNmArMBicEA dAvIdinH m vyAyi. nAl vxM aEhM rAjAvAyi. 5ehEAni niH aEhM }u vxvuM Ru mAsvuM eydA Bric@. eyzElmi mi m vxM qlA yi AEylienyM eydeyyM Bric@. dAvIdH eyzElmieREm vijyM Enw 6rAjAvuM EsnyM eyzElmi vsi eybUsYErAw yM ecA EpAyi. eybUsY dAvIdi EnAw pRu, nin {ew ngre kI}wAnAvil. {ew aM tLvAtErAgiM EpAluM nie twyAnAvuM. (dAvIdinH ngriEl kwAnAviel DAr NmlmANH avren pRtH .* 7qA dAvIdH sIEyAEkA piwi ecw. EkAyANH dAvIdieR ngrmAytH.)* 8aH dAvIdH teR BwAErAw pRu, niH eybUsYer vDi Nemei evemA}u nIAiyilUew* EpAyi a M tLvAtM piwicvmAy zu L@ew awek. atinAlANH , aM mwM vstiyi* kwtH q jn pRytH.
dAvIdinH ... pRtH eyzElM ngrM o i mkLilA niiciritH. ng ri @M y EkAyH. atinA a piwicwk yAsmANH. dAvIdieR ngrM eyzElmieR et ki} vuM purAtnmAy BAgM. evemA}u nIAi purAtn ey zElM ngrieR EkAyewyiwyiEl eA}u evm o nIAiyA yi. aview niH ngriEl Ener EpA o vIti R nIAiym Ayi. ngrvAsikLipEyAgic i . ngriEl EvziA dAvI dieR L@kLielAv Q nIAiyi El kyRiyi@AvAM. vsti rAjekAAremEA emEA amAkAM. eedvAly

2 zmEv 5+4-19

9dAvIdH EkAyi vsikyM atinH dAvIdieR ngrM q Epri wkyM ecyHt. miElA* q viLi EdzM dAvIdH niic@. ngr i aEhM wt ekiw ni ikyM ecyHt. 10svznAy yEhAv avEnAewAmAyiti nA dAvIdH atiznAyiI. 11eewRiel rAjAvAy hIrAM dAvIdi eRywE dtAer ayc@. Edv dA mrvuM mrNiAeryM klNi AeryM hIrAM ayc@. av dAvI dieR ekAArM pNi. 12 aEA, yEhAv te yTAi yi A EylieR rAjAvAiyirievH dAvIdi mnilAyi. teR sA%A jYe eedvieR jntyAy yi AEyliEvi yEhAv ExHw mAiey dAvIdi mnilAyi. 13dAvIdH ehEAniniM eyz ElmiEl nIi. eyzElmi dAvI dinH wt dAsimAeryM BArYmA eryM lBic@. eyzElmi dAvIdinH ERwi puAM puimAM jnic@. 14dAvIdinH eyzElmi piR pu A verAyANH+ zv, EzAbA bH, nATA, zElAEmA, 15yibHhA, qlIv, EnePgH, yAPIy, 16qlI zAmA, qlYAdAvH, qlIEPelH.

dAvIdH ePlist H Yetier puRew 17yi AEylieR BrNADipnAyi yi AEylukA dAvIdien aBiExkM ecyH t vA ePlisH t Y Ek@. atinA ePlisHtY dAvIdien vDi A etru puRe@. qA dAvIdH Eti aRiykyM eyz Elmiel EkAyiEl EpAvukyM ecyH t . 18ePlisH t Y erPAyIM tA}Hvryieli pALymwic@. 19dAvIdH yEhAvEyAw en rAu, {A ePlisH t Ye tier yi EpAkNEmA? ePli sHtYer EtAliA aH qe shA yiEmA? yEhAv dAvIdiEnAw pRu, v, H ePlisHtYer kI}wA {A ni ymAyM nie shAyiM.
miElA sIEyAnieR purAtnmAy EkA pNitiri zmAy lLielA AvAM tH.

2 zmEv 5+20-6+10
20anrM

434
kAyi. Q mAlAKmAewEm svznAy yEhAv vsi. 3dAvIdieRyAk imkLi lu abInAdAbieR vstiyi niM viepkM ekAuv. anrM av eedvieR vi epkM putiy o viyi vc@. abInAdAbieR puArAy A, aEhYAvH qivrAyi putiy vi oAwicitH. 4aen av viepke i mkLilu abInAdAbieR vstiyiniM ekAu v. A eedvieR viepkEA ewAM viyiluAyi. aEhYA viepki mi nwky mAyi. 5 dAvIdM yi AEylukA m}uvM yEhAvyH mi n]M ec@kyM eessH twiyiluA iy sMgIEtApkrN, kirM, vIN, ec, cpH L A, lALM qiv vAyikymAyi. 6dAvI dieRyAk nAEKAeR emtiL ieliyEA kALk kAliw RukyM eedvieR viepkM viyi niH tAe} vI}A wu kyM ecyHt. A viepkM piwic@. 7qA yEhAv EyAwH vLer EkApikyM ayAeL vDi kyM ecyH t.* viepki sHpzik v}i eedve av driielANH A kAiytH. A viepkinriek mric@. 8yEhAv ey vDictH dAvIdien e{ic @ . dAvIdH li EpersH-A* q Ep nki. M lM EpersH-A q EprilANRiyewtH. 9dAvIdH aH yEhAvey vLer By. dAvIdH rAu, eedvi eR viepkM qnieen view ekAuvrAnAM? 10 atinA yEhAvyew viepkM dAvI dieR ngriEl ekAuvrA dAvIdi k}iil. dAvIdH vi epke gtYnAy oAEbdH - EdA
q A . . . e c y H eedvieR vi epkEmA viwAriel mEetiluM pkrNEmA ElvY mAEm qwAvU. A o ElvYnlAyi. sMKYA. 1+50 vAyi k. EpersH A yew zi qM.

dAvIdH bA-eprAsiM* q lE EpAvukyM avi w ePlisH t Yer EtAl i kyM ecyHt. dAvIdu pRu, epAiy aNyilUew evemA}uEAel yEhAv qeR z@eL tk. atinAlANH linH bAeprAsiM qH dAvId EpritH . 21ePlisH t Y tew vi#h bA-eprAsImi Epic@. dAvI dM eesnYvuM vi#heLw. 22ePlisHtY vIuM vH erPA yiM tA}Hvryi pALymwic@. 23dAvIdH yEhAvEyAw Aic@. vN yEhAv dAvIdiEnAw pR u, aEAu EpAktH. avew eesnYieR piiEl EpAvuk. bAsMmrRM vc H aver mik. 24 mrLiEl ky Ruk. bAsMmrLiliH yinH nww ePlisH t YEsnyew zbHdM ni EkAM. aEA ni epe viNM. qeA aEA yEhAv ecH ePlisH t Yer ni Evi EtAliM. 25yEhAv pR EpAel dAvIdH ecyHt. ayA ePlisHtYer EtAli c@. Egb mt Eges very mAilUew av aver r kyM ecyH. eedvieR viepkM eyzElmiElH yi AEyliel mikc pwyALi keL dAvIdH vIuM sMGwiic@. av mtinAyirM EpAyi. 2anrM dAvIdM avM eydyiel bAEl q lE EpAyi. av eedvieR viepkM eydyiel bAElyi niew kyM eyzElmiEl nIukyM ecyHt. jn yEhAvey rADi A viepkiEl EpAM. yEhAvyew siMhAsnlYmANH viepkM. viepki mkLi ekbumAlAKmAew* tim

bA-eprAsiM yEhAv tkv qM. ekbumAlAKmA eedvieR EtYk dtA. Q dtAew timk krA RieR epki mkLiluH.

435
mieR* vstiyi vc@. gtYnAy oAEbdH - EdAmieR vstiyiEl dAvIdH epkM v}iyi niew ekAuEpAyi. 11yEhAvyew vi epkM m mAsEH oAEbdH-EdA mieR vstiyilAyi. yEhAv oAEbdH-EdAmienyM ayAew wM beyM a#hic@. 12piIw jn dAvIdiEnAw pRu, yEhAv oAEbdH - EdAmi eR wMbe a#hiciri. eedvieR viepkM avi ewytinA avetlAM ag] hItM. atinA dAvIdH EpAyi eedv ieR viepkM oAEbdH-EdA mieR vstiyiniM ekAuv. dAvIdH vLer hAdciM kAM xABritmAyi. 13yEhAvyew viepkM mv Ru vw vcEA nikyM dAvIdH o kAL EyyM o piEyyM bliy ikyM ecyHt. dAvIdH yEhAv yH mi n]M vyHkyAyi. 14dAvIdH o lin EPAdNii . dAvIdH yEhAvyH mi teR m}uv ziEyAewyM n]M ec@kyAyi. 15yEhAvyew viepkM ngr iEl ekAuvtieR hAd imii dAvIdM m}uv yi A EylukArM EAzikyM kAhLM m}kyM ecyHti. 16ezQlieR pui mIK jnAlyilUew puRE EnAkyAyi. yEhAvyew viepkM ngriEl ekAu vrEv dAvIdH yEhAvyew mi cAwkyM n]M vyHkymAyi. k mIKLinH dAvIdiEnAwH av jH{ EtAi. ayA sVyM aphA sYnAtAyi av kti. 17 dAvIdH viepkinAyi o wArM Apic@. yi AEylukA yEhAv yew epkM wArii yTA An vc @ . anrM dAvIdH yEhAvyH mi EhAmyAgM smADAnblikM aic@. 18EhAmyAgM smADAnbli kM aictiEzxM dAvIdH sv znAy eedvieR nAmi
gtYnAy oAEbdH EdAM eyzElminw vsici Elvi EgAie orA.

2 zmEv 6+11-7+4

jneL a#hic@. 19dAvIdH yi A Eyliel ql A OIpuxAM oAErA axNvuM Nmiriy wyM RcixNvuM nki. wH qlAvM vIwkLiEl EpAyi. mIK dAvIdien zkAri sVM vstiey a#hi AnAyi EpAyi. qA ezQlieR pui mIK ayAeL kANAnAyi R iv. mIK pRu, yi AEy rAjAvinH H orAbmAnmilAtA yiri! aH ayew dAsimA ew mi evcH sVM vO L}ic @ . aH nANmil A et sVyM ngHnnA EBAxenEAelyANH! 21aEA dAvIdH mIKLiEnAw pR u, yEhAv qeyANu etre wiritH. nieR pitAvienEyA ayAew wMbie erey iluEmA al. teR jntyAy yi A EylukAew EntAvAyi yEhAv qe etrew. atinA yEhAvyew sviDilu n] vuM EGAxvuM {A wM. 22 w t vixmmAmAy kArY {A cilEA ecyH E tAM! o pE nIeye driiel vrAM. qA nI pRy ep ik qeecAli aBimAnikyM qe bmAnikyM ec@M! 23ezQlieR pui mIKLinH ori luM o iyAyil. av vY yAyie mric@.
20dAvIdH

lyM pNiyA dAvI dieR #hM dAvIdH teR putiy Bvni tAmsmArMBicEA yEhAv aE hi @m z@LiniM smADAnM nki. 2 dAvIdrAjAvH vA cknAy nATAEnAw pRu, EnA, {A EdvdAmrM ekAu kUwAr i tAmsi. pE eedvi eR viepkM EA}uM o wAr ilANH. viepkinAyi nAM o mEnAhrmirM pNiyNM. 3nATA dAvIdrAjAviEnAw pR u, aA#hi ec@k. yEhAv aEyAewAmANH. 4qA rAiyi yEhAv yew vcnM nATA Ek@. yEhAv

2 zmEv 7+5-23

436
aven ziiA {A m@ver pEyAgiM. avrAyiriM qeR cAvARuk. 15 qA {AenAri luM avEnAwL sHEnhM avsA niiil. {AenM av vizV sH t nAyi wM. ezQli niH {AeneR sH E nhvuM kANYvuM qw mAi. {A niiEl tiri EA ezQlien {A ti mAi. nieR w M b E A w {An ecil. 16nieR rAjwMbM wM. ninti yiAM! ninAyi nieR rAjtVM nitYmAyiriM! nieR siMhAsnM nitYmAyiriM. 17nATA dznei dAvI diEnAwu pRu. eedvM pRetlAM av dAvIdiEnAw pRu. dAvIdH eedvEAw Ai 18anrM dAvIdrAjAvH yEhAvy ew mi eci. dAvIdu pRu, qeR yjmAnnAy yEhAEv, {Aen ekAANH ayH yM ADA niyAytH ? qekAANH qeR wMbM DAnmAytH ? 19 {AenA dAsnl A et oml . aAke qEAw vLer kNAmymA. pE qeR vMtlmReyiyM aH dyEyAew sMsAric@. qeR yjmAnnAy yEhAEv, aH oriluM eriyM en sMsAriARi lElA. 20qnieen aEyAw w H sMsAriAnA? {A evRu emA dAs mAmAeNH qeR yj mAnnAy yEhAEv aRiy. 21ayew #hmsric ec@ em vAgHdAnM ecyHtiritinA Q atH - ttY au v iM. ArYeLAe aRiyAen e avdiA au niyi c i @mH . 22qeR yjmAnnAy yEhAEv, ekAute au mh tVmv! alAet m@ eedvmil! ayew v] ikeLi Eki@ tinA {LtRiy. 23ayew jntyAy yi AEy lukAerEAel meA jnt mK il. averA vizixHw jntyANH. av awimkLAyi. qA aH aver QjipHtiniM EmAciic@ sVtrAi. aH aver ayew jntyAi. yi AEylukAAyi

pRu, 5 EpAyi qeR dAsnAy dAvIdiEnAw en pRyk, yEhAv pRytienyANH+ qni vsiA mirM pNiEyv nIyl. 6yi AEylukAer QjipHti niM EmAciicEA {A mir i vsikyAyiil. {AenA wAri vsicA srict. H wAre {AeneR lymAyp EyAgic@. 7EdvdAmrM ekAH qni vsiA o ekAArM pNiyNemH {A yi AEyliel o EgAA ErAwM vzYeil! 8qeR dAsnAy dAvIdiEnAw nI en pRyNM+ sv z nAy eedvM enyANLiecyt H tH+ pu EmwkLi wkeL Emyic @ nw tiniwyi NH {A nie etr ewtH. nie {A EjAli yiniM etrewH qeR jn tyAy yi AEylukAew EntAvA i. 9 nI EpAy qlAyiwLiluM {A niEAewAmAyi. ninEvi {A nieR z@eL EtAl i c @ . miyiel qlA mhAAeryMEpAel nieyM {A sinAM. 10-11yi AEylukArAy qeR jnt yHAyi {AenA lvuM etre w. yi AEylukAer {Anview n@- av vsiA {Anview sVM mi nki. niyM av oAErA lLiEl nIEti lA viDmANH {Anen ecyHttH. mH, qeR yi AEyjntey nyi A {A nYAyADipAer ayc@. qA dxHwA aver kmAnM pvic@. EALen sMBviil. nin {A nieR m}uv z@ LiniM smADAnM n. nieR wMbe {A o rAjwM bmAM. 12nieR jIvitkAlM k}iyEA nI mrikyM pUv i kErAewAM sMsHkriewkyM ec@M. qA aEAE}M nieR sVM puA ri oven {A rAjAvAM. av eR sA%AjYM {A ApikyM ec@M. 13qeR nAmi av o lyM pNiyM. aveR rAjYe {A nitYmAyi zmAM. 14{An veR pitAvuM aveneR puM yiIM. av pApM ec@EA

437
aH atH-ttY ecyHt. a yew EdzinAyi aH atH-t ecyHt. 24 yi AEylukAer nI qe EM nieR vLer Eve jnt yAi. yEhAEv, avew eedvmA kyM ecyHt. 25yEhAvyAy eedvEm, qniM qeR wMbiM Evi mhAkA rY ec@emH aH vAgHdAnM ecyHt. qeR jntyHEviyuM viemH aH vAgH d AnM ecyHt. dyvAyi ayew vAgHdA nM pAliENEm- qeR wMbe qeEM rAjAAew wMb mAiIENEm! 26 aEA a yew nAmM qeEM mhtVewM. jnM pRyM, svznAy yEhAv yAy eedvM yi AEy Bri! ayew dAs dAvIdieR wMbM ayew <xyi REAew w re! 27svznAy yEhAEv, yi A EylieR eedvEm, aH qnii etlAM evLivAi. au pR u, nieR wMbe {A mh rmAM. atinAlANH ayew dAsnAy {A aEyAwH Q A n nwA tImAnictH. 28 qeR yjmAnnAy yEhAEv, aA eedvM. ayew vAk {A vizVsi. Q nl kArY ayew dAsnAy qni sMBvi emM au pRu. 29 EA, dyvAyi qeR wMbe a# hic A luM. aen atH ayH mi nitYmAyi nilnie. qeR yjmAnnAy yEhAEv, aH sVyM aLiytANH ArY. nitYmAeyAr#hM ekAH au teyANH qeR wMbe a# hictH. dAvIdH pl yM jyi piIwH dAvIdH ePlisH t Yer EtAlic@. ePlisHtYew tlA nngriyew niyNi o vli yEdzM teyAyi. dAvIdH ngrieR niyNM e w. 2 EmAvAbYEryM dAvIdH EtAli c@. smyH aEhM aver nil kiwi. qiv aver ky RuekAH niryAyi tiric@. ru nir

2 zmEv 7+24-8+12

EmAvAbY ekAle@. qA mAM niryiluAyiver m}uv jIvi Anvdic@. aen, EmAvAbY dAvIdieR dAsArAyi. av av kM ekAw. 3erEhAbieR punAy hdEd es yi Esbyiel rAjAvH. yIsundiw EdzM eek ywA EpAkEv dAvIdH hdEds rien EtAlic@. 4 dAvIdH 1700 tirw yALikeLyM 20000 kAlA BwAeryM hdEdesriniM piwiec w . eRemA}iek ql A Ettirk eLyM dAvIdH mwrAi. Ru ti rkeL av sMric@. 5dmAsH k sini arAmY EsAbArAjAvAy hdEdesrien shAyiA v. qA 22,000 arAmYer dAvIdH EtAlic@. 6 anrM dAvIdH , dmAsH k siluM arAmiluM eesnYvYUheL niEyAgic@. arA mY dAvIdieR dAsArAkyM kM ekAu vrikyM ecyH t . EpAy lLielAe yEhAv dAvIdi vijyM sAnic@. 7hdEdesrieR BwAew sV prick dAvIdH qw. dAvIdH av eyzElmiElew ekAuEpA . 8 hdEdesrieR ngrLAyi EbthiniM ebErAtyiniM picL ekAuAiy aEnkmEnkM sADnM dAvIdH qw. 9hdEdesrieR m}uv eesnY eyM dAvIdH EtAliecH hAmAi el rAjAvAy EtAyi aRiu. 10ati nA EtAyi teR punAy EyArA mien dAvIdieRywEyc@. dAvI dH hdEdesrien yi EtAlic tinA EyArAM dAvIdien vNu kyM a#hikyM ecyHt. (hd Edes mH EtAyH e tier yM ecyHti.) EyArAM sVM, evi, picL qiv ekAu niic sAD n ekAuvi. 11dAvIdH Q sADneLwH yEhAvyH sm ic@. tA yEhAvyH smic sADn ELAewAmANH ayA aM sm ict. H tA EtAlic rAjYLi niANyA etlAM eekywiytH. 12arAmY, EmAvAbY, aEAnY, ePlisHtY, amAElkY qiver dAvIdH EtAlic@. erEhAbieR pu

2 zmEv 8+13-9+11

438
sIbA dAvIdrAjAviEnAw pR u, EyAnATAeR o pu EA }uM jIviciriH. ru kAlukM tL vnANyA. 4 rAjAvH sIbEyAw EcAdic@, qviewyANyA? sIbA rAjAviEnAw pRu, ElAedbAri aiEylieR pu nAy mAKIrieR vstiyilANv. 5ElAedbAri aiEylieR pu nAy mAKIrieR vstiyiEl EyAnATAeR puen ekAuvrA dAvIdrAjAvH B] t YAer ayc @ . 6EyAnATAeR pu emPIEbA ezH dAvIdieR mi vH mKM nilmi nmsHkric@. dAvIdu EcAdic@, emPIEbAezH aEl? emPIEbAezu pRu, aet ayew dAsnAy emPIEbAez ANH {A. 7dAvIdH emPIEbAez iEnAw pRu, ByeEw. {A niEAw kN kAAM. nieR pitA vAy EyAnATA mlmANH {Ani en ec@tH. nieR mcHC nAy ezQlieR m}uv miyM {A nin nM. nineEA}uM qeR tIEmzyi AnmAvuM. 8emPIEbAezH vIuM dAvIdi eR mi nmsHkric@. emPIEbA ezu pRu, ayew dAsnAy qEAw aH dy kA@. {AnAke o c nAeyAEpAluM emcml! 9anrM dAvIdrAjAvH ezQlieR dAsnAy sIbey viLic@. dAvIdH sIbEyAw pRu, ezQlieR wMbeyM aEhi qlA vsHteLyM {A nieR yjmA neR pQnAy emPIEbAezi nki. 10 nI emPIEbAezi Evi xi ecNM. nieR puAM dAs AM aen ec@M. ni viLvu ekA@M. aen nieR yjmAneR pQnAy emPIEbAezi Ev BNM lBiM. qiluM nieR yjmAneR pQnAy emPIEbAez inH qM qeR tIEmzyi w mAM. sIbyHH ptinu pu AM ptH dAsAmAyi. 11sIbA dAvIdrAjAviEnAw pRu, {A ayew dAs. qeR yjmAnnAy rAjAvH qEAw kli etlAM {A asriM.

M EsAb rAjAvumAy hdEdesri enyM dAvIdH EtAlic@. 13 tA}Hv ryi vc H dAvIdH 18,000 arAmYer EtAlic@. av BvniEl v EA kIimAnAyi. 14 EdAmi dAvIdH eesnYvYUhe niEyAgic@. EdAM EdzM m}uv av Q eesnYeL pAic@. qlA EdA mYM dAvIdieR dAsArAyi. dAvIdH EpAy lLiell A M yEhAv ayAH vijyM sAnic@. dAvIdieR BrNM yi AEy m}uvM Bric@. qlA jnM dAvIdH nItinixHW mAy tIkM nYAyvuM nki. 16esyyew punAy EyAvAbAyi eesnYADip. ahIlUdieR punAy eyEhAzAPAtH yi crikAr. 17ahIbieR pu nAy sAEdA, abYATArieR pu nAy ahIEmelH qivrAyi puErAhit. esrAyA kArYdziyM. 18eyEhAyAdyew punAy ebnA yAvAyi EtYewyM Ep t Y ewyM* mtlAr. dAvIdieR puArAyi DAn EntAA rAy puErAhitA.
15dAvIdH

ezQlieR wMbEAw dAvIdH kANYM kA@ dAvIdH rAu, ezQlieR wM bi ni eriluM avEz xiEA? ayAELAwH qni dy kANM. EyAnATA EviyANH qnien ecEtH. 2ezQlieR wMbi niH sIbA qeA dAsAyi. dAvIdieR B]tYA sIbey dAvI dieRywE ekAuEpAyi. dAvI drAjAvH sIbEyAw EcAdic@, nIyA ENA sIbA? sIbA pRu, {A ayew dAsnAy sIbA NH. 3rAjAvu pR u, ezQlieR wMbi er iluM avEzxiEA? qniyA ELAwH eedvieR kANYM kANM.

E t Y e w y M E p t Y e w y M dAvIdieR EtYk aMgrk. vAAM kelRi yAM qeA purAtn arAmYpriBA xyH. auM vil@M pEyAgiAM etA liypEyAgiAM smrAyiiv qmAkAM.

439
aen, rAjAvieR tIEmzyi rAjAvieR puArielAven EAel emPIEbAezH Bic @ . 12emPIEbAezinH mIKA q EprAy yvAvAy o puAyi . sIbyew wMbie qlAvM emPIEbAezieR Esv krAyi. 13emPIEbAezH ru pAd M tLvnAyi. eyzElmi lANH ayA vsicitH. emPI EbAezH qM rAjAvieR tIEm zyi BNM k}ic@. dAvIdieRyAkeL hA apmAni aEAnYew rAjAvAy nAhAzH piIwH aric @ . ayA EzxM pu hA rAjAvAyi. 2dAvIdu pRu, nAhAzH qEAw dy kAiyi. atinA aEh ieR pu hAEnAwM {A dy kANM. atinA dAvIdH hAen ayAew aeR mrNi smA DAniiA teR EdYAgAer ayc@. aen dAvIdieR EdYAg A aEAnYew EdzE EpAyi. 3qA aEAnY EdYAgA tew yjmAnnAy hAEnAw pRu, aey zVsiik v}i ayew pitAvien driA nANH dAvIdH teR EdYAgAer aycetH aH kEA? al! ayew ngreiy kArY rhsYmAyi pWic R iyAnAN ver dAvIdH ayc i ritH . a yHetier yM sUNM ec@ kyANv. 4atinA hA, dAvIdieR EdYAgAer piwiwi avew tAwi pti vwic@kLu. aryH vc H avew vO mRic @ kLu. qiEhM aver viyc@. 5ArYM k pRRiH dAvIdH teR EdYAgAer kANA dtAer ayc@. av vL eryDikM nANMektinAlANH dAvIdH aen ecyH t tH . dAvId rAjAvu pRu, niew tAwiErAmM vIuM vLMver eyrIEhAyi kA ni k. anrM eyzElmiEl mw ivk.
6t

2 zmEv 9+12-10+15

10

aEAnYetier yM dAvIdieR z@LAytAyi aEAnY mnilAi. atinA av Eb-erEhAbiniM EsAbyiniM arAmYer vAw kyHew. arAmYkAlApwyi 20000 EpAyi. mAKyiel rAjA vien yirM EpErAewAvuM 12,000 EtAbukAeryM aEAnY vAwk yHew. 7dAvIdH Eti Ek@. atinA aEhM EyAvAbienyM zmAy eesnYeyM ayc @. 8aEAnY ysrAyi Riv. av ngrvAti ni. EsAbA, erEhAbH qiviwLini arAmYBwAM EtAbH, mAKA qivi wLiel BwAM ngri puR kLiluAyi. 9tni miluM piilumAyi z@ nilyRic i ritAyi EyAvAbH mnilAi. atinAlyA yi AEyBwAri mikc ciler etrewkyM arAmYetier yM ecA ver nirkyM ecyH. 10 m@ver EyAvAbH teR sEhAdrnAy abIzAyiEyAewAM aEAnYetier yM ecA niEyAgic@. 11 EyAvAbH, abIzAyi EyAw pRu, qniH arAmYer EnriwAnAkAet vA nIeye shAyiNM. aEAnY nin zrAeN vA {A nie shAyiA vrAM. 12zrAyirik. nmH new jntyH M new yEhAvyew ngrM Evi EpArAwAM. zrieyH tA niyi tH yEhAv nwAe. 13anrM EyAvAbuM eesnYvuM arAmYer mic@. arAmY EyAvA bi niM BwAriniM oAwi EAyi. 14arAmY oAwiEA k aEAnYM abIzAyiyew mi niM tew ngriEl oAwi EAyi. atinA EyAvAbH aEAnY mAy yiniM eyzEl miEl mwieyi. vIuM yinH arAmY niyi 15yi AEylukA teL EtAlic tAyi arAmY EbADYmAyi. ati

2 zmEv 10+16-11+13

440
yiElewkyM ecyH . av sVyM k}uki* teR vIiEl mwi. 5qA btHEzb gBiNi yAyi. av teR avyRiyi A dAvIdinH o sEzmyc @ . av ayAELAw pRu, {A g BiNiyANH. teR pApM oLiiA dAvIdieR mM 6dAvIdH EyAvAbinH sEzM ay c@. hitYnAy QrIyAvien EA yyHk. atinA EyAvAbH QrIyAvien dAvIdieRywElyc@. 7QrIyA vumAyi dAvIdH sMBAxNM nwi. EyAvAbieniyM eesnYe iyM yeiyemAe dAvIdH QrIyAviEnAw EcAdic@. 8 anrM dAvIdH QrIyAviEnAw pRu, vIi El EpAyi vimik. QrIyAvH rAjekAAriniM puRe@. rAjAvH QrIyAvinH o sAnvuM ayc@. 9 qA QrIyAvH vIiEll EpAytH. ayA ekAA rvAtili puR kiwRi. qlA rAjB] tYAeryM EpAelyANyALR iytH . 10B]tYA dAvIdiEnAw pR u, QrIyAvH vIiEl EpAyi il. anrM dAvIdH QrIyAviEnAw EcAdic@, dIGyA ecyHtANH nI vtH. pieANH vIiEl EpAkA tH? 11QrIyAvH dAvIdiEnAw pRu, viepkvuM yi AEyBwAM eydyM wArLi vsi. qeR yjmAn EyAvAbuM qeR yjmAnnAy rAjAvieR EdYAg AM puRH vyliluM tAmsi. atinA {AeneR vIi EpAyi kiwkyM BArYEyAewAH zyi M nYAyml. 12dAvIdH QrIyAviEnAw pRu, H view tAmsik. nAeL nie {A yi viwAM. divsM QrIyAvH eyzElmi ti. piE BAtM ver av aview tAmsic@. 13anrM dAvIdH QrIyAviEnAw vIuM te v
s V y M k } u k i teR aiyi niH av sVyM Ikric@ qM.

nA av o vliy eesnYmAyi sMGwic @ . 16hdEdes, yIsH ndiyew mRukryilu arAmYer ekAuvrA dtAer ayc@. arAmY EhlAmiEl v. hdEd esrieR EsnAnAyknAy EzAbA H yi avew EntAvH. 17dAvIdH Eti aRiu. ati nAlEhM qlA yi AEylukAeryM sMGwiic @ . av EyAAndi kwH EhlAmiEl EpAyi. aview ysrAyi arA mY dAvIdieR Esney mic@. 18qA dAvIdH arAmYer EtAli kyM arAmY yi AEylukAri niM oAwiEAkyM ecyHt. q}u Ru BwAeryM nAltinAyirM EtrA LikeLyM dAvIdH vDic @ . arAmY EsnAnAyknAy EzAbAienyM dAvIdH vDic@. 19yi AEylukA teL EtAlic tAyi hdEdesrien Esvic rAjA A mnilAyi. atinA av yi AEylumAyi smADAnM ApicH aver Esvic@. aEAnYer vIuM shAyiA arAmY By. dAvIdH btE H zbey kum@ rAjAA yi puRewA Ru vskAli dAvIdH , EyAvAbienyM teR eesnY eyM m}uv yi AEylukAeryM aEAnYer nziiAnyc@. EyAvA bieR eesnYM avew tlAn ngrmAy rbyM mic@. qA dAvIdH eyzElmi ti yEtyZ. 2 eevErM aEhM teR kiwyi nie}uE@. rAj ekAArieR m@Avi aEhM lAi. m@Avi niEA o OI LitH dAvIdH ku. av 3atinA atisuriyAyi. dAvIdH teR EdYAger viLic@v i avLArAeNH aEnVxic@. o EdYAg mRupwi pRu, qlI yAmieR puiyM hitYnAy QrIyA vieR BArYymAy btH E zbyANH av. 4btH E zbey teRywE ekAuvrA dAvIdH dtAer ayc@. av dAvIdieRyw vrikyM av avmAyi eelMgikEv}H c

11

441
kAvA vzYe@. QrIyAvH dAvIdiEnAewAM tikyM wi kyM ecyHt. dAvIdH QrIyAvi mdYM ekAw l ekwi. pE aEA }uM QrIyAvH vIiEl EpAyil. sAyAi QrIyAvH rAjB]tYA ErAewAM ekAAri puRH R A EpAyi. QrIyAvien vDiA dAvIdH ElAcn nw 14piE kAlH dAvIdH EyAvA binH o ke}uti. QrIyAvieR eekyi k ekAuEpAkA lic@. 15ki, yM ekAwi riekA_ BAgH mniryi QrI yAvien niEyAgik. aven avi ew oyH viwk. yi av ekAlewe qe}utiyi. 16EyAvAbH teR nirINi lUew vuM DIrArAy aEAnYer kupiwic@. ayA QrIyAvien lEyyHA etrew. 17rb y iel ngrvAsik EyAvA bientier yM ecA Ri v. dAvIdieR tAmAk ekAl e @. hitYnAy QrIyAvM avrielArALAyi. 18yiluAy kArYeLi EyAvAbH dAvIdien aRiyic@. 19y ielAAyetH dAvIdrAjA vien aRiyiA EyAvAbH dt EnAw pRu. 20rAjAvEA EkApi Ec AM. EyAvAbieR eesnYM qinANH ngrEAwH ayw yM ecA EpAytH ? aveR BwAew EnH ngrmtiliE niekAH aeA k}iyv aviewyAkAemH avnH tIc yAyM aRiyAmEl A . 21eyebEz ieR punAy abIEmelien o OI vDic kArYM av oA iEl ? atH EtebsilAyi. ngrmtiliE ni ekAANv abIEmElieREm tiriklieR EmBAgM qweRitH. qi@em inANv mtiliEnAw vLer aw EpAytH? q rAjAvu EcAdi EcAM. dAvIdrAjAvH aen vlM pRA nI Q sEzM aEh EAw pRyk+ ayew Bw QrI yAvH q hitYM mrNmwu.

2 zmEv 11+14-12+4

22EyAvAbu pRetl A M dt EpAyi dAvIdiEnAw pRu. 23dt dAvIdiEnAw pRu, vyli aEAnY {ELAw yM ecyHt. { aver EnriwkyM ngrkvA wMver aver oAwikyM ecyHt. 24aEA mtiliEm niv a yew BwA Ener aeyH. a yew BwAri cil ekAl e @. ayew Bw hitYnAy QrIyAvM ekAle@. 25dAvIdH dtEnAw pRu, EyAvA binH Q sEzM nk+ ArY EmAH a EvvlAtieEw. o vAekAH orALel i meArA vDiewM. rbyHetier zmA eyArAmNM nwk. nI jyiM. Q vAk ekAH EyAvAbien EA/Ahiik.

dAvIdH btE H zbey vivAhM k}i 26teR BAvH QrIyAvH mri ec H btH E zbA aRiu. av ayAEvi vilpic@. 27d+KAc rNM k}iEA, aveL teRy w ekAuvrA dAvIdH dAsAer ayc@. av dAvIdieR BArYyAyi IkyM dAvIdi Evi o pu en svikyM ecyHt. qA dAvIdieR Q dxHv]ik yEhA vyHH xHweil. nATA dAvIdiEnAw sMsAri yEhAv nATAen dAvIdieRyw Eyc@. nATA dAvIdieRy wE EpAyi. nATA pRu, o ngri ru EpAyi. orA Dnik. meyA driM. 2 DniknH DArALM wkM kkAlikM A yi. 3 qA drinH ayA vAiy o epAi i mAmA AyitH. ayA atien vLi. ii ayAELAwM ayAew i kELAwemAM vL. AwH dri eR hArini BikyM ayAew EkAyini wi kyM ecyHt. drieR enilANH AwRiyitH. AwH ayA H o puieyEAelyAyi. 4aAlH o yAik sz nAM DnikeR vIieli. ayA

12

2 zmEv 12+5-20

442
qA {A etlAM nwAtH qlA yi AEylukAM kAekyAyi riM.* 13anrM dAvIdH nATAEnAw pR u, yEhAvyHetier {A pApM ecyHt. nATA dAvIdiEnAw pRu, yEhAv niEAwu miM. nieR pAp EpAluM av epARuM. nI mriil. 14 qA nieR v]i z@Li yEhAvEyAw drvi lAtAi! aArNM ekAH nin Ay pu mriM.

H BNemAA Dnik ni yic@. qAltinH teR i p i niEA kkAlikLi niEA qeiluemwA ayA tARA yil. ayA drieR iiey piwic@. ayALtien ekAH atiTi yH BNemAi. 5DnikEnAw dAvIdinH vLer EkAp mAyi. ayA nATAEnAw pRu, jIviciri yEhAvyAeN stYM, aen ecyH t v vDiewNM! 6ayA wieR nAliri vil n kNM. kArNM, o@M kNyilAetyA NyA ecyHttH. dAvIdieR pApei nATA pRy 7anrM nATA dAvIdiEnAw pR u, nIyANyA. yi AEylieR eedvmA yEhAv pRyti tANH + yi AEylieR rAjAvAyi {A nie aBiExkM ecyH t . ezQliniM nie {A ric@. 8aveR wMbeyM BArYmAeryM sVmAA {A nie av dic@. nie {A yi AEylieRyM eydyewyM rAjAvAi. a EpArAEpAel nin {A aDi kmDikM nki. 9 pieANH nI yEhAvyew kl n ey Diric t H ? ete yEhAv viDic kArY nIeyi ecyHt? hitYnAy QrI yAvien nI vAekAu vDic@. av eR BArYey nI nieR BArYyAi. aet, QrIyAvien nI aEAnYew vA ekAu vDic @ . 10atinA nieR wMbiniM oriluM vA akEpAkil. hitYnAy QrI yAvieR BArYey nI eeklAi. aen, nI qe vk vyHi el sVyM etLiyic@. 11yEhAv en pRy+ {A nin }AM. Q }M nieR sVM wMbi niAyi riM. nieR pimAer {A nii niewH niEAw vLeryw orA nM. ayA nieR pi mAErAewA zyikyM qlAvM atRiykyM ec@M!* 12nI btHEzb EyAewAH rhsYmAyi zyic @ .
qlA vM ... ec@M sUrY sAiyAyi q vAcYAM.

dAvIdieRyM btE H zbyewyM pu mri 15anrM nATA BvniEl EpAyi. yEhAv, dAvIdieRyM QrI yAvieR BArYyewyM punH mArk ErAgM vi. 16 dAvIdH puEvi eedvEAw Aic@. dAvIdH tiA M wiAM vistic@. ayA teR Bvni kwH aview ti. rAi m}uv ayA nil kiw. 17dAvIdieR wMbiel m A vH ayAeL nilniM q}uEliA mic@. qA dAvIdH q}uEA mwic @ . Q m AErAewAH hArM k}iA aE hM vistic@. 18}AM divsM i mric@. i mric kArYM dAvIdiEnAw pRyA B]tYA By. ayAeL iluM kwMeek ecyHetiElA qA yi avew Epwi. av wiyA ElAcic @ , i jIvic i EA dAvIdH ne viA Aiyil. ni i mric vivrM EkA dAvIdH sVyM vl kwMeekyM ecyHEtAM. 19qA teR dAsA piRupiRu dAvId ku. aEA i mric @ evH dAvIdi mnilAyi. atinA dAvIdH teR dAsAErAw EcAdic@, i mriEcA? B] t YA pRu, v H , av mric@. 20aEA dAvIdH nilniM q}uE@. ayA EdhM k}uki. ayA teR vO mARi Dric@. qiyA yEhAvyew lyi
qlA ... kAekyAyiriM skl yi A EylukAM sUrYM mi qM.

443
nuiEl rADnyHAyi kyRi. qiEhM BvniEl ecH hArM vzYe@. aEhieR B]tYA aEhi BNM n kyM aEhm k}ikyM ecyHt. 21dAvIdieR dAsA aEhEA w pRu, aeANieneyA e ec@tH? i jIviciEA aH BiA Aiyil . aH vilpic@. qA i mricEA aH q}uE@ Bic@. 22dAvIdu pRu, i jIvici EA {A hArM k}iA vis tikyM vilpikyM ecyH t . kArNM, yEhAvyHH qEAw kN EtAi iey jIviA avdi eciElA qH {A kti. 23 qA liEA i mric @ . piei {A BiAtiriNM? iey pun IviiA qniAvuEmA? l! o dinM {AnveRywE EpA M. pE avnH qeRywE mwi vrAnAvil. zElAEmA jni 24anrM dAvIdH teR piyAy btHEzbey zVsiic@. aEhM avELAewA zyikyM av mAyi eelMgikbiElewk yM ecyHt. btHEzb vIuM gBv tiyAyi. avH meA pu Ayi. dAvIdH avnH zElAEmA q Epri@. yEhAv zElAEmAen sHEn hic@. 25 yEhAv vAcknAy nATA nilUew vcnM ayc @ . nATA, zElAEmAnH eydIdYAvH* q Ep nki. yEhAvyH EviyA nATA ecyHttH. dAvIdH rbA piwicw rb y H eti e r EyAvAbH pwepAti. rAjAvieR ngrM aEhM piwicwi. 27 EyAvAbH dAvIdieRywE dtAer aycu pRu, {A rbye H tier yM ecyHt. jlngrM {A piwiec w. 28 ni m@veryM ivH Q ngrientier yM ec@k. {Anitien piwic w MmE Q ngrM piwicwk. {A Q ngrM
26a E An Yew

2 zmEv 12+21-13+4

piwiecwA tH qeR Epri aRiyewM. 29aEA dAvIdH qlAveryM viLi c@ i. rbAyiEl EpAyi. aEhM rbAyHetier pwevi. ngrM piwicwi. 30dAvIdH avew rAjAvi eR tlyi* niM kirIwM Qriey w. sVirIwinH o tAl H BArmAyi. kirIwi vil piwic kl @ kAyi. av kirIwM dAvIdieR zirilNiyic@. ngriniM vilpiwic aEnkM sADn dAvIdH qw. 31rb A ngrini keL yM dAvIdH ekAuv. aRvA, Ali, EkAwAli qiv ekAu EjAliH aver niymic@. xHwik ekAH sADn niiAM av nver ewi. ql A aEA nYngrEAwM dAvIdH aen te ecyH t . anrM dAvIdM m}uv eesnYvuM eyzElmiEl mwi. amE H nAM tAmAM dAvIdinH abH z AElAM q EprAy o puAyi. tAmA qAyi abH z AElA mieR sEhAdriyew EprH. av atisuriyAyi. dAvIdieR puAri meAvnAy amHEnA 2tAmArien sHEnhic@. tAmA knYk yAyi. avELAw EmAzmAeye iluM ecA ayA ElAcicil. qA amH E nAnH avELAwH vLer kAmM EtAi. aveLi vLer ciic H ayA sVyM ErAgiyA yiI. 3dAvIdieR sEhAdrnAyi ziemyyew punAy EyAnAdAbH amHE nAeR cAtiyAyi. EyAnA dAbH buimAnAyi. 4EyAnAdAbH amHEnAEnAw pRu, oAErA divsM ecl@EARuM nI emliu emliu vElA! nI rAjAvieR punANH! DArALM hArM Ayi@M nIey A INitH? qEAw kArYM pRy! amH E nA EyAnAdAbiEnAw pR u, tAmArien {A sHEnhi.

13

eydIdYAvH yEhAvyA v qM.

sH E nhie

a v e w . . . t l aTvA miEkAmieR tl aEAnY rADici o vYAj eedvmANH miEkAM.

2 zmEv 13+5-20

444
ayAew kiwRyiEl EpAyi. 11av ayA BNM nkA wi. qAlyA avew eek yi kw piwic@. av avELAw pRu, sEhAdrI, vH qEA ewAM zyi. 12tAmA amH E nAEnAw pRu, Ev sEhAdrA! qe a ecA nibitH! Q nANM ek kArYM ectH! rM ekAwM tY yi AEyli oriluM ecewtH! 13qniH tieR nAN Ewi niH oriluM EmAcityAvA k}ievril . jn nie eyA sADArN vALiyAyiA M. dyvAyi rAjAviEnAw vzY ew. qe vivAhM k}iA aEhM nie avdiM. 14qA amH E nA tAmArieR vAk ecvieAil . ayA tAmArienA knAyi. ayA avmAyi blAAErN 15anrM Ev}HcyiEle@. amH E nA tAmArien evRuA wi. mH aveL sH E nhic i tiEnA tImAyi amH E nA aveL evRu. amHEnA tAmAri EnAw pRu, viwH q}uE@ EpA! 16tAmA amH E nAEnAw pRu, atH! qeyien pRyyH tH. a nI qEAwiEA ecyHt tienA vLer EmAzmAEyAM. qA amHEnA a ecvieA il. 17amHEnA teR B]tYen viLic@ pRu, Q epien piwicivi w puRAi ktkwyH. 18atinA amHEnAeR B]tY tAmA rien piwic@ puRAi ktkwc@. bvmAeyA nIL Emli yAyi tAmA Dric i tH . rAjAvieR knYkkLAy puimA arM vOmANH DriARH. 19tAmA teR bvAyM vlic @ kIRi. tlyi cArM vAri pUzi. qiv tlyi eekvc@ kryA wi. 20anrM tAmArieR sEhAdr abHzAElAM avELAw pRu, nI nieR sEhAdr amHEnAemA zyiEcA? av nie pvic@

qAlv qeR asEhAdr abHzAElAmieR sEhAdriyANH. 5EyAnAdAbH amHEnAEnAw pRu, EpAyi zyi kiwk. ErAgiyAyi nwiyHk. aEA nieR pitAvH nieANA vM. aEhEAw pRyk, qeR sEhAdri tAmArien view vH qni BNM trA avdicAluM. av qeR mi vc H BNmAe. aEAeLni kAkyM avew eekyi ni vAi}ikymAkAmElA. 6aen, amHEnA kiwyi kiw kyM ErAgieyEAel nwikyM ecyH t . dAvIdrAjAvH amH E nAen kANA v. amHEnA dAvIdrAjA viEnAw pRu, dyvAyi qeR sEhAdri tAmArien EAycAluM. {A EnAiniE av qni Evi rH aM ANM. aEA qni avew eekyini te BiAmElA. 7dAvIdH tAmArieR vstiyiEl dtAer ayc @ . dtA tAmAri EnAw pRu, nieR sEhAdrnAy amHEnAeR vstiyi ecH ayA BNmAieAwk. tAmA amE H nAnH BNmA 8atinA tAmA teR sEhAdr nAy amH E nAeR vstiyiEl EpAyi. amH E nA zyilAyi. tAmA Rc@ mAevwH teR eek k ekA pri awyAi. amH E nA EnAi niEvyANH tAmA en ecyH t tH . 9 anrM tAmA awk ciyi niewH amHEnA Evi oi vc@. qA amH E nA tiA vistic @ . amHEnA teR dAsAErAw pRu, puRE EpA. qnilM eesVrM t! atinA ayAew dAsAer lAvM mRi vi@. amE H nA tmArien blA /MgM ec@ 10anrM amH E nA tAmAriEnAw pRu, BNvumAyi qeR kiw Ryi vrik. qieni eekk ekAH BNM vAririk. atinA tAmA teR sEhAdr Evi tAAiy awkemwH

445
vEl? qeR sEhAdrI, zAyA.* amHEnA nieR sEhAdrnANH. ati nA nAmi eekkArYM ecNM. nie vYAlewAniwyAtH. atinA tAmA oM pRil . av abHzAElAmieR vstiyi vYsnEAew, kyAyi vsic@. 21dAvIdrAjAvH Q vA Ek@. aEhM EkApAlnAyi. 22 abHzA ElAM amH E nAen evRu. ayA amHEnAEnAw nlEtA cIEyA y ovA EpAluM pRil . teR sEhAdri tAmArien blA/MgM ecyH t tinAlANH abH z AElAM amHEnAen evRutH. abz H AElAmieR tikArM vxM k}iH bAhAEs Ri abHzAElAmieR wkeL ErAmM mRivA cileri. ql A rAj mArAeryM a kANA abHzA ElAM Nic @ . qyIminw bAhAEsARilAN nwtH. 24abHzAElAM rAjAvieRywei pRu, qeRyAwkew ErAmM mRi A keLiyiri. dy vAyi aH B]tYAErAwwi vH a kAluM. 25dAvIdrAjAvH abHzAElAmiEnAw pRu, Ev mkEn {eLlAvM vA a nineA BArmAM. abHzAElAM dAvIdiEnAw eclN emH vLer yAcic @ . dAvIdH EpAyieliluM teR a#h nki. 26abHzAElAM pRu, aH v ieli dyvAyi qeR sEhA dr amHEnAen qEAewAM vrA avdicAluM. dAvIdrAjAvH abH z AElAmiEnAw EcAdic @ , aveninA niEA ewAM vErtH? 27abH z AElAM dAvIdiEnAw aEp ic @ ekAEyi. owvi amHEnAM m@ rAjmArAM abHzA
23ru

2 zmEv 13+21-35

ElAmiEnAewAM EpAtinH dAvIdH avdic@. amE H nA vDiew abHzAElAM teR B]tY AH Q kln nki, amHEnAen nirIik. av vIu wic@ mdiciriEA {A niH rvu nM. ni amHEnAen mic @ vDiNM. ziiewem ByM Ev. niLAke qeR kln asrik mAEm ec@Z. eeDrYmAyirik. 29atinA abHzAElAmieR yv BwA ayA pR EpAel ecyHt. av amHEnAen vDic@. qA dAvIdieR m@ puAer lAvM avrvew EkAvk}utEm kyRi re@.
28anrM

qeR ... zAyA Q zHnM epAEvdi yiluyietH abHzAElAM avELAw pRu. Q zHnM wMbAMgL@ewyi wyi vc@te prihiriAemM, a en wMbiE vI}umAyi apvAd crNvuM nANEwM o}ivAAemmA yiiriAM abHzAElAmieR tI.

amE H nAeR mrNvA dAvId Ek 30rAjmArA pNiEl yAyilAyi. qA Ay kArYei dAvIdrAjAvi sE zM lBictH, abHzAElAM qlA rAj mArAeryM vDic@! orA EpAluM jIvEnAew avEzxiciil! qA yi. 31dAvIdrAjAvH teR vO vlic@ kIRi nil kiw. dAvIdi EnAewAmAyi EdYAgA M tew vO vlic@ kIRi. 32qA dAvIdieR sEhAdrnAy ziemyyew pu EyAnAdAbH aEA pRu, rAjmArAerlA vM ekAl e tAyi kttH ! amH E nA mAmANH mric t H . teR sEhAdri tAmArien amHEnA blA /MgM ecyHtnA mt abHzAElAM ElAcitANH ArYM. 33qeR yjmAnnAy rAjAEv, ayew pu Aerl v M mric t Ayi kttH . amHEnA mAEm mrici@Z. 34abHzAElAM oAwiEAyi. ngrmti liE o pARAvukAr nilA yi. ieR mRuvz ni opAwEp vtH ayA ku. 35atinA EyAnAdAbH dAvIdrAjAvi EnAw pRu, EnA, {A pR tA zri! rAjmArA vH.

2 zmEv 13+36-14+14

446
6qniH

36EyAnAdAbH aen pRu k}iywen rAjmArA v kyRi. av ci krykyAyi . dAvIdM aEhieR m}uv EdYAgAM c i kryA wi. 37dAvIdM teR puEvi nitYvuM vilpic@.

abz H AElAM egriEl rew abHzAElAM egriel rAjAvAy aIdieR punAy, tAmAyi yew awE ec.* 38abHzA ElAM aview m vxM vsic@. 39amHEnAeR mrNi d+KAcrNM k}iEtAew rAjAvinH zVAsm Ayi. qiluM abHzAElAminAyi aEhM ekAtic@. j{ H AniyAy OIey EyAvAbH dAvIdieRywEyy H abH z AElAmieR nxH w i dAvIdrAjAvH atIv d+KitnA eNH esyyew punAy EyAvA bH mnilAi. 2atinA jH{Ani yAy o OIey vtinH EyAvAbH etEAvyiEl Lyc@. OIEyAw EyAvAbu pRu, vLer d+KityAyi aBinyik. EzAkM kwiiti vO Drik. nieR EdhEA tl yiElA q purtH. EvxxAdik aNiyAtirik. mric o bu vienec A l i ERnALAyi vilpi oveLEAel aBinyiNM, 3rAjAvieR awE ecH {A pRyEpAeleyAe pRyk. anrM qA pREyetH EyAvAbH av pRu ekAw . 4anrM etEAvAri rAjAvi EnAwu sMsAric @ . av nil vI. avew mKM nil sHp zic@. nmsHkric@ ekAH av pR u, qe ri rAjAEv! 5dAvIdrAjAvH avELAw EcAdic@, nineA zHnM? OI pRu, {AenA viDv yANH. qeR BAvH mrNmwu.

14

a b Hz A E l A M . . . e c abHzAElAmieR mcHCnAyi tAmAyi. 2 zm. 3+3 kAk.

ru puAAyi. av vylivc H ti v} Ai. M aver twyAAyil. o pu mven vDic@. 7EA wMbM m}uvM qnietieryANH. av qEAw pRu, teR sEhAdren vDic v en ekAuv rik. { aven vDiM. q ekAeA av teR sEhAd ren ekA. qeR pu agHni yew avsAne knlANH. av aven vDicA agHni aNu tIM. teR pit]sVinvkAziyAy avEzxi kpunANv. atinA qeR mric BAvieR sVH anYMni EpAvukyM av eR nAmM miyi niH wc@ mAe wkyM ec@M. 8anrM rAjAvH OIEyAw pR u, vIiEl EpA. {AniArYM EnAieAAM. 9etEAvAri rAjAviEnAw pR u, qeR yjmAnnAy rAjAEv, M qeREmlirie! ayM rAjY vuM nixH k LrANH . 10 dAvIdrAjAvu pRu, eriluM niEAw cI ArY pRA ayAeL qeRy wE ekAuvrik. av vIuM aen ecil. 11av pRu, aver twyemH dyvAyi ayew eedvmA yEhAvyew nAmi stYM ecyHtAluM. teR sEhAdren vDi ctinH qeR puen av zii NM. qeR mken ekAlA aver avdiielH R tAluM. dAvIdu pRu, jIvic i ri yEhAvyAeN, nieR mken M pviil. aveR tlyiel o ErAmM EpAluM nil vI}il. 12OI pRu, qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn, cil wi pRyA qe avdicAluM. rAjAvu pRu, pRy. 13aEA av pRu, eedv ieR jntyHetier aeinA NiArY ElAcic t H ? aEt, pRyEv, au te Ar nAeN sVyM etLiyic @ . q ekAeA, aH oAwic @ vi puen nAiEl tiriek ekAuv il . 14 neLl A vM o divsM

447
mriM. miyi tLic evM EpAel yA nAM. Q evM oic@ A orAM k}iyil. eedvM mxYEnAw epARuevH ayH RiyAM. suryHAyi oAwiEAkA nib itrAyvAyi eedvM sUNM nwiyi@H. aver avni ni klA av avdiil! 15qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn, {AniA rY aEyAw pRyeti enEA? k qe Byewi. {A niyic@, rAjAviEnAwH et l A M pRyNM. aEheme shA yiM. 16rAjAvH qe vikyM qeyM qeR puenyM vDi A #hivniniM ri kyM ec@M. eedvM { nkiyvyiniM {eL ak@ kEy ayA EvU. 17qeR yjmA nnAy rAjAvieR vAk qni smADAnM temeniRiyAM. qe A aH eedvieR o dt enEAelyA. et@M zriyM ayH RiyAM. ayew eedvmA yEhAv aEyAewAmANH. 18dAvIdrAjAvH avELAw mRupwi pRu, {A niEAw EcAdi EcAdYi nI mRupwi pRyNM. av pRu, qeR yjmAnnuM rAjAvumAyvEn, dyvAyi EcAdi cAluM. 19rAjAvu EcAdic @ , etl A M pR yA EyAvAbH niEAw pR tEl? av mRupwi pRu, qeR yj mAnnuM rAjAvumAy au jIviciri EAel, au pR zriyANH! etlAM pRyA ayew EdYAg nAy EyAvAbH qEAw pRu. 20aH kArY vAsH t vmAyi mn ilAM. qtinAlANH EyAvAbH en ecyHttH. qeR yjmAnEn, aH eedvieR dtenEAel viEvkzAliyANH. miyi sMBvi etM aRiy. abz H AElAM eyzElmi El mwu 21rAjAvH EyAvAbiEnAw pRu, tA, {A vAgHdAnM ecyHtEpAel ecAM. ni dyvAyi abHzAElA mien tiriek ekAuvrik.

2 zmEv 14+15-31

22EyAvAbH nmsHkric@. dAvIdrA jAvien a#hic@ekAyA pR u, aH qi sMItnAeyH H {AnRiy. {AnAvzYetH au ecyHttinAlANH {AntRiy tH. 23anrM EyAvAbH q}uEH egriEl EpAyi abHzAElAmien eyzElmiEl ieAuv. 24qA dAvIdrAjAvu pRu, abHzAElAM aveR BvniEl mwieAe. qeANA av vEr. atinA abHzAElAM sVv stiyiEl mwiEAyi. abHzA ElAminH rAjAvien kANA EpAkA k}iil. 25abH z AElAmieR sQrYe i jn yTAi vIiL iyi. yi AEyli abHzAElA miEnALM surnAyi mAyi il. ayAew zrIri pAd FM yAetA eevpYvumA yiil . 26ql A vxAvsAnvuM abHzAElAM teR mwi mRicH iyi . mwiH au pQH mA yi. 27 abHzAElAminH m pu AM o puiymAyi. tAmA qAyi puiyew EprH . tAmA suriyAyi.

te v kANA abz H AElAM EyAvAbien nib i 28dAvIdrAjAvien sziA avAdM lBiAet abHzAElAM ru sU sMv/rM eyzElmi tAmsic@. 29 abHzAElAM EyAvAbi eRywE tni rAjAvien kANA amti aBYic@ ekAH dtAer ayc@. qA EyAvAbH abHzAElAmieRywE vil. abH z AElAM rAmM o sEz myc@. qA aEA}uM EyAvAbH vrA vistic@. 30anrM abHzAElAM teR dAs AErAw pRu, EnA, EyAvA bieR vy qERtiEnAw EcA NElA. ayAew yvM aview vL nil H . EpAyi ati tI vyHk. atinA abHzAElAmieR dAs A EyAvAbieR vyli tI vyHA wi. 31EyAvAbH q}uEH

2 zmEv 14+32-15+12

448
4abHzAElAM wi pRyM, oA, qe eriluM Q rAjYe nYAyA Dip iyiei! aEA qeRywH qeiluemAe zH n mAyi v etAv enyM qni shAyiAmEl A . ayAew zHni nItiymAy prihArM niEziA qniA Eyen. 5eriluemArA abH z AElA mieR mi v nmsH k riA niA abH z AElAM ayAeL vLeryw o suXiEnAew EpAel epmARuM. abHzAElAM Ri vH ayAeL sHpzikyM Mbi kyM ec@M. 6 dAvIdrAjAvieR yw nIti Etwiey ql A yi AEylukAErAwM abH z AElAM aen epmARi. aen ayA skl yi AEylukAewyM mnM kv .

abH z AElAmieRywE v. EyAvAbH abHzAElAmiEnAw EcAdi c@, nieR dAsAerinANH qeR vylinu tIyitH? 32abHzAElAM EyAvAbiEnAw pR u, {A nineA sEzmy c i . EA@ vrA niEAw {A vzYe@. nie rAjAvi eRywEH ayyH AnAyi atH. egri niH qe tiric@ viLicetinAeNH nieeAH aEhEAw EcAdiiA {AnA# hici. qniH aEhe kANA nvAdmil. atinA {A eg ri te tutAyiriM nltH. ni rAjAvien kANA qe av dik. {A pApM ecyHti@ei aEhinH qe vDiAmElA! abz H AElAM dAvIdrAjAvien szi 33EyAvAbH aEA rAjAvien eckH abHzAElAM pR kArY pRu. rAjAvH abHzAElAmien vi. aEA abHzAElAM rAjAvi eRywE v. abH z AElAM rAjAvieR mi tA nmsH k ric@. rAjAvH abHzAElAmien Mbi kyM ecyHt. abz H AElAM aEnkM Eper suXLA atiEzxM abHzAElAM tni Ayi o EtM tAM tirk eLyM sMGwiic@. ayAew rTi mi oAwtinH a EpM Ayi. 2abHzAElAM pulec NeNIH kvAwinriki* v ni. dAvIdrAjAvieRyw E nIti Etwi EpAvAyi abHzAElAM kA ni. aEA abHzAElAminH ayAELAw sMsAri AnAvuM. ayA EcAdiM, nI ngrArnANH? {A yi AEyli el EgAinivnANH qH ayA pRyM. 3 aEA abHzAElAM pRyM, EnA, nieR BAgA nIti. qA dAvId rAjAvH a ecvieAil.
kvAwM jn tL@ew m}uv v nM qiyi lM. EkAwti vYvhArLDikvuM nw lM tANH.

15

dAvIdieR siMhAsnM tieyw H AElAM ElAci A abz 7nAlu vx* EzxM abHzA ElAM dAvIdrAjAviEnAw pRu, {A yEhAvyH En viEzx vAgHdAnM niREvA ehEAniElH EpAkA dyvAyi qe avdi cAluM. 8 arAM egri tAmsiEv yANH {A vAgHdAnM nkiytH. {A pRu, yEhAv qe eyz ElmiEl mwieAuvA {A yEhAvey EsviM. 9dAvIdrAjAvu pRu, smADAn i EpA. abHzAElAM ehEA niEl EpAyi. 10qA abHzA ElAM m}uv yi AEyEgAi wyiluM cArAer ayc@. Q cAr A jnELAw pRu, ni kAhLM EkEA abH z AElAM ehEAni rAjAvAyiri qH viLic@ pRyNM! 11abHzAElAM Ru Eper tEA ewAM vrA Nic@. av ayA ELAewAM eyzElM vi@. pE ayAew pripAwik avRiyi lAyi. 12dAvIdieR pEdxHwA Li orALAyi ahIETAEP. gIElA pNArnAyi ayA.
n A l u v x cil AcInErKkLi nAl vxM qM kA.

449
abH z AElAM v}ipAwH bliyi Ev, teR ngrini vrA ayA ahIETAEPlien Nic@. abH z AElAmieR sUN nAyi vijyic@ekAi. wt lAk ayAeL piNyH AM wi. abz H AElAmieR FAElAcn dAvIdH mnilA 13ArYM dAvIdiEnAw pRyA orA v. ayA pRu, yi A Eyjnt abH z AElAmien piw rA wiyiri. 14aEA dAvIdH tEAewAM ey zElmiluAyi EdYAgA ErAw pRu, nm rewNM! n reieli abHzAElAM ne EpAkAnvdic@ev vril. abH z AElAM ne piwiwMmE nm rewAM. av neeylAM ekAl@M. eyzElmiel jntEyyM ayA ekAl@M. 15rAjAvieR EdYAgA aE hEAw pRu, au kl i EAel { ecAM. dAvIdM M rew teR ekAArilu Ayi qlAvErAwemAM puR kw. ekAArM pripAlitinH rAjAvH teR p BArYmAer aview Epic@. 17 te piw qlA vErAwemAmANH rAjAvH puR kw tH. ekAArsmcyieR avsA ne Bvnilv ni. 18qlA EdYAgAM rAjAvien kw EpAyi. qlA EtYM qlA EptYM 600 gtYM rAjAvien kwEpAyi. 19g k A r n A y AyiEyAwH rAjAvu pRu, nieminANH {eL piwtH? tiric@ EpAyi putiy rAjAvAy abHzAElAmiEnA ewAM k}iyk. nIeyA viEdzi yANH. tH nieR mAt]miyl. 20e el mAmANH nI qEAw EcrA vtH . EA nieLEAewAM vYtYsH t lLiEl ve EA? Ev! tiric@EpAyi nieR sEhAdrAer ew ekAuEpAvuk. nin kANYvuM vizVAsvuM lBi e.
16dAvIdrAjAvH

2 zmEv 15+13-30

21qA Ayiyew mRupwi tAyi, yEhAv jIvi EpAel ayew jIvitkAlM m}u v {AnEyAewAmAyiriM. jIvi tiluM mrNiluM {AnEyAewA mAyiriM. 22dAvIdH AyiEyAw pRu, v, nmH kiEAnvi kwAM. atinA gtYyini A yiyM ayAew m}uvnAkM av ew ikM kiEA kw. 23 Aerl A M c i kryAyi . dAvIdrAjAvH kiEA avi mRic@ kw. anrM qlAvM m miyiEl EpAyi. 24 sAEdAM ayA ELAewAmAyi ElvYM eedv iR krARieR epkM mi. eedvieR epkM av tAe} vc@. jneLlAvM eyzElmi niM puR kwMver abYATA Ank vi@ekAi. 25dAvIdH sAEdAiEnAw pRu, eedvieR viepkM eyz ElmiEl tiriek ekAuEpAvuk. yEhAv qEAw ItiyvnAeN i av qe eyzElmiEl tiriek ekAuvM. eyzElmM aveR lyvuM kANA yEhAv qe avdie. 26qA qi sxHwnelH yEhAv pR yei avnixHwmtH qEAwu ece. 27rAjAvH puErAhitnAy sAEdAi EnAw pRu, aH o vAck nANH. ngriEl smADAni mwiEAvuk ayew punAy ahimAsienyM abYATArieR punAy EyAnATAenyM ew @k. 28jn ndi Ruek mmi yiEl kwEpA lLi {A kAniAM. nieR sEzM lBiMver {A kAi riM. 29atinA sAEdAM abYA TAM eedvieR viepkM eyzElmiEl tiriek ekAuEpA vukyM aview tukyM ecyHt.

ahIETAePlientier dAvI dieR An 30dAvIdH olIvumlyiEl kyRi EAyi. aEhM krykyAyi. ayA teR tl mwiyi. pAdk

2 zmEv 15+31-16+10

450
vyANH. avuM #IxHmkAle p}vuM EdYAgA tiAnANH. mmiyi evcH INM A etArAM vIu wiky mAvAM. 3rAjAvu EcAdic@, emPIEbAezH qviewyANH? sIbA rAjAviEnAw mRupwi pR u, emPIEbAezH eyzElmi lANH tiyiritH. kArNM, H yi AEylukA qeR pUvikeR rAjYM qni tM qH aEhM k . 4rAjAvH sIbEyAw pRu, zri, emPIEbAeziERtAy ql A M {AniEA nin t. sIbA pRu, {Aney nmi . qEA}uM aey sxHwnA A qni k}iei!

LilAetyAyi ayA nwi tH . dAvIdiEnAewAmAyi ql A vM tew tl mRc i . kru ekAANv dAvIdiEnA ewAM EpAytH. 31orA dAvIdiEnAw pRu, abHzAElAmiEnAewAM FAElAcn nwiyvri ovnANH ahIETA eP. aEA dAvIdH Aic@, yEhAEv, ahIETAePlieR pEd z pA}ANEm. 32dAvIdH tA wyHiew eedve rADici mlyew enRukyieli. aEA zAyi q akY aveRyw E v. zAyiyew AyM kIRiyi. ayAew tlyi ecLiyM puri. 33dAvIdH zAyiEyAw pRu, qEAewAM vA nI qnieA bAYt wiyAM. 34qA nI eyzElmiEl mwiyA ahI ETAePlieR pEdz pA}AA ninAvuM. abHzAElAmiEnAw pR yk, rAjAEv, {A aviwe dAs. {A ayew pitAvien Esvic i . qAliEA {An ey EsviM. 35puErAhitrAy sAEdAM abYATAM niEAewAm AM. rAjekAAri nI Ek etAe avErAw pRyNM. 36sAEdA ieR pu ahImAsuM abYATA rieR pu EyAnATAM avErA ewAmAM. nI EketlAM qe aRiyiA nI aver ayyHNM. 37anrM dAvIdieR suXH zAyi ngriEl EpAyi. abHzAElAM eyzElmielkyM ecyHt. sIbA dAvIdien kum@ dAvIdH olIvumlyiE Rc@ drM nw. aview vcH emPI EbAezieR B]tY sIbA dAvI dien kumi. jIniyi ru k}ut k sIbyHAyi. k}utkew puRH RH axNM Ru l NmiriyM RH #IxHmkAl p}M o si niRey vIu mAyi. 2 dAvIdrAjAvH sIb EyAw EcAdic@, qinANietlAM? sIbA mRupwi pRu, Q k}ut k rAjwMbi svAri ecA

16

ziemyi dAvIdien zpi brimiEl v. ezQli eR wMbArnAy orA bri mini v. Egryew punAy ayAew EprH ziemyi qAyi. ayA dAvIdien zpic@ekAANi Ri vtH. ayA vIuM vIuM dAvIdien zpic@ekAi. 6ziemyi dAvIdieRyM ayAew zrAy BwAewyM EnH kelRi yAM wi. qA jnM dAvI dieR dAsAM dAvIdieR @M wi. 7ziemyi dAvIdien zpic @ . ayA pRu, ekAtAvEn, ekAlpAtkI, kwEpA kw EpA! 8 yEhAv nie zii. qekAeA ezQlieR wM bie ciler nI vDic @ . ezQlieR rAjAnM nI kv. qA EA yEhAv siMhAsnM nieR mknAy abHzAElAminH nki yiri. nieR nAzM tA vi ri. kArNM nI o ekAlpAt kiyANH. 9esyyew punAy abIzAyi dAvIdiEnAw pRu, qeR yjmAn nAy rAjAEv, Q c pi qi nANH aey zpitH ? {A ecH ziemyiyew tl ekAE. 10qA rAjAvH mRupwi pRu, esyyew puAEr, {Aen
5dAvIdH

451
ecAnANH . tIc y AyM ziemyi qe zpikyANH. qA qe zpiA yEhAv avEnAw klici ri. yEhAv ec@ kArY EcAdYM ecA k}iyM? 11dAvIdH abIzAyiEyAwM teR m}uv dAsAErAwmAyi wi pRu, EnA qeR vuM iy e punAy abHzAElAM EA e}e vDiA mi. ebnYA mI EgAArnAy ziemyiANH qe ekAlA wt avkAzM. aven evRuetviwk. avene nirrM zpic @ ekAe. eedvM avEnAwien ecA kl i c @ . 12qeR drit eedvM kEAM. ziemyi EA ecAriy oAErA zApiM qeiluM n eedvM qni cilEA tEAM. 13atinA dAvIdM sMGvuM v}i yilUew yA w. qA ziemyi dAvIdien piwekAi . mlEyArM pi pAtyew mRu vzwiyAyi ziemyi nwtH. teR v}iyiluwnILM ziemyi dAvI dien zpic@ ekAEyi. ziemyi dAvIdieR EnH kl @ M ecLiyM qRiuekAumi. 14dAvIdrAjAvuM aEhieR m}uvnAkM bAhrimieli. rAjAvuM privArM nE INi ci. av bArimi vimic@. 15abH z AElAmM ahIETAEPluM m}uv yi AEylukAM eyzElmi eli. 16dAvIdieR suXM aI ymAy zAyi abHzAElAmieRy wei. zAyi abH z AElAmi EnAw pRu, rAjAvH nINA vA}e! rAjAvH nINA vA}e! 17abH z AElAM mRupwi pRu, aeANH ayew suXAy dAvIdiEnAwH vizVAsM pulAtH? aeANH avEnAewAM ey zElM viwAtitH? 18zAyi pRu, yEhAv etr ewvEnAewAmA {A. Q jntyM yi AEylukAM nie etrew. {A niEAewAmA yiriM. 19mH nieR pitAvien Esvic @ . ni {A dAvIdieR puen EsviNM. nie {A EsviM.

2 zmEv 16+11-17+6

abz H AElAM ahIETAePlieR pEdzM Etw 20abH z AElAM ahIETAePliEnA w pRu, {eLA ecE et {ELAw pRAluM. 21ahIETAeP abH z AElAmi EnAw pRu, Bvn pripAlni nAyi ayew pitAvH teR pi mAri ciler view niiyi@H. EpAyi avmAyi zyik. aEA ayew pitAvH aey evRu evH m}uv yi AEylukAM aRiyM. aEA qlAvM ayH piN trA wt /AhitrAvu kyM ec@M. 22anrM av vstiyew m@A vi abHzAElAmiEvi wAremA i. abHzAElAM teR pit]pi mAer Apic@. yi AEylukA m}u vM ku. 23 smyH ahI ETAePlieR pEdzM dAvIdienyM abH z AElAmienyM sMbic i w EALM vLer DAnmAyi. m xYnH eedvvcnM EpAel DAnmAyi pEdzM. dAvIdieni ahIETA ePlieR pEdzM ahIETAeP abHzAElAmiEnA w pRu, pIrAyirM Eper {A etrew ekAe? rAi te {A dAvIdien piwrAM. 2av INic@ tLEA qni ven piwiAM. {Anven Bye wM. aveRyAk m}uv dEr EAwkyM ec@M. qA dAvId rAjAvien mAEm {A vDi. 3an rM jntey m}uv {A ay ewywE tiriek ekAuvM. dAvIdH ekAleA jneLlAM smA DAni tiriek vM. 4abH z AElAmiM m}uv yi A EyEntAM pti nltA eN EtAi. 5 qA abHzAElAM pRu, EA aKYnAy zA yiey viLik. av pRyA wi qni EkNM. ahIETAePlieR pEdzM zAyi RA 6zAyi abHzAElAmieRyw v. abH z AElAM zAyiEyAw

17

2 zmEv 17+7-20

452
zAyi dAvIdi m Riyi n 15zAyi aArYeLlAM puErA hitArAy sAEdAiEnAwM abYA TAriEnAwM pRu. abH z AElA miEnAwM yi AEyEntAELAwM ahIETAeP pR kArYM zAyi avErAw pRu. tA aBiAye kArYM zAyi sAEdAiEnAwM abYATAriEnAwM pRu. zAyi pRu, 16 EvgmA ke! dAvIdinH o sEzmyyHk. k mmiyiEl mRic@ kw lLi rAi t etH ayAELAw pRyk. pE EyA Andi mRic@kwk. ndi kwA rAjAvuM aveRyAkM piwie wkyil. 17puErAhitAew puArAy EyAnATAM ahImAsuM ErAEg li kA nilAyi. avH pNii tYewAmAyi il. atinA o dAsi avew ywE v. av aveA sEzM nki. anrM EyAnATAM ahImAsuM EpAvukyM dAvIdrAjA viEnAw aArY pRykyM ecyHt. 18qA EyAnATAenyM ahImA sienyM o p ku. av abHzAElAmiEnAw pRyA EpAyi. EyAnATAM ahImAsuM Evgi oAwiEAyi. av bArimi orA ew Bvnieli. ayAew mH o kiNRuAyi. EyAnATAM ahImAsuM kiNRiiEli Ri. 19 wmeR BArY o mwi kiNRiEm viric@. anrM av DAnYM ekAH kiN mwi. kiN o DAnYArM EpAel kANe@. atinA EyAnATAM ahImAsuM aview oLicirieH M mn ilAyil. 20abHzAElAmieR dAs A g] h nAyikyew awv. av EcAdic@, ahImAsuM EyAnA TAM qview? OI abHzAElAmieR dAsA ErAw pRu, av avi kw k}iu. anrM abHzAElAmieR dAsA EyAnATAenyM ahImAsi enyM Etwi puRe@. qAlvH aver ku piwiAnAyil. ati

pRu, ahIETAeP pRut pripAwiyANitH. nLitH asri ENA? Evei pRy. 7zAyi abH z AElAmiEnAw pR u, ahIETAePlieR pEdzM EA nl . 8zAyi w pRu, ayew pitAvuM ayA ewyAkM krAeNH ayH RiyAmElA. vyli vcH ik nxHw e kA@krwieyEAel apkwkA rikLANv. ayew pitAvH sm nAy o EpArALiyANH. rAi m}u v ayA kELAewAM tuk yil. 9ayA mivARuM EAE} vl hyiElA mEA oLici@AvuM. a yew pitAvH ayew keL dYM micA jn vA dYM EkM. abH z AElAmieR ayAyik EtA! qv kM. 10 aEA siMheEAel rnAy ov EpAluM ByM. q ekAeA, ayew pitAvH z nAeyA EyAAvAeNM ayA ewyAk eeDrYzAlikLAeNM qlA yi AEylukAM aRiyM. 11qni pRyAtitANH. dA mt Eb-Ezb very m}uv yi AEylukAeryM aH sMGwii NM. aEA kwlRe mNri k EpAel DArALM kAM. qiH aH sVyM yrMgE EpAkNM. 12 n dAvIdien ayAew oLilniM piwi wM. nil muik ep@M EpAel nAM ayAew Em cAwivI}uM. dAvIdi enyM aveR m}uv keLyM nm ekAlAM. M jIvEnAew micM vril. 13qA dAvIdH o ngri El rewkyAeNi ql A yi AEylukAM kyRuk ekAu vrNM. ngrmtiluk nAM vlic@ tA}HvryiEleRiyNM. ngri o kl@EpAluM EzxiA pAwil. 14abHzAElAmM qlA yi AEylu kAM pRu, aKYnAy zAyi yew pEdzM ahIETAePliERti enA emc m ANH . eedvieR pti atAyekAANH av aen pRyA wyAytH. abHzA ElAmien ziivA Evi ahI ETAePlieR nl pEdzM nixHPl mAA yEhAv ElAcic@.

453
nA abH z AElAmieR dAsA eyzElmiEl mwiEAyi. 21abHzAElAmieR dAsA EpAy ti EzxM EyAnATAM ahImAsuM kiNiniM puR v. av EpAyi dAvIdiEnAw pRu, EvgmA ke, ndi kwAluM. ahIETAeP ayH qtirAyi eneylAM pRu ekAwiri. 22anrM dAvIdM ayAew m}uv nAkM EyAAndi mRic@ kw. sUrYdiM mute dAvIdi eRyAk m}uvM EyAAndi kw. ahIETAeP htY ec@ 23yi AEylukA teR pEdzM sVIkriiel H ahIETAePli mnilAyi. ahIETAeP teR k}utyH jIniyi@. ayA teR ngriel vstiyiEl EpAyi. av teR wMbkArY mIk ric@. anrM av i mric@. mrNAnrM jn ahIETAeP lien aveR pitAvieR klRyi sMsHkric@. abz H AElAM EyAAndi kw 24dAvIdH mhnyImieli. abHzA ElAmM ayAew m}uv yi AEylu kAM EyAAndi kw. 25abHzA ElAM amAsey EsnAnAyknAi. EyAvAbieR AnM amAs e w.* yizHmAEylYnAy yiyew punAyi amAs. EyAvAbieR ayAyi esyyew sEhAd riyAy nhAzieR pui abigyI lAyi amAsyew a. 26abH z AElAmM yi AEylYruM avew pALyM gielyAdiEl mAi. EzAbi, mAKI, bsilA yH mhnyImieliyEA aEAnYngrmAy rbAArM nAhA zieR pumAyi EzAbiyM ElA-edbAkArnAyi aIEyli eR punAy mAKIruM, gielyAdiel
27dAvIdH

2 zmEv 17+21-18+5

ErAeglIminim bsilAyM lAyi. 28-29av pRu, mmiyilu jninH INvuM vizM dAhvuM Ayiri. atinAlv dAvI diM aveRyAkM tiA nirvDi sADn ekAuv. kiwkM cvM mklM ekAuv. EgAtH , yvM, mAvH , vRu DAnYM amry, priH , N vik, Et, ev, wH, pAi qivyM av ekAu v. dAvIdH ysnA dAvIdH teR jntey qi. aver nyiA sh ADip AeryM ztADipAeryM av etrew. 2 dAvIdH aver m sMGLAyi tiric@. dAvIdH aver ayc@. mielA jntey EyAvA bA nyict. H esyyew puM EyAvAbieR sEhAdrmAy abI zAyi aw mielAien nyic@. avsAne mielAien gtY nAy AyiyM nyic@. dAvIdrAjAvH avErAw pRu, {AM niELAewAmAvuM. 3qA jn pRu, Ev! aH {ELAewAM vrtH! qekA eA { yi niEAwi EAyA abHzAElAmieR eesnYM at kArYmAil. {Li pti ekAl e A EpAluM abH z AElA mieR eesnYM iil. qA aAke, {Li ptinAyirM Epew mlYmvnANH! aH ng ri te tutAyiriM nlt. H aeneyi { shAy mAvzYmAvuEA ayH a nvAM k}iyM. 4rAjAvH teRyAkELAw pRu, nl e t ni EtA EpAel {A ecAM. anrM rAjAvH kvAwieR pA zVini. eesnYM ztsh vYUhLAyiH puRe@. abz H ElAmiEnAw mAnY mAyi epmARNM! 5EyAvAbiM abIzAyiM A yiM rAjAvH o kln nki. aEhM

18

a m A s e w EyAvAbH aEA}uM dAvIdien piNc@. dAvIdH abHzAElA mi niH oAwiEAvukyAyiEA aEhieR m EsnAnAykArielA vnAyi EyAvAbH.

2 zmEv 18+6-21

454
14EyAvAbu pRu, qniH nieR mi smyM kLyAnil! abHzAElAM aEA}uM jIvEnAew oA mri iiwAyi. EyAvAbH m eLw. ayA abHzAElAmieR Em qRiu. abHzAElA mieR Xdyi tRc @ . 15EyAvA binH yi ayAeL shAyic p yvBwAAyi. p EpM abHzAElAmieR @M wi ayAeL vDic@. 16EyAvAbH kAhLM viLikyM abHzAElAmieR yi AEylukAer oAwi niA avErAw viLic@pRykyM ecyHt. 17 anrM EyAvAbieR dAsA abHzAElA mieR m] tEdhM kAi o vliy }iyiEleweRiu. vliy gi av nirvDi kl@k niRc@. abHzAElAmieR ayAyikLAy m}uv yi AEylukAM vIwkLiEl EAwiEAyi. 18jIvic i EA abH z AElAM, rAjAvieR tA}Hvryi o sHtMBM yi. abH z AElAM pRu, qeR nAmM sjIvmAA qni eA punil. atinA sHtp inH ayA sVM Epri@. M sHtpM abHzAElAmieR sHmArkM q viLiew.

pRu, qniEvi en ec@k+ abHzAElAM mArEnAwH m]d vAyi epmARuk! rAjAvH EsnAnAykAErAwH abHzA ElAmieni pRtH qlA jnM Ek@. dAvIdieR eesnYM abz H AElA mieR eesnYe EtAli 6dAvIdieR Esn abH z AElA mieR yi AEylukAetier pw niliRi. qyImiel vni av @mi. 7dAvIdieR eesnYM yi AEylukAer EtAlic@. aH ptinAyirM Ep ekAle@. 8yM vlieyA EdzmAek vYApic @ . qA aH vAekAH ekAle verALDikM Ep kAivcH mric@. 9abHzAElAM dAvIdieR BwAew miepwvAniwyAyi. teR EkAv k}utR cAwiyRi rewA abHzAElAM mic@. EkAv k}ut o vliy oAmri kI}iluew kw EpAyi. mri niRey zAK kAyi. atinAlv ati wi. aveR EkAv k}ut av eR kI}iniM oAwiEAyi. ati nA abH z AElAM mi mkLi* iiw. 10atH orA ku. ayA EyAvA biEnAw pRu, abHzAElAM o oAmri iiw {A ku. 11EyAvAbH ayAELAw pRu, nIeyANven ekA tAe} vI}H AtH ? qi {A nin eA aryM p evixN M tmAyi! 12ayA EyAvAbiEnAw pRu, aeniu yirM evixN tAluM rAjmAren {A vDi kyil . qekAeA, a EyAwM abIzAyiEyAwM Ayi EyAwM rAjAvH nwiy kln { Ek@. rAjAvu pRu, abHzAElAM mAren mRiEvliAtiriA i k. 13{A abHzAElAmien vDi ec i rAjAvH te a ku piwimAyi. aH qe zii kyM ec@mAyi.
m i m k L i sViM mimiw yi q vAcYAM.

EyAvAbH vA ayy H punAy ahI mAsH EyAvAbiEnAw pRu, {Ani EA oAwiEAyi Q vA dAvId rAjAvien aRiyie. dAvIdieR z@vien yEhAv ni#hic@ev pRyM. 20EyAvAbH ahImAsiEnAw mRu pwi pRu, Ev nIyiH dAvI dieRywE Q vA qi E. piIewAri nI vA qicA mti. Ev, q ekAeA rAjmArnANH ekAl eiritH. 21anrM EyAvAbH zYnAy orA ELAw pRu, nI k kArY rAjAviEnAw ec pRyk. zY EyAvAbien nmic@. anrM zY dAvIdiEnAw pRyA oAwiEAyi.
19sAEdAieR

455
22qA sEdAieR punAy ahImAsH EyAvAbiEnAwEpic@, qsMBvicAluM zHnmil. zY eR piAel EpAkA qe av dicAluM! EyAvAbu pRu, mkEn vA ekAuEpAkA nineANi tAlrYM? nI ekAu EpA vA yH nin tiPlemAM kiil. 23ahImAsH mRupwi pRu, q AyAluM }mil, {A oAwAM. EyAvAbH ahImAsiEnAw pRu, oAwiEA~! anrM ahImAsH EyAAtA}Hv ryilUew oAwi. ayA zYenyM kwEpAyi.

2 zmEv 18+22-19+5

dAvIdH vA Ek ru kvAwiwyH rikyAyi. pARAvukAr kvAwmtili mkLilUew m@Avi El EpAyi. orA oyH oAwiv tH av ku. 25pARAvukAr a rAjAviEnAw viLic@ pRu. dAvIdrAjAvu pRu, ayA o yHA veti sEzvumAyA yiriM. ayA ngriEl oAwiyw ekAi. 26meArA wi oAw pARAvukAr ku. pARAvukAr kvAwM kAvArEnAw viLic @ pRu, atA, meArAwi oyH oAwi v. rAjAvu pRu, avM sEzM ekAuvrikyAvAM. 27pARAvukAr pRu, dYe yAew oAM kiH ayA sAEdA ieR pu ahImAsAeNe ni EtA. rAjAvu pRu, ahImAsH o nlvnANH. nl vAyAyiriM ayA ekAuvtH. 28ahImAsH rAjAvien viLic @ , ql A M BmANH ! ahImAsH rAjA vieR mi nmsH k ric @ . ahI mAsu pRu, ayew eedvmA yEhAv vA}Hewe! qeR yjmAnnAy rAjAEv, ayew z@ eL yEhAv EtAlic@. 29rAjAvu EcAdic @ , mArnAy abHzAElAmi }emAmilElA? ahImAsH mRupwi pRu, EyAvA
24dAvIdH

bH qe aycEA jn EdV gEAewyiri {A ku. pe aetAeNeni mni lAyil. 30anrM rAjAvu pRu, nI kyRi kAirik ahImAsH kyRi kAi. 31zY qi. av pRu. qeR yjmAnnM rAjAvumAyv vA. ayew z@eL yEhAv H ziic@! 32rAjAvH zYEnAw EcAdic@, mA rnAy abHzAElAmi suKmEl? zY mRupwi pRu, ayew z@M aey pviA vvemlAM ecRuAreR aBvmAke. 33anrM, abH z AElAM mric vivrM rAjAvRiu. rAjAvAek d+Ki tnAyi. aEhM ngrkvAwiEm lu mRiyiEl EpAyi aviewyi kru. pie teR mRiyi El EpAyi. mAmEDY aEhM pRu, oA, qeR punAy abHzA ElAEm, qeR mkEn! nin pkrM {A mriec iel {AnA#hi . abHzAElAEm, qeR mkEn, qeR mkEn! EyAvAbH dAvIdien zkAri jn EyAvAbiEnAw vivr pRu. av EyAvAbi EnAw pRu, tA rAjAvH abHzA ElAmienecAli krykyM d+Ki kyM ec@. 2dAvIdieR eesnYM ae yM jyic @ . qA divsM ql A vM o d+KdinmAyi. rAjAvH mkenRiEcAH d+Ki q vA EktinAlANetA d+KdinmAytH. 3jn zArAyi ngriEl v. yi EtAEAwverEA elyAyi avew av. 4rAjAvH sVM mKM mwi. aEhM ci krykyAyi, qeR mkEn, abH z AElAEm, oA abH z A ElAEm, qeR mkEn, qeR mkEn! 5EyAvAbH rAjekAAriEl vH rAjAviEnAw pRu, aH ayew EsnAMgeL m}uv nANM ekwkyANH ! EnA,

19

2 zmEv 19+6-20

456
ni piArAytH ? 13amAsA EyAw pRyk, nI qeR wMbi eR BAgmANH. EyAvAbieR An H nie {A EsnAptiyAiyi eli eedvM qe ziie. 14dAvIdieR vAk avew mn i ekAu. aEA eydyiel skljnM oerAyAeL tr i ArYM stic @ . eyd yiel jn rAjAvienA sEzm yc@. av pRu, auM a yew m}uv EdYAgAM tiriek vrik! 15anrM dAvIdrAjAvH EyAA ndiryieli. rAjAvien kA tiM aEhe EyAAndi kw ieAuvtiM eydyiel jnt gigAlieli. ziemyi dAvIdiEnAwH mA Epi 16Egryew puM ebnYAmI EgAArmAyi ziemyi brI milAyi tAmsicitH. dAvId rAjAvien kAtinH ziemyi tiw eiRi v. eydAErAewA mAyi ziemyi vtH. 17 ebnYA mIEgAArAy yirM Ep wi ziemyiEyAewAM vi. ezQli eR wMbArAy sIbA q B]tYM v. sIbA teR ptinu puAeryM p dAsAeryM ekAuvi. dAvIdrAjAvien kum@tinAyi averAe EyAAndiryiEl vtH. 18rAjwMbe eydyiEl ekAuvti shAyiAnv EyAAndi kw ec. rAjAvinA vzYmetM av ecyHt. rAjAvH ndi mRic@ kwEv, Egryew pu nAy ziemyi aEhe kANA v. ziemyi rAjAvieR mi sAxH w AMgM nmsH k ric @ . 19ziemyi rAjAviEnAw pRu, qeR yjmA nEn! qeR et@k kNAEt! qeR yjmAnnAy rAjAEv, aH eyzElM viEA {A ecyHt dxHv]ik oAiEt. 20 {A pApM ecyHtevH ayHRiyAM. aekAA EBA, EyAEsPieR wMbiniM aey kANA nAyi dYM te {AeniytH.

pwyALik H ayew jIv ric v rANH . avrANH ayew puIpuAewyM BArYmAewyM dAsimAewyM jIv rict. H 6aH aey sHEnhiver evRu kyM evRuver sHEnhikyM ec@tH. ayew pwnAy kAM BwAM ayH omelH aH etLiyic@. abHzAElAM jIvic i rikyM {eLl A M yi ekAlewkyM ecyHti evi aH pUmAyM sEA xiEcen qeniRiyAM! 7ni q}u Eu ecH ayew EdYAgA ErAw sMsAricAluM. aver EA/A hiic A luM! aH EAe EpAyi aen ecyH t il A eyi rAi aEyAewAM o m xYM Avil q {A yEhA vyew nAmi stYM ec@. atH ayew iAlM mtluAyi@ ti vEcvuM BIkrmAyiriM. 8aEA rAjAvH ngrkvAwi El EpAyi. rAjAvH kvAwilu e vA cric@. atinA jneLl A vM rAjAvien kANA nAyi v. dAvIdH vIuM rAjAvH abHzAElAmien piw yi A EylukAerlAM vIiElEAwi. 9yi A EyEgAiel wMbA ti tmAyi. av pRu, ePlisHtY riniM m@ z@LiniM oe ne rictH dAvIdrAjAvANH. dAvI dH abH z AElAminwniM oAwi EAyi. 10n ne BriA abHzA ElAmien etreweiluM ayA LiEA yi mric@. n dAvI dien vIuM rAjAvANM. 11dAvIdrAjAvH puErAhitnAy sAEdAiM abYATAriM sEzm yc@. dAvIdu pRu, eydyiel EntAELAw sMsArik. avErAwi en pRyNM, dAvIdrAjAvien teR EgAiEl ekAuv ti nieLANH piArAytH ? rAjAvien tiriek ekAuvtien iyANH m}uv yi AEylukA ewyM sMsArM. 12 nieLeR sEhAd rAM wMbAmANH. pieANH qe tiriek rAjAvAti

457
21qA esyyew punAy abIzAyi pRu, yEhAvyew aBixirAjAvientier zApvcn ecAritinA av ekAl ewNM. 22dAvIdu pRu, esyyew pu AEr, niew kArYi {Aen ecAnANH. nieLnietirH. yi AEyli M vDzi yHiryAkil. H {AnANH yi A Ey rAjAevH qniRiyAM. 23anrM rAjAvH ziemyiEyAw pR u, nI mriil. tA ziemyiey vDiielH rAjAvH ayA vA ekAw.*

2 zmEv 19+21-37

ecyH t il . qe aH aEyA ewAM ayew sVM tI Emz yi hArM k}ivErAewAmi i. atinA qieniey iluM rAjAviEnAw prAtiewA qniAvzYmil. 29rAjAvH emPIEbAeziEnAw pR u, nieR zHneLi niy DikM pREy. qeR tImAnM tA NH+ ninM sIbyHM nilM p vyHAM. 30emPIEbAezH rAjAviEnAw pR u, nilM m}uvM sIbA qwEA e. qekAeA qeR yjmA nM rAjAvumAyv smADAni teR ekAAri qi. tEAewAM vrA dAvIdH bsi lA yiEyAwAvzYew 31gielyAdkArnAy bsil A yi erAEglIminiM v. dAvIdrAjA viEnAewAM EyAAndiyiElH ayA v. aEhe ndiyew mRukryiEl nyitinH b sil A yi rAjAviEnAewAM EpAyi. 32vLer v] nAyi bsil A yi. aEhinH qp vyAyi. dAvIdH mhnyImi tAmsic i EA bsilAyi aEhi B NvuM m@ sADnM ekAwi. vliy DniknAy ekAANH b sil AyiH a k}itH . 33dAvIdH bsilAyiEyAw pRu, qEA ewAM ndi kw vrik. qEAewAM eyzElmi tAmsikyAeNi aey {A sMric@ekAAM. 34qA bsilAyi rAjAviEnA w pRu, {Aen vynAeN ayHRiyAEmA? qniH aEyA ewAM eyzElmiEl vrAnAvu emH aH kEA? qniH qp vyAyi! ntik Ev tiric@ pRyA k}iyA AyM qniH. 35titieRyM wi tieRyM ciyRiyAM qni k}iyAtAyi. OIpuxA pAw EkA EpAlumAkA AyM. aei nAeNei EvvlAti ewtH? 36qniyiniM ti PlM vzYmil. {A aEyAewA M EyAAndi kwAM. 37 pE tiric @ vrA dyvAyi qe

emPIEbAezH rAjAvien sziA puRew 24ezQlieR punAy emPIEbA ezH dAvIdrAjAvien kANAniRi v. dAvIdH eyzElM viEA mt smADAnEAew eydyi tiric@ vMver ayA teR pAd v]iyAkEyA tAwi vwi kEyA vO k}ukEyA ecyHti il. 25 emPIEbAezH rAjAvien szivAnAyi eyzElmi niM v. rAjAvH emPIEbAez iEnAw EcAdic@, emPIEbAezH {A eyzElM viEA nIeyA eNeR ew vrAtitH? 26emPIEbAezH mRupwi pRu, qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn, qeR dAsnAy sIbA qe ctic@. sIbEyAw {A pRu, {A mwnANH. atinA o k}u tyH jIniyiA qni rAjAvi EnAewAM EpAkAmEl A . 27 qA qeR dAs qe ctic@. av aEyAw N pRykyM qe i dxic @ pRykyM ecyH t . qA qeR yjmAnM rAjAvu mAyv eedvieR dtenEAel yANH. ne EtA ecyHtA luM. 28qeR pUv p itAAew wMbe m}uv nziiA a yHAmAyi. qA aH a
tA ... ekAw dAvIdH ziemyiey vDi c i l . qA qAtAM vxM k}i EA dAvIdieR punAy zElAEmA, ziemyiey vDiA klic@. 1 rAjA. 2+44-46 kAk.

2 zmEv 19+38-20+5

458
ni {eL avgNic@. q ekAH? {ew rAjAvien tiriek ekAuvtieni dYM sMsA ricv {LAyi. qA eydA vLer v]i ek mRupwiyANH yi AEylukA nkiytH . yi AEylukAEwtien A <rvAkLAyi av EwtH. AEylukAer dAvIdi nik@ biiyew punAy EzbA qeArA aview vsic i . oiM ekAtAvnAyi EzbA. ebnYAmI EgAArnA yi ayA. jneL viLic @ @tinH EzbA o kAhLM viLic@. anrM ayA pRu, Ezb yi

avdic A luM. aEAeLnieeR sVM ngri evc H mriAM qeR mAtApitAELAewAM sMsHk riewAmAmEl A . qAlitA kiMhAM ayew dAsnAyirie. qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn, av aEyAewAM tiriek vre. avEvi ayH qM ecAM. 38rAjAvH mRupwi pRu, kiMhAM qEAewAM tiriek vre. a yH Evi {AnvEnAw kANYvA nAyiriAM. ayH Evi {A qM ecAM. dAvIdH BvniEl mwu bsilAyiey Mbi kyM a#hikyM ecyHt. b silAyi BvniEl mwi. rAjA vuM privArM ndi kw mwu kyM ecyHt. 40rAjAvH EyAAndi kwH gigAliEl EpAyi. kiMhAM aEhEAewAM EpAyi. eyd A m}uvM pti yi AEylukA M dAvIdien ndi kwA nyic@.
39rAjAvH

20

nm dAvIdi oAhriyil. yiA yiyew puni nm pil. yi AEyEl, nm new wAr LiEl EpAkAM.
2aen ql A yi AEylukAM dAvIdien viH biiyew punAy Ezbey piwrA wi. qA eydA EyAAndi mt eyzElM ver dAvIdien piw. 3dAvIdH eyzElmilu teR ekAAri mwieyi. ekAArM sMritinH teR BArYmAri pEper dAvIdH aview niiyi . o EtYk BvnilAyi dAvIdH aver tAmsiic i tH . aview dAvIdH kAvAer niEyA gic@. mrNM ver OIk aview yAyi vsictH. dAvIdH aver sMrikyM av BNM n kyM ecyHteviluM aEhM av mAyi eelMgikbiElei il . mrNMver av viDvk eLEAel k}iu. 4amAsEyAwH rAjAvu pRu, m divsinkM eydAerlAM qe v kANA pRyk. nIyM viewyAyiriNM. 5anrM amAsA eydAer viLic @ AnAyi EpAyi. pE rAjAvu pRtilumDikM smyM ayA aArYielw.

AEylukArM eydAM ti 41yi AEylukA m}uvM rAjAvi eRywei. av rAjAviEnAw pRu, {ew sEhAdrArAy eydA aey qinANH ti eAu EpAvukyM aeyyM wM beyM privArsEmtM EyAA ndi kwkyM ecyHttH? 42eydA m}uv yi AEylu kA mRupwi nki. qekAe A, rAjAvH {ew aw buvANH . ArYi nieL inA {ELAw EkApitH ? { rAjAvieR eclvill BNM k}ictH. rAjAvH {H o sAnvuM ti@mil. 43yi AEylukA mRupwi pRu, { dAvIdi p vItmH.* atinA dAvIdieREm nieL A avkAzM {ANH. qA
dAvIdi p vItM rAjYM vItieti EzxM eydArAjYmAyiI ru EgA LAyi eydyM ebnYAmIM. m@ p EgA yi AEy rAjYmAyiI .

yi

459
Ezbey ekAlA dAvIdH abI zAyiEyAw pRy 6dAvIdH abIzAyiEyAw pRu, biiyew punAy Ezb nmH abHzAElAmienA apkwkAriyA NiEA. atinA qeR BwA mAyi Ezbey piwk. EkAy ngrLiEl kwMmE EvNM. Ezb suritmAy ngrLiEl kwA nmven piwik asA DYmAvuM. 7atinA biiyew punAy Ezbey piwiA EyAvAbH puR e@. teRyAkeLyM EtYEryM EptYeryM m@ BwAeryM EyAvAbH ekAuEpAyi. EyAvAbH amAsey vDi eesnYvuM giebeyA niel vliy pARyew awei yEA amAs aver kANA R iv. EyAvAbH eesnik EvxmA yi DricitH. ati mkLi aryM atiluRic Ryilii vAM EyAvAbiAyi. amAsey kANA nw EpAkEv EyAvAbieR vA RyiniM tAe} vI. EyAvAbH vAeLwH eekyi piwic i rikyAyi. 9EyAvAbH amAsEyAw EcAdic @ , suKM teEyA sEhAdrA? anrM EyAvAbH amAsey MbiA aveR tAwiyi vl krM ekAH kw piwic@. 10 EyAvA bieR weekyi vALiri amAs icil. qA aEA EyAvAbH teR vAekAH amAs yew vyi i. amAsyew rikAvyv puR cAwi. EyAvAbinH ori wi amAsey Eivil . ayA mric @ k}i i.
8EyAvAbuM

2 zmEv 20+6-19

vEr, nm EyAvAbien ag miAM. 12amAsA mAmYi sVM ri vI kiwkyAyi. qlAvM aview niH zrIrM EnAi nitH yvBw ic@. atinAlyA m]tEdhM i vyli li@. anrM ayA aetA Ni ekAu mwi. 13amAsyew m]tEdhM mAiyti EzxM kL v}i EyAvAbieR piAel EpAyi. av EyAvAbiEnAw EcH bii yew punAy Ezbey piw. Eb EbH mAKyiEl EzbA rew 14Eb EbH - mAKyiEl teR yAAmEY biiyew pu nAy EzbA yi AEyliel m}uv EgAAiwyilUewyM kwEpA yi. qlA EbrYM omicH Ezbey piw. 15EyAvAbuM sMGvuM Eb EbH - mAKyieli. av pNM vLu. ngrBiiyew EnH av o ecLiArmyi. Biiyi E kyRA EviyANv aen yAiytH. anrM a vI}H tinH av kl@kELAErAH LA wi. 16qA ngri vLer jH{Ani yAy o OIyAyi. av ngriniM viLic @ pRu, {A pRy ik! EyAvA biEnAwH view vrA pRyk. qniH avEnAw sMsAriNM. 17EyAvAbH avELAw sMsAriA EpAyi. OI ayAELAw EcAdic@, aAENA EyAvAbH? EyAvAbH mRupwi pRu, aet {A te. aEA av pRu, qeR vAk EkAluM. EyAvAbu pRu, {A a ikyANH. 18aEA OI pRu, mH k pRymAyi, Esli shAyM vzYeA niAv zYmki@M. 19 qEA}uM smADAnM sMsArivM rAjAviEnAw vizV sHtmAy Q pNiel nirvDi kLi ovLA {A. yi AEy

dAvIdieRyAk Ezbey w etry anrM EyAvAbuM sEhAdr abIzAyiyM biiyew pu Ezbey piwrA vIumArMBic@. 11EyAvAbieR yvBwArielAv amAsyew zrIri kAv ni. yvBw pRu, EyAvAbi enyM dAvIdienyM piNyH

2 zmEv 20+20-21+8

460
vumANH. giebEyAnYer ezQ vDi c t inAlANH Q AmmAytH . 2(giebEyAnY yi AEylukArl . av o sMGM aEmArYrAyi. t giebEyAnYer pvii elH yi AEylukA av vA ekAwi. qA ezQ gieb EyAnYer vDiA mic@. yi AEy lukAErAwM eydAErAwM av Ayi zmAy vikAr ml mANH ezQ en ecyHttH.) dAvIdrAjAvH giebEyAnYer viLi c@i avmAyi sMsAric@. 3 dAvIdH giebEyAnYErAw EcAdic@, {A nieA ecyH t tErtH ? yEhAvyew jne ni a #hiEtinH yi AEylukAew pApM l A tAA {AenA ecEtH? 4giebEyAnY dAvIdiEnAw pR u, tew ecyHtik pkrM nkA ezQlieR wMbi Ev sVvuM eviymil . pe yi AEyli ereyiluM vDiA aDikArM {il. dAvIdu pRu, ekAAM, {A ni Evi qA ecE tH ? 5 giebEyAnY dAvIdiEnAw pRu, ezQ {etier FA ElAcn nwi. yi AEyli vsi {ewyAkeL m}uv vDi A ayA mic@. 6ezQlieR m Li }uEper { vi@trik. ezQ yEhAvyew tirew e rAjAvAyi. atinA av eR puAer giebyApvti yEhAvyew mi vc H { ieAl@M. dAvIdrAjAvu pRu, ekAAM aver {A ni nkAM. 7qA EyAnATAeR punAy emPIEbAezien rAjAvH sMri c@. EyAnATA ezQlieR punA yi. qA dAvIdH EyAnATAnH yEhAvyew nAmi o vAgHdAnM ecyHti.* atinA emPIEbA ezien pviA rAjAvH aver avdic i l . 8 aEAniyM emPI
q A . . . e c y Ht i t prsHprM wMbeL miiel H dAvIdM EyAnATAM stYM ecyHti. 1 zm. 20+12,42 kAk.

liel o DAn ngrmANH aH nziiA mitH. yEhAvyEw tAy sADn nziiA ae ekAANA#hitH? 20EyAvAbH mRupwi pRu, EhyH, qnieAM tkNemil! qni niew pNM tkNemil. 21qA qyIMpv t EdzAr nAy orA niew ngriluH. biiyew punAy ayAew EprH EzbA qA. dAvIdrAjAvien tier klApmAiy LANyA. ayAeL qeR mi ekAuvA {A Q ngre evRuet viwAM. OI EyAvAbiEnAw pRu, zri. aveR tl mtili mkLi lUew ayH qRiu tM. 22 an rM OI vLer viEvkEAew ngrvAsikELAw sMsAric @ . jn biiyew punAy Ezbyew tl evi. anrM av Ezbyew tl ngrmtili mkLilUew EyAvA binH qRiu ekAw. atinA EyAvAbH kAhLM m} kyM eesnYM ngrM viwkyM ecyH t . oAErAM avnveR wAriEl EpAyi. EyAvAbH eyzElmi rAjAvieRywE mwukyM ecyHt. 23m}uv yi A EyeesnYieRyM nAyknAyi EyAvAbH. EtYewyM EptY ewyM mtlArnAyi eyEhA yAdyew punAy ebnAyAvH. 24 kWi nEvlyH niEyAgievew mtlArnAyiru aEdArAM. ahI lUdieR punAy eyEhAzPAH yi crikAr. 25ezvA yi kArYdzi. sAEdAM abYA TAruM yi puErAhitA. 26yAyIrYnAy QrA yi dAvI dieR mKYdAs.* ezQlieR kwMbM ziie@ dAvIdH rAjAvAyi kAlH o AmmAyi. vN AmM m vxE nIu. dAvIdH yEhA vEyAw Aic@. yEhAv mRupwi nkyM ecyHt. yEhAv pRu, vN piNi kArNM ezQluM ekAlpAtkikLAy aveR wMb

21

mKYdAs aTvA pEdxHwAvH. puErA hit qM.

461
EbAezM* ezQlinH teR BArY yAy risHpyiluAy puArANH. EmrbH q o puiwi ezQli Ayi. emEhAlAArnAy b silAyiyew punAy aiEylAyi aveL vivAhM k}icitH. atinA dAvIdH ezQlieR ru puAeryM EmrbieRyM aiEy lieRyM aupuAeryM gieb EyAnY nki. 9 giebEyAnY aver giebyApvti yEhA vyH mivcH ieA. }uEpM omic@ mric@. viLevw ieR dY divsLilANv vDi etH . yveAyH ieR rMB mAy vskAlAyi atH. dAvIdM risp H yM pui risHp d+K ieR vOeLw pARyi vc@. viLevwArMBM mt m}yArMBi ver vOM pARyi kiw. risHp zrIr rAp k kAv ni. pk smy kA@pikM rAiyi kA@m] g M avey sHpziAtiriA av ic@. 11ezQlieR dAsiyAy risHpyew Q v]ik jn dAvIdien aRiyic@. 12anrM dAvIdH yAEbzH-gielyA dkAriniM ezQlieRyM EyAnA TAeRyM aik vAi. (ezQluM EyAnATAM giEbAvyi ekAl eEA}ANH yAEbzH-gielyAdkA H avew aik lBic t H . ePlisH t Y avew zrIr EbH-zAniel o mtiliE i yii. qA yAEbzH-gielyA dkA aviewEAyi epA lniM m]tEdh EmAxHwiecw kyAyi.) 13dAvIdH ezQlieRyM ayAew pu EyAnATAeRyM aik yAEbzugielyAdiniM ekAu v. ieAle }uEpew m]t EdhM av kii. 14av ezQlieRyM pu EyAnATA eRyM ai ebnYAmIEdz
10aAvieR

2 zmEv 21+9-22

sMsHkric@. ezQlieR pitAvAy kIzieR klRyiel o rilA Nv a sMsHkrict. H rAjAvu kli cetlAM jn ecyHt. aen le jnew An eedvM Ek@. ePlist H YmAy yM yi AEylumAyi meA yM wi rMBic@. ePli sH t YErAw yM ecA dAvIdM eesnYvuM puRe@. qA dAvIdH vLer INitM dblM yi. 16yizH b i ebEnAbH rAsAri ovnAyi. }r pQAyi ayAew ieR BArM. o putiy vAM ayAAyi. ayA dAvIdien ekAlA mic@. 17qA esyyew punAy abIzAyi ePlisHtYen vDicH dAvIdieR jIv ric@. anrM dAvIdieR BwA dAvI dinH o vAgHdAnM nki. av aEh EAw pRu, ni aH {ELA ewAM yi vrtH . au vA yi AEylinH atieR vuM mhAnAy EntAvienyAyi riM nxHwewk. 18piIwH ePlisH t YmAyi EgA bi vcH meA yM wiyAyi. zAtYnAy sieb K Ayi meA rAsnAy sAPien vDic@. 19piIwH EgAbi vcH ePlisHtY mAyi o yM wiyAyi. EbHElehmini yAer-oAer gImieR punAy qhAnA gtY nAy EgAlYAien vDic@. enyH kAreR tuEpAel BArEmRiytAyi aveR M. 20gi vcH meA ymAyi. oAErA eekyiluM Ru virluk vIt vuM oAErA kAliluM Ru virluk vItvuM o BImAkArAyi. ek pinAlu virluk. ayAM rAsArielArALAyi. 21ayA yi AEylukAer evl@viLi kyM prihsikyM ecyH e t iluM dAvIdieR sEhAdrnAy ziem yiyew pu EyAnATA ayAeL vDic@. 22 v nAlu EpM gkA rAy rAsArAyi. aver eylAM dAvIdM BwAM vDic@.
15ePlisH t Y

emPIEbAezH Q Eprilu LANH. EyAnATAeR mknl.

meArA

2 zmEv 22+1-22

462
H, kAi srikyAyi . tni @m kAEmGM ekAH wArM EpAel yEhAv te epAtiu. eve av wiEmGLi niRc@. krinluk pREA el av @m tIxHN kAzM citRu! kAziniM yEhAv wi m}i! atYutnAy eedvM teR zbHdM Ekic@. yEhAv teR aukeLyHtH z@eL citRic @ . yEhAv milien ayyHkyM zy }A jn citRu kyM ecyHt. yEhAEv aH zmAyi sMsAric @ , nieR vAyi niM puRe zmAy kAH eve piREkA@ ti. sm ieR awi@ { kANAyi. miyew awiR { evLieu. yEhAveye shAyi kyM ecyHt. yEhAv mkLi niM tAe}eyi. yEhAv qe eekpiwic H kyLi ni vliecw. qeR z@ qeA k rAyi. av qe evRu . qeR z@ qeA krAytinA eedvM qe ric@. qeR z@ qe mi kyM {A }ilA kyM ecyHt. qA qeR piNyH yEhAvyAyi ! yEhAveye sHEnhi, atinA avene ric@. avene suritAn E ekAuEpAyi. yEhAv qnieeR ti PlM nM. qeA zriyA y {A ecyH t . etAy etAM {A ecAtinA avenni nkEL ec. qekAeA {A yEhA vey asric@! {AeneR

yEhAvey st H @ti dAvIdieR gAnM yEhAv te ezQliniM m@ z@LiniM ric EA dAvIdH Q gAnM pAwi.

12

22
2 3

10

11

yEhAv qeR pARyA. qeR EkA, qeR rA AnM. avnA qeR eedvM, aB yi {AEnAwieyiy pAR. eedvM qeR kvcmA . aveR zi qe ri. yEhAv imk Lilu qeR surit lvuM sEtvumA. Ur z@LiniM avene ri. yEhAv sHttYhnANH. av en {A shAyi viLic@. z@Li niH qe av rikyM ecyH! qeR z@ qe ekAlA mikyAyi! mrNi eR tirmAlk qni @M epAi vI}uAyi. mrN ieR lE qe ekAuEpA o Lyi {A ep@. nrk pAz qni @M. qni mi mrNeNik. ekNiyi ep {A shAy inH eedve viLic@. aet, {AeneR eedve viLic@. eedvM aveR lyilu Ayi. qeR zbHdM av Ek@. shAyi qeR nilviLi av Ek@. aEA mi lui viRc@, sVieR awiR viRc@. qekAeA, yEhAv EkApAlnAyi! eedvieR miniM puk v. agH n i eedv ieR vAyiniM puReH dhiic@. avniniM tI nluk jVlic@. yEhAv kAzM RH Ri v! , kipiwic o EmGilv ni! av pRkyAyi, pR ekbumAlAKk Emli

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

463
eedvientier pApM ecyHtil. yEhAvyew niy {A qEA}uM oAM. aveR niy m {Ansri! aveR mi {A M nixHkLmAyiri. atinA yEhAv qnieeR tiPlM nM! qekAe A {A zriyAytA ecyH t tH ! aveR xH w iyi {A eteAM ecyH t iil . atinAlv qni Evi nk ec@. ov nieL yTAi sH E nhiei niew yTAsH E nhM avEnAw kANM. ov niELAwH vizV sHtt pulei ni M avEnAw vizVsHtt pul NM. yEhAEv, nyM tym vnH nI nlvM mA. qA wilEnAw nI wilt kA@. smenA nI sm mA. yEhAEv, vinIter nI shA yi, pE ahArikeL nANM ekw. yEhAEv, nI qeR viLA . qni @m i yEhAv evLicM vitRu. yEhAEv, ayew shAy A qni BwAErAewAM oAwA k}iy. eedvshAy A qni z@ew EkA yi kyRAnA. eedvieR zi sUM. yEhAvyew vAH etLiyi etH . ti vizVsi ver av sMri. yEhAvylAet meA eedv mil. new eedvmlAet meA pARyil. eedvmAeNeR zidM. nilAer av EnrAy v}i nyi. klmAenEAel EvgiElAw vA eedveme shAyi ! tAnLi av ene pripAli.
35

2 zmEv 22+23-46
eedveme yM prizIlii . atinA qeR eekk H k vil@k EpAluM lyHAM. eedvEm, vijyinAyi nIey e sMrikyM shAyi kyM ecyHt. qeR z@eL EtAl i A nIeye shA yic@. awi ptRAet oAwtinH qeR kAlukeLyM kNAlu keLyM zmA. qeR z@ nziiewM ver qniver oAwiNM! av nziiewMver {A tiric@vril! {AeneR z@eL nziic@. {Anver EtAlic@. avrini q}uEil . aet, z@ eLeR kAI}i vI. eedvEm, yi nIeye knAi. qeR z@eL nI qeR mi vI}Hi. yEhAEv, qeR z@ piiriEAwA nI wyAi. aEA {A aver piw kyM nziikyM ecyHt. yEhAEv, qeR z@ shAyinAyi EkeNiluM aver shAyiA M A yil. eedveEAluM av viLieciluM av avErAw tikricil. qeR z@eL {A tc@wc@. av nile epAwiEpAelyA yiI. v}iyiel epAwi EpAel {Anver tkH av mIet wi nw. qnietier yM ecyHtv riniM nIeye ric@. jntk Em nIeye rAjAvAi. qniRiu wA v EAe}eR Esvk! m@ nAwkLiluv qe asri! qei Ek EA epeH avere a sri. viEdzik qe By! viEdzik By viRc@. av Epwic @ viRc @ ekAH tew oLiyiwLi nii Ri v.

23

36

24

25

37

38

26

39

40

27

41

28

42

29

30

43

31

44

32

45

33

34

46

2 zmEv 22+47-23+12
47

464
{AmAyi nitYmAy o krARu Ai. Q krA ql A r iluM nlM suritvumA eNH av RAi. tIc yAyM avenni vijyM n kyM qeR zk sPl mAkyM ec@M. qA dxHwA mw EpAel. jn mi piwiA Ril. avrtH dereyRiyM. ati etAven twiyiluM oAwilumAiy EpAel atH mRiEvliM. aet, av m_EpAel. av tIyielRiyewM. av pU mAyM dhiiewM.

48

49

50

51

yEhAv jIvi. {AeneR pARey vA}H! eedvM mh tVev! qe ri pARyANv. qniAyi qeR z@eL ziic eedvM. av jneL qeR BrNi kI}ilAi. eedvEm, qeR z@Li niM nIeye ric@. qni H qti niver EtAliA nIeye shAyic@. dxHwA riniM nIeye ric@! eedvEm, atinA {A ni e rAxH\iwyi vA}H . atinAlA nieR nAm i {A sHEtA l pitH. aEnkM yLi jyiA eedvM teR rAjAvien shA yi! teR aBixi rAjA viEnAw yEhAv teR yTA sH E nhM kA@. dAvIdi EnAwM aveR pigAmik ELAwM av nitYmAyi vizV sHtnAyiriM! dAvIdieR aYvAk dAvIdieR aYemA}ik+

23

yiAyiyew punAy dAvI dieR sEzM. eedvM mhAnA iy mxYeR sEzM. yAEAbieR eedvieR niyrAjAvANv. yi A EylieR mDurgAyk yEhAvyew AvH qilU ew sMsAric@. aveR vA kLAyi qeR nAvi. yi AEylieR eedvM sMsA ric @ , yi AEylieR pAR qEAw aLiecyH, nIti pUv m Ayi jntey Bri v, eedve dric@ekAu Briv rAyAluM ayA dykAzM EpAel; EmGLilA etLi BA tM EpAelyAyirimyA. m} yH Ezxm sUrYkAzM EpAel. miyi LMpul@ kiLi i m} EpAel. eedvM qeR wMbe z vuM suritvumAi. av

dAvIdieR eesnYM BwA verAe+ thHekEmAnYnAy EyAEzbH bE EbH. m vIrAew nAyknAyi bEEbH . qsH n YnAy adIEnA qM ayA viLiei. ayA eLAri qRuEper omic @ vDic@. 9awtH, EddAyew pu qel yAsA. aEhAvAr, ePlisHtY en evl@viLicEA dAvIdiEnAewA mAyi m vIrArielAv nAyi qelyAsA. yi nAyi av owieyiluM yi A EyBwA oAwiLu. 10 vLer INitnAvuM ver qelyAsA ePlisHtYErAw yM ecyHt. qA lyA vALi mRuekiwicH yM w. aH yEhAv yi AEylinH o mhAvijyM sAnic@. qelyA sA yM jyic wen eesnYM oAwieyi. qA z@ew zv LiniM sADn ekAy wiAnAyi av vtH. 11awtH hArArukArnAy agI yew pu zA. ePlisHtY y ienAe@ v. niRey pyRu vylilANH av yM ecyHttH. av ePlisH t Yri niEAwi EAyi. 12 qA zA vylieR nw nilyRicH aver Enri@. ayA ePlisH t Yer EtAl i c @ . yEhAv a yi AEylinH o mhA vijyM sAnic@.
8dAvIdieR

465
m vIrA dAvIdH adlAMhyew miluM ePlisHtYEsn tAe} erPA yIM tA}HvryilumAyi. m vIr Ari* m Ep nili}H h yieli dAvIdiEnAw Ec. 14meAri dAvIdH EkAyHiluM ePlisH t YeesnYM EbH E lehmi lumAyi. 15dAvIdinH teR sVM pNiel evM wiAnA#hm Ayi. dAvIdu pRu, EbHElehM ngrkvAwinw kiNi niM eriluM qni eR evM ekAuv tei! dAvIdinH stYi atieR vzYmilAyi . ayA aen pRuevE yZ. 16qA mvIrAM ePlisHtY EsnyH iwyilUew yM ecyH mERi. av mvM EbHElehM ngrkvAwiel kiNiniM eR evemw. anrM av mvM evM dAvIdi ekAu ekAw. qA dAvIdH atH wi cil. ayA evM yEhAvyHH o v}ipAwAyi nileA}ic @ . 17dAvId pRu, yEhAEv, qniH Q evM wiAnAvil. qniAyi jIv pNyewiyvew EcAr wiEAelyANtH. atinAlANH dAvIdH evM wiA mwictH. m vIrAM arM aEnkM sAh siktY ecyHt. 18esyyew punAy EyAvAbieR sEhAdrnA yi abIzAyi. m vIrAew EntAvAyi abIzAyi. mRu z@eL mpEyAgic H abI zAyi vDic@. 19m vIrAerEAel ayA sinAyi. avri ov nlAyii@M ayA avew nAy knAyi. 20awtH eyEhAyAdyew pu nAy ebnAyAvH. atiznAy orA ew punAyi ayA. kbHEs lukArnAyi ayA. ebnAyAvH onvDi DIrtY ecyHt. EmAvA bukArnAy arIEylieR ru pu Aer ebnAyAvH vDic@. o divsM mu epEv, o hyiElH R iec ebnAyAvH aviewyA
13ori

2 zmEv 23+13-37

yi o siMhe vDic@. 21ati kAynAy o QjipH BwenyM ebnAyAvH vDic @ . QjipH t kA reR ki o mAyi. qA ebnAyAvieR ki o vwi mAEm AyiZ. ebnA yAvH QjipH t kAreR eekyi niM ayAew M tiRic @ . anrM ebnAyAvH M ekAH QjipHtkAren vDic@. 22eyEhAyA dyew punAy ebnAyAvH aen anvDi DIrtY ecyHt. m vIrAerEAel te sinAyi ayA. 23ayA m vIrA erA kIimAnAyi. qA m vIrArielAvnAkA ayA k}iil . dAvIdH ebnAyAvien teR aMgrkew EntAvAi. m vIrA sEhAdrnAy asAEh m vIrAri ovnA yi. m vIrAew sMGi el m@LLv vrAyi+ EbHEl ehMkArnAy EdAEdAvieR punAy qhAnA; 25hErAdYnAy zA; hErAdYnAy qlIA; 26ptYnAy EhelsH; etEAvYArnAy E zieR punAy QrA; 27 anETA tYkArnAy abIEyes; zAtY nAy embuAyi; 28aEhAhYnAy sEmA; enEAPAtYnAy mhA rAyi; 29 enEAPAtYArnAy bAn yew punAy eheldH; ebnYAmInY ew giebyyiniLL rIbAyi yew punAy Ayi; 30piErAEtA nYnAy ebnAyAvH; gAzH avik Lini hiAyi; 31abAtYnAy abI-aEbA; bmYnAy 32zAEbAnYnAy asHmAevH; qlYhH b A; yAEzeR puA; 33hrArYnAy zyew punAy EyAnATA; hrArYnAy zArArieR punAy ahIrAM; 34mAKAtYnAy ahzHbAyiyew punAy qlIEP eltH ; giElAnYnAy ahIETAeP lieR punAy qlIyAM; 35kElY nAy ehE A; abYnAy pARAyi; 36EsAbyini nATAeR pu nAy yigA; gAdYnAy bAni; 37aEAnYnAy EselH ; esy yew punAy EyAvAbieR kvc
24EyAvAbieR

m vIrA dAvIdieR DIrArAy pw yALikL@ew sMGM.

2 zmEv 23+38-24+16

466
q@ lM EyAAAyi . eydyi aulM EpM. yEhAv dAvIdien zii qemwtiEzxM dAvIdi teR v]iyi l EtAi. dAvIdH eedvEAw pRu, {A qeR ecyHtiekAH ekAwM pApM ecyHtiri! eedvEm, qeR pApM epARuNemH {An EyAw yAci! {A vliy mrmA kAiytH. 11BAti dAvIdH q}uEEA dAvIdieR dzknAy gAdinH eedv ieR vcnM vcnM lBic@. 12eedvM gAdiEnAw pRu, dAvIdiEnAw ec pRyk, eedvmien pR y. nin {A m kArY smi. {A nin Evi ati q ecNem etre wk. 13gAdH dAvIdieRyw ec pR u, ti o kArYM etre wk. ninM nieR rAjYM }u vxM piNi AkENA? aEtA m mAsM nieR z@ nie oAwiENA? amel i nieR rAjYH m divsE ErAg EvENA? ElAcicH, qe ayc eedvEAw {Aen kArYmA pREyet pRyk. 14dAvIdH gAdiEnAw pRu, {A zriM vliy }ilANH. qA eedvM kANYvAnANH . atinA eedveme ziie. mxYrA {A ziiewAtirie. 15atinA yEhAv yi AEyli El ErAgLyc@.* a BAtM mt o niixHwsmyM ver w . dA mt Eb-Ezbver q}up tinAyirM Ep mric @. 16eyzElM nziiA dt atiEm teR krmyi. qA yEhAvyH H Q dA NsMBvLi mnliu. jn eL ekAekAi dtEnAw yEhAv pRu, mti! nieR eek tA}Hk. eybUsYnAy arvHny ew emtiLilAyi dt nii tH.
10jnew

vAhknAy ebErAtYyini nhrAyi; 38yiiynAy QrA; yiiy nAy gAErbH; 39hitYnAy QrIyAvH avrAek miEy}u Ep. teR eesnYe qvA dAvIdH niyi yEhAv vIuM yi AEyli EnH EkApixHwnAyi. yEhAv dAvIdien yi AEyjntyH e ti rAi. dAvIdu pRu, ecH yi A EylukAewyM eydAewyM qemwk. 2dAvIdrAjAvH EsnAnAyknAy EyAvAbiEnAw pRu, dA mt Eb-Ezb very yi AEyliel EgAAiwyi ecH aver m}u v qk. aEA avery eH qniRiyAnAmElA. 3qA EyAvAbH rAjAviEnAw pRu, ayew eedvmA yEhAv ayew jntey Ru mw Aire. av qeyilumA yieAe! ayH a kA vAM wyAke. pieinANH ec@tH? 4dAvIdrAjAvH jnew qemw A EyAvAbiEnAwM m@ EsnADip AErAwM zmAyi klic@. atinA EyAvAbuM eesnYADipAM yi A Eyjntyew qemwA puRe @. 5av EyAAndi kw. aErA Evri av pALymwic@. yEsri mAmEY gAdutA}Hvryew mY ilAyi ngrieR vl vz Ayi avew pALyM. 6anrM av gielyAdiElM tAhH t IM-ehAdH z i EdzEM EpAyi. av dA-yAniElM i vLH sIEdAniElM EpAyi. 7eewRi el EkAyiElv EpAyi. hivY ewyM knAnYewyM qlA ngrLi ElM av EpAyi. et eydA, Eb-EzbA qiviwLiElM av EpAyi. 8 op mAsvuM p divsvuM k}iEA av skl lLiElM EpAyi}i i. op mAsM p divsM k}iEA av ey zElmi mwieyi. 9EyAvAbH jnew pik rAjA vi nki. yi AEyli vAeLw

24

ErAg EpegEA pkcvYADieyEA aM.

467
arvn H yew emtiLM dAvIdH vAu 17jneL vDic dten dAvIdH ku. dAvIdH yEhAvEyAw sMsA ric@, dAvIdu pRu, {A pApM ecyHt! qA Q jn A wkeLEAel qe agmic@ev EyZ. av eteAM ecyHtil. nieR zi qniM qeR pitA vieR wMbiM qtirAi yAluM. 18 divsM gAdH dAvIdieRyw v. gAdH dAvIdiEnAw pRu, eybUsYnAy arvHnyew emtiL i ecH aview yEhAvyHeA yAgpIWM pNiyk. 19atinA gAdH tEAw pREpAel te dAvId ecyHt. yEhAvyAvzYetH dAvId ecyH t . dAvIdH arvH n ey kANA EpAyi. 20arvHnA EnAiy EA dAvIdrAjAvuM EdYAgAM teRywE v ku. arvH n A Riec H nmsH k ric @ . 21arvHnA EcAdic@, qinAeNeR yjmAnM rAjAvumAyv qeRyw E vtH? dAvIdH mRupwi pRu, nieR emtiLM vAA. aEAeLni

2 zmEv 24+17-25

view yEhAvyH yAgpIWM pNiyA mElA. aEA mhAmAri nilyHM. 22arvH n A dAvIdiEnAw pRu, qeR yjmAnnAy rAjAvinH o bliAvzYmAyetM qwAmElA, EhAmyAginAy pLitA. viRkinAyi emtilkkM k mH. 23alEyA rAjAEv, {AenlAM ayH t! arvHnA rAjAvi EnAw pRu, ayew eedvmA yEhAv ayi sMItnA ke. 24qA rAjAvH arvH n EyAw pRu, Ev! {A niEAw stYM pRye, {A nii niH o vil yHH Q lM vAuM. vil ekAwA etAM {A qeR eedvmA yEhAvyH EhAmyAgmiil. aen dAvIdH emtiLvuM p eLyM ap Ez evi ekAw vAi. 25anrM dAvIdH aview yEhAvyHeA yAgpIWM pNi. dAvIdH EhAmyAgM smADAnbli kM aic@. teR rAjYi Evi dAvId nw iy An yEhAv Ek@. yi A Eyli ErAgM pw yEhAv av sAniic@.

1 rAjAA

rAjAvAkA aEdAnIyAvH #hi dAvIdrAjAvinH vLer AymAyi. aEhinH w nilniAnA yil . B] t YA aEhe put ekAu mwieyiluM aEhinH aEA}uM tAyi. 2 ati nA B]tYA aEhEAw pRu, aey pricriA nmeA yvtiey niEyAgiAM. av a EyAw Ec kiwH ayH w pkM. 3 atinA B]tYA yi AEy rAjYemAwM rAjAvi w pk tinH suriyAy o yvtiey etru. abIzgH q EprAy o epiey av kei. EnM kAriyAyi av. av yv tiey rAjAvieRywE ekAu v. 4 epi atisuriyAyi . av rAjAvien pricri kyM UxikyM ecyHt. pE dAvIdrAjAvH aveL Apicil. 5dAvIdrAjAvieRyM ayALuew BArY hIieRyM punAyi aEdAnIyAvH . aEdAnIyAvH vLer ahrikyM tAnANH putiy rAjA ev tImAnikyM ecyHt. rAjA vAkNemH aEdAnIyAvi vLer EmAhmAyi. atinAlv tni Ayi o rTvuM tirkL@M tARA kyM a Eper tni me oAwA niEyAgikyM ecyH . 6aEdAnIyAvH vLer sumuKnAyi . teR sEhAdrnAy abHzAElA mieR EzxM jnicvnAyi aEdA nIyAvH. qA dAvIdrAjAvH ori luM aEdAnIyAvien tiA mti il . dAvIdH oriluM avEnAw, nIeyinANH eneyAe ec@ tH? q EcAdiciil. 7esrUyyew punAy EyAvAbu mAyM puErAhitnAy abYATAmA yM aEdAnIyAvH sMsAric@. aven

putiy rAjAvAA shAyiAemH av vAekAw. 8 pE aEdA nIyAvieR v] ik plM xHweiil. av dAvIdiEnAwH wM Ru puli. puErAhit nAy sAEdAH, yEhAyAdyew pu nAy ebnAyAvH , vAcknAy nATA, ziemyi, Eryi, dAvIdieR aMgrk qivrAyi av. atinAlv aEdAnIyAviEnAw Ec il. 9o divsM -ErAEglinwH EsAEhelpARyi aEdAnIyAvH tAM wkeLyM peLyM ekA}u kiwAeLyM bliyic@. dAvIdrAjAvieR mupuArAy teR sEhAdrAeryM eydyi el m}uv EdYAgAeryM aEdA nIyAvu Nic@. 10qA teR pitAvieR aMgrk, sEhAdr zElAEmA, ebnAyAvH, vAcknA y nATA qivereyAM Ni cil.

nATAM bH EzbyM zElAEmA Evi sMsAri 11qA Ek nATA zElA EmAeR ayAy bH-Ezbyew awE EpAyi. nATA avELAw EcAdic @ , hIieR punAy aEdAnIyAvu ec@etAeN nI EkiEl? av tee rAjA vA. new yjmAnnAy dAvIdi nAke etAM aRiyAM v. 12nieRyM nieR pu zElAEmA eRyM jIvitM apkwilAM. qA sVyM rewA nieL ecNem {A pRutrAM. 13dAvIdrAjAvieR aw ecH avEnAw pRyk, qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn, aH qEAewA vAgH d AnM ecyH t i. ayH

469
EzxM qeR pu zElAEmA rAjA vAemH au vAgHdAnM ecyHti . pie qekAANH aEdAnI yAvH putiy rAjAvAtH? 14an rM nIyM aEhvumAyi sMsAri c@ekAu niEv {A kwvrAM. nI EpAyEzxM Ay kArY {A aEhEAw pRyAM. nI pR stYmAeN etLiyitAyiriM atH. 15atinA rAjAvien kANA bH-Ezb aEhieR kiwRyi El EpAyi. rAjAvi vLer Ay mAyi. EnMkAriyAy abIzgH aEhe aview pricriA yi . 16 bH - Ezb rAjAvi mi nmsHkric@. rAjAvu EcAdic@, {A ninEvi qANu ecE tH? 17bH - Ezb mRupwi pRu, EBA, aH ayew eedvmAy yEhAvyew nAmi qEAwH o vAgHdAnM ecyHti. au pRu, nieR punAy zElAEmA qni EzxM putiy rAjAvAM. qeR siMhAsni zElAEmA riM. 18qAliEA aRiyAet aEdAnI yAvH sVyM rAjAvAkyANH. 19 aEdA nIyAvH o vliy smADAnsdY nw . av smADAnbliyHAyi aEnkM peLyM nl wkeLyM ekA. ayew m}uv puA eryM puErAhitnAy abYATAri enyM eesnYADipnAy EyAvAbi enyM aEdAnIyAvH Nic@. pE av ayew vizVsHtpunAy zElAEmAen Nicil. 20qeR yj mAnnAy rAjAEv, aey EA yi AEyjnt m}uv nirIi kyANH. aw rAjAvArAeN a yew tImAnM kAirikyANH av. 21au mriM mH qeiluM ecNM. aH aen ecAti A aey pitAAErAewAM sMsH k ric @ k}iyEA {AM zElAEmAM ArAeNH av pRyM. 22bH - Ezb rAjAvumAyi sMsA ric @ ekAiriEv vAcknAy nATA Ehe kANA v. 23pricArkA rAjAviEnAw pRu, vAcknAy nATA viri.

1 rAjAA 1+14-31

aen nATA rAjAviEnAw sMsA riA akE kyRi. nATA rAjAvieR mi nmsH k ric @ . 24anrM nATA pRu, qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn, a yH EzxM aEdAnIyAvH yiriM aw rAjAevH aH KYApi c@EvA? aEdAnIyAvH jneL ni BriemH au niyic @ EvA? 25kArNM, H av tA}HvryiEl aEnkM peLyM mikc wk eLyM smADAnbliyAyi ai A EpAyiri. ayew m}u v puAeryM eesnYADipA eryM puErAhitnAy abYATAri enyM av NikyM ecyHti ri. avriEA avEnAewAM tikyM wikymANH. aEdAnI yArAjAvH nINA vA}e! qv pRymH . 26pE qeEyA puErAhitnAy sAEdAienEyA yEhAyAdyew pu ebnAyAvi enEyA ayew pu zElA EmAenEyA Nic i l . 27qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn { ELAw pRyAetyAENA ai ecyHttH? dyvAyi pRy, a yH EzxM rAyiriM putiy rAjAvH? 28aEA dAvIdrAjAvu pRu, bH-EzbEyAw vrA pRy! ati nA bH-Ezb rAjAvieR mi v. 29aEA rAjAvH o vAgH d AnM ecyH+ qe qlA apkwLi niM yEhAvyAy eedvM ric@. yEhAv jIviEAel stYmAyM {A vAgHdAnM ec@, 30yi AEy lieR eedvmA yEhAvyew mhAziyA mH {A nin vAgH d AnM ecyH t kArYM {Ani ec@M. nieR pu qniEzxM rAjAvAemANH {A vAgH d AnM ecyH t tH . qniEzxM qeR siMhAsni av qeR AniriemM {A vAgHdAnM ecyHti. qeR vAgHdAnM {A pAliM. 31aEA bH - Ezb rAjAvi mi nil nmsHkric@. av pRu, dAvIdrAjAvH nINA vA} e!

1 rAjAA 1+32-48

470
zElAEmArAjAvH nINA vA}e! qRe kyM ecyH. 40an rM averlAM zElAEmAEnAewAM ngriElv. av pulA}lu k vAyiAyi. av vLer hHLAdciM vikArAEvzi tmAyi. nilM viRyH zbHdM avAiyi. 41aEtsmyM aEdAnIyAvuM av eR atiTikLuM sdY avsAnii cEty_; av kAhLini zbH d M Eku. EyAvAbu EcAdic @ , qANH zbHdM? ngrielA sMBvitH? 42EyAvAbH sMsAric @ ekAiri Ev puErAhitnAy abYATArieR pu EyAnATA avieweyei. aEdAnIyAvu pRu, v! nI nlvnANH. atinA nIeyni nl vAyAyiriM ekAuvtH. 43qA EyAnATA mRupwi pR u, al! tH ayH o sdVA yl ! dAvIdrAjAvH zElAEmAen putiy rAjAvAiyiri. 44dAvId rAjAvH sAEdAH q puErAhit EnyM vAcknAy nATAenyM yEhAyAdyew pu ebnAyAvi enyM rAjAvieR m}uv EdYAg AeryM avEnAewAmyc@. av zElAEmAen rAjAvieR EkAvk}ut yew puRii. 45anrM puErA hitnAy sAEdAM vAcknAy nATAM zElAEmAen gIEhA Rv yi vcH aBiExkM ecyH. anrM av ngriEl EpAyi. jn aver piwkyM ngrM EA sEAxilAvukyM ecyH t iri . atieR zbH d mANH au EktH . 46zElAEmA EA rAjA vieR siMhAsni rik yANH. 47 rAjAvieR m}uv EdYAg AM EA dAvIdrAjAvien aBinikyANH. av pRy, dAvIdrAjAEv, au mhAnAy rAjA vA! ayew eedvM zElA EmAenyM o mhArAjAvANem { Ai! ayew eedvM zElAEmAen aeyAM kIimAnAe! aveR rAjYM ayEwtienA mhrmAke! 48 Ek dAvIdrAjAvH kili kiwte nmsH k ric @ . aEhM

putiy rAjAvAyi zElAEmA etrewew 32aEA dAvIdrAjAvu pRu, puErAhitnAy sAEdAH, vAck nAy nATA, yEhAyAdyew pu nAy ebnAyAvH qivErAwH kyRiv rA pRyk. atinA mvM rAjA vien kANA kyRiv. 33anrM rAjAvH avErAw pRu, qeR EdYAgAer nieR ew ekAu EpAvuk. qeR punAy zElAEmA en qeR EkAvk}utyew puRi i gIEhA RvyiEl ekAu EpAvuk. 34aview, puErAhitnAy sAEdAM vAcknAy nATAM aven yi AEylieR putiy rAjA vAyi aBiExkM ecNM.* kAhLM viLic H , tANH putiy rAjAvAy zElAEmA! qH KYApik. 35qiH avEnAewAM EAu mw ivrik. zElAEmA qeR siMhA snilirikyM qeR An rAjAvAkyM EvNM. yi AEyli eRyM eydyewyM rAjAvAyi zElAEmAen {A etrew. 36yEhAyAdyew punAy ebnA yAvH rAjAviEnAwu mRupwi pRu, Em! qeR yjmAnnAy rAjA vieR eedvmAy yEhAv Q vA k aMgIkrie. 37 qeR yjmA nM rAjAvumAyvEn, yEhAv a EyAewAmANH. ni yEhAv zElA EmAEnAewAvumAemH {A k ! qeR yjmAnM rAjAvumAyv En, zElAEmArAjAvieR rAjYM vL H ayew rAjYEAL@M vluM zvumAemAeNeR tI. 38atinA sAEdAH , nATA, ebnAyAvH, rAjAvieR EdYAg A qiv dAvIdrAjAvien a sric@. av zElAEmAen rAjAvi eR EkAvk}utyew puR kyi gIEhA RvyiEl EpAyi. 39puErA hitnAy sAEdAH viwAri ni eetlvuM ktiyi. av rAjAvAeN kANiA sAEdAH eetlM zElAEmAeR tl yi o}ic@. av kAhLM m}kyM
aBiExkM ec@k oven rAjAEvA puErA hitEnA vAckEnA yi eedvM etr ewiri q kANiA ayA L@ew tlyi olIvH q o}ik.

471
pRu, qeR puArielAven rAjAvAkyM a kAti jIviA qe avdikyM ecyHt yi AEylieR eedvmA yEhAv vA}Hewe. 49aEdAnIyAvieR atiTik qlAvM vlAet BykyM vLer EvgM av aviwM viwkyM ecyH. 50aEdAnIyAvM zElAEmAen By. atinA av yAgpIWiEl EpAvukyM atieR ekAukLi piwikyM* ecyH t u. 51aEA ErA orA zElAEmAEnAw pRu, aEdAnIyAvH aey By zElAEmArAjAEv. aEdAnIyAvH viwAri yAgpIWieR ekAukLi piwic @ ni. av aviwM viuEpAkA visti . aEdAnIyAvu pRy, zElA EmArAjAvH qe vDikyielH vAgHdAnM ecA aEhEAw pR yk. 52aEA zElAEmA pRu, av nlven etLiyicA av eR o mwiEpAluM EdAxM sMBvi kyil. qA qeiluM etu ecyHtA av vDiewM. 53an rM aEdAnIyAvien ekAuvrA zElAEmArAjAvH ciler ayc @ . av aEdAnIyAvien zElAEmA rAjAvieRyw ekAuv. aEdAnIyAvH zElAEmArAjAvieR mi vH nmsHkric@. aEA zElAEmArAjAvu pRu, vIiEl epAyHEA~. dAvIdrAjAvH mri dAvIdieR mrNsmymw. ati nA dAvIdH zElAEmAEnAw sMsA rikyM avEnAwH en pRy kyM ecyH . 2 qlA mxYeryM EpAel {AM mriARAyi. qA nI vLH znAy o mxYnA kyANH. 3 ni nieR eedvmA yEhAvyew niym EyAew asrik. aveR niymLuM klnkLuM tImAnLuM krARukLuM

1 rAjAA 1+49-2+9

yAgpIWieR ekAukLi piwik av dy yAcikyAeNH kANi . orA vilEEAwiecl@ kyM blipIWieR mlkLi piwi kyM ecyH t A ayA ziiew etH niymM pRy.

EyAew asrik. EmAezyew niymLi q}utiyirietl A M asrik. aen ecyHtA nI EpAiwLielAe qlA v]i kLiluM vijyM vriM. 4nI yEhA vey asricA qeiy vAgHdAnM yEhAv pAliM. yEhAv pRu, {AnvErAw pRy v}iEy nieR puA jIvicA, pUmn EAew AmAyi anusricA nieR wMbinivnAyi riM qAlvuM yi AEy rAjAvH. 5dAvIdH wi pRu, esy yew punAy EyAvAbH qEAw ecyH t tH oAik. yi AEy Esnyuew ru nAykAer av vDic@. EnrieR punAy abHEn rienyM EyeTrieR punAy amA seyyM av vDic @. smADAn kAlANH av ver vDic etM oAik! vew rM aveR aryiluM pALec iluM etRic@vI. {Anven zii EtAyi. 6pE nIyANi EA rAjAvH. atinA vuM viEv kEAew aven ziik. pE av ekAl e uevH nI RA NM. av vAkYM mUlM smADAn EAew mriA avditH! 7gielyAdiel bsil A yiyew ikELAwH dykAuk. av nieR suXLAyirikyM nieR Emz Em BikyM ece. nieR sEhAdr abHzAElAmieRyw niuM oAwiEAyEA av qe shAyici. 8egryew pu ziemyi vi eweyAeyeM oAik. brImi ebnYAmI EgAArnA Nv. mhnyImiEl {A oAwiEA yEA av qe vLer zmAyi zpicM oAik. anrM av EyAAndiyi qe kANA R iv. {A avEnAwH o vAgHdAnM ecyH . ziemyiey {A vDii elH yEhAvyew smi {A vAgHdAnM ecyH. 9 ni nI aven ziiAet viwtH . nIeyA viEvkzAliyANH . avEnAew ecNemH ninRiyAM. pE av vAkYi smADAnEA ew mriA avditH.

1 rAjAA 2+10-26

472
siMhAsnM ekAuvrA av B] t YAErAwAvzYeu. anrM av aveR vlvzi. 20bH - Ezb avEnAw pRu, {A niEAwH vLer ecRiy o sMgti vzYew. dyvAyi a nirsitH. rAjAvH mRupwi pRu, aE, q EvNemiluM vzYeu ekAZ. {A nirsiil. 21atinA bH - Ezb pRu, nieR sEhAdr aEdAnIyAvien, EnMkAriyAy abIzgien vivA hM k}iA avdik. 22zElAEmArAjAvH teR aEyA w mRupwi pRu, abIzgien aEdAnIyAvi nkAeninANvi wH qEAwAvzYewtH? aven rAjAvAA wi qANAvzYewA tH? qAyAluM ayA qeR EjY xHWnEl? puErAhitnAy abYATAruM EyAvAbuM aven piNyHM? 23anrM zElAEmA yEhAvyew nAmi o tijH{ ecyH. av pRu, aEdAnIyAvieneAti eR vil ekAwiem {A ti jH{ ec@. atveR jIv te yAyirikyM ec@M! 24yEhAv qe yi AEylieR rAjAvAi. qeR pitAvAy dAvIdieR siMhA snM av qni nki. yEhAv teR vA pAlikyM rAjYM qni M qeR wMbimAyi n kyM ecyH. EA yEhAv jIvi EAel stYmAyM aEdAnIyAvH vDiewemH {A tijH{ ec@! 25zElAEmArAjAvH ebnAyAvi kl n nki. ebnAyAvH EpAyi aEdAnIyAvien vDic@. 26anrM zElAEmArAjAvH puErA hitnAy abYATAriEnAw pRu, {A nie ekAEltANH. pE nie nieR jnAwAy anAETA iEl {A ayyH. qeR pitAvAy dAvIdiEnAewAM nw EA viepkM* mA nI
viepkM krARieR epkM qM viLiew. yi AEyjnt sInAyi mmiyilAyi kAlH eedvM avErA ewAmAyiev etLiyi kArY L@M pklnk ErKewiy kll kkL@M awiy o epkmANitH.

10anrM dAvIdH mrNmwu. dAvI dieR ngri av sMsHkri eu. 11 dAvIdH nAl vxM yi A Ey Bric@. }u vxM ehEAniluM mim vxM eyzElmiluM NH aEhM BrNM nwiytH.

zElAEmA teR rAjYieR niyNEmew 12EA zElAEmAnANH rAjAvH . av teR pitAvAy dAvIdieR siMhAsnili. avnH teR rAjYieR pU niyNmA yi. 13anrM hIieR punAy aEdAnIyAvH zElAEmAeR ayAy bH-Ezbyew awE EpAyi. bH-Ezb avEnAw EcAdic@, nI smADAnEAewyAENA vtH? aEdAnIyAvH mRupwi pRu, aEt, etA smADAnszn mANH, 14qniH cil pRyAH. bH - Ezb pRu, qi pRy. 15aEdAnIyAvu pRu, o kAl H rAjYM qeR sVmAyievH oAik. {AnANvew rAjAevH yi AEyjnt m}uv ktiyi . qA kArY mARi. EA qeR sEhAdrnA rAjAvH . yEhAv aven rAjAvAkA etr ew. 16 atinA {AniEA o kArYM aEpi. dyvAyi atH niExDiEt. bH-Ezb mRupwi pRu, nin eA EvtH? 17aEdAnIyAvu pRu, aviw e aBYnkLi oM zElAEmA rAjAviEA niExDiil. atinA, EnMkAriyAy abIzgien qni vivAhM k}ic@ trA avEnAwAv zYeAluM. 18aEA bH - Ezb pRu, ekAAM. ninEvi {A rAjA vumAyi sMsAriAM. 19atinA bH-Ezb avEv i rAjAvumAyi sMsAriA EpAyi. zElAEmArAjAvH aveL kAkyM q}uEH nikyM ecyHt. an rM av avLuew mi nmsHk rikyM siMhAsni rik yM ecyH. teR mAtAvinAyi meA

473
shAyictinA {A nie vDi il. mAvuml qeR pitAvieR kxHwkAlM m}uv nI aEhvumAyi p vyHkyM ecyH. 27atinA zElAEmA abYATArien yEhAvy ew puErAhitAnniM nIi. liEyyM wMbeyMpi zIElA vi vcH yEhAv pR EpAel teyANH a sMBvictH. abYA TA liyew wMbArnAyi. 28ArY EkEA EyAvAbi BymAyi. EyAvAbH abHzAElAmi enyl aEdAnIyAvien yi piNc i tH . EyAvAbH yEhA vyew wAriEl EpAyi yAg pIWi piwic@. 29 EyAvAbH yEhA vyew wAriel yAgpIWilu eH cil zElAEmArAjAviEnAw pRu. atinA aven vDiA zElAEmA ebnAyAvi kl n nki. 30ebnAyAvH yEhAvyew wAr ieli EyAvAbiEnAw pRu, rAjAvu pRy, puRE vrik! qA EyAvAbH mRupwi pRu, l {Aniview kiw mriM. atinA ebnAyAvH rAjAvi eRywE mwiecH EyAvAbH tEAw pReteH aEh EAw pRu. 31aEA rAjAvH ebnAyAviEnAw klic@, av pR yEAel ec@k! aven aview evc @ vDik. anrM aven sMsHkrik. aEA aveR iniM qeR wMbvuM {AM EmAcitrAM. nixHkLrAy mxYer EyAvAbH vDic ekAANH pApM AytH. 32tEA nlvrAy ru Eper EyAvAbH vDic@. Enri eR pu abHEn, eyeTrieR pu amAsA qivrAyi av. abH E n yi AEy Esn yew eesnYADipM amAsA ey dAeesnYieR eesnYADipmA yi. EyAvAbANH aver vDic etH qeR pitAvAy dAvIdinH aH aRivilAyi. atinA av er ekA inH yEhAv EyAvA bien ziiM. 33avew mrN inH av ArnAyiriM. av eR wMbvuM qAlvuM vALik LAyiriM. qA dAvIdiM av

1 rAjAA 2+27-44

eR pigAmikM rAjwMb iM aveR rAjYiM eedvM qAlvuM smADAnM ekAuvM. 34atinA yEhAyAdyew pu nAy ebnAyAvH EyAvAbien vDi c@. mmiyiel teR mAt]EdzmAy lH av sMsH k rieu. 35anrM yEhAyAdyew punAy ebnAyAvien zElAEmA EyAvAbi eR An eesnYADipnAi. sAEdAien zElAEmA abYATA rieR AnH tpuErAhit mAi. 36pie rAjAvH ziemyiH L yc@. rAjAvH avEnAw pRu, ey zElmi ninAyi o vIwAk. vIi tAmsikyM ngrM viwA tirikyM ec@k. 37 nI ngrM viH kiEAEtAw kwA, aEA nI vDiewM. a nieR te vI}HcyAyiriM 38atinA ziemyi pRu, a ekAAM, qeR rAjAEv, {A a ey asriM. atinA ziemyi vLerAlM eyzElmi vsic @ . 39qA m vxM k}iH ziem yiyew awimkLi ru Ep oAwi EAyi. mAKyew puM giel rAjAvumAy KIzieRywEANH 40 atinA av oAwiEAytH. ziemyi teR k}utyH jIni eki gi KIzH rAjAvieRywE EpAyi. teR awimkeL keA nANv EpAytH. av aver ku piwic H vIiEl tiriek ekAu v. 41qA ziemyi eyzElmi niuM giEl EpAyiv kArYM ErA zElAEmAEnAw pRu. 42 ati nA zElAEmA aven ekAu vrA Lyc@. zElAEmA pRu, nI eyzElM vi@EpAyA nie vDiemH yEhAvyew nAmi {A vAgHdAnM ecyHti. nI qvi eweyiluM EpAyA nieR mrN inH nI teyAyiriM rvAdi eyH {A nin mRiyi nki yi. {A pR nI aMgIk rikyM ecyHttANH. qe as riAemuM nI pRu. 43nIeyi nANH nieR vAgHdAnM lMGictH? nIeyAeNeR kln asriA titH? 44qeR pitAvAy dAvIdi

1 rAjAA 2+45-3+15

474
kv}i avEnAwH aH mhAkANY mA kAiyiritH. 7qeR eedv mA yEhAEv, qeR pitAvieR AnH rAjAvAyiriA aH qe avdic@. qA {AenA ekAc @ ieyEAelyANH . {A ecE kArY aRiyA jH{A nM qniil. 8ayew dAsnAy {AnitA ayew etrewe vrielAvnAyi. anvDiynvDi yALkLH . qAnAvA. ati nA o BrNADipnH aviwyi DArALM tImAneLwEH . 9atinA jneL Env}iyi Bri AM viDiAm viEvcnbui qni nkiyAluM. ntikeL viEvcic R iyA k}ievni nk@M. mhAjH{AnmilAet Q mhAjntey Brik asAYmANH. 10zElAEmA tEAwitH vzYe ti yEhAvyH vLer sEAxm Ayi. 11atinA eedvM avEnAw pRu, nI nin dIGAyH v zYeil. nin DnvuM nI v zYeil. nieR zu mrNM nI vzYeil. zriyAy nItiEbA Di jH { AnmANH nI vzY etH. 12 atinA nI vzYe {A nin nM. nie {A jH { AniyM buizAliymAM. nieEAel mkAlLiEAluM M AyiriAtiriviDM nie {A mhAjH{AniyAM. BAvi yiluM nieEAel orAL@Avuk yil. 13nin sAnmAyi nI v zYewA cilwi {A nk@M. nieR jIvitmAek nin sM bmtiymAM. ElAki nieEAel meA rAjAvuAyiri il . 14qe piwrAM qeR niymL@M kl n kL@M asri vAM {A niEAwH vzYew. nieR pitAvAy dAvIdH ecyHt EpAel te nIyM ec@k. aen ecyHtA ninH o dIGjIvitvuM {A nM. 15zElAEmA q}uEu. eedvM sVpH n i tEAw sMsAric tAyi avnRiu. anrM zElA EmA eyzElmiEl EpAvukyM aview yEhAvyew krARieR epkieR mi nikyM

entier nI ecyHt aEnkM etukeL i ninRiyAM. EA etu kH yEhAv nie ziiM. 45qA qe yEhAv a# hiM. dAvIdieR siMhAsne av qeM suritmAM. 46anrM ziemyiey vDiA rAjAvH ebnAyAviEnAw klikyM ayA aen ec@kyM ecyH. aen zElAEmAnH teR rAjYi E pripU niyNmAyi. zElAEmA j{ H AnM vzYew QjipH t iel rAjAvAy PREvA eR puiey vivAhM k}ic @ ekAH zElAEmA aEhvumAyi o krARuAi. zElAEmA aveL dAvI dieR ngriEl ekAuv. aAlH zElAEmA teR ekAA rvuM yEhAvyew lyvuM pNi k}iikyAyi. eyzElmi uM o mtiluM pNiykyAyiu zElAEmA. 2 lyM pUIkrie iil. atinA jn aEA}uM tlLiel yAgpIWLilA yi m]gblik nwiyitH. 3teR pitAvAy dAvIdu klici etl A M asric @ ekAH yEhAv EyAw teR sHEnhM zElAEmA etLiyic@. qA dAvIdH ecN em pRyA cilwi zElA EmA ecyH . blikLM DUpLuM a iA zElAEmA aEA}uM t l pEyAgic@. 4zElAEmArAjAvH bli ai A giebEyAniEl EpAyi. vuM DAne t lmAy ekAANH av aEAu EpAytH. yAgpIWi zElAEmA yirM blikLic @ . 5 zElAEmA gieb EyAnilAyiEA yEhAv rAi yi sVpHni aveRywE v. eedvM pRu, ninixHwm EcAdic@ekA_k {An trAM. 6zElAEmA mRupwi pRu, a yew dAsM qeR pitAvumAyi dAvIdiEnAw aH kANYvAnA yi. aEhM aey piw. av nlvM EnrAy mAi jIvivmAyi. avEzxM aveR siMhAsnili Bri A aveR puen avdi

475
ecyHt@. zElAEmA yEhAvyH o EhAmyAgmic @ . av yEhA vyH o smADAnbliyM ai c@. atiEzxM aven BrNi shAyic qlA EntAM EdYAg sHTAM o vi nkyM ecyHt@. 16o divsM ru EvzYk zElA EmAeRyw v. av rAjAvi eR mi v ni. 17 OIkLi elArA pRu, EBA, {AM vL@M oEr vIilA tAmsitH. { vM gBiNikL@M svM awvmAyi. v qEAewA AyiEA {AenA iey svic@. 18m divs EzxM av avL@ew iEyyM svic@. vIi {ELAewAM mAmAyi il. { ru Ep mAM. 19o rAi Ri av teR i yewEm kiwtinA i mric@. 20atinA rAiyi {A Rii wEv qeRywniM qeR iey qw ekAuEpAyi. av aven teR kiwyi kiwi. qiv mric iey qeR kiw yiluM kiwi. 21piE BAti {A N i mlekAw A wi. pE i mriciri tA {A ktH. anrM {An tien vLeryw EnAi. aeteR iyeleni mnilAyi. 22pE mE OI pRu, al! jIviciri i qERtANH. c iyANH niERtH! pE dYe OI pRu, al! nI N pRykyANH! mric i niERM jIv i qER mANH ! aen ru OIkL@M rAjAvieR mi v}wic@. 23aEA zElAEmArAjAvu pR u, ni ru EpM pRy jIv i avrvEwtAeNH. c i mvL@EwtAeNM. 24anrM o vAL@ ekAuvrA zElAEmArAjAvH teR B] t Yen ayc@. 25zElAEmArAjAvu pRu, nm ecAvutitANH. jIv ien ru kxNLAAM. oAErA iM oAErA kxNM vItM nk@k. 26rAme OI pRu, a ekAAM iey rukxNLA.

1 rAjAA 3+16-4+7

aEA {LilAM iey lBi AtAM. qA yTA ayAy dY e OIyHH teR puEnAwH pU s H E n h mAy i . a v rA j A viEnAw pRu, EBA, ien dyvAyi ekAlEt! atien av nkiyAluM. 27aEA zElAEmArAjAvu pR u, ien ekAltH! tH dY e OIyH nk@k. avLANH yTA a. 28zElAEmArAjAvieR tImAn ei yi AEyjnt Eku. av aven bmAnikyM aveR jH{AnM ekAH avEnAwH vLer Bi kwiikyM ecyH t @. zriyAy tImAneLwA avAyiri eedvikjH{Ane nAukA mn ilAi. zElAEmAeR rAjYM zElAEmArAjAvH yi AEyjn tey m}uv Bric@. 2 aven BrN i shAyic aveR mKY EdYA gA vrANH. sAEdAieR punAy asrYAvH puErAhitnAyi. 3zIzyew pu ArAy qlIEhAerPuM ahIyAvM. EkAwtiyi nw kArYeLi q}u EjAli vAyi. ahIlUdieR punAy eyEhAzA PAH. jntyew criM q}utiytH eyEhAzAPAH yi. 4yEhAyAdyew punAy ebnA yAvH. ebnAyAvH yi eesnYA Dip. sAEdAM abYATAruM. sAEdAM abYATAmAyi puErAhitA. 5nATAeR punAy asrYAvH . jil A gvNmAew EmDAviyAyi asrYAvH. nATAeR punAy sAbUdH. puErA hitM rAjAvieR pEdxHwAvumAyi sAbUdH. 6ahIzA. rAjekAAriel mt lArnAyi ahIzA. abHdyew punAy aEdAnIrAM. awimkL@ew mtlArnAyi aEdAnIrAM. 7jilkeL Epri pu Edz LAyi yi AEy viBjiei

1 rAjAA 4+8-26

476
19rieR punAy Egeb yi gielyAdiel gv. aEmArY ew rAjAvAy sIEhAM bAzA rAjAvAy oAM tAmsici rAjYmA yi gielyAdH. qA Egeb mAmAyi jilyew gv. 20eydyiluM yi AEyliluM aEnkmEnkM jnL@Ayi. kw Re mNrik EpAel asMKYmAyi av. av sEAxkrmAy jIvitM nyic @ . av tikyM wikyM sVyM hHLAdikyM ecyH. 21yIsH rAjYM mt PilisHtY ew EdzM very qlA rAjYL@M zElAEmA Bric@. QjipHtieR ati i ver aveR rAjYM vYApici . rAjY avnH sAn ekAwkyM aveR jIvitkAlM m}uv aven asrikyM ecyH. 22-23zElAEmAM aveR ew Q EmzyilirivM mAM B NM nitYvuM Eviyi+

. oAErA jil BriAM zElAEmA gvNmAer etrewi. vAyi avrvew jilkLi niM BNM sMBricH rAjAviM wMbiM qiA mtl. vxiel pu mAsLiluM rAjAvi BNemiE mtl oAErA jilkmAyi. 8 pu gvNmAew Epk vyANH+ mlEdzmAy qyImiel gv RAyi eb-. 9zAbIM, EbH-ezEmzH, ElAEbHhAnA qiviwLiel gv RAyi ebEd mAsH. 10aEb A H , suEKAvH ehEP qiviwLiel gvRAyi eb ehes. 11nAPAH - EdARiel gvRAyi eb-abInAdAbH. zElAEmA eR puiyAy tAPienyAyi ayA vivAhM k}icitH. 12t A n A i e R y M emgiEAvi eRyM sAerTAninw m}uv EbH-ezyAnieRyM gvNRAyi ahIlUdieR pu bAnA. tH yie Eyli tAe} EbH-ezyA mt EyAkH e myAminH qtivzH Eb-emEhAlA veryAyi. 13eb-egebrAyi rAEmAH gielyAdiel gv. gielyAdi mneyew punAy yAyIriAyi qlA pNL@ewyM #AmL@ ewyM gvRAyi av. bAzA niel aEAbH jilyewyM gv RAyi av. Q EdzH iluM Biiy aRup ngr Ayi. Q ngrH oAH oAwAlukL@ kvAwL@mAyi . 14EAyew punAy ahinAdAbH mhnyImieR gvRAyi. 15ahImAsH yi nPHtAliy ew gv. zElAEmAeR puiyAy bAezmH yi ayAL@ew BArY. 16zyiyew punAy bAnA EzrieRyM ebyAElAieRyM gvRAyi. 17pAhieR punAy eyEhAz PAH yiAKArieR gvRAyi . 18lyew punAy ziemyi ebnYAmIniel gvRAyi.

m EkA n mAvH, aRup EkA sADArN mAvH, ekA}u p kAL, vylukLi Emu nw p p, RH wk, klmAk, puimAk, mHLAvuk, EpA EkA}ik.
24yIsH ndi pwiAeR kr yilu rAjYeLl A M zElAEmA Bric @ . a tiPH s hH mt g very EdzmAyi. teR rAjYeAwM zElAEmAnH smADAnM nilnii. 25 zElAEmAeR jIvit kAlH dA mt Eb-Ezb ver y Edze yi AEylukAM eydAM smADAniluM suri ttViluM k}ii. jn t Luew aimrM mirivik miwyi smADAnEAew i . 26zElAEmAnH teR Etk nAlAyirM tirkeL ekA lAy mAyi, wAet pIrAyirM

477
tirALAM. 27 oAErA mAsvuM pu jilkLi oAErA jilyewyM gvNmA zElAEmArAjAvinH Evetl A M nkiyi. rAjAvi eR tIEmzyi ql A vewyM vyRu niRyHA a tikymAyi . 28jilA gvmA zElAEmA rAjAvieR EttirkM pwti rkM vzYm kciyM yvvuM nkiyi. oAErAM av Ev sTlH qici. zElAEmAeR j{ H AnM zElAEmAen vLer jH{Ani yAi. zElAEmAnH aLv vijH{An vuM klnAtItmAy jH{AnvuM nki. 30ki} ew jH { AneALuM vlutAyi zElAEmAeR jH{AnM. QjipHtilu qlAverALuM jH{AnM zElAEmA lBic@. 31av miyiel erAL@M viEvkzAli ymAyi. q AhYnAy TA enALuM viEvkzAliyAyi av. mAEhAlieR puArAyi EhmA, kEA, dA qiv erAL@M jH { AniyAyi zElA EmA. yi AEyliM eydyH M ilum qlA rAjYLiluM zElA EmArAjAvH sinAyi. 32teR jIvitkAlH zElAEmArAjAvH mvA yirM pEdz, yiriyURu gIt qiv rcic@. 33tieyiyM zElAEmAnH vL er aRiyAmAyi. elbAEnAniel vliy EdvdA mr mt Bii yi epAimLyH mirivik ver ql A rM ecwikeLiyM zElAEmA pWiic@. m]g, pi k, }j qiveyiyM zElAEmArAjAvH pWiic@. 34zElA EmArAjAvieR vijH { AnM vi A ql A rAjYLinivM v. zElAEmArAjAvien viA ql A rAjYLielyM rAjAAM tL@ew jH{AnikeL ayc@.
29eedvM

1 rAjAA 4+27-5+9

zElAEmA lyM nii hIrAM yi EsAriel rAjAvH. ayA qAlvuM dAvIdieR suXAyi. dAvIdi EzxM zElAEmA rAjAvAy vivrM aRi wen hIrAM teR B]tYAer zElA

EmAeRywEyc@. 2 hIrAMrAjAvi EnAwH zElAEmA pRtitANH + 3qeR pitAvAy dAvIdrAjAvinH iluM ni aEnkM y EnriEwi viueH ninRiyA mEl A . atinA teR eedvmAy yEhAvyH o lyM pNiyA aEhi k}iil. teR zu eL m}v EtAl i A yEhAv te avdiyM kAlM aE hM kAi. 4pE H qeR eedvmA yEhAv qeR rAjYi eR qlAvzLiluM smADAnM n kiyiri. EA qni zu Lil. qeR jnt apkwiluml. 5qeR pitAvAy dAvIdiEnAwH yEhAv o vAgHdAnM ecyHti. yEhAv pRu, ninEzxM nieR puen {A rAjAvAM. nieR pu qe mhtVew A o lyM pNiykyM EvNM. qeR eedvmA yEhA vyH lyM pNiyA {Ani EA #hi. 6atinA {A tALuew shAyM vzYew. tALuew LukeL elbAEnAniEl yyHk. aview av EdvdA v] qniEvi mRiNM. qeR B]tYAM tALuew B]tYAErA ewAM EjAli ec@M. tALuew B]tYA ew liyAyi tA niyi etM {A nkAM, pE tA Luew shAyM qni EvNM. { Luew mrNiA sIEdAniel mr NiAewy miwArl. 7zElAEmAeR vzY Ek EA hIrAmi vLer sEAxmAyi. hIrAM pRu, Q mhArAjYM BriA dAvIdrAjAvinH jH{AniyAy o puen nkiytinH {A yEhAv EyAw ni pRy! 8anrM hIrAM zElAEmAnH o sEzmyc@. sEz mitAyi, aH vzYe kArY {A Eku. ayHH vzYm EdvdA mrLuM eessH mr LuM m}uv {A ayH trAM. 9qeR B]tYA av elbAEnAni niM kwliEl ekAuvM. aEA Lv iei aH vzYew RmKE {A ekAuvrAM. aview mrxN {A Ev epwEA ayH av ekAu

1 rAjAA 5+10-6+13

478
m}M yrvumAyi. 3 lyi eR mKm$pinH p m}M nILvuM p m}M vItiymAyi . mKm$pM lyieR m BAgM m}uvM Ayi. ly ieR vItiyH lYmAyi atieR nILM. 4lyinH wiy jnAlkLuAyi. puRH vItiR M akH vItiEyRiymAyi av. 5 lyieR DAn BAg i umAyi onir mRik ni ic@. mRik nilnilyAyiumA yi pNittH. av m nily Ayi. 6 mRik lyBii EyAw Eci. qA avyew r BiiyiEl kyiyA yiil niicitH. mkLiEl EpAEARuM lyBiiyew knM Ruv. atinA mRik Lew o vz Bii atieR awiyiel BiiEyA knM R tAyi. tA}e nilyilu mRik H au m}mAyi vIti. nwvi le nilyiel mRikH Ru m}M vIti. ati mkLilu mRikH }u m}M vItiyAyi. 7vliy kl @ kL@pEyAgic A NH pNiA Biik pNittH. mi niH av kiiy lvc@ te av kl@k mRic@. atinA ikkL@ ewEyA EkAwAlikL@ewEyA mEet iluM AyDLewEyA zbHdM lyiluAyiil. 8tA}e nilyiel mRikLiEl EvzndVArM lyieR et vzAyi. akH ruM mM nilkLiel mRikLiEl EgAvNik L@mAyi. 9aen zElAEmA lyni ANM pUIkric@. lyieR ql A BAgL@M EdvdAekAu plk pEyAgicH mwiyi. 10l yi um mRikL@ew niA NvuM zElAEmA pUIkric @ . oAErA nilyHM au m}M yrm Ayi. mRikLiel EdvdA lA lye sHpzic@. 11yEhAv zElAEmAEnAw pRu, 12nI qeR niymL@M kl n kL@M asricA {A nieR pitAvi EnAw vAgHdAnM ecyHt kArY nin Evi ecM. 13yi AEylukAi

EpAkAM. qlA vxvuM qeR vIi ElAvzYm BNM nkyANH aeniAyi ecE lYM. 10-11zElAEmAnH vzYm Edv dA mrM eessH mrM hIrAM nki. zElAEmA hIrAminH pti nAyirM EkA EgAtuM ptinA yirM bH mAy olIevyM qlA vxvuM nki. 12yEhAv vAgHdAnM ecyHti EpAel te zElAEmAnH jH { AnM nki. hIrAmiM zElAEmAM w yi smADAnM nilnii. Q ru rAjAAM aviwyi o wwiyAi. 13zElAEmArAjAvH mtinAyirM yi AEylukAer Q EjAliyi shAyiA nibic@. 14avew yjmAnnAyi aEdAnIrAM qeArAeL zElAEmArAjAvH etrew. zElAEmA aver mH sMGLAi tiric@. oAErA sMGiM ptinA yirM Ep vItM. oAErA sMGvuM elb EnAni o mAsM pNieywkyM ru mAsE vIi EpAkyM ecyH t i. 15mlEdzH EjAli ecA qptinAyirM EperyM zElAEmA niEyAgic@. pAR epAi yHlAyi avew EjAli. pAR mA q}uptinAyirM EpAyi . 16Q EjAlikeLlAM ec@v ew EmEnAArAyi mvAyiri mRu EpM Ayi. 17vliy vilEyRiy kl@k lyieR awiR pAkAnAyi mRiecwA zElAEmArAjAvH avErAw klic@. 18anrM zElAEmAeRyM hIrAmi eRyM pNiAM eebbiElAsu kAM kl@k eci mii. lyM niiA kl@kLuM mrvuM av tARAi. zElAEmA lyM pNiy aen zElAEmA lyM pNi yA rMBic@. yi AEylukA QjipHt vitieR nAieyp tAM vxmAyi atH, zElAEmA yi AEyrAjAvAytieR nAlAM vxvumAyi atH. vxieR rAM mAsmAy sIvH mAsilAyi atH. 2 lyinH aRup m}M nILvuM p m}M vItiyM m

479
wyi nI nii Q lyi {A vsikyM ec@M. yi A Eyjntey {AenAriluM eekev wiykyil. lyieR vizdvivr zElAEmA lyni ANM pUIkric@. 15kl @ ekAu Bii EdvdA plkkekAu epAtii. tR mt mc @ ver plkk A yi. lyieR tRyiel kl@ k eessH twi ekAu epAti i. 16lyieR aEy H tAe} p m}M nILi o mRiyM av pNi. Q mRi yew BiikLiluM tR mt mc@ver EdvdA plkk tRc@. ativi lM qAyi mRi viLi eitH. 17 ativili mi yi lyieR DAnBAgM. mRiH nAl m}M nILmAyi. 18Q mRiyew Bii kLiluM av EdvdAplkk tRc@. Biiyiel o kl@ EpAluM evLiyi kANAmAyiil. plkkLi av puxHpL@ewyM kAyHknikL@ewyM ci ekAivci. 19lyieR vuM piBAgH zElAEmA o mRi tARAi. mRi yEhAvyew krARieR epk i EviytAyi. 20 mRiH p m}M nILM, p m}M vIti, p m}M yrM qi enyAyi aLvH. 21Q mRi zElA EmA sVM epAtiu. Q mRi yew milAyi av o DUpyAg pIWvuM pNi. yAgpIWM av sV M ekAu epAtiykyM atien sVc lekAH vriu eku kyM ecyHt. mRiyi ekbu mAlAKmAew ru timkL@Ayi . timkL@M sVM pUziyv yAyi. 22lyM m}uv sVM ekAu epAtii. ativi li milu yAgpIWvuM sVM ekAu epAtii. 23pNiA ciRkL@ ru ek bumAlAKmAew timkL@M Ai. olIvumrM ekAANH av aA iytH. Q ekbumAlAKmAer ati vilAyi vc i tH .
14aen

1 rAjAA 6+14-36

oAErA ekbumAlAKyHM p m}M yrmAyi. 24-26 ru ekbu mAlAKmAM oEr vlii oEr rIti yi Aeu. oAErA ekbumAlA KmAM ru ciRk vItmAyi . oAErA ciRkiM au m}M nILmAyi. o ciRkieR aM mt mE ciRkieR aM ver p m}vumAyi. oAErA ekbumAlA KyH uM ptinwi vItmAyi yrM. 27 ativi lAyi Q ekbumAlAKmAer vcitH. av awwAyi ni. mRiyew mYi avyew ciRkL@ew a# imiyi. m@ ru ciRk ew a#M BiikLi sHpzi ci. 28 Q ekbumAlAKmA sV i epAtiyei. 29DAn mRiM ake mRiM um BiikLi ekbumAlAK mAewyM* pnmrL@ewyM pUL@ ewyM ci ekAivc i . 30 mRikL@ewyM tRyi sVM pUziyi. 31pNiA olivutwiyi ru vAtiluk pNi. vAtiluk av ativilieR Ev zndVAri Ric@. vAtilieR cinH au vzL@Ayi. 32olivutwiyilANH av ru vAti lukL@M AiytH . ekbumAlAK mAewyM pnmrL@ewyM pUL@ew yM p av vAtili ekAi vci. anrM av vAtiluk sVMekAu epAtiu. 33DAn mRiyiEl kvAwi ktkL@M av Ai. smc rilu vAticM olIvutwiyi lANH av niic t H . 34anrM eepmrM ekAH av vAtilukL@ Ai. 35ru vAtilukL@Ayi. ru pALikLAyi oAErA vAtiluM. ekbumAlAKmAewyM pnmrL@ ewyM puxH p L@ewyM p vAtilukLi ekAivyH ei . anrM av avey sVM ekAH epAtiykyM ecyHt. 36anrM av nwmM Ai. Q mi iluM av Biik
ekbumAlAKmA eedvieR EtYk dtA. Q dtAew timk krA RieR epki mkLiluH.

1 rAjAA 6+37-7+16

480
viDimNH f pM EpAel teyAyi BvnvuM niic i tH . QjipHtiel rAjAvieR puiyAy teR BArYyH M av aEtEpA elA BvnM pNi k}iici. 9Q ekiweLl A M vilEyRiy kl@k ekAuAiyvyAyi. QcvAL@ ekAAyi av zri yAy vlii muRiecwitH. avyew miluM puRkiluM eci miiyi. awiumt Bii yew mknirver Q vilEyRiy kl @k ekAANH niic t H . m i um BiiEpAluM vilEy Riy kl@k ekAuAiyvyANH. 10awiR vilEyRiy vliy kl@k ekAH niici. avyi cil kl@kH p m}vuM mu cilvyHH q@ m}vuM nILmAyi. 11 kl@ kL@ew mkLi mu vilEyRiy kl@ kL@M EdvdA ekAu rL@M Ayi. 12ekAArmM, lymM, lyiel mKm$pM qi vyH uemlAM vk Ayi . vk mnir kl@k ekAuM onir EdvdAtwiekAu mANH niietH. 13eewRiel rAM qeArAH zElAEmArAjAvH o sEzmyc@. rAmien zElAEmA eyzElmi El ekAuv. 14nPHtAliyew EgAie o yi AEylukA riyAyiru rAmieR a. av eR pErtnAy pitAvH eewRukAr mAyi. rAM oAwekAH sAD n Ati atividgHdM pricysnAy pNiArmAyi . zElAEmArAjAvH rAmiEnAwH vrA vzYewkyM ayAL sVIkrikyM ecyH t . aen zElAEmArAjAvH rAmien ql A oAu pNikL@ewyM mtlArnAi. oAw ekAu ql A sADnL@M ayALANH AiytH. 15rAM rH oAukL@Ai. oAErA NiM ptien@ m}M yrvuM pu m}M LvuM Ayi. k epAyM miu kni lu ElAhM ekAuAiymAyi . 16au m}M vItM yrm ru mwL@M ayAL@Ai. mw ayA sHtpL@ew mkLiluRic@.

eki. oAErA BiiyM m nir ec kl@k ekAuM o nir EdvdAmrM ekAumANH niictH. 37vxiel rAM mAsmAy sIvH mAsilANH av lyM pNi w iytH. yi AEy rAjAev nil yi zElAEmAeR nAlAM vxvuM. 38qAM mAsmAy bU mAsi ly niANM k}iu. zElAEmA jnEm BrNmArMBicH ptienA AM vxmAyi atH. lyM ni iA }u vxemw. niixHw rItiyieyAyi lyM pNittH. zElAEmAeR ekAArM zElAEmArAjAvH tniAyi o ekAArvuM niic @ . zElAEmA eR ekAArM pNiyA ptim v xemw. 2 elbAEnAeR vnM q viLiew mirM wi zElA EmA niic@. ati Ru m}M nIL vuM a m}M vItiyM m m}M y rvumAyi. ati nAlunir EdvdA ekAu kL@M oAErA NieR mkLi oAErA EdvdA etAiyM vItM piwiici. 3 k mkLilUew EdvdA ekAu rL@M Rici. avyilAyi mci EdvdAruplkk piwi icitH. oAErA BAgM kM ptinH r vItmAyi. ek nAlH r. 4cumruk L@ew oAErA vzM mnir jnAl kL@M Ayi. aveylAM En Ener yi. 5 oAErA aM m vAtiluk vItmAyi. qlA vAtiALikL@M cL@M smcr ilumAyi. 6zElAEmA sHtp mNHfpL@M pNi. ati a m}M nILvuM m m}M vItiyM Ayi. atieR mvzH sHtMBLi tAi niiyi o EmiyM Ayi. 7zElAEmA o siMhAsnmRiyM pNiyic@. atiliAyi av nItinivhNM nwiytH. atien av viDim$pM q viLic@. mRiyew tR mt mc @ ver EdvdA plkk tRci. 8zElAEmA tAmsic i BvnM viDimNHfpieR ilAyi.

481
17anrM

1 rAjAA 7+17-38

ayA sHtMBLew mk Liel mwH clk ekAu ru vlkL@Ai. 18anrM ayA nImAtL}M EpAlu pL@ew runir oAw ekAuAi. sHtp L@ew mkLilu mweL mwtinH av Q oAnImAtL} p EyAgic@. 19au m}M yrm kL@ew mwH pUL@ew pmAyi . 20 sHtMBL@ew mkLilAyi mw. av vlNiyew mkLi lAyi. aview mw u mAyi nirniryAyi p nImAtL }L@Ayiu. 21Q rH oAu sHtMBL@M rAM lyieR mK m$pi evc@. o sHtMBM Ev zndVArieR et vzM mEtH vw vzM evc@. yAKI qA yi etE sHtMBieR EprH. vwE sH t MBiERtH EbAvsH qM. 22 puxHpAtiyilu mw av sHtMBL@ew mkLilA vci tH. aen ru sHtMBL@ewyM Emlu pNik avsAnic@. 23anrM rAM oAw ekAH v]A tiyielA LM niic@. L inH av kw qH Epriu. L inH mu m}M LvuAyi. atinH p m}M vYAsvuM au m}M }vumAyi. 24LieR puRMvi o uAyi. i tAe} ru niryi uM kAyHknik vAi. atH L iEnAw Ec oxNmAyiAyi vAitH. 25pH oAukA Lk LM mi. Q pu kALkL@M LiniM puRE EnAieAA niitH. me M vwEAuM meM ki}EAuM meM etEAuM meM pwiA uM EnAiyi. 26LieR vz H miu knmAyi. L ieR inH o EkAyew i eREyA pUvieR tL@kL@ewEyA pmAyi. Li ptiEnArA yirM gAl evM ekA_mAyi. 27anrM rAM oAw ekAu p vikL@Ai. oAErAiM nAlum}M nILvuM nAlum}M vItiyM m m}M yrvumAyi. 28c k piwiic crlkk ekAANH vikL@AiytH. 29plk

kLiluM cLiluM oAw ekAuA iy siMhL@M kALkL@M ekbu mAlAKkL@mAyi. kALkL@ewyM siMhL@ewyM mkLiluM tAe}yM alArNik ecyHti. 30oAErA viyHM nAlH oAu cL@M oAw ekAu ac@tukL@mAyi. nAlu mlyiluM oAErA etAiyH kAlukL@M Rici. kAluk LiluM oAw ekAu pUL@ew ci NikL@Ayi. 31etAiyew mk Li o cmAyi. atH etAi yew mkLi om}M yni. etAiyew vilu vAyHH o rm}M vYAsmAyi. ci oAw ekAu ciNik ekAi yi. cM v]ill smcr ilAyi. 32cinwiyi nAlH cL@Ayi. Q cH orm}M vYAsmAyi. c iwyilu ac @ tuk vi EyAw EcH oxNmAyiAyi AiyitH. 33c o rT ieR c EpAelyAyi. cLiel ac@tukL@M pkL@M a}ikL@M cc@}ikL@M qlAM oAw ekAuAiyvyAyi. 34oAErA viyewyM nAlu mlk Li nAlu tAuk Ayi. av viEyAw EcH oxNmAyi Aiyi. 35oAErA viyEwyM mkLi umAyi oAw ekAu o p tRc i . aM viEyAw EcH o kxNmAiyi. 36vi yew vzLiluM cLiluM oAwi ekAivc ekbumAlAKmAewyM siMhL@ewyM pnmrL@ewyM ciL@Ayi. Q ci eLlAM lM lBYmAytsricH vi yiellAyiwM Ayi. vi um cLiluM pU ekAi evci. 37 rAM p vikL@ Ai. aveylAM oEpAelymAyi . oAErA viyM oAw ekAuA iytAyi. oAwi o aciEl eA}ic @ . atinA ql A vik M oEr vlivuM pvumAyi. 38p etAikL@M rAM Ai. p vikLi oAErAiM oAErA etAi vItM. oAErA etAiM nAlu m}M vYAsmAyi. avyiElA ErAiluM im gAl evM

1 rAjAA 7+39-8+4

482
sV yAgpIWM; sVEmz (Q EmzEm evcA yi vi aM eedvi nicitH); tM ekAu viLkAluk (ativili mi etvzH auM vw vz H auM vItM); sV puxHp, viLk, cvNk; tEAk, kikk, ecRu tLikk, kri qwA pA; ake mRiyAy ativi lEM lyieR DAnmRiyiElm vAtilu kLew vijAgirik, ly ieR EvznkvAwiel vAtiluk.
51aen yEhAvyew lyi Evi ecAnA#hic e tl A M zElAEmArAjAvH ecyHttI. Q EtYkkArYinH teR pitAvAy dAvId sAdic@vc qlA sADn L@M aEA zElAEmArAjAvi kii. av Q sADn ly iEl ekAuv. sVvuM eviyM ayA yEhAvyew l yiel KjnAvi sUic@.

ekA_mAyi. 39rAM au vik lyieR etvzM mE aeM vwvzM u. vliy LM av lyieR etki}E mlyHmAyi A pictH. 40-45w, EkArikk, ki qiv rAM niic@. zElA EmArAjAvH vzYetsric A NH ayA Q sADneLlAM A iytH . yEhAvyew lyi Evi rAM niic sADnL@ew pik+ ru sHtMB sHtMBL@ew mkLilu etAi EpAlu ru mw. mw uM vyHA ru vlk, ru vlku nARu nImA tL}. sHtMBL@ew mkLiel mw etAik mRyHti oAErA vlyiluM ru nir kLAyi nImAtL}. o viyi o etAi vItM q kNi p vik. pu kALk m vliy LM. kl, ecRiy EkArikk, ecRiy ki wAet yEhAvyew ly inAvzYmAy ql A pA L@M. zElAEmArAjAvH vzYe qlA sADnL@M rAM Ai. mi sewiy oAw ekAANveylAM AiytH. 46-47Q sADn A ApEyAgic oAwH zElAEmA ori luM i EnAiyiil. av a mAM Ayi. atinA oAwieR ek M oriluM aRiyAnAyil. EyAAndi smIpM suEAiM sAerTAniM wyilu smtl i evcH v ANem zElA EmArAjAvu kl i c i . nil vci ac@kLi oAwH ieyA}i cANv av AiytH. 48-50lyiEl sVM ekAu aEnkM sADn wi AN emH zElAEmA kl i c @ . sVM ekAu niiA zElAEmA klic sADn veyAeyAyi+

sAYepkM lyi yi AEyliel qlA mAeryM EgAlvAeryM yi AEy wMblvAeryM zElAEmArA jAvH viLic@i. eyzElmi teR ywE vvA av avErAwA vzYeu. sAYepkM dAvIdieR ngriniM lyiEl ekAuvtinANH zElAEmA av er viytH. 2 atinA qlA yi A EylukAM zElAEmArAjAvieRy w v. vxieR }AM mAs mAy TAnIM mAsiel vi av Di divsmAy wArinALilAyi atH sMBvictH. 3yi AEyliel mAerlAM avi eweyi. anrM puErAhitA viepkM qw. 4av sEL nwArEAwM atilu vi sADnELAwemAM yEhAvyew viepkM qw. Q sADn

483
qwA ElvY puErAhit Aer shAyic@. 5 zElAEmArAjAvuM melA yi AEylukAM sAYep ki mi sELic @ . av asMKYM wkeLyM kkAlik eLyM bliyic@. 6anrM puErA hitA yEhAvyew sAYepkM zriyAy l vc@. atH ly iel ativilAyi. ekbumAlAKmAew ciRkwi yilAyi sAYepkM evctH. 7ekbumAlAKmAew ciRk vi epkiEm viriu nii . viepkeyM avyew tukeLyM ciRk mwiyi. 8 tuk vLer nILmvyAyi . ativili milu vil ni etA rAM tukew a# kANAmA yi, pE puRem niAM av kANA k}iymAyiruil . M tuk aviewyH. 9 EhAErbH q l evc H EmAez vc ru kllkk mAEm viepki i Ayi_. yi AEy jntymAyi av QjipHtiniM puR vtiEzxM yEhAv krA AiytH EhAErbi vcAyi. 10puErAhitA viepkM ativil vc@. anrM puErAhitA ativil niM puR vEA yEhAvy ew lyi EmGM v niRu. 11lyi yEhAvyew EtjS v niRtinA puErAhitA tL@ew EjAli wrAnAyil. 12aEA zElAEmA pRu+ kAz tiLA yEhAv sUrYen s]xw H ic@, pE av tni vsiA EmGe qw.* {A ninAyi o atH-tk rmAy lyM niic@, nin nitYmAyi vsiAenAriwM.

1 rAjAA 8+5-21

rAjAvH avew En tiriykyM aver a#hiA eedvEAwAv zYewkyM ecyHt. 15anrM zElAEmArAjAvH yEhA vEyAw dIGmAeyA An nw i. av tAyi AictH+ yi AEylieR eedvmA yEhAv mhAnA. qeR pitAvAy dAvIdiEnAw ecyHt vAgHdAnM yEhAv sVyM nw Ai. yEhAv qeR pitAvi EnAw pRu, qeR jntyAy, yi AEylu kAer {A QjipHtiniM ekAuv. qA yi AEy EgALiniM {Ani niyM qeR mhtVi lyinAyi o ngrM etr ewiil. qeR jntyA y yi AEylukAer nyiA {A orAeLyM etrewi il. qAliEA {A dri ewvA ngrmAyi ey zElmien etrewiri . qeR jntyAy yi A EylukAer BriA {A dAvI dienyM etrewiri .

16

13

14yi AEyjnt m}uv aview nilAyi. atinA zElAEmA

kAz ... qw etA p}y pAW i nitANH. yEhAv i vsi em pRu q mAEm qAy BAxyiluZ.

17yi AEylieR eedvmA yEhAvey driA o lyM pNiyNemH qeR pitAvinH ati yAy #hmAyi. 18pE qeR pitAvAy dAvIdiEnAwH yEhAv pRu, qe mhtVew A o lyM pNiyti ninH atiyAy #hmeH qniRiyAM. qeR lyM pNi yA ninA#hmM ekAAM. 19pE lyM pNiyA {A etr ewiritH nieyl. nieR pu qeR lyM pNiyM! 20aen tA ecyHt vAgHdAnM yEhAv pAlic@. qeR pitAvAy dAvIdieR An {AnANi rAjAvH. EA yEhAv vAgHdAnM ecyHtEpAel {A yi AEyjn tey Bri. yi AEylieR eedv mA yEhAvyH {A lyM pNi. 21 viepkinH {A lyi o lvuM Ai.

1 rAjAA 8+22-36

484
ewM. atinA dyvAyi rAiyM pkluM Q lyM kAsUik. Q lyi vcH {A aEyAw nwiy An dyvAyi i cAluM. 30yEhAEv, {AM ayew jntyAy yi AEylukAM Q l E tiriH niEAw AiM. dyvAyi Ank EkAluM! nI sVi vsie { LRiy. aview {L@ew A nk EkvAM {ELAw mi vAM aEpi. 31orA meArAetier etu ecyHtA aven view Q yAg pIWiEl ekAuvruM. A r, te et@ ecicventier o zApM etAwM. tA nixHkLnAeN yA stYM ecyHtA 32sVi li ikyM ayAL@ew nYAy viDi nwkyM ecyHtAluM. ayA Areni ahmAy zi nkiyAluM. ayA nixHkLnAeN i aveR nirprADitVin sric H tiPlM nki aven nYAyIkricAluM. 33cilEA ayew jntyAy yi AEylukA ayH e tier pApM ec@kyM avew zuLA EtAl i ewkyM ecyH E tAM. aEA jn ayew aw E mwivH aey vA}HM. av Q lyivH aEyAw AiM. 34dyvAyi sVi aver ecvieAAluM. anrM ayew jntyAy yi AEyjnt EyAw epARukyM tL@ew nAw tiric@ piwiA aver anuvdi kyM ecENEm. Q mi aH avew pUv i k nkiytA NElA. 35cilEA av ninetier pApM ec@kyM nI avew EdzH m} epiAtirikyM ecAM. aEA av Q lE tiri H AikyM nieR nAme vA}H kyM ec@M. nI av yAtnk nk@kyM av tL@ew pApini tiriykyM ec@M. 36atinA sVi avew A n EkENEm. qiH {L@ew pAp {ELAw epARuENEm. EnrAy v}iyi jIviA jneL

new pUvikmAyi yEhAv A iy krARANH viepki eRyi. new pUviker Qji pHtiniM puRE nyicEA yEhAv avrumAyi AiytANH krA. 22anrM zElAEmA yEhAvyew yAgpIWi mi ni. jn eLlAvM aveR mi ni kyAyi. zElAEmArAjAvH teR eekk viwi kAzE EnAi. 23av pRu, yi AEy lieR eedvmA yEhAEv, kA ziElA -miyiElA aeyEAel meA eedvmil. nI aver sHEn hictinA nI nieR jntymAyi o krARuAi. nI krA pAli kyM ecyHt. nie pUmnAel piwvErAwH nI dyAluvuM vizV sH t mA. 24qeR pitAvuM nieR dAsmAy dAvIdinH nI o vAgHdAnM nki. vAgHdAnM nI pAlikyM ecyHt. nieR sVM vAy ekAANH nI vAgH d AnM ecyHttH. nieR mhAziyA H nI vAgHdAnM yATAYmAkyM ecyHt. 25 ni yi AEylieR eedv mA yEhAEv, qeR pitAvAy dAvIdmAyi nIyAiy mu vAgHd L@M pAliENEm. au pRu, dAvIEd, nieR puA qeR kl nkeL sUxHmtEyAew asriNM, nI ecyHt EpAel. av aen ecyH t A nieR wMbi ni orA qM yi AEylieR BrNADipnAyAyiriM. 26yi A EylieR eedvmA yEhAEv, qeR pitAviEnAw ecyH t vAgHdAnM wM pAliNEmey {A aEyAw vIuM aEpi kyANH. 27qA, eedvEm, nI {ELA ewA miyi yTAi vsi EmA? kAzM m}uvM sV iel tlM nie eAAnAvil. tIcyAyM {A Aiy Q lyvuM aey eAA mtiyAytl. 28pE qeR AnyM aEpyM icAluM. {A ayew B]tY. aH qeR eedvmA yEhAvyM. 29 mH nI pRykyAyi, {Anview dri

485
pWiiENEm. anrM, yEhAEv nI av nkiy EdzH m} epiENEm. 37miyi vrc y AvukyM ati BNemAM vLrAtiri kyM ecAM. aTvA jniwyi o mhAmAri pwe vrAM. aview vL hArsADn m}uv kIw nziic @ evM vrAM. aTvA nieR jntey avew cil yiwLi zu miec vrAM. aTvA nieR jntyilDikM EpM ErAgikLAEyAM. 38tiElet iluM sMBviEA, orAeLiluM teR pApi pApic A , teR eekk mli Q ly iEl Aic A , 39dyvAyi aveR An EkENEm. nI nieR BvnmAy sViliH iENEm. aEA avErAw mikyM aver shAyikyM ecENEm. jnLuew mnRiyA nin mAEm k}iy. atinA oAErA EryM viDikyM avEnAw nIti pulkyM ecENEm. 40 nI en ecyHtA {L@ew pUvi k nI nkiy miyi av qM nie drikyM By kyM ec@M. 41-42ayew mAhAtH m YeyM ziEyyM pi mulLilu v EkM. av vidri niM AiA view Q l yi vM. 43sViel nieR vstiyiliH avew An k EkENEm. mu lvAsik LAy av vzYewetlAM dy vAyi ecyHtAluM. aEA nieR jntyAy yi AEylukAerEAel avM nie BykyM dri kyM ec@M. aEA nie mhtVewAnA {A Q lyM niicet qlAyiwvum vrRiyM. 44cilEA nI nieR jntEyAw avew zueL EnriwA kl i c@ev vrAM. aEA nieR jnt nI etrew Q ngriElM nie mhtVewA {A ni ic Q lyiElM tiriykyM ec@M. qiv niEAw Ai M. 45 aEA sViel nieR

1 rAjAA 8+37-53

BvniliH avew An EkkyM aver shAyikyM ecENEm. 46nieR jnt ninetier pApM ec@M. ql A vM pApM ec@ qtinA qnitRiyAM. nieR jntEyAw nI EkApikyM ec@M. zu aver EtAliA nI w yAM. avew zu aver tw vukArAkyM vidrmAeyA l EH aver ekAuEpAvukyM ec@M. 47 vidrEdzH avH Ay kArYeLi ciicH, av tL@ew pApLi pApiM. av niEAw AikyM ec@M. av pRyM, { pApM ec@kyM etu ec@kyM ecyHt. 48av vidrEdzAyiriM. pE avew pUvik nI n kiy Q EdzEM nI etrew Q ngriElM nie mhtVe wA {A niic Q lyi ElM av tiriA, twvilAyi riEA av niiEl pU mnAel tiric@ vA, 49nieR sViel vstiyiliH aver vikyM aver shAyiA vrikyM ecyHtAluM. 50avew qlA pApL@M epARuAluM. nine tier tiriyti avErAw mi cAluM. avew zu avErAw kNyvrAyiriNM. 51av nieR jntyAeNtH oAik. aver QpipHtiniM ekAuv tH nIyAeNM oAik. u epA_ awiniM vliecw EpAelyAyi nI aver rictH! 52yEhAvyA eedvEm, qeR AnkL@M nieR yi AEyjn tyew AnkL@M ecvieA AluM. av niEAw shAyinH aEpiEA avew An EkAluM. 53miyiel melA jn miwyi niANH nI aver nieR sVM vijntyAyi etrew tH . yEhAEv, {Evi aen ecAemH nI vAgH d AnM ecyHti, {L@ew pUvikAer QjipHtiniM ekAuvEA nieR dAsnAy EmAezey nI p EyAgic@.

1 rAjAA 8+54-9+3

486
tinAyirM wkeLyM ekA. av smADAnbli EviyAyi. aenyANH rAjAvuM yi AEylu kAM lyM yEhAvyH sm ictH. 64zElAEmArAjAvH lyi milu mvuM ate sm ic@. EhAmyAg, DAnYblik, smADAnblipEyAgic m]gL@ ew ekA}uH qiv av aic@. m evcANH zElAEmArAjAvH Q v}ipAwkLic t H . yEhAvyew sviDilu oAu yAgpIWinH av eAA pAtinAlANH avnien ecyHttH. 65aen lyi evcH zElA EmArAjAvuM yi AEyjntyM vimdinM* EGAxic @ . vwH hAmAurM mt etH Qji pHtieR atii very qlA yi AEylukAM aviewyAyi , aEnkmEnkmAL@k. av yEhAvEyAewAM }u divsM ti kyM wikyM hHLAdikyM ecyHt. anrM av meA }u divsM wi aview ti. ek ptinAlu divsM av EGAxic@! 66piEH zElAEmA jneL vIi El pRuviu. qlAvM rAjA vi ni pRH vIwkLiEl yA yAyi. teR dAsnAy dAvIdiM teR yi AEyjntyHM Evi yEhAv ecyHt qlA nl kArY eLyM ecAli yi AEyjnt vLer sEAxic@.

54zElAEmA eedvEAwH A n nwi. av yAgpIWi mi mui nikyAyi. av teR eekk sViEl yi Aic@. anrM zElA EmA An avsAniicH q}u Eu ni. 55anrM m}uv yi A EyjntEyyM a#hivA av atYuci eedvEAwEp ic@. zElAEmA pRu+ 56yEhAvey vA}H k! teR yi AEyjntyHH av sVt vAgH dAnM ecyH t . av n vimM trikyM ecyHt! yEhAv teR dAsnAy EmAezyilUew aEn kmEnkM nl vAgHdAn yi AEy jntEyAw ecyHt. vAgHdAn ELAErAM yEhAv pAlikyM ecyHt! 57 new pitAAErAewAM Ayi EpAel new eedv mA yEhAv nEAewAvuM A kNEm q {A Ai. yEhAv neL oriluM eekevwi yetH {A Ai. 58n aveR Ener tiriH aven piwM qH {A Ai. aEA new pUv i kA av nkiy qlA niymL@M tI mAnL@M klnkL@M n pAliM. 59new eedvmA yEhAv Q AnyM {A vzYe kArY L@M qlAyHEA}uM oAemH {A tIi. aveR dAsnAy rAjAviM aveR yi AEyjn tyHM Evi ArYeLlAM ec NEm q {A Ai. nitY vuM avn ecNEm q {A Ai. 60yEhAv ArY eLlAM ecyHtA yEhAvyANH k stYeedvemH ElAkjnt aRiyM. 61ni new eedvmA yEhA vEyAwH pU vizVsHtt pulk. aveR m}uv niymL@M kln kL@M ni asrikyM qEA }uM aven piwkyM ec@k. niLiEA ec@EpAel te BAviyiluM wH asrik 62anrM zElAEmArAjAvuM av EnAewAmAyi ql A yi A EylukAM yEhAvyH blik Lic@. 63zElAEmA pIrAyirM kkAlikeLyM oliyip

eedvM vIuM zElAEmAeR aw v aen zElAEmA yEhAvyew lyieRyM teR ekAAr ieRyM pNi pUiyAi. ni iA tAnA#hic e tl A M zElA EmA niic@. 2 anrM zElAEmAnH yEhAv vIuM tYewkyM ecyHt. giebEyAni evcH av ecyHtEpAel te. 3yEhAv av EnAw pRu, nieR An {A Eku. nI qEAwAvzYe kArYeLl A M {A Eku. nI Q

vimdinM tH opE epshyAyi riAM.

487
lyM pNi. {A tien o vilM kyM ecyH t . aen {Anview qAlvuM dri ewM. {A ql A yH E A}uM ti E nirINM nwkyM Eti ciikyM ec@M. 4 nieR pitA vAy dAvIdH ecyHtiEpAel nI qe EsviNM. av nItimAM tH m AtyvmAyi. nI qeR niymLsrikyM {A niEAwu klic kArYeLlAM ec@ kyM EvNM. 5ArYeLl A M nI ec@kyA eNi nieR wMbie eriluM orALAyiriM qAlvuM yi AEyrAjAevH {A RiM. nieR pitAvAy dAvIdiEnAw {A ecyHt vAgHdAnmANtH. aveR pi gAmikLielArALAyiriM qAlvuM yi AEy BrikeyH {Anv vAgHdAnM ecyHti. 6-7qA nIEyA nieR ikELA qe piw niiyA, {A nin t klnkL@M niym L@M asriAtiA, mu eedv eL nI UxiAM rADi vAM wiyA {A av nkiy rAjYniM yi AEylu kAer puRAM. mu jntkH yi AEy odAhrNmAyiriM. mu v yi AEylukAer prihsiM. lye {A vimAi. jn qe mhtVew lmA NtH. qA nIeye asriA tiA {An tkM. 8Q lyM nziiewM. kA qlAvM atHButewM. av EcAdi M, Q nAwiEnAwM Q lyEAwM yEhAv Q ekAwM cti ecA kArNemANH ? 9 muv mRupwi pRyM, av tL@ew eedvmA yEhAvey Epic ekAAN en sMBvitH. avew pUvi ker av QjipHtiniM ekAu v. qA mu eedveL piwrAnANH av tImAnic t H . av mu eedveL rADiAM UxiAM wi. atinAlANH yEhAv Q driteLlAM av viytH. 10yEhAvyew lyvuM teR ekAArvuM pNiyA zElAEmArA

1 rAjAA 9+4-19

jAvH p vxemw. 11 p vx k}iEA zElAEmArA jAvH glIlyiel p pN EsAriel hIrAMrAjAvi nki. lyvuM ekAArvuM pNiyA te shAyic ekAANH hIrAMrAjA vinH zElAEmA Q pN n kiytH. zElAEmAnAvzYm EdvdA vuM eepmrL@M sVvuM hIrAM nki. 12atinA zElAEmA tni nkiy pN kANA eewRi niM hIrAM puReu. pN kEA hIrAmi sEAxmA yil. 13hIrAMrAjAvu pRu, et pNLA nI qni nkiytH sEhAdrA? kAbUlieR* EdzM qH hIrAMrAjAvH li Ep nki. M kAbU qH EdzM aRiyew. 14ly niitiyHH hIrAMrAjAvH optinAyirM pQH sVM zElAEmArAjAvinH ayc@ ekAwi. 15lyvuM ekAArvuM nii ti EjAli ecA zElAEmArAjAvH awimkeL nibic @ . anrM zElAEmArAjAvH mu pl vsHt L@AAM Q awimkeL pEyA gic@. av miElA* niic@. eyz Elmi um ngrmtiluM av niic@. hAEsA, emgiEA, Eges ngrL@M av niic@. 16mH, QjipHtrAjAvH Egesrien tier yM ec@kyM a tIvc@ nziikyM ecyHt. aview tAm sici knAnYer m}uv av vDic@. PREvAeR puiey zElA EmA vivAhM k}ic@. atinA PR EvA ngrM zElAEmAnH vivAh sAnmAyi nki. 17 zElAEmA ngrM vIuM pNi. tAe} EbHEhAErA ngrvuM zElAEmA pNi. 18 eydA mmiyiel, bAlA H tdHEmA qI ngrL@M zElA EmArAjAvH niic @ . 19DAnYL@M mu sADnL@M sMBriAnu ng rL@M zElAEmArAjAvH niic@. teR rTM tirkM Evi y lyL@M av pNi k}i
kAbU nixHEyAjnM qM v qAyvAi smM. miElA eyzElmi lyEdz y viBAgmAyiriAM miElA.

1 rAjAA 9+20-10+9

488
EzbArAj{ H i zElAEmAen szi EzbAyiel rAjH { i zElAEmA eni Eku. atinAlv aven prIivA vixmM piwic EcAdYL@mAyi v. 2 o vliy sMGM B]tYAmAyi av eyzEl miEl puReu. sugvYL@M rL@M DArALM sVvuM kyiy aEnkM okL@M Ayi. tniH EcAdiA k}iy EcAdY zElAEmAen kEA av EcAdi c@. 3 qlA EcAdYM zElAEmA rM pRu. avL@ew EcAdYLi oEpAluM av vixmM piwictA yiil. 4 zElAEmA vliy jH{Ani yAeNH Ezbyiel rAjH{i mni lAi. av pNi k}iic mEnAh rmAy ekAArvuM av ku. 5rAjA vieR EmzEmlu BNvuM rAjH{i ku. aveR EdYAgA sE Lic i ritv ku. ekAAr iel B]tYAeryM av Dric nl vOL@M av ku. aveR vikL@M lyilv aic blikL@M av ku. etl A M aveL yTAi atH-tew kyM sHtbHDyAkyM ecyHt! 6atinA rAjH { i rAjAviEnAw pRu, ayew jH { AneyM au ecyHt qlA kArYeLyM pi {A qeR rAjY te Eku. aetlAM stYvumANH! 7view vri kyM qeR sVM kk ekAH etlAM kAkyM ec@Mver {Ani etAM vizVsiciil. EA {A EktiluM mhAytANietH {A kA. ayew sM jH{AnvuM qEAwH jn pR tilumDikmANH. 8 ayew BArYmAM EdYAgAM vLer BAgYmv! avH aey EsviAM a yew jH{AnM viAM nitYvuM k}iymEl A ! 9 ayew eedvmAy yEhAv mhtVewe! aey yi AEylieR rAjAvAA av sxH w nAyiri. ayew eedvmAy yEhAv yi AEylien qAlvuM sHEnhi. atinAl v aey rAjAvAi. aH niymM piwkyM jnELAw nItipUvM epmARukyM ec@.

ic @ . eyzElmiluM elbAEnA niluM tA Bric qlA lLiluM av #hic t sric @ aEnkM sMgtik av pNi yic@. 20yi AEylukArl A aEnkM Ep aviewyAyi. aEmArY, hitY, epriY, hivY, eybUsY 21aver qivrAyi atH . nziiA yi AEylukA ApHt rAyiil. pE zElAEmA av ereAH awimEvl ecic@. M av awimkLANH. 22yi AEylukA ereAeAM zElAEmA awim Ni ecicil. BwAM sA EdYAgAM EsnAptikL@M EsnAnAykAM EtrALikL@M tir wyALikL@M oe yi AEylukArA yi. 23zElAEmAeR EjAlikH Em EnAArAyi aUiyp Ep Ayi. awimkL@ew yjmAnArA yi av. 24PREvAeR pui dAvIdieR ngriniM zElA EmA avAyi pNi k}iic @ ekAw vliy BvniEl mARi. anrM zElAEmA miElA pNik}i ic@. 25vxi m tvN zElAEmA EhAmyAgL@M smADAnblikL@M yAgpIWi aici. yEhA vyHAyi zElAEmA pNi k}iic yAgpIWmANtH. yEhAvyew svi Di zElAEmArAjAvH DUpL@M kic@. atinA lyiElA vzYmAy sADneLl A M av nki. 26qEsYA-egebri zElAEmA rAjAvH kluk niic@. ecw lieR tIrH qEdAM EdzAyi lAinw pNM. 27 kwli eni nl jH{Anm tAMEp hIrAMrAjAviEnAewAM Ayi. av plEA}uM kli srici . hIrAM rAjAvH aver zElA EmAeR nAvikEsnyi zElAEmA eRyAL@kELAewAM pNi ecAn yc@. 28zElAEmAeR kluk oAPI riEl EpAyi. oAPIriel rAjAvi niM kluk mEArAyir iyURu pQH sVM ekAu v.

10

489
10anrM EzbAyiel rAjH{i rAjA vinH kEdzM optinAyirM pQH sVM nki. DArALM sugvY L@M rL@M av av nki. yi AEyliEl mAM ekAuv tilumDikM sugvY EzbA yiel rAjH { i zElAEmArAjAvi nki. 11hIrAmieR kluk oAPIri niM sVM ekAuv. DArALM twiyM rM kluk ekAu v. 12lyielyM ekAAri elyM k AA zElAEmA twi pEyAgic@. wAet ki rL@M vipikkL@M gAyk Evi AAM zElAEmA twi pEyAgic@. meAvM arM twi yi AEyliEl ekAuvrikEyA M ti mH arM twi kA kEyA ecyHtiil. 13anrM zElAEmArAjAvH o rAjAvH meA Edze BrNADikA ri n EpAlu sAn EzbAyiel rAjH{i nki. pie av vzYeetlAM av av nki. anrM rAjH{iyM av L@ew B]tYAM sVrAjYE mwi. 14ql A vxvuM zElAEmArAjA vinH q}upeAptinAyiri eAAyiri p pQH sVM lBic @ . 15 crklukLi ni sVM wAet vYApA rikLiniM kc v wAriniM aRbYAyiel rAjAAriniM nAiel gvmAriniM av sVM lBic@. 16sVM awic @ pri Ru vliy prick zElAEmArAjAvu Ai. oAErA pricyHM ptinu pQH sVM pEyAgic@. 17sVM awic @ pri mRu ecRiy pri ckL@M avAi. oAErA pric yHM nAlu pQH sVM pEyA gic @ . elbAEnAeR vnM q viLiew o miri rAjAvH sADn evc@. 18neAu ekAu o vliy siMhAsnvuM zElAEmArAjAvH pNi k}iic@. atien av tM ekAu epAtiu. 19 siMhAsni ElH Ru pwik Ayi. siMhAsnieR piBAgM mkLi

1 rAjAA 10+10-26

v] AtiyilAyi. siMhAsn inivzvuM eekAuk A yi. eekAukiwyilu vzLi siMh ciNM ec eiumAyi. 20 Ru pwikLi oAerAiEluM ru siMh vIt mAyi. oAErA aM oAErA siMhM vItvuM Ayi. meA rAjYM EpAeleyAM Ayi il . 21 zElAEmAeR pAnpA eLlAM sVM ekAuvyAyi. elbAEnAniel vnM q mir iel qlA pAL@M* ti niicvyAyi. ekAAriel o sADnvuM eviyi Aiyi il. zElAEmAeR kAlH DArALM sVmAyitinA eviy ew ADAnYei av ciici Etyil! 22mu rAjYL@mAyu vYApArAv zYAyi rAjAvinH aEnkM cr klukL@M Ayi. hIrA mieR cr klukLAyi av. qlA m vxM wEA}uM Q k luk DArALM putiy sVvuM eviyM neAuM m]geLyM ekAuvmAyi. 23zElAEmA ElAkiel vuM mhAnAy rAjAvAyi. qlA rAjA AriluM DnikM jH{AniymAyi av. 24qlAyiwmv zElAEmArAjAvien kANAnA# hic@. eedvM av nkiy mh Ay jH { AnM EkkyAyi avew vzYM. 25qlA vxvuM jn rAjAvien kANA v. oAErAM oAErA sAnvuM ekAu v. sViluM eviyilum Aiy sADn, vO, yD, sugvY, ti rk, EkAvk}utk qien. 26aen zElAEmArAjAvinH aEnkmEnkM rTL@M tirkL@M Ayi. avnH yiri nARH rT L@M pIrAyirM tirkL@mAyi . Q rTAyi zElAEmA EtYkM ngr pNi. atinA ngrLilANH rT sUi citH. rTLi ciltH eyzEl
pA qAyBAxyi Q vAin M pA, pkrN, yD qeAeyANH.

1 rAjAA 10+27-11+14

490
vyew mi etu ecyHt. 6teR pitAvAy dAvId ecyH t EpAel zElAEmA yEhAvey pUmAyM piwil. 7ekEmAzien rADiA zElA EmA o lM niic@. EmAvAbu kAew dEdvtyAyi ekEmAzH. eyzElminH etAw o i lAyi zElAEmA rADnA lM AiytH . aEt i e zElAEmA aEAnYew BIkr vi#hmAy mAEliM o rADnA lM niic@. 8 anrM zElAEmA Et sMgtik te mu rAjYArik LAy teR qlA BArYmA EviyM ecyHt. aveR BArYmA tL@ew EdvAEvi DUp ki kyM blikLikyM ecyHt. 9yi AEylieR eedvmAy yEhA vey piwtiniM zElA EmA vYticlic@. atinA yEhAv zElAEmAEnAw EkApic @ . yEhAv ru tvN zElAEmAeRywv. 10mu eedveL piwret yEhAv zElAEmAEnAw pRu. qA zElAEmA yEhAvyew kl n asric i l . 11 atinA yEhAv zElAEmAEnAw pRu, {AmAyAiy krA lMGi kyAyi nieR MgitM. qeR klnk nI asricil. atinA nieR kiniM nieR rAjYM {A pic i c I iLyemH {A stYM ec@. nieR B]tYAri ov {An nM. 12qA nieR pitAvAy dAvIdien {A sHEnhic@. atinA nieR rAjYM nI jIvicirie {A piwic@pRi il. nieR pu rAjAvA ver {A kAiriM. aEA a {A avni niewM. 13qAluM rAjYM m}uvM nieR puniniM {A mAukyil. o EgAe Bri A {Anv c nM. dAvI di EviyA {An ec@k. avenA nl B]tYnAyi. eyz Elmi EviyM {An ec@M. ngrM {A etrew! zElAEmAeR zu qEdAmYnAy hddien yEhAv zElAEmAeR zuvAiI
14aEA

miluM zElAEmArAjAvH sUic i . 27 rAjAvH yi AEylien vLer smAi. eyzElM ngri pARk EpAel sADArNmAyiI evi. kLi aimr vLM EpAel sm]mAyi EdvdA. 28z E l A E m A QjipHtiniM eyiniM tirkeL vAi. aveR vYApArik avey eyi ElM aview niH yi AEyli ElM ekAuv. 29QjipHti ni o rTinH ptinu pQH eviyM o tiryHH mEmA pQH eviymAyi vil. hitY, arAmY rAjAAH zElAEmA ti rkeLyM rTeLy@M vii. zElAEmAM aveR aEnkM BArYmAM zElAEmArAjAvH OIkeL sH E nhic @ ! yi AEyEdzA rl A aEnkM OIkeL av xHweu. PREvAeR pui, hitY OIk, EmAvAbH, aEA, EdAM, sIEdA qiviwLiel OIkL@M atiluewM. 2 mH yi AEyjn tEyAw yEhAv pRi, mu rAjYAriniM ni vivAhM k}itH. aen ecyHtA av nieL avew EdvAew rA DkrAM. qA zElAEmA Q OIkL@mAyi sHEnhilAyi. 3zElAEmAnH mu rAjYLiel EntA L@ew puimArAyi q}uRu BArY mAAyi. wAet mRH awim eL@M avnH BArYmAerEAel Ayi. aveR BArYmA aven eedviniM vYticliic @ . 4zElAEmAnH vyAyEA aveR BArYmA aven mueedvL@ew B nAi. zElAEmA teR pitAvH ecyH t i EpAel pUmAyM yEhAvey Uxicil. 5zElAEmA azHEtAerien* rADic@. sIEdA eR EdvtyAyi atH. miEAmi enyM zElAEmA rADic@. aEA nYew BIkrmAy vi#hmAyi atH . aen zElAEmA yEhA

11

a z HE t A e r H mxY uL@A kA Q Edvt shAyiemH knAnY ktiyi. avew sHEnhieRyM yieRyM EdvtyANv.

491
. qEdAmiel rAjAvieR wMb ievnAyi hddH . 15 enyAN sMBvictH+ mH dAvIdH qEdAmien EtAlici. EyAvAbA yi dAvIdieR eesnYADip. EyAvAbH, mrNmwver sMsHkri vA qEdAmiEl EpAyi. aEA }uM aview jIvici qlAveryM EyAvAbH vDic@. 16EyAvAbuM qlA yi AEylukAM Ru mAsE qEdAmi tAmsic@. atiniew qEdA miel ql A puxAeryM av vDic@. 17 aEA hdd mAmAyi k i. atinA hddH QjipH t iElEAwiEAyi. aveR pitAvieR B] t YAri cilM avEnAewAM EpAyi. 18av midYA viwkyM pARAniEl EpAvukyM ecyHt. pARAni mu cil wi avErAw Ec. anrM sMGM m}uvM QjipH t iEl EpAyi. av QjipH t iel rAjAvAy PR EvAen smIpic H shAymBYi kyM ecyHt. PREvA hddinH o vIwM eR miyM nki. wAet PREvA avnH piN KYApi kyM BNM nkyM ecyHt. 19PREvAnH hddien vLer xH w mAyi. PREvA teR BArYyAy thHepEnsieR sEhAdriey hd di BArYyAyi nki. 20aen thHepEnsieR sEhAdri hddien vivAhM k}ic @ . egbH q EprAy o puM avAyi. PREvAeR vstiyi aveR ikELAewAM vLrA thHepEnsH egbien avdic@. 21dAvIdieR mrNvA Qji pHti vcH hddH aRiu. eesnYA DipnAy EyAvAbuM mric t Ayi av Eku. atinA hddH PREvA EnAw pRu, {AeneR sVrA jYe vstiyiEl EpAke. 22qA PREvA mRupwi pRu, niniview EvetAe {A nki! pieinANH sVrAjYE mwA nI #hitH? hddH mRupwi pRu, dyvAyi vIi EpAkA mAM qe av dicAluM. 23eedvM meArAeLwi zElA EmAeR zuvAi. lYAdAvieR

1 rAjAA 11+15-32

punAy erEsA yi ayA. teR yjmAneR awniM oLi Ec A wiyvnA erEsA. EsAb yiel rAjAvAy hdEdsRAyi aveR yjmAn. 24dAvIdH EsAbey EtAlictiEzxM erEsA tAM Eper sMGwiikyM ecRieyA Esnyew EntAvAkyM ecyHt. erEsA dmsHksiEl EpAyi avi ew ti. erEsA dmsHksiel rAjA vAyiI. 25erEsA arAmien Bric@. zElAEmAeR kAlM m}uv erEsA yi AEylien evRu kyM avew zuvAyirikyM ecyH t . erEsAM hddM yi A EylinH anvDi zHnL@Ai. 26enbAieR punAy eyAErA ebyAM zElAEmAeR B]tYAri ov nAyi. qyIM EgAArnAyi eyAErAebyAM. esErdA pN ArnAyi av. esyA qA yi eyAErAebyAmieR a yew EprH. aveR pitAvH mric@. av rAjAvientier tiriu. 27eyAErAebyAM rAjAvientier tiriti piiel kT tANH. zElAEmA teR pitAvAy dAvI dieR ngrieR Bii Ri kyM mielA niikymAyi. 28eyAErAebyAM znAy o mxYnAyi. Q yvAvH o nl pNiArnAyievH zElAEmA ku. atinA zElAEmA aven EyAsPieR EgAArAy pNiA ew m}uv yjmAnnAi. 29o divsM eyAErAebyAM eyzElmi niM puRE yA ec@kyA yi. zIElAviel vAcknAy ahIyAvH aven mAmEY ku mi. ahIyAvH o putiy AyM Drici. av ru EpM rAjYH tnic A yi. 30ahIyAvH teR putiy vOemwH pu kx NLAyi vlic@kIRi. 31anrM ahIyAvH eyAErAeb yAmiEnAw pRu, Q Ay ieR p kxN nI qw k. yi AEylieR eedvmA yEhAv pRy+ zElAEmAni niM {A sA%AjYM qw mAu kyM yi AEyEgALi pe M nie likyM ec@M. 32dAvI

1 rAjAA 11+33-12+5

492
di ecyHtEpAel, rAjAAew wMbmAM. yi AEylien {A nin nM. 39zElAEmAeR v] ik mlM dAvIdieR meL {A ziiM. qA {Anver qe EmAyi ziiil. zElAEmAeR mrNM eyAErAebyAmien vDiA mic@. pE eyAErAeb yAM QjipHtiElH oAwiEAyi. Qji pHtiel rAjAvAy zIzieR aw ei av. zElAEmAeR mrNM ver eyAErAebyAM aview ti. 41teR BrNkAlH zElAEmA aEnkM mhAkArYL@M viEvkpUv mAy kArYL@M ecyHt. zElAEmAeR criM q #nHTi aetlAM ErKewiyiuH . 42zElAEmA nAl vxAlM eyzElmiliH yi AEy m}uvM Bric@. 43anrM zElAEmA mrikyM teR pUvi kAErAewAM sMsHkriewkyM ecyHt. teR pitAvAy dAvIdieR ngrilANH aEhM sMsHkrie tH. aEhieR pu erheb yAM aw rAjAvAyi.
40zElAEmA

dieR wMbinH {A o EgA ieR BrNM mAEm nky_. Q EgAe BriA {Anver a vdiM. qeR dAsnAy dAvIdiM eyzElmiM EviyANH {Ani ec@k. yi AEyliel qlA EgA miwyiniM {A etr ew ngrmANH eyzElM. 33qe piwtvsAniic t i nAlANH zElAEmAniniM {A rAjYM qwmAutH. sIEdAkAew vYAjEdvtyAy azHEtAerienyA NH av rADitH. EmAvAbY ew vYAjeedvmAy ekEmAzienyM aEAnYew vYAjeedvmAy miEA mienyM av rADi. EnM nyM vitH zElAEmA nii. qeR niymL@M qeR kl n kL@M av asriil . aveR pitAvAy dAvIdieR mA ill av jIvitH. 34ati nA zElAEmAeR EgAAri niM {A rAjYM qwmAuM. qA teR bAiy jIvit kAlvuM avew BrNADipnAyiri A zElAEmAen {A avdiM. qeR dAsnAy dAvIdi Evi yA {Ani ec@tH. qeR niy mL@M klnkL@M asrictinA {A dAvIdien etrew. 35pE aveR puniniM {A rAjYM qwmAuM. eyAErA ebyAEm, p EgA Em BrNM nwA, {A nie av diM. 36o EgAe mAM wM BriA {A zElAEmAeR puen avdiM. qeR dAsnAy dAvI dinH qM qeR sviDi eyz Elmi BrNM nwA o pigAmi AyiritinANH {Anien ec@tH. qeR sVM ngrmAyi {A etrwtANH eyzElM. 37qA {A nie nI #hi ql A iM Em BrNADip nAM. yi AEy m}uvM nI BriM. 38nI EnrAy mAi jIvi kyM qeR kl n kLsri kyM ecyHtA {A ninEvi eneylAM ec@M. dAvIdienEA el nIyM niymL@M klnkL@M a sricA {A niEAewAmAyi riM. nieR wMbe, {A dAvI

BYryM

12

oLiEcAwi eyiy eyAErAebyAM aEA }uM QjipHti teyAyi. zElA EmAeR mrNei EkEA av qyIMkLilu teR ngrmAy esErdyiEl mwiv. zElAEmArAjAvH mrikyM teR pUv i kErAewAM sMsH k riew kyM ecyHt. ati EzxM aEh ieR pu erhebyAM putiy rAjAvAyi. 3 yi AEylukA m}uv ezEKmiEl EpAyi. erhebyA mien rAjAvAtinANH av EpAytH . rAjAvAtinH erheb yAmM ezEKmiEl EpAyi. jn erhebyAmiEnAw pRu, 4 nieR pitAvH {eLeAH kWinmAyi Evl ecic@. {eL atiniM EmAciik. nieR pitAvH {eL awiEc l i c kWinEjAli nik. aEA { nie EsviAM. 5erhebyAM mRupwi pRu, m divsEzxM qeRywE

1-2zElAEmAniniM

493
vrik, aEA {A mRupwi nkAM. atinA jn EpAyi. 6zElAEmAeR jIvitkAlH tImA neLwti ayAeL shAyi ci tAM mAAyi. atinA erhebyAMrAjAvH av ErAwH ArYi q tImAnem wNem EcAdic@. av EcAdi c@, vErAw {Aen mRupwi pRy NemA ni ktH? 7mA mRupwi pRu, nI H avErAw o B] t YenEAelyAeN i av tIcyAyM nie Esvi M. nI avErAw dyApUvM sMsAri cA av qeM ninEvi pNieywM. 8qA erhebyAM Q pEdzM ecvieAil. av teR ecRu ArAy suXELAw EcAdic @ . 9erhebyAM EcAdic @ , jn, nieR pitAvH { ttiluM qL@m EjAli { trik qH vzYeu. {Aen mRupwi yANH av nEktH? {AnvErA ew pRyNM? 10rAjAvieR yvsuX pRu, nieR pitAvH {eLeA H kWinEvl ecic@. ni { L@ew EjAli qL@mtAk, q av v niEAw pRu, ati nA en pRyk, qeR pitA vieR zrIreA zmANH qeR ecRuvir. 11qeR pitAvH nieLeAH kWinEjAli eci ic@. qA {A nieLeAH ERwi kWinEvl qwiM! nieLeAH pNieywiA qeR pitAvH cAypEyAgic @ . ni mRiEvA mc y ElAhxN piwiic cAvA RuekAH {A awiM! 12erhebyAM jnELAw pRu, m divsii qeRyw E mwivrik. m divs ii yi AEylukA erheb yAmieR aw mwieyi. 13aAlH erhebyAMrAjAvH av ErAw dxic@ sMsAric@. av m Aew pEdz ecvieAil. 14suXL@ew pEdzmANH ayA asrictH. erhebyAM pRu, qeR pitAvH nieLeAH kWin

1 rAjAA 12+6-21

Evl eciic @ . atinA {A ni kERwi EjAli tM. qeR pitAvH nieL cAk ekAwic@. qA mcy ElAhxN piwiic cAekAH ni mRi EvMviDmAyiriM {A awi k. 15aen jn #hic EpAel rAjAvH vic i l . yEhAv aen sMBviictANH. enbAieR punAy eyErAeb yAmi tA nkiy vAgH d AnM pAlitinANH yEhAvyien ecyHttH. zIElAArnAyi ahI yAvAcknilUewyANH Q vAgHdA nM yEhAv aRiyictH. 16putiy rAjAvH tL@ew aEp ecvieA_iel H yi AEylu kA m}uv mnilAi. atinA av rAjAviEnAw pRu+ { dAvIdieR wMbieR BAgmA ENA? al ! yiAyiyew miyew etiluM BAgM { kiuEmA? l! atinA, yi AEyEl, nmH new sVM BvnLiEl mwAM. dAvIdieR pu sVM jn tey Brie! aen yi AEy nAiEl mwi. 17 qA erh ebyAM pieyM eydyiel ngr Li vsici yi AEylukAer Bric@. 18a E d A r A M qeArALAyi EjAliAew EmEnAAr. jn ELAw sMsAriA erhebyAMrA jAvH aEdArAmien ayc @ . pE yi AEylukA aven kelRiu ekA. aEA erhebyAMrAjAvH teR rTi kyRi eyzElmi El reu. 19 aen yi AEy dAvIdieR wMbientier klA pmyi. M av dAvIdieR wMbientirANH. 20eyAErAebyAM mwiv vA yi AEyjnt m}uvM aRiu. atinA av aven o sELn iEl viLikyM yi AEy lieR rAjAvAkyM ecyHt. dAvI dieR wMbe piwtH ey dyew EgAA mAmAyi. 21erhebyAM eyzElmiEl mwi. av eydAEgAAeryM ebnYAmI EgAAeryM omic@ i. atH o lieypti

1 rAjAA 12+22-13+2

494
kA kALikeL rADiA EbETliElM dAniElM yA ecyHt. qA aetA mhApApmA yi. 31eyAErAebyAM tl LiluM ly niic@. yi AEy liel viviD EgAiwyi niM av puErAhitAeryM etr ew. (ElvYew EgAi ni mAM av puErAhiter etr ewil.) 32eyAErAebyAMrAjAvH o putiy /vvuM rMBic@. ey dyiel epshAvi EpAel te yAyi aM. pE atH qAM mAsieR ptinAM divsmAyi . oAM mAsieR ptinAM divsml. smyH EbETngr iel yAgpIWi rAjAvH blikL ic@. tAAiy kALkAN v bliyic t H . tAAiy tlLi EsvnM ec@ tinH eyAErAebyAMrAjAvH EbET liel puErAhitAer etrew. 33atinA eyAErAebyAMrAjAvH yi AEylukAH tinALAyi teR te smyM etrew. qAM mAsieR ptinAM divsmAyi atH. smyH av bli kL@M DUpEhAmL@M tAAiy yAgpIWi aic@. EbETliel ngrilAyi atH.

nAyirM Epew o eesnYmAyi. yi AEylukAetier EpArAwA erhebyAM #hic@. teR rAjYM tiric@ piwiNemH av zic@. 22pE, yEhAv o eedvpux EnAw sMsAric @ . ezmA qA yi ayAL@ew EprH . yEhAv pRu, 23zElAEmAeR puM eydyew rAjAvumAy erhebyA miEnAw sMsArik. eydA ErAwM ebnYAmIkAErAwM sMsAri k. 24avErAw pRyk, ni niL@ew sEhAdrAErAw y i EpAketH yEhAv pR y. niELAErAM vIiEl EpAkNM. {AnietlAM sMBviic@! aen erhebyAmieR eesnY iluv yEhAvyew kln a sric@. atinA averlAvM av nveR vIwkLiEl EpAyi. 25qyIM iEdze o ngrmAyi ezEKM. eyAErAebyAM ezEKmien vLer zmAy o ngr mAkyM aview tAmsikyM ecyHt. piIwH ayA epEv ngriEl EpAvukyM atien zmAkyM ecyHt. 26-27eyAErAebyAM sVyM pRu, jn nirrM yEhAvyew l yiEl EpAvukyAeNi av dAvIdieR wMbieR BrN i kI}ilAvAnA tAlrYM q ktAM. av eydyiel rAjAvAy erhebyAmien piwM. qiH av qe vDiM. 28atinA qA ecEetH rAjAvH teR pEdzkErAw EcAdic@. av av tL@ew pEdzM nki. atinA eyAErAebyAM ru sVAL ikeL Ai. eyAErAebyAM rAjAvH jnELAw pRu, ni rAD nyH H eyzElmiEl EpAktH . yi AEylukAEr, nieL Qji pHtiniM nyic eedv v yAN.H* 29 eyAErAebyAM rAjAvH o kALiey EbETli Apic @ , mEtien dAniluM. 30qA aetA vliy pApmAyi. yi AEylu
yi AEyEl ... vyANH mmiyi vcH ahErA teR sVALiey A iyEA pR aEt kArYM teyA NitH. puR. 32+4.

13

EbETlientier eedvM sMsAri yEhAv o eedvpuxEnAwH* eydyiniM EbETngr iEl EpAkA kl i c @ . eedv pux qiyEA eyAErAeb yAMrAjAvH yAgpIWi v}ipAwk 2yAgpIWe nwkyAyi. zpiAnAyi yEhAv ayAELAw klictH. ayA pRu, yAgpIWEm, yEhAv niEAw pR y, dAvIdieR wMbinH EyAzIyAvH qeA puAM. Q puErAhitAriEA tl Li rADn nwkyAyiriM. pE yAgpIWEm, EyAzIyAvH puErAhitAer nieREm evc H vDiM. EA puErAhitA
eedvpux vAckeR meA EprH.

495
nieREm vcH DUp ki. qA EyAzIyAvH nieREm vcH mxYeR aiyM. pie nie vIuM pEyAgiAnAvil! 3ArYeLAe sMBviem tinH eedvpux jnH tAM awyALL@M nki. av pRu, yEhAvyew vkH tANH awyALM. yEhAv pRu, Q yAg pIWM rAyi piLM. tiElu cArM tRyi vI}ukyM ec@M. 4EbETliel yAgpIWeiy eedvpuxeR sEzM eyAErAeb yAM rAjAvH Eku. aEhM teR eek yAgpIWiniM vlic H ayA Ener i. aEhM pRu, aven bik! pE rAjAvi en pREAe aEh ieR eek tL. aEhintH cliiAnAyil. 5yAgpIWM kxN LAvukyM ecyHt. atiel cArM m}uvM nil vI}ukyM ecyHt. eedvpux eedvvcn te yA pRetti etLivAyi ArY. 6 anrM eyAErA ebyAMrAjAvH eedvpuxEnAw pR u, dyvAyi qniEvi nieR eedvmA yEhAvEyAw A ik. qeR eek suKewA yEhAvEyAwAvzYewk. atinA eedvpux yEhA vEyAw Aic@. rAjAvieR eek suKewkyM ecyHt. a pUvA vyilAyi. 7aEA rAjAvH eedv puxEnAw pRu, dyvAyi qEAewAM vrik. vH qEA ewAM Bik. {A nineA sAnM tH. 8qA eedvpux rAjAvi EnAw pRu, nieR rAjYieR pti tAEAluM {A nieR vIiEl vril ! viewniM {AeneiluM tikEyA wi kEyA ecil. 9oM tikEyA wi kEyA ecetH yEhAv qEAw kliciuH. {A EAu v aEtv}i srivAM pAwi elH yEhAv qEAw kliciuH. 10atinA av vYtYsHtmAeyA mAilUew EpAyi. EbETliEl sric aEt v}iyilUew av sricil.

1 rAjAA 13+3-19

11EbET ngri o v]vA ck* vsici. eedvpux EbETli ecyHt kArY ayA L@ew puA ayAELAw vivric@. eyAErAebyAMrAjAviEnAwH eedvpu x pR kArY av t L@ew pitAviEnAw pRu. 12v] vAck pRu, av v}i yilUewyA mwiEAytH? eyd yini eedvpux v}i yilUewyA EpAyetH puA tL@ew pitAvi kAieAw. 13teR k}utyH jIni ekA v] vAck puAErAw pRu. atinA av k}utyH jIni eki. anrM vAck teR k}ut R kyRiEAvukyM ecyHt. 14v] vAck eedvpux piAel EpAyi. eedvpux o oAmrc@viliritH v]vAc k ku. v]vAck EcAdic@, eydyiniM v eedvpux nAENA nI? eedvpux mRupwi pRu, aet {A te. 15atinA v]vAck pRu, dyvAyi qeR vstiyi vH qEAewAM BicAluM. 16qA eedvpux mRupwi pRu, niEAewAM vIi vrA qniAvil . view niEAewAM tiAEnA wiAEnA qniAvil. 17aview nI oM tikEyA wi kEyA atH. EpAy v}iEy tiric@ vrikymtH q yEhAv qEAw pRu. 18aEA v]vAck pRu, pE {AM nieEAelA vA cknANH. anrM v]vAck o N pRu. av pRu, yEhAvyi nieA dt qeRywE v. nie qeR vIiEl ekAuvvAM qEA ewAM tiAM wiAM nie avdiAM av qEAw pRu. 19atinA eedvpux v] vAckEnAewAM ayAL@ew vIi

vAck eedvM o vizixHw dAsnAyi viLicyA. v dznL@M sVpHn L@M kAieAwH vrilUew eedvM jn ELAw sMsArici.

1 rAjAA 13+20-14+5

496
mrNi d+KitiM m]tEdhM sMsH k ritiM vAck m]tzrIrM ngriEl ekAuv. 30v] vAck ayAeL ayAL@ew wMblRyi sMsHkric@. v] vAck ayAEvi vil pic@ ekAu pRu, qeR sEhA drA qni nieR kArYi d+K mH. 31aen v]vAck m]t EdhM mRvu ecyHt. anrM ayA teR puAErAw pRu, {A mriEA qeyM Et klRyi awNM. qeR aik avER tiEnAw Ec vyHNM. 32avni lUew yEhAv pR kArY yATA YmAM. EbETliel yAgpIW eyM zmrYyiel mH tl eLyM zpiA yEhAv aven p EyAgic@. 33eyAErAebyAMrAjAvi mAmA yil. ayA tik ec@ w . viviD EgALiniM puErAhitAer etrewM av w. puErAhitA tlLi EsvnmxHWikyM ecyH t . puErAhitnAkAnA#hic eryM puErAhitnAkA av dic@. 34aveR rAjtVieR nAz i kArNM pApmAyi. eyAErAebyAmieR pu mri aAlH eyAErAebyAmieR punAy abIyAvi vliy ErAgM piwiepu. 2 eyAErAebyAM teR BArYEyAw pRu, zIElAvi El EpAyi ahIyAvAcken kAk. {A yi AEyrAjAvA em vcic LAyi ahI yAvH. nI qeR piyAeNH L@ k tiric R iyAviDM EvNM vOAlArM nwA. 3vAcknH mH axNL@M tAM aw kL@M o BrNi EtM nk. qiH new punH q sMBviemH avEnAw EcAdik. ahIyAvA ck niEAw pRyM. 4atinA rAjAvieR BArY ayA pREpAel ecyH t . av zIElAvi ahIyAvAckeR vIiEl EpAyi. ahIyAvH vEyA v] M amAyi. 5 qA

El EpAvukyM aview avEnA ewAM tikyM wikyM ecyH t . 20 av EmzyH rikiliri Ev yEhAv v] vAckEnAw sMsAric@. 21v]vAck eedv puxEnAwM sMsAric @ . av pRu, nI aven asric i el yEhAv pRy! yEhAv kl i c EpAelyl nI ecyH t tH . 22view evcH oM tikEyA wi kEyA ecetH yEhAv niEAw klic@. pE nI v tikyM wikyM ecyHt. atinA nieR zrIrM nieR wMbl R yi sMsHkriewkyil. 23eedvpux tiM wi M nii. aEA v]vAc k teR k}utyew jIni ekukyM eedvpux aviewniM EpAvu kyM ecyHt. 24vIiEl v}iyi o siMhM eedvpuxen mic@ ekAl @ kyM ecyH t . vAckeR zrIrM v}iyi kiwkyAyi. k}utyM siMhvuM zrIrinw ni. 25 v}iEy mu cilM s riAyi. av zrIreyM atinw ni siMheyM ku. av ngri v] vA ck tAmsiiw vH t v}iyi k kArY ayAELAw pRu. 26v] vAck ayAeL wi tEAewAM aA}M k}iA tiri ek ekAuvrikymAyi. sMB vic kArYeLi Ek ayA pRu, yEhAvyew klnysri A eedvpuxnANtH. atinA yEhAv ayAeL ekAlA o siMh e ayc@. tAnen ec@emH yEhAv pRi. 27 anrM vAck teR puAErAw pRu, qeR k}utyH jIni ekuk. atinA ayAL@ew puA ayAL@ew k}utyH jIni eki. 28 v}i yi zvzrIrM kiw kANA v] vAck EpAyi. k}utyM siMhvuM aEA}uM atinw ni Ayi. siMhM m]tEdhM BikEyA k}utey mi kEyA ecyHtiil. 29v] vAck m] t zrIremwH teR k}utR vc@. ayAL@ew

14

497
yEhAv avEnAw pRu, eyAErA ebyAmieR pi avL@ew pu eni EcAdiA nieRywE vH. av ErAgiyANH. qA pREyetH yEhAv ahIyA viEnAw pRu. eyAErAebyAmieR pi ahIyA vieR vIieli. tAnArAeNH rM aRiyAtiriA av te i. 6 av vAtiEl v eH ayA Ek@. atinA ahI yAvu pRu, eyErAEbAmieR pI, akE v. qinA nI mAErA eNH Aer Dri iA mitH? ninAyi tA M dv]ALAeNeR kilu tH . 7yEhAv pRtitAeN eyAErAebyAmieRyw mwi ec pRyk. yi AEylieR eedvM pRy, eyAErAebyAEm, yi AEyjntyH iwyi niM nie {A etrew. nie {A qeR jntyH Em BrNA DipnAi. 8dAvIdieR wMbmAyi yi AEy rAjYM BricitH. qA {A dAvIdieR rAjwMb iniM rAjYM piwiec w H nin nki. qA nI qeR dAsnAy dAvIdienEAelyAyi il. av qlAyHEA}uM qeR klnkLsric@. av pUmn EAew qe piw. {A sVIkric kArY mAM av ecyHt. 9 qA nI pl mhApAp L@M ecyHt. nin mu Brici etArAeLAL@M EmAze pAp LAyi nI ecyHttH. nI vi#h eLyM mueedveLyM Ai. aete vLer EkApAlnAi. 10atinA, eyAErAebyAEm, nieR wMbi {A yAtnkL@AM. nieR wMbiel qlA puxA eryM {A vDiM. agHni cAN ke BsHmmAEAel nieR wM be m}uv {A nziiM. 11ng ri evc@ mri nieR qlA wMbAeryM nAyH tiM. vy li evc@ mri nieR etA wMbAMgeyM pikL@M tiM. yEhAv sMsAriciri. 12a n r M ahIyAvAck eyAErAebyAmieR piEyAw w

1 rAjAA 14+6-20

sMsAric @ . av pRu, EA vIiEl EpAvuk. nI nieR ngriEl Evzi EA nieR mk mric i riM. 13yi AEylukA m}uvM av Evi nilviLikyM aven sMsHkrikyM ec@M. eyAErAeb yAmieR wMbi sMsHkri ew kpu nieR punAyi riM. ti kArNM, yi AEy lieR eedvmA yEhAvey s xHwnAiy k vYi avnAeN tANH. 14yEhAv yi AEyliEm putieyA rAjAvien niEyAgiM. putiy rAjAvH eyAErAebyA mieR wMbe nziiM. tAmsi yAet te a sMBviM. 15an rM yEhAv yi AEylien awiM. yi AEyjnt evi puliL EAel vLer ByM. yi AEyjn tey yEhAv Q nl miyiniM pivliM. avew pUv i kH av nkiy miyANtH . av aver yIsH ndiyew mRuvz E citRiM. yEhAv jnELAw EkApiciritinAlANieneyAe sMBvitH. aEzrey rA DiA av EtYkM kL@A iytANH yEhAvey EkApiictH. 16eyAErAebyAM pApM ecyHt. an rM eyAErAebyAM yi AEylukA ereAuM pApM ecic@. atinA yEhAv yi AEyjntey prAjit rAkAniwyAM. 17eyAErAebyAmieR BArY ti yiEl mwi. av vIiEl EvziEv avL@ew i mric@. 18yi AEylukAerlAM EcH aven sMsH k rikyM vilpikyM ecyH t . sMBviemH yEhAv teR B]tYnAy ahIyAvAckni lUew pREpAel teyANH aAytH. 19eyAErAebyAMrAjAvH m@ plkA rYL@M ecyH t . ayA y ec@tM jneL BritM w. ayAL@ew v]ikeLlAM yi AEyliel rAjAAew criM q pusHtki q}uti vci@H. 20piru vxAlM eyAErAebyAM yi AEy Bric@. anrM ayA mrikyM pUvi

1 rAjAA 14+21-15+5

498
t prickL@Ai evc@. qA sVM ekAl, mRicH oAwekAANH Q prick niic t H . ekAAr vAtilukLi kAv nivH av Q prick nki. 28rAjAvH yEhAvyew lyiEl EpAvu EAe}Ae Q pARAvukAM avEnA ewAM EpAyi. av pric kiel wi. atiEzxM av a tL@ew pARAvumRiyiel Biiyi tiriek ekAuvyHkyM ec@M. 29erhebyAMrAjAvu ecyHt A rYeLlAM eydyiel rAjAA ew criM q pusHtki q}u tiyi@H . 30 erhebyAmM eyAErA ebyAmM ti nirrM yM ecyHekAi. 31erhebyAM mrikyM ayAL@ew pUvikErAewAM dAvIdieR ngr i sMsHkriewkyM ecyHt. aEAnYAriyAyi nymA yi aveR mAtAvH . erhebyA mieR punAy abIyAM av EzxM aw rAjAvAyi. abIyAM eydyiel rAjAvH enbAieR punAy eyAErA ebyAmAyi aH yi A Ey Bric i tH . enbAieR punAy eyAErAebyAmieR BrN ieR ptienAM vxM abIyAM eydyew putiy rAjAvAyi. 2abIyAM m vxM BrNM nwi. abIzAElAmieR puiyAyi myKA yi aveR a. 3avmH aveR pitAvu ecyHti qlA pApL@M av ecyH t . teR pitAmhnAyi dAvIdienEAel av yEhAvyAy eedvEAw vizVsHtt puliyi il. 4yEhAv dAvIdien sHEnhi c@. atinA avEvi yEhAv abIyAmi eyzElmi o sA%AjYM nki. yEhAv avnH o puenyM nki. yEhAv eyzEl mien suritmAkyM ecyH t . dAvIdi EviyANH av en ecyHttH. 5 yEhAvyew vzYms ric H zriyAy mAEm dAvId ecyHtiZ. avenEA}uM yEhA vyew kl n k asric @ . hitYnAy QrIyAvientier pApM

kErAewAM sMsH k riewkyM ecyHt. ayAL@ew pu nAdAbH ayAEzxM putiy rAjAvA kyM ecyHt. 21zElAEmAeR punAy erheb yAM eydyiel rAjAvAytH nAl eAAM vyilAyi. erh ebyAM ptiEn}uvxM eyrUzElM ngrM Bric@. yEhAv mhtVew ewA etrew ngrmAyi atH . yi AEyliel m@ l iwyinimANH av Q ngrM etrewtH . aEAnYAriyA yi nymA yi erhebyA mieR a. 22eydyiel jnL@M pApM ec@kyM ete yEhAv pR kArY ec@kyM ecyH t . yEhAv avErAw EkApiviD i wt v] ik av ecyHt. av t mu jIvi ci tL@ew pUvikAerAL@M dxicvrAyi. 23av t lL@M sHmArkzilkL@M vi kL@M niic@. qlA y kLiluM qlA pcmrNliluM av av pNi. 24sVM zrIrM vYBicA rinAyi vi@ekAH mueedveL rADivM aviewyAyi .* aen eydA aEnkM tik ecyHt. av mE Edz jIvicivM aEt pAp ecyH t i. eedvM avri niH lM piwiecwH yi A EyjntyH nki. 25erhebyAM rAjAvAytieR aAM vxM QjipH t iel zIz rAjAvH eyzElmientier yM ecyH t . 26yEhAvyew lyi elyM rAjAvieR ekAArielyM niDieyl A M zIz ekAuEpAyi. arAmiel rAjAvAy hdedesri niM dAvId piwiecw sV prickEpAluM av ekAu EpAyi. dAvIdH Q prick eyzEl miEl ekAuEpAyi. qA sVprickeLl A M zIz ekAuEpAyi. 27atinA erheb yAMrAjAvH avyew AnH w
sVM ... Ayi jn knAnYEdv Aer rADitH eelMgikpApM ec@ EAelyAyi.

15

499
ecyHt mAmANH yEhAvyHeti rAy dAvIdieR v]i. 6erhebyAmM eyAErAebyAmM nirrM yM ecyHti. 7abI yAM ecyHt melA kArYL@M eyd yiel rAjAAew criM q #nHTiel}utivci@H. abIyAM rAjAvAyi kAl myM abIyAmM eyErAebyAmM ti nirrM yM nw. 8 abI yAM mricEA dAvIdieR ngi av sMsH k rie@. abIyA mieR punAy sA avEzxM putiy rAjAvAyi. sA, eydyiel rAjAvH yi AEyrAjA vAytieR ptAM vxM sA eydyiel rAjAvAyi. 10 sA nAl eA vxAlM eyzElM Bric@. myKA qAyi aveR mi yew EprH. abIzAElAmieR pui yi myKA. 11sA teR pUviknAy dAvIdi enEAel yEhAv zriey pR qlA nl kArYL@M ecyHt. 12aA lH sVM vYBicArilUew mu eedveL rADic i aEnkM EpAyi. sA avereylAM rAjYniM oAwic @ . aveR pUv i kAiy vi#heLyM sA qw ekAuEpAyi. 13teR miyAy myKey rAjH { iA nniM sA nIM ecyH t . myKA aEzryew BIkrmAy tip LielAH niic i . kiEA tA}H vryi av a dhiic @ kLu. 14sA tl nzi icieliluM teR jIvitiluw nILM av yEhAvEyAw vizVsHtt puliyi. 15syM aveR pitAvuM eedvi ciletlAM a ici. sVM, evi qiv yiluAiy sADnL@M m@ cil sADnL@M. sA sADn eLlAM lyi evc@. 16sArAjAvH eydyew rAjAvA yi kAlH yi AEyrAjAvAy beyzymAyi nirrM yM ecyHti. 17 beyzA eydyHe tier yM ecyHt. syew rAjY niH jn vM EpA
9eyAErAebyAM

1 rAjAA 15+6-24

M twyA beyzA #hici . atinA av rAmA ngre zmAi. 18atinA sA, yEhA vyew lyielyM rAjAvieR ekAArielyM KjnAviel sV vuM eviyM qw. av sVvuM eviyM teR B]tYAer licH aver rAmiel rAjAvAy eb-hddieRywEyc@. ti EAeR punAyi eb-hddH, EhEsYAeR punAyi ti EA. dmsHksH yi eb-hd dieR tlAnM. 19sA Q sEzM ayc @ , qeR pitAvuM ay mAyi o smADAnrARuAyi. EA aumAyi o smADAnrA AA {AnA#hi. Q sV vuM eviyM {A ayHH sA nmAyi ayyH . aH yi A EyrAjAvAy beyzymAyAi yiri krA avsAniicAluM. aEA ayA {L@ew rAjY niM piARukyM {eL evRuet viwkyM ec@mElA. 20eb-hddurAjAvH symAyi o krARuAkyM glIl twAki nw yi AEy ngrLAy QEyA, dA, Eb-EbHmyKA, nPHtAliyew EdzM qiviw L@mAyi yM ecA teR eesnY e ayyHkyM ecyHt. 21Q mNeLi beyzA Ek@. atinA rAmey zmA pripAwi ayA niivc@. ayA pNM viH tiyiEl mwiEAvukyM ecyHt. 22aEA sArAjAvH qlA vM te shAyiNemH eyd yiel m}uv jntyHM o kln nki. beyzA ngre zmA ApEyAgic i m}uv kl @ kL@M twiyM qw ekAuvrA av rAmyiEl EpAyi. av aet l A M ebnYAmIEdze Egbyi ElM misHpyiElM ekAuEpAyi. anrM sArAjAvH ru ng reLyM ERwi RtAi. 23syew mhtHtY, av niic ngr qivEpAlu qlA kArYL@M eydyiel rAjA Aew criM q #nHTi Ec i@H. v]nAyEA syew kAli o ErAgM bADic@. 24 sA

1 rAjAA 15+25-16+7

500
vM beyzA, eydyiel rAjA vAy syHetier yM ecyHti . 33ahIyAvieR punAy bey zA, syew eydABrNieR mAMvxM yi AEyliel rAjAvA yiI. tiyi beyzA pinAlu vxM BrNM nwi. 34qA yEhAvyew xH w iyi tiyAy kArY beyzA ecyHt. teR pitAvH ecyHti aEt pAp ayA ecyHt. eyAErAebyAM yi AEyjnteyeAu pApM ecic@. anrM yEhAv hnAniyew punAy EyviEnAw sMsA ric@. yEhAv beyzA rAjAvienti er sMsArikyAyi. 2 nie {A o DAn vYiyAi. nie {A qeR yi AEyjntyH Em o rAjmArnAi. qA nI eyAErAebyAmieR mAM piw . qeR yi AEyjnteyeA H nI pApM ecic@. av tL@ew pApM ekAH qe EkApixHWnAi. 3atinA beyzA, nieyM nieR wMbeyM {A nziiM enbAieR punAy eyAErAeb yAmieR wMbEAw ecyH t te {A niEAwM ec@M. 4nieR wMbA ngriel vITi kLi mric@vI}uM. avew zrIr nAy tiM. nieR wMbiel cil vylukLi mric@vI}uM av ew zrIr pik tiM. 5beyzeyiy m@kArYL@M ayAL@ew mhdHv]ikL@M yi A Ey rAjAAew criM q #nHTi q}utiyi@H. 6 beyzA mrikyM tiyi sMsHkrie wkyM ecyHt. avnuEzxM aveR pu lA putiy rAjAvAyi. 7atinA yEhAv vAcknAy EyvinH o sEzM nki. bey zyHM aveR wMbiM qti rAyi sEzM. beyzA yEhA vyH e tier anvDi pAp ecyH t . atH yEhAvey vLer EkApAlnAi. avmH eyAErA ebyAmieR wMbM ecyHt aEt kArY beyzyM ecyHt. eyAErA ebyAmieR wMbe m}uvM

mrikyM teR pUviknAy dAvI dieR ngri sMsH k riew kyM ecyHt. anrM syew punAy eyEhAzAPAH putiy rAjAvAkyM ecyHt. nAdAbH yi AEy rAjAvA 25sA eydyiel rAjAvAyti eR rAM vxM, eyAErAebyA mieR punAy nAdAbH yi AEy rAjAvAyi. ru vxM nAdAbH yi A Ey Bric@. 26nAdAbH yEhAvyHe tier pAp ecyHt. teR pitA vAy eyAErAebyAM pApM ecyHt EpAelte avM ecyH t . eyAErAebyAM yi AEyjntey eAuM pApM ecici. 27ahIyAvieR punAyi beyzA. yiAKArieR EgAArA yi av. nAdAbH rAjAvien vDiA beyzA ElAcn nwi. nAdAbuM yi AEyjntyM gieb ETA pNientiEr yM ec EvyAyi atH . aetA ePli sH t YpNmAyi. aview evc H beyzA nAdAbien vDic@. 28sA eydyiel rAjAvAytieR mAM vxilAyi atH . beyzA yi AEyliel aw rAjAvA kyM ecyHt. beyzA yi AEyrAjAvH rAjAvAyEA beyzA, eyAErAebyAmieR wMbiel qlAveryM vDic@. eyAErAebyA mieR wMbi orAeLEAluM beyzA jIvEnAew viil. yEhAv pR EpAelyAyi a sMB victH. yEhAv zIElAvini teR dAsnAy ahIyAvilUew sMsAric @ . 30 eyAErAebyAMrAjAvH anvDi pAp ecyHt ekAA Nen sMBvictH. yi AEylukA ereAH eyAErAebyAM anvDi pAp ecikyM ecyH t . yi AEylieR eedvmA yEhA vey eyAErAebyAM vLer EkApixHw nAi. 31nAdAbH ecyH t m@ kArY yi AEyrAjAAew criM q #nHTi ErKewiyi@H. 32teR yi AEyBrNkAlM m}u
29putiy

16

501
beyzA vDictinAluM yEhAv av EnAw EkApic@. lA yi AEyrAjAvH eydyiel rAjAvAyti eR pARAM vxM lA yi A Eyli rAjAvAyi. beyzyuew pu nAyi lA. av ruvx E tiA Bric@. 9lA rAjAvieR EdYAgAri elArALAyi si%i. lyew rT Li ptiyM nyicitH si%i yAyi. qA si%i lyHe tier FAElAcn nwi. lA rAjAvH tiyilAyi. a yew Bvni evcH ayA wic@ mdikyAyi. tiyiel ekAA rM mtlArnAyi aA. 10si%i BvnielkyM lA rAjAvien vDikyM ecyH t . sA eydyiel rAjAvAytieR pE}AM vxmAyi. anrM lyH EzxM si%i putiy rAjA vAyi.
8sA

1 rAjAA 16+8-24

si%i, yi AEyrAjAvH putiy rAjAvAytiEzxM beyzyew wMbiel qlAv eryM av vDic@. beyzyew wMbilu o puxenyM av jIvEnAew viil . beyz yew suXeLyM si%i vDic@. 12aen si%i beyzyew wM be nziic@. beyzyHetier sMBviemH EyvAcknilUew yEhAv pR EpAeleyAeyA AytH . 13beyzyM aveR pu lAyM ecyHt pAp ml mANH aeneyAeyAytH. av pApM ec@kyM yi AEyjntey eAH pApM ecikyM ecyHt. avH DArALM vi#hL@Ayi tinA yEhAv vLer EkApAl nAyi. 14lA ecyHt m@kArY yi A EyrAjAAew criM q #nHTi q}utiyi@H. 15sA eydyew rAjAvAy tieR pE}AM vxmANH si%i yi AEyrAjAvAytH. si%i }uv xM tiyi BrNM nwi. sMBvi c t H tAyi+ gieb E TAniel
11si%i

ePlisHtYriek pALymwiciri kyAyi yi AEyEsn. av ysrAyi. 16rAjAvienti er si%i rhsYptiyi@evH pAL yilu puxA aRiu. av rAjAvien vDiecH avr Riu. atinA pALyilu yi AEylukAerlAM EcH pALy i evcH aH o%iey yi AEy rAjAvAi. eesnYADipnAyi o%i. 17atinA o%iyM m}uv yi A EylukAM giebETA viwkyM ti ey mikyM ecyHt. 18ngrM piwicwetAyi si%i ku. ati nAlyA ekAAriEl EpAyi ekAAri tI vyH kyM tIyi sVyM EhAmikyM ecyHt. 19aen pApM ecyHttinA si%i mric@. yEhAv ete pR kArY si%i ecyHt. eyAErAebyAM pApM ecyHt aEt rItiyi avM pApM ecyHt. eyAErAebyAM yi A EyjnteyeAuM pApM ecic@. 20si%iyew rhsYptikL@ew kTyM si%i ecyHt m@ kArYL@M yi AEy rAjAAew criM q #nHTi q}utiyi@H. si%i lArAjAvientier tiriEA }e sMBvL@M #nHTiel}u tiyi@H. o%i, yi AEyrAjAvH AEyjnt ru sMG LAyi viBjie@. pti jn gInieR punAy tibH n iey piwkyM aven rAjAvAA #hikyM ecyH t . jnLi mE pti o%iyew ayAyikL@ mAyi. 22qA gInieR punAy tibH n iyew ayAyikeLA zrAyi o%iyew ayAyi k. atinA tibHni vDiew kyM o%i rAjAvAkyM ecyHt. 23sA eydyiel rAjAvAyti eR meAAM vxmANH o%i yi AEyrAjAvAytH . o%i yi A EyliEm pu vxM BrNM nwi. ati Ru vxM tiA pNilAyi BrNM nwiyi tH. 24 pE o%i zmrYyiel H vAi. EzemriniM pQu eviANH av a vAi
21yi

1 rAjAA 16+25-17+10

502
EylieR eedvmA yEhAvey EkApiiA hAbH wt kArY ecyHt. 34hAbieR kAlH EbETA rnAy hIEy eyrIEhApNM pun niic@. hIEy ngrieR pNiyArMBicEA ayAL@ew vuM m punAy abIRAM mric @ . hIEy ngrkvAw Apic EA ayAL@ew vuM Ly pu nAy ezbH mric@. eneyAe sMBviemH yEhAv eR pu nAy EyAvyilUew pRi.* lIyAvM m}yilA kAlvuM gielyAdiel tizH b pNi el o vAcknAyi lI yAvH. lIyAvH hAburAjAviEnA w pRu, yi AEylieR eedv mA yEhAvey {A Esvi. yEhAvyew ziyA aw tA M vxLiEl mEA m}EyA epielH {A Ric@ pRy. {A klicA mAEm m} ep. 2anrM yEhAv lIyAviEnAw pRu, 3 viwM viH ki}EA@ EpAvuk. ekrIH aviyH wH oLicirik. EyAAndiyew ki} ANH Q avi. 4 ninH ati niM evM wiAM. aview nin BNemiA {A kAkELAw kl i c i @H . 5 atinA lIyAvH yEhAv ecA pREpAel eyAe ecyH t . av EyAA ndi ki} ekrIH avi w tAmsiA EpAyi. 6 qlA BA tiluM sAyAiluM kAk lIyAvinH BNM ekAueA w. lIyAvH aviyiniM evM wic@. 7m} epAtimlM o kAl i EzxM avi vivru. 8 an rM yEhAv lIyAviEnAw pR u, 9 sIEdAni sAerPAiEl EpAvuk. aview tAmsik. aview BAvu mric o OI jIvici riH. ninH BNM trA {A avELAw klici@H. 10atinA lIyAvH sAerPAi El EpAyi. ngrkvAwiEl
eneyAe ... pRi EyA. 6+26 kAk.

ytH. i o%i o ngrM pNi. atieR wmnAy EzemrieR EpmAyi bewi av ngre zmrYA q viLic@. 25ete yEhAv viDic kArY o%i ecyHt. av muA yi qlA rAjAAerAL@M ti ayA ecyHt. 26enbAieR pu nAy eyAErAebyAM ecyH t aEt pAp ayA ecyHt. eyAErA ebyAM yi AEyjnteyeAuM pApM ecic@. aen av yi A EylieR eedvmA yEhAvey atYDikM EkApAlnAi. avew vilek vi#hL@M yEhAvey EkApAlnAi. 27o%iey sMbi m@ vivr L@M ayAL@ew mhdH v] ikL@M yi AEy rAjAAew criM q #nHTi q}utiyi@H. 28o%i mrikyM zmrYyi sMsHkrie wkyM ecyHt. avEzxM aveR punAy hAbH putiy rAjAvA kyM ecyHt. hAb, H yi AEyrAjAvH eydyiel rAjAvAy tieR meAM vxM hAbH yi AEylieR rAjAvAyi. hAbH piru vxEH zmrYyi evcH yi AEylien Bric@. 30ete yEhAv viDic kArY hAbH ecyHt. av muAyi rAjA AerA EmAzvumAyi hA bH. 31enbAieR punAy eyAErA ebyAM ecyH t pAp RvA eN kMviDM hAbH wt pAp ecyHt. aen hAbH qHbAlieR puiyAy QEseb lien vivAhM k}ic@. sIEdAkAew rAjAvAyi qHbA. anrM hAbH bAlien* <xiAM rADiAM wi. 32bAlien rA DiA hAbH zmrYyi o l yM pNi. lyi av o yAgpIWvuM pNi. 33aEzrey rADiA hAbH o vi M Apic@. avmuAyi qlA rAjAAeryMkA yi A
29sA

17

b A sIEdAeR DAnEdv. DArALM ikeLyM nl viLvuM nkA v k}iyemH jn ktiyi.

503
EpAy ayA aview o OIey ku. avL@ew BAvH mrici. av viR sMBrikyAyi. lIyAvH avELAw EcAdic @ , qni wiA o EkA evM ekAuvEmA? 11OI av evM ekAuvrA EpAyEA lIyAvu pRu, dyvAyi qniH o kxNM aM wi ekAuv. 12OI mRupwi pRu, qeR eekyi amielH nieR eedv mA yEhAv sAiyAyi {A pRy. o kli Rc@ mAvuM BrNiyi RcH olIevyM mAEm qeR eekyiluZ. alM viR sMB riAnA {Aniview vtH. vIi ekAuec EvNM { avsAne hArM pAkM ecA. a tii@EvNM qniM qeR puM piNi kiwH mri A. 13lIyAvH OIEyAw pRu, vYsniE. nI pR EpAel vIiElEpAyi ni BNM pAkM ec@k. dYM nieR eekyi lu mAvuekAH o ecRiy am Ak. aM qeRyw ekAuvrik. qiH ninM nieR pumAyi pAkM ec@k, 14yi A EylieR eedvmA yEhAv pR y, mAvieR klM oriluM nYmA vukyil . BrNiyi qAlvuM qymAyiriM. yEhAv vIuM miyi m} epiMver wM. 15atinA av teR vIiEl EpAyi. lIyAvH niEzic EpAel te av vic @ . lIyAviM OIM avL@ew puM vLer nAL@k BNM lBic @ . 16mAvieR klEmA qA EmA oriluM nYmAyil. lIyA vilUew yEhAv pR EpAelyA NH aetlAM sMBvictH. 17alnAL@k k}iEA OI yew punH ErAgM bADic@. av wt wt ErAgiyAyi. av sAnM aveR zVAsvuM nilc @ . 18OI lIyAviEnAw pR, nI o eedvpuxnANH . ninee shAyiAEmA? aEtA qeR pAp eLi qe oAiiAnAENA nI view vtH ? qeR mk

1 rAjAA 17+11-18+4

mriAniwyAA mAmAENA nI vi ew vtH? 19lIyAvH avELAw pRu, nieR puen qe lik. lIyAvH aven avL@ew ki niM vAi av tAmsi mk Lile nilyiel mRiyiEl ekAuEpAyi kili kiwi. 20an rM lIyAvH Aic@, yEhA vyAy qeR eedvEm, Q viDv qe avL@ew vIi tA av di. aH Q ti avELAw ecEmA? avL@ew pu mriA aH wyAEmA? 21anrM lI yAvH iyew mkLi m tvN kiw. lIyAvH Aic@, qeR eedvmA yEhAEv, Q iey vIuM jIviA avdiENEm! 22yEhAv lIyAvieR A nyH mRupwi nki. i vIuM zVAEsAcHCVAsM nwA wi. av jIvic@! 23lIyAvH iey tA}e nilyiEl ekAuEpAyi. lIyAvH iey aveR aey l i c @ pRu, EnA, nieR pu jIviciri! 24OI mRupwi pRu, nI eedv puxnAeNH EA {AnRiy. yEhAv yTAi niilUew sMsArievH {AnRiy! lIyAvM bAlieR vAckAM mAM vxvuM m}epAti EA yEhAv lIyAviEnAw pRu, EpAyi hAburAjAvien kAk. {Awen m} ayyH M. 2atinA lIyAvH hAbien kANA EpAyi. aAlH zmrYyi BNmA yiil. 3 atinA hAburAjAvH oAbdYAvien teRywE Ni c@. rAjekAArieR mtlArnA yi oAbdYAvH. (eedvieR o yTA ayAyi yi oAb dYAvH . 4ori QEseb yEhA vyew ql A vAckAeryM ekAl @ kyAyi. atinA oAb dYAvH Ru vckAer ru h kLilAyi oLiic@. ap vAck Aer o hyiluM ap vA cker meA hyilumAyi oLi

18

1 rAjAA 18+5-22

504
kyAyiEA Ru vAcker {A hkLi oLiic@. ap vAckAer o hyiluM a p Eper meAilumAyi {A oLi ic@. av {A BNvuM ev vuM ekAuv. 14 EA}Ake {A rAjAvieRyw ecH aH vi ewye pRyAnAvzYewu. rAjAvH qe vDiM! 15lIyAvH mRupwi pRu, jIvi svznAy yEhAvyAeN stYM, {Ani rAjAvieR mi niM. 16atinA oAbdYAvH , hAbu rAjAvieRywE EpAyi. av aEhEAw lIyAvH qviewy e@ pRu. hAburAjAvH lI yAvien kANA puRe@. 17lIyAvien kEA hAbH avEnAw pRu, tH nI teEyA? yi AEyli }L@Av nA nI! 18lIyAvH mRupwi pRu, {A yi AEyli }L@Aiyil. nIyM nieR pitAvieR wMbvu mANH Q }eLAe AiytH. yEhAvyew klnkeL nI Diri A wukyM m@eedveL rA DiA wukyM ecyH t EA nIyANH yi AEyli }L@A iytH. 19EA kEpvti qe v kANA m}uv yi AEylukAErAwM pRyk. bAli eR nAp vAckEryM aEA@ ekAuvrik. vYAjEdvtyA y aEzryew nARu vAckEryM ekAuvrik. QEseb rAjH{i vAcker piNyH. 20atinA ahAbH m}uv yi A EylukAeryM vAckAeryM kEpvti viLic@@kyM ecyHt. 21lIyAvH aveweylAM awei. av pRu, er piwrNem ni qEA}A tImAnik? yEhAv stYmAy eedvmAeNi ni aven piwrNM. pE bAlANH stY eedvemi ni aven pi wk! jn oM pRil. 22atinA lIyAvu pRu, yEhAvyew viewy k vAck {AnA

ic@. anrM oAbdYAvH av BNvuM evvuM nki.) 5 hAbu rAjAvH oAbdYAviEnAw pRu, qEAewAM v. nmH qlA Rv kLiluM qlA avikLiluM priEzA DiAM. new tirkM EkAv k}utkM jIv nilniA vzYmAy pul@EA qH aEnV xiAM. aEA nmH new m]g eL ekAElivril. 6 oAErAM rAjYieR BAgH t evM aEnVxic@ EpAkNem etr ewNM. av rAjYmAek s ric@. hAbH sVyM o dizyi EpAyi. oAbdYAvH mE dizyiluM 7yAyH iwyi oAbdYAvH lIyA vien kumi. oAbdYAvH lIyA vien aRiu. av lIyAvi mi nmic@. av EcAdic@, lI yAvH? tH stYi au teEyA yjmAnEn? 8lIyAvH mRupwi pRu, aet, {A te. nieR yjmAnnAy rAjAviEnAw {Aniviewye pR yk. 9anrM oAbdYAvu pRu, aH qviewyeH {A hA biEnAw pRA aEhM qe vDiM! {AnEyAw o et@M ecyH t iil ! pie aeinANH {A vDiewA wyAtH ? 10ayew eedvmAy jIvi yEhAvyAeN stYM, rAjAvH aey qlAyiwvuM etruekAEyiri kyAyi! aey kupiwiA aEhM rAjYEtARuM L@keL ayc@. etiluM rAjYe BrNA Dip, aH rAjYielu pR A hAbH ayAeLeAu aH rAjYielH stYM ecimAyi . 11EA aiviewye ec pRyA aH qEAwAvzY ew. 12aH viewyeH {A ec rAjAviEnAw pRA yEhAv aey meviEweiluM ekAuEpAEyAM. hAburAjAvH view vEA aey kAk yil. aEA aEhM qe vDiM! bAlYkAlM mtE {A yEhA vyew o ayAyiyANH. 13qeR v]ik au Eki@H! QEs eb yEhAvyew vAcker vDi

505
. {A mAM. qA bAlieR nA vAckH. 23 atinA ru kALkeL ekAuvrik. bAli eR vAckA o kALey qw e. av atien ekA kxN LAe. qiH av mAMs xN twiEm vyHe. qA tI kik mAM atH. aEA me kALey {AM aen te ecAM. {AM tI kikyil . 24bAlieR vAckrAy ni niL@ew eedvEAw Aik. {A yEhAvEyAwM AiAM. AnyHH mRupwi pRykyM tI kikyM ec@ eedvmAyi riM stYmAy eedvM. aetA nl zymAeNH jn eLlAM aMgIkric@. 25anrM lIyAvH bAlieR vAckErAw, ni anvDi EpH . atinA ni dYM EpAvuk. o kALey etrewH ok. pe ni tI kitH. 26atinA vAckA t nkei kALey qw. av atien tARAi. c v er av bAliEnAw Aic@. av A ic @ , bA, dyvAyi { mRupwi tAluM! pe yAetA zbHdvuM Ekil. M rM pR il. vAckA tL@Aiy yAgpIWi @M n]M ecyHt. qi@M tIyAyil. 27cyAyEA lIyAvH aver prihsiA wi. lIyAvu pRu, bA stY eedvmAeNi, ni c i AiNM! av cilEA ElAcic@ekAi rikyAyiriM! aeli av tirilAyiriM! aeli av yAyilAyiriM! av Ruk ymAyiriM! ni ERwi c i AicH aven Nk! 28atinA vAckA c i Aic@. avew rADnA s dAymsricH av vAL@kL@M L@M ekAH sVyM mRiEvlic@. av ew Em rM oliMver av mRiEvlic@ekAi. 29ck}iu eviluM aEA}uM tI kiyiil. sAyAbli EnrmAMver av *BAmAyi vic i .

1 rAjAA 18+23-38

pe oM sMBvic i l . bAli niM mRupwieyAM Ayil. o zbHdvuM Ayil. M a Ek AmAyiil! 30aEA lIyAvH jnELAw pRu, ni qeRywE v. atinA ql A vM lIyAvi @M wi. EbETlilu yEhAvy ew yAgpIWM tkei. ati nA lIyAvH atH Ric@. 31lI yAvH pu kl@keLw. pu EgALiElAErAiM oAErA kl@ vItM. yAEAbieR pu mL@ew EpkLAyi EgAH . yEhAv yi AEy q viLici tH yAEAbien yi. 32yEhA vey mhtVewvA yAgpIWM RitinAyi lIyAvH kl@ k pEyAgic@. lIyAvH yAgpIW i @M o ecRiy pAi }ic@. kEdzM }u gAl evM ekA_ vAt vItiyM }vuM atiA yi. 33anrM lIyAvH yAgpIW iE viRvc@. kALey av kxNLAi. 34qiH lIyAvu pRu, nAlu BrNikLi evM niRyH k. evM mAMsxN LiluM viRkiEluM o}ik. anrM lIyAvu pRu, tH vIuM ec@k. anrM av pRu, mAmM ec@k. 35yAgpIW iniM evM o}uki pAi niRu. 36atH cbli smymAyi. atinA lIyAvAck yAg pIWinwE EpAvukyM A ikyM ecyH t , aAhAmi eRyM yisHhAieRyM yAEA bieRyM eedvmA yEhAEv, aANH yi AEylieR eedvemH EA etLiyiA {AnEpi . {A ayew dAsnAeNM etLiyi. etlAM ecA aH qEAw kl i c t AeNH v kAieAwk. 37 yEhAEv, qeR AnyH mRupwi n. yEhAEv nIyA eedvemH vH kANic@ekAw. aEA nI aver niiEl tiriek ekAuvrikyA eNH avrRiyM. 38atinA yEhAv tAE}H agHni ayc@. agHni, blieyyM viRki

1 rAjAA 18+39-19+9

506
rM lIyAvH yie Ey hAburAjAvi mE oAwi. ver

enyM kl @ keLyM yAgpIWi @m leyM kic @ . pAiyilu m}uv evvuM a vic@. 39en sMBvitH jn eLlAM ku. av nil nmsHk ric @ pRyA wi, yEhAvyA eedvM! yEhAvyA eedvM! 40aEA lIyAvu pRu, bAlieR vAcker ekAuvrik! avrilAM repwAnvditH! atinA jn ql A vAck eryM piwiwi. anrM lIyAvH aver tAe} kIEzA aviyiEl nyic@. aview evcH qlA vA ckAeryM av vDic@. m} vIuM v lIyAvH hAburAjA viEnAw pRu, ni EpAyi ti kyM wikyM ec@k. o epm} vH . 42atinA hAburA jAvH BNM k}iA EpAyi. aEt smyM lIyAvH kEpvti eR enRukyiEl kyRi. pvt ieR enRukyi lIyAvH nmic@. av teR tl kAm@kiwyi vc@. 43anrM lIyAvH teR B]tY EnAw pRu, kwli En EnA. aEA B]tY, kw kANAnAvu iwE EpAyi. anrM B]tY mwiv pRu, {AenAM kil . vIuM EpAyi EnAA lIyAvH avEnAw pRu. aen }utvN Ayi. 44 }AM tvN B]tY mwiv pRu, orAL@ew mxH w iEyALm o ecRiy EmGM {A ku. EmGM kwliniM vri kyAyi. lIyAvH B] t YEnAw pRu, teR rTM tARAi w Bvni El EpAkA hAburAjAviEnAw ec pRyk. avniEA EpAyi eli m} aven twyM. 45al s myi EzxM kAzM m}uv H kAEmG ekAu niRu. kAwiAM kn m} epAM wi. hAbH teR rTi kyRi yie EyliEl EpAyi. 46yEhAvyew zi lIyA viEl v. oAwiEAtinH lI yAvH teR vO mRui. an
41anrM

19

lIyAvH sInAyH pvt i lIyAvH ecyHt kArYeLlAM hAburAjAvH QEsebli EnAw pRu. vAckAereylAM lIyAvH qen vAL@ekAu vDi c@ qH hAbH avELAw pRu. 2atinA QEseb o dten lIyAvieR awEyc @ . QEseb pRu, nAeL Q sm yii {A nie, nI vA ckAer ekA EpAel ekAl@M. {Anti vijyiAtiA Edv A qe vDie. 3lIyAvH a EkEA vlAet By. atinA sVjIv riA av dErEAwiEAyi. teR B]tY EnyM av ew i. eydyiel Eb-EzbyiEl av EpAyi. lIyAvH teR B]tYen Eb-Ezb yi viu. 4 anrM lIyAvH o divsM m}uvM mmiyiEl nw. o epAAinwiyi lI yAvH . av mrNM vzY eu. lIyAvu pRu, qni mtiyAyi yEhAEv! qe mriAn vdi. {AeneR pUvikAErA ouM EBdml. 5anrM lIyAvH mrc@vi kiw Ri. o dt lIyAvieR aw v aven sH p zic @ . dt pRu, q}uEH Bi! 6kri mkLiliu pAkewiy o aw tniriki kiwM o BrNi evvuM av ku. lI yAvH tikyM wikyM ecyHt. anrM av vIuM Ri. 7piIwH yEhAvyew dt vIuM aveR aw vrikyM aven sHpzikyM ecyHti pRu, q}uEH Bi! aeli dIG yAyH kH ninAvuk yil. 8atinA lIyAvH q}uEH tikyM wikyM ecyH t . nAl rAkluk yA ecA zi BNM lIyAvi nki. av eedvieR pv t mAy EhAErbupv t iEl nw. 9aview lIyAvH o hyi kyRi. rAi aview ti.

507
anrM yEhAv lIyAviEnAw sMsAric@. yEhAv EcAdic@, lI yAEv, nIeyANiview? 10lIyAvH mRupwi pRu, sv znAy yEhAEv, qniAvu nAyi nie {A qlAyHEA}uM Esvici. pE yi AEyjnt nIymAy avew krA lMGic. nieR yAgpIW av tk. nieR vAckAer av vDic@. EA}uM jIvi kvAck nA {A. EA}v qeyM vDiA mikyANH! 11aEA yEhAv lIyAviEnAw pRu, EpA, pvti qeR mi nik. {A nie kw EpAkAM. anrM ztiy o kAH pv t eL piLi. yEhA vyew mi vliy pARkeL a piLi. pE kAH yEhAvyA yiil. atiEzxM o km Ayi. pE kvuM yEhAvyA yiil . 12atiEzxM orgHniy Ayi pE agHni yEhAvyA yiil. agHniEzxM o m]dsVrM Ayi. 13zbHdM EkEA lIyAvH teR AyM ekAH mKM mRc@. anrM av EpAyi hyew mi ni. zbH d M avEnAw EcAdic @ , lI yAEv nIeyANiview? 14lIyAvu pRu, sv z nAy yEhAEv, qAlAvuM viDM nAyi {Aney Esvic@. qA yi AEylukA aumAyAiy krA lMGic@. av nieR yAg pIW tkkyM nieR vAc ker vDikyM ecyH. {A mA mANH EA}uM jIviciri k vAck. EALv qe vDi A mikyANH. 15yEhAv pRu, dmsH k si um mmiyiEl v}iEy EpAvuk. dmsHksi EpAyi hsEy lien arAmiel rAjAvAyi aBiExkM ec@k. 16anrM niMziyew pu nAy Eyvien yi AEylieR rAjAvAyi aBiExkM ec@k. pie, Eb emEhAlAyiel sAPAi eR punAy qlIzey aBiExkM ec@k. nieR An v vAck avnAyiriM. 17 aEnkM

1 rAjAA 19+10-20+2

dxHwAer hsAEy vDiM. hsA EylieR vALiniM rew ven Ey vDiM. EyvieR vALiniM rew eryM qlIzA vDiM. 18 lIyAEv, nI mA ml yi AEyliel k vizVAsi. av aEnkM Eper vDiM. qA atiEzxvuM bAli mi nmi A }AyirM Ep AyiriM! bAlieR vi#he MbiA }Ayiri RyA L@kL@A yiriM. qlIzA o vAcknA lIyAvH aviwM viH sAPAieR punAy qlIzey EtwiEAyi. lIyAvH vEA qlIzA pE nilM }ukyA yi. lIyAvH vEA qlIzA avsAne lH pNi ec@kyAyi. lIyAvH qlIz yew awE ec. anrM lIyAvH teR Emli qlIzyew Em u. 20 qlIzA teR kALkeL viu epe lIyAvieR aw E ec. qlIzA pRu, {A qeR mAtApitAeL MbicH av ErAw yA pRiu vre. qiH {A aey piwrAM. lIyAvH mRupwi pRu, a ekAAM. EpA {A nie twy il. 21anrM qlIzA teR wMb EAewAM o sdYyu. qlIzA ecH teR kALkeL ekA. k av viRkAi. anrM av mAMsM Evvic@. anrM av mAMsM jn nkyM avr BikyM ecyHt. anrM lI yAvien qlIzA piw. qlIzA lIyAvieR shAyiyAyi.
19atinA

eb-hddM hAbuM y i puRew eb-hddAyi arAmiel rAjAvH. av teR eesnY e m}uv sMGwiic@. avEnA ewAM miru rAjAAAyi . av tirkL@M rTL@m Ayi. av zmrYey mi kyM atientier yM ec@kyM ecyH t . 2 yi AEyliel hAbu

20

1 rAjAA 20+3-18

508
xikyil. aen {A ecyHti eli eedvM qe nziie! 11hAburAjAvH mRupwi pRu, pwc aNiyv at}iv eRy epAcM pRyvA pAwil qH eb-hddiEnAw pRyk. 12eb-hddurAjAvH mu BrNADip AErAewAM teR wAriliH wikyAyi. aEA dtA vH hAburAjAvieR sEzM ayA nki. ngrM miA tAeRwA eb-hddrAjAvH teRyAL@kELAw klic@. atinA av yi tL@ew An LiEl EpAyi. 13aEtsmyM o vAck hA burAjAvieRywE EpAyi. vAck pRu, hAburA jAEv, yEhAv niEAwien pR y, nI vliy eesnYe kAiEl! eesnYe EtAli A yEhAvyAy {A nie shAyiM. aEA {AnA yEhA vey nI aRiyM. 14hAbu pRu, aver EtAli A aH eryApEyAgik? vAck mRupwi pRu, yEhAv pRy, sAEdYAg Aew yvshAyik. aEA rAjAvu EcAdic@, DAn Esney rA nyiEtH? vAck mRupwi pRu, nI te. 15atinA sAEdYAgA ew yvshAyikeL hAbH sMG wiic @ . av imiru EpAyi. anrM rAjAvH yi AEyEsney viLic @ i. ek qM }AyirM. 16cyHH eb-hddrAjAvuM ayA eL shAyi miru rAjA AM wic@ mrAyi. aEA hAburAjAvieR Esn aver mic @ . 17yvshAyik dYM mic@. zmrYyiniM BwAriR ivevH eb-hddieRyAL@ k ayAELAw pRu. 18 atinA eb-hddu pRu, av y i vrikyAyiriM. ael i av smADAnM vzYeu vri kyAyiriM. aver jIvEnAew piwi k.

rAjAvinH ngriEl aEhM dt Aer ayc@. 3sEzM tAyi+ eb-hddu pRy, nI nieR sVvuM eviyM qni trNM. nieR BArYmAeryM ikeLyM nI qni nkNM. 4yi AEyrAjAvH mRupwi pRu, qeR yjmAnnAy rAjAEv, {Ani EA ayEwtAeNH {A aMgI kri. qnietl AM ay EwtANH 5anrM dtA hAbieRy w mwieyi. av pRu, eb-hddu pRy, nieR m}uv sVvuM eviyM nieR BArYmA eryM ikeLyM qni trNem {A niEAw mH vzYei. 6nAeL {A qeRyAL@keL nieR vIiluM nieR EdYAgAew vIwkLiluM aEnVxNinyyHM. niL@ew vilpiwi qlAM av nk. av aetlAM qeRy weic@ ekA_M. 7atinA hAburAjAvH teR rAjYe m}uv mAewyM o EyAgM viLic@i. hAbu pRu, EnA, eb-hddH }mAA EnAkyANH. qeR BArYmA, i k, sVM, evi veyl A M av nkNemH av dYM qEAwAvzYeu. aetlAM av nkAemH {A stic@. EA LvnH qlAM EvNme. 8qA mAM qlA jnL@M pRu, aven asritH . av pRyetAM ectH. 9atinA hAbH eb-hddi o sEzmyc@. hAbu pRu, aH dYM pR EpAel {A ecAM. qA ayew rAme kln asriA qni niv]i yil. eb-hddurAjAvieR L@k sEzM rAjAvi nki. 10 anrM av eb-hddiniM meA sEzvumAyi mwiv. sEzM tAyi, {A zmrYey pUmA yM tkM. ngri oM av Ezxikyiel H {A vAgH d AnM ec@! qeRyAL@kH o sHmAr kmAyi vIiEl ekAuEpAkA EpAluM sADn aview avEz

509
19hAburAjAvieR ecRuA mNM nyikyAyi. yi A EyEsn aver piwkyAyi . 20qA tnietier v oAErAEnyM oAErA yi AEylu kArM vDic@. atinA arAmi ni vv oAwiEAkA wi. yi AEyEsn aver piw. eb-hddrAjAvH rTLielAi ni o tirR kyRi r eu. 21hAburAjAvH eesnYe nyikyM qlA tirkeLyM rT eLyM eesnYiniM piwiec wkyM ecyHt. aen hAbu rAjAvH arAmYEsnyHH kn prAj ymLvAi. 22anrM vAck hAbu rAjAvien smIpicH avEnAw pR u, aw vskAl vIuM arAmiel rAjAvAy eb-hddH nie miA vM. atinA EA nI nAiEl ec nieR eesnYe zmAk. aven Enri wA pripAwik EyAew sU NM ec@k.

1 rAjAA 20+19-33

eb-hddH vIuM mi EdYAg A ayAELAw pRu, yi A EylieR EdvA mlEdvArANH. n o mlEdzA yM ecyHttH. atinA yi AEylukA jyic@. atinA nmeA smtl i vcH aver EnriwAM. aEA n jyiM. 24au ecEtH tANH. eesnYe nyiA m iru rAjAAeryM avdi tH. EsnAnAykA te avew eesnYe nyie. 25nin nxHwmAy eesnYMEpAel o eesnYe EA sMGwii k. eesnYEEAel tirk L@M rTL@M sMGwiik. aEA nmH yi AEylukAErAw smtl i vc@ yM ecAM. n jyi M. eb-hddH avew pEdzM sVIkric @ . av pRtH av ecyHt. 26aen vskAlH, ebh ddH arAMjntey sMGwiic@. yi A Eylientier yinH ayA aEPiEl EpAyi.
23eb-hddrAjAvieR

27yi AEylukAM yi tA eRw. arAMEsnEyAw yM ecA yi AEylukA puReu. av arAM pALyientivz pALymwic@. zuviEnAw tArtmYM ecyHtA yi AEy eesnYM rH i pieR ayEm Ayi _. qA arAmYEsn EdzM m}uv niRi. 28o eedvpux Q sEz vumAyi yi AEyrAjAvien smI pic @ + yEhAv pRu, yEhA vyAy {A mleedvmAeNH arA mY pRu. {A tA}Hvryew eedv melM av k. atinA Q vliy eesnYe EtAliA {A nieL avdiM. aEA qlAyiwvuM {AnA yEhAvey nI aRiyM! 29mKAmKmAyi EsnkL@M }udi vsE pALymwic@. }AM divsM ymArMBic @ . yi AEylukA o divsM ekAH o lM arAmYBw Aer vDic@. 30jIviciv aEP ungriElEAwi. BwAri pE}AyirM Epew Em ngrBii vI. eb-hddM ngriElEAwi. ayA o mRiyi oLic@. 31aveR B]tYA avEnAw pRu, yi A EyrAjAA kNyvrAeN { EkiuH. nmH p Ni DricH tlyi kyRuM eki yi AEyrAjAvieR awE EpAkAM. ayA cilEA ne jIv EnAew viEAM. 32av p vO Drik yM tlyi kyRu ekukyM ecyHt. av yi AEy rAjAvieRywE v. av pRu, ayew dAsnAy eb-hddu pRy, dy vAyi qe jIviAnvdicAluM. hAbu pRu, av jIvici riEA? aveneR sEhAdr nANH. 33eb-hddien vDikyiel sUcii qeiluM hAbu pRyemAyi eb-hddieR L@k tIicitH. hAbH eb-hddien teR sEhAdr q viLic E A pEdxH w A EvgM pRu, aEt, eb-hddH ayew sEhAdrnANH.

1 rAjAA 20+34-21+5

510
Li tirAyi. atinA m xY oAwiEAyi. yi AEyrAjAvH mRupwi pRu, Bwen repwAnvdictinA nI etukArnAeN nI pRu. ati nA ninH rvuM aRiyAM ayA pR nI ecNM. 41anrM vAck teR mK niM Nieyw. yi AEy rAjAvH ayAeL kAkyM ayA vAckArielAvnAeNRiykyM ecyH t. 42 anrM vAck rAjAviEnAw pRu, yEhAv niEAw pRy, ekAlewNem {A pRven nI sVt nAi. atinA nI aveR An mriNM! nieRyAL@k zu L@ew AnM mriNM! 43anrM rAjAvH zmrYyi vsti yiEl mwi. ayAL@ew mnH d+KM ekAH kliyi. nAEbAieR miriEAH zmrYyilAyi hAburAjA vieR ekAArM. ekArin wH o mriEAAyi. yie EylukArnAy nAEbAH q EprAy orAL@EwtAyi miri EAH. 2 o divsM hAbH nAEbA iEnAw pRu, nieR miri EAH qni trik. qnietA pcRiEAM NM. nieR vy qeR ekAArinwANH. atieR An {A ninH mik c o miriEA@ nkAM. ael i, nin tAlrYemi EtAieR vil {A pNmAyM nkAM. 3nAEbAH mRupwi pRu, {Aen eR lM oriluM ayH tril. aeteR wMbiERtANH. 4atinA hAbH vIiEl EpAyi. av nAEbAieR mRupwi yi vLer EkApici. yie Ey lukAr pRvAk avnH o@M xH w eil . (nAEbA pRu, qeR wMbmi {A nin tril.) hAbH teR kili kiw . av teR mKM tirikyM oM tiA AAtirikyM ecyHt. 5hAbieR BArY QEseb aveRywE ec. QEs

hAbu pRu, aven qeR awE ekAuvrik atinA eb-hddH hAburAjAvieRyw E v. hAburAjAvH ayA ELAwH tEAewAM rTi kyRuvA vzYeu. 34eb-hddH avEnAw pRu, hAEb, qeR pitAvH nieR pitAviniM piwiecw pN {A nin trAM. qeR pitAvH zmrYyi ecyHt EpAel nin dEezi kwk wAM. hAbH mRupwi pRu, nI aMgIkricA {A nie sVt nAAM. aen ru rAjAAM o smADAn krARuAi. eb-hd drAjAvien hAbH sVtnAi viu.

hAbientier o vAck 35vAckArielArA meA vAckEnAw pRu, qe awi! yEhAv klicekAAyi avn pRtH . qA aven awiA mE vAck vistic @ . 36atinA dYe vAck pRu, nI yEhAvyew kl n asric i l . atinA nI viewniM EpAEA o siMhM nie ekAl@M. rAme vAck aviewniM EpAvukyM ayAeL o siMhM ekAl@kyM ecyHt. 37oAme vAck meArAeL smIpic@ pRu, qe awik! ayA vAcken awic@ pri El i c @ . 38atinA vAck teR mKM o Ni ekAu epAti u. aen ayAeL M tiric RiyA k}iyAetyAyi. vAck EpAyi rAjAvien kAH v}iyi ni. 39rAjAvH kwvrikyM vA ck aEhEAwien pRykyM ecyHt, {A yi pwevA EpAyi. new orA zuLielA ven qeRyw ekAuv. av qEAw pRu, ven kAk. v oAwiEAyA v pkrM nieR jIvnAyiriM ekAw Ei vrik. aeli q}upu pQH evi nI pi}yAyi owE ivM. 40qA qni mu kArY

21

511
eb avEnAw pRu, qANH ciAlnAyiritH? ae AeNAM k}iAtH? 6hAbH mRupwi pRu, yie EylukArnAy nAEbAiEnAwH {A aveR lM qni trA vzY e@. atieR m}uv vil nkA emM {A pRu. aTvA av tAlrYmei pkrM lM nkA emM. qA nAEbAH aveR lM qni trA vistic@. 7QEseb mRupwi pRu, pE yi AEyliel rAjAvANElA aH ! kili nie}uE. qeiluM k}ic@ suKmA. nAEbA ieR lM {AnyH Enwi rAM. 8anrM QEseb tAM kkeL}uti. av kkLi hAbieR m evc@. qiv kk nAEbAH vsi aEt pNiel mAM DAn vYikM ayc@. 9av en q}utiyi+ jnH o divsM pvAsmA yiriemH KYApik. qiH ngrvAsikeLeylAM o sELn i viLic@@k. aviewvcH nm nAEbAieni sMsAriAM. 10nAEbAieni epALi pRyA ciler tARAk. rAjAviM eedv iM qtirAyi nAEbAH sMsAri tH t Ek@ qH av pR yNM. anrM nAEbAien ngr iniM puRAi kel R iu ekAlNM. 11atinA mAM yie Ey liel DAnikL@M kln a sric@. 12qlA jnM o divsM pvAsmAyiriemH EntA KYApic@. divsM qlAveryM o sELni viLic@i. av nAEbAien jn mi o EtYk l nii. 13anrM ruEp, rAjAviM eedviM qtier nAEbAH sMsAritH t Ek@evH jn ELAw pRu. atinA jn nAEbAien ngri evLiyiEl ekAuEpAyi. wH av av en kelRiu ekAl@kyM ecyHt. 14anrM EntAA QEseblinH

1 rAjAA 21+6-24

o sEzmyc @ . sEzM tAyi + nAEbAH vDie@. 15aEkEA QEseb hA biEnAw pRu, nAEbAH ekAl e@. ni ayH ecH xHwm lM qwAM. 16 atinA hAbH miriEAiEl EpAvukyM a sVmAkyM ecyHt. 17aEt smyM yEhAv tizH b Y yiel vAcknAyi lIyAvi EnAw sMsAric@. yEhAv pRu, 18zmrYyiel hAbieRywE EpAvuk. hAbH nAEbAieR miriEAiluAvuM. av avi ew EtAH tERtAvA Evi qiyirikyANH . 19yEhAvyAy {A avEnAwien pRytAyi hAbiEnAw pRyk, hAEb! nAEbAien nI vDic@. EA aveR lM sVmA. ati nA {A niEAwi pRy! nAEbAH mric aEt lH nIyM mriM. nAEbAieR rM ni wic nAyH aEt lniM nieR rvuM niwiM! 20atinA lIyAvH hAbi eRywE EpAyi. hAbH lI yAvien kEA pRu, nIey e vIuM ku. nIeynietirA eNEA}uM. lIyAvH mRupwi pRu, aet {A nie vIuM ku. nI nieR jIvitielEA}uM yEhAvyH e tier pApM ecyH t . 21atinA yEhAv niEAw pRy, {A nie nziiM. nieyM nieR wMbeyM qlA puxAeryM {A vDiM. 22 nieR wMbe enbAieR punAy eyAErAeb yAmieR wMbM EpAelyAiI M. nieR wMbM beyzArAjA vieR wMbM EpAelymAM. Q ru wMbL@M pUmAyM nzii e@. nI qe EkApiictinA {A niEAwH eneyAe ec@M. yi AEyjntEyyM nI pApM ecic @ . 23yEhAv wi pR yu, nieR BArYyAy QEseb lieR zrIrM yie Eyngri vcH nAyH tiM. 24 ngri vc @ mri nieR wMb ie ew zrIrvuM nAyH

1 rAjAA 21+25-22+12

512
yew eesnYEAw EcrA qeR BwAM tirkL@M tARANH. 5 pE n dYM yEhAvyew pEdzM EtwNM. 6atinA hAbH vAckA ew o EyAgM viLic @i. aH nAERALM vAckAAyi. hAbH vAckAErAw EcAdic@, {A rAEmAi arAmiel eesnY EAw yi EpAkNEmA? aEtA meAriEl {A kAiri ENA? vAckA mRupwi pR u, nI EA EpAyi yM ecNM. yEhAv nie vijyiA avdiM. 7qA eyEhAzAPAu pRu, yEhAvyew mEetiluM vAck EA? ei, eedvemA pR yetH n avEnAwM EcAdi NM. 8hAburAjAvH mRupwi pRu, meA vAck wiyH. yimHLi yew punAy mIKAyAvH Nv. qA aven {A evRu. yEhAvyHEvi sMsAriEA av oriluM qni nltAyi pR yARil. qniixHwmilA kArY LANH av qEA}uM pRyk. eyEhAzAPAu pRu, hA burAjAEv, aH aen pRytH! 9atinA mIKAyAvien kupiwi A hAburAjAvH teR oEdYAg EnAw pRu. 10 smyH ru rAjAAM tL@ew rAjkIy Emlik Drici . av siMhAsnLiliri kyAyi. zmrYyiel kvAwinri kilu nYAyviDi lAyi atH. vAckA m}uvM av mi nilAyi. vAckA vcnM nwkyAyi. 11sied IyAvH qAyi vAckA ri orAL@ew EprH. eknnyew pu nAyi av. siedIyAvH tA M u ekAukL@Ai.* an rM av hAbiEnAw pRu, yEhAv pRy, arAmiel eesnY ientier nI Q ekAupEyA giNM. nI aver EtAlikyM nziikyM ec@M. 12 melA
u ekAuk mhAziyew awyAL mAyi tH.

tiM. vylukLi mric @ vI}u nieR wMbArnAy etAv enyM pik tiM. 25hAbieRy pApM ecyH t meArA Ayiil. aveR BArY QEseblANveneAH etAe ecic t H . 26vi#heL rADi key ekAwM pApvuM hAbH ecyHt. aEmArYew v]iyAyi atH . yEhAv avriniM mieywH yi AEyjntyH n kyM ecyHt. 27 lIyAvH sMsA ric@ k}iEA, hAbinH vLer d+KmAyi. teR d+KM kwii A ayA teR vO vlic@ kIRi. qiH d+KsUckmAy vO Dric@. ayA hArM k}iAM Aiyil. EtYk vO Dric H ayA Ri. ayA vLer d+KitM vix mAyi. 28yEhAv vAcknAy lIyAvi EnAw pRu, 29hAbH qeR mi vLer vinyvAnAey {A kA. atinA aveR jIvit kAlH {AnvnH }eLAmA kyil. aveR pu rAjAvA Mver {A kAniM. anrM {A Q } hAbieR wMbi vM. mIKAyAvH hAbi mRi yi n aw ru vxAlE yi AEyliM arAmiM w yi smADAnmAyi. 2anrM mAM vxM, eydyiel eyEhA zAPAurAjAvH yi AEyli hA burAjAvien sziA EpAyi. 3aEt smyM hAbH teR EdYA gAErAw EcAdic @ , arAmiel rAjAvH gielyAdiel rAEmAH ni niM piwiecwtH oAiEl? rAEmAH tiric@piwiA nAM q ekAH oM ecyHtil? a new pNmAyiriNM. 4atinA hA burAjAvH eyEhAzAPAiEnAw EcAdic@, arAmiel eesnYEAw rAEmAi yM ecA aH { ELAw EcEmA? eyEhAzAPAH mRupwi pRu, vH, {A aEyAw EcM. a

22

513
vAckAM siedIyAvu pR tH aMgIkric@. vAck pR u, nieR eesnYM EA kvA nwNM. av rAM EsnyHe tier rAEmAi yM ecNM. nieR vijyinH yEhAv av diM. 13etAe sMBviEv, EdYAg mIKAyAvien kupiwiA EpAyi. ayA mIKAyAvien ku piwicH avEnAw pRu, melA vAckAM rAjAvH vijyiem pRu. nIyM aente pRy tANH ninEvuM suritmAytH. 14qA mIKAyAvH mRupwi pRu, l! yEhAvyAeN, av kli kArY mAEm pRy qH {A stYM ecyHti@H! 15anrM mIKAyAvH hAburAjA vieR mi v. rAjAvH av EnAw EcAdic@, mIKAyAEv, {AM eyEhAzAPAurAjAvuM eesnY eL EyAjiiNEmA? {LiEA EpAyi rAEmAi arAmiel Esn EyAwH @mENA? mIKAyAvH mRupwi pRu, EvNM! nI EA EpAyi avErAw yM ecNM. nieR vijyinH yEhAv avdiM. 16qA hAbH mRupwi pRu, yEhAvyew ziyAll nI sMsA ritH . nI nieRte vAk LA pRytH. qEAw stYM pR yk! {A niEAew AvzYM pR yNM? qEAwH yEhAveyA pR yet pRyk. 17 atinA mIKA yAvH mRupwi pRu, sMBviA EpAetAeNH qni kANAM. yi AEyEsn i mkLi citRuM. nyiAnAmilA i peEpAelyAM av. yEhAv pRytitANH, v EntAvil. av vIiElANH , yinl EpAEktH. 18aEA hAbH eyEhAzAPA iEnAw pRu, EnA! {An EyAw pRiEl ! Q vAck oriluM qei nl pRyil. {A EkAnA#hiA kArY EL av pRy. 19qA mIKAyAvH wM yEhA vyHEvi sMsAric@. mIKAyAvu

1 rAjAA 22+13-27

pRu, i! yEhAv pRy vAk vyANH! yEhAv sV i teR siMhAsniliri tH {A ku. aveR dtA aveRyriki niAyi . 20eedvM pRu, niLilAe iluM hAburAjAvien wA k}iyEmA? av arAmYEsnEyAwH rAEmAi yM ecNemAeN eR #hM. aEALv ekAl ewM. t ecE kArYM dtA aMgIkricil. 21anrM o dt yEhAvEyAw pRu, {Anven wAM! 22 yEhAv mRupwi pRu, nI hAbien qen wM? dt mRupwi pRu, hAbieR vAcker m}uvM {A wM. hAburAjAviEnAw N pRyA {AnvErAw pRyM. vAckew sEz NkLAyiriM. ati nA yEhAv pRu, ekAAM! EpAyi hAburAjAvien ctik. nI vijyiM. 23mIKAyAvH teR kTyvsAni ic@. qiv pRu, atinA tANiview sMBvic t H . yEhAv nieR vAckereAH niEAw N pRyic@. mhAdritM nin sMBviemH yEhAv te ni yici@H. 24anrM siedIyAvH vAc k mIKAyAvieR awE EpAyi. siedIyAvH mIKAyAvieR mKwic@. siedIyAvu pRu, qiniM yEhAvyew zi vi@EpAeyM niilUewyANi EA sMsArietM nI yTA i kEvA? 25mIKAyAvH mRupwi pRu, w te } sMBviM. aEA nI o ecRiy mRiyi oLiciriNM. aEA {A stYmA pRy et nin EbAYmAM. 26anrM mIKAyAvien bi vA hAburAjAvH teR EdYAg ArielArAELAw klic@, hAbu rAjAvu pRu, aven bicH ngriel gvNRAy EmAeR yM EyAvAzH rAjmAreRyM aw E ekAuEpAvuk. 27 mIKAyA vien twvRyiliwA avErAw pR yk. avnH avuM evvuM mAM

1 rAjAA 22+28-45

514
yi AEyEsnyiel m}uv EpM tL@ew sVM ngriEl EpAkA klie@. 37aenyAyi hAburA jAvH ekAletH. cil ayAL@ew zvM zmrYyiEl ekAuEpAyi. av ayAeL aview sMsHkric@. 38av zmrYyiel jlAzyi hAbieR rTM k}uki. rTi niM hAbieR rM pik niwic@. evi EvzYk LikyM ecyH t . yEhAv pR EpAeleyAeyANH sMBvi ctH. 39teR BrNkAlH hAburA jAvH ecyHt kArYeLlAM yi A Ey rAjAAew criM q #nH T i q}utiyi@H . teR ekAAre wt surmAA ayAL@pEyAgic neAien iyM pusHtki pRyH. rAjAvH pNit ngreiyM #nHTM nEAw pRy. 40hAbH mrikyM ayAew pUv i kErAewAM sMsH k riew kyM ayAew pu ahAsY aw rAjAvAkyM ecyHt.

k}iA ekAwk. yrMg niM {A mwivMver aven aview sUik. 28mIKAyAvH Re pRu, ni eLlAvM {A pRytH Ek! hAburAjAEv, aH pwyi niM jIvEnAew tiric @ vA yEhAv qilUew sMsAric i el irie. 29anrM hAburAjAvuM eyEhA zAPAurAjAvuM rAEmAi arAmY EsnEyAw yM ecA EpAyi. atH gielyAdEdzAyi. 30hAbH eyEhAzAPAiEnAw pR u, n yi tAeRw NM. {A rAjAvAeNRiyA viDM EvxM ekAM. qA aH rAjkIyvO DriNM. ati nA yi AEyrAjAvH, rAjAvlA orAL@ew Evxi ymArMBic@. 31arAmiel rAjAvinH miru rTnAykAAyi. yi AEy rAjAvien kupiwiA arAmiel rAjAvH Q rTnAykAErAw klic@. rAjAvien vDiNemH arAmiel rAjAvH nAykAErAw kl i c i . 32aen yiniwyi Q nAy kA eyEhAzAPAH rAjAvien ku. avnAyiriAM yi AEy rAjAev kti. atinA av ayAeL vDiA EpAyi. eyEhA zAPAH alRA wi. 33ayALl yi AEyrAjAev k nAyk A ayAeL vDicil. 34qA o Bw EtYkic H eryM lYmA Aet oryc@. qA aH yi AEyliel hAburAjAvieR Edh tRc@. pwc mwA zrIr BAgANH au ekAtH. ati nA hAburAjAvH teR EtrALi EyAw pRu, qeR Em oru tRc@! rTM viewniM puRE nyik. nm yrMgniM vLerykEl EpAkNM. 35eesnY yM w. hA burAjAvH teR rTie ti. ayA rTieR vzE cAri nikyAyi. ayA arA mYEsney nirIikyAyi. aveR rM o}uki Eti vI, piIwH eevErM rAjAvH 36sUrYAsHtmyEAwwH mric @ .

eyEhAzAPA, H ey dyiel rAjAvH 41hAbH yi AEyrAjAvAy tieR nAlAM vxi, syew punAyi eyEhAzAPAH ey dyiel rAjAvAyi. 42 rAjAvAEA eyEhAzAPAinH mu vy Ayi. eyEhAzAPAH p u vxM eyzElM Bric @ . asUbA qAyi ayAL@ew ayew EprH. zihiyew puiyA yi asUbA. 43eyEhAzAPAH nl v nAyi. teR pitAvien EAel avM vic@. yEhAv yA#hicetlAM av asric@. qAlv tl tk il . jn tL@ew bliyM DUpvM aic@. 44eyEhAzAPAH yi AEyrAjA vumAyi o smADAnrARuAi. 45eeDrYzAliyAyi eyEhAzA PAH vLer y ecyHti@H. ayAL@ew v] ikeLl A M eyd

515
yiel rAjAAew crii q}u 46eelMgikkArYH tiyi@H. zrIrM vii OI-puxAer eylAM aEhM rADnAlLi niM puRAi. ayAL@ew pitA vAy syew kAlte av lLi rADn nwiyi . 47AlH qEdAM Edzi rAjA vilAyi. o gvNRAyi EdzM BricitH. eydyiel rAjA vAyi gveR etrewi tH. eyEhAzAPAieR nAvikEsn 48eyEhAzAPAurAjAvH tAM cr klukL@Ai. oAPIriEl E pAyi a vi ewn i M s V M ekAuvrAnAyi av. qA qEsYA-Egb RmKH vcH av tk EpAytinA yA puRe il . 49yi AEyliel ahsYAvH , eyEhAzAPAi shAyM vAgHdA nM ecyHt. ahsYAvH teR nAvik ri ciler eyEhAzAPAieR klukLi niEyAgic@. pE ah sYAvieR L@keL sVIkriA eyEhAzAPAH vistic@.

1 rAjAA 22+46-53

50e y E h A z A P A H mrikyM teR pUvikErAewAM sMsHkri ewkyM ecyHt. dAvIdieR ngr ilANyA sMsHkrietH. w H ayAL@ew pu eyEhArAM rAjA vAyi.

ahsYAvH yi AEyrAjAvH punAyi ah sYAvH. eyEhAzAPAH eydA Bri citieR ptiEn}AM vxmANH ahsYAvH yi AEyrAjAvAytH . ahsYAvH ru vxM zmrYA Bric@. 52ahsYAvH yEhAvyHetier pApM ecyHt. aveR pitAvAy hA buM mAtAvAy QEsebluM enbA ieR punAy eyAErAebyAmM ecyH t kArY te avM ecyH t . Q BrNADipAerl A M yi AEylien wt pApLi El nyic@. 53av mH aveR pitAvu ecyHt EpAel vYAjeedv mAy bAlien ahsYAvH rADic@. aen ahsYAvH yi AEylieR eedvmAy yEhAvey wt EkApi xHWnAi. avmH aveR pitA viEnAw EkApicEpAel yEhAv ahsYAviEnAwM EkApic@.
51hAbieR

2 rAjAA

ahsYAvi sEzM hAbieR mrNEzxM EmAvA bY yi AEylukAew BrNi entier klApmAi. 2o divsM ahsYAvH zmrYyi lu teR vIwieR Emiliri kyAyi. ayA teR vIwi eR twiekAu kiLivAtiliwi tAE} vI. ati ahsYAvi kArYmAy tEmkyM ecyH . ahsYAvH dtAer viLicH avErAw pRu, ni ecH qEAniel EdvnAy bAesbUbieR puErA hitAErAwH {A Q mRivukLi niH repH suKM ApiEmA q EcAdik. 3qA tizH b YnAy lIyAvi EnAwH yEhAvyew dt pRu, ahsYArAjAvH zmrYyi niH tAM dtAer ayciuH. EpAyi aver kH avErAwien pRyk, yi AEyli o eedvmEl A ! pieinANH ni qEAniel EdvnAy bAesbUbiEnAwu EcAdi A EpAtH ? 4ahsYArAjAvi EnAwH en pRyk+ bAesbU biEnAwu EcAdiAnAyi nI dtAer ayc ekAH yEhAv aLiec @, nI kiwyi niH oriluM q}uEkyil. nI mriM! lI yAvH mwiEAkyM ahsYA vieR pricArkErAwH Q vivrM pR ykyM ecyH. 5 dtA ahsYAvieR aw E tiric@v. ahsYAvH av ErAw EcAdic@, qANH ni epe mwi vtH? 6dtA ahsYAviEnAw pRu, o mxY {eL kANA v. {eL aEAyc rAjAvieR aw mwiecH eedvM pR kArY pRyA ayA {ELAwAvzY e@. yi AEyli o eedvm

El A ! pieinANH nI qEA niel EdvnAy bAesbUbiEnAwu EcAdiAnAyi dtAer ayctH? nI aen ecyH t ekAH , nIeyAri luM kiwyi niH q}uE kyil. nI mriM! yEhAvyANi pRtH. 7ahsYAvH dtAErAwu EcAdic@, nieL kumukyM niELAwH ArYeLlAM pRykyM ecyHt ayA qenyiriM? 8dtA ahsYAviEnAw pRu, ayA ErAmM ekAu o Ay mANH DricitH. wAet ayA"ew aryi EtA ekAu o ar yM Ayi. aEA ahsYAvu pRu, atH tizHbYnAy lIyAvANH! ahsYAvH ayc EsnAnAyk Aer agn H i nzii 9ahsYAvH o EsnAnAykenyM ap EperyM lIyAvieR awEyc@. EsnAnAyk lI yAvieR awE EpAyi. aEA lIyAvH o mlyew mk LilirikyAyi. EsnAnAyk lIyAviEnAw pRu, eedvpu xA, Ri v qH rAjAvu pR y. 10ap BwAew nAykEnAwH lIyAvu pRu, {A o eedv puxnAeNi sViniM agHni vH nieyM nieR a p BwAeryM nziie! aEA sVi niM agH n i Ri EsnAnAykEnyM aveR ap BwAeryM nzi ic@. 11ahsYAvH meA EsnAnAyk EnyM ap BwAeryM lIyA vieR awEyc@. EsnAnAy k lIyAviEnAw pRu, eedv

517
puxA, EvgM Rivrik! qH rAjAvu pRy. 12EsnAnAykEnAwuM aveR a p BwAErAwM lIyAvu pRu, {A eedvpuxnAeNi sV iniM agHni vH nieyM nieR ap BwAeryM nzii e! anrM eedvieR agH n i sViniM tAE} vrikyM EsnAnAykEnyM aveR ap BwAeryM nziikyM ecyH. 13ahsYAvH mUAmetA EsnAnA ykenyM ap BwAeryM lI yAvieR awEyc@. mAme EsnAnAyknM ap BwAM lIyAvieR awei. EsnAnA yk teR mukLi vI. ayA lIyAviEnAwH en yAcic @ , eedvpuxA, dyvAyi qeR jIv M ayew ap dAsAew jIvM ayHH viletAyi kt NemH {AnEpi! 14 dYe ru EsnAnAykAeryM oAErA ewyM ap BwAEryM sV i ni v agHni nziic@. qA EA {ELAw kNy Ayi {eL jIviA avdiE NEm! 15yEhAvyew dt, lIyAvi EnAw pRu, EsnAnAykEnAewA M EpAk. aven ByeEwtil. atinA lIyAvH EsnAnAy kEnAEwAM ahsYArAjAvien kANA EpAyi. 16lIyAvH ahsYAviEnAw pR u, yi AEyli o eedvmH. pieinANH nI qEAniel Edv nAy bAesbUbiEnAwu EcAdY "mAyi dtAer ayct? H nI en ecyHttinA nin nieR kiw yiniM q}uEAnAvil. nI mriM! EyArAM ahsYAvieR AnM ew 17yEhAv lIyAvilUew pR EpAelte ahsYAvH mric@. ah sYAvinH puAyiil. ati nA ahsYAvi EzxM EyArAM putiy rAjAvAyi. eydyiel rAjA vuM eyEhAzAPAieR pumAy

2 rAjAA 1+12-2+6

eyEhArAM BrNmArMBictieR rAM vxmAyi atH. 18ahsYAvieR mRRu v]ik yi AEyrAjAAew criM q #nHTiel}utiyiuH. yEhAv lIyAvien ekAuEpA yEhAv lIyAvien o }li AilUew sViEl ekAu EpAvA smymw. lIyAvH qlIzEyAewAM gigAliEl EpAyi. 2lIyAvH qlIzEyAw pRu, dyvAyi view tuk. kArNM, EbETliEl EpAvA yEhAv qEAw pRu. qA qlIzA pRu, jIvi yEhAvyAeN, nIyAeN, {A nie viuEpAkil. atinA ru EpM EbETliEliRiEAyi. 3EbETlilu vAckAew sMGM qlIzyew awE vH avEnAw EcAdic@, yEhAv nieR yjmAnen H niiniM ekAu EpAemH ninRiyAEmA? qlIz pRu, v H , qnit RiyAM. aEti oM pREy. 4lIyAvH qlIzEyAw pRu, dyvAyi view tuk. eyrIEhAvi El EpAvA yEhAv qEAw pRiri. qA qlIzA pRu, yEhAv yAeN stYM nie {A viuEpA kil! aen av ruEpM eyrI EhAviEl EpAyi. 5eyrIEhAviel vAcksMGM qlIzyew aw vH avEnAwu EcAdic@, yEhAv nieR yjmAnen H nieRywniM ekAu EpAemtH ninRiyiEl? qlIzA mRupwi pRu, v, H qni tRiyAM. aEti oM pREy. 6lIyAvH qlIzEyAw pRu, dyvAyi view tuk. kArNM, EyAAndiyiEl EpAvA yEhAv qEAw pRiri. qlIzA mRupwi pRu, jIvi yEhAvyAeN, nIyAeN {A stYM ec@. nie viH {AenuM EpAkil! aen av ru EpM yA w.

2 rAjAA 2+7-21

518
vAckA lIyAvien vzYewu 15eyrIEhAviel vAcksMGM* qlIzey kEA pRu, lI yAvieR tHmAviEA qlIzyi luH! av qlIzey kANA v. av qlIzyew mi nil nmsHkric@. 16av avEnAw pR u, EnA, nmH zrAy ap BwAH. dyvAyi a yew yjmAnen Etwi EpAkA aver avdicAluM. yEhAvyew tHmA vH aven qwekAu EpAyi etiluM pvtiEElA tA}Hv ryiElA iriAM. pE qlIzA mRupwi pRu, Ev, lIyAvien etrH er yM ayyHtH! 17qlIzyH EdxYM vver av avEnAw yAcic@. anrM qlIzA pRu, ekAAM, lIyA vien etrH "keL ayyHk. vAcksMGM lIyAvien etrH ap Eper ayc@. m divsM etreiluM avH lI yAvien keAnAyil. 18 atinA av qlIzA tAmsici eyrI EhAviEl EpAyi. tH lIyA vien keAnAyiel H av avEnAw pRu. qlIzA avErAwH, EpAkeH {A niELAw pR tANH q pRu. qlIzA eve nlt A qlIzEyAw pR u, EBA, Q ngrM o nl l AeNH ayH kANAM. qA evM cIyANH . aekAANi view viLvuk vLrAtH. 20qlIzA pRu, qniH o putiy pAM ekAu trik. ati ER M wNM. jn pAM ekAuvH qlI zyH ekAw. 21evM miyi niM o}ukA wuiwE qlIzA EpAyi. qlIzA H ev iEleRiu. av pRu, yEhAv kArM pRy, {A Q eve mA! EA
19ngrvAsik

7vAcksMGiniM a p Ep aver piwi. lIyAvM qlIzyM EyAAndi yHw ni. ap Ep av riniM vLer akelyuM ni. 8lIyAvH teR AyM a}i kyM a mwi aekAH ev i awikyM ecyH . evM wEAuM vlEAuM Evpiriu. aEA lIyAvM qlIzyM kr Edzew ndi kw. 9av ndi kwtiEzxM lI yAvH qlIzEyAwu EcAdic@, eedvM qe niiniM ekAuEpA ti mH {A nineA ecyH tErtH? qlIzA pRu, ayew tHmA vieR ripH qiluAvNM. 10lIyAvu pRu, yAsm o kArYmA nI vzYetH. {A niiniM qwewEA nI qe kA atH sMBviM. qA {A nii niewew EA nI qeiel i aen sMBvikymil.

eedvM lIyAvien sV iElew 11lIyAvM qlIzyM vmAnM pRuekAH omic@ nwkyAyi . epeH tAM tirk"M o rTvuM vH lIyAvien qlIzyi niM Evepwi. tirk"M rTvuM agH n iEpAelyAyi! anrM lIyAvH o }liAi sVi El EpAyi. 12qlIzA a kAkyM en EAzikyM ecyH , qeR pitAEv! qeR pitAEv! yi AEy lieR rTvuM aveR tirwyALi k"M! qlIzA piIewAriluM lIyA vien kil. teR d+KM kwii A qlIzA sVM vO vlic@ kIRi. 13lIyAvieR AyM nil vINtH qlIzA qw. qlIzA evilwic@ekAu pR u, lIyAvieR eedvmAy yEhAv qview? 14qlIzA evi awicEA evM EvtiriH wM vlmA yi. aEA qlIzA ndikw EpAyi.

v A c k s M G M vAckew puA q vAcYAM. av vAckM vAckrAkA pWivmAyi.

519
mt Q evM etiluM mrNi EnA miyi viLvuk vLrAtiri tiEnA wyAkyil. 22evM mAyi. evM M nl te. qlIzA pR EpAelyA N sMBvictH. cil ik qlIzey prihsi 23qlIzA ngriniM EbETliEl EpAyi. qlIzA mlk yRi ngriEl EpAkEv tAM ik ngriniM Ri vAyi. av qlIzey prihsiA wi. av av EnAw pRu, emAlyA kyRi EA! emAlyA kyRiEA! 24qlIzA tiriu EnAiyEA aver ku. av nAzM vA av yEhAvEyAwEpic @ . aEA ru krwik kAii ni cAwivH ikeL mic@. nAliru bAlArANH krwikLA kwic@kIRetH. 25qlIzA EbET viH kE pv t iEl EpAyi. aview niM qlIzA zmrYyiEl mwi. eyEhArAM yi AEyrAjAvA hAbieR punAy eyEhA rAM zmrYyi yi AEylieREm rAjAvAyi. eyEhAzAPAH eyd yiel rAjAvAytieR ptienAM vxM av BrNmArMBic@. eyEhA rAM pu vxM BrNM nwi. 2yEhAvyew xH w iyi tiyAy kArY eyEhArAM ecyH. pE eyEhArAM teR pitAvienEyA mAtAvienEyA EpAel yiil. qeA bAlien rADiA teR pitAvu niic NH av nIM ecyH t u. 3qA enbAi eR punAy eyAErAebyAM ecyHt pAp av w. eyAErAeb yAM yi AEylukAereAuM pApM ecic@. eyEhArAM, eyAErAebyA mieR pAp Epicil.

2 rAjAA 2+22-3+11

Ayi. o lM AwkLu ewyM o lM NAwkLuewyM ErAmM Emez yi AEyrAjAvi nki. 5pE hAbu mricEA EmAvAbiel rAjAvH yi AEyrAjA vieR BrNi kI}iniM Ev epuEpAyi. 6anrM eyEhArAMrAjAvH zmrY yiniM EpAvukyM skl yi A EyjntEyyM viLic @ ukyM ecyH . 7eyEhArAM eydyiel rAjAvAy eyEhAzAPAieRyw E dtAer ayc@. eyEhArAM pRu, EmAvAbiel rAjAvH qeR BrNi kI}iniM viuEpAyi. EmAvAbiEnAw yM ecA tA qe shAyiEmA? eyEhAzAPAu pRu, zri. {A tAELAewAM vrAM. nmH oerA eesnYmAyi sMGwiAM; qeR jn tA"ew jneLEA elyM qeR tirk tA"ew tirkeLEAelyM yirie. m rAjAA qlIzEyAw pEdzmArAy 8eyEhAzAPAH eyEhArAmiEnAw EcAdic @ , n v}iA EpAEktH? eyEhArAM mRupwi pRu, qEdA miel mmiyilUewyAvNM n EpAEktH. 9atinA yi AEyrAjAvH ey dyielyM qEdAmielyM rAjAA ErAewAM EpAyi. av }udivs EALM yA ecyH. eesnYiM avew m] g M vzYm evM Ayiil . 10avsAnM yi AEyrAjAvu pRu, oA! EmAvAbY ne EtAl i tinH yEhAv n m rAjAAeryM oic@ iyiri! 11qA eyEhAzAPAu pR u, tIc y AyM yEhAvyew vAckArielArA viewyH . n ecEetAeNA yEhAv pRyetH nmvEnAw EcAdiAM. yi AEyrAjAvieR B] t YArielAv pRu, zAPA ieR punAy qlIzA viwH. qlIzA lIyAvieR dAsnAyi .

EmAvAbH yi AEylieR BrN iniM Evepu EpA 4Emez yi EmAvAbiel rAjAvH. EmezyH nirvDi wk

2 rAjAA 3+12-4+1

520
21rAjAA tetier y i vtAyi EmAvAbukA Eku. aekAH , pwc yNiyA Ay mAy qlAveryM EmAvAbY viLic@ i. av atiiyi ys rAyi kA ni. 22arAviel EmAvAbukA NeNIu. tA}Hvr yiel jlM dysUrYeR kirNELH mitH EmAvAbYjntyH rM 23EmAvAbukA EpAel EtAi. pRu, riEl EnA! rAjA A prsHprM yM ecyHttAyi riAM. av ti ti ekAi riAM. nmH m]tEdhLi niH vil piwic sADneLwA EpAkAM! 24EmAvAbY yi AEypALyi El v. qA yi AEylukA EmAvAbiEliRivH EmAvAbY Esney mic@. EmAvAbY yi A EylukAriniM oAwiyk. yi A EylukA aver EmAvAbiEl oAwic@. 25yi AEylukA ngreL nziic@. av EmAvAbiel sm] mAy vylukeLlAM kelRiu nzi ic@. qlA Rvk"M av awc@. qlA nl mr"M av mRiciu. kIehErezver yi AEylukA yM ecyH. BwA kIehErez ien vLykyM mikyM ecyH! 26tnietA kw ymAeNH EmAvAbYrAjAvH mnilAi. ati nA av vA"k Dric q}uRu Eper, zueesnYe EBdicH qEdAM rAjAvien vDiA niEyAgic @ . qA av tiErADM EBdi AEnA qEdAMrAjAvinweAEnA k}iil . 27anrM EmAvAbiel rAjAvH teR anrAvkAziyAy teR puen ekAuEpAyi. ngr Biiyi ekAuvcH EmAvAbiel rAjAvH teR puen EhAmyAgm ic@. atH yi AEyjntey e{i kyM atinAlv EmAvAburAjA vien viuEpAvukyM ecyH. av t"ew sVM nAiEl mwi.

12eyEhAzAPAu pRu, yEhA vyew vAH qlIzEyAewAmH! atinA yi AEyrAjAvAy eyEhArAM, eyEhAzAPAH, qEdA miel rAjAvH qiv qlIzey kANA RiRe@. 13yi AEyrAjAvAy eyEhArAmi EnAw qlIzA pRu, ninH qi nieA EvtH! nieR pitAvieRyM mAtAvieRyM vA ckAew awE ecl@k! yi AEyrAjAvH qlIzEyAw pRu, {eL m rAjAA eryM viLic@iyiH {eL EtAli A yEhAv aver avdi ekAANH { aey smIpi c t H . {H ayew shAyM EvNM. 14qlIzA pRu, eydyiel rAjAvAy eyEhAzAPAien {A drikyM svznAy yEhA vey {A EsvikyM ec@. jIvi avnAN stYM, {A niELAw stYmAyi pRye, ey dArAjAvAy eyEhAzAPAH vi ewyil A yiei nie {A EnAkEyA prigNikEyA EpAlu milAyi. 15qA kirM vAyi orAeL EA qeRyw ekAuvrik. ayA kirM vAyic E A yEhAvyew zi qlIzyewEm v. 16aEA qlIzA pRu, yEhAv pRytH tANH+ tA}Hvr yi }ik"Ak. 17 yEhAv pRy tH tANH+ nI kAEA m}EyA kA kyil. pE tA}Hvryi evM niRyM. aEA ninM nieR p M mu m] g M wiA evmAM. 18 yEhAvyHH aetA niArkArYmANH. EmAvAbYer EtAli AM av nieL avdiM. 19zmAy ql A ngreLyM n niR qlA ngreLyM ni miM, qlA nl mrLM ni eviyiwM. jlieR qlA Rvk"M ni twyM. qlA nl vylukLM ni kl@keLRiu nziiM. 20BAti, BAtbli sm yH qEdAmini v}iyilUew o}ukiv evM ekAH tA}Hvr niR u.

o vAckeR viDv qlIz EyAw shAymBYi vAcksMGiel orAH o BArYyAyi. ayA"ew BArY qlIzEyAwu aBYic@, qeR B

521
AvH ayHH o dAsenEAelyA yi. EA qeR BAvH mri ciri! av yEhAvey dri citAyi ayHRiyAM. qA ayA orAH eR pNM kwei . mxYnAke EA qeR ikeL piwic@ekAuEpAyi awim kLAAM v! 2qlIzA mRupwi pRu, qnie en nie shAyiA k}iyM? pRy, nieR vIi qeAe sAD n"H? OI pRu, olIev o}ic@ vyH o BrNiyl A et qeR vIi yAetAmil. 3aEA qlIzA pRu, EpAyi nieR ayAriniM nYmAy DArALM pA kwM vAieAu vrik. 4 qiu nieR vIiEl EpAyi ktkwyHk. nIyM nieR puAM mAEm vIiluAkAvU. qiH Q pALiellAM q o}i k. pAeLlAM niRcH EveR o l vyHk! 5atinA av qlIzyew aw niM EpAyi teR vIii kyRi ktkwc@. av"M av"ew pu AM mAEm vIiiluAyi Z. av"ew puA av"ew awE pA ekAuvrikyM av avyi q niRyHkyM ecyH . 6 aEnkM pA av niRc@. owvi av teR pu EnAw pRu, niyM pAM ekAu vrik! pE ql A pA"M niRi . puArielArA avELAw pRu, ni pAeLAmil ! aEA BrNiyiel qyM tIi ! 7OI tiric @ vH eedvpux EnAw kArYM pRu. qlIzA avELA w pRu, EpAyi q vi@ nieR kwM vIuk. q vi@ kwM vIiyti EzxM micm pNM ekAH ninM puAM jIviAM. qlIzy H H o EnMkAri mRi n 8o divsM qlIzA EnmiEl EpAyi. Enmi o DAne OI jIvici. av qlIzey

2 rAjAA 4+2-17

twu nii teR vIiniM BNM k}iA vzYeu. ati nA, atiel kwEpAEAe}Ae qlIzA aview ti BNM k}ici . 9 OI av"ew BAviEnAw pRu, EnA, qlAyHEpA}uM n ew vIwien kwEpA qlIzA eedvieR o vinAeN {AnRiy. 10 dyvAyi qlIzyH Evi o ecRiy mRi AiyAluM, mRiyi nmeA kielAAM. o Emz, kEsr, viLkA qi vyM tARAAM. aEA, new vIiEl vEAe}Ae avnH mRi pEyAgiAM. 11o divsM qlIzA OIyew vIi v. av mRiyiEl EpAyi aview vimic@. 12 qlIzA teR dAsnAy EghsiEyAw pR u, EnMkAriey viLi. B]tY EnMkAriey viLikyM av qlIzyew mi vrikyM ecyH. 13qlIzA teR dAsEnAw pRu, EA Q OIEyAw pR yk, {eL nI vu nAyi pricric@. { ninH qA ecEtH? { niei rAjA viEnAw pRyENA? aEtA EsnA nAykEnAw pRyENA? OI mRupwi pRu, {Aniview qeRyA"kiwyi sxH w yAyi k}iy. 14qlIzA EghsiEyAw pRu, avH q ecyH ekAwA neeAAM? Eghsi mRupwi pRu, qni RiyAM! avH o punil. av ew BAvAeNi v]mAyi! 15aEA qlIzA pRu, aveL viLi. atinA Eghsi OIey viLic@. av vH vAti ni. 16qlIzA OIEyAw pRu, aw vsi Q smyEAew ninH nieR puen puNrAnAM. av pRu, Ev EBA! eedv puxA, qEAw N pRyEt! EnMkAriH o puA 17qA av gBvtiyAyi. qlIzA pREpAel te

2 rAjAA 4+18-34

522
si awvH EnMkAriey vlic kA mic@. qA eedvpux EghsiEyAw pRu, aveL o yH viwk! av vLer d+KityANH. yEhAvyAke eti qEAw pRumil . Q vA yEhAv qiniM mRyH. 28anrM EnMkAri pRu, EBA, {AenA puen vzYe il. qe wEt! qAN EyAw pRtH! 29aEA qlIzA, EghsiEyAw pRu, puRewA tARA. qeR Qvwiyemw EpAvuk! ErA wM sMsAriA nitH! erey iluM kA ayAeL aBivAdYM ec@vA EpAluM pAwil. ayAELAwH mRupwieyAM pRytH. qeR Q vwi iyew mKvyHk. 30qA iyew mAtAvu pRu, jIvi yEhAvyAeN, aAeN {A stYM ec@, aey wAet {A EpAvukyil! atinA qlIzA q}uEH EnM kAriey piw. 31q l I z e y y M EnMkAriEy yMkA mE Eghsi EnMkAri yuew vIieli. Eghsi Qvwi iyew mKvc@. qA i zbHdmAkEyA qeiluM Ek tieR awyAL kAukEyA ecyH til . anrM Eghsi qlI zey kANA mwiv. Eghsi qlIzEyAw pRu, i Ne NIil!

aw vskAlH av o pu jEmkyM ecyH. 18bAl vL. o divsM bAl teR pitAvienyM DAnYM ekA@ veryM kANA vyliEliRi EAyi. 19av teR pitAviEnAw pRu, oA, qeR tl! qeR tl mRiyEyH! pitAvH teR B]tYEnAw pRu, aven aveR ayew aw EH qwekAuEpAvuk! 20B]tY, bAlen aveR ay ew awE ekAuEpAyi. av c ver ayew mwiyi . anrM av mric@. OI qlIzey kANA EpA 21 OI bAlen eedvpu xeR kili kiwi. pie mRiyew vAtilwcH av puRE EpAyi. 22 av teR BAvien viLic@ pRu, dyvAyi B]tYAri ovenyM o k}uteyyM qni viutrik. {A EvgM ecH eedv puxen ieAuvrAM. 23av"ew BAvu pRu, eedv puxen kANA te qi nA nI EpAtH? H amAvAsi EyA zbEA alElA. av pR u, vixmiE. qlAM zriyAM. 24anrM av o k}utyH jIniekiyiH teR B]tYEnAwH en pRu, EvgmAke, nm EpAkAM! {A pRyEA}lAet Evgt R yHtH! 25eedvpuxen kANAnAyi av kEpvtiEl EpAyi. EnMkAri vLer akel niE vtH qlIzA ku. qlIzA teR dAsnAy EghsiEyAw pRu, atA, EnMkAri! 26dyvAyi aveL kANA oAwiecl@ k! avELAw EcAdi k, qpi? nin suKmEl? nieR BAvi suKmEl? nieR i suKmEl? Eghsi EnMkAriEyAwH ArY EcAdic@. av mRupwi pRu, ql A M nAyiri. 27qA EnMkAri mlkyRi eedvpuxeR awE EpAyi. av aEh ieR kAli etA@ vic@. Egh

EnMkAriyew pu punIvi 32qlIzA vIiiEl v. aview i teR kili mric@ kiwAyi. 33qlIzA mRi i kyRi ktkwc@. qlIzyM i yM mAEm aEA mRiyiluA yiZ. aEA qlIzA yEhA vEyAw Aic@. 34qlIzA kili El ecH iyewEm kiw. qlIzA teR vAyH iyew vAEyAw Ecvc@. teR kH iyew kiEnAw Ecvc @ . teR eekk iyew eekk Emvc@. qlIzA iyewEm niv

523
kiw. aEA iyew zrIrM wtAyi. 35qlIzA mRiiniM puR vrikyM puryH uM nwkyM ecyH. anrM av mRii El mwiEAvukyM iEm kiwkyM ecyH . aEA i }utvN kyM teR kk RkyM ecyH. 36qlIzA Eghsiey viLic@ pR u, EnMkAriey viLik! Eghsi EnMkAriey viLi kyM av qlIzyew awE vrikyM ecyH. qlIzA pRu, nieR ien qwekAZ. 37aEA EnMkAri mRiiEl EpAvukyM qlIzyew kA nm sHkrikyM ecyH. pie teR puenyemwH av puRE EpAyi. qlIzyM vixm pAysvuM vIuM gigAliEl v. aview aEA AmmAyi. vAcksMG qlIzyH mi riAyi. qlIzA teR B]tYEnAw pRu, vliy klM awvc H vAcksMGi pAysmAieAwuk. 39orA ssY pRiA puR vyliElEpAyi. av o kAuv i ku. av atiniM kAuk nik EzKricH teR AyieR kIzkLi niRc@. pie av mwi vH kAyk kliliu. qA av qrilu kAykLAeNH vAckAew sMGM aRii il. 40anrM av ER pAysem wuH cilH k}iA nki. qA pAysM k}iAnArMBic EA av qlIzEyAw viLic@ pR u, eedvpuxA! kli vixM kliuH! BNM BYEyAgY ml A tinA av k}iAnA yil. 41qA qlIzA pRu, alM mAvu ekAuv. av qlIzyHH mAvu ekAuv ekAwkyM atH kliliwkyM ecyH . aEA qlIzA pRu, pAysM avH k}iAnAyi viLieAwk.
38qlIzA

2 rAjAA 4+35-5+4
tkrARuM

pAysinH yAetA AyiiltAM!

vAcksMGe qlIzA tIu 42bA-zAlIzyini orA eedvpuxnH dYe viLvi niAiy avumAyi v. yvM ekAuAiy ptH ax N"M cAi putiy DAnYvuM ayA ekAuvi. aEA qlIzA pRu, Q BNM av k}iAnAyi viLuk. 43qlIzyew zixY EcAdic @ , qH? view RuEpH. yM BNM ekAH avel A vM qen ekAwAnAvuM? qA qlIzA pRu, BNM av k}iA ekAwk. yEhAv pRy, av tiAluM BNM micM vM. 44aEA qlIzyew B]tY B NemwH vAcksMGieR mi vc@. vAckAH Ev BiAAyi. EpAeri B NM micvumAyi! yEhAv pR EpAelyAN sMBvictH. nymAeR zn H M arAmiel rAjAvieR EsnAnAy knAyi nymA. av rAjA vi vLer DAnevnAyi. arAmien vijyiEl nyi vA yEhAv nymAen pEyAgic tinAlANH av rAjAvi iyr nAytH. mhAM kmAyiev iluM nymA xHWErAgM bADici . 2yi AEyli yM ecA arA mYEsn aEnkM BwsMGeL ayci . BwA aEnkM Eper t "ew awimkLAA piwic@. ori av yi AEyliniM o epiey pwiwi. epi nymAeR BArYyew dAsiyAyi. 3Q epi nymAeR BArYEyAw pR u, qeR yjmAn zmrYyi vsi vAcken kANNem {AnAzi. nymAeR xHWM EBd mAA vAck k}iyM. 4nymA teR yjmAnnAy arAM rAjAvieR awE EpAyi. yi AEylukAriyAy epi pR

2 rAjAA 5+5-17

524
pM puRE vH qeR mi nikyM aveR eedvmA yEhAvey viLikyM ec@ emH {A kti. av qeR zrIr iEm teR eekvIzi qeR xHWM suKewem {A k ti! 12dEeziel ndikLAy abA nyM pM yi AEyliel qlA jlAzyeLyMkA ExH W mANH ! qekAH dEeziel jlA zyLi LicH qni v]iyA yiwA? atinA nymA tiric@ EpAyi. av vlAet EkApici! 13qA nymAeR dAsA av en smIpicH avEnAw sMsAric@. av pRu, pitAEv,* mhAy kArY ecA vAck pR iuei aH a ecNM! aEl ? atinA anAyAsmAy qeiluM ecA av niEAw pRA aM au ecNM. Li, nI M v] iyv mAM qv pRu. 14atinA eedvpux pR kArY nymA ecyH. nymA EyAAndiyi }utvN LicH M v] iyvmAyiI! o zivieR etAliEpAel m]dvA yiI nymAeR etAli. 15nymAM aveR sMGvuM eedv puxeR awE mwiv. av qlIzyew mi ni ekAu pRu, tA, yi AEy lillAet miyielAriwM eedvmi elH {AnRiy! EA dyvAyi qeR kA}HcvsHt sVIkricAluM! 16qA qlIzA pRu, {A yEhAvey Uxic @ . jIv yEhAvyAeN {A stYM ec@, o kA}HcvsHtvuM {A sVIkri il. qlIzeyeAH kA}H c vsH t sVIkriiA nymA vu mieciluM qlIzA a nirsic@. 17aEA nymA pRu, Q kA}Hc vsH t aH sVIkriiel i qniEvi RpM Q sMg tieyiluM ec@k. qeR ru EkAvk}utk mAvu mH
p i t A v H awimk cilEA t"ew yjmAnAer pitAEv qM yjmAnA awimkeL ik qM viLiARuH.

kArY nymA arAmiel rAjAviEnAw pRu. 5aEA arAmiel rAjAvu pR u, EA EpA. {A yi A EyrAjAvinH o kyyH kyM ecAM. atinA nymA yi AEyli El EpAyi. nymA tAM kA}Hc vsHt"M kielw. q}u p pQH eviyM RAyirM kx NM sVvuM pM vO"M nymA qw. 6arAmiel rAjAvH yi AEyrAjAvien}utiy kM nymA kielw. kH enyA yi+ ...qeR dAsnAy nymAen {A ayew awEyyH q kANic@ekAu kANitH. aveR xHWErAgM zmiicAluM. 7 k vAyicEA tA d+Ki tM mnS etiyvnAeNM kANi A yi AEyrAjAvH teR vO vlic@ kIRi. yi AEyrAjAvu pRu, {A eedvmAENA? al! jIvM mrNiMEm qnieA ziymil . pie, arAMrAjAvH qekAANH xHWErAgM bADic oven suKewA qeRyw EyctH? Eti ElAcicA etA ekNiyAeN ni kANAnAvuM. arAmiel rAjAvH o yM wA mikyANH! 8yi AEyrAjAvieR mnS } ykyM ayA teR vO kIRukyM ecyHevH eedvpux nAy qlIzA Eku. rAjAvinH qlIzA Q sEzmyc@+ aeinAN yew vO kIRiytH? nymA qeR awE vre. aEA yi AEyli o vAck kArYM ayALRiyM! 9atinA nymA teR tirk ELAwM rTELAwemAM qlIzyew g]hi vrikyM vAti kA nikyM ecyH. 10 nymAneRy wEH qlIzA o dten ayc@. dt pRu, EpAyi EyAAndi yi }utvN Lik. aEA nieR tVH suKewkyM nI i yvM v] iyvmAvukyM ec@M. 11nymA EkApEAew aviw EpAyi. av pRu, qlIzA R

525
yi AEyliniM qeR pA Li niRyH A avdic A luM.* qeEA? kArNM, {Anini vYAj eedvH EhAmyAgEmA blikELA aikyil . yEhAvyH mAM {A ni blikLiM! 18ArY Li qEAw epARuNem {A yEhAvEyAw AikyM ec@+ BAviyi qeR yjmAn nAy arAmiel rAjAvH riEAniel lyiEl vYAjeedve rA DiA EpAEyAM. rAjAvH qeR Em o tAinAyi cAEA qni riEAniel lyi mu Ei vM, aen sMBviEA qEAw epARuNEmeyH {A yEhAvEyAwEpi. 19aEA qlIzA nymAEnAw pR u, smADAni EpA. atinA qlIzA nymAen viH aldrM EpAyi. 20pE eedvpux nAy qlIzyew dAsnAy Eghsi sVyM pRu, tA, qeR yjmAn nAy qlIzA, arAmYnAy nymAen aveR kA}H c vsH t sVIkri Aet viiri! jIvi yEhA vyAeN, {AnveR piAel oAwi ecH ER sAn sVIkriM! 21atinA Eghsi nymAeRyw EEAwi. tni piAel ErA oAwiv tH nymA ku. Eghsiey kANA av Etri niiRi. ny mA EcAdic@, qlAM zriteyEl? 22Eghsi pRu, v, H qlAM zri te. qeR yjmAn qe ayc@. aEhM pRu, EnA, qyImiel iEdz vAcksMG iel ru ecRuA qeRy w v. dyvAyi avH q}up u pQH eviyM ruM vO"M nk@k! 23nymA pRu, dyvAyi pQH qwAluM! evi qw tinH nymA Eghsiey nib ic@. nymA ru sikLilAyi pQH vyHkyM ruM vO qwkyM ecyH. an
q e R . . . a v d i c A l u M yi AEymi pvimAeNM teR sVEdzH yEhA vey rADiA mH pEyAgi AemM nymA ktiyiriAM.

2 rAjAA 5+18-6+5

rM nymA sADn teR dAsAri ruEper likyM ecyH . dAsA sADn EghsiyHAyi ekAuEpAyi. 24ml yiEl vEA Eghsi dAsA riniM Q sADn qw kyM ecyH. Eghsi dAsAer pR yyH kyM av EpAkyM ecyH. anrM Eghsi sAD n vIi oLic@vc@. 25Eghsi kwvH teR yjmAn nAy qlIzyew mini. qlIzA EghsiEyAwu EcAdic @ , Eghsi nI qviewyAyi? Eghsi pRu, {AenuM EpAyil. 26qlIzA, EghsiEyAw pRu, a stYml! nymA nie kANA teR rTi niiRi yEA qeR XdyM niEAewAm Ayi. tH pNM, vO, olIvH, miri, wH, p, OI pux awimk qiv sVIkriA smyml. 27 ni ninM nieR pigAmikM nymAeR ErAgM piwiepwM. niH qeEM xHWM AyiriM! Eghsi qlIzey viEA Egh siyew tVH muEpAel ev"i . EghsiH xH W ErAgM piwi epu. qlIzyM EkAwAlilyM vAcksMGM qlIzEyAw pR u, { lA tAm sitH . qA aviwM vLer ecRiy lmANH. 2{ alM twi evA EyAAndItIrE epAyH e Ae. {ELAErAM twiekAu vH { tAmsiA sTlM aview AAM. qlIzA mRupwi pRu, ekAAM, EpAyi aen ec. 3orA pRu, dyvAyi { ELAewAM v. qlIzA pRu, ekAAM, {A niELAewAM vrAM. 4aen qlIzA vAcksMG EAewAM EpAyi. EyAAndI tIrH qiyEA av mrM mRi A wi. 5pE orA o mrM evieAiriEv ayA"ew EkAwA lil atieR piwiyiniM

2 rAjAA 6+6-21

526
14aEA arAmYrAjAvH tirk"M rT"M vlieyA eesnYeyM EdATAniElyc@. av rAiyi avieweyi ngrM vLu. 15 qlIz yew B] t Y aH atirAviel q}uEu. B] t Y puREiRiy EA Etk"M tirk"mwiy eesnYM ngre vLiri tA ktH! B]tY qlIzEyAw EcAdic@, oA, qeR yjmAnEn, nLiEA q ec@M? 16qlIzA pRu, ByewtH! nm Evi yM ec@ eesnYM arAmiEvi yM ec@ ees nYeA vlutANH! 17anrM qlIzA Aic @ , yEhAEv, qeR B]tY kANA k}i yMviDM aveR kk RE NEm. yEhAv yvAvieR kk R kyM pvtM agHnimymAy tir kLAluM EtkLAluM niRu ni tH av kAkyM ecyH. av eylAM qlIzyH umAyi! 18agHnimymAy tirk"M Et k"M qlIzyew awEiRi v. qlIzA yEhAvEyAw Ai c@, ver aH arANem {A Ai. anrM qlIzA vzYe EpAel te yEhAv arAmYEsn yHH at vi. 19qlIzA arA mYEsnEyAw pRu, EnrAy mAM tl. EnrAy ngrvuM tl. qe piwk. niLEnVxiveR awE {A nieL nyiAM. anrM qlIzA arAmYeesnYe zmrYyiEl* nyic@. 20av zmrYyieliyEA qlIzA pRu, yEhAEv, kA tiEvi vew kk RE NEm. aEA yEhAv avew kk RkyM t zmrYAng rilAeNH av EbADYe wkyM ecyH ! 21yi AEyrAjAvH arAmYEsney ku. yi AEy rAjAvH qlIzEyAw EcAdic@, qeR pitAEv, {Aniver vDiENA? {Aniver vDiENA?

Qri evi vI. ayA nilvi Lic @ , yjmAnEn! {An vAyH p vAiytANH! 6eedvpux pRu, qviewyA N vINtHH? EkAwAlil vIN lM ayA qlIzyH kANic@ ekAw. qlI zA o ku evieywH evi Eliu. vwi uEkAwAliley evi epAic @ . 7qlIzA pRu, EkAwAlil qwEA~! ayA eeknIi aetwkyM ecyHt. AEyrAjAvien wA arAmYrAjAvieR mM 8arAmiel rAjAvH yi AEyli entier yienAukyAyi . ayA teR eesniEkAEdYA gAew o smiti viLic@i. ayA pRu, view oLiciH yi AEylukA vEA aver miNM. 9qA eedvpux yi AEy rAjAvinH o sEzmyc@. qlIzA pRu, sUicirik! l ew EpAktH ! arAmYBwA aview oLiciH! 10eedvpux mRiyi n kiy l teR BwAH yi AEyrAjAvH o sEzmyc@. aen yi AEyrAjAvH EREer ric@. 11ti arAmYrAjAvH e{ie Ric @ . teR eesniEkAEdYAg Aer viLicH arAmYrAjAvH avErAw pRu, yi AEyrAjAviEvi rA cArNi nwetH qEAw pRyk. 12arAmYrAjAvieR EdYAgA rielArA pRu, qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn, {LilAM o cAr nl! yi AEylilu vAcknAy qlIzyHH, aH kiwRyi vc@ pRy rhsY m}uvM-vA k EpAluM-yi AEy rAjAviEnAw pRyA k}iyM! 13arAmY rAjAvu pRu, qlI zey kupiwik. aven piwi wA {A LyyHH! B] t YA arAmYrAjAviEnAw pR u, qlIzA EdATAniluH! yi

zmrY arAmieR zuvAy lieR tlAnngrM.

yi

AEy

527
22qlIzA mRupwi pRu, Ev, aver vDitH. nieR vA"M auM vil@M pEyAgic@ piwicv eryAENA nI vDivA #hi tH?* arAmYeesnYinH eR a vuM evvuM nk@k. qiver t"ew nAi yjmAneRyw E EpAkAnvdik. 23yi AEyrAjAvH arAmYEsn yHH DArALM BNM tARAi. arAmY Esn tikyM wikyM ecyH. anrM yi AEyrAjAvH arAmY Esney avew yjmAneRywE yc@. arAmYEsn yjmAneRyw E mwiEAyi. arAmY piIwH yi AEy miA wt Bw Aer aEAycil.

2 rAjAA 6+22-7+2

zmrYyi piNiyew BIkrkAlM 24eneyAe sMBvic t i EzxM arAmYrAjAvAy eb-hddH teR eesnYe tARAi zmrY ngrM vLH atien miAnAyi EpAyi. 25ngriEl hArpdA ekAuvrA BwA jneL avdic i l . aen zmrYyi ekAwMpiNiyew kAlmAyi. o k}utlyH qp evix N vilyA EmAzmAy i tiyAyi zmrYyi. kA kAbH Avi kAxH W inH au evixN "M vilyAyi. 26yi AEyrAjAvH ngrBiiyi lUew nwkyAyi. o OI aE hEAw viLic@ pRu, qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn, dyvAyi qe shAyi! 27y i AEyrAjAvu pRu, yEhAv nie shAyiieli ie qnieen nie shA yiAnAvuM? nin trA qeR ki omil, emtiLi ni DAnYEmA mirici ni vIEA l . 28 anrM yi A EyrAjAvH OIEyAw EcAdic@, qA zHnM? OI mRupwi pRu, v qEAw, nmH ekAtiA
n i e R . . . # h i t H? Q mxYer {AnANiview ekAuvtH, aekAH avew kArYi qniArvA ditVM qANH qlIzA amAtH.

nAyi nieR puen trik. aEA nAeL nmH qeR puen tiAM q pRu. 29atinA { qeR puen pu}uii. piE H vELAw {A, nm ekA tiA nieR puen trik q pRu. qA av teR pu en oLiic@vc@! 30OIyew vAk Ek rAjAvH mEnAvYT kANiA teR vO vlic @ kIRi. rAjAvH mtili mkLilUew nwkyAyitinA rAjAvH p vOLANH awi vOLAyi pEyAgic i ri et jn kAkyM aEhM d+KitnAeNH av mnilA kyM ecyH. 31rAjAvu pRu, e dinA Yi zAPAieR punAy qlIzyew tl aveR zrIri riei eedvM qe zii e! 32rAjAvH qlIzyew awE o dten ayc@. qlIzA mAErA ewAM teR vstiyilirikyAyi . dt qMmE qlIzA m AErAw pRu, tA, o ekAlyA Liyew pu (yi AEyrAjAvH ) qeR tlevA Lyciri! dt qEA vAtilwyH NM! vAtilwcH aven akE kwi viwAtiriNM. aveR piAel aveR yjmAneR kAelAc v {A Ek! 33qlIzA mAmAyi sMsAri c@ekAiriEv dt v. sEzM tAyi+ yEhAvyiniM v vipANitH ! yEhAvyH Evi niyM {AeninDikkAlM kAi ri? qlIzA pRu, yEhAvyini sEzM ik! yEhAv pRy+ nAeL Q smyEAew DArALM BNpdA vIuM RvilyH lBiM. zmrYngr kvAwiel clH etArA M o Ez ekAH o w En mAEvA ru w yvEmA vAi A k}iyM. 2anrM rAjAviEnAwH aw EdYAg eedvpuxEnAw mRu pwi pRu, yEhAv sVi

2 rAjAA 7+3-15

528
aetlAM av puR ekAuEpAyi oLiic@. 9 anrM Q xHWErAgi k prsHprM pRu, n etA ec@tH! nmH sdHvA yH. pE n mQnikLANH. sUErYAdyM ver kA niA n ziiewM. nmiEA EpAyi rAjekAAri vsivErAwH vivrM pRyAM. xW H ErAgik sdv H A pRy 10atinA Q xHWErAgik ngr iel kAvAer viLicH avErAw pRu, { arAmYpALyiEl EpAyi. qA { ewyM zbHdM Ekil. aview mAyi il. tirkeLyM k}utkeLyM ekiyiwkyM wAr nilni kyM ecyH t i. qA "k eLlAM EpAyi! 11anrM ngriel kAvA viLic@vukyM ekAArvAsikELAwH pRykyM ectH . 12 aEA rAiyAyieviluM rAjAvH kiw yi nie}uEu. rAjAvH teR EdYAgAErAw pRu, arAmY BwA nEAewA ec@etH {A niELAw pRyAM. nm viz evRiyAM. vylukLi oLi c i riAnANv pALyM vitH . yi AEylukA ngrM viiRi v EA nmver jIvEnAew piwi wAM. qiu nm ngriEl EvzikyM ecAM qANv ktH. 13rAjAvieR EdYAgArielA rA pRu, ngri niyM av Ezxic i u tirkLi ae e cil ekAuvre. ngr i avEzxi yi AEylukA erEAel tirk qAyAluM wen cAM. q sMBvic@ev EnAA nmiver pRuviwAM. 14atinA "k tirkeLyM rTeLyemAi. rAjAvH aver arAmYEsnyH piAel ayc @ . rAjAvH avErAw pRu, EpAyi qAAyet EnAk. 15av EyAAndiver arAmY Esney piw. v}iyielAwM vO"M yD"M niri. veylAM arAmY evALeH oAwi

}luk"AiyAEAluM* en sMBviil! qlIzA pRu, nI tH nieR sVM kekAute kAM. qA BNi alM EpAluM nin k}iAnAvil. arAmYpALyM nYmAyiritH xW H ErAgik ke 3ngrkvAwinwH nAlu xHW ErAgik"Ayi. av prsHprM pRu, neLinA mrNvuM kAH viewyiritH? 4 zmrYyi ouM BNmil. view tiyA n "M mrikEyyZ. atinA nmH arAmYpALyiEl EpAkAM. av ne jIviAnvdic A nm jIviAM. av ne ekAl @ kyA eNi nmu mriAM. 5atinA a eevkiH nAlu xH W ErAgik"M arAmYpALyi El EpAyi. av arAmYpALyi eR arikiElei. aview m Ayiil ! 6yEhAv arAmYEs ney tirk"ewyM rT"ewyM o vliy eesnYieRyM zbHdM Ekic @ . atinA arAmYBwA prsHprM pRu, yi AEyrAjAvH hitYrAjAvienyM QjipHt rAjAvi enyM nmetier vrA vAwkyHe wiri! 7 sAyAi vLer EnrE te arAmY oAwiEAyi. av ql A M Epic @ . t"ew wAr , tirk, k}utk qiveyA e EpicH ANM ekAANv oAwiytH. xW H ErAgik zupALyi arikieliy EA xHWErAgik o wAri El kyRi tikyM wikyM ecyH. anrM nAlu xHWErAgi k"M evi, sVM, vO qiv pALyiniM puRE ew. av eviyM sVvuM vO"M oLiic@vc@. anrM av mwivH meA wAri kyRi. wAriiluAyi sADneLlAM av puRew.
8pALyieR

}luk yEhAv BNm}epiA }luk sVi ApicAEpAluM sMBviil qAyiriAM aM.

529
yEA v}iyi EpicvyANH. dtA zmrYyiEl mwiec H rAjAviEnAwietlAM pRu. 16anrM "k arAmYpALy iEl oAwiEAyi aviewniM vileetlAM qwu. qlAvM sm] mAyi kii. aen yEhAv pR sMBvic @ . orAH o Ez ekAH o w En mAEvA ru w yvEmA vAA k}iu. 17tEAw vLer awm oEdYA gen rAjAvH pARAvukArnAyi etrew. pE jn zu pALyiniM BNM EnwA oAwiEAyi. av EdYAgen wic@ vI}Hi. aveR mkLilUew nwtinA ayA mrikyM ecyH. aen rAjAvH qlIzyew vIiEl vEA eedvpux pREpAelte sMBvic @ . 18qlIzA en pRi, zmrY yiel ngrkvAwiel clH orAH o w En mAEvA ru w yvEmA vAA o Ez mti q vM. 19qA EdYAg eedvpuxEnAw mRupwi pRu, yEhAv sVi jnAlk"A iyAEAluM aen sMBvi yil. qlIzA EdYAgEnAwH en pRykyM ecyH , nIyitH nieR sVM kk ekAute kAM pE BNielAuM tiA ninAvil. 20EdYAgnH aen te sMBvikyM ecyH. jn ayAeL kvAwi wic@ vI}HkyM aveR Em nwEpA kyM av mrikyM ecyH. rAjAvM EnMkAriyM jIvitiEl tiric@ ekAuvr e pu OIEyAwH qlIzA sMsAric@. qlIzA pRu, nIyM nieR wMbvuM meA rAjYE EpAkNM. qekAe A view piNiAlM vA yEhAv niyiciri. Q Av zYM Q rAjYH }u vxEAyi riM piNi. 2atinA eedvpux pR EpAelte av ecyH. ePli sH t Yew rAjYH }uvxE tAmsiA av teR wMb

2 rAjAA 7+16-8+9

EAewAM EpAyi. 3}uvx k}iEA av ePlisHtYew nAiniM tiriek v. av rAjAviEnAw sMsAriA EpAyi. teR vIwM miyM tiriek kiA shAyiNemH vzYewAnAN v EpAytH. 4rAjAvH eedvpuxeR B]tYnAy EghsiymAyi sMsArikyAyi . rAjAvH EghsiEyAw pRu, qlIzyew mhtH v] ikeLi qEAw pRy. 5mric orAeL qlIzA jIviti El tiriek ekAuv kArYM Egh si rAjAviEnAw pRykyAyi. aEA, qlIzA jIv ekAw bAleR ayAy OI rAjA vieRywE kwv. teR vIwM pRuM tni tiriek kiA te shAyiNemAvzYewA nAyi av vtH . aEA Eghsi pRu, qeR yjmAnnAy rAjAEv, tA OI! qlIzA jIv tiriek ekAw bAlM tA! 6aveA EvetH rAjA vH avELAw EcAdic@. atv aEh EAw pRykyM ecyH. anrM, OIey shAyi vA rAjAvH oEdYAgen niEyA gic@. rAjAvu pRu, OIyH av"EwtAyetl A M nk@k. av rAjYM viEA mt EA ver avew miyiluAy viLvuM m}uv av nk. eb-hddH hsAEylien qlIz yew awyy H 7qlIzA dEziEl EpAyi. arAmiel rAjAvAy eb-hddinH ErAgmAyi. eb-hddiEnAw ErA pRu, eedvpux view vi @H. 8aEA eb-hddurAjAvH hsA EyliEnAw pRu, o kA}HcvsHt vumAyi eedvpuxen ec kA k. {AeneR ErAginiM vim nAvuEmA qH yEhAvEyAwArA yA aEhEAwAvzYewk. 9atinA hsAEy qlIzey kANA EpAyi. hsAEy o kA}Hc vsH vuM ew ekAuEpAyi. dEzilu qlArM nl sADn

2 rAjAA 8+10-24

530
eb-hddH mric@. aen hsAEy putiy rAjAvAyi.

"M ayA ekAuv. qlAM m A nAl t H ok Eviv. hsAEy qlIzyewywE EpAyi. hsAEy pRu, a yew ayAyiyAy* arAmiel eb-hddurAjAvANH qe EA yc t H . aEhM teR ErAgi niM vimnAEmA q EcAdi . 10aEA qlIzA hsAEyli EnAw pRu, ecH eb-hddi EnAw pRyk, nI jIviM qA, av tIc y AyM mriM qH yEhAv yTAi qEAw pRu. qlIzA hsAEylieni o vcnM nw 11hsAEyli buim@AM ver qlIzA ayA"ew mKE te EnAini. anrM eedv pux kru. 12hsAEy EcAdi c @ , EBA, aeinA kry tH? qlIzA mRupwi pRu, yi AEy lukAErAw nI ecA EpA ti keLi aRiyekAA {A krytH. avew zmAy ngr nI tI vyHM. avew ecRu Aer nI vAk ekAH vDiM. avew zieL nI vDiM. av ew gBiNikeL nI piLM. 13hsAEy pRu, {AenA znl! Q vliy kArY ecA qeeAAvil! qlIzA mRupwi pRu, nI arAmY ew rAjAvAemH yEhAv qni kANic@ t. 14anrM hsAEy qlIzey viH teR rAjAvieRywuE EpAyi. eb-hddH hsAEyliEnAw EcAdic@, qlIzA niEAewA pRtH? hsAEy mRupwi pRu, aH jIviemH qlIzA pRu. hsAEy eb-hddien vDi 15pE piEH hsAEy o put ewH a evi mi. an rM av putewH ebhddieR mKiH zVAsM mic@.
ayAyi mk qM.

eyEhArAM BrNmArMBi punAy eyEhArAM yi eydyiel rAjAvH . hAbieR punAy EyArAM yi AEyrAjAvAytieR aAM vxmANH eyEhArAM BrNmA rMBictH. 17 mirAM vyilANH eyEhArAM BrNmArMBic t H . aEhM eyzElmi q@vxM Bric @ . 18qA eyEhArAM yi AEyliel rAjAAerEAel jIvikyM ete yEhAv pRkArY vikyM ecyH . hA bieR wMbAerEAel eyEhA rAM jIvic@. hAbieR puiyAyi ayA"ew BArY qtAyi ati kArNM. 19qA yEhAv teR dAsnAy dAvIdi vAekAw tinA eydey nziic i l . dAvIdieR wMbiel erilu emArA qEA}uM rAjAvAyiriemH yEhAv dAvIdi vAgHdAnM ecyHti . 20eyEhArAmieR kAlH qEdAM, eydyew BrNiniM piri uEpAyi. qEdAMkA avAyi o rAjAvien etrw. 21anrM eyEhArAM teR qlA rT"mAyi sAyiriEl EpAyi. qEdAmYEsn aver vLu. eyEhA rAmM ayA"ew EdYAgAM aver mikyM avrini rewkyM ecyH. eyEhArAmM BwAM sVEdzE oAwiEAyi. 22atinA qEdAmY eydyew BrNiniM vi@EpAyi. av M aen w. aEtsmyMte libHnyM eyd yew BrNiniM viGwic @ EpAyi. 23 eyEhArAmieR qlA v] ik"M eydyiel rAjAAew criM q #nHTi q}utivci @H. 24eyEhArAM mrikyM dAvIdieR ngri teR pUvikErAewAM sMsH k riewkyM ecyH . eyEhArAmieR pu ahsYAvH putiy rAjAvAkyM ecyH.
16eyEhAzAPAieR

531
ahsYAvH BrNmArMBi punAyi EyArAM yi AEyrAjAvAytieR pAM vxmANH eyEhArAmieR punAy ahsYAvH eydyiel rAjAvAytH. 26ahsYAvH BrNmArMBi ctH pirAM vyilAyi. ayA eyzElmi o vxM BrNM nwi. aTlYA qAyi ayA "ew ayew EprH. av yi A Ey rAjAvAy o%iyew puiyAyi . 27yEhAvyew xHwiyi ti yAy kArY ahsYAvH ecyH. hAbieR wMbAerEAel ahsYAvH vLer EmAzmAy tik ecyH. teR BArY hAbuwMb i nivLAyitinAlANH ahsYAvH en jIvictH.
25 h A b i e R

2 rAjAA 8+25-9+11

hsAEylientirAy yi EyArAmi mRiEv 28ahsYAvH, hAbieR punA y EyArAmiEnAewAM rAEmAH-giel yAdi arAmYrAjAvAy hsAEyli EnAw yM ecA EpAyi. arAmY EyArAmien mRiEvlic@. aviewvc@ Ay mRivuk EBdmAA EyArAM rAjAvH yi AEyliEl mwi. yie Ey EdzEANH EyArAM EpAytH . eydyiel rAjAvAy eyEhArAmieR punAy ahsYAvH hAbieR punAy EyArAmien kANA yie EyliEl EpAyi. Eyvien aBiExkMecA qlI zA o yvvAckEnAw pRy vAcknAy qlIzA, vAck sMGLielAie orAeL viLic@. qlIzA ayAELAw pRu, Q ecRiy eetli eekiel wH rAEmAH-gielyAdiEl EpAvu k. 2 nI avieweyEA niMzi yew punAy eyEhAzAPAieR punAy Eyvien keM. an rM akecH aven aveR sEhAdrAiwyiniM q}uE lik. aven ake o mRiyi El ekAuEpAvuk. 3ecRiy i yiel eetlemwH EyvieR tl yi o}ik. qiien pRyk, yEhAv pRytitANH+ yi AEy lieR rAjAvAyi nie {A aBi

ExkM ecyH t iri. anrM vAti RH oAwiEAvuk. kA nitH! 4atinA vAcknAy yvAvH rAEmAH - gielyAdiEl EpAyi. 5 yvAvH qiyEA, ees nikEntAA ritH ayA ku. yvAvu pRu, EsnA nAykA ayH trA {AenA sEzvumAyi viri. Ey pRu, {LiyM Epri viewyH . {LilAANH sEzM? yvAvu pRu, sEzM a yHA EsnAnAykA. 6Ey q}uEH vIiiEl EpAyi. aEA yvvAck EyvieR tlyi eetlemA}ic@. yvvAck EyviEnAw pR u, yi AEylieR eedvmA yEhAv pRy, yEhAvyew jntyA yi AEylieR putiy rAjAvAyi {A nie aBiExkM ec@. 7nieR rAjAvA hA bieR wMbe nI nziiNM. aen, ekAle qeR dAsA rAy vAckewyM yEhAvyew dAsAewyM mrNinH {A QEseblien ziiM. 8 aen hAbieR wMbM m}uv mriM. hAbieR wMbiel orA ieyEAluM jIviciriA {An vdikyil. i yi A Eyliel orwimyAENA sVtvYi yAENA q zH n ml . 9 hA bieR wMbe {A enbA ieR punAy eyAErAebyA mieR wMbMEpAelyM ahIyA vieR punAy beyzyew wM bM EpAelyM iIM. 10 QEs eblien yie Ey EdzvcH nAyH BiM. QEseblien sMsHkriA mAvukyil. anrM yvvAck vAti RH oAwiEAyi. Bt ] YA Eyvien rAjAvAyi KYApi 11Ey teR rAjAvieR EdYAg AewywE mwiEAyi. EdYAgArielArA Eyvi EnAw pRu, qlAM nltAyiri

2 rAjAA 9+12-23

532
EyArAM pRu, aver kANA o tirAren ayyHk. av smADAnilAENA vetArA yA dtEnAw pRyk. 18atinA dt o tirR kyRi Eyvien kANA oAwic@ EpAyi. dt pRu, EyArAM rAjAvu EcAdi, ni smADAni lAENA vetH? Ey pRu, smADAnM ekAu nin qkArYM? vH qe pi wk. pARAvukAr EyArAmiEnAw pR u, dt sMGieRyw E EpAeyiluM ver mwi eyiyiil. 19anrM EyArAM rAmetA dt enwi tirRyc @ . ayA EyvieR sMGieRywe i pRu, EyArAM rAjAvu pR y, smADAnM. Ey pRu, smADAnvumAyi nin kArYemAmil! qe pi wk. 20pARAvukAr EyArAmiEnAw pR u, rAme dt sMGi eRywE EpAeyiluM niyM mwieyiyiil. o kiRuenEA el ov teR rTM oAwiH. niMziyew punAy EyvienEA elyANv oAwitH. 21EyArAM pRu, qeR rTemA k! atinA B]tY EyArAmieR rTM tARAi. yi AEyrAjAvAy EyArAmM eydyiel rAjAvAy ah sYAvM t"ew rTeLAi Ey vien sziAnAyi puRe@. yie Eylini nAEbAi eR vylivc H av prsH p rM kumi. 22EyArAM Eyvien ku EcAdic@, Ey, smADAnilAENA nieR vrvH? Ey mRupwi pRu, nieR a yAy QEseb vYBicArvuM Bi cArvuM ec@iwEALM kAlM smA DAni vkyil. 23EyArAM oAwiEAkAnAyi tirey tiric@, EyArAM ahsYAviEnAw pR u, ahsYAEv, etA ekNi yANH!

vEl A ? &A qinANH nieRywE vtH? Ey avErAw pRu, ayA eLyM ayA pRy &Aien iyM niRiyAM. 12EdYAgA pRu, l ! {ELAwH yATAYM pRyk. av enA pRtH? yvvAck pRtH Ey EdYAgAErAw pRu. Ey pRu, av pR u, yEhAv en pRy+ nie yi AEylieR putiy rAjA vAyi {A aBiExkM ecyH t iri . 13aEA oAErA EdYAgM t "ew Emli tiwi Qri Ey vieR mi pwikLili@. anrM av kAhLM m}i KYApic @ , Ey rAjAvA! Ey yie EyliEl EpA 14aen niMziyew punAy eyEhAzAPAieR pu Ey EyArAmientier FAElAcn nwi. aAlH EyArAmM yi AEylu kAM arAmiel hsAEyrAjAvi niM rAEmAH gielyAdien sMri A tiErADiEleiri kyAyi. 15EyArAMrAjAvH arA miel rAjAvAy hsAEylientier yM ecyH . qA arAmY EyArAMrAjAvien mRiEvl i kyM ayA yie EyliEl rew kyM ecyH. atinA Ey teR EdYAg AErAw pRu, qe putiy rAjA vAyi ni aMgIkriei yie Eyli vivrmRiyiA M Q ngriniM rewA pAwil. 16EyArAM yie Eyli vimi kyAyi. atinA Ey teR rTi kyRi yie EyliEl EpAyi. eydyiel rAjAvAy ah sYAvM yie Eyli EyArAmien kANAnAyi qiyi. 17yie Eyliel EgApuri o pARAvukAr nilAyi. Ey vieR vliy sMGM vtH av ku. av pRu, o vliy sMGM "k vtH {A kA !

533
24pE Ey m}uv ziEyA ewyM teR vielwH EyArAmieR puRH aeyH. aH EyArAmieR XdyilUew Lc @ kyRi. EyArAM teR rTi mric@vI. 25Ey teR EtrALiyAy bidHkA riEnAw pRu, EyArAmieR m]tEd hemwH yie Eyliel nAEbA ieR vyliEl qRiyk. {AM nIyM EyArAmieR pitAvAy hA biEnAewAM Etri sricEA avnH eneyAe sMBvi em yEhAv pRtH oAik. 26yEhAv pRu, el {A nAEbAieRyM aveR puA ewyM rM ku. atinA hA bien Q vyli evc @ {A ziiM. atinA EyArAmieR zrI remwH, yEhAv pR EpAel atH vyliEleRiyk! 27kH eydyiel rAjAvAy ahsYAvH pUEAryHw ew oAwiEAyi. Ey ayAeL piw pRu, ahsYAvienyM q@k! yibHLyAminwH riEl v}i yi teR rTilAyirie ah sYAvi priE@. ahsYAvH emgi EAviEl oAwiEAeyiluM ayA aviewvc@ mrNmwu. 28ahsYA vieR EsvkA ayA"ew zrIrM o Etri kyi eyzElmiEl ekAuEpAyi. av ahsYAvien ayA"ew pUv i kErAewAM dAvI dieR ngriel klRyi sMsHk ric@. 29EyArAM yi AEyli rAjAvAy tieR ptienAAM vxmANH ah sYAvH eydyiel rAjAvAytH.

2 rAjAA 9+24-10+3

32Ey mkLi jnAlyiEl EnAi. av EcAdic @ , rA eNeR pv? rANH? rEA mEA x$A jnAl yH iwyilUew Eyvien EnAi. 33Ey avErAw pRu, QEseb lien tAE}iwk! aEA x$A QEseb lien tAE}i@. QEseblieR EcAryi ER BiiyiluM tirk "ew EmluM vI. tirk QEs eblieR zrIri Em nw. 34Ey vIiiEl kyRi ti kyM wikyM ecyH t . qiH av pRu, zpie OI ey ec EnAk. aveLA rAj puiyAytinA aveL sMsHkri k. 35av QEseblien sMsHkri A EpAyi. qA avv"ew zrIrM keAnAyil. av"ew tl EyAi, pAd, eekik qi v mAEm kANAnAyL~. 36atinAl v tiriekv EyviEnAw kArYM pRu. aEA Ey pRu, yEhAv teR dAsnAy tizHbY nAy lIyAviEnAwH Q sEzM nkA pRu. lIyAvu pRu+ yie Ey EdzvcH QEseb lieR zrIrM nAyH tiM. 37yie Eylilu vyli cANkM EpAel QEseblieR zrIrM kiw M. avL@ew zrIrM tiricRiyA jn k}iyAet EpAM!

10

QEseblieR BIkrmrNM yie EyliEl puRe vivrM QEseb aRiu. av ziErAlAr vc @ eki oi puRE EnAi jnAlyHriki ni. 31Ey ngriEl Ev zic@. QEseb pRu, si%i!* avenEAel nI nieR yjmAnen ekA!
30Ey

si%i vLer vx mH lAhi enyM yi AEyli bAzyew wMb eyM vDicyALAyi si%i.

Ey zmrYyiel EntA e}u hAbinH zmrYyi q}up puAAyi. Ey k keL}ukyM av zmrYyi yie Eyliel BrNADipAM EntA M ayc@ekAwkyM ecyH. hAbieR puAew rkA M av q}uti. kkLi Ey pRu, 2-3 Q k kiiyA luwen ni ni"ew pitAvieR puAri vuM EyAgYnAyven etrewk. ni rT"M tirk"mH. nieLA zmAy ngrilA vsiM. ni yD"mH. ni etr ew puen aveR pitAvi

2 rAjAA 10+4-15

534
10yEhAv

eR siMhAsnilik. qiH ni"ew yjmAneR wMbi nAyi EpArAwk. 4pe yie Eyliel BrNADip AM EntA"M vlAet Byi. av pRu, ru rAjAAM (EyArAmiM ahsYAviM) Ey vien twyAnAyil. atinA nmM aven twyA k}iyil! 5hAbieR BvnM sUici yA, ngre niyiciv, mA, hAbieR puAew rkA qiv EyvinH o sEzM ayc@. { a yew dAsArANH. au pRyet M { ecAM. {LAeryM rAjAvAil . nl e tH ayH EtA ec@k. zmrYyiel EntA hAbieR ikeL vDi 6anrM Ey EntAH rAmetA kwi ayc@. Ey pRu, ni qe piNyH kyM asrikyM ec@ev i hAbieR puAew tl eviLyk. qiver nAeL Q smyH yie Eyli qeRyw E ekAuvrik. hAbinH q}up puAA yi. av avew ritALAy ngriel EntAAeAmAyi . 7ngrEntAA k lBic EA rAjAvieR puAer piwicH q}up EperyM ekA. qiH EntA rAjpuAew tlk w kLilAi. wk av yie Ey li Eyvinyc@ekAw. 8dt EyvieRywEvH avEnA w pRu, av rAjpuAew tlk ekAuviri! aEA Ey pRu, av ng rkvAwi BAtM ver ru n kLAyi iyiwk. 9BAti Ey puRE ecH jn mi ni. ayA jnELAw pRu, ni nixH k LrANH . EnA, {AeneR yjmAnentier FAElAcn nwi. aEhe {A vDic @ . qA hAbieR Q puAer rA vDictH? niLANven vDictH!

pRyetlAM sMBvi emH ni aRiyNM. hAbieR wMbei ArY pRyA yEhAv lIyAvien pEyAgic@. sMBviemH av pR kArY yEhAvyiEA nwAkyM ecyHtiri. 11atinA yie Eyli jIvici hAbieR wMbAer m}u vM Ey vDic@. qlA DAn vYikeLyM aw suX eLyM puErAhiteryemlAM vDic@. hAbieR buLilAeryM jIvEnAew viil. ahsYAvieR bueL Ey vDi 12Ey yie Ey viH zmrYyi El EpAyi. mAmEY Ey w yA t"ew ecriyAwkLi niM ErAmM mRici lmAy, wyAew pALyM q l ti. 13Ey, eydyiel rAjAvAy ahsYAvieR bu"mAyi sic@. Ey avErAw EcAdic@, niLArANH? av mRupwi pRu, { eydyiel rAjAvAy ahsYAvi eR buLANH. rAjAvieR ik ELyM rAjmAtAvieR ikeLyM kANAnA { vtH. 14aEA Ey teRyA"kELAw pRu, aver jIvEnAew piwi wk. EyvieRyAA ahsYA vieR bueL jIvEnAew piwi wi. av nAliru EpAyi . Ey aver EbtH qEKdinw o kiNRi smIpvc@ vDic@. Ey eryM jIvEnAew viil. Ey, EyAnAdAbien kum@ 15aviwM viti EzxM Ey, ErKAbieR punAy EyAnAdA bien kumi. EyAnAdAbH Ey vien sziA EpAv}iyA yi. Ey EyAnAdAbien zM sikyM avEnAw EcAdikyM ecyHt+ {A niEAwAyiri EpAel nI qniM o vizVsHt suXAyiriEmA?

535
EyAnAdAbH mRupwi pRu, vH, {A nineA vizVsHt suXA yiriM. Ey pRu, aeneyi nieR eek nI. anrM Ey EyAnAdAbien qiiwicH teR rTiEl kyi. 16Ey pRu, qEAewAM vrik. yEhAvyew kArYi qni vikAr q zmAeN kAk. aen EyAnAdAbH EyvieR rTiEl kyRi. 17 Ey zmrYyi eli aEA}uM aview jIvici hAbieR bueL m}uv vDic@. Ey avereylAveryM vDic@. yEhAv lIyAviEnAw pR etlAM Ey ecyH.

2 rAjAA 10+16-29

bAlieR rADker Ey viLi 18anrM Ey jneLeyl A M viLic@i. Ey avErAw pRu, hAbH bAlien alM Esvic@. qA Ey bAlien wt EsviM! 19ni bAlieR ql A puErAhiteryM vAckeryM viLi c@@k. bAlien rADi qlA jneLyM viLic @ uk. orA EpAluM Q sELni pewA tiritH. kArNM, qniH bAlinH o mhAyAgM k}iAH. Q sE Lni pewA etArAeLyM {A vDiM! pE Ey aver ctikyA yi. bAlieR rADker nzii kyAyi EyvieR lYM. 20anrM Ey pRu, bAlinH o visELnM ok. puErA hitA sELnM KYApikyM ecyH. 21 anrM Ey yi AEy lielAwM o sEzmyc@. bAli eR qlA rADkM v. orA EpAluM vIi tiyiil. bAli eR rADk bAlieR lyi El v. lyM jneLeAu niRu. 22vO sUxic i vEnAwH Ey pRu, bAlieR rAD kelAM Ev vO ekAu vrik. atinA ayA bAlieR

rADkAvzYmAy vO ekAuv. 23anrM EyvuM ErKAbieR punAy EyAnAdAbuM bAlieR lyiEl Evzic @ . Ey bAlieR rADkErAw pRu, @M EnAi, yEhAvyew Esv kerAM niELAewAmiel R vk. bAlieR rADk mA EmyZevM Rvk. 24bAlieR rADk bAlieR lyiiEl v}ipAwkLM EhAmyAg"M nwAnAyi Ev zic@. qA EyvuM qp EpM puR kAnilAyi. Ey avErAw pRu, Q jnLilAM rewA avditH . ov orAeLeyiluM rewAnvdi cA ayA teR jIv ekAH ati AyiM ecNM. 25EhAmyAgM k}iywen Ey pARAvukAErAwM nAykAErAwM pR u, ak kwH bAlieR rA DkereylAM vDik. oM jIv EnAew lyi puR vrA avditH! atinA nAykA knMR vA"k"pEyAgicH bAlieR rAD ker vDic @ . pARAvukAM nAyk AM EcH bAlieR rADkew zrIr puREeRiu. anrM pARAvukAM nAykAM bAlieR lyieR Ryi* kw. 26bAlieR lyiiel sHmAr kzilk* av puRekAuvH lyM EhAmic@. 27 anrM av bAlieR sH m Arkzilk awic @ wc@. bAlieR lyvuM av awi c@wc@. av bAlieR lyM o visnmRiyAimAi. jn lM M o visnmRiyAyi pEyAgi. 28aen Ey yi AEyli bAlieR rADn tk. 29qA
R bAlieR lyieR ngrM q vAcYAM. sm H Arkzilk jneL qeiluM EtYk kArYM oAiiti Api ci zilk. purAtn yi AEyli jn vYAjeedveL rADiA vi lLAyi kl@k Apici.

2 rAjAA 10+30-11+8

536
aTlYA eydyiel rAjmAr AereylA M vDi ahsYAvieR ayAyi aTlYA. teR pu mric @ qRiEA av q}uEH rAjAvieR wMbAMgeL m}uvM ekA. 2 eyEhAEzb, EyArAM rAjA vieR puiyM ahsYAvieR sEhAdriymAyi. rAjAvieR puArielArALAyi EyAvAzH . m@ ik vDie@ekAi EA eyEhAEzb EyAvAzien qwH oLiic@. av EyAvAzi enyM aveR pricArikeyyM teR kiwRyi sUic@. aen eyEhAEzbyM pricArikyM Ec H EyAvAzien aTlYAyiniM oLiic@. aen EyAvAzH ekAle wAti. 3anrM EyAvAM eyEhAEzb yM yEhAvyew lyi oLic@. EyAvAzH aview Ru vxM oLici . aTlYA eydEdzM BrikyM ecyH. 4}AM vxM, tpuErAhitnAy eyEhAyAdA, kArYewyM aMgrk ewyM nAyker yEhAvyew l yiEl Lyc@ vi. anrM eyEhAyAdA avmAyi o krARu Ai. lyi vc @ yEhAv avereAH o stYM eciic@. anrM av rAjmAren av kANic@ ekAw. 5anrM eyEhAyAdA aveA kln nki. ayA pRu, ni ecEtH tANH . oAErA zb dinieRyM rMBi niLi mielA Ep vrNM. rAjAvien ni aveR vstiyi sMri NM. 6 mE mielAH kvAwi lAyiriNM. niy mielAH aMgrk piilu kvAwiluM aen ni EyAvAzien sMri o mti EpAelyAkNM. 7oAErA zbdivsieRyM aYi ni mi ruEp yEhAvyew lyi kAv niH EyAvAzH rAjAvien sMriNM. 8EyAvAzu rAjAvH qEAe}Ae qvieweyAe EpAyAluM ni aEhEAewAm AyiriNM. m}uv sMGvuM rAjA vien vlyM ecyH niNM. oAErA

Ey, yi AEylien pApiEl nyic , enbAieR punAy eyAErAebyAmieR pApLi niM piARiyil. EbETliluM dAni lum kALik"ew vi#h Ey nziicil. AEyliel Ey vieR BrNM 30yEhAv EyviEnAw pRu, nieR v]i ekAAM. ney {A pR kArYLA nI ecyHt tH. nI ecNem {A #hic viDi te hAbieR wM be nI nziic @ . atinA nieR pigAmik nAlu tlmRk ELALM yi AEy BriM. 31pE Ey pUmnEAew yEhAvyew niymLsric @ jIviA icil. yi AEylien pApiEl nyic eyAErAebyA mieR pAp ec@tH Ey niiyil. yi

11

hsAEy yi AEylien EtAli 32aAlH yEhAv yi AEy lieR cil BAg vicHECdiA nArMBic@. arAmiel rAjAvAy hsA Ey yi AEyieR qlA atii kLiluM yi AEylukAer prAjye wi. 33EyAAndi ki} gAdH, rUEb, mne qivew l mwM m}uv gielyAd EdzvuM av kI}wi. aEA tA}Hvryi aErAEv mt gielyAdM bAzAM very qlA lvuM hsAEy kI}wi. EyvieR mrNM melA v]ik"M yi AEyrAjAAew criM q #nHTi ErKewiyi@H. 35Ey mrNmwykyM teR pUvi kErAewAM sMsH k riewkyM ecyH. jn Eyvien zmrY yi sMsHkric@. Eyvi EzxM aveR pu eyEhAvAhAsH yi AEylieR putiy rAjAvAyi. 36Ey pe@ vxM yi AEy li BrNM nwi.
34EyvieR

537
aMgrkM teR yDM Drici riNM. niELAw vLeryw v eryM ni vDikyM EvNM. 9puErAhitnAy eyEhAyAdA kli cEpAeleylAM nAykA as ric@. oAErA nAykM teRyA"keL i. o sMGinH zbdivsM rAjAvien sMrikyAyi EjAli. }Hcyiel bAi divs Li rAjAvien sMrikyAyi m@ ru sMG"ew niEyAgM. averl A vM eyEhAyAdAey puErAhiteRywE EpAyi. 10puErAhit, nAykAH "M prick"M ekAw. dAvIdH yEhAvyew lyi vc "M prick"mAyi atH. 11Q aMgrkA t"ew yD "mAyi lyieR vle ml mt we mlver ni. av yAgpIWiM lyiM iluM rAjAvu lyM szicEAe}Ae aEhi iluM ni. 12v EyAvAzien puRE ekAuv. av EyAvAzien kirIwM Drii kyM rAjAvuM eedvvuM tilu krA av nk@kyM ecyH . anrM av aven aBiExkM ecyH t H putiy rAjAvAiI kyM ecyH. av eekk ekAivi Lic @ pRu, rAjAvH nINA vA}e! 13aMgrkewyM jn"ewyM zbHdM aTlYArAjH{i Ek@. atinAl v yEhAvyew lyilu jn"ewywE ec. 14 rAjAvH sHtMBinwH yTAAn ni tH aTlYA ku. EntA"M jn "M rAjAvi kAhLM viLiM ql A vM vLer sxH w rAyiri M av ku. aTlYA kAhLM viLi EkkyM teR mEnAviu bHDi aRiyiA teR vO vlic@ kIRukyM ecyH. anrM aTlYA viLic@ vi, rAjEAhM! rAjEAhM! 15puErAhitnAy eyEhAyAdA Bw Aew mtlArAy nAykAH o kln nki. eyEhAyAdA av ErAw pRu, aTlYey ly i puRE ekAuEpAvuk.

2 rAjAA 11+9-12+1

aveLyM av"ew ayAyik eLeyl A M vDik. pE yEhA vyew lyivcH aver vDi tH. 16atinA ekAAriEl tirvAwi qiy wen Bw A aveL piwiwi vDic@. 17an rM eyEhAyAdA yEhAvyHM rAjA viM jnmiwyilu krARu Ai. rAjAvuM jn"M yEhAvy EwtAeNH Q krA kANi. rAjAvuM jn"mAyM eyEhAyAdA krARuAi. rAjAvu jnEvi q ecNemH Q krA pRy. jn rAjAvien asrikyM piwkyM EvNemM krARi pRy. 18anrM jneLlAM vYAjeedv mAy bAlieR lyiEl EpAyi. jn bAlieR vi#hvuM yAgpIW"M tk. av av plplkxNLAi. jn bAli eR puErAhitnAy mAen yAg pIWimivc vDic@. atinA puErAhitnAy eyEhA yAdA yEhAvyew lyM pripAli A keL ewi. 19puErA hit jneLeylAM nyic@. av yEhAvyew lyiniM rAjA vieR vstiyiEl EpAyi. rAjA vieR viEzx aMgrkM nAyk AM rAjAviEnAewA EpAyi. me lAvM aver piw. av rAjA vieR vstiyew mKY Evzn kvAwiEl EpAyi. anrM EyAvAzurAjAvH sMihAsnili . 20jneLlAM sEAxic@. ngrM zAmAyi. aTlYArAjH{i rAj ekAArinH smIpMvcH vALinA ekAlewkyM ecyHti. 21rAjAvAyEA EyAvAzinH }u vyAyi.

12

EyAvAzH teR BrNmArMBi Ey yi AEyrAjAvAyti eR }AM vxmANH EyAvAzH BrNmArMBictH. EyAvAzH eyzEl mi nAl vxM BrNM nwi. Eb-Ezbyiel sibYA yi ayA"ew a. 2 yEhAvyew xHwi yi zriyAy EyAvAzH ecyHt.

2 rAjAA 12+3-18

538
yEhAvyH nkiy pNM qwH av epiyiliu. 10anrM lyiEl EpA EA jn pNM epiyi niEpiA wi. rAjAvieR kArYdziyM tpuErAhitM epiyi DArALM pNme kH pNM qw. av pNM qi sikLilAi. 11 anrM av yEhAvyew lyi EjAli ecyHtv tiPlM nki. yEhA vyew lyi pNit mrNi AM m@ niANEvlAM av tiPlM nki. 12 klNiA M kl@ev@kAM tiPlM n kA av pNM pEyAgic@. twi, eckl, H yEhAvyew lyM nAA sADn qiv vAA pNM pEyAgic@. 13-14jn yEhAvyew lyi El pNM nki. qA evii EmA kikkELA EkAkELA kAhL ELA sVMekAEA eviekA EA pAELA AA puErA hitA pNM pEyAgic i l . pNiA tiPlM nkAEn pNM pEyAgic@Z. pNiA yEhAvyew lyM nAkyM ecyH. 15M pNM m}uv q kEyA pNien sMBviec H pNiAer EcAdYM ec@kEyA A yil. qekAeA pNiA vizVsHtrAyi! 16aprADblik"M pApblik"M aiEA jn pNM nki. pE pNM yEhAvyew lyM pNit pNiA nkAnl p EyAgictH. pNM puErAhit tAyi. EyAvAzH hsAEyliniM eyzElmien ri 17arAmiel rAjAvAyi hsA Ey. hsAEy, gH ngrienti er yi puRe@. gien hsAEy prAjyewi. anrM ayA eyzElmientier y i tAeRw. 18eyEhAzAPAH, eyEhArAM, ah sYAvH qiv eydyiel rAjA ArAyi. av EyAvAzieR pUvikrAyi. av yEhAvyHH

teR jIvitiluwnILM EyAvAzH yEhAvey asric@. puErAhit nAy eyEhAyAdA aven pWiic kArY av vic@. 3pE av tl nziicil. rADnAlLi jnL EA}uM v}ipAwkM DUpAcnk"M aici. lyieR aNiH EyAvAzH kli 4-5EyAvAzH puErAhitAErAw pR u, yEhAvyew lyi v zYi pNmH. jn lyi El sADn nkiyi@H. jn sMKYeywEA jn ly iEl nitiywci@H. wAet oQdArYmAyM jn lyiEl pNM nkiyi@H . puErAhitA rAy ni pNemwH yEhA vyew lyieR aNi k ecNM. oAErA puErAhitM avrv Esvi jnLiniM ki@ pNM pEyAgiNM. ayA pNM yEhAvyew lyieR EkwpAwk tIvA pEyAgi NM. 6qA puErAhitA a Nik nwiyil. EyAvAzieR Br NieR pimAM vxi luM puErAhitA lyM nAiyi il. 7atinA EyAvAzH rAjAvH puErAhitnAy eyEhAyAdeyyM m@ puErAhitAeryM viLicH avErAw EcAdic@, nieLANH lyi eR aNik ecAtH ? ni Esvi jnLiniM pNM sVIkritH. pNM pEyA gi nik. pNM lyM nAA te pEyAgiNM. 8jnLiniM pNM sVIkri niAemH puErAhitA stic@. pE lyM nAE tielM av niyic@. 9 atinA puErAhitnAy eyEhAyAdA o epieywH atieR mkLi o dVArmi@. anrM eyEhAyAdA epi yAgpIWieR etvz vc@. atH jn yEhAvyew lyi El Evzi vAtilAyi . puErAhitAri cil ly vAti kAv ni. jn

539
DArALM sADn kA}Hc vci. av lyi sUiei. EyAvAM yEhAvyHH DArALM kA}Hc vsHt nkiyi. EyAvAzH m}uv sADnL@M, lyiluM teR ekAArilum sVvuM qw. anrM EyAvAzH vil EyRiy vsHt arAmiel rAjA vAy hsAEyli nki. tA sVIk ric niDikeLlAM eyzElmien miA pripAwiyiniM hsAEylien piiriic@. EyAvAzieR mrNM ql A mhdH v] ik"M eydyiel rAjAAew criM q #nHTi q}utiyi @H. 20EyAvAzieR EdYAgA aEhientier FAElAcn nw i. sil A yiEl pAtyilu miEl A yew vstiyivc H av EyAvAzien vDic @ . 21ziemyAi eR punAy EyAsAKAM EzAEmri eR punAy eyEhAsAbAdM yi EyAvAzieR EdYAgA. avrAyi EyAvAzien vDictH. jn EyAvAzien teR pUvi kErAewAM dAvIdieR ngri sMsHkric@. ayAEzxM EyAvA zieR pu amsYAvH putiy rAjA vAyi.
19EyAvAzieR

2 rAjAA 12+19-13+10

hsAEylieRyM ayA"ew pu eb-hddieRyM BrNikI}i lAi. yi AEyjnty H Em yEhAvyew kN 4anrM teL riNemH eyEhAvAhAsH yEhAvEyAw yAci c@. yEhAv aven vic@. yEhAv yi AEylieR kxHwAwk kA kyM arAmYrAjAvH yi AEylukAer qen kxHwewiey mni lAkyM ecyH. 5atinA yEhAv yi AEylien riA orAeL ayc@. yi AEylu kA arAmYriniM EmAcitrAyi. aen yi AEylukA sVBvn LiEl p}yEpAel mwieyi. 6qA yi AEylien pApi El nyic eyAErAebyAmieR pApeL yi AEylukA piw . yi AEylukA eyAErAebyA mieR pAp w. av zmrY yi aEzrAsH t MB sUi kyM ecyH. 7eyEhAvAhAsieR eesnYe arAmiel rAjAvH prAjyewi. arAmYrAjAvH vLeryDikM BwAer vDic @ . ap tirwyALik eLyM p EtkeLyM ptinAyirM kAlA"keLyM mAM avEzxiic@. eyEhAvAhAsieR BwA emtiA lH kAi pR pti EpAelyA yi. 8eyEhAvAhAsieR qlA v] ik"M yi AEyrAjAA ew criM q #nHTi ErKe wiyi@H . 9 eyEhAvAhAsH mr NmwykyM pUv i kErAewAM* sMsH k riewkyM ecyH . jn eyEhAvAhAsien zmrYyi sMsH k ric @ . eyEhAvAhAsi EzxM ayA"ew pu eyEhAvAzH putiy rAjAvAyi. eyEhAvAzieR yi AEyBrNM 10EyAvAhAsieR pu eyEhA vAzH zmrYyi yi AEyrAjAvAyi. EyAvAzH eydA rAjAvAytieR
pUvi kA pitAA q vAcYA M. orAL@ew mAtApitA, mcHCM miyM aen av er piw vEA averlAM.

13

eyEhAvAhAsH teR BrNmArMBi EyvieR punAy eyEhA vAhAsH zmrYyi yi AEy rAjAvAyi. atH ahsYAvieR pu EyAvAzH eydyi rAjAvA ytieR pimAM vxmAyi . eyEhAvAhAsH ptiEn}u vxM BrNM nwi. 2yEhAvyew xHwiyi tiyAy kArY eyEhAvAhAsH ecyH . yi AEylien pApiEl nyic, enbAieR punAy, eyAErA ebyAmieR pAp eyEhAvA hAsH piw. aArY ec@ tH eyEhAvAhAsH niiyil . 3aEA yEhAvyH H yi AEyli EnAw vliy EkApmAyi. yEhAv yi AEylien arAmieR rAjAvAy

2 rAjAA 13+11-25

540
yieR aH! vijyieR aH arAmi mkLi! arAmYer nI aEP i vc@ EtAliM. nI aver nzi ikyM ec@M. 18qlIzA pRu, aukeLw. eyEhAvAzH aukeLw. aEA qlIzA yi AEyrAjAviEnAw pR u, tRyi awik. eyEhAvAzH m tvN tRyil wic@. qiv nii. 19 eedvpu x eyEhAvAziEnAw EkApic @ . qlIzA pRu, nI RtH aEA ERA tvNeyiluM awiNmAyi ! aEA arAmYer nzii Mver ninver EtAliAnAmA yi! pE EA nI arAmien m tvN mAEm EtAli! qlIzyew klR yi ortB H utM sMBvi 20qlIzA mrNmwykyM jn aven sMsH k rikyM ecyH . vsi ori o sMGM EmAvA bYBwA yi AEyliEl v. yi ekAywiAnANH av vtH. 21mric orAeL sMsHkrikyA yi cil yi AEylukA BwA er ku. yi AEylukA m]tEdhM qlIzyew klRyiEleRiH oAwi EAyi. mric v qlIzyew aikLi sHpzicEA te ayAH jIv vyHkyM ayA sVM kAlukLi q}uE@ ni kyM ecyH! eyEhAvAhAsH yi AEy ngr tiriek piwi 22eyEhAvAhAsieR BrNkAl H qlAdivsvuM arAmYrAjAvAy hsAEy }"Ai. 23 pE yEhAv yi AEyjntEyAwH kA NYM kAi. yEhAv kANYEAew yi AEylukAErAewAM ni. q ekAeA aAhAmM yisHhA M yAEAbumAyi av krARuA iyi. qiuM yEhAv yi A EylukAer nziikEyA aver eekevwiykEyA ecyHtil. 24arAmiel rAjAvAy hsAEy mr NmwykyM eb-hddH ayA EzxM putiy rAjAvAkyM ecyH. 25teR mrNi mH hsAEy

mE}AM vxmAyi atH . eyEhAvAzH ptinARu vxM yi A Ey Bric@. 11 yEhAvyew xHwiyi tiyAy kArYLANH yi AEy rAjAvAy eyEhAvAzH ecyH t tH . yi AEylien pApiEl nyic, enbAieR punAy eyAErAeb yAmieR pAp ec@tH ayA niiyil. eyEhAvAzH pAp w ecyH . 12eyEhAvA zieR qlA v]ik"M eydA rAjAvAy amsYAvientier ayA ecyHt y"M yi AEyrAjA Aew criM q #nH T i ErKewiyi@H . 13 eyEhAvAzH mrNmwykyM teR pUv i kErA ewAM sMsHkriewkyM ecyH. eyAErAebyAM putiy rAjAvA kyM eyEhAvAzieR siMhAsn ilirikyM ecyH. eyEhAvAzH zmrYyi yi AEyrAjAAErA ewAM sMsHkrie@. eyEhAvAzH qlIzey szi 14qlIzA ErAgiyAyi. piIwH Q ErAgM mlM qlIzA mrikyM ecyH. yi AEyrAjAvAy eyEhA vAzH qlIzey sziA EpAyi. eyEhAvAzH qlIzyew mi kr u. eyEhAvAzu pRu, qeR pitAEv, qeR pitAEv! yi AEy lieR Etk"ewyM tirk"ewyM smymAENA tH?* 15qlIzA eyEhAvAziEnAw pR u, o vil@M tAM auk"em wk. eyEhAvAzH o vil @ M tAM auk"M qw. 16aEA qlIzA yi AEyrAjAviEnAw pRu, nieR eek vil i E vyH k. eyEhAvAzH teR eekk vil i E vc@. anrM qlIzA teR eekk rAjAvieR eekkLiE vc@. 17 qlIzA pRu, ki}E jnA l R. eyEhAvAzH jnAl R. aEA qlIzA pRu, q@k. eyEhAvAzH qyH. aEA qlI zA pRu, atA yEhAvyew vij
yi A E y l i e R . . . t H? eedvM vH aey ekAuEpAkA smymAENA tH qM.

541
eyEhAvAzieR pitAvAy eyEhA vAhAsiniM yi tAM ngr piwiecwi. qAli EA eyEhAvAzH hsAEylieR pu eb-hddieR eekyi niM ngr tiric@ piwic@. eyEhAvAzH eb-hddien m AvzYM EtAlicH ngr tiric@ piwic@.

2 rAjAA 14+1-14

lM eyAetEy q Epri eyA viLiewtH. amsYAvH eyEhAvAzientier ymA#hi 8yi AEyrAjAvAy EyvieR punAy eyEhAvAhAsieR pu nAy eyEhAvAzieRywH am sYAvH dtAer ayc@. amsYAvi eR sEzM tAyi, v, nm yi EnEn EpArAwAM. 9yi AEyrAjAvAy eyEhAvAzH eydyiel rAjAvAy amsYAvinH o mRupwi ayc @ . eyEhAvAzH pRu, elbAEnAniel mwH elbAEnAniel EdvdAv] i enA sEzmyc@. ati, nieR puiey qeR mk vivAhM ecyH ekAw qH. qA elbAEnAni niH o kA@m]gM m wi mkLilUew nwEpAyi. 10stYi nI qEdAmien EtAlic@. pE qEdAmiEmlu nieR vijy i nI aBimAni. qA vIi li epAc M pRyk. nin te }mAAtirik. en ecyHtA nIyM niEAewAM ey dyM vI}uM! 11qA amsYAvH , eyEhAvA zieR mRiyi vkevcil. ati nA yi AEyrAjAvAy eyEhA vAzH , eydArAjAvAy amsYAvi entier yM ecA eydyiel EbH-EzemziEl EpAyi. 12 yi A Ey eydey EtAl i c @ . ql A eydAM vIiElEAwi. 13EbHEzemzi, yi AEyrAjAvAy eyEhAvAzH ahsYAvieR pu nAy eyEhAvAzieR puM ey dyiel rAjAvumAy amsYAvien piwiwi. eyEhAvAzH amsYAvien eyzElmiEl ekAuEpAyi. eyEhAvAzH eyzElmieR Bii qyImiel kvAwM mt mlt ver aRuRwiEyALM epALic @ . 14qiH eyEhAvAzH yEhAvyew lyiluM rAjekAAriel niDi ryilum m}uv sVvuM eviyM qw. jneL eyEhA vAzH teR twvukArAyi ekAu EpAyi. anrM av zmrYyiEl mwiEAyi.

14

amsYAvH eydyi BrNmArMBi eydyiel rAjAvAy EyAvA zieR pu amsYAvH, eyEhA vAhAsieR punAy EyAvAzi eR rAM BrNvxi, rAjAvA yi. 2 BrNmArMBicEA amsYAvinH pu vyAyi. amsYA vH peA vxM eyzEl mi BrNM nwi. eyzElMkAriyA y eyEhAvA yi amsYAvi eR mAtAvH. 3zrieyH yEhAv pR kArYEL amsYAvH ecyHZ. qA teR pUviknAy dAvIdi enEAel av pUmAyM eedv e piwil. teR pitAvAy EyAvAzH ecyHt qlA kArY"M am sYAvH ecyH . 4av tl nziicil. rADnAl Li jnLiM v}ipAwkM DUpANvuM nwH. 5rAjYiEm tniH zmAy niyNmAyEA amsYAvH , teR pitAvien ekA EdYAg AereylAM vDic@. 6 pE EmAezy ew nYAymANpusHtki q}uti yiri mlM ekAlyALik"ew ikeL av vDicil. EmAezyew niymi yEhAv Q kln nki+ ik"ew v]iH mAtApitA vDzi nktH.* mAtApitA "ew v] iH ikM vD zi nktH. orA sVyM ecyHt tiyH E ayAeL ziivA pAwZ. 7amsYAvH , @tA}H v ryivc H ptinAyirM qEdAmYer vDic@. y i amsYAvH EslA piwiecw kyM atien eyAkHetEy q viLikyM ecyH. veryM
ikL@ew ... nktH v. 24+16 kAk.

2 rAjAA 14+15-15+3

542
eyAErAebyAM nAleA vxM Bric@. 24 yEhAvyew xHwiyi ti yAy kArY eyAErAebyAM ecyH . yi AEylien pApi El nyic , enbAieR pu nAy eyAErAebyAmieR pAp ec@tH eyAErAebyAM w. 25ElEbAhAmAH mt arAbA kw* very yi AEylieR EdzM eyAErAebyAM tiriek piwi c@. yi AEylieR yEhAv teR dAsM amiAyiyew pumAy EyAnyilUew pR EpAelyA sMBvictH. gH ehP sVEdziyA yi amiAyi. 26 awimk"M sVt mwM skl yi AEylukAM vLer kxHwewtH yEhAv ku. yi AEylien shAyiA k}iy mAyi M avEzxiciil. 27yi AEylieR nAmM ElAk niM lAyHm ec@emH yEhAv pRil. atinA yi AEyjn tey riA yEhAv eyEhAvA zieR punAy eyAErAebyAmien pEyAgic@. 28eyAErAebyAmieR qlA mhdH v]ik"M yi AEyrAjAAew criM q pusHtki q}uti yi@H. eyAErAebyAM yi AEyli Evi dEezM hAmAM piwi ecwtH tiluew. (Q ngr eydyEwtAyi.) 29eyAErA ebyAM mrNmwykyM yi AEy rAjAArAy teR pUv i kErA ewAM sMsHkriewkyM ecyH. eyAErAebyAmieR punAy esK rYAvH ayAEzxM putiy rAjA vAyi.

15eydArAjAvAy amsYAvi entier yM ecyH t twm eyEhAvAzieR v]ik m}uv yi AEyrAjAAew criM q #nHTi ErKewiyi@H. 16eyEhAvAzH mrNmwykyM teR pUv i kErAewAM sMsH k riew kyM ecyH. yi AEyrAjAA ErAewAM zmrYyilANH eyEhAvAzH sMsH k rietH . ayAEzxM eyEhAvAzieR pu eyAErA ebyAM putiy rAjAvAyi.

amsYAvieR mrNM EyAvAzieR punAy amsYAvH, yi AEyrAjA vAy eyEhAvAhAsieR punAy eyEhAvAzieR mrNEzxM pti nu ekAl M jIvic @ . 18amsYAvi eR qlA mhdHv]ik"M eydA rAjAAew criM q pusHt ki q}utiyi@H. 19eyzElmi jn amsYAvientier o FA ElAcn nwkyM amsYAvH lAKI ziEl oAwiEAvukyM ecyH . pE jn amsYAvinH piAel lAKIziEl ciler ayc@. av amsYAvien lAKIzi vcH vDi kyM ecyH. 20 av amsYAvieR m]tEdhM tirR kyi tiric@ ekAuv. amsYAvH dAvIdieR ngri teR pUvikErAewAM sMsHkrie@.
17eydArAjAvAy

asrYAvH eydyi BrNmArMBi 21anrM eydA asrYA vien putiy rAjAvAi. asrYA vi ptinARu vyAyi. 22a en amsYAvurAjAvH mrNmwykyM teR pUvikErAewAM sMsHkri ewkyM ecyH. anrM asrYA vH lH vIuM pNiykyM ey dyH tiriek nk@kyM ecyH. eyAErAebyAM rAm yi AEy li teR BrNmArMBi 23EyAvAzieR punAy amsYA vH eydArAjAvAyitieR pti nAM vxM yi AEyrAjAvAy eyEhAvAzieR punAy eyAErA ebyAM zmrYyi BrNmArMBic @ .

15

asrYAvieR eydA BrNM eyAErAebyAM yi AEyrAjA vAytieR pE}AM vxM amsYArAjAvieR pu asrYAvH eydyiel rAjAvAyi. 2BrNmArMBi cEA asrYAvi ptinARu vy Ayi. ayA eyzElmi apiru vxM BrNM nwi. eyzElMkAriyAy eyKAlYA yi asrYAvieR a. 3 teR pitAvAy amsYAvienEAelte,
arAbA kw cAvukw.

543
yEhAvyew xHwiyi zriyAy NH asrYAvH ecyHttH. teR pitA vAy amsYAvieR v]ikeLlAM asrYAvH piw. 4qA t l ayA nziikyA yil. Q rADnAlLi jn LiM v}ipAwk"M DUp"M a i. 5yEhAv, asrYArAjAvien xHW ErAgiyAi. mrNM ver ayA o xH W ErAgiyAyi. asrYAvH EveR o vstiyilAyi tAmsi c i tH . rAjAvieR punAy EyATAM ekAArADikAriyAyi nIti nivhNM nwi. 6asrYAvieR qlA mhdHv]i k"M eydArAjAAew criM q pusH t ki q}utiyi@H . 7asrYAvH mrNmwykyM dAvIdieR ngri teR pUvikErAewAM sMsHkriewkyM ecyH. ayA EzxM asrYAvieR pu EyATAM putiy rAjAvAyi. AEyliEm esKrYAvieR *hsVkAle BrNM 8eyAErAebyAmieR punAy esKrYAvH RumAsM zmrYyi yi AEy Bric@. eydA rAjAev nilyi asrYAvieR BrNieR meAM vxilAyi atH. 9yEhAvyew xH w iyi tiyAy kArY esKrYAvH ecyH. teR pUv i k ecyH t kArY te avM ecyH. yi AEylien pAp iEl nyic enbAieR pu eyAErAebyAmieR pAp ec@tH av avsAni icil. 10yAEbzieR punAy zl M esKrYAvientirAyi FAElAcn nwi. jnew mi vcH zl<M esKrYAvien vDic @ . ayA EzxM zlM putiy rAjAvAyi. 11 esK rYAvieR melA v]ik"M yi A EyrAjAAew criM q #nHTi q}utei@H. 12aen yEhAvyew vAk yATAY mAyi. aveR pigAmik"ew nAlu tlmRA yi AEyli rAjAA rAemH yEhAv EyviEnAw pR i. yi

2 rAjAA 15+4-21

zl< mieR *hsVkAle yi AEyBrNM 13iyAvieR eydABrNi eR meAtAM vxM, yAEb zieR punAy zl<M yi AEyli rAjAvAyi. zl<M zmrYyi o mAsM rAjAvAyi. 14gAdiyew punAy emnEhM ti yiniM zmrYyiElei. yAEbzieR punAy zl mien emnEhM vDic@. anrM ayA EzxM emnEhM putiy rAjAvAyi. 15zl < mieR ql A v] ik"M, esKrYAvientier av nwiy FAElAcn shitM yi AEy rAjAAew criM q #nH T i q}utiyi@H. emnEhmieR yi AEyBrNM mrNEzxM emnEhM, tipHshM prisrEdz"M kI} wi. avnH ngrkvAwM RekAw vA jn vistic@. ati nA emnEhM aver EtAlikyM ngrilu gBiNikeLeylAM piLkLykyM ecyH. 17asrYAvieR eydA BrN ieR meAtAM vxM gAdi yew punAy emnEhM yi AEy li rAjAvAyi. emnEhM zmrYyi p vxM BrNM nwi. 18yEhA vyew xHwiyi tiyAy kArY emnEhM ecyH. yi AEylieneA u pApM ecic, enbAieR punAy eyAErAebyAmieR pAp ec@tH ayA avsAni icil. 19aU rAjAvAy pU yi AEy lientier yi v. emnEhM pUlinH q}upAAyirM pQu evi nki. teR rAjYM zmA tinH pUlieR piN EnwAnANH emnEhM DnM ekAwtH. 20 Dni kM zmAyvriniM krM piri cANH emnEhM pNM sVpictH. emnEhM oAErAM ptH oQsH evi krM mi. anrM emnEhM pNM aUriel rAjAvi nki. atinA aUriel rAjAvH yi AEyli tAet aviwM vi@. 21emnEhmieR ql A mhdH v] ik"M yi AEyrAjAAew
16zl mieR

2 rAjAA 15+22-16+2

544
piwiecw. tigH piEles Q lLiel jneL aUriEl twvukArAyi ekAuEpAyi. 30lAvieR punAy EhAEzy ermlYAvieR punAy Ephi entier FAElAcn nwi. EhAEz y Ephien vDic@. anrM Ep hiEzxM EhAEzy putiy rAjA vAyi. IyAvieR punAy EyATAM eydyiel rAjAvAytieR ptAM vxilAyi atH. 31EphH ecyH t ql A vliy kArY"M yi AEyrAjAAew criM q #nHTiluH. EyATAM eydyi BrNmArMBi 32IyAvieR punAy EyATAM eydyi rAjAvAyi. ermlYAvieR punAy EphH yi AEyrAjAvA ytieR rAM vxmAyi atH. 33rAjAvAEA EyATAminH p u vyAyi. EyATAM eyz Elmi ptinARu vxM Bric@. sAEdA ieR puiyAy eyzA yi EyATAmieR a. 34teR pitAvAy IyAvienEAel, yEhAvyew xHwiyi zriyAy EyATAM ecyH. 35qAlyA tl nzii kyAyil. jnLiM rA DnAlH blik"M DUp"M aiH. EyATAM, yEhAvyew lyinH tkvAwM niic@. 36EyATAmieR qlA mhdHv]ik"M eydyiel rAjAAew criM q #nHTi q}utiyi@H. 37a A l H eydyHetier yM ec@tinH yEhAv arAmiel rAjAvAy ersIenyM ermlYAvieR punAy EphienyM ayc@. 38EyATAM mrNmwykyuM teR pUvikErAewAM dAvIdieR ngr i sMsHkriewkyM ecyH. EyATAmiEzxM aveR pu hAsH putiy rAjAvAyi. hAsH eydyew rAjAvA ermlYAvieR punAy Ep hieR yi AEyBrNieR ptiEn}AM vxM EyATAmieR pu nAy hAsH yi AEylieR rAjA vAyi BrNmArMBic@. 2rAjAvAEA

criM q #nHTi q}utiyi @H. 22emnEhM mrNmwykyM teR pUv i kErAewAM sMsH k riew kyM ecyH . emnEhmi EzxM ayA"ew pu ephYAvH putiy rAjAvAyi. ephYAvieR yi AEyBrNM 23asrYAvieR eydABrNi eR aptAM vxM emnEhmieR punAy ephYAvH zmrYyi yi AEylieR rAjAvAyi. ep hYAvH ru vxM Bric @ . 24 yEhA vyew xHwiyi tiyAy kArY ephYAvH ecyH . yi AEyli eneAu pApM ecic , enbA ieR pu eyErAebyAmieR pAp ec@tH ephYAvH av sAniicil. 25ermlYAvieR punAy EphH yi ephYAvieR eesnYA Dip. EphH ephYAvien vDic@. zmrYyi rAjekAAri vc A NH ayA aven vDic t H . ephYAvien vDiEA a p gielyAdkAwi EphiEnA ewAmAyi. anrM EphH, ephYAviEzxM putiy rAjA vAyi. 26ephYAvieR ql A DAn v] ik"M yi AEyrAjAA ew criM q #nHTiluH. EphieR yi AEyBrNM eydyiel rAjAvAy tieR apirAM vxM ermlYA vieR punAy EphH zmrYyi yi AEylieR BrNM rMBic @ . EphH p vxM Bric@. 28ete yEhAv pR kArY EphH ecyH. yi AEylieneAu pApM ecic , enbAieR punAy eyAErAebyAmieR pAp ec@ tH EphH niiyil. 29aUriel rAjAvAy tigH piEl es yi AEylientier yi v. EphH yi AEyrAjAvAyi kAlAyi atH. QEyA, Eb EbH - myK, yAEnAvhH , EkedzH, hAEsA, gilyAdH, eglIli qI l"M nPHtAliyew m}u v EdzvuM tig H piEles
27asrYAvH

16

545
hAsinH p vyAyi. ayA ptinARu vxM eyzElmi BrNM nwi. ayA teR pUvik nAy dAvIdienEAelyAyiil . yEhAvyew xH w iyi zriyAy kArY hAsH ecyHtil. 3yi A EyrAjAAer EpAelyAyi hAsH jIvic t H . ayA teR puenEAluM agH n iyi blik }ic@.* yi AEylukA vkAlH yEhAv nibpUvM o}iic jn tk"ew ekAwMpAp te hA sH ecyH. 4 tlLiluM kLiluM pcmr"ew viluM hA sH blik"M DUp"M aic@. 5arAmieR rAjAvAy ersIM yi AEyrAjAvAy ermlYAvieR punAy EphM eyzElmi entier yi v. ersIM EphM hAsien vLeiluM aven EtAliAnAyil. 6 aAlH arAmYrAjAvAy ersI lH tiri c@piwic@. liel qlA eyd AeryM ersI ekAuEpAyi. l i irtAmsmAiy arAmY M aview tAmsi. 7aUrAjAvAy tigH-piElEs RieRywH hAsH dtAer ay c @ . sEzM tAyi+ {An yew dAs. {A ayHH pu enEAelyANH. view vH arAmi elyM yi AEylielyM rAjAA riniM qe ri! 8 yEhA vyew lyiluM rAjAvieR ekAAriel KjnAviluM m}u v sVvuM eviyM hAsH EzKric@. qiH hAsH atH aU rAjAvinH ayc@ekAw. 9 aUriel rAjAvH hAsien ecvieAu. dEezientier yM ecA aUriel rAjAvH puRe@. rAjAvH ngrM piwiecwkyM dEez iel jneL kIriEl twvukArA yi ekAuEpAvukyM ecyH. ersI en aEhM vDikyM ecyH. 10aUriel tigH piElEsrien kANA hAsurAjAvH dEezi El EpAyi. dEeziel yAgpIWM hAsH ku. yAgpIWieR mAt] kyM GwnyM hAsurAjAvH puErA
p u e n . . . b l i k } i c @ teR puen agHniyilUew kwivi@ qM.

2 rAjAA 16+3-18

hitnAy QrIyAvinH ayc @ ekA w. 11 anrM QrIyAvH, hAsu rAjAvH dEeziniM ayc@ekA w mAt] k ysric H yAgpIWM niic @ . hAsurAjAvH dEez iniM mwieyM mu te QrIyAvH q puErAhit yAgpIWM niic@. 12dEeziniM mwieyiy rAjAvH yAgpIWM ku. aEhM ati blikLic @ . 13yAgpIW i, hAsH teR EhAmyAg"M DAnYblik"M aic @ . hAsH teR pAnIyyAgM yAgpIWielA }ikyM smADAnbliyew rM yAgpIWi tLikyM ecyH. 14lyi mi yEhAvyew smniM oAuyAgpIWM hA sH qw. ahAsieR yAgpIW iM yEhAvyew lyiM w yHAyi yAgpIWM. oAyAg pIWM hAsH teR yAgpIWieR vwvz vc@. 15puErAhitnAy QrIyAvinH hAsH o kln nki, BAtiel EhAmyAg, sAyA DAnYblik, Q rAjYe jn "ew pAnIyyAg qiv EhAmi tinH vliy yAgpIWM pEyA gik. EhAmyAg"ewyM blik "ewyM rM m}uvM vliy yAg pIWi tLik. pE oAErA kAl M eedvini EcAdY EcAditinAyiriM oAyAg pIWM {ApEyAgik. 16 puErAhit nAy QrIyAvH hAsH rAjAvieR qlA klnk"M asric@. 17evllkk tRc vikM puErAhitA eekk}ukA etAikM aviewyAyi. hAsurAjAvH plkkM etAikM nIM ec@kyM vik tk kyM ecyHt. aEhM vliy ev eAiey ati kIe} nii oAkALkew Em niM qw kyM ecyHt. vliy etAi av kl@nwv}iyi vc@. 18hAsH mwi ylM zbinAyi qw. pNi A atH lyii niic@. rAjAvi puRe kvAwM hAsH nIM ecyH. aUriel rAjAvien ktiyANH yEhAvyew lyi niM hAsH nIM ecyHttH.

2 rAjAA 16+19-17+14

546
vyHetier pApM ecyHttinAlANH eneyAe sMBvictH. yi AEylukAer yEhAv Qji pH t iel rAjAvAy PREvAeR Br NiniM EmAciic @ . pE yi AEylukA m@eedveL rA DiA wi. 8 m@vew aEt v]ik ecA av rMBic@. yi AEylukA vEA yEhAv m@jntey avew nAiniM o}iictANH. yi AEylukAM rAjA ArA BriewA #hic @ . eedvA BriewAnl avrA# hic t H . 9 yi AEylukA t"ew eedvmA yEhAvyHetier kArY rhsYmAyi ecyH. kArY et@mAyi! yi AEylukA t"ew vuM ecRumt vlu very qlA ngrLiluM tAn ni ic @ . 10ql A y k mkLiluM qlA pcmr"ew v iluM yi AEylukA sH m Arkzil k"M aEzrAsHtMB"M Apic@. 11yi AEylukA rADnAl LiellAM DUp kic@. t mE yEhAv aviewniM puRAiy jnteyEAelyANv kArY ecyHttH. yEhAvey EdxYM piwiic tik yi AEylukA ecyH. 12av vi#hArADn nwi. yEhAv avErAwH en pRi@ Ayi, rM kArY ni ec@vA pAwil. 13yi AEylienyM eydeyyM tAI ecA skl vAck eryM dzkeryM* yEhAv pEyA gic @ . yEhAv pRu, ni ec@ tikLiniM pitiri yk! qeR klnkM niymM asrik. qeR dAsArAy vAckArilUew niew pUvi k {A nkiy nYAymANM piwk. 14qA jnL ecvieA il. av t"ew pUvikerEA el kWinXdyrAyi. avew pUv i k t"ew eedvmA
dzk o trilu vAck. eedv i Evi sMsAri o vYi. vAck kArYeLlAM dznilUew kA qM.

19hAsieR qlA mhdHv]i k"M eydyiel rAjAAew criM q #nHTi q}utiyi @H. 20hAsH mrNmwykyM teR pUvikErAewAM dAvIdieR ngr i sMsHkriewkyM ecyH. hAsiEzxM hAsieR pu nAy hisHkIyAvH putiy rAjAvAyi.

17

EhAEzy yi AEyli BrNmArMBi lyew punAy EhAEzy zmrYyi yi AEylieR BrN mArMBic@. hAsieR eydABrN ieR pAM vxilAyi atH. EhAEzy o vxM BrNM nwi. 2 ete yEhAv pR kArYLANH EhAEzy ecyH t tH . pE tni mu Bric yi AEy rAjAAerEAel cIyAyi il EhAEzy. 3aUriel rAjAvAy zmEnes EhAEzyyHetier yi vri kyM ayAeL EtAlikyM ecyHt. EhAEzy zmEnesrieR dAsnA yiI. EhAEzy zmEnes kM ekAw. 4qA EhAEzy tnietier FAElAcn nwevH zmEn es mnilAi. piIwH EhAEzy QjipHtiel rAjAvAy EsAvieRy wE shAyM Etwi dtAer ayc@. EhAEzy tnietier FA ElAcn nwieyH aUriel rAjAvH mnilAi. vxM qlA vxeyM EpAel EhAEzy aU riel rAjAvi kM ekAwil . atinA aUriel rAjAvH EhAEz yey bic@ twvRyili@. 5anrM aUriel rAjAvH yi A Eyliel nirvDi l mic@. ayA zmrYyieli. ayA zmrYyH e tier m vxM yM ecyH . 6 EhAEzy yi AEyrAjA vAytieR otAM vxM aUriel rAjAvH zmrY piwic w i anvDi yi AEylukAer teR rAjYE twvukArAyi piwic @ ekAuEpAyi. hlhiluM EgAsAniel hAEbA ndItIrM EmdYew ngrLilumAyi av aver pAic@. 7yi AEylu kA t"ew eedvmA yEhA

547
yEhAvyi vizVsicil. 15 yEhA vyew niym"M av avew pUvikmAyAiy krARuM av tirsHkric@. yEhAvyew mRiyi k ecvieAAM av A iyil. av vilek vi#heL piwH vilekvrAyiI. av t @m jntey piw. ecet yEhAv yi AEyjntyH mRiyi ekAw kArY Q jn ecyH. 16t"ew eedvmA yEhA vyew kl n k piwtH jn nii. av rH sVA LikeLyAi. av aEzrA kLAi. av sViel m}uv neLyM rADi kyM bAlien UxikyM ecyH . 17 av t"ew puA eryM puikeLyM bli nk@kyM ecyH. av BAviyRiyA mvA dvuM BicArvuM pEyAgic@. yEhA vyew xHwiyi tiyAy kArY ecAnv sVyM aic@. aven EkApixHWnAvAnANv ecyHttH. 18atinA yi AEyjnt EyAw EkApicH yEhAv aver teR xHwiyi niEAwic@. eydEgA emA}iek o yi AEylukArM av Ezxicil! eydAM A eydyiel jn EpAluM t"ew eedvmA yEhA vyew klnk asricil. ey dyiel jn yi AEylukA erEAel te jIvic@. 20yi AEylukAer m}uv yEhAv tirsHkric@. av av zHn s]xHwic@. aver nziiA av jneL avdic @ . av sAnM av aver dEreRiykyM teR kA}H c evniM oAwi kyM ecyH. 21yEhAv yi AEylu kAer dAvIdieR EgAiniM pRiec w kyM yi AEylukA enbAieR punAy eyAErAeb yAmien t"ew rAjAvAkyM ecyH. eyAErAebyAM yi AEylu kAer yEhAvey piwti niM piEA@ vlic@. yi AEylu
19qA

2 rAjAA 17+15-28

kAereAH eyAErAebyAM o mhA pApM ecic@. 22atinA yi AEy lukA eyAErAebyAmieR ql A pApeLyM piw. av Q pAp yEhAv aver teR xHwiyiniM lAtAMver av sAniicil. 23 sMBviem yEhAv pRi! en sMBvi emu pRyA av teR vA cker ayc@. aen yi AEylu kA t"ew EdzniM aUri El ekAuEpAke@. AlMver av aviewyAyiri. zmrYAew rMBM rAjAvH yi AEylu kAer zmrYyiniM puRE nyic @ . bAbiElA, TA, av , hmAH, esPvyIM qiviwLi niH aUriel rAjAvH "keL ekAuv. av aver zmrYyi tAmsiic@. av zmrY sVmA kyM ati ilum ngrLi tAmsmAkyM ecyH. 25zmrYyi tAmsiA wiyEA av yEhAvey dric i l . atinA aver miA yEhAv siMh eL ayc@. siMh avri ciler vDic @ . 26cil aUriel rAjAviEnAw pRu, au ekAu vH Q ngrLi tAmsiicvH nAiel eedvieR niym LRiyil . atinA eedvM aver miA siMheL ayc@. rAjYe eedvieR niymLRi uwA aver siMh ekA. 27atinA aUriel rAjAvH Q kln nki+ zmrYyiniM ni tAM puErAhitAer etrew k. {A piwiecw avrielA rAeL zmrYyiEl tiriek ayyH k. puErAhit aview EpAyi tAmsie. aEA puErAhitnH rAjYe eedvieR niym aver pWiivA k}iyM. 28atinA aUriel jn zm rYyiniM piwic @ ekAuv puErAhitArielArA EbETli tAmsiAeni. puErAhit, yEhAvey qen driNemH jneL pWiic@.
24aUriel

2 rAjAA 17+29-18+6

548
ni qEA}uM asriNM. m@ eedveL ni dritH. 38{A ni"mAyAiy krA ni mR tH. m@eedveL ni dri tH. 39 atH! ni"ew eedvmA yEhAvey mAEm ni dri AvU! aEA}v nieL qlA z@ LiniM riM. 40qA yi AEylukA a ecvieAil. mu ecyHtetAe av wM ecyH. 41aen anYnA@kA yEhAvey dri eiluM t"ew sVM vi#h eLyM av rADiH. av ew m"M ekAc @ m"M tL@ew pUvik ecyHt te ecyH. AlmyM av aEt kArY ec@. Q divsM ver av aA rY ecyHtekAEyiri. hisk H IyAvH eydyi BrNmArMBi hAsieR punAy hisHkI yAvAyi eydyiel rAjAvH. lyew punAy EhAEzy yi AEyrAjAvAytieR mAM vxM hisH k IyAvH BrNmArMBic @ . 2BrNmArMBic E A hisH k IyAvinH pu vyAyi AyM. hisHkIyAvH peAp vxM eyzElmi BrNM nwi. esKrYA vieR puiyAy abi yi aveR a. 3teR pUv i knAy dAvIdi enEAel hisHkIyAvM nlet yEhAv pR kArYEL ecyHZ. 4tl hisHkIyAvH tk . av sHmArkzilk wyH kyM aEzrAk mRiciwkyM ecyH. aAlH yi AEylukA EmAez Aiy evlsinH DUpANM nwiyi. en xH W A qAyi si eR EprH. jn se rA DicitinAlANH hisHkIyAvH evlse wctH. 5hisH k IyAvH yi AEylieR eedvmA yEhAvyi vizV sic@. hisHkIyAvi mEA Ezx EmA ayAeLEAel o rAjAvH ey dyiluAyiiil . 6hisHkIyAvH yEhAvEyAw vLer vizVsHtnAyi

29avrAke sVM EdvAer s]xHwikyM zmrYA tl LiluAiy lyLi avey tixHWikyM ecyH. t tAm siciweAe avren ecyH. 30bAbiElAkA suEAH-ebEnA H q vYAjeedve s]xHwic@. Tyiel jn EngA q vYAjeedve s]xw H ic. hmAkA azImA q vYAjeedve s]xHwi c @ . 31av A nibH h sH , tH qI vYAjeedveL s] x H w ic @ . esPv A aEmelH , anEm elH qI vYAjeedveL s]xHwi c @ . esPv A t"ew aEm elH, anEmelH qI vYAjeedv H t"ew ikeL agHniyi dhiic@ nk@kyM ecyH. 32qA av yEhAveyyM d ric @ . jniwyiniM av tAnLiEl puErAhit Aer etrew. Q puErAhit A rADnAlLi jn "ew blik aic@. 33av yEhA vey dric @ eviluM t"ew sVM EdvAer w Esvi kyM ecyH. t ekAuvre rAjYLiEl EpAel av t"ew EdvAer Esvic@. 34M av jIvi p}ykA l ecyHt EpAelyANH. av yEhAvey dricil. yi AEylu kAew c"M klnk"M av a sric i l . yAEAbieR (yi A Ey) stikH yEhAv nkiy niym"M klnk"M av as 35yi ricil. AEyjntymAyi yEhAv o krARuAi. yEhAv avErAw klic@, ni m@eedv eL rADikEyA drikEyA UxikEyA av bliyi kEyA ectH. 36qA ni yEhAvey piwrNM. nieL QjipHtiniM nyic@ekAuv eedvmA yEhAv. nieL ri A yEhAv teR mhAzi p EyAgic@. ni yEhAvey dri kyM rADikyM avnu bli kLikyM EvNM. 37 av ni Ayi q}utivc i ri niym "M c"M pEdz"M klnk"M ni asriNM. ArY

18

549
. yEhAvey piwtH ayA niiyil . yEhAv EmAezyH nkiy klnk av asric@. 7yEhAv hisH k IyAviEnAewAmA yi. teR v] ikLiell A M hisHkIyAvH vijyici. aUriel rAjBrNiniM hisHkIyAvH vi@EpAyi. aUrAjA vien EsvitH av avsAni ic@. 8gyiluM @EdzLilu m ePlisH t Yer hisH k IyAvH EtAl i c @ . ecRumt vluver qlA ePlisHtYngreLyM av EtAlic@. aUriel jn zmrY piwiecw 9aUriel rAjAvAy zmEnes zmrYyH e tier yi EpAyi. ayA"ew eesnYM ngrM vLu. hisHkIyAvH eydArAjAvAytieR nAlAM vxvuM lyew punAy EhAEzy yi AEyrAjAvAytieR }AM vxvumAyi atH. 10m vxEzxM zmEnes zmrY piwiecw. hisHkIyAvH eydA rAjvAytieR RAM vxiluM EhAEzy yi AEyrAjAvAytieR optAM vxilumAyi ayA zmrY piwic t H . 11aUriel rAjAvH yi AEylukAer aUriEl twvu kArAyi ayc@. hlhH, EgAsA ndI tIr hAEbA, EmdYew ngr qiviwLi ayA aver tAmsiic@. 12t"ew eedvmA yEhAvey yi AEylukA asri AmlmAyi aen sMBvi ctH. yEhAvyew krA av lMGi c@. yEhAvyew dAsnAy EmAez klic qlA kArY"M av as ricil. yi AEylukA yEhAvyew krARien ecvieA_kEyA ecE eteneyH av pWiic@ ekAw kArY ec@kEyA A yil. eydA kwA aU tAeRw 13hisHkIyAvieR ptinAlAM Br NvxM aUriel sEhrIburA jAvH eydyiel zmAy ngr etier yi v. s

2 rAjAA 18+7-20

EhrIbH ngreLlAM EtAlic@. 14aEA eydyiel hisHkIyArA jAvH aUriel rAjAvinH lAKIzi El o sEzmyc@. hisHkIyAvu pRu, {A et@ ecyH. qe evRuet viw. aEA ayH EvetlAM {A nkAM. aEA aUriel rAjAvH eyd rAjAvAy hisH k IyAviEnAwH pti enA w eviyM o w sV vuM nkA vzYe@. 15hisHkI yAvH , yEhAvyew lyiluM rAjAvieR KjnAvilum m}uv eviyM nki. 16anrM hisHkI yAvH yEhAvyew lyieR vAtilukLiluM kiLkLilum sV M Lieyw. hisHkIyArAjAvA yi ktkLiluM kiLkLiluM sVM piwiictH. hisHkIyAvH sVM aUrAjAvi nki.

aUriel rAjAvH eyzElmiEl Lyy H 17aUriel rAjAvH teR m DAneesnYADipAer vlieyA EsnEyAewAM eyzElmi hisH k IyArAjAvieR awEy c@. av lAKIziniM eyzEl miEl EpAyi. av epv}iyi mkLile LieR oAviri ki ni. (alkAreR vyliEl mAilANH mkLile LM.) 18av rAjAvien viLic@. aEA hiIyAvieR puM ekAArM mtlArmAyi qlYAIM, kArYdziyAyi ezbHnA, sA PieR puM rAysArmAyi EyAvAhH qiv aver kANA Riv. 19EsnAnAykArielArA av ErAw pRu, mhArAjAvAy, aU riel rAjAvH en pRytAyi hisHkIyAviEnAw pRyk+ nIeyilANH yi tH ? 20evRuM anYmAy vAkLANElA nI pRytH. nI pRy, yi qe shAyiA mtiyAy pEdz vuM ziymH. qA qeR BrNiniM vi@EpAti

2 rAjAA 18+21-36
EzxM nI rilANH yi tH ? 21nI epAiy oAw} QvwiyAi ati Qini kyANH ! Qvwi Qji pH t A. vwiyi er iluM QiniA atH owiH aveR eekyilUew Lc @ k yRi aven mRiEvliM! Qji pHtiel rAjAvH te yi vEnAwH aenyANH. 22{ "ew eedvmA yEhAvyi { yi q ni pREAM. pe yEhAvyew tl"M yAgpIW"M hisHkIyAvH qw ekAu EpAeyM eyzEl miEnAwM eydEyAwM eyz Elmiel yAgpIWieR mi El ni rADn nwAvU q pRuevM qni RiyAM. 23ni qeR yjmAnnAy aUriel rAjAviEnAwH Q krA Ak. tirAer ke A ninAvuemi rAyirM tirkeL nin trAem {A vA t. 24 qeR yjmA neR EdYAgAri vuM tA}H oEdYAgen EtAl i A EpAluM ninAvil! rT M tirkM Evi nI QjipHtien yi! 25eyzElmientier atien nziiA yEhAvey wAet yl {A viritH! yEhAv qEAw pRu, Q rAjYi entier ecH tien nzii k!

550
tH! av niELAewAM sVM mlM tiAM sVM mM wiAM viDi evrANH! 28anrM eesnYADip eyd BAxyi ci viLic@ pRu, aUriel mhArAjAvieR sEz mitA! 29 rAjAvu pRy, hisHkIyAvH nieL vifHFiyAA avdi tH! qeR ziyiniM nieL riA avnAvil ! 30nieL yEhAvyi yivrAA hisH k IyAvien avditH ! hisH k IyAvu pRy, yEhAv ne riM! Q ngre EtAli A aUriel rAjAvinAvil ! 31qA hisHkIyAvien ecvieA tH! aUriel rAjAvH en pR y+ qEAw smADAnM ApicH qiEl vrik. aEA niLi ElAErAM sVM miriyi niM sVM aimriniM tivAM sVM kiNiniM wivAM k}iyM. 32{A nieL ni"ew sVM nAwEpAlu o lE ekAuEpAMver ni en ecAM. a DAnYi eRyM pu vIieRyM nilmA yiriM. aieR miyM miri yew niR vyluk"mAyirimtH. olIvuk"ewyM EtnieRyM mi. aEA ni mriAet jIviA nAM. pE, hisHkIyAvien ecvi eAAtirik! av ni"ew mnSmAA mikyANH . av pRy, yEhAv ne riM. 33m@ jntk"ew etiluM Edv qeiluM teR Edze aUriel rAjAviniM rici@EA? l! 34hAmAielyM aAdielyM Edv Aerview? esPv y ImielyM EhnyielyM vyielyM EdvA erview? av qiniM zm rYey ric@EvA? l! 35m@ rAjY "ew EdvArilAeriluM t"ew Edze qiniM ric@EvA? eyzElmien qiniM ri A yEhAvyHAEmA? l! 36qA jn nibH d rAyi . hisHkIyAvH rAjAvH o kln nkiyitinA av o vA EpAluM EsnAnAykEnAw pRil.

26aEA hiIyAvieR pu nAy qlYAIM, ezbHnA, EyAvAhH qiv EsnA nAykEnAw pRu, dyvAyi {ELAwH arAmYBAxyi sMsAri. { BAx mni lAM. {ELAwH eydBAxyi sMsAritH. kArNM, mtililuv a EkM! 27qA RbH-zAE avErAw pR u, niEAwM nieR rAjAviEnAwM mAM sMsAriAnl qeR yjmAn qe ayc t H . mtililiriv ErAwM wiyANH {A sMsAri

551
av pRu, ayAELAwH oM pR ytH. 37hiIyAvieR puM rAj ekAArieR mtlArmAyi qlYAIM, kArYdziyAyi ezbHn, sAPieR puM rAy sArmAyi EyAvAhH qiv hisHkIyAvieR awE v. t d+KitrAeN kANiA avew vO kIRiyi. aUriel eesnYADip pR kArY av hisHkIyAviEnAw pRu. hisk H IyAvH eyzAvAck mAyi sMsAri hisHkIyArAjAvH a Ek kyM EKdM kwiiA teR vO vlic@ kIRukyM pp vO DrikyM ecyH. anrM av yEhAvyew ly iEl EpAyi. 2rAjekAArieR mtlArnA yi qlYAIM, kArYdziyAyi ezbH n A, puErAhitmA qi ver hisHkIyAvH EmAsieR pu nAy eyzAvAckeR awuE yc@. t d+KitrAeN kANi p vOLANH av DricitH. 3 av eyzAviEnAw pRu, hisHkIyAvu pRy, Q divsM kxHwtyew dinmANH, n et@ piey kANi divsM. zi jniARAeyiluM svi A ziyilAEpAelyANitH. 4eesnYADipeR yjmAn aU riel rAjAvH , jIvi eedve dxic@ pRyA aven ayc@. a yew eedvmA yEhAv aetlAM EkiriAM. yEhAv z@vien zii e! atinA niyM jIvEnAewyi riv Evi au Ai cAluM. 5hisH k IyArAjAvieR EdYAg eyzAvieR awE EpAyi. 6eyzAvH avErAw pRu, ni"ew yjmAnnAy hisH k IyA vinH Q sEzM nk@k+ yEhAv pRy+ aUriel rAjAvieR EdYA g qe prihsiA pR kArY EkH ByewtH. 7{Anv ni orAAvien Evzii

2 rAjAA 18+37-19+15

kyANH ayA o kiMvdi EkM. aEA av sVrAjYE mwi EAM. aven {A aveR sVrA jYH o vA"ekAH ekAlewA wyAM. aUriel rAjAvH hisk H IyAvien vIuM BIxNiew 8aUriel rAjAvH lAKIzH vitAyi eesnYADip Ek@. teR rAjAvH libH n yH e tier yM ec@tH EsnADip kei. 9 qEtYApY yiel rAjAvAy tihAeyRicH aUrAjAvH o kiMvdi Ek@. tA yi kiMvdi, tihAH aEyA w yM ecA viri! atinA aUriel rAjAvH hisHkIyAvinH vIuM dtAer ay c@. Q dtAH aUrAjAvH Q sEzM nki. av ArY pRu+ 10eydyiel rAjAvAy hisH k I yAviEnAwH en pRyk+ nI yi eedvM nie vifHFiyAAnvditH. av pRy, aUriel rAjAvinH eyzElmien EtAliA k}iyi el!H 11aUriel rAjAA me lA rAxH\ELAwM ecyHt kArY nI Eki@H. { aver pU mAyM nziic@! nI rewEmA? l ! 12 rAxH\"ew EdvA t"ew jneL ric i l . qeR pUvik aver pU mAyM nziic@. EgAsA, hArA, EresPH , etlArilu qEd kA qivereylAM av nzi ic@! 13hmAiel rAjAevview? aAdiel rAjAvH? esPvyIM ngriel rAjAvH? EhnyiElyM v y iElyM rAjAA? av erAe lAtAyi! hisk H IyAvH yEhAvEyAw Ai 14hisHkIyAvH dtAew eekyi niM q}uk vAi vAyic@. anrM hisHkIyAvH yEhAvyew lyiEl EpAvukyM kk RH yEhAvyew mi vyH kyM ecyH. 15hisHkIyAvH yEhA

19

2 rAjAA 19+16-29

552
pRu, t pv t Li ElH {AeneR aEnkM rT "mAyi v. elbAEnAeR vuM iEl {A v elbAEnAeR vuM y EdvdA {A evi. elbAEnA eR vuM nl aimrvuM {A evi. elbAEnAeR tEdz tiiy kAi El {A kyRi. putiy lLi kiNRuk }ic H {A evM wic @ . QjipHtiel ndikeLAe vi cH {A rAjY wi nw. atA nI pRtH. qA eedvM pR nI EkiEl? {Ani pE, vLer pE niyic t ANH . {A EA Li nwA. zmAy ngr tkH knyAA {A nie avdic@. ngrvAsik ziyil av ByckitrAvukyM ecyH. vyliel pul@M ecwi k"M EpAel mRiewARAyiri . vLM mE vAwiEA m@Aviel ecwikeLEA elyANv. nI qEALirievH qni RiyAM. nIeyEA yi puRewevH qniRi yAM. nI qEA vIi ve M qnietier qEA EkA pievM qniRiyAM. aEt, nI qeR En EkApi ciri. ahmlm nieR prihAs {AnRi y. atinA nieR vAyi {A kwiANiwM. nieR mi {A ekA"iwM. an rM nie {A tiricH nI v v}iyiEl ekAuvM.

vyH mi AikyM en pRykyM ecyH, ekbu mAlAKmA mkLi rAjAvienEA liri yi AEylieR eedvmA yEhAEv, miyiel qlA rAjY "ewyM eedvM nI-nImAM-. sVvuM miyM s]xHwic nIyA ! 16yEhAEv, dyvAyi qeR vAk EkAluM. yEhAEv, a yew kk RkyM Q k k EnAkyM ecENEm. jIvi eedve aDiEpi sEhrIbieR vAk nI Ek ENEm! 17 yEhAEv, stYmANH. aUriel rAjAA rAxH\ eLeylAM tk! 18 rAxH\"ew EdvAer av tIyiEleRiu. qA av yTAeedvLA yiil. av mxYniitmAy dA-zilA zil mAmAyi. atinAlANH aUriel rAjAAH aver tkvA k}itH. 19ati nA {"ew eedvmAy yEhAEv, aUriel rAjAviniM {eL ri. aEA, yEhAEv aANH keedvemH ql A rAxH \ Li elyM jn aRiyM. 20EmAsieR punAy eyzAvH hisH k IyAvinH Q sEzmyc @ . av pRu, yi AEylieR eedvmA yEhAv en pR y, aUrAjAvAy sEhrIbi entier nI qEAw Aic @ . {A nie Ek@. 21sEhrIbieniy yEhA vyew sEzM tA+ sIEyApuiyAy knYk nI DAniyAeN kil . av nie prihsi! eyzElM pui nin pii tllu. pE rA nie apmA nikyM prihsikyM ecyHttH? etieryA nI sMsAritH ? yi AEyli eR vientieryA nI sMsAritH ! avenA ExHWnA nIeyH nI nwi ! yEhAvey apmAniA nI nieR dtAer ayc @ . nI

24

25

26

27

28

22

23

hisk H IyAvinH yEhA vyew sEzM 29nie {A shAyiem etLiyi awyALmANitH+ sVyM mLc @ vL DAnYM Q vxM ni BiM. viiniM vL DAnYM aw vxM BiM. qA mAM vxM ni vitc DAnYM ekA@M. ni miriEA

553
vc@ piwiikyM ati niM miri tikyM ec@M. 30eydyew wMbi avEz xivM repvM vLM. 31qekAeA Rc@Ep jIv EnAew avEzxiM. av eyzEl miniM puRE EpAM. r ev sIEyApvtiniM puR EpAM. yEhAvyew z mAy vikAr nwAM. 32atinA aUriel rAjAvi eni yEhAv pRy+ av Q ngriEl vril. av Q ngriEl aH q@kyil . teR prick av Q ngri ekAuv ril. ngrBiiey miA av o mn A kyil. v v}iEy te av mwuM av Q ngriEl vril. yEhAv pRy! Q ngre {A sMriM. qniM qeR dAsnAy dAvI diM Evi {Ani ec@M.

2 rAjAA 19+30-20+10

33

34

aUeesnYM nziie@ rAiyi yEhAvyew dt puReH aUpALyiel o l i qpAAyirM Eper vDic@. jn BAti q}uEEA m]tzrIrLANH ktH. 36atinA aUrAjAvAy sEh rIbH tAmslmAy nIenEvyiEl mwiEAyi. 37 o divsM sEh rIbH teR EdvnAy niE AieR lyi rADn nwkyAyi . ayA"ew puArAy aEm elM zErsruM ayAeL vA"ekAu evieA. anrM aEmelM zErsruM arArAEdzE re@. sEhrIbieR punAy qes-hEA ayA EzxM putiy rAjAvAkyM ecyH.
35

pRu, yEhAv pRy, nieR vI@kArYeLl A M mIkrik. kArNM nI mric@EpAM. nI suKe wkyil! 2hisH k IyAvH teR mKM mri El tiric@. ayA yEhAvEyAw Aic@, 3yEhAEv, {Aney pUmnEAew Esvic t H oAi k. neyH au klicv {A ecyH . anrM hisH k IyAvH vlAet kru. 4eyzAvH nwmM viwM mE yEhAvyew vcnM ayALiEl v. yEhAv pRu, 5mwiecH qeR jntyew EntAvAy hisHkI yAviEnAw sMsArik. avEnAw pRyk, nieR pUviknAy dAvI dieR eedvmA yEhAv pRy, {A nieR An EkkyM nieR knI kAkyM ec@. atinA {A nie suKewM. mAM divsM nI yEhAvyew l yiEl kyRiEAM. 6nin {A ptinu vxM wi yS nIiM. aUrAjAvieR zi yiniM nieyM Q rAjYeyM {A riM. Q ngre {A sMriM. {A qniEv iyM qeR dAs dAvIdmAyi Aiy krA mlvuM ec@ tANH. 7aEA eyzAvu pRu, o aiyw ekAuvH a mRi vi vyHk. atinAlv aiyw qwH hisHkIyAvieR mRivi vc@. an rM hisHkIyAvinH suKmAyi. hisk H IyAvinH awyALM eyzAviEnAw EcAdic@, yEhAv qe suKew emtiM mAM divsM {A yEhAvyew lyiEl kyRi EAM qtiM qANH awyALM? 9eyzAvu pRu, ninEtA EvtH? ni} p pwi mEA@ EpAkENA piEA@ EpAkENA?*
8hisH k IyAvH

20

hisk H IyAvH ErAgM bADicH mrNAsnA aAlH hisHkIyAvH ErAgM bADicH mrNAsnAyi. EmAsieR punAy eyzAvA ck hisHkIyAvieR awE EpAyi. eyzAvH hisHkIyAviEnAw

n i } . . . E p A k E N A puR o mir ieR pwik hisHkIyAvH smyni yipEyAgici qAyiriAmi sUciitH. pwvukLi sUrYkAzM vI}utinsric@ smyM niyi rIti.

2 rAjAA 20+11-21+6

554
nieR puA bAbiElANiel rAjAvieR ekAAriel x$A rAyiIM. 19aEA hisHkIyAvH eyzAvi EnAw pRu, yEhAvyini Q sEzM nl te. hisHkIyAvH M pRu, qeR jIvitkAlH yTA smADAnM pulA a nl te. 20hisH k IyAvieR ql A vliy v] ik"M, ngriEl oAvu eki LiniM evM ekAu veew, eydyiel rAjA Aew criM q #nHTi q}u tiyi@H. 21hisHkIyAvH mrNmwy kyM teR pUvikErAewAM sMsHk riewkyM ecyH . hisH k I yAvieR punAy mne ayA EzxM putiy rAjAvAkyM ecyH. eydy H Em mneyew dBrNM BrNmArMBiEA mneyH pH vyAyi. ayA eyzElmi apu vxM BrNM nwi. ehPHsIb qAyi ayA"ew ayew EprH. 2yEhAvyew xH w iyi etAy v] ik mne ecyH . m@ rAxH\ ecyHt mHELcHCtY mne ecyH. (yi AEylukA v EA jntey yEhAv puR _kyM ecyH.) 3 teR pitAvAy hisH k IyAvH nziic tl mne vIuM niic@. bAli yAgpIW"M aEzrA sHtp "M yi AEyliel hAbu rAjA vienEAel mne niic@. kA ziel neL mne rADi kyM UxikyM ecyH . 4eyzElmi {AeneR nAmM ApiM q yEhAv pRi yEhAvyew lyi vYAj eedvAyi mne yAgpIW niic @. 5yEhAvyew lyi el ru mLiluM mne kAz iel nH yAgpIW pNi. 6 mne teR puen bliy ikyM aven yAgpIWi EhAmikyM ecyH. BAviyRiyA mne vYtYsHt mA pEyA

{A pR kArY yEhAv nw AemtieR awyALmANitH. 10hisH k IyAvH mRupwi pRu, ni} p pwi nILkeytH q" mANH. Ev, ni} p pwi piEA@ EpAke. 11aEA eyzAvH yEhAvEyAw AikyM yEhAv ni}lien p pwi piREkA@ mA@kyM ecyH. atH aver nii lE piARi. hisk H IyAvM bAbiElAkAM 12aAlH bldAeR punAy ebErAdA-bldAnAyi bAbi ElANiel rAjAvH. ayA hisHkI yAvinH kk"M sAn"M ay c@. hisHkIyAvH ErAgzyilAeN RiANH ebErAdA-bldA a ecyH t tH . 13hisHkIyAvH bAbiElA kAer sVIkrikyM teR ekAA riel vilpiwicetlAM kANi kyM ecyH. evi, sVM, sug vY, vilpiwic sugEl pnM, yD, pie teR KjnAviluetlAM ayA aver kANic@. aver kANiAtAyi hisH k IyAvieR ekAAriElA rAjYEA oM avEzxiciil. 14a n r M eyzAvAck hisHkIyAvH rAjAvien ku EcAdi c@, verA pRytH? ver view niANH vtH? hisHkIyAvu pRu, av vLer dry bAbiElA q rAjYniM vvrANH. 15eyzAvu EcAdic @ , nieR ekAAri av qA ktH? hisH k IyAvH mRupwi pRu, av qeR ekAAriluetlAM ku. aver kANiAtAyi qeR KjnAvi omil. 16aEA eyzAvH hisHkIyAvi EnAw pRu, yEhAvyew Q sEzM ik. 17 nieR ekAAr iluM Ever nieR pUvi kA sAdic v ymAy ql A M bAbiElANiEl ekAuEpAvA smyM aw v. oM view Epikyil ! yEhAv pRy. 18bAbiElAA nieR puAer ekAuEpAM.

21

555
gic@. evLicAwAeryM mvAdi keLyM ayA szic@. yEhAvyew xHwiyi tiyAy kArY mne ecyH. a yEhA vey EkApAlnAi. 7mne, aEz ryew o vi#hM ekAiyAi. ayA vi#hM lyii vc @ . Q lyeiyAyi yEhAv dAvIdiEnAwM aveR pu nAy zElAEmAEnAwM pRitH+ yi AEyliel ql A ngrLi niM {A eyzElmien etre wiri. eyzElmilu ly i {A qeEmAyi qeR nAmM ApiM. 8 yi AEyjntey {A avew pUvik nkiy miyiniM puRAkyil. {A klic kArYL@M qeR dAsnAy EmAez nkiy pEdz"M as ri pM {Anver avew Edz vsivA avdiM. 9qA jn eedve ecvi eAil . mne aver pApi El nyic@. yi AEy vti mH knAni vsici jntk ecyHttilumDikM pAp mne ecyH. yi AEyjnt t"ew mi eekywA vEA yEhAv knAvAsikeL nziikyM ecyH. 10yEhAv teR dAsArAy vA ckrilUew ArY pRu+ 11eydyiel rAjAvAy mne Q evRue kArY ec@kyM av mH aEmArY ecyHttilum DikM tik ec@kyM ecyH . mne teR vi#h mlM ey deyeAuM vLer pAp ecic@. 12atinA yi AEylieR yEhAv pRy, tA! Ek v EpAluM e{iviRyH ekAwMyAtnk {A eyzElmiM eydyH M vM. 13eyzElmi eR Em {A zmrYyew aLvu vlic@ piwikyM hAbH wMb ieR k piwikyM ec@M. pAM k}uki ov a km}Hi vyHM. aEpAel {A eyzEl miEnAwM ec@M. 14aview qeR jn tyAyi Rc @ Ep avEzxiM. pE aver {A EpiM. aver {A avew z@H

2 rAjAA 21+7-24

nM. z@ aver twvukArAyi ekAuEpAvukyM, av BwA yi piwiec w vile vsH t LAyiIkyM ec@M. 15qekAeA tieyH {A pRkArY qeR jnt ecyH. aen ec@kv}i av avew pUvikA QjipHti ni puR v nA mt qe EkApii ci. 16nixHkLrAy aEnkM Eper mne vDikyM ecyH. eyzEl mieR orM mt mEyMver ayA rM niRc @ . eydeyeAu ecic pAp puREmyANitH. eteH yEhAv pRkArY mne eydeyeAuM ecic@. 17mneyew ql A v] ik"M av ecyH t pAp shitM eydrAjAAew criM q #nH T i q}utiyi@H . 18mne mrNmwykyM teR pUv i kErA ewAM sMsHkriewkyM ecyH. mne teR ekAAriel dYAni lANH sMsH k rietH . yew pUEAM qAyi dYAn inH EpriitH. mneyH EzxM aveR punAy EmA putiy rAjAvAkyM ecyH. EmAeR *hsVkAle BrNM 19BrNmArMBic E A EmAnH piru vyAyi. ayA eyzElmi ruvxM BrNM nwi. emEl e mH yi EmAeR a. eyAtH b ArnAy hAsAyi av"ew pitAvH . 20teR pitAvienEAel te EmAM yEhAvyew xH w iyi tiyAy ecyHt. 21teR pitAvH rADic aEt vi#heLe EmAM rADikyM Esvi kyM ecyH t . 22EmA, teR pUvikew eedvmA yEhA vey vi@EpAvukyM yEhAvyew pAtyiniM viu jIvikyM ecyHt. 23EmAeR B] t YA ayAe tier FAElAcn nwkyM ayA "ew ekAAri vc@ te ayAeL vDikyM ecyH. 24EmAentier FAElAcn nwiy EdYAg Aer sADArN jn vDic@. an

2 rAjAA 21+25-22+14

556
yEhAvyew lyi niH {A niympusHtkM kew! hiI yAvH pusHtkM zAPA nk@kyM zAPA a vAyikyM ecyH. 9kArYdziyAy zAPA EyAzIyA rAjAvieR awuei aEhvu mAyi sMsAric@. zAPA pRu, ayew dAsA lyiel pNM m}uv puRew. yEhA vyew lyiel pNiH Em EnAM vhi pNiAH av pNM nki. 10 anrM, kArYdzi yAy zAPA rAjAviEnAw pRu, puErAhitnAy hiIyAvH qniH o pusHtkM wi nki. anrM zAPA pusH t kM rAjAvien vAyic@ Ekic@. 11nYAymANpusHtkiel vA k EkEA teR mnS kli y kwiiA rAjAvH teR vO vlic @ kIRi. 12 anrM puErAhitnAy hiIyAvH, zAPA eR punAy ahIAM, mIKAyA vieR punAy aEbA, kArYd ziyAy zAPA, rAjAvieR dAs nAy asAyAvH qivH rAjAvH o kln nki. 13EyAzIyArAjAvu pRu, neLA ecEetH yEhAvEyAw ec EcAdik. qniEviyM jnEviyM eydyH m}uvM EviyM yEhA vEyAw EcAdik. keiy Q pusHtkiel vcneLi EcAdik. yEhAv nEAw EkApi ciri. qekAeA n ew pUv i k Q pusH t kiel vcn asricil. nmAey }uteetlAemAM av ecyHti l!

rM av EmAeR pu EyAzI yAvien putiy rAjAvAi. 25EmAeR mel A v] ik"M eydrAjAAew criM q #nH T iluH . 26yew dYAn iel klRyi EmA sMsHkri e@. EmAeR pu EyAzIyAvH putiy rAjAvAyi. EyAzIyAvH eydyi BrNmArMBi BrNmArMBic E A EyAzIyA vinH q@ vyAyi. ey zElmi ayA meA vxM BrNM nwi. ebAsHkiel adA yAvieR puiyAy eydIdA yi ayA"ew a. 2 yEhAvyew xHwiyi zriyAy kArY teyA NH EyAzIyAvH ecyHttH. teR pUvi knAy dAvIdienEAel EyAzIyAvH eedve agmic@. eedvM #hi c te o vYtYAsvumil A et EyAzIyAvH ecyH. lyM putiiNiyA EyAzIyAvH kli 3EyAzIyAvH rAjAvAytieR pti enAM vxM kArYdziyM emlA mieR punAy aslYAvieR pu mAy zAPAen yEhAvyew ly iElyc@. 4EyAzIyAvu pRu, mhApuErAhitnAy hiIyAvi eR awE ecl@k. pARAvukA r jnLiniM EzKric pNM ayAA kiEtH . 5 aEA puErAhitA pNM yEhAvyew lyiel pNik EmEnAM vhi pNiA nkNM. puErAhitA pNM yEhAvyew lyM puiNiy pNiA nkNM. 6 mryAzArimAM klAzA rimAM kl@ev@kAM aviewyH. lymRiA twiyM kl @ M vAA pNM pEyAgiNM. 7pNiA ni nk@ pNM qtH . pNiA vizVsH t rANH. nYAymANpust H kM l yi kANe@ 8tpuErAhitnAy hiIyAvH kArYdziyAy zAPAEnAw pRu,

22

EyAzIyAvM vAc kyAy dAyM 14atinA, puErAhitnAy hi IyAvH , ahIAM, aEbA, zAPA, asAyAvH qiv vAc kyAy dAyewywE EpAyi. ahsieR punAy tikVyew punAy zlmieR BArYyAyi dA. zl mAyi puErAhit Aew vO"ew sUikAr. eyzElmieR rAM pAdilAyi

557
dAyew tAmsM. av ecH dAymAyi sMsAric@. 15aEA dA avErAw pR u, yi AEylieR eedvmA yEhAv pRy+ nieL EAy cyAELAw pRyk+ 16yEhAv en pRy+ Q nAwinuM view vsi vMEm {A yAtnk ay yH vA EpA. eydyiel rAjAvu vAyic nYAymANpusHtk iel}utivciri yAtnk v eyAeyANH . 17eydyiel jnt qe vi@EpAvukyM m@eedv H D<pANM nwkyM ecyH. avere vLer EkApAlnAi. av aEnkM vi#h"Ai. atinAlANH avErAwH {A Q lH EkApM kANitH. aN yHAnAvA o agHni EpAelyA yiriM qeR EkApM! 18-19yEhAvyew pEdzinH eydyiel rAjAvAy EyAzIyAvH nieL ayc @ . EyAzIyAviEnAwH ArY pRyk+ nI Ek vA k yi AEylieR eedvmA yEhAv pRtANH . Q l eyM view jIviveryMpi {A pR kArY nI Ek@. aA rY EkEA nieR m] d vAy XdyM Evdnic@. ekAwM drit Q l (eyzElM) sMBvi emH {A pRu. d+KM kwii A nI vO vlic@ kIRukyM kryAnArMBikyM ecyH . ati nAlANH {A nie ecvieAtH! yEhAv tu pRy. 20 nie {A nieR pUvikErAw EcekA_M. nI mrikyM smADAnEAew zv lRyiEl EpAvukyM ec@M. Q linH {A v yAtn keLAM nI kANAniwyAvukyil! anrM puErAhitnAy hiI yAvH, ahIAM, aEbA, zAPA, asAyAvH qiv rAjAviEnAwH at@ pRu. jn niymM Ek eydyiElyM eyzElmiEl yM qlA EntA"M te v kAvA EyAzIyArAjAvH vzY e@. 2 anrM rAjAvH yEhAvyew lyiEl kyRiEAyi. eyd

2 rAjAA 22+15-23+6

23

yiel m}uv jnvuM eyzElmi jIvici jn"M avEnAewAM EpAyi. puErAhit, vAck, ecRi yvM vliyvmwM qlA jn"M avEnAewAM EpAyi. aEA av krARieR pusHtkM vAyic@. atH yEhAvyew lyi ke w nYAymANpusHtkmAyi. EyAzIyAvH pusHtkM qlAvM Eke vAyic@. 3rAjAvH sH t MBinw niH yEhAvymAyi krARuAi. yEhA vey piwrAemM aveR kln k"M krARuk"M c"M asri AemM ayA krA ecyH. teR pU mnEAewyM tHmAEvAewyM ecAemH ayA stic@. Q pusHtkiel}utiyiri krA RsriAemH ayA stic @ . rAjAvieR krARi t piN kANiA jn q}u Eu ni. 4anrM rAjAvH tpuErAhit nAy hiIyAvH, m@puErAhitA, pARAvukA qivErAw bA, aEzr, kAziel n qivey driA Aiy, yEhAvyew lyilu, qlA pA"M sADn"M puRE ekAuvvA kl i c @ . anrM EyAzIyAvH av eyzElmi puR kiEAeR pAwH kic@ kLu. anrM av cArM EbET liEl ekAuEpAyi. 5eydyiel rAjAA tAM sADArNvYikeL puErAhitrAyi etrewi. ahErAeR wMbArAyiil av! vYAj puErAhitArAyi eydyiel qlA ngrLiluM eyzElmi @ m qlA pNLiluM tl Li DUp EhAmic i tH . bA, sUrY, c, #hsmh , kAziel n qi vey av rADikyM avyHH yAgM nwkyM ecyH. qA EyAzIyAvH vYAj puErAhitAer twu. 6EyAzIyAvH yEhAvyew ly iniM aEzrAsH t MBM nIM ecyH. ayA aEzrA sHtMBM ng riniM kiEAtA}HvryiEl

2 rAjAA 23+7-16

558
12mkAlLi eydyiel rAjA A hAbieR mirieR Emryi yAgpIW niici . mnerAjAvuM yEhAvyew lyiel ru mLi yAgpIW pNiti. EyAzIyAvH yAgpIWeLl A M nziikyM atieR epAiy BAg kiEA tA}HvryiEl qRiykyM ecyH. 13mkAlH zElAEmArAjAvH eyzElmi smIpM nAzpvti Elu tAM t l pNi. pvtieR eteBAg Ayi tl. sIEdA nY rADic i asH E tAerH q mHELCEdvtey rADiAnANH zElAEmArAjAvH lLi elA niic t H . EmAvAbYew mHELCEdvtyAy ekEmAzien rADi AM zElAEmArAjAvH oAi. aEAnYew mHELCEdvnAy miEA mien driA zElAEmArAjAvH o tlmAi. qA EyAzI yAvH rADnAleLlAM nzi ic @ . 14 EyAzIyAvH qlA sHmArk zilk"M tkkyM aEzrA k nziikyM ecyH. anrM ayA lLiell A M mric vew aik ekAu niRc@. 15EbETliel tl"M yAg pIWvuM EyAzIyAvH tk. enbA ieR punAy eyAErAebyAmANH Q yAgpIWM pNittH . eyAErA ebyAM yi AEylieneAu pApM ecic@.* EyAzIyAvH yAg pIWvuM tlvuM tk. yAg pIWieR kl@k av kxN LAi. anrM avntH wic @ epAwic@. aEzrAsHtMB av kic @ . 16EyAzIyAvH tiriu EnAiyEA pvtmkLi klR k ku. av eL viH klRkLiniM mxYew ai k qw. anrM av ai k yAgpIWi vc@ dhiic@. aen EyAzIyAvH yAgpIWM mli newi. eedvpux KYA pic* yEhAvyew sEzmsri cAyi a sMBvictH. eyAErA

ekAuEpAvukyM aview vcH a EhAmikyM ecyH. anrM krik ayA epAwikyM epAwi sADArN jn"ew zvlR kEm vitRukyM ecyH. 7anrM EyAzIyArAjAvH yEhA vyew lyilu EvzYk "ew vIwk tk. OIk"M vIwk pEyAgikyM vYAjEdv tyAy aEzrey driA ecRiy wArmwik AkyM ecyH. 8-9aAlH puErAhitA bli k eyzElmi ekAuvrikyM lyiel yAgpIWi av a ikyM ecyHtiil. eydyi elAwm ngrLi puErAhi tA tAmsici. ngrLiel tlLi vcANH av DUp "M m@ blik"M aicitH. tl Egb mt Eb-Ezbver qlA lLiluM Ayi. puErAhitA t"ew puLiilA aM pNLi, sADArNjniwyi evcAyi BictH. eyzElmiel l yi puErAhitAy EtY klvc A yiil . qA EyAzIyArAjAvH tl tkkyM puErAhitAer eyrUz ElmiEl ekAuvrikyM ecyH. EyAzIyAvH EyAvAkvAwiEnAw EcH wBAg tl amAi (EyAvA ng rieR BrNADipnAyi). 10hiEAmieR pueR tA}H v r yilu o lmAyi EtAePH. vYAjeedvmAy EmAElien dri A jn t"ew meL avi ewy o yAgpIWi vc@ vDi kyM EhAmikyM ecyHti. jn lM vIuM pEyA giAtiriA EyAzIyAvH lM nziic@. 11mH eydyiel rAjA A tAM tirkeLyM o rTvuM yEhAvyew lyieR kvAwinw vc i . atH nATA-Emel q o suDA nvYiyew mRiyH wAyi. sUrYEdven dritinAyi tirkeLyM rTienyM vc i tH . EyAzIyAvH tirkeL nIM ec@kyM rTM kikyM ecyH.

eyAErAebyAM ... ecic@ 1 rAjA. 12+26-30 kAk. KYApic 1 rAjA. 13+1-3 kAk.

559
ebyAM yAgpIWieRyw ni EA}ANH eedvpux ArY pRtH. anrM EyAzIyAvH tiriu EnAiyEA eedvpuxeR klR ku. 17EyAzIyAvu EcAdic@, qANH {A kA Q sHmArkM? ngrvA sik ayAELAw pRu, atH eydyiniM v eedvpux ERtANH . EbETliel yAgpIWi EnAwH au ecyHt kArY ayA mu vcici. vLer pANH ayA ArY pRtH. 18EyAzIyAvu pRu, eedvpu xen zlYewtH . aveR aik M LtH. atinA lv eedvpuxeR aik ayAew zvwIrie Ep ic@. 19zmrYyiel ngrLilu ql A tlLiel ly"M EyAzI yAvH nziic@. yi AEyliel rAjA A pNik}iicvyAyi ly. atH yEhAvey vLer EkApixHWnAkyM ecyH. EbET liel rADnAlM tk EpAel te EyAzIyAvH ly nziic@. 20EyAzIyAvH zmrYyiel t lLilu qlA puErAhitAeryM yAgpIWLi vcH vDic@. yAg pIWLi vcH av mxYAik dhiic@. aen rADnAl av amAi. anrM ayA eyzElmiEl mwi EAyi. eydA epsh EGAxi 21EyAzIyArAjAvH qlAvmAyi o kl n nki. av pRu, ni"ew eedvmA yEhAvyH Evi epsh EGAxik. a ec@vA krARieR pusHtki q}utivciriEpAel EvNM. 22nYAyADipA yi AEy Bri kAliEzxM jn a EpAel epsh EGAxic i l . yi AEyliElA eydyiElEyA rAjAAri M rItiyi vipulmAyi epsh EGAxicil. 23EyAzIyAvieR ptienAM BrN

2 rAjAA 23+17-30

vxilANH av eyzEl mi yEhAvyHH epsh EGAxi ctH. 24evLic AwkeLyM mvAdik eLyM lEdvtmAeryM vi#h eLyM eyzElmiluM eydyiluM jn rADi melA dEdvt keLyM EyAzIyAvH nziic@. puErA hitnAy hiIyAvH yEhAvyew lyiniM kew pusHt kiel niym asri ti EviyANH EyAzIyAvH aen ecyHttH. 25aview EyAzIyAvienEAelA rAjAvH meuM Ayiil. EyAzI yAvH teR pU mnEAewyM tH m AEvAewyM kEAewyM* yEhAvyiEl tiriu. o rAjA vuM EyAzIyAvienEAel EmAez yew niymM asricil. aAl iEzxM EyAzIyAvienEAel meA rAjAvuM aview Ayiil. 26qA eydyH Enery yEhAvyew EkApM aEA}uM zmi c i l . mneyew v] ik ml mANH yEhAv aEA}uM avErAw EkApM kwiictH. 27 yEhAv pR u, yi AEylien {A avew EdzniM qw. eydEyAwM {A ate ec@M. eydey {AeneR kevniM nIM. eyrUzElmien {A sVIkriyil. aet, ngre {A etre weiluM atiel lye {A tkM. qeR nAmM aviewy AM qH {A pRtH l eiyANH. 28EyAzIyAvieR melA v]i k"M eydyiel rAjAAew criM q #nHTiluH. EyAzIyAvieR mrNM kAlH Qji pHtiel rAjAvAy PREvA-enEKA yIsundiryi aUriEnAw yi puRe@. EyAzIyArAjAvH PREvA-enEKAEyAw yi EpAyi. qA emgiEAvi vcH PR EvA-enEKA, EyAzIyAvien kA kyM ayAeL vDikyM ecyH. 30mric EyAzIyAvien ayA"ew dAs
29EyAzIyAvieR

teR ... kEAewyM v. 6+4,5 kAk.

2 rAjAA 23+31-24+7

560
ayA"ew a. 37yEhAvyew xHwi yi tiyAy kArYLANH eyEhA yAIM ecyH t tH . teR pUv i k ecyHt qlA kArY"M eyEhAyA ImM ecyH.

A o Etri kyi emgiEAvi niM eyzElmiEl ekAu EpAyi. av EyAzIyAvien av eR sVM klRyi awi. anrM jn EyAzIyAvieR punAy eyEhAvAhAsien aBi ExkM ecyHtH putiy rAjAvAi. eyEhAvAhAsH putiy rAjAvA 31rAjAvAEA eyEhAvAhA sinH pim vyAyi. ayA eyzElmi mmAsM BrNM nwi. libHnyiel yiermYAvieR puiyAy hmt yi ayA "ew a. 32yEhAvyew xHwiyi tiyAy kArYLANH eyEhAvA hAsH ecyHttH, teR pUvikew v] ik teyANH eyEhAvA hAsH ecyHttH. 33PREvA-enEKA hmAiel ribHLyi vcH eyEhAvAhAsien piwiwi. atinA eyEhAvAhA sinH eyzElmi BrNM nwAnA yil. PREvA-enEKA eydyH }AyirURu pQH eviyM q}upu pQH sVvuM kM mi. 34PREvA-enEKA EyAzIyAvi eR punAy qlYAImien putiy rAjAvAi. qlYAIM teR pitA vAy EyAzIyAvieR AnM e w. PREvA-enEKA qlYAI mieR EprH eyEhAyAIM qAi mAi. eyEhAvAhAsien PREvAenEKA QjipHtiEl ekAuEpA kyM ecyH. eyEhAvAhAsH Qji pH t i vc @ mrNmwu. 35eyEhA yAIM PREvAnH sVvuM eviyM nki. qA eyEhAyAIM sADAr NjnLiniM niti piricH pNmANH PREvA-enEKAyH ekAwA pEyAgictH. atinA oAErA vYiyM teR vItM evi yM sVvuM nki. eyEhAyA IMrAjAvH DnM PREvA-enEKA yH nk@kyM ecyH. 36rAjAvAyEA eyEhAyAIminH pu vyAyi. ayA eyzElmi ptienA vxM BrNM nwi. myiel epdAyAvi eR puiyAy esbIdA yi

enbUKdE H nsrAjAvH eydyiEl v eyEhAyAImieR kAlH bAbiElANiel rAjAvAy enbUKdHEns eydA rAjYE v. eyEhAyAIM m vxM enbUKdH E nsrien Esvic @. an rM eyEhAyAIM enbUKdHEnsri entirAkyM ayA"ew BrNi niM viGwic@ EpAvukyM ecyH. 2eyEhAyAImientier yM ecA yEhAv bAbiElAkA ewyM arAmYewyM EmAvAbY ewyM aEAnYewyM sMGe ayc @ . eydey nziiAnANH yEhAv aver ayc t H . yEhAv pREpAelteyANH a sMB vict. H teR dAsArAy vckA rilUewyANH yEhAv at@ pRtH. 3eydyH aeneyAe sMB viEeyH yEhAv kl i c @ . aen avnH aver teR k evniM nIAnAvuM. mney ew ql A pApv] ik"M kArN mANH avn ecyH t tH . 4 mne aEnkM nixH k Ler vDic t inA lANH yEhAv ecyHttH. mne eyzElmi avew rM niRc@. yEhAv pAp epARuky mil. 5eyEhAyAImieR m@v] i k ql A M eydArAjAAew criM q #nHTi q}utiyi @H. 6 eyEhAyAIM mrNmwykyM teR pUvikErAewAM sMsHkri ewkyM ecyH . eyEhAyAImi EzxM ayA"ew pu eyEhA yAKI putiy rAjAvAyi. 7QjipHtiel avi mt yI sundivery mi m}uvM bAbi ElANiel rAjAvH piwiecw. Q EdzM mH QjipHtieR niy NilAyi. atinA QjipH rAjAvH piIewAriluM teR EdzM vi@EpAyil.

24

561
enbUKdE H ns eyzElM piwiecw 8BrNmArMBicEA eyEhAyAKInH ptien@ vyAyi. ayA eyzElmi m mAsM BrNM nwi. eyzElmiel qnATAeR puiyAy enxHWA yi ayA "ew a. 9 tieyH yEhAv pR kArY eyEhAyAKI ecyH . teR pitAvieR aEt v]ik LANH ayA ecyHttH. 10aAlH bAbiElANiel rAjA vAy enbUKdHEnsrieR EdYAg A eyzElmiEl vH atien vlyM ecyH. 11anrM bAbiElA Niel rAjAvAy enbUKdH E ns eyzElmiEl v. 12eydyiel rAjAvAy eyEhAyAKI bAbiElA Niel rAjAvien kANA Ri ec. eyEhAyAKIeR a, ayA "ew EdYAgA, EntA, qivM ayAELAewAmAyi. aEA bAbiElANiel rAjAvH eyEhAyAKIen piwiwi. atH enbU KdHEnsrieR qAM BrNvxilA yi. 13enbUKdH E ns eyzElmiel, yEhAvyew lyiel KjnAvi luM rAjekAAriel KjnAvilum qlA sM qwekAu EpAyi. yi AEyrAjAvAyi zElAEmA yEhAvyew lyi vci qlA sVA"M enbUKdHEn s tk. yEhAv pR EpAelyANH a sMBvictH. 14qlA eyzElMkAeryM enbUK dHEns piwiwi. qlAEntAeLyM DnikeryM ayA piwic@. ptinA yirM Eper ayA twvukArAyi piwic@. qlA vidgHdpNiAeryM zilikeLyM enbUKdHEns ekAu EpAyi. sADArN jniwyiel vuM dri o}iek M avEzxi cil. 15eyEhAyAKIen enbUKdHEn s twvukArnAyi bAbiElANiEl ekAuEpAyi. rAjAvieR a, BArYmA, EdYAgA, Edze m nirA qivereyl A M enbUK dHEns ekAuEpAyi. eyzElmi niM bAbiElANiEl twvukArA yANH enbUKdHEns aver ekAu EpAytH . 16}AyirM pALAA

2 rAjAA 24+8-25+4

yi. averyM yirM vidgHd etA}ilALikeLyM zilikeLyM wi enbUKdHEns ekAuEpAyi. av erlAM ysrAy, prizIlie BwArAyi. bAbiElANiel rAjAvH aver bAbiElANiEl twvukArAyi ekAuEpAyi. siedIyArAjAvH eyEhAyA KIeR LynAy mnYAvien putiy rAjAvAi. ayA aveR EprH siedIyAvH qAimAi. 18Br NmArMBicEA siedIyAvinH peA vyAyi. ayA eyzElmi ptienA vxM Br NM nwi. libH n yiel yiermYA vieR puiyAy hmt yi ayA"ew a. 19yEhAvyew xHwi yi tiyAy kArY siedI yAvH ecyH. eyEhAyAKI ecyHt aEt kArY siedIyAvH ecyH. 20yEhAv eyzElmiEnAwM eyd EyAwM vLer EkApikyM aver av dEreRiykyM ecyH.
17bAbiElArAjAvH ,

enbUKdE H ns, siedIyAvieR BrNM avsAnii siedIyAvH bAbiElANiel rAjAvien qtikyM aEhe asriA AAtirikyM ecyH. atinA bAbiElANiel rAjA vAy enbUKdHEns eesnY sEmtM eyzElmientier y i v. siedIyAvieR o ptAM BrNvxiel pAM mAs iel pAM tIytiyANH aen sMBvictH. jn ngriElM puREM EpA twyA enbU KdH E ns eesnYe ngri @M nii. anrM ayA ngr i @M ecLiekAH o Bii eki. 2 eydrAjAev nilyi siedIyAvieR ptienAAM BrN vxMver enbUKdH E ns kAi . 3 ngri AmM wt mAyieAi. nAlAM mAsieR otAM divsmAyEA nA@kAH BNEm lAtAyi. 4enbUKdH E nsrieR eesnYM avsAnM ngrBii tkH ak

25

2 rAjAA 25+5-19

562
bAbiElANiEl ekAuEpAyi. 14kl, EkArik, viL ki vA pkrN, tvik, yEhA vyew lyi pEyAgici qlA evlA"M bAbi ElAkA ekAuEpAyi. 15 tIlz "M pA"M qlAM enbUsrdA ekAuEpAyi. sVM ekAuA iy qlA sADn"M ayA sV i Evi qw. evi Evi qlA evisADn"M qw . 16-17aen enbUsrdA Q sADn qlAM qw+ rH oAsHtMB (oAErA sHtM BiM pE}wi yrM. sHtMB"ew mwH nAlr ywi yrM. av evli Aiy vyM vlyM mAtLnAryM ekAi vyH evymAyi . qlA sHtMBiM oEr ci NiyAtH.), vliy oA@etAi, yEhAvyew lyiEl zElAEmA Aivc pIW . vyiel evlM mvyA yi. Q sADn"ew oAwH aLAnA vutiluM BArEmRiyvyAyi. eydA twvukArAyi piwiew 18lyiniM enbUsr dA mhApuErAhitnAy esrA yAvH, rAM puErAhitnAy esP nYAvH, kvAwiel m pARAvukA qiver piwi wi.
19ngriniM

kw. rAiyi siedIyA rAjAvuM ayA"ew BwAM oAwi EAyi. rBiikLilUewy rh sYkvAwilUewyANH av r etH. atH rAjAvieR dYAninH awAyi. z@ BwA ngr i iluM AyieviluM siedIyAvM ayA"ew BwAM m miyiEl v}iyilUew re@. 5bAbiElAeesnYM siedIyA rAjAvien piwkyM ayAeL eyrIEhAvi vc H piwiwkyM ecyH . siedIyAvieR BwA erlAM ayAeL EpicH oAwiEAyi. 6bAbElAkA siedIyArAjA vien ribHLyi bAbiElArAjA vieR awE ekAuEpAyi. siedIyAvien ziiA bAbi ElAkA niyic @ . 7siedIyA vieR puAer ayA"ew mi vcH av vDic@. anrM av siedIyAvieR kk epAic@. av aven clyHiH bAbi ElANiEl ekAuEpAyi. eyzElM nziie@ peAtAM BrNvxiel aAM mAsieR }AM divsM enbUKdH E nsrieR EsnAnAyknAy enbUsrdA ey zElmiEl v. 9enbUsrdA yEhAvyew lyM, rAjekAArM, eyzElmiel Bvn qiv agHniiryAi. vuM vliy Bv n EpAluM ayA nziic@. 10anrM enbUsrdAEnAewAm Ayi bAbiElANiel Esn eyzElmieR ngrBii tk. 11ngri niyM avEzxic v ereylAM enbUsrdA piwiwi. kI} wA micvew qlAveryM enbUsrdA twvukArAyi piwic@. 12nA@kAri vuM drier mAem ayA viiZ. miriyM m@ DAnY"M vLAnANH ayA aver viyctH. 13yEhAvyew lyiel qlA evlsAm#ik"M bAbiElANiel BwA kxNLAi. evlsHtMB , evlpIW, vliy evl eAi qiv av tk. an rM evlM m}uvM av
8enbUKdHEnsrieR

enbUsr dA eesnYieR mtlA rnAy oEdYAg, rAjAvieR pEdzkri aEA}uM ngriluAyi auEp, sADArN jn"ew kNew ieRyM pALAew niymn

563
ieRyM mtlArnAyi eesnYADipeR o DA n kArYdzi, yAcHCikmAyi aEA ng riluAyi aRup Ep qiveryM aEhM piwiwi.
20-21anrM enbUsrdA v ereylAM hmAH EdzH ribHL yi bAbiElArAjAvieRyw E ekAuEpAyi. bAbiElA rAjAvH aver aviewvcH vDic@. eydA avew EdzniM twvukArAyi dEr ekAuEpAke wkyM ecyH.

2 rAjAA 25+20-30

egdlYAv, H eydyiel gvN 22bAbiElANiel rAjAvAy enbU KdHEns tAM Eper eydyi vii. zAPAeR punAy ahI AmieR punAy egdlYAvH qeA rA ailuAyi. enbUK dHEns egdlYAvien eydyiel jn"ew gvRAi. 23enTnYAvieR punAy yizHmA Ey, kAErhieR punAy EyAhA nA, enEtAPAtYnAy temi eR punAy esrAAvH , mAKA tYeR punAy yAsnYAvM yi pwnAykA. bAbiElA rAjAvH egdlYAvien gvRAiy kArYM Q pwnAykM avewyA "k"M Ek@. atinAlv egdlYA vien kANA misHpyiEl EpAyi. 24Q EdYAgAM avewyA" kM egdlYAvH vAgH d An nki. egdlYAvH avErAw pRu, bAbiElANiel EdYAgAer

ByewtH. view ti bAbiElA rAjAvien xik. aEA niH qlAM EneryAM. 25qlIzyew punAy enTnYA vieR punAy yizHmAEy rAjvMz ievnAyi. }AM mAs i yizH m AEyluM mH pEpM egdlYAvien mikyM egdlYA viEnAewAM misH p yiluAyi qlA eyderyM bAbiElAkA eryM vDikyM ecyH. 26aEA eesniEkAEdYAgAM qlA jn "M QjipH t iEl oAwiEAyi. vuM ecRiyv mt vuM vli yv ver bAbiElAkAer ByH oAwiEAyi. 27piIwH, qvI-emErAd bAbi ElANiel rAjAvAyi. ayA eyd yiel rAjAvAy eyEhAyAKIen tw vRyiniM viyc @ . eyEhAyA KI piwietieR mE}AM vxmAyi aen sMBvictH. qvI-emErAd BrNmArMBictieR pAM mAsM pE}AM tIy tiyAyi atH. 28qvI-emErAd eyEhAyAKIEnAwH dykAi. bAbi ElANi tEAewAm m@ rAjA AerA DAne o riiw mANyA eyEhAyAKI nkiytH. 29eyEhAyAKI twvRyiel vO DriNem nibn qvI emErAd nii. teR bAi jIvi tkAlM m}uvM qvI-emErAdi EnAewAM ayA"ew EmzyiliANH eyEhAyAKI hArM k}ic t H , 30aen qvI-emErAd rAjAvH eyEhAyAKInH ayA"ew Ezxic jIvitkAlM m}uvM BNM nki.

1 dinv ] AM

dAM mt EnAh veryu wMbcriM 1-3dAM, EzH, EnAzH, EknA, mhlEl, yAErdH, hEnA, emTU EzlhH, lAem, EnAh.* 4EzM, hAM, yAePH qivrAyi EnAhyew puA. yAePieR pigAmik mAEgAgH, mAdAyi, yAvA, bA, Emez, tIrAsH qivrAyi ru yAePieR puA. 6azH E knsH , rIPH , EtAgA qiv EgAemrieR puA. 7qlIzA, tzIzH, kiIM, ErAdAnIM qiv yAvAeR puA.
5EgAem,

hAmieR pigAmik mi yIM, pUH, knA qi vrAyi hAmieR puA. 9esbA, hvIlA, sbH t A, rmA, sebKA qiv zieR pu A. ezbA, eddA qivrAyi rmyew puA. 10zieR o pigAmiyAy niE%AdH ElAkiel vuM zM eeDrYzAliymAy EyAAvAyi . 11mi yImAyi lUdIM, anAmIM, elhAbIM, nPH hIM, 12pUsIM, ksHLUhIM, kPHEtArIM qI jntk L@ew pitAvH. vrinimANH ePli sHtY AytH. 13knA yi sIEdAeR pitAvH. sIEdAnAyi mpu. hitY, 14 eybUsY, aEmArY, gi zY, 15hivY, aY, sInY, 16av A dY, esmArY, hAmAtY qivewyM pitAvAyi knA.
8zH,

EzmieR pigAmik azH, adH, lUdH, arAM qiv EzmieR puArA yi. QsH, , EgeT, Emez qiv arAmieR puArAyi . 18EzlhieR pitAvAyi a dH. EzlhH ebrieR pitAvuM. 19ebrinH ru puArAyi. EpelgH* qAyi o pueR EprH. kArNM, ayA"ew jIvitkAl Ayi miyiel jn vYtY sH t BAxArAyi viBjietH . eyAtA qAyi EpelgieR sEhAdreR EprH . 20 aEmAdAdH, EzelPH , hsAevH yArhH , 21hEdArAM, QsA, dikA, 22bA, abImAEy, ezbA, 23oAPI, hvI lA, EyAbAbH qivew pitAvAyi eyAtA. verlAM eyAtA eR pigAmikLAyi.
17lAM,

aAhAmieR wMbM pigAmik vrAyi + adH , EzlhH , 25eb, EpelgH, ery, 26ezgH, nAEhA, Etr hH , 27aAhAemM viLiew aAM. 28yisHhAM yizHmAEylumAyi aAhAmieR puA. 29avew pigAmik vrANH+
24EzmieR

hAgARieR pigAmik enbAEyAH yi yizHmAEy lieR dYpu. yizHmAEylieR m@ puA EkdA, adH e bEy, mibHzAM, 30mizHmA, dmA, mA, hddH, EtmA, 31ey, nAPIxH, EkdmA qi vrAyi. avrAyi yizHmAEy lieR puA.

dAM ... EnAh o vYiyewyM wH ayAL@ew pigAmikL@ewyM EpkLANH Q pikyi.

EpelgH viBjnM qANH Q Eprin M.

565
ekryew puA dAsiyAyi ekrA. si%A, eyAzA, EmdA, midYA, yizHbA, vhH qivH av jM nki. ezbA, eddA qivrAyi eyAkHzAeR puA. 33PA, eP, hEnA, abIdA, qdAyA qivrAyi midYAeR puA. verlAM ekryew pu A.
32aAhAmieR

1 dinv ] AM 1+32-2+3

sARAyew puA yisHhAieR pitA vAyi. zAvuM yi AEylumA yi yisHhAieR puA. 35qlIPAsH , eryEv, eyyUzH , ylAM, EkArhH qiv zAvieR puArAyi. 36EtmA, oAmA, esPI, gTAM, ekn sH qivrAyi lIPAsieR puA. qlIPAsiM timHnAyHM amAElH qeA puM wiy Ayi. 37nhH, EsRhH, zA, miA qi vrAyi eryEvlieR puA.
34aAhAM

EsyIri ni qEdAmY EzAbA, siebEyA, anA, dIEzA, es, dIzA qiv rAyi EsyIrieR puA. 39EhAriyM EhAmAmmAyi ElA tAeR puA. ElAtAnH timH n A qeA sEhAdri wiyAyi. 40alIyA, mAnhH , bA, ezPi, oAnAM qivrAyi EzAbAlieR puA. aA, anA qiv siebEyAeR puA. 41dIEzAnAyi anAyew pu. h%A, qzHbA, yiA, ekrA qivrAyi dIEzAeR puA. 42bihA, sAvA, yAA qivrAyi esrieR pu A. QsuM arAmAyi dIzAeR puA.
38ElAtA,

ebEyArieR punAy EblyA yi dYe rAjAvH. Eblyew ngrieR EprH dihAbA qA yi. 44Ebl mrNmwEA Esrhi eR punAy EyAbAbH putiy rAjA vAyi. ebA ArnAyi EyAbA bH. 45EyAbAbH mric E A zAM putiy rAjAvAyi. EtmAnYew rAjY ArnAyi zAM. 46zAM mricEA bddieR pu nAy hddH putiy rAjAvAyi. hddH midYAen EmAvAbH q rAjYvc@ prAjyewi. avIH qAyi hddieR ngrieR EprH. 47hddH mric E A smH L A putiy rAjAvAyi. mE ArnAyi smHLA. 48smHLA mricEA ezQ putiy rAjAvAyi. yIsundItIr erEhAEbAkArnAyi ezQ. 49ezQ mricEA aEbArieR punAy bAhAnA putiy rAjA vAyi. 50bAhAnA mric E A hddH putiy rAjAvAyi. pAyI qAyi hddieR ngrieR EprH . emEhtEb qAyi hddieR BArYyew EprH. mEdieR puiyAyi av. EmsAhAbieR puiyA yi mEdH. 51anrM hddH mric@. timHnA, alYA, eyETH, 52oehAlI bAmA, lA, pIEnA, 53eknsH, EtmA, mibHsA, 54mgHdIEy, QrAM qivrAyi EdAmiel EntA A. tH EdAmiel EntAAew pikyA. yi AEylieR puA Eb, ziemEyA, Elvi, ey dA, yiAKA, esbUlU, 2dA, EyAEsPH, ebnYAmI, nPHtAli, gAdH, Ez qivrAyi yi A EylieR puA.

EdAmiel rAjAA rAjAAew Epk vyANH. yi AEyli rAjAAA AtiM vLer mute EdA mi rAjAAAyi. avew Epk+
43EdAmiel

eydyew puA oAnA, EzlA qivrAyi eydyew puA. btHv yAyi avew mAtAvH. btHvA o knAkAriyAyi. eyd yew dYpunAy dxH w nA
3,

1 dinv ] AM 2+4-28

566
kAElbieR pigAmik AeR punAyi kAElbH. kAElbinH teR BArYyAy asUbyi ik"Ayi. eyriEyA ieR puiyAyi asUbA. Eyez, EzAbAbH, aEA qiv rAyi asUbAyew puA. 19asUbA mrNmwEA kAElbH qAien vivAhM k}ic@. kAEl biM qAiM o puAyi. av avnH q Epri@. 20 Qri yew pitAvAyi . ebsEl lieR pitAvAyi Q. 21piIwH ehE AnH aRup vy AyEA ayA mAKIrieR pui ey vivAhM k}ic@. gielyAdieR pitAvAyi mAKI. ehE A mAKIrieR puiymAyi eelMgik Ev}Hc nwkyM av esbi jEmkyM ecyH. 22yAyIrieR pitAvAyi esbH . gielyA dieR rAjYH yAyIrinH pi mH ngr"Ayi. 23 qA egruM arAmM yAyIrieR #Am kwi. eknAM ati @m l"M ti ewM. ql A iluM wi aRup ecRiy pN" Ayi. Q pNeLlAM giel yAdieR pitAvAy mAKIrieR pu AEwtANH. 24kAElbieR ngrmAy qA yi vc H ehE A mrNmwu. ayA"ew mrNEzxM teR BArY abIyA ayA"ew puen s vic@. azH qAyi pu eR EprH. etEAvyew pitAvAyi azH.
18e h E

eNH yEhAv ku. atinAlANH yEhAv rien vDic t H . 4 eyd yew puBArYyAy tAmA EperH, EsrhH qivH jEmki. aen eydyH au puAAyi. 5ehE A, hAm qivrAyi EperieR puA. 6EsrhinH au puAAyi . si%i, TA, EhmA, kA EA, dArA qivrAyi av. 7si%iyew punAyi ki. KA* kiyew pu. yi AEy linH anvDi drit viy LAyi KA. yi tA piwiecw sADn tniAyi eekvzM vc y ALAyi KA. pE sADneLl A M ayA eedvi smiEiyi. 8a s r Y A v A y i TAeR pu. 9eyrhHEy, rAM, eklUbAyi qi v ehE AeR puArAyi. rAmieR pigAmik pitAvAyi rAM. aInAdAbH nhEzAeR pitA vuM. nhEzA eydyiel jn "ew EntAvAyi. 11zEmAeR pitAvAyi nhEzA. zEmA EbAvsieR pitAvH. 12oAEbdieR pitAvAyi EbAvsH . oAEbdH yiAyiyew pitAvH. 13yiAyi li yAbieR pitAvH. liyAbH yiA yiyew dYpu. yiAyiyew rAme punAyi abInA dAbH. ziemyA yi ayA"ew mAme pu. 14nTnEylAyi yiAyiyew nAlAme pu. rA yiyAyi yiAyiyew aA me pu. 15oAesM yiAyiyew RAme puM dAvIdH }Ame pumAyi. 16 esyyM abIg yilumAyi avew sEhAd rimA. abIzAyi, EyAvAbH, asA Eh qivrAyi esyyew m puA. 17abIgyi yi amAsyew a. EyeT yi amAsyew pitAvH . yizH m A EylYiwyi niM vvnANH EyeT.
10aInAdAbieR

KA aTvA kAk.

KA.

EyA.

7+11

eyrhm H EylieR pigAmik AeR dYsAnmAyi eyrhHmEy. rAM, bUnA, oAer, oAesM, ahIyAvH qivrAyi eyrhHmEylieR puA. eyrhHm EylieR dYsAnmAyi rAM. 26eyrhHmEylinH atArA qH meA BArY wiyAyi. oAnAmieR ayew EprH atArA qAyi. 27eyrhHmEylieR m punAy rAmieR puA mysH , yAmI, e qivrAyi. 28zAyiyM yAdAymAyi oAnAmieR puA. nAdAbuM
25ehE

567
abImAyi zAyiyew pu A. 29abIhyI qAyi abI rieR BArYyew EprH. av ru puAAyi. ahHbA, EmAlIdH qAyi avew Ep k. 30EseldH , ayIM qivrAyi nAdAbieR puA. EseldH m"AkAet mric@. 31yiziyAyi ayImieR pu. EzzAnAyi yiziyew pu. ahHLyIM EzzAeR pu. 32yAd zAyiyew sEhAdrnA yi. EyeTRuM EyAnATAmAyi yAdyew puA. EyeT puAAkAet mric@. 33EpelM sAsAyM EyAnA TAeR puA. eyrhHmEylieR puAew pik tANH. 34EzzA puAril A et mric @ . ayAH puimA mAEm Ayi Z. EzzAnH QjipHti ni yhA qEprAy o dAsAyi . 35EzzA teR puiey yh yH vivAhM ecyHtekAw. av eA puAyi. aveR EprH aAyi qAyi. 36aAyi nATAeR pitAvAyi . nATA sAbAdieR pitAvH. 37sAbAdH qPH L AlieR pitAvH . qPHLA oAEbdieR pitAvH. 38oAEb dH eyvieR pitAvH. ey as rYAvieR pitAvH. 39asrYAvH Ehel sieR pitAvH. EhelsH qelyAz yew pitAvH. 40 qelyAz sisHmAyi yew pitAvH. sisHmAyi zlmieR pitAvH. 41zlM eymYAvieR pitA vH. eyAmYAvH qlIzAmyew pitAvH.

1 dinv ] AM 2+29-55

kAElbieR wMbM sEhAdrnAyi kAElbH . kAElbinH tAM puAAyi. EmzA yi ayA"ew m pu. EmzA sIPi eR pitAvH . mAErz ehEAeR pitAvH. 43EkArhH , thH , EreM, EzmA qivrAyi ehEAeR pu A. 44EzmA rhmieR pitAvH. rhM eyAeyAmieR pitAvH . EreM
42eyrhHmEylieR

zAyiyew pitAvH. 45mAEvA zA yiyew pu. EbH - sURieR pitAvAyi mAEvA. 46PA qAyi kAElbieR dAsiyew EprH. hArA, EmAs, gAEs si qivew ayAyi PA. hArA gAEssieR pitAvH. 47EregM, EyATAM, EgzA, EpelH, PA, zyPH qiv yAdyew pu A. 48myKA kAElbieR meA dAsi yAyi. EzebrieRyM tihn yewyM ayAyi myKA. 49zyPieRyM ezvAyewyM a wiyAyi myKA. mdH m yew pitAvAyi zyPH. ezvA mEb nyewyM giebyyewyM pitAvH. asA yi kAElbieR pui. 50kAElbieR pigAmik"ew o pikyANitH. yi kAEl bieR dY pu. qAyew punAyi av. kirYH-eyyA rImieR ApknAy EzAbA, 51EbH E lehmieR ApknAy zmA, EbH - gAEdrieR Apk nAy hAErPH qivrAyi ri eR puA. 52kirYH - eyyArImieR Apk nAyi EzAbA. EzAbAlieR pigAmik"ew o pikyANitH + hErAEv, emEhAiyiel pti jnt, 53kirYH-eyyArImiel EgA . vrANH yiIy, pUtY, mA tY, miAy qiv. esArAtYM qsHtAEvAlYM miAyri niM AyvrANH. 54zmyew pigAmik"ew pik+ EbHElehM, enEtAPA, aEAHEbH - EyAvAbH qiviwLiel "k"M mAnhtYyiel pti jn tyM esArYM 55yEbsH, tirAH, ziemyAH, suKAH qiviwLi vsic ElKkew* wMb"M. hmAi niM v EknYrANH Q ElKk. EbH-ErKAbieR Ap knAyi hmAH.
ElKk pusHtkL@M kkL@M q}u kyM pkkyM ecyH t iv. q}ukL@mAyi vLeryDikM pricym ekAH aveyAeNH nAyi av RiyAM.

1 dinv ] AM 3+1-23

568
EyAvAzH ahsYAvieR pu. 12amsYAvH EyAvAzieR pu. asrYAvH amsYAvieR pu. EyATAM asrYAvieR pu. 13hAsH EyATAmieR pu. hisH k IyAvH hAsieR pu. mne hisH k IyAvieR pu. 14EmA mneyew pu. EyAzI yAvH EmAeR pu. 15EyAzIyAvieR puAew pik+ EyAhAnAnAyi dYpu . eyEhAyAIM rAme pu. siediyAvH mAme pu. zlM nAlAme pu. 16eyEhAyAKI siediyAvH qiv eyEhAyAI mieR puArAyi.* bAbiElA vAsi Ezx m dAvIdieR wMbM 17eyEhAyAKI bAbiElANY yi twvukArnAyti Ezxm teR ik"ew pikyANitH+ ezy IEy, 18mIrAM, epdAyAvH , ezn, eymYAvH, EhAzAmA, end bYAvH. 19esb A EbluM ziemyiymAyi epdAyAvieR puA. em lAmM hnnYAvM esbAEblieR puA. ezElAmIH avew sEhAdriyAyi. 20 esbAEb linH mH au puA wiyA yi. hbA, oAeh, Eber KYAvH , hsAdYAvH , yzbH - EhesdH qienyAyi avew Ep k. 21epltYAvH hnnYAvieR pu. eyzAvH aveR pu. erPA yAvH aveR pu. aA ayA "ew pu. obdYAvH ayA"ew pu. ezKnYAvH ayA"ew pu. 22ezKnYAvieR pigAmik"ew pik tANH+ ezmAvH. ezmAvinH Ru puA+ ezmAvH , hzH , yigA, bArIhH, enyrYAvH, zAPAH. 23enyrYAvinH m puA. qElYAEvnAyi, hisHkIyAvH, a I AM.
e y E h A y A K I . . . p u A r A y i ru tri vYAKYAniAM. (1) siedi yAvH eyEhAyAImieR puM eyEhA yAKIeR sEhAdrmAyi, (2) Q siediyAvH eyEhAyAKIeR puM eyEhAyAImieR pQmAyi.

dAvIdieR puA ehEAni vc@ dAvIdi jnic puAew pik+ amHEnAnAyi dAvIdieR dY pu. ahIEnAvAmAyi amHEnA eR a. yie Ey pNAriyA yi av. dAnIEylAyi rA me pu. eydyiel kE AriyAy abIgyi yi aveR a. 2abHzAElAM yi mAme pu. tmAyiyew puiyAy myK yi aveR a. egriel rAjAvAyi tmAyi. aEdAnIyAvH yi nAlAme pu, hIH yi aveR a. 3ezPtYAvH yi aAme pu. av eR a abItA yi. yie*TyAmAyi RAme pu. dAvIdieR BArYyAy qgHLA aveR a. 4 Q Ru puAM dAvIdinH jnictH ehEAni vcA NH. }uvxvuM RumAsvuM dAvIdH aview Bric@. dAvIdH eyzElmi mim vxM rAjAvAyi. 5dAvIdinH ey zElmi vc@ jnic ik vrA yi+ btHEzbyi niM nAlu ik. aIEylieR puiyA yi btHEzb+ ziEmyA, EzAbAbH, nATA, zElAEmA qivrAyi av. 6-8mH op ik vrAyi + yibHhA, lIzAmA, lIEP elH, EnAghH, EnePgH yAPIyA, lIzAmA, lYAdA, lIEPelH. 9averlAM dAvIdieR puArAyi . dAvIdinH dAsimAriluM* m@ puAAyi. tAmA dAvI dieR puiyAyi.

dAvIdieR kAlEzxm eydA rAjAA 10erhebyAM zElAEmAeR pu nAyi. abIyAvAyi erh ebyAmieR pu. sA abIyA vieR punAyi. eyEhAzPA Ayi sAyew pu. 11y EhArAM eyEhAzAPAieR pu. ahsYAvH yEhArAmieR pu.
dAsi evAi q vAcYAM. o pu x BArYyAyi vc@ekAiri awim sHI.

569
24qElYAEvnAyiyH }H pu A. EhAdvYAvH, qlYAzIbH, eplA yAvH, abH, EyAhAnA, edlAyA vH, anAni, qivrAyi av.

1 dinv ] AM 3+24-4+20

eydyiel m@ EgA eydyew puAew o pi kyANitH + EpersH , ehE A, ki, , EzAb qivrAyi av. 2eryAyAvH EzAblieR pu. yhieR pitAvAyi eryA yAvH . amAyiyewyM lAhdi eRyM pitAvAyi yhH. a mAyiyewyM lAhdieRyM pigA mikLANH EsArtY. 3yie Ey, yizH m A, yidH b AzH qiv tAmieR puA. he elAElAni q EprAy o sEhA dri avAyi. 4epEv egEdArieR pitAvH . qes zyew pitAvuM. rieR puA vrAyi. qAyew m punAyi . EbHElehmieR ApkmA yi . 5azH etEAvyew pitAvH . etEAvyH ru BArYmA. EhlAyM nyrAyM. 6nyrAyH aAmM EhePRuM EtmniyM hAyhsH t A riyM puA. nyryH M azH riM jnic puArAyi v. 7EserH, eyEsAh, qA, EkAsH qivrAyi. Ehlyew puA. 8bieRyM EsAEb byewyM pitAvAyi EkAsH . av ahEhlieR EgA" ewyM pitAvAyi. hAmieR punAyi ahEh. 9yEbsH vLer ny ovnA yi. ayA teR sEhAdrAEr A nlvnAyi. aveR a pRu, aven sviEA qniH Byr Evdn AytinA lANH {AnvnH yEbsH q Epri tH. 10yEbsH yi AEylieR eedv mA yEhAvEyAw Aic @ , aH stYmAyM qe a#hi NemH {AnAzi. aH qni wt mi temH {AnAzi. qeR awAyirikyM qe mRiEvliA eryM avdiA

tirikyM ecENEm. aEA qnieA EvdnyM Akyil . yEbsH vzYetH eedvM ayA n kyM ecyHt. 11hyew sEhAdrnAyi eklUbH. emhIrieR pitAvAyi eklUbH. emhI qsHEtAeR pitAvH. 12qsH E tAnAyi EbH - rAPA, pAEsh, ethi qivew pitA vH. QnAhAzieR pitAvAyi ethiA. ErKAyi nivrAyi av. 13otHniEyluM esrAyAvM ekni eR puA. hTM emEyAEnAT yiyM otHniEylieR puA. 14o yew pitAvAyi emEyAEnATyi. EyAvAbieR pitAvAyi esrAyAvH. Eg-hrAzImieR Apk nAyi esrAyAvH. vidgHEjAli ArAytinAlANH av EprH p EyAgictH. 15eyPueyew punAyi kAElbH. Q, lA, nAyM qiv kAElbieR puA. eknsH l yew pu. 16sIPH, sIPA, tIrYA, aserEy qiv eyhlEllieR pu A. 17-18EyeT, EmerdH, eP, yAElA qiv q yew pu A. mirYAM, z, yizHbhH qiv ew pitAvH EmerdH. yizHbhH qsHet EmAvyew pitAvH. EmerdinH QjipHt kAriyAy o BArYyAyi. av H EyerdH , Eheb, eyTIEy qiv Ayi. EyerdH egEdArieR pitAvH . Eheb EsAEKAvieR pitAvH. eyTIEy sAEnAhyew pitAvH . vrAyi biTYyew puA. biTY PREvAeR puiyA yi. avLAyi EmerdieR QjipHt@kAriyAy BArY. 19EmerdieR BArY nhmieR sEhA driyM eydAriymAyi. Emer dieR BArYyew puA ekyIl yewyM qsHetEmAvyewyM pitA vAyi. gYnAyi ekyIlA. qsHetEmAv myKAtYM. 20 amHEnA, riA, eb-hAnA, tIElA qi v zIEmAeR puA. EsAEhH, eb-EsAEhH qi v yiziyew puA.

1 dinv ] AM 4+21-5+3

570
EyAEv, EyAzibYAvieR punA y Ey, esrAyAvieR punAy EyAzibYAvH, asIEylieR punA y esrAyAvH, qlYAEvnAyi, yy EAbA, eyEzAhAyAvH, asyAvH, adIEy, ysimIEy, ebnAyAvH, ziPiyew punAy sIsA qiv rAyi av. aElAeR punAyi ziPi. eydAyAvieR punAyi aElA. eydAyAvH zi%iyew puM zi%i ezemyAvieR puM. vew wMb vLer vlu tAyi vL. 39av egEdApN i evLiyi tA}Hvryew ki} EdzE EpAyi. t"ew w mAwk EmyA wM EtwiyANv aEA@ EpAytH . 40pulH DArALmA y sm] mAy vyluk av ku. atH zAiyM smADAnvuM lmAyi. mH hAmieR pigAmikLAyi aview vsici tH. 41hisHkIyAvH eydArAjAvA yi kAlAyi atH. av egEdAriEl vrikyM hAmYe tier EpArAwkyM ecyHt. hAmY ew wAr av tk. avi ew tAmsic i emynYeti eryM av yM ecyH t . ql A emynYeryM av nziic@. M Q lH emynYrAM l. ati nA av aview vsiAnArMBic@. t"ew wkAvzYmAy pulH aviewyAytinAlANH av aview vsictH. 42ziemEyAeR EgAArAy aURU Ep EsyImlEdzE EpAyi. yiziyew puArAyi aver nyictH. eplAtYAvH, enyrYAvH , erPAyAvH , IEy qivrAyi puA. le tAmsAmAyi ziemEyA nY @mi. 43tAM amAElkY mAEm aview aEA}uM vsi AyiZ. Q ziemEyAnY av er ekAl@kyM ecyHt. a mt ver ziemEyAnYrANH EsyI ri vsitH. EbeR pigAmik AEylieR dYpunAyi Eb. mpu av kAz Eb lBiEtAyi.

21-22EzlA eydyew pu. Ezl yH , ldA, EyAIM, EkAEsbA A, EyAvAzH, sArAPH qiv m LAyi. ElKyew pitAvAyi . ldA yi mAErzyewyM EbH - azH e byyiel enyH t kA ewyM pitAvH. EyAvAM sArAPuM EmAvAbY OIkeLyA vivAhM e cyH ti tH . a n r M a v EbH E lehmiEl mwiEAyi. vLer p}kiytANH Q wbe iy ErKk. 23Ezlyew puA kLim pNiArAyi. entAyI miluM egEdryilumANH av vsi citH. pNLi tAmsicH av rAjAvi Evi pNieyw kyAyi.

ziemEyAeR ik yAmI, yArIbH, Esr hH, ezQ qivrAyi ziemEyA eR puA. 25 zlM yi ezQ lieR pu. mibHzAM zlmieR pu. mizHmA mibHzAmieR pu. 26hEv mizH m Ayew pu. hEvlieR pu s. s RieR pu ziemyi. 27 ziemyiH ptinARu puAM Ru puimAm Ayi. qA ziemyiyew sEhAdrAH aDikM ik"A yiil. ziemyiyew sEhAdrA H vliy wMb"mAyiil. avew wMb eydyiel m@ EgAeLEAel vlutAyiil. 28Eb-EzbA, EmAlAdA, hs- vA, 29bihA, esM, EtAlAdH , 30ebTUEv, ehAA, sik A gH , 31EbH-mAEbAH, hs-sUsiM, EbH-biri, zyryIM qiviwLi lANH ziemyiyew ik jIvici tH. dAvIdH rAjAvAver av pNLi vsic @ . 32tAM, ayI, riEA EtAeK, zA qivyAyi pNw au #Am. 33bAver y m@#Am"M atiluAyi. aviewyANv vsicitH. t "ew wMbeiy crivuM av q}uti. 34-38avew EgAlvAew pik tANH+ emEzAbAbH, ymHEL, amsYAvieR punAy EyAzA,
24enmEv,

1-3yi

571
pE EbnH teR pitAvieR BArYymAyi eelMgikbM Ayi. atinA avkAz EyAEs PieR puAAyi nke tH . wMb crii EbeR EprH mpuen nilyi Ec eiil. eydA teR sEhAd rAErA znAyiIkyM EntA aveR wMbi niAvukyM ecyH t . qA mpu lBiE melA avkA z"M EyAEsPieR wMbi lBic@. hAEnAH, pl, ehE A, ki qivrAyi EbeR puA. 4EyAEvlieR pigAmikew Epk vyANH+ ezmAvH EyAEv lieR pu. EgAgH ezmAvieR pu. ziemyi EgAgieR pu. 5ziemyiyew pu mIKA. eryAyAvH mIKyew pu. bA eryAyA vieR pu. 6ebEyr bAlieR pu. azHriel rAjAvAy tigHLtHpiEls, ebEyrey aveR vIiniM oAwic@. aen ebEyr rAjAvieR twvukArnAyi. EbEgAiel o EntAvAyi ebEyr. 7EgAcrii Ecei EpAel teyANH EyAEv lieR sEhAdrAeryM aveR qlA EgAeLyM pikyi Ec tH+ yyIEy mpuM pie esKrYAvM EblyM. 8 Ebl sA sieR pu. sAsH Ezmyew pu. EzmA EyAEvlieR pu. enEbAvM bA-emEyAMvery aErAEvEdzM m}uvM av tAm smAi. 9 Eblyew jnt ki}H y Isundi smIpM mmiyew ari ver vsic @ . gielyAdEdzH avH DArALM kkAlik"tinA lAyi av aview tAmsictH. 10ezQ rAjAvAyiEA Ebl yew "k h#Iyetier yM ecyHt. av h#Iyer prAjyewi. h#Iyew wArLi Eblyew "k vsic @ . av wA rLi vsikyM gielyAdi ki} EdzmAek srikyM ecyHt.

1 dinv ] AM 5+4-20
11gAdieR

gAdieR pigAmik EgAA tAmsici tH EbEgAAew vAsl inwAyi. atH sApN iEl v}iyi bAzAEdz Ayi. 12EyAEv yi bAzAniel oAme EntAvH . zAPAM rAM EntAvuM. anrM ynAyi EntAvAyi. 13mIKAEy, eml A M, Ezb, EyArAyi, yA, sIy, eb qivrAyi }u sEhAdrA. 14 av abIhyIli eR pigAmikLAyi. riyew punAyi abIhyI. yErA hyew punAyi ri. yErAh gielyAdieR pu. gielyAdH mIKA EylieR pu. mIKAEy eyzIz yiyew pu. eyzIzAyi yhEdA vieR pu. yhEdAvH bUsieR 15ahi pu. abH d IEylieR pu. abHdIEy niyew pu. ahiyAyi avew wMb ieR nAyk. 16gAdieR EgAA gielyAdH EdzA vsictH. bAzAEd zM bAzA @m ecRupN LiluM atii En zAErA Edze vylukLiluM av vsic@. 17EyATAmieRyM eyAErAebyAmi eRyM kAlH veweylAM Ep k gAdieR wMbcrii q}u tei. EyATAM eydyiel rAjAvAyi. eyAErAebyAM yi A EyrAjAvuM.

ynipuNrAy tAM BwA 18mneyew pti EgAi niM EbeRyM gAdieRyM EgALiniM ysrAy nAl inAlAyiri q}uiyRu p eeDrYzAlik"Ayi. av ynipuNrAyi. av vA"M pricyEmiyi. auM vil@M EyAgitiluM av sm rAyi. 19av h#IyM ey, nAPIzH, EnAdAbH vMzAemtier o ymArMBic@. 20mne, Eb, gAdH qI EgALini av yi eedvEAw Aic@. t eedvi yiti

1 dinv ] AM 5+21-6+18

572
Elviyew pigAmik EgEzA, ekhAH, emrAri qi v Elviyew puA. 2a%AM. yisHhA, ehEA, I Ey qiv ekhAieR pu A. 3ahErA, EmAez, mirYAM qiv a%AmieR stik. nAdAbH , abI, elyAsA, QTAmA qiv ahErAeR puA. 4qelyAsA PIenhA sieR pitAvH. PIenhAsH abI vyew pitAvH. 5abIvA bui yew pitAvH . bui iyew pitAvH. 6i esrhYAyew pitAvH. esrhYA emrAEyAieR pitAvH. 7emrAEyAH amrYAvieR pitAvH . amrYAvH ahIbieR pitAvH . 8ahIbH sAEdAieR pitAvH . sAEdAH ahImAsieR pitAvH . 9ahImAsH asrYAvieR pitAvH . asrYAvH EyAhAnAeR pitAvH . 10EyAhAnA, zElAEmA eyz Elmi pNit lyi puErA hitnAyi EsvnmxHWic asrYA vieR pitAvH. 11 asrYAvH amrYA vieR pitAvH. amrYAvH ahI 12 ahIbH bieR pitAvH. sAEdAieR pitAvH . sAEdAH zlmieR pitAvH. 13zlM hiIyA vieR pitAvH. hiIyAvH asrYA vieR pitAvH. 14 asrYAvH esrAyA vieR pitAvH. esrAyAvH eyEhA sAdAieR pitAvH. 15yEhAv eydEyyM ey zElmiEnyM twvukArAiyEA eyEhAsAdAM teR vIiniM twvukArnAe@. av meA rAjYH twvukArAe@. enbUK dHEnsrieneAANH yEhAv ey dyielyM eyzElmielyM jneL twvukArAiytH.

nA teL shAyiA av eedvEAwEpic @ . h#Iyer EtAivA eedvM aver shA yic @ . h#IyErAewAmAyi mA"keLyM av EtAlic@. 21 h#I yew m]geL av piwiecw. aptinAyirM ok, rrlM wk, rAyirM k}utk, olM mxY qiv av piwiecw. 22rUEbjntey yi jyi vA eedvM a#hictinA DArA LM h#Iy ekAlewkyM ecyHt. anrM mne, rUEb, gAdH vMz A h#Iyew EdzLi vsic@. bAbiElA eesnYM yi AEylu kAer EtAlicH bAbiElANYyi tw vukArAM ver av aview vsic@. 23mneyew pti EgAA bA-ehEA, esnI, ehEA pvtM qivyH Ener bAzA Edz vsic @ . av vLer vlieyA sMGM jntyAyiI . 24mneyew pti EgAi ni wMbnATA verAe yAyi+ eP, yizi, qlIEy, aOIEy, yiermYAvH. EhAdvYAvH, yhdIEy qiv. averlAM k M eeDrYzAlik"mAyi. av kIimAArAyi. av t"ew wMbLi nAykAmAyi. 25qA t"ew pUvikew eedv ientier av pApM ecyH t . av aview vsici m@ jntk "ew vYAjeedveL rADiA wi. jnteyyANH eedvM nzi icM. 26yi AEylieR eedvM azH riel rAjAvAyi pUlien ytl rnAi. tigHLH-piEns qM ayAH EpAyi. mne, rUEb, gAdH qI EgALini vErAw ayA yM ecyH t . av aver avew BvnLi niM ryM aver twvukA rAkyM ecyHt. pU aver tlhH, hAEbA, hArA qiviwLiElM EgAsAndItIrEM ekAuv. yi AEyliel EgAA a mt ver lLilA vsitH.

Elviyew m@ pigAmik ekhAH , emrAri qiv Elviyew puA. 17libH n iyM ziemyiyM eg EzAeR puA. 18a%AM, yisHhA, ehEA, I Ey qiv ekhAieR pu A.
16egEzA,

573
19mhH L iyM mziyM emrAriyew puA. Elviyew EgAiel wMb"ew o pikyANitH. t "ew pitAAew EprH dYM vr viDmANv pikyi Ec etH+ 20EgEzAeR pigAmik vrA . libHni EgEzAeR pu. yhH libHniyew pu. siA yhieR pu. 21EyAvAhH si yew pu. EA EyAvAhieR pu. EsrhH EAyew pu. eyy*TAyi EsrhieR pu. 22ekhAieR pigAmik+ aInAdAbH ekhAieR pu. EkArhH aInAdAbieR pu. aI EkArhieR pu. 23qA nA aIrieR pu. qbYAsAPH qAnyew pu. aI qbYA sAPieR pu. 24thH aI rieR pu. QrIEy thieR pu. IyAvH QrIEylieR pu. ezQ IyAvieR pu. 25amAsAyiyM ahIEmAM q Anyew puA. 26 EsAPAyi q Anyew pu. nhH sAPA yiyew pu. 27qlIyAbH nh ieR pu. eyErAhAM qlIyA bieR pu. qAnA eyErAhA mieR pu. zmEv qAnyew pu. 28EyAEv q m puM abIyAvH q LyvM zmEv lieR puA. 29emrAriyew puA+ mhHLi emrA riyew pu, libHni mhHLiyew pu, ziemyi libHniyew pu. A ziemyiyew pu. 30ziemyA yew pu. hIyAvH ziemy yew pu. asAyAvH hIyA vieR pu.

1 dinv ] AM 6+19-42

ly gAyk * Apie ti EzxM yEhAvyew ly iel wAri gAn"ew mt lArAyi dAvIdH etrewv
31sAYepkM

vrANH. 32viwAri* gAn mAlpic@ekAH av x nwi. viwArinH sELnwArem M EpH. zElAEmA eyzElmi yEhAvyew lyM pNiyM ver av aview x nwi. av nkei c piw ANH av x nwiytH. 33gAnx nwiyvewyM avew puAewyM Epk v yANH+ ekhAtYwMbieR pigAmi k+ gAyknAy EhmA. EyAEvli eR punAyi EhmA. EyAEv zmEvlieR pu. 34 zmEv q Anyew pu. qAnA eyErA hAmieR pu. eyErAhAM qlIEy lieR pu. qlIEy EtAhyew pu. 35EtAh sUPieR pu. sUPH qAnyew pu. q AnA mhieR pu. mhH amA sAyiyew pu. 36amAsAyi q Anyew pu. qAnA EyAEv lieR pu. EyAEv asrYAvi eR pu. asrYAvH esPnYAvi eR pu. 37esPnYAvH thieR pu. thH aIrieR pu. aI qbYAsAPieR pu. qbYAsAPH EkArhieR pu. 38EkArhH yisH h ArieR pu. yisH h A ekhAieR pu. ekhAH Elviyew pu. Elvi yi AEylieR pu. 39sAPH EhmAeR cAc Ar nAyi. EhmAeR vlvzA yi sAPH x nwiyi tH . EberKYAvieR punAyi sAPH. EbeKrYAvH ziemy yew pu. 40 ziemyA mIKAEylieR pu. mIKAEy byEzyAvieR pu. byEzyAvH miyew pu. 41mi qiyew pu. qi EsrhieR pu. EsrhH adAyAvieR pu. 42adAyAvH TAeR pu. TA siyew pu. siA ziemyiyew pu.
viwArM sELnwArM qM viLi c@v. eedvvumAyi sELiA jn Q wAriElA EpAtH . eyzElmi eedvAlyM niiew ver jn Q wArM pEyAgi ci.

sAYepkM krARieR epkM qM viLiew. yi AEyjnt sInAyi mmiyilAyi kAlH eedvM avErA ewAmAyiev etLiyi kArY L@M p klnk ErKewiy kll kkL@M awiy o epkmANitH.

1 dinv ] AM 6+43-64
43ziemyi

574
ElvY Bvn pigAmik vsi ci l vyANH. avH nkei lANH av vsicitH. ElvY nkei miyi dYp lBictH ekhA tYAyi. 55ehEApNvuM ati @m vyluk"mANH av nkeitH. atH eydA EdzAyi. 56qA ehEA pNi @m #Am"M pNLiniM vLer akel y vyluk"M eyPuyew pu nAy kAElbinAyi nkiyi tH. 57a h E r A e R pigAmik ehEAngrmANH nkeitH. ehEA surittVieR ng rmAyi.* libHnA, yI, qsHet EmAvyM, 58hIEl, edbI, 59zA, yA, EbH-EzemzH ngr"M av nkei. qlAngr"M avyH @m vyluk"M av lBici. 60ebnYAmI EgA A giebEyA, EgbA, aEl emH, anAETAH qI ngr nkiyi. ngr"M avyH @m vyluk"M m}uv av lBic@. ekhAtYwMbH ptim ngr nkei. 61ekhAtYew bAi pigAmik H mneyew pti EgAAew pN lBic@. 62EgEzAeR pigAmikLAy EgAAH ptim ngr lBic@. yiAKA, Ez, nPHtAli, mneyew bAzAni tAmsiv ew BAgM qivrini lBic tANH Q ngr. 63emrAriyew pigAmikLAy EgA H pu ngr lBic @ . rUEb, gAdH, esbUlU qI EgA Li niANH avH ngr lBictH. nRuewilUewyANH av H ngr lBictH. 64atinA yi AEylukA pN"M vyluk"M ElvY
54ahErAeR

yhieR pu, yhH EgEzAmieR pu, EgEzAM Elvi yew pu. 44emrAriyew pigAmik EhmA eRyM sAPieRyM cAcArA yi. EhmAeR wvze gAy ksMGmAyi av. TA kIzi yew pu. kIzi abH d iyew pu. abH d i ml ieR pu. 45mlH hzbYAvieR pu. hz bYAvH amsYAvieR pu. am sYAvH hiIyAvieR pu. 46hiIyAvH aMsiyew pu. aMsi bAniyew pu. bAni zAemrieR pu. 47 zAem mhHLi yew pu. mhHLi mziyew pu. mzi emrAriyew pu. emrAri Elvi yew pu. 48Elviyew EgAArAyi sAPieRyM EhmAeRyM sEhAdrA. Elviyew EgAAer ElvY qM viLici. vi wAri EjAliec@vA etr ewevrAyi ElvY. viwArmAyi eedvieR vsti. 49 qA EhAmyAg ewyM DUp"ewyM yAgpIWLi DUp kiA ahErAeR pi gAmik mAEm avdiei Z. eedvieR lyiel ativile ql A EjAli k"M ecyHtitH ahErAeR pi gAmikLAyi. yi AEyjntey Ikriti cAr axH W ic i M avrAyi. EmAez klic qlA niym"M c "M av asric@. EmAez eedv ieR dAsnAyi. ahErAeR pigAmik ahErAeR pu A+ qelyAsA ahErAeR pu. PIenhAsH qelyAsAri eR pu. abIvA PIenhA sieR pu. 51bui abIvA yew pu. i buiyew pu. esrhYAvH iyew pu. 52emrA EyAH esrhYAvieR pu. am rYAvH emrAEyAieR pu. ahI bH amrYAvieR pu. 53sAEdA H ahIbieR pu. ahImAsH sAEdAieR pu.
50vrAyi

surittVieR ngrM o yi AEy lukAr ksHmikmAyi orAeL ekAA ayAL@ew buLi niM ekAlyALi suritmAyiriAnAvu o EtYk ngrM. EyA. 20+1-9 kAk.

575
nki. 65eydA, ziemEyA, ebnYA mI EgAAri niANH ngr . ElvYwMbinH ngremH av nRuewilUew niyicu. 66qyIMEgAA cil ekhAtY wMbH tAM pN nki. nRuewilUewyANH av pN etrewtH . 67ezEKMngrM av nke@. ezEKM o surAngrmAyi. 68eyAemyAM, Eges, EbH EhAErA 69aAElA, gH-riEA qI pN"M av nke@. qyImiel mlEdzAyi 70mneyew pN. pti EgAAriniM yi AEylukA En, bielyAM qI pN ekhAtYwMb nki. m@ ElvYwMbAM Bvn 71EgEzAwMbH mne yew pti EgAAriniM bAzA azH t ErAtH Edz EgAlApN lBic@. 72-73EgEzAwMbH EkedzH, dAebrH, rAEmAH, giM qI p N yiAKArieR EgAAri niM kii. pNw vyluk"M av lBic@. 74-75EgEzAwMbH mAzA, abHEdA, EAH, erEhAbH qI pN EzrieR EgAAri niM EgEzAwMbAH lBic@. 76EgEzAwMbAH glIl yiel EkedzH, hEA, kirYTyIM qI l nPHtAliyew EgA AriniM lBic @ . pN w vyluk"M av lBic@. 77bAiy ElvY emrAri wM bLAyi. esbUlUEgAA riniM avH eyAknIM, kA, riEAEnA, tAEbA qI pN lBic@. pNw vylu kL@M avH lBic@. 78-79emrAriwMbAH mmiyi el Ebes, yhsA, ekEdEmAH, EmPAH qI pN lBic @ . EyAAndiyew ki}Eryi eyrIEhA ngri ki} vsi ci EbEgAAri niANH

1 dinv ] AM 6+65-7+8

avH Q EdzM lBictH. Q emrAri wMbH pNw vyluk"M lBic@. 80-81gielyAdiel rAEmAH , mh nyIM, ehzHEbA, yAEs qI p N"M emrAri wMbAH gAdu EgAAriniM lBic@. pN @m vyluk"M av lBic@. yiAKArieR pigAmik yiAKAri nAlu puAA yi. EtAlA, pUvA, yAbH , ziE*mA qAyi avew Ep k. 2i, erPAyAvH , eyriEy, yhHmAyi, yibHsAM, ezmEv qi v EtAlyew puA. averlAM t"ew wMbEntAArAyi. avM avew pigAmik"M z rAy pwyALikLAyi. avew wMb vL. dAvIdH rAjA vA kAlMver smrAy pIrAyirM Ep atilAyi. 3yi hYAvH iyew pu. mIKA Ey, oAbdYAvH, EyAEv, yizYAvH qiv yi AhYAvieR puA. avruEpM t"ew wMb "ew tlvArAyi. 4 avH y srAy mARAyirM BwA eH avew wMbcriM pR y. avH DArALM BArYmAM i k"mAyitinA vliy wMb mAyi avEwtH. 5yiAKArieR m}uv EgALi lumAyi qpE}AyirM zrAy pwyALik"eH wMbcriM kANi.

ebnYAmIeR pigAmik m puA. Ebl, EbeK, eydiyEy qiv. 7EblAyH au puA. qsHEbA, i, IEy, eyri EmAH, Qri qiv. av t"ew wMbnATArAyi. avH pIrAyiriminAlH BwA AyievH avew wMb criM pRy. 8esmIrA, EyAvAzH, qlIEyes, qElYAEvnAyi, o%i, eyErEmAH ,
6ebnYAmInH

1 dinv ] AM 7+9-29

576
19ahYA, EzeKM, liehi, anI yAM qiv ezmIdyew puA.

abIyAvH, anAETAH, ElemH qiv EbeKrieR puA. av erlAvM EbeKrieR puArAyi . 9 wMbnATA rAeNH wMbcriM pRyH. avew wMbcrimsric H avew eesnYsMKY ptinAyiri URANH. 10b i h A eydIyEylieR pu. eyvUzH, ebnYAmI, dH, eknynA, EsTA, tzIzH, ahIzA h qiv bihAeR puA. 11eydIyEylieR puAerlAM t "ew wMbnATArAyi. y srAy ptiEn}Ayiri RH BwA avAyi. 12IyM IymAyi Qri eR pigAmik. ziM aEhrieR pu. nPt H Aliyew pigAmik ni, Eyes, zlM qiv bihyi nPHtAliyew puA.
13yhHsIEy,

v rANH+ mneyHM ayA"ew arAmYAri yAy dAsiyHM a IEy qeA puAyi. mAKIruM avew punAyi. mAKI gielyAdieR pitAvH . 15IyriniM I yriniM mAKI o OIey vivAhM k}ic@. mAKIRieR sEhAd riyew EprH myKA qAyi. ezElAePhAdH qAyi av ew EprH. av puimA mAEm AyiZ. 16mAKIrieR sEhAdri myKAyH o puAyi. myKA punH EperzH q Epri@. EgerzH qAyi EperzieR sEhAd reR EprH. QlAmM EremM Eger zieR puA. 17ebdA QlAmieR pu. giel yAdieR pigAmik vrAyi. gielyAdH mAKIrieR pu. mAKI mneyew pu. 18mAKIrieR sEhAdri hEAEleKinH zH EhAdH, abIEyes, mhHLA qiv puA.

14mneyew

mneyew pigAmik pigAmik

qyImieR pigAmik pigAmik"ew Epk vyAyi. ETlhH qyImieR pu. ETlhieR pu EberdH. EberdieR pu thH. thieR pu qlAdA. 21qlAdyew pu thH . th ieR pu sbAdH. sbAdieR pu ETlhH. gungri vL tAM Ep qesrienyM qlAdeyyM vDic @ . gilu avew k kAlikeLyM wkeLyM EmAxH w i A qesruM qlAdyM EpAy ekAAN sMBvictH. 22qyImA yi qesrieRyM qlAdy ewyM pitAvH. qesrieRyM qlAd yewyM mrNi qyIM anvDi divsM kru. qyImieR wM bA ayAeL smAzVsiiA v. 23piIwH qyIM teR BArY ymAyi Ev}HcyiEle@. qyI mieR BArY gBiNiyAvukyM o puen svikyM ecyH t . teR wMbienEA EdAxM sMB viciritinA qyIM avnH ebrIyAvH q Epri@. 24ezeyrA yi qyImieR pui. ezey rA, tA}e EbH-EhAErAM mkLi le EbH - EhAErAM tA}e E-ezeyryM mkLile E-ezeyryM niic@. 25ErPhH qyImieR pu. ErezPH ErPhieR pu. EtlhH ErezPieR pu. th Etlhi eR pu. 26ldA theR pu. aIdH ldAeR pu. qlIzAmA aIdieR pu. 27 qlIzA mAyew pu. EyAv eR pu. 28qyImieR pigAmik vsi c ngr+ EbETluM atinw #Am"M nyrA veryM ki}H , EgesruM atinw #Am"M pwiARH ezEKmM atinwH eqyAvery #Am"M atin w #Am"M 29mneyew Edz ieR atiiyi EbH ezyA, tAnAH , emgiEAvH , EdA
20qyImieR

577
pNL@M avyHw #Am"M yi. EyAEsPieR pigAmi k pNLi vsic@. yi A EylieR punAyi EyAEsPH. EzrieR pigAmik yizVA, yizVi, ebrIyAvH qiv EzrieR puA. EsrhH avew sEhAdri. 31Eheb mIEy qiv ebrIyAvieR puA. mIEy bisyI ieR pitAvH. 32yEP H , EzEm, EhATAM, av ew sEhAdri vA qivew pitAvH Eheb. 33pAsA, biMhA, azVAH qivrAyi yEPieR pu A. 34ahI, erAhHgA, eybA arAM qiv EzEmrieR puA. 35EhelM qAyi EzEmrieR sEhAdreR EprH. EsAPhH, yimHnA, EzelzH , mA qiv Ehel mieR puA. 36sUh, hEeP, vA, Ebri, yi%A, 37Ebes, EhAdH, zA, zizA, yi*TA, ebEyrA qiv EsAP hieR puA. 38eyPue, pisHpA, arA qi v EyeTrieR puA. 39rhH, hIEy, risYA qi v lyew puA. 40verlAvM EzrieR pigA mik. av t"ew wMbnATA rAyi. av nl mnuxYM pw yALik"M mhAEntAAmAyi. ysnrAy pARAyirM Ep avrilueH avew wMb criM pRy.
30yimHnA,

1 dinv ] AM 7+30-8+28

ezQrAjAvieR wMbcriM ebnYAmI Eblyew pitAvH . EblA ebnYAmIeR dY pu. azHEb ebnYAmIeR rAme pu. a*hhH ebnYAmIeR mA me pu. 2EnAhA ebnYAmIeR nAlAme puM, rPA ebnYA mIeR aAme puM. 3-5aA, EgrA, abIdH , abI vA, nymA, aEhAhH, EgrA, ezPU PA, rAM qiv Eblyew pu A.

6-7vrAyi dieR pigA mik. av Egbyi tL@ew wMbnATArAyi. av t L@ew vIwk viH mAnhiEl oAwie@. nymA, ahIyAvH, EgrA qiv dieR puArAyi . EgrA aver tL@ew vIwkLi niM oAwic@. yewyM ahI dieRyM pitAvAyi EgrA. 8zhryIM EmAvAviel teR BArYmA rAy zIM, byrA qiver Ep ic@. atiEzxM ayAH meA BArYyi tAM ikL@Ayi. 9-10zhryIminH EyAbAbH, sibYAvH, EmzA, mAM, eyvUsH, sAKYAvH, mi A qiv teR BArYyAy EhAEd zi jnic@. av tL@ew wMb 11 zhryImiM nATArAyi. zImiM abIbH, qly q EprAy ru puAAyi. 12-13eb, mIzAM, Ezem, ebrI yAvH EzmA qiv qlyilieR puA. oAEnAvH, ElAdH qI pN L@M avyH @m ecRupN L@M Ezm pNiyic@. aAElAni vsi wMbL@ew nATArA yi ebrIyAvM EzmyM. pu A gi vsiciver aview niM o}iic@. 14zAz, eyErEmAH, 15 esbdYAvH, arAdH, ed, 16mIKAEy, yizHpA, EyAhA qiv ebrIyAvieR puA. 17esbdYAvH , eml A M, hisH k i, Eheb, 18yizHemrAyi, yisH L IyAvH EyAbAbH qiv qlAylieR puA. 19yAIM, sii, sbHdi, 20qliEy nAyi, sielTAyi, qlIEy, 21adA yAvH, ebrAyAvH, zi%AH qiv zimiyew puA. 22yizH P A, eb, qlIEy, 23abHEdA, sii, hAnA, 24 hnnYA vH, lAM, anHETATYAvH, 25yiPHEdyA epEv qiv zAzieR pu A. 26zMezrAyi, ezhrYAvH, aT lYAvH, 27 yAerzYAvH, qlIyAvH, sii qiv eyErAhAmieR puA. 28verl A M tL@ew wMbnAT ArAyi. EntAAer nil yH ANH aver avew wMb crii pikyi Eci@tH. av eyzElmi vsic@.

1 dinv ] AM 8+29-9+12

578
yHewukyM ecyHt. av eedv EAw vizVsH t rl A yitinA lANH lE mAetH. 2mw ivH tL@ew sVM nAi vsic dYjnt yi AEylukA, puErAhit, ElvY, lyiel B]tYA qivrAyi. 3eydA, ebnYAmI, qyIM, mne qI EgALi niH ey zElmi vsic i v verA eyANH+ 4QTAyi aIdieR pu. aIdH o%iyew pu. o%i %i yew pu. %i bAniyew pu. bAni EpersieR o pigAmi. EpersH eydyew pu. 5eyzElmi vsici zIElA nY+ mpunAy asAyAvuM ayA L@ew puAM. 6eyzElmi vsic i Esr hY+ eyyEvluM avew cA c AM. ek aRuietARu Ep. 7eyzElmi vsici ebnYA mI EgAA+ sl emlAmieR pu. eml A M EhAdvYAvieR pu. EhAdvYAvH hevyew pu. 8 yibH e nyAvH eyErAhAmi eR pu. l iyew pu. i miiyew pu. emlAM ezP tYAvieR pu. ezPtYAvH ery EvlieR pu. eryEv yibHen yAvieR pu. 9ebnYAmI wMb ieR crimsricH eyzEl mi etAAyiri apARuEp vsici. verlAM tL@ew wM bnATArAyi. 10eyzElmi jIvici puErA hitA vrANH. eydyAvH, eyEhA yArIbH, yAKI, 11asrYAvH. as rYAvH hiIyAvieR pu. hi IyAvH emlAmieR pu. em lAM sAEdAieR pu. sAEdAH emrAEyAieR pu. emrAEyAH ahIbieR pu. ahIbH yi eedvieR ly iel DAn mtlAr. 12eyErA hAmieR pu adAyAvM Ayi . eyErAhAM pzHrieR pu. pzH mIyAvieR pu. adI EylieR punAy myzAyiyuM A yi. adIEy yhH E sryew

29eyyIEy yi giebEyA eR pitAvH. giebEyApNi lANyA jIvic i tH . eyyIEy lieR BArYyew EprH myKA qAyi . 30abHEdAnAyi eyyIEy lieR mpu. sU, kIzH, bA, nAdAbH, 31egEdA, aEhYA, EseK, miEk A qivrAyi m@pu A. 32miEk A yAyi ziemy yew pitAvH. Q puAM eyzEl milu tL@ew buwA yi vsicitH. 33En kIzieR pitAvH. kIzH ezQ lieR pitAvH. ezQ EyAnATA, mIvA, abInAdAbH, qzH-bA qivew pitAvH. 34emrIbA EyAnATAeR pu. emrIbA mIKyew pitAvH. 35pIETA, Emel, tEry, hAsH qiv mIKyew puA. 36hAsH yEhAvyew pitAvH. yEhAvA aElemH, asHmAevH, si%i qivew pitAvH . si%i EmAsyew pitAvH. 37EmAsA biny yew pitAvH . rAPA binyyew pu. qlAsA rAPAyew pu. Es qlAsyew pu. 38EslinH Ru puA. a I AM, ebA*KUM, yizHmAEy, ezrYAvH, oAbdYAvH , hAnA qiv. v erlAM EslieR puArAyi. 39ezH yi EslieR sEhAdr. ezieR puA+ QlAM ezieR mpu. eyvUzH ezieR rAme pu. qlIEPelH ezieR mAme p. 40QlAmieR pu A vilALikLAy zrAy BwArA yi. avH aEnkM puAM pQAM Ayi. ekwi tH pupQA. verlAvM ebnYAmIeR pigAmikLAyi. qlA yi AEylukAewyM Ep k avew wMbcriLiel pikyi Eci@H. wMb cri yi AEyrAjAAA ew criM q pusHtki Ec i@H.

eyzElmkA eydyiel jn twvukArA ewkyM bAbiElANiEl ay

579
pu. yhHEsr emlAmieR pu. eml A M emziEl m iieR pu. emziElmiH EArieR pu. 13yiri q}uRup puErA hitAAyi. av tL@ew wMbnATArAyi. eedvi eR lyiel <xkL@ew m tlArAyi av. 14eyzElmi vsici ElvY EgAA+ hUbieR pu ezm AvH. hUbH a IAmieR pu. a IAM hzbYAvieR pu. hzbYAvH emrArYew o pigAmi. 15bb, EheRzH , gAlA, m nYAvH qivM eyzElmi jIvi ci. mnYAvH mIKyew pu. mIKA siiyew pu. sii sA PieR pu. 16oAbdYAvH ezmA vieR pu. ezmAvH gAlAlieR pu. gAlA eydTUeR pu. syew pu EberKYAvM ey zElmi tAmsici. sA q Anyew pu. qAnA enEtA PAi smIpm ecRupN Li vsic@. 17eyzElmi vsic i dVAr pAlkA+ zlM, abH, tEmA, ahImA, avew bu. zlM yi avew EntAvH. 18EA av ki}e vzH rAjAvieR kvAwinH etAw ni. av ElvYew EgAArAy dVAr pAlkArAyi. 19zl M EkAEr yew pu. EkArhH qbYAsA PieR pu. qbYAsAPH EkArhi eR pu. zlmM aveR sEhAd rAM dVArpAlkArAyi. av EkArhieR wMbArAyi. viwArieR kvAwM kA kyAyi avew EjAli. av mH avew pUv i k ecyH t EpAel teyAyi av EjAli niv h ic i tH . avew pUv i kM viwArieR kvAwM kA EjAliyAyi. 20pH PIenhAsH yi dVAr pAlkAew mtlAr. qelyA sArieR punAyi PIenhAsH. yEhAv PIenhAsiEnAw ewy Ayi. 21emEzelmYAvieR pu nAy esKrYAvH viwArieR kvAwiel dVArpAlknAyi.

1 dinv ] AM 9+13-32

22viwArieR kvAwM kAA etrewe i u Ep Ayi. avew Epk avew ecRupNLiel wMbcriLi ErKewiyi @H. dAvIdM zmEvluM EcANH aver vizVsH t rAyi etrew tH. 23yEhAvyew BvnieRyM viwArieRyM kvAw kAti rvAditVM kAv AM avew pigAmikmA yi. 24 ki}H , pwiARH , vwH , etH qI nAlu dikLiluM kvA 25 kAvAew wL@Ayi. ecRupNLi vsi cAc A cil EtYkAvsrLi aver shAyiAenEiyi. oAErA tvNyM }udivsM av vH kAvAer shAyimAyi . 26ql A kAvAewyM EntA ArAyi nAlu pARAvukAAyi. av ElvYrAyi. eedvieR lyiel mRikL@M KjnAvuM sUi EjAliyAyi av EwtH. 27qlA rAiyiluM av eedv ieR lyi kAv niM. qM BAti eedvieR l yM R EjAliyM avEwtA yi. 28ly<xkpEyAgi pAL@ew mtl kAvAA yi. av akE ekAuv EA av pA qM. puR E ekAuEpAEA}uM av av qM 29m@ dVArpAlkAH mrsADnL@ewyM vipAL@ ewyM mtlyAyi. mAvH, vIH, q, DUpM, vizixHweetlM* qiv yew mtlyM av vhic @ . 30qA vieetlM @ m tl puErAhitAAyi. 31blikAyi pEyAgi aM A mtlArnAyi ElvYnAy miTYAvH qeArAL@A yi. ayA zlmieR m pu nAyi. EkArhH wMbArnAyi zl M. 32EkArhieR wMb

v i z i x Hw e e t l M sugeetlM qM pRyAM. puErAhitA, vAck, rAjA A qiver aBiExkM ecApEyA gi eetlmAyiriAM tH.

1 dinv ] AM 9+33-10+9

580

ArAy dVArpAlkAri cilH , ql A zb iM EmzEm vyH A amA mtlyAyi . 33gAykM wMbnATAmAy ElvY lyiel mRikLi tAm sic@. lyi rAiyM pkluM EjAlik tinA avH m@ mtlkeLAM ekAwiil. 34Q ElvYerlAvM tL@ew wM blvArAyi. avew wM bcriLi av wMblv ArAyi qANH ErKewe itH . av eyzElmi tAm sic@.

10

ezQrAjAvieR wMbcriM 35eyyIEy giebEyAeR pitA vH . giebEyApNilAyi eyyIEy tAmsic i tH . myKA qAyi eyyIEylieR BArY yew EprH. 36abHEdAnAyi eyyI EylieR mpu. sU, kIzH , bA, En, nAdAbH , 37 egEdA, aEhYA, esKrYAvH, miEkAH qiv rAyi m@ puA. 38miEkAH ziemyAmieR pitAvH . eyyIEy lieR wMbM eyzElmi av ew buL@ew awANH vsici tH. 39En kIzieR pitAvH . kIzH ezQlieR pitAvH. ezQ EyAnATA eRyM mIvyewyM zH bAlieRyM pitAvH. 40emrIbA EyAnATAeR pu. emrIbA mIKyew pitAvH. 41pIETA, Emel, tE*hyA, hAsH qiv mIKyew puA. 42hA sH yAdAhieR pitAvH. yAdAhH yAr yew pitAvH . yArA aElemi eRyM asHmAevieRyM si%i yewyM pitAvH. si%i EmAsyew pitAvH. 43EmAs bienyyew pitAvH. erPyAvH bienyyew pu. qlA sA erPyAvieR pu. Es qlyAsAyew pu. 44EslinH Ru puAAyi . a IAM, ebAU, yizHmAEy, ezyrYAvH, oAbdYAvH, hAnA qA yi avew Epk. av EslieR ikLAyi.

ezQrAjAvieR mrNM ePlisH t Y yi AEylukA etier yM ecyHt. yi A EylukA ePlisHtYriniM oAwi yk. giEbAvApvti vcH aEnkM yi AEylukA ekAle@. 2ePlisHtY wM ezQlienyM puAeryM oAwic@. av aver piwiwi vDic@. ezQlieR puA rAy EyAnATA, abInAdAbH, m IvA qiver ePlisHtY vDi c@. 3 yM ezQli @M mAyi. vilALik ezQlieREm aeyHtH ayAeL mRiEvlic@. 4aEA ezQ teR kvcvAh kEnAw pRu, nieR vA~riey wH qe ekAluk. aEA viEdzik vH qe mRiew AEnA prihsiAEnA wyA kil. qA ezQlieR kvcvAhknH BymAyi. ayA ezQlien vDi A vistic@. aEA ezQ teR sVM vA ekAH sVyM mric@. ayA teR vAmnyiEl vI mric@. 5 ezQ mrictAyi kv cvAhk ku. aEA avM tee vDic@. av sVM vALieR mnyiEl vI}ukyM mri kyM ecyH t . 6 aen ezQluM ayAL@ew m puAM omic@ mric@. 7tL@ew eesnYM oAwiEAytAyi tA}Hvryiel nivAsikeLlAM ku. ezQluM aveR puAM mric tAyi av ku. atinA av tL@ew pN viH dEr EpAyi. aEA yi AEylukA Ep ic pNLi ePlisHtY Ev zic@. ePlisHtY pNLi tAmsmAkyM ecyHt. 8piEH ePlisH t Y m] t Edh LiniM viliwi sADn eLwA v. av ezQlieRyM ayAL@ew puAewyM zrIr giEbAvApvti ku. 9ezQlieR zrIriel sADn ePlisHtY kv. av ezQli eR tlevieywkyM kvcM a}iecwkyM ecyHt. vA tL@ew vYAjeedveLyM jn eLyM aRiyiA rAjYemAwM dt

581
Aer ayc@. 10ePlisHtY ezQli eR kvcM tL@ew vYAjeedv L@ew lyi evc@. ayAL@ew zirH av dAEgAeR* ly iluM vc@. 11ePlisHtY ezQliEnAw ecyHt kArYeLlAM yAEbzH gielyAdiel jn Ek@. 12yAEbzH gielyAdiel eeDrYvAAerlAM ezQlieRyM m L@ewyM m] t Edh ekAuvrA EpAyi. av aver yAEbzH giel yAdiEl tiriek ekAuv. eeDrYzAlik ezQlieRyM pu AewyM ai yAEbziel mrc@ vi sMsHkrikyM }udivsM pvsikyM ecyHt. 13yEhAvEyAw vizVsHtnlAyi tinAlANH ezQ mrNmwtH . ezQ yEhAvyew vAH as ricil. ezQ yEhAvEyAwArAEy ti pkrM o evLicAwiEyAw pEdzM Etwi. 14 atinAlANH yEhAv ezQlien vDikyM yiAyiyew punAy dAvIdinH rAjYM nk@kyM ecyHttH. dAvIdH yi AEyrAjAvA yi AEyjnt m}uv ehEApNi dAvIdi eRyw v. av dAvIdiEnAw pRu, { nieR sVM mAMs vuM rvumA. 2mH nI {eL yi nyic @ . ezQ rAjAvA yEA EpAluM nI {eL nyic@. yEhAv niEAw pRu, dAvIEd, nIyAyiriM qeR jntyAy yi AEylukAew wy. nI qeR jntyHEm EntAvAyiIM. 3yi AEyliel ql A EntAM ehEApNi dAvIdrAjAvi eRywE v. dAvIdH ehEA ni yEhAvyew mi EntA L@mAyi o krARuAi. EntAA dAvIdien aBiExkM ecyHt.* atH aven yi AEylieR rAjAvAi.
dAEgA ePlisHtYew EdzIy Edv. ti eR tl, eekk, zrIrM qiv mxY ER EpAelyM zrIrieR tA}e pti mInieR vAluEpAelymAyi. aBiExkM ec@k o vYiyew tlyi olIvH q o}icH ayAeL eedvM etre w rAjAEvA puErAhitEnA vAckEnA iy.

1 dinv ] AM 10+10-11+11

aen sMBviemH yEhAv zm EvlilUew vAgHdAnM ecyHti. dAvIdH eyzElM piwiy H ql A yi AEylukAM eyzElmiEl EpAyi. eyzElM aAlH eybUsH qAyi viLieitH. ngrvAsikeL eybUsYerM viLic i . ngr vAsik 5dAvIdiEnAw pRu, nin H {L@ew ngriEl Evzi AnAvil. pE dAvIdH jntey EtAlic@. sIEyAniel* EkA dAvIdH piwiecw. lM dAvIdieR ngrmAyiI. 6dAvId pRu, eybUsY Em qeR mNM nyiyA qeR sv e esnYADipnAM. EyAvAbH mNi Ent] t VM nki. esyyew punAyi EyAvAbH. EyAvAbH eesnYADipnA yiI. 7anrM dAvIdH EkA yH i teR vstiyAi. atinAlANH atinH dAvIdieR ngrM qH EpritH. 8 dAvIdH EkAyH i luM ngrM pNi. miElAmt ngr Biiver ayA ngrM pNi. ngrieR m@BAg EyAvAbH pNi. 9dAvIdH wM blnA yiI. svznAy yEhAv ayAELAewAmAyi.
4dAvIdM

11

dAvIdieR eesnYM EtYk BwAew nAykAew o pikyANitH. dAvI diEnAewAM teR rAjYi Q vIrA zArAyi vL. avM m}uv yi AEylukAM dAvIdien piNyH kyM rAjAvAkyM ecyHt. yEhAv vAgHdAnM ecyHt EpAelyAN sMBvictH. 11dAvIdieR EtYk zrAy Bw Aew o pik+ hKEmAnYnAy yAEzAebyAM EtrA LikL@ew nAyknAyi. yAEzA ebyAM teR M ekAH ovN mRuEper vDic@.
10dAvIdieR

sIEyA eyzElM niieiri pvtieR etEyM. eedvieR jnt eyzElmi vsiu qAvAM tinM.

1 dinv ] AM 11+12-31

582
mpEyAgicH mRu EpErAw yM ecyH t H aver vDic @ . m vIr AerEAelte sinAyi abIzAyi. 21m vIrAew ri ri sinAyi ayA. ayA avrielArALlAyii@wi ayA avew EntAvAyiI. 22eyEhAyAdyew punAy ebnA yAvH znAy orAL@ew punAyi . kbHEskArnAyi ayA. ebnAyAvH vIrtY ecyH t . EmAvAburAjYe zri ru Eper ebnAyAvH vDic@. o divsM mu epyHekAiriEv ebnA yAvH nile o hyilUew kw ecH o siMhe vDic@. 23o vliy QjipHt@BwenyM ebnAyAvH vDic@. ayAH }r awiEyALM yrmAyi. QjipH t kArnH vLer vluM BArEmRiymAy o mAyi. atH enyH kA reR tRiyew NiEnALM EpAmAyi . ebnAyAvinH o d$umAEm AyiZ. QjipH t kAreR eekyilu M ebnAyAvH piwic@ pRic@. anrM ebnAyAvH Qji pHtkAren ayAL@ew M ekAu te vDikyM ecyHt. 24eyEhA yAdyew punAy ebnAyAvH a rM aEnkM vIrtY ecyHti@H. m vIrAerEAel te si nAyi ebnAyAvH. 25 m vIrA erAM sinAyi ebnA yAvH. pe m vIrArielAv nAyiil av. dAvIdH ebnAyA vien teR aMgrkew nAyk nAyi etrew. m vIrA vIrBwA verAeyA yi. EyAvAbieR sEhAdrnAy asAEh; EbH E lehMkArnAy EdAEdAvieR punAy qhAnA; 27hErArYnAy zEAH ; epElAnY nAy EhelsH ; 28etEAvArnAy EzieR punAy QrA; anA ETAkArnAy abIEyEs; 29zAtYnAy siebKAyH; aEhAhY nAy QlAyi; 30 enEtAPAArnAy mhrAyi; enEtAPAArnAy bAn yew pu EheldH ; 31ebnYA mInilu giebyArnAy rIbAyi
26m

12pie aEhAhAArnAy EdAEdA vieR pu qelyAsA. mRu vIrAri orALAyi qelyA sA. 13psH-dImi dAvIdiEnAewAM qelyAsA Ayi. ePli sHtY lH o yinAyi v. aview yvM viLu ni o vyluAyi. yi AEylukA ePlisH t YriniM EpwiEc A wi. 14pE m vIrA vyli niekAH aver Enri@. av ePlisH t Yer EtAl i c @ . yEhAv yi AEylukAH o vliy vijyM ekAw. 15ori dAvIdH adlAM hyi yi. ePlisH t YEsn tAe} erPyiM tA}HvryiluM. m vIrA ri m Ep dAvIdH ni lM ver }H ayAELAewAM Ec. 16meAri dAvIdH EkAyiluM o sMGM ePlisHtYBwA EbHEl ehmilumAyi. 17 dAvIdinH ayAL@ ew pNi niH evM wiA dAhmAyi. atinAlyA pRu, eriluM EbHElehmiel ngr kvAwinw kiNiniM Rc@ evM ekAuviei nAyi. dAvIdinH aEALtH vzYmAyiieliluM ayA aen vzYeEyZ. 18qA m vIrAM ePli sHtYEsnyHiwyilUew pwevieA unIi. av EbH E lehmiel ngrkvAwinw kiNi niM alM evM EzKric@. an rM m vIrAM dAvIdi evM ekAuvekAw. qA dAvIdH a wicil. ayA atH yEhA vyH v}ipAwAyi nileA}ic@. 19dAvId pRu, eedvEm, qniI evM wiAnAvil. qniAyi Q evM ekAuvvA jIv pN yewiyvew rM wiEA elyAyiriM atH . atinAlANH dAvIdH evM wiA tARAkA tH . m vIrAM aEpAel y aEnkM DIrtY ecyHt.

dAvIdieR m@ vIrA sEhAdrnAy abIzAyiyAyi m vIrA ewyM EntAvH. ayA teR


20EyAvAbieR

583
yew pu QTAyi; prAETAnYnAy ebnAyAvH ; 32 nhElgAziel a viw ni rAyi; abA tYnAy abIEy; 33bhmYnAy asHmAevH; zyEbAnYnAy qlY hH b A; 34gIEsAnYnAy hEzmieR puA; hrArYnAy zAEgyew pu EyAnATA; 35hrArYnAy sAKArieR pu ahIyAM; Qri eR punAy qlIPA; 36emEKrAtY nAy EheP; epElAnYnAy ahI 37 kElYnAy yAvH; ehE A; qsHbAyiyew punAy nyrAyi; 38nATAeR sEhAdrnAy EyAEv; h#iyew punAy mibH h A; 39aEAnYnAy Esel; ebErA kArM esyyew punAy EyAvAbieR kvcvAhkmA yi n*hAyi; 40yiIynAy QrA; yiIynAy gAErbH ; 41 hitYnAy QriyAvH; ahHLAyiyew punAy sAbAdH ; 42Eb EgAArnAy zIsyew punAy adInA. (rUEb EgAiel EntAvAyieiluM m vIrAri orALmAyi adI nA); 43 myKyew punAy hAnA; mitHnYnAy EyAzAPAH; 44asHetrA tYnAy IyAvH ; aErAEvrYnAy EhATAmieR puArAy eyyIEy, zAmA qiv; 45zi%iyew punAy eydIyEy; tIsYnAy ayAL@ew sEhAdrnAy EyAhAyM; 46 mhvY nAy qlIEy; qnAmieR puA rAy eyrIbAyi, EyAzvYAvH EmAvA bYnAy yiH m A qiv; 47 qlI Ey; oAEbdH; emEsAbYnAy yAsI Ey. dAvIdiEnAewAM Ec eeDrYzAlik sikAgilAyiEA dAvIdi EnAewAM Ecvew pikyA NitH. kIzieR punAy ezQlien ByH dAvIdH oLiciriEALAyi atH . v dAvIdien yi shAyic@. 2 wM vlM eekk ekAH aeA k}iyvrAyi av. kr ekAuM kv Nyini kl@ etivAM av AmAyi. av ebnYAmI EgAAM ezQlieR cAcAmA yi. avew Epk+

1 dinv ] AM 11+32-12+15

3avew nAyknAy ahIEy esruM EyAvAM (ahIEyesruM EyAvAM giEbyAtYnAy ezmAy yew puArAyi); ysIEyluM EpelM asHmAevieR puA rAyi eysIEyluM EpelM; anAETAH pNArAy ebrA KAyM EyvuM. 4giebEyAkAr nAy yizHmAvH (yizHmAvH m vIr Ari orAL@M mvIrAew nAy kmAyi.) egEdrAtYrAy yier mYA; yhsIEy; EyAhAnA; EyAsA bAdH qiv; 5 qlsAyi, eyrI EmAH, ebylYAvH, ezmrYAvH; hPA ArnAy ezPtYAvH ; 6 qAnA, yiIyAvH , asEr, EyAEves, yAezAbYAM verlAM EkArhieR EgAA; 7egEdA pNArnAy eyErAhAmieR puArAy EyAEv lyM esbdYAvuM.

12

gAdY EgAAri oBAgM m miyilu EkAyi vcH gAdiEnAw Ec. av y prizIlnM lBic eeDrYzAlikLAy BwArAyi. vuM pricympEyAgiti vidgHDrAyi av. av siMh eLEAely BIxNiArAyi kANe@. avH mlkLi kl mAkL@ew EvgtyAyi. 9gAdieR EgAArAy Esnyew nAyknAyi es. oAbdYAvH yi rAM nAyk. qlIyA bAyi mAM nAyk. 10 mizHmA nAlAM nAyk. yiermYAvH aAM nAyk. 11aAyi RAM nAyk. qlIEy }AM nAyk. 12EyAhA nA qAM nAyk. qsAbAdH optAM nAyk. 13yiermYAvH pAM nAyk. mKH b AyH ptienAAM nAyk. 14avrAyi gAdYEsnyew nAykA. sMGiel vuM dbl EpAluM Ru zu BwA ErAw pwepAtAnAvuM. sMG iel vuM knH yirM zu BwAErAw epAtAnAvuM. 15vx iel dYmAsM EyAAndi mRi c@kw BwArANH gAdH EgAi ni v. EyAAndiyi eveAmAyi kAlmAyi
8gAdieR

1 dinv ] AM 12+16-30

584
ELAw Ec mneEgAA vrA yi+ adHnAhH, EyAsAbAdH, eydI yEy, mIKAEy, EyAsAbAdH, qlI , sielTAyi. averlAM mne EgAieR sh ADipArAyi . 21ekAAetier EpArAwA av dAvIdien shAyic@. nAwi jnLiniM sADn EmAxHwi vrAyi dxHwA. mne yew EgAiniM vv eeDrYzAlikLAy EyAALAyi. av dAvIdieR eesnYADipA rAyi. 22dAvIdien shAyiA wt wtlAL@k niEtYn vekAi . aen dAvIdinH vluM z vumAy o eesnYmAyi. ehEAni dAvIdiEnAw Ecv 23ehEApNi dAvIdi EnAw Ecvew qM tANH . av ysrAyi. ezQli eR rAjYM dAvIdi nkAnANv vtH. sMBviemH yEhAv pR tenyANH. tANvew sMKY+ 24eydyew EgAi niH ysrAy 6800 EpAyi. av vuM pricyEmiyi. 25ziemEyAeR EgAi niH 7100 Ep. ysrAy DIrBwArAyi av. 26Elviyew EgAi niH 4600 EpAyi. 27 eyEhA yAdA sMGilAyi. ahErA eR wMbieR o nAyknAyi ayA. eyEhAyAdAEyAewAM mvAyiriey}uRu EpAyi . 28sAEdAM sMGiluA yi. eeDrYzAliyAy o yv EsnAniyAyi ayA. teR wMbArAy pirH EdYAg AmAyANH ayA vtH. 29ebnYAmIEgAi niM mvAyirM EpAyi. ezQlieR buLAyi av. avril DikM EpM aAlM veryM ezQli EnAw aw vizVsHtt puli yi. 30qyIMEgAi niH p tinAyiri qRu EpAyi. av DIrArAy pwyALikLAyi. tL@ew wMbLiel sirA yi av.

atH. tA}HvrkLi vsici qlAveryM av oAwic@. av jneL ki}EA@M pwiAERA@M oAwic@. dAvIdiEnAw Ec m@ BwA eydA EgALi e m@vM EkAyi dAvIdi eRywE v. 17 dAvIdH av erANA Riec. dAvIdH av ErAw pRu, ni qe shAyi A smADAni vtAeNi {A nieL sVAgtM ec@. qEAewA Eck. atl, {A eteAM ecAtiriE qeR Em cArNi nwAnA ni v eti niL@ew pUvikew eedvM niL@ew v] ik kAkyM nieL ziikyM ece. 18m vIrAew nAyknAyi amAsAyi. aEA amAsAyi yewEm eedvieR tHmAvH vri kyM ayA en pRykyM ecyHt,
16ebnYAmI,

{ ayEwtA dAvI Ed! { niEAewAmANH yiAyiyew puA! ayH smADAnM, smADAnM! aey shAyiv smADAnM! qekAAA, ayew eedvM aey shAyi! atinA dAvIdH aver teR sMGiEl sVAgtM ec@kyM aver eesnYieR mtlArA kyM ecyHt. 19mneyew EgA ArAy tAM Epwi dAvIdiEnAw Ec. av ePlisHtYErAewAH ezQlientier yi EpAyEA }ANH dAvIdiEnAw EctH. qA dAvIdM aveRyAL@kL@M yTA i ePlisH t Yer shAyic i l . teL shAyi kArYM ePli sH t YEntA wiEc sMsA rieciluM av dAvIdienyM av eRyAeLyM pRyyHA tI mAnic@. BrNADikArik pRu, dAvIdH teR yjmAnnAy ezQli eRywE mwiEAyA new tl ekAewM! 20 dAvIdH sikAgu pNiEl EpAyEA ayA

585
31mneyew pti EgAi niM ptienAyirM Ep. aver dAvIdien rAjAvAA Eperw viLici. 32yiAKArieR EgAi niH viEvkzAlikLAy Ru EntA L@Ayi. yi AEyli Evi EvsmyH EvEpAel ecA avRiyAmAyi. av ew bu avErAewAM av ew niyNiluAyi. 33esbUlUeR EgAArAy, pri zIlnM siic aptinAyirM Bw AAyi. ql A rM yD EyAgitiM prizIlnM siic v rAyi av. av dAvIdieR aw vizVsH t mA yi. 34nPH t Aliyew EgAiniM yirM EdYAgA. avErAewAM L@M prickL@Emiy mE }AyirM EpM Ayi. 35dAeR EgAiniM y srAy peAyiri aRu Ru EpAyi. 36EzrieR EgAiniM ysrAy nAl t inAyirM Bw A Ayi. 37EyAAndiyew ki}e kryi niH rUEb, gAdH, mneyew pti, EgALini o li ptinAyirM EpAyi. avH qlAviDilu yDM A yi. 38averl A vM eeDrYzAlikLAy EpArALikLAyi. dAvIdien yi A Ey rAjAvAtiEnAw pU mAyM EyAjic@ekAH av ehEA pNiEl v. dAvIdH rAjAvA kNem kArYM melA yi AEylu kAM aMgIkric i . 39 avew bu avAyi BNM tA RAiytinA av tikyM wi kyM ecyHt. 40wAet yiAKA, esbUlU, nPH t Ali EgAA vsi lLiel avew ay A tirkM k}utkM EkAvk}utkM kkAlikM Ev BNvuM ekAuvi. av vzYi mAvH, aiyw k, Nmirilk, vIH , q qivyM kAlik, wk

1 dinv ] AM 12+31-13+8

qivyM ekAuvi. yi A EylukA atIvsxHwrAyi. sAYepkM tiriek ekAuv dAvIdH teR eesnYiel qlA EdYAgAErAwM sMsA ric@. 2 anrM dAvIdH yi AEylu kAer m}uv viLic @ i. ayA avErAw pRu+ etA nl zymAeN ni kev i, yEhAvyA#hitH tAeN i; nmH yi AEylielAwm new sEhAdrAH o sEzmy yHAM. new sEhAdrAErAewAM avew pNLiluM pN L@ew aw vylukLiluM vsi puErAhitAM ElvYM nmeA sEzmyyHAM. sE zmsricH av nEAw EcrA pRyk. 3sAYepkM nmH eyz ElmiEl ekAuvrAM. ezQ rAjA vAyiEA n sAYepk ieR kArYM ic i il . 4yi AEylukA m}uv dAvIdiEnAw EyAjic @ . atH zriyAy o kArY mAeNH averlAvM kti. 5atinA dAvIdH QjipH t iel zIEhAndimt ElEbAhmA pNM very qlA yi AEylu kAeryM viLic@i. kirYH-eyyA rIMpNiniM sAYepkM tiriek ekAuvtinH av o mic @ v. 6 dAvIdM ayAELAewA m qlA yi AEylukAM ekbu mAlAKkEm* aDivsi yEhAvyAy eedvieR nAmi viLiew sAYepkM ekAu vtinAyi eydyiel kirYHeyyArIM q bylyiEl EpAyi. 7abInAdAbieR vstiyi niM jn sAYepkM nIM ecyHt. av aetA putiy vAh niE vc@. yM aEhYAv mAyi vAhnM oAwicitH. 8dAvIdM jneLl A vM eedv ieR mi pUziEyAew EGAxikyAyi. kirM, vIN, tMbu, lALM, kAhLM qiv av pEyAgici.

13

ekbumAlAKmA eedvieR vizixHw dtA. Q dtAew timk sAY epkieR mkLiluH.

1 dinv ] AM 13+9-14+16

586
dAvIdH ePlist H Yer EtAli 8dAvIdH yi AEyrAjAvAyi etr ew vivrM ePlisHtY Ek@. atinA ql A ePlisH t YM dAvIdien EtwiyiRi. aEA ayA ePlisH t Yetier yM ecAniRi. 9 ePlisHtY erPAyIM tA}Hvryi vsi jneL mikyM avew sADn EmAxHwikyM ecyHt. 10 dAvIdH eedv EAw EcAdic@, {A ePlisHtY ErAw yi EpAkENA? aver EtAl i A aH qe avdi EmA? yEhAv dAvIdiEnAw mRupwi pR u, EpA, ePlisHtYer EtAli A {A nie avdiAM. 11aEA dAvIdM aveR Esn yM bA eprAsIM pNM verey i. aview vcH dAvIdM eesnYvuM ePlisH t Yer EtAl i c @ . dAvId pRu, epAiy aNkLiniM evM vhiEAel eedvM qeR z@eL tk. qilUew yANH eedvM aecyHttH. atinA lANH lM bA eprAsIM q viLietH. 12ePlisHtY tL@ew vi#h bA eprAsImi Ep ic@ EpAyi. vi#h ki c@kLyvA dAvIdH teR Esvk ErAw klic@. ePlist H YEm meA vijyM 13ePlisH t Y erPAyIMtA}H v r yiel jneL vIuM mic @ . 14dAvIdH eedvEAw vIuM A ic@. eedvM dAvIdieR An yH tikric @ . eedvM pRu, dAvIEd, nI miEA ePli sHtYew miEl EpAkAtirik. pkrM, aver vLyk. bAKA mriwyi oLik. 15 mrL@ew Em kyRuk. mrieR mkLiliH eesnYM inw zbHdM nin EkAM. aEA ePlisHtYer mik. eedvmAy {A nin mE puReH ePlisHtYEsney EtAli M! 16eedvM klic EpAel dAvId ecyHt. aen dAvIdM eesnYvuM ePlisHtY Esney EtAlic@. gieb EyA pNM mt EgespNM ver ePlisHtYBwAer av vDi

9av kIEdAeR emtiLiEl v. aEA viALk kAli wRi. sAYepkM tAu nilM pti A wi. A eeknIi epk i piwic@. 10 yEhAv EyAw vLer EkApic@. epki sHp zictinA yEhAv ey vDic@. aen A aview eedvieR mi vc@ mric@. 11 eedvM EyAw teR EkApM kAi. tH dAvIdien vLer dKitnAi. amt M lM EpersH-A q viLi ew. 12dAvIdH aH eedve By. dAvI d pRu, sAYepkM qeRy wE ekAuvvA qniA vil! 13atinA dAvIdH sAYep kM dAvIdieR ngriEl ekAu EpAyil. av sAYepkM oAEb dH-qEdAmieR Bvni Epic@. gH ngrArnAyi oAEbdH qEdAM. 14sAYepkM oAEbdH-qEdA mieR eekvzM ayAL@ew vstiyi mmAsmi. yEhAv oAEbdH qEdAmieR wMbe qlAArY iluM a#hic@.

14

dAvIdieR rAjYM vL eewRiel rAjAvAyi hIrAM. hIrAM dAvIdieRywE dt Aer ayc@. ayA EdvdAvuM k NiAeryM, twiNiAeryM dAvIdinyc@ekAw. dAvIdinH o ekAArM pNiyAnANH ayALietAe ayc t H . 2 aEA yEhAv te yTAi yi AEyrAjAvA ieyH dAvIdi mnilAyi. yEhAv dAvIdieR rAjYe vLer vluM zvumAi. dAvIdienyM yi AEyjnteyyM av sHEn hic t inAlANH eedvM aen ecyHttH. 3dAvIdH wt eyzElMkArikeL vivAhM k}ic@. ayAH wt puAM puimAM Ayi. 4 dAvI dinH eyzElmiluAy ikL@ew Epk vyANH+ zv, EzAbAbH, nATA, zElAEmA, 5 yibHhA, qlI vA. qEpelH. 6EnAghH, EneP gH , yAPIy, 7qlIzAmA, eblYAdA. qlIEPelH.

587
c@. 17 aen dAvIdH qlArAxH\Li luM sinAyi. yEhAv qlA rAjY LiluM dAvIdieni BymAi. sAYepkM eyzElmi dAvIdH tni Evi dAvIdieR ngri ekAAr pNi. anrM ayA sAYepkM vyH A lvuM niic @ . ayA atinAyi o wArM Ric@. 2anrM dAvId pRu, sAYep kM mA ElvYE avAd mZ. sAYepkM mtiM aven qAlvuM xitiM yEhAv aver etrwtANH. 3sAYepkM vyHtinH tA oiy lE a ekAu vtiEvi dAvIdH m}uv yi AEyjneLyM omicH ey zElmi viLic@i. 4ahErAeRyM ElvYewyM pigAmikeL dAvIdH viLic @ i. 5ekhAieR EgA iniM iyip EpA yi. QriEy yi avew nAyk. 6 emrAriyew EgAi niM iyip EpAyi . asAyAvH yi avew nAyk. 7egEzAeR EgAi niM im Ep. EyAEv yi avew nAyk. 8 qlIsA PAeR EgAiniM RuEp. ezmAvH avew nAyk. 9ehEAeR EgAiniM q p Ep. qlIEy yi av ew nAyk. 10IEylieR EgA iniM iu Ep. aI nAdAbH yi avew nAyk. puErAhitErAwM ElvYErAwM dAvIdH sMsAri 11anrM dAvIdH puErAhitArAy sAEdAienyM abYATArienyM viLic@. QrIEy, asAyAvH, EyA Ev, ezmAvH, qlIEy, aInA dAbH qI ElvYErAw teRyw vrA vzYe@. 12dAvIdH avErAw pRu, ni ElviEgAiel nAykrANH . niL@M m@ ElvYM sVyM Ikrik. qiH sAY epkM {AntiEviyAiy lE ekAuvrik. 13k}i tvN sAYepkM ekAuvEr

1 dinv ] AM 14+17-15+23

15

eteneyH n yEhAvEyAw EcAdic i l . ni ElvYrl a mitH qtinA yEhAv {eL ziikyM ecyHt. 14anrM, yi AEylieR eedv mA yEhAvyew sAYepkM ekAuvtinH puErAhitAM ElvYM sVyM Ikric@. 15EmAez klic EpAelte ElvY vizi xHwmAy tuk pEyAgicH sAY epkM mliEli. yEhAv pR EpAelteyANv epkM mtH. gAyk tL@ew sEhAdrArAy gAyker ekAuv rA dAvId pRu. vIN, kirM, lALM qiv pEyAgicH n gItM lpitinANtH. 17anrM ElvY yAEylieR punAy EhmAenyM ayAL@ew sEhAdrArAy sAPienyM TAenyM niEyAgic @ . sAPH EberKYAvieR pu. TA, kUzAyAvieR pu. emrAriEgA ArAyi v. 18ElvYew o rAM nirymAyi. esKrYAvH, Eb, yAsIEy, ezmIrAEmAtH , eyhIEy, i, qlIyAbH, ebnA yAvH, myEsyAvH, miTYAvH, qlI ePEl, miEnyAvH. oAEbdH-qEdAM, eyyIEy qivrAyi av. verl A M ElvYrAy vAtiAv ArAyi. 19gAykrAy sAPH , EhmA, TA qiv oAwekAu l ALM m}i. 20esKrYAvH , yAsI Ey, ezmIrAEmAH, eyhIEy, i, qlIyAbH , yEsyAvH , ebnAyAvH qiv alAEmAuvIN vAyic@. 21miTYAvH , qlIEPEl, miEn yAvH , oAEbdH - qEdAM, eyyIEy, assYAvH qiv ezmInIuki r vAyic@. atAyi qAl EM avew etA}i. 22ElvY EntAvAy eknAnYAvH yi sMgItAlApnieR mtlAr. sMgIti smnAytinAlAyi ayA Q mtlkeLAe lBictH. 23sAYepkieR kAvA ri ruEprAyi EberKYAvuM
16ElvYEntAAErAw

1 dinv ] AM 15+24-16+13

588
aic t iEzxM dAvIdH yEhA vyew nAmi jneL a# hic@. 3anrM ayA o aM, o RcixNM, o Nmiriyw qiv vItM yi AEyliel qlA OIpuxAM nki. 4a n r M sAYepki mi Ux nwA dAvIdH tA M ElvYer etrw. yi AEy lieR eedvmA yEhAvyH ni pRykyM sHEtAmikyM EGAxikymAyi avew EjAli. 5 sAPAyi oAM sMG ieR nAyk. sAPieR sMGM lAL vAyic i . esKrYAvAyi rAme sMG ieR nAyk. IEy, ezmIrA EmAH, eyhIEy, miTYAvH, qlI yAbH , ebnAyAvH , oAEbdH - qEdAM, eyyIEy qivrAyi m@ ElvY. v vINyM kirvuM vAyic@. 6 ebnAyAvH, eyhsIEy qivrAyi sAYepki mi qlAyHEA}uM kAhLM m}i yi puErAhitA. 7yEhAvey sHttic@ pAwtinH dAvIdH sA PienyM sEhAdrAeryM dYM niEyAgicEA}Ayi atH. dAvIdieR sE H tAgItM yEhAvyH sH E tAM. av eR nAmM viLik. yEhAv yew mhdH v] ik jn ELAw pRyk. yEhAvyH pAwk. yEhAv yH sHEtA pAwk. av eR ql A atH - tv] ik eLyMpi pRyk. yEhAvyew vinAmi aBimAnik. yEhAvyiEl v nieLlAvM s xHwrAyirie! yEhAvyiElM aveR ziyiElM EnAk. qEA }uM shAyinH aven smI pik. yEhAv ecyH t i@ atH - t tY asHmrik. av eR tImAneLyM zmAy ecyHtikeLyM oAk. yi AEyjnt yEhAvyew dAsA. yAEAbieR pi

16

qAnyM. 24ezbnYAvH , EyAzA PAH, enTnEy, amAsAyi, esK rYAvH, ebnAyAvH, qelyAsA qi vH sAYepkieR mi kAhLM viLic @ ekAu nwAnAyi niEyAgM. oAEbdH-qEdAM, eyhI yAvH qiv sAYepkieR m@ kAvArAyi. 25dAvIdH, yi AEy mA, sh ADipA qiv sAYepkM ekAuvrAnAyi EpAyi. avrtH oAebdH-qEdAmieR vIiniM puR E ekAuv. ql A vM atYDikM hHLAdici! 26sAY epkM mi ElvYer eedvM shAyic @ . }ukALkeLyM }H NAwkeLyM av bliyic@. 27sAYepkM mi ql A ElvYM En lin ekAu Aiy nIL AymAyi Dri citH. gAnAlApnieR mtl ArnAy eknAnYAvuM qlA gAykM En linekAu nIL vO LAyi Dric i tH . dAvIdM En lin ekAu nIL A ymA DricitH. En lin ekAu o qEPAdM* dAvIdH Dri ci. 28aen ql A yi AEylukAM EcH sAYepkM ekAuv. av c i viLic @ vukyM NAwieR ekAukL@M kAhLL@M m}kyM lALM, vIN, kirM qiv vAyikyM ecyHt. 29sAYepkM dAvIdieR ngr ieliyEA mIK o jnAlyi lUew EnAi. ezQlieR puiyAyi mIK. dAvIdrAjAvH n]M vyH M hHLAdiM ku. mIKLinH ayALilu drvu nxHwewkyM ayAeL evRukyM ecyHt@. ayA vifHFiyAewkyAeNH av kti. ElvY, sAYepkM ekAu vH a vyHvA dAvIdH wA rinkAiy l vc@. anrM av eedvinH EhAmyAg L@M smADAnblikL@M aic@. 2EhAmyAgL@M smADAnblikL@M
qEPAdH yi AEyliel puErAhit Dri ci EtYktrM awiywEA Em AyEmA yiriAmitH (puR. 28).

10

11

12

13

589
gAmik, yEhAvyew etr ewev. yEhAv new eedvM, av eR BrNM qlAyiwvuM. nitYmAy krARien asHmri k. orAyirM tlmRkAyi ANH av klnk n kiytH. aAhAmmAyi yEhAvyA iy krA oAik. yisHhA i aveR vAgHdAnM oA ik. yEhAvytH yAEAbienA niymmAi. atH yi AEylinH nitYkrARumAyi. yEhAv yi AEyliEnAw pR u+ knAEdzM {A nin Ayi nM. vAgH d mi niERtAyiIM. av qi RvAyi. viEdznAi anYrAy RcA L@k. av o rAjYniM meA iEl EpAyi. o jntyi niM meA jntyiElM EpAyi. qA aver pviA yEhAv eryM avdicil. aver pvietH yEhA v rAjAA mRiyi nki. yEhAv rAjAAErAw, qeR etrewever pvitH. qeR vAc kAer pvitH q@ pRu. mi m}uvM yEhAvyH Evi pAwk. yEhAv ne ri suvA niEtYn ElAker aRiyik. yEhAvyew Etjieni qlA jntEyAwM pRyk. av eR atH B ut v] ikeL iyM qlAvErAwM pRyk. yEhAv vliyvM sHttYh mA. mel A EdvAer AL@M ByeEwvmANH yEhAv. qekAeA, melA Edz LielyM EdvA m}uvM vilek vi#hLA.

1 dinv ] AM 16+14-37

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

qA yEhAv kAzM s]xHwic@! 27 mhimyM tApvuM yEhAv yH tH . kM nvuM yEhAvyew sviDi vsi. 28 wMbL@M jnL@M yEhA vyew EtjSM ziyM sHt tik! 29 y E h A v y e w Etjien vA}Hk. aveR nAmEAw drvukA@k. niL@ew v}i pAwk yEhAvyH ekAuv rik. yEhAvey aveR vi sQrYi rADik. 30 ElAkM m}uvM yEhAvyew mi ByviRyHe! pE, av miey zmAyi Ai ytinA ElAkM clikyil. 31 kAzvuM miyM sxHwmA yirie. yEhAv Bri! qH ql A yiwvumv pR ye. 32 smvuM atiluvyM hA die! vylukL@M avyilu vyM tL@ew sEAxM k wiie! 33 kAiel mr yEhAvyH mi hHLAdic@ pAwM! q ekAeA, yEhAv vrik yAyi. ElAkieR nYAyviDi nwA av v. 34 nniR yEhAvyH ni. yEhAvyew sHEnhM nitYmA . 35 yEhAvEyAw pRyk, oA eedvEm, {L@ew rkA {eL riNEm. {eL omic @ i m@jntkLi niM {eL riNEm. aEA {H ayew nAmM vA}HAM. aEA { H {L@ew sHEtAgIt pAwAM. 36 yi AEylieR eedvmA yEhAv qeEM vA}H ewe. avenAlvuM vA}H ewe. ql A vM yEhAvey vA}H i eAu pRu, Em! 37anrM dAvIdH sAPienyM aveR sEhAdrAeryM aview

1 dinv ] AM 16+38-17+11

590
2nATA, dAvIdiEnAw mRupwi pR u, ayH ixH w mEpAel ec. eedvM aEyAewAmH. 3qA rAi nATAnH eedv ieR aLAwAyi. 4eedvM pR u, qeR dAsnAy dAvIdiEnAw ArY ec pRyk+ yEhAv pRy, qni vAslM pNi Ey nIyl dAvIEd. 5-6yi AEy lien {A QjipHtiniM EmAci ic mt ver, {A o vstiyi tAmsic i il . wAr Li vsicH {A sric@. yi A EyjntyH EtYk EntAAer {A etrew. av qeR jntyew wyAerEAelyANH . yi AEyli vYtYsHtlLi sriEv {AenAriluM EntA AErAw nieLekAH EdvdA mrM ekAeA lyM qniAyi pNitil? q EcAdicil. 7ni qeR dAsnAy dAvIdi EnAw enyM wi pRyk+ s vznAy yEhAv pRy, w keL EmyHc@ekAu vylukLi nw i nie {A aviewniM qw. nie {A qeR yi A Eyjntyew rAjAvAi. 8 nI EpAy qlAyiwvuM {A niEAewAmA yi. ninmE EpAyi {A nieR z@eL vDic@. ni nie {A miyiel vuM kIimA Ari orALAimA@M. 9 Q lM {AeneR yi AEyjntyH Ayi n. av avew v] nwkyM avyH vi smADAn EAew rikyM ec@M. avH aview oieniyM EvvlAtie Ewtil. dYM ecyHtiEpAel dxHwA aver mRiEvlikyil. 10 tik sMBvic @ eviluM qeR yi AEyjntey sMri vA {A EntAeL etre w. nieR qlA z@eLyM {A EtAlikyM ec@M. yEhAv ninAeyA BvnM ni iemH {A pRy.* 11nI mricH

sAYepki mi vii@ EpAyi. qM ati mi rADn nwAnANH dAvIdH aver niEyA gic t H . 38oAEbdH - qEdAmienyM mH aRupe@ ElvYEryM sAPi EnAwM sEhAdrAErAwemAM rA Dn nwA dAvIdH niEyAgic @ . oAEbdH-qEdAmM EhAseyyM vAti kAvArAyi. eydTUeR pu nAyi oAEbdH-qEdAM. 39dAvIdH giebEyAniel tl * yEhAvyew wAri mi rADn nwtinH puErA hitnAy sAEdAienyM m@puErA hitAeryM niEyAgic @ . 40 qlA BAtiluM sAyAiluM sAEdA M m@ puErAhitAM EhAm yAgpIWi EhAmyAgLic@. yEhAv yi AEyjntyH n kiy yEhAvyew niymiel}u tiri c pAliAnANH av aeneyAe ecyH t tH . 41EhmAM eydTUM melA ElvYM yEhAvyew nitYmAy sHEnhe vA}HiAwA nAmniEzM ece vrAyi! 42EhmAM eydTUM avriluAyi. kAhLM viLi kyM lALM m}kymAyi avew etA}i. eedviEvi gAn lpiEA m@ sMgI EtApkrN vAyi EjAliyM vAyi. eydTUnieR puA kvAwLi kAv ni. 43EGAxEzxM ql A vM aviwM vi@. oAErAM avrvew vIwkLiEl EpAyi. dAvIdM teR wMbe a#hiA vstiyi El EpAyi. dAvIdinH eedvieR vAgd H AnM vIii kyRiytiEzxM dAvIdH vAcknAy nATAEnAw pRu, EnA, {A EdvdAmrM ekAuAiy ekAAri vsi . qA sAYepkmAke wAriliri. eedvinH o lyM pNiyNemH qniA#h mH.
t l M eedveEyA vYAjeedv eEyA rADiti o lM. miEA}uM Q lM kM pvt M mkLilAyiriM.

17

yEhAv ... pRy o yTA Bvnml view amAtH. dAvIdieR wMb i niver yEhAv vLer vLer vxAlE rAjAvAM qANiti nM.

591
nieR pUv i kErAw EcEA nieR puen putiy rAjAvAkA {A avdiM. nieR puAri elAvnAyiriM putiy rAjAvH . aveR rAjYM {A zmAM. 12nieR pu qniAyi o BvnM pNiyM. nieR pueR wM be {A qeEM BrN k ALAM. 13{AnveR pitAvuM aveneR pumAM. nin mH ezQ rAjAvAyi. {A ezQli qeR piN pivli kyM ecyHt. qA nieR puen sH E nhiti niH {AenAri luM piARil. 14 aven {AeneR lyieRyM rAjYieRyM mtlArnAM. aveR BrNM nitYmAyi ApiewM! 15dzneiyM* eedvM pR kArYeLiyM nATA dAvIdiEnA w pRu. dAvIdieR An dAvIdrAjAvH vi wAriEl kwH yEhAvyH mili. dAvId pRu, yEhA vyAy eedvEm, qniM qeR wM biM Evi nI vLer kArY ecyHt. aetekAeH qni 17atienlAM mnilAmil. puREm, BAviyi qeR wMbi en sMBviemM aH qni kANic@t. qe vLer vlieyA rAeLEAel au prigNic@. 18ni {AenAN@ pREytH? aH qni vLer kArY ecyHtt. {A ayew dAs mAmA. a yHtRiyAM. 19 yEhAEv, Q atH ttYM aH qniAyi ecyH t . qeA Q mhAkArYeLAe prsYewA aH #hic@. 20yEhAEv, aeyEAel meAv mil. alAet o eedvmil. meA eedvvuM EpAel atH-t kA@tAyi { oriluM Eki @wiyil! 21yi AEyluEpAel meA rAxH\mEA? l! aH atH-t kAiy miyiel oEreyA rAjYM
16anrM

1 dinv ] AM 17+12-18+2

yi AEy mAmANH. aH {eL QjipHtiniM puRekAuvH sVtrAi. aH aeye kIimAnAi. aH ayew jn tyH mE nwH {Evi m@ver avew nAiniM puR Ai! 22yi AEyjntey aH qeEM ayew jntyAyi qw. yEhAEv, aH avew eedvmAkyM ecyHt. 23yEhAEv, aH qEAwM qeR wMbEAwM Q tijH{ ecyHt. EA aH ayew vAgHdAnM qAlEmAyi pAliENEm. aH ec@em KYApicv ecE 24aH NEm! vizVsH t nAeN kANicAluM! ayew nAmM jn eLAlvuM vA}Hem {A k . aEA jn pRyM, sv znAy yEhAvyA yi AEy lieR eedvM! {A ayew dAs! qeR wMbe dyvAyi ktAkyM aey Esvi A wM avdikyM ecE NEm. 25qeR eedvEm, aH ayew dAsnAy qEAw sMsAric @ . qeR wMbe o rAjwMbmA emH aH vAgHdAnM ecyHt. ati nAlANH {Ani niBynAyi a EyAw AiA eeDrYewtH. 26yEhAEv, aA eedvM. Q nkeLniAyi ecAemH au vAgHdAnvuM ecyHti. 27 yEhAEv, aH kANYEAew qeR wM be a#hic@. aey nitY mAyM EsvivA qeR wMb e aH kNEyAew avdic@. yEhAEv, aH qeR wMbe a#hic@. aen qeR wMbM qeEM ag]hItmAyi!

18

dznM sVpHnM EpAel oH. eedvM teR vizixH w jnH kArY kANic @ M Ekic@M ekAwtH dznLilUew yANH.

dAvIdH aEnkM rAx\ H Em vijyM Enw piIwH dAvIdH ePlisH t Yer mic@. av aver prAjy ewi. gH pNvuM ati i lum ecRupNL@M av ePli sHtYriniM piwiecw. 2anrM dAvIdH EmAvAburAjYe prAjyewi. EmAvAbYjnt dAvI

1 dinv ] AM 18+3-19+2

592
. dAvIdinH hEdArAM sVM, evi, evlM qiv ekAu sADn nki. 11dAvIdrAjAvH sADn viIkrikyM av yEhAvyH nkyM ecyH t . qEdAmY, EmAvAbY, aEAnY, ePlisHtY, amAElkY qivri niM lBic eviyM sVvu emAe dAvIdH aenyA ecyHttH. 12esyyew punAy abI zAyi ptienAyirM qEdAmYer tA}H v ryi vc @ vDic @ . 13abI zAyi qEdAmi BrNADikArikeL niymikyM qlA qEdAmYM dAvIdi eR dAsArAyiIkyM ecyHt. EpAyiweAe yEhAv dAvIdinH vijyM nki. dAvIdieR EdYAgmKA 14dAvIdH yi AEylieR m}uv rAjAvAyi. aEhM qlAvErAwM nItiEyAew epmARi. 15esyyew punAy EyAvAbAyi dAvI dieR eesnYADip. ahIlUdieR punAy eyEhAzAPAH dAvIdi eR v] ikeLi q}utivc @ . 16sAEdAM ahIEmelM yi puErAhitA. sAEdAH ahIbi eR puM ahIEmelH abYATA rieR pumAyi. zvHzA yi pke}ukAr. 17EtY eryM EptYeryM* nyitieR mtl ebnAyAvinAyi. ey EhAyAdyew punAyi ebnA yAvH. dAvIdieR puAM mK EdYAgArAyi. av dAvId rAjAvieR pAzVEsvkrAyi. dAvIdieRyAL@keL aEAnY nANM ekw nAhAzH yi aEAnYew rAjAvH. nAhAzH mrikyM ayA L@ew pu putiy rAjAvAkyM ecyH t . 2aEA dAvId pRu, nAhAzH qEAw kANYM kAi. atinA nAhAzieR punAy hAEnAw {AM dy kANM. a en dAvIdH, hAeRywEH ayA L@ew pitAvieR mrNi smAzV siivA dtAer ayc@. dAvI

dieR dAsArAyi. av dAvIdinH kM ekAw. 3hdEdesrieR eesnYvumAyM dAvIdH @mi. EsAbyiel rAjAvA yi hdEdes. hmAungrM ver dAvIdH eesnYientier yM ecyH t . hdEdes teR rAjY visHt]ti yIsundiveryAA mic t inAlANH dAvIdH aen ecyHttH. 4hdEdesriniM dAvIdH yirM rTL@M }AyirM EtrALik eLyM ptinAyirM BwAeryM piwiecw. Etk vliAp EyAgici, hdEdesrieR tir kLi mivEyyM dAvIdH mwv yAkyM ecyHt. qA Ru Et k vliA tirkeL dAvIdH ric@. 5dEezini arAmY hd Edesrien shAyiA v. hdEd es EsAbyiel rAjAvAyi. pE dAvIdH 22,000 arAmYBwAer prAjyewkyM vDikyM ecyHt. 6 anrM dAvIdH arAmiel dEezungri EkA pNi. arAmY dAvIdieR B]tYArAvukyM aEhi kM ekAwkyM ecyH t . aen yEhAv, dAvIdH eciweAe ayAH vijyM Ai. 7dAvIdH, hdEdesrieR EsnAnAy kAriniM sVvc piwiecwH av eyzElmiEl ekAuv. 8tibH h AH , p NLi niH DArALM evlvuM dAvIdH ekAv. pN hdEdesriERtAyi. piIwH, Q evlmpEyAgic A NH zElAEmA, evleAiyM evlkL@M lyiEl m@ evlsAm#i kL@M AiytH. 9EtAvU yi hmAungr iel rAjAvH. hdEdesrieR ees nYe m}uv dAvIdH prAjye wiytAyi EtAvU Ek@. 10atinA EtAvU teR punAy hEdArAmien dAvIdrAjAvieRywE smADA niM a#himAyi ayc@. hdEdesrientier yM ecyH t H dAvIdH ayAeL EtAl i c t inAlANH EtAvU aen ecyHttH. hdEdes mH EtAvUvumAyM yM ecyHti

19

E t Y , E p t Y rAjAvieR aMgrrA yi v.

593
dieR dtA hAen zVsii vA aEAnYrAjYE EpAyi. 3qA aEAnYew EntAA hAEnAw pRu, kbLiie wtH . dAvIdH yTAi ver ayciritH aey zVsii AEnA ayew aric pitAvinH drA{HjliyiAEnA al! al! ninM nieR rAjYiM Em cArNi nwAnANH dAvIdH ver ayciritH! nieR rAjYM tk A avnA#hi. 4 atinA hA dAvIdieR dtAer piwiwi avew tAwi vwic@kLu. hA avew vOew o BAgM aryH tAe}evc@ mRic@kLykyM aver apmAnikyM ecyH t *. anrM ayA aver viyc@. 5dAvIdieR dAsA sVEdzE mwiEAkA EpAluM vA rItiyi apmAnitrAyi. cil ecH dAvIdiEnAw aveR B]tYA sMBvict@ pRu. atinA dAvIdrAjAvH teR B]tYAH Q sEzmyc@+ niL@ew tAwi vIuM vLMver eyrIEhApNi tu k. anrM niH sVEdzE mwAM. 6t sVyM dAvIdieR evRu ew z@LAyiIevH aEAnY mnilAyi. anrM hAM aEAnYM q}upA yirM pQupEyAgicH emesAepAtA mYyiniM EtkL@M tirkL@M vAi. arAmiel myKA, EsAbA qI pNLiniM EtrALik eLyM av vAi. 7aEAnY mIrAyirM rT vAi. teL shAyitinH av myKyiel rAjAvinH tiPlvuM nki. my KArAjAvH eesnYsEmtM vH emEd bApNinwH tL@ew pALyM Apic@. aEAnYerlAM ys rAyi tL@ew pNLiniM puR v. 8aEAnY yienAukyA eNH dAvIdH mnilAi. atinAl EhM EyAvAbienyM m}uv yi A
avew ... ecyt H EmAzyew niymms ric H yi AEylukAren sMbic i w EALM teR tAwi vwic@kLytH nixi mAyi.

1 dinv ] AM 19+3-17

EyeesnYeyM aEAnYe tier yinyc @ . 9 aEAnY ysrAyi puRv. av ngrkvAwinwAyi. shA yinAeyiy rAjAA puRH vylukLiluM kA ni. 10tnietier ysmAy ru EsnAvYUhL@eH EyAvA bH mnilAi. o vYUhM tni miluM mEtH tni piiluM. atinA EyAvAbH yi AEyliel vuM smArAy tAM Bw Aer etrew. ayA aver arAmYEsnEyAEw@mA ayc @ . 11bAi yi AEyEsney EyAvA bH , abIzAyiyew Ent] t Vi kI}ilAi. abIzAyi EyAvAbieR sEhAdrnAyi. BwA aEA nYEsney EnriwAM puRe@. 12EyAvAbH abIzAyiEyAw pRu, arAmYEsn qniH kw qtirA LikLAeNi nI qe shAyi NM. aEpAel aEAnYEsn ninH kw qtirALikLAeNi {A nie shAyiAM 13new jnM new eedvieR ngrM Evi yM ec@ EA nm zM eeDrYzAli kL@mAyiriAM! yEhAvyew #hM nwewe. 14EyAvAbuM teR eesnYvuM arAmYEsney mic @ . arAmY Esn EyAvAbiniM aveR eesnYiniM oAwiyk. 15 arA mYEsn oAwiEA kH aEA nYEsnyM oAwiEAyi. abIzAyi yi niM aveR eesnYi nimANv oAwiyktH. aEAnY tL@ew ngriElM EyAvAbH eyzElmiElM mwi. 16yi AEy teL EtAlictAyi arAmYEntA mnilAyi. ati nA av yIsundi ki} vsi arAmYew awE shAyinAyi dtAer ayc @ . arAmini hdEdesrieR eesnYADipnAyi EzAP. arAmYEryM nyicitH EzAPA yi. 17arAmY yinAyi ow kyAeN vA dAvIdH Ek@. atinA dAvIdH yi AEylukAer

1 dinv ] AM 19+18-21+2

594
ePlist H YrAsA vDie@ 4piIwH yi AEyjnt Eges pNi vc H ePlisH t YmAyi yM ecyHt. aAlH, zAtY nAy siebAyi siAyiey vDi c @ . ml Aew puArielAvnA yi siAyi. aen ePlisHtY yi AEylukA awi mkeLEAelyAyi. 5m e A r i , yi AEyjnt, ePlisHtYjntymAyi o yM wi ecyHt. yAyIrieR punAy q hAnA lhHmiey vDic@. egAlYA ieR sEhAdrnAyi lhH m i. gkArnAyi EgAlYAH. lhHmi yEwtH vLer vluM BAricmAy o mAyi. o enyH tRi yew NieRyvliM atiA yi. 6piIwH yi AEylukA gup Ni vcH ePlisHtYmAyi meA yM wi ecyHt. pNi BImAkAynAy orA Ayi. ayAH eekkLiluM kAlukLilu mAyi pinAlu virlukL@mA yi. oAErA eekyiluM Ru vir vItvuM oAErA kAliluM Ru vir vItvumAyi. ayAL@M rAs Aew puArielAvnAyi. 7ayA yi AEyjntey prih sic E A EyAnATA ayAeL vDic@. ziemyyew punAyi EyAnATA. ziemyA dAvIdieR sEhAdrM. 8gupNiel rAsAew puArAyi ePlisHtY. rAsAer dAvIdM ayAL@ew dAsAM vDic@. yi AEylukAer qi dAvIdH pApM ec@ sAA yi AEylukAH viErADmAyi q}uEH yi AEy jntyew qemwA dAvIdien Eriic@. 2 atinA dAvIdH EyAvA biEnAwM jnEntAELAwM pRu, EpAyi qlA yi AEylukAewyM qemwk. Eb-Ezb pNM mt dApNMver rAjY qlA veryM qk. qiH qEAw pR yk. aEALiview q EpeH qniRiyA k}iymElA.

m}uv sMGwiic@. dAvIdH aver EyAAndiyew mRukryiEl nyi c @ . av arAmYmAyi mKAmKM ni. dAvIdH teR eesnYe y srAkyM av arAmYer mikyM ecyH t . 18arAmY yi AEylukAriniM oAwiyk. dAvIdM ayAL@ew eesnYvuM arAmY ew }AyirM EtrALikeLyM nAlti nAyirM BwAeryM vDic@. dAvIdM eesnYvuM arAmYEsnyew nAyk nAyi EzAPienyM vDic@. 19yi AEy teL EtAlictAyi mnilAiy hdEdesrieR EdYAg A dAvIdmAyi smADAnM A pic@. av dAvIdieR dAsArA yiI. atinA arAmY vIuM aEAnYer shAyiA vis tic@. EyAvAbH aEAnYer nzii vsi EyAvAbH yi A EyEsney yrMgE nyic@. vxiel kAlANH rAjAA yinH puRewARu tH. qA dAvIdH eyzElmi te ti. yi AEyEsn aEAni El ecH rAjYe EtAlic@. anrM av rb A ngriEl EpAyi. eesnYM ngri @M tAvLmwic @ . jn ngrink EM puREM kw tw yAnAyi avren ecyH t tH . pUmAyM nziMver av rbA ngre mic@. 2dAvIdH avew rAjAvieR* tl yiniM kirIwemw. sV irIwinH q}upu pQH BAr mAyi. kirIwi amlY LAy kl@kL@Ayi. kirIwM dAvI dieR tlyilNiye@. piIwH , rb A ngriniM ekAuv viliwi aEnkM sADnL@M dAvIdiAyi. 3rb A nivAsik eLeAH dAvIdH aRvA, Ali, EkAwAli qivekAu pNik qwic@. aEAnYew qlA ng rELAwM dAvIdH aEt kArY ecyH t . anrM dAvIdM m}uv eesnYvuM eyzElmiEl mwi.

20

21

avew rAjAvieR aTvA aEAnYew EdvnAy miEkAmieR.

595
3qA EyAvAbH mRupwi pRu, yEhAv teR jntey EA}u tieR Ru mwAe! qeR -vuM rAjAvumAyvEn, yi AEy jnt m}uv ayew dAsArA eN nI aRiy. pieinANH aH aver pApieR aprADik LA viDM aver qAnA#hi tH? 4qA dAvIdrAjAvH teR tImAniluRc @ ni. rAjAjH { asrikEy EyAvAbi mA mAyiZ. atinA EyAvAbH jnL@ew qemwekAH yi A EylielAwM sric@. anrM EyAvAbH eyzElmiEl mwi vrikyM 5jnL@ew qM dAvIdien aRiyikyM ecyHt. vAL@pEyA giA k}ivuv yi AEyli ptienAlM EpM eydyi nAluli q}uptinAyirM EpM Ayi. 6ElvY, ebnYAmI EgAAer EyAvAbH qkyA yil. dAvIdrAjAvieR rvH xHw mil A tinAlANH EyAvAbH EgAAer qAtitH . 7eedv xHwiyi dAvIdH EdAxmA ecyHttH. atinA eedvM yi AEylien ziic@.

1 dinv ] AM 21+3-18

eedvM yi AEylien zii 8anrM dAvIdH eedvEAw pR u, {A vlieyA pApM ecyHt. yi AEyjntey qkv}i {AenA mhApApM ecyHt. EA, ayew dAsnAy qiniM Q pApM l A tANEm q {An Epi. 9-10gAdAyi dAvIdieR vAc k, yEhAv gAdiEnAw pRu, dAvIdiEnAw ecien pRyk+ yEhAv pRytitANH + ninH {A m kArY t. ati elAH nI etrewNM. aEA, nI etrew mAi nie {A ziiM. 11-12anrM gAdH dAvIdieRyw E EpAyi. gAdH dAvIdiEnAw pR u, yEhAv pRy, dAvIEd, nin E ziyA Evet etr ewk+ Ev BNmil A mvxELA mmAsM z@

vAL@mAyi nie oAwikEyA yEhA vyew m divse ziEyA tAEvtH? rAjYwnILM mArk ErAgM pwkyM jneL vDic @ ekAH yEhAvyew dt yi AEy lilUew srikyM ec@M. dAvI Ed, eedvM qe ayctANH. ni, {Aen mRupwiyANEhi n Eket nI pRyk. 13dAvIdH gAdiEnAw pRu, {A }ilAyiri! qeR zi mAeriluM niyiAenniA#h mil. yEhAv vLer kANYvAnANH. atinA qeR zi qenyAyi riNemH av niyie. 14atinA yEhAv mArkErAg eL yi AEyliElyyHkyM q}u ptinAyirM Ep mrikyM ecyHt. 15eyzElmien nziiA yEhAv o dten ayc @ . qA dt eyzElmien nzii k EA yEhAvyH kxHwM EtAi. atinA eyzElM nziiEti elH yEhAv niyic@. nzii c@ekAiri dtEnAw yEhAv pRu, ni! ayM mti! yEhA vyew dt, eybUsYnAy arvHn yew emtiLi nikyAyi . 16dAvIdH mkLiEl EnAiyEA kAzH yEhAvyew dten ku. dt teR vA eyzElMngr iEm piwic i rikyAyi. aEA dAvIdM mAM tL@ew mKM nilmic u ekAH nmic @ . dAvIdM EntAL@M tL@ew d+KM kwii trilu vO LAyi DricitH. 17dAvIdH eedv EAw pRu, {AnA pApM ecyHtv! jneL qArvi tH {AnANH! qni et@pi! yi A Eyjnt eteAM ecyH t iil . qeR eedvmA yEhAEv, qe yM qeR wMbeyM zii cAluM! qA ayew jntey ekAl@ mhAErAge twAluM! 18anrM yEhAvyew dt gAdi EnAw sMsAric@. ayA pRu, yEhAvey rADitinAyi o yAgpIWM pNiyvA dAvIdiEnAw pRyk. eybUsYnAy arvHnyew emtiLinwEvNM dAvIdH

1 dinv ] AM 21+19-22+7

596
dAvIdH mnilAi. atinA dAvIdH yEhAvyH blikLic@. 29(gieb EyApNiel tlAyi viwArvuM EhAmyAgpIW vuM. yi AEyjnt mmiyilAyi EA}Ayi EmAez viwArM AiytH. 30ByimlM dAvIdH eedvvumAyi sMsAriA vi wAriEl EpAyil. yEhAvy ew dtenyM aveR vALienyM dAvIdH Bye@.) dAvId pRu, yEhAvyAy eedvi lyvuM yi A EyjntyH Ay EhAmyAgpIW vuM view pNiyM. lyniANM dAvIdH sU NM ec@ 2yi AEyli vsi ql A viEdzikELAwM oEcrA dAvIdH klic@. viEdzikiwyiniM dAvIdH kl@ev@kAer etrew. eedvieR ly niANi nAvzYmAy klH evi tARAkyA yi avew EjAli. 3pwivAtilu kAvzYmAy NikL@M ekAL@ kL@mAA uM dAvIdH EzK ric@. kNM oAwM dAvIdH kti. 4asMKYM EdvdA mrvuM dAvIdH sA dic@. sIEdA, EsA ngrvAsik DArALM EdvdAv] dAvIdi nki. 5dAvId pRu, yEhAvyH o mhA lyM n niiM. qA qeR punAy zElAEmA ecRu mAytinA aRiEyetAM aRi iil . lyM atimhAyiri NM. Q lyM atieR mhtVM ekAuM sQrYM ekAuM qlA rAxH\ miwyi aRiyewNM. ati nAlANH yEhAvyew lyni ANM {Anien sUNM ec@ tH. aen dAvIdH teR mrN i mH lyniANi pri pAwiyi@. 6anrM dAvIdH teR punAy zElAEmAen viLic@. yi AEylieR eedvmA yEhAvyH lyM pNiyNemH dAvIdH zElAEmAEnAw pRu. 7dAvIdH zElAEmAEnAw pR u, qeR mkEn, qeR eedvmA yEhAvyH o lyM pNi

yAgpIWM pNiyvA. 19 gAdH aA rYeLlAM dAvIdiEnAw pRykyM dAvIdH arvHnyew emtiLiEl EpAvukyM ecyHt. 20arvH n EgAtH emtikyAyi . arvHn tiriu EnAiyEA dtenyA ktH . arvH n yew nAlu puA oAwi oLic@. 21dAvIdH arvHnyew awE EpAyi. ar vH n emtiLM vi@. ayA dAvI dieR awE vH ayA mi nmsHkric@. 22dAvIdH arvH n EyAw pRu, nieR emtiLM qni vik. {AntieR m}uv vilyM nin nkAM. aEA lM qni yEhAvey rADiA yAgpIWM pNiyApEyAgiAmElA. aEA mArk ErAg avsAniM. 23arvH n dAvIdrAjAviEnAw pR u, Q emtiLM qwekA_k. qeR yjmAnM rAjAvuM aA . ayH xHwm ecyH ekAZ. EhAmyAgi p eLyM {A ayH nkAM. yAg pIWiel agHni smivA EhAmvY kivA {A twilkkL@M nkAM. DAnYbliA vzYmAy EgAtuM {A nkAM. etlAM {A ayH nkAM! 24qA dAvIdrAjAvH arvH n EyAw mRupwi pRu, Ev, {A ninH m}uv vilyM nkAM. niERtAy oM qw {A yEhA vyH smikyil. vilekAw AetAM {A v}ipAwi kyil. 25atinA dAvIdH arvH n yH lieR vilyAyi ptinu pQH sVM nki. 26 aview dAvIdH yEhAvey rADiA o yAg pIWM pNi. EhAmyAgL@M smA DAnblikL@M dAvIdH aic@. dAvIdH yEhAvEyAw Aic @ . sV iniM tAE}H agHni aycH yEhAv dAvIdiEnAw mRupwi pRu. sVi niH EhAmyAgpIW iEl agHni v ptic@. 27 teR vA Ryi tiriciwA yEhAv dt EnAw klic@. 28a r v H n y e w yAgpIWi yEhAv tni mRupwi nkiytAyi

22

597
yNemH qniA#hmH. 8qA yEhAv qEAw pRu, dAvIEd, nI aEnkM y ec@kyM opAwEper vDikyM ecyHt. atinA qeR nAmi o l yM pNiEy nIyl. 9 qA nin H smADAnpuxnAy o puH. nieR pu {AenA smADn kAlM nM. av @m av eR z@ aven pvi kyil . zElAEmA qAyiriM aveR EprH. zElAEmA rAjAvA yiri kAlM yi AEyli {A zAiyM smADAnvuM nM. 10 zElA EmA qeR nAmi lyM pNiyM. zElAEmA qeR puM {AnveR pitAvumAyiriM. zElA EmAeR BrNe {A zmAM. aveR wMbini er ilumAyiriM qAlvuM yi A Ey Brik! 11dAvIdH w, mkEn, ni yEhAv niEAewAmAyirie. nin k}iyem yEhAv pR EpAel vijyiyAyiriAM nieR eedvmA yEhAvyH lyM pNiyAM nin sADi e. 12yEhAv nie yi AEy lieR rAjAvAM. jntey nyi vAM nieR eedvmA yEhAv yew niymLsrivAm aRivuM mnSM yEhAv ninH n ke. 13yi AEyli Evi yEhAv EmAezyH nkiy niymL@M c L@M ApUvM asriev i ninH vijymAM. REA ewyM eeDrYEAewymirik. By eEwtil. 14zElAEmA, yEhAvyew lyM pNiyti sADneLA A {A kWinAVAnM ecyH t . mvAyiriey}u w sV M {A nki. mE}Ayiri yURu w evi {A sMBric@. iyA tIrA uM oAwM {A sMBric@. mrvuM kl@M {A sMBric@. zElAEmA, nI a vi iNM. 15ninH DArALM kl@ev@ kAM mrNiAmH . ql A rM EjAliM vidgH D rAyv nieR pluH . 16sVM, evi, oAwH , H qivekAu EvlkLi

1 dinv ] AM 22+8-23+6

atIv smrANv. qiyA tIrA vidgH D EjAliA nin H. ni pNi rMBik. yEhAv niEAewAmAyirie. 17anrM, teR pu zElA EmAen shAyiA dAvIdH ql A yi AEyEntAELAwM aBYi c@. 18 dAvIdH EntAAErAw pR u, niL@ew eedvmA yEhAv niELAewAmH. av niH smADAnkAlM tiri. nm c@mver EtAlitinH yEhAv qe shAyic@. Q EdzM EA yEhAvyewyM aveR jnty ewyM niyNilANH. 19EA niL@ew mnSM tHmAvuM niL@ew eedvmA yEhAvyH smi kyM aveR jH{k nwA kyM ec@k. yEhAvyAy eedv ieR vilM niik. anrM krARieR epkvuM qlA vivsH t L@M lyiEl ekAuvrik.

23

lyi x nwA ElvYew pti dAvIdH o v]nAyiIkyM aEhM zElAEmAen yi AEy lieR putiy rAjAvAkyM ecyH t . 2 qlA yi AEyEntA ELyM dAvIdH viLic@i. puErAhit EryM ElvYEryM aEhM viLic@ i. 3 aview m vySM ati wtluM Aym ql A ElvY EryM dAvIdH qi. ek me AyirM ElvYAyi. 4 dAvId pRu, pinAlAyirM ElvY yEhAvyew lyMpNiyew Em EnAM nivhiM. RAyirM ElvY niympAlkM nYAyADipAmAyiri e. 5nAlAyirM ElvY kAvAM nAlAyirM ElvY sMgItjH{AM yirie. avAyi {A vizixHw sMgIEtApkrN ni ic i @H . yEhAvey vA}H A av pkrN pEyAgi e. 6dAvIdH, ElvYer mAyi tiric@. Elviyew m mLAy EgEzA, ekhAH, emrAri qivew Epri lAyi atH.

1 dinv ] AM 23+7-29
7EgEzA

598
me pu. yhsIEy mAme puM eyemyAM nAlAme pu mAyi. 20mIKA IEylieR mpu. yiIyAvH rAme puM. emrAriEgAM mzi qivrAyi emrA riyew puA. qelyAsruM kIM mhH L iyew puA. 22qelyAs puAAkAet mric@. ayAH puimAEr AyiZ. qelyA sArieR puimA avew bu LieveryAyi vivAhM k}icitH. kIzieR puArAyi avew bu. 23mhHLi, ed, eyErEmAH qivrAyi mziyew puA. ek m pu ArAyi av.
21mhHLi,

EgEzAEgAM EgAi niH lA M ziemyiyM. 8 lA m puA. eyhIEy ayAL@ew mpu. EsTAmM EyAEvlumAyi ayA L@ew m@puA. 9 ezElAmIH, hsI Ey. hArA qiv zIemyiyew puA. Q m puAmAyi lAeR wMbnATA. 10ziemyi nAlu puA+ yh H, sInA, eyyzH, ebrIyAM qi vrAyi av. 11yhH m pu M sInA rAme pumAyi. qA eyyUziM ebrIyAmiM aEnkM puAAyiil. ati nA eyyUzienyM ebrIyAmienyM o owMbmAyANH kNAiytH. ekhAtYEgAM nAlu puA. a%AM, yisH h A, ehEA, I Ey qivrAyi av. 13ah ErAM EmAezyM a%AmieR puA rAyi. ahErA etrew evnAyi. ahErAM ayA L@ew pigAmikL@M qAlE mAyM vizixHwrAyi etrewe vrANH . yEhAvyew xyH vivsHteLAA cumtl vhitinAyi av etr ewetH. yEhAvyew sviD i DUpM kiA etrew evrANH ahErAM pigAmi kL@M. puErAhitArAyi yEhAvey EsviA av etrewe@. yEhAvyew nAmi jneL a #hiA qeEM av etr ewe@. 14EmAez eedvpuxnAyi. EmAezyew puA ElviEgA ieR BAgmAyi. 15EgEzAmM qlIEyesrumAyi EmAezyew puA. 16ezbUEv yi Eg EzAmieR mpu. 17qlIEyes rieR mpunAyi erhbYA vH. qliEysrinH m@ puAA yiil . qA erhbYAvinH aEnkM puAAyi. 18ezElAmIH yisHhArieR m pu. 19eyrIyAvH ehEAeR m pu. amArYAvH ehEAeR rA
12ekhAi

ElvYew EjAli pigAmik vrAyi . wMbmsricAyi av ew pik. oAErAew EpM pi kyiluAyi. pM atilDi kvuM AymvrAyi pikyi luAyitH. av yEhAvyew lyi x nwi. 25dAvId pRi, yi AEy lieR eedvmA yEhAv teR jntyH smADAnM nki. eyzEl mi qeEmAyi vsitinH yEhAv avieweyi. 26atinA viwArEmA ati xyHp EyAgi vsH t ELA ElvYH niyM mEtil. 27Elviyew EgAiel pi gAmikew qemwAtAyi dAvIdH yi AEylukA av sAnmAyi nkiy niEzM. pM atiEmluM vyS ElvYeryA Nv qiytH. 28yEhAvyew lyiel xAEvLyi ahErAeR pigAmi keL shAyik ElvYew EjAliyA yi. lyiel pAzVmRikL@M lyANvuM pripAlicM ElvY rAyi. ql A vivsH t eLyM Ikri EjAliyM av Ayi. eedvieR ly iel xAEjAliyM avEwtA yi. 29 vi aM lyiel
24ElvYew

599
EmzR vyH tieR r vAditVM avEwtAyi. mAvH, DnY bli, puLiiA aM qiv yew mtlyM avAyi. ew ci, kliy v}ipAw k qivyewyM mtl av ANH. qlA aLvukL@M L@M avrA nwiytH. 30 ElvY qM kAlH q}uEH yEhAvyH ni yM sHEtAvuM aic@. niEtYn sAyAiluM avrien ecyHt. 31vi vimdivsLiluM amA vAsi* nAL@kLiluM ql A vi o}ivu dinLiluM ElvY yEhA vyH EhAmyAgmic @ . qM av yEhAvyew sviDi x nwi. oAErA kAlM q ElvY x nwNemtinH EtYkM cL@Ayi. 32ati nA niixHwmAy qlA iykL@M ElvY ecyH t . av viwA rieR mtlEy@. vi lvuM av pripAlic@. tL@ew buLAy ahErAeR pigAmi kLAy puErAhiter av shAyi kyM ecyHt. yEhAvyew ly i x ecyHtekAH ElvY puErAhiter shAyic@.

1 dinv ] AM 23+30-24+11

24

puErAhit sMG ahErAeR puAew sMG vyANH+ nAdAbH, abI , qelyAsA, QTAmA qi vrAyi ahErAeR puA, 2qA nAdAbuM abIvuM av ew pitAviEnA mE mric @ . nAdAbinuM abIviM puA Ayiil . atinA qelyA sAruM QTAmAruM puErAhitrAyi vic @ . 3qelyAsArieRyM QTAmArieRyM EgAeL dAvIdH Evepwi. aenyAyA t nke EjAlik av ecAnAemtinAlANH dAvIdH aen ecyHttH. sAEdAieRyM ahIEmelieRyM shAyEA ewyANH dAvIdH ecyHttH. qel yAsArieR o pigAmiyAyi
amAvAsi qAy mAsieR oAM tIyti. Q divsLi eedve rADi A EtYk sELnL@Ayi.

sAEdAH. ahIEmelH QTAmArieR pigAmiyM. 4QTAmArieR wMb initiEnA EntA qelyAsArieR wMbini Ayi. qelyAsArieR wMb iniM ptinARu EntAL@M QTAmArieR wMbiniM q@EpM. 5oAErA wMbiniM L@k etrewei. nRu iANH aver etrewtH. av ri tAM Ep etrewetH vilieR mtlArA yiriAnANH . m@v puErAhit rAyM. verl A M qelyAsAri eRyM QTAmArieRyM wMbA rAyi. 6ezmA yi kArYdzi. enT nEylieR punAyi ayA. Elvi EgAArnAyi ezmA. pigAmikew Epk ezmyiyA q}utievc @ . dAvIdrAjAvieRyM Q EntAL@ewyM mi vcANH ayA Epk q}utiytH+ puErA hitnAy sAEdAH , ahIEmelH , puErAhitew wMbnAykA, ElvYEntA. abYATArieR pu nAyi ahIEmelH . oAErA tvNyM nRuiH orA etre wewkyM ezmA ayAL@ew Eper}ukyM ecyH t . aen av qelyAsA QTAmA qi vew wMbAiwyi EjAli viBjic@.
7 eyEhAyArIbieR sMGmA

10

11

yi dYEtH . eydAyA vieR sMGmAyi rAm EtH. hArImieR sMGmAyi mAmEtH . ezEyArImieR sMGmAyi nAlAmEtH. mIyAvieR sMGmAyi aAmEtH. mIyAmieR sMGmAyi RAmEtH. hAEAsieR sMGmAyi }AmEtH. abIyAvi eR sMGmAyi qAm EtH. Eyvyew sMGmAyi optAmEtH . ezKnYAvi eR sMGmAyi pAm EtH.

1 dinv ] AM 24+12-25+2
12 qlYAzIbieR

600
pu. yhsIEylAyi ayAL@ew mAme pu. eyemyAmAyi ayAew nAlAme pu. 24 mIKA IEylieR pu. zAmI mIKyew pu. 25 yizYAvH mIKyew sEhAdr. esKrYAvH yiAvieR pu. 26 mhHLi, mzi, ayAL@ew pu yysYAvH qiv emrAri yew pigAmik. 27 emrAriyew punAy yysYA vinH ebEnAyM EzAhyM sRuM iyM puA. 28 qelyAsA mhH L iyew pu. qA qelyAsA ri puAAyiil. 29 eyrhHemEy kIzieR pu. 30 mhH L i, ed, eyrIEmAH qiv mziyew puA. ElvYwMbL@ew nAykA avrAyi. wMbM tiricANv pikyi EcetH . 31vizixHw EjAlikANv etrew etH . tL@ew puErAhiAeryM EpAel avM nRui@. ahErAeR pigAmikLAyi puErAhit. dAvIdrAjAvH, sAEdAH, ahIEmelH, puErAhitewyM ElvYwMbL@ ewyM EntA qivew mi vcANv nRuitH. EjAlik tir ewEA vluM ecRumAy wMbH lY prigNnyAyi lBictH.

13

14

15

16

17

18

sMGmAyi ptienAAmEtH yAI mieR sMGmAyi p AmEtH. eieR sMGmAyi ptimAmEtH. EyezebyA mieR sMGmAyi ptinA lAmEtH. biegieR sMGmAyi ptinAmEtH. Eri eR sMGmAyi ptinARA mEtH. EhsIrieR sMGmAyi ptiEn}AmEtH. hiEsi eR sMGmAyi ptienA mtH. epthYAvieR sMGmAyi peAptAmtH. eyeh sHEklieR sMGmAyi ptAmEtH. yAKIeR sMGmAyi peAAmEtH. gAmlieR sMGmAyi pirA mEtH. edlAyAvieR sMGmAyi pimAmEtH. my sYAvieR sMGmAyi pinAlAmEtH.

19yEhAvyew lyi xyH etrewe sMG vyAyi. lyiel xyH yi AEylieR eedvmA yEhAv ahErA nkiy c av asric@.

m@ ElvY bAi pigAmikL@ew Epk tANH+


20ElvYew

a%AmieR pigAmikLi niH+ bAEy. bAEyli eR pigAmikLi niH + eyhedyAvH. 21 erhbYAvi niH+ m pu nAyi yizYAvH. 22 yisH h A EgAi niH + ezElAEmAH . ezElAEmAi eR wMbiniH+ yhH. 23 ehEAeR m punAyi eyriyAvH. amrYAvAyi ehEAeR rAme

25

gAnsMG dAvIdM eesnYADipAM Ec H sAPieR puAer vixyH Ayi Evtiric @ . EhmAM eydTUmAyi sA PieR puA. kirM, vIN, l ALM qiv pEyAgic @ eedv sEzM nkyM vciky mAyi avew vix. aen x nwiyvew o pikyANitH+ 2sAPieR wMbiniM+ s, EyAEsPH, enTnYAvH, azA ErlA. vcitinH dAvIdrAjAvH

601
sAPien etrew. sAPH teR puAer nyic@. 3eydTUeR wMbiniM+ egdAlYAvH, esri, eyzAvH, ziemyi, hzbYAvH, miTYAvH. av Ru EpAyi. eydTU teR pu Aer nyic@. eydTU kirM p EyAgicH yEhAvey sHttikyM ni pRykyM vcnM nwkyM ecyHt. 4buIyAvH, mnYAvH, IEy, ezbUEv, eyrIEmAH, hnnYAvH, hnAni, qlIyATA, giti, ErAmMties; eyAzH e bAzA, mEl A Ti, EhATI, mhsIEyAH qivrANH x nwiy EhmAeR puA. 5verl A M EhmAeR puArAyi . dAvIdieR vAcknAyi EhmA. EhmAen znAemH eedvM vAgHdAnM ecyHt. atinA EhmAnH aEnkM puAAyi. eedvM EhmAnH ptinAlu puA eryM m puimAeryM nki. 6yEhAvyew lyiel sMgI tAlApninH EhmA teR qlA puAeryM nyic@. puA lALvuM vINyM kirvuM p EyAgic@. sAPH, ydTU, EhmA qivH rAjAvH nkiy jH{ kArmAyi lyiel av ew xArIti. dAvIdrAjAvAyi aver etrewtH. 7avM ElvYM EgAArAy avew bu L@M pAwti prizIlnM Enwiy vrAyi. yEhAvyH sH t ti pAwA prizIliie i eype@ EpAyi. 8oAErAM ecE vYtYsHttrM EjAlik etrewA av nRu kLi@. qlAvM lY prigN nyAyi. yvAL@M v]M o EpAel prigNie@. aYAp kM zixYM lY prigNn. 9dYM sAPieR (EyAEsPH ) puAriniM buLiniM pu Ep etrewe@. rAme egdlYAvieR puA riniM buLiniM p u Ep etrewe@. 10mAmtAyi srieR puA riniM buLiniM p uEp etrewe@.

1 dinv ] AM 25+3-27

11nAlAmtAyi yi iyew puA riniM buLiniM p u Ep etrewe@. 12aAmtAyi ekTnYAvieR puAriniM buLiniM pu Ep etrewe@. 13RAmtAyi buIyAvieR pu AriniM buLiniM p u Ep etrewe@. 14}AmtAyi eyzErlyew pu AriniM buLiniM p uEp etrewe@. 15qAmtAyi eyzAvieR pu AriniM buLiniM p u Ep etrewe@. 16optAmtAyi mnYAvieR puAriniM buLiniM pu Ep etrewe@. 17pAmtAyi, ziemyiyew pu AriniM buLiniM p uEp etrewe@. 18ptienAAmtAyi, asErlieR puAriniM buLiniM puEp etrewe@. 19pAmtAyi, hzbYAvieR puAriniM buLiniM puEp etrewe@. 20ptimAmtAyi, bAEylieR puAriniM buLiniM puEp etrewe@. 21ptinAlAmtAyi miTYAvieR puAriniM buLiniM puEp etrewe@. 22ptinAmtAyi eyrIEmAieR puAriniM buLiniM puEp etrewe@. 23ptinARAmtAyi hnnYAvieR puAriniM buLiniM puEp etrewe@. 24ptiEn}AmtAyi eyAzH e bAz yew puAriniM buLi niM pu Ep etrew e@. 25ptienAmtAyi hnAniyew puAriniM buLiniM puEp etrewe@. 26peAptAmtAyi mElATiyew puAriniM buLiniM puEp etrewe@. 27ptAmtAyi qlIyATyew puAriniM buLiniM puEp etrewe@.

1 dinv ] AM 25+28-26+16

602
yi. 7otHni, erPAEy, oAEbdH, qsAbAdH , qlI, esmKYAvH qiv ezmAvieR puArA yi. qsAbAdieR bu vidgH EvlArAyi. 8 averlAM oAEbdH - qEdAmieR pigAmikLA yi. avM avew puAM buL@M krAyi. av nl kAvArAyi. oAEbdH qEdAminH aRupiru pigAmik L@Ayi. 9emEzelmYAvinH krAy pu AM buL@M Ayi. av rAek ptien@ EpAyi. 10emrAriyew wMbArAy dVAr pAlkA vrANH+ EhAsA ati elArALANH. zi%i dY punAyiri A etrewvnAyi. zi%i mpunAyiiel iluM ayAL@ew pitAvH ayAeL dYjAt nAyiriA etrew. 11hiI yAvAyi rAme pu. etb lYAvH ayAL@ew mAme pu. esKrYAvH nAlAme pu. EhAsyHH puAM buL@mAyi ek ptim Ep. 12dVArpAlksMGL@ew nAyk A vrAyi. tL@ew bu ecyHtiEpAel o viEzx rItiyilAyi dVArpAlkA yEhAvyew lyi x nwiytH . 13oAErA wMbiM oAErA kvAwM vItM nkei. o wMbinH o kvAwM vItM etrewtinH nRuii. ecRiyvM vliyvM lYpri gNnyAyi. 14ki}E kvAwieR kAvm tl EzelmYAvinAyi. anrM EzelmYAvieR punAy esKrYA viEvi nRui@. ayA buizA liyAy o ciknAyi. vwe kvAwiElAyi esKrYAvH etrewetH . 15oAEbdH-qEdAM etE kvAwiEl etrew e@. amlYvsHt sUiciri vstiyew kAvlieR mtl yAyi oAEbdH-qEdAmieR pu AH. 16 pwiAeR kvAwiElM mkLile pAtyilu zEleKH kvAwiElM etrewev rAyi ImM EhAesyM.

28peAAmtAyi, EhATIri eR puAriniM buLi niM puEp etrew e@. 29pirAmtAyi, giti yew puAriniM buLi niM puEp etrew e@. 30pimAmtAyi mhsIEyA ieR puAriniM bu LiniM puEp etre we@. 31pinAlAmtAyi ErAmMtiesrieR puAriniM bu LiniM puEp etre we@.

26

dVArpAlkA dVArpAlkAew sMG+ EkArhieR wMbArAy dVArpAlkA vrA. sA PieR EgAArnAyi EkAer yew punAy emEzelmYAvM ayA L@ew puAM. 2 emEzelmYAvi puAAyi. esKrYAvAyi mpu. eydIyEy rA me pu. esbdYAvH mAme pu. ytHniEy nAlAme pu. 3lAM aAme pu. eyEhAhA nA RAme pu. qElYAEhA EvnAyi }Ame puM. 4oAEbdH - qEdAmM ayAL@ew pu AM. ezmAvH yi oAEbdHqEdAmieR mpu. eyEhA zAbAdH ayAL@ew rAme punA yi. EyAvAhH mAme pu. sAKA nAlAme pu. enTn Ey aAme pu. 5aIEy RAme pu. yiAKA }A me pu. epyelTAyi qA me puM yi. eedvM oAEbdH-qEdAmien* yTAi a#hic i . 6oAEbdH-qEdAmi eR punAyi ezmAvH. ezmA viM puAAyi. ezmA vieR puA tL@ew pitAvi eR wMbnAykArAyi. kAr NM, av eeDrYzAlikLAy BwArA
oAEbdH qEdAM sAYepkM aveR vstiyi vciEA oAEbdH-qEdA mien eedvM a#hic@. 1 din. 21 kAk.

603
kAvA vzLilAyi ni. ElvY ki}e kvAwi kAvni. nAlu ElvY etE kvAwi kAv ni. amlY vsHtL@ew klvRyH ru ElvY M kAv ni. 18pwiAeR minH nAlu kAvAAyi. mE pAtyi ru kAvAM Ayi. 19verAeyAyi dVArpAlk sMG. EkArhieRyM emrAriy ewyM EgAArAyi dVArpAl k.
17Ru

1 dinv ] AM 26+17-27+1

B$Arc@ mtlAM m@EdYAgAM 20ahiyA ElviEgAArnAyi . lyiel amlYvsHt sUi mtlyAyi ahi yAyEwtH. vivsHt sUi c i lL@ew mtlyM ahiyAyHAyi. 21EgEzAwMbi niv nAyi leydA. leydAeR EgAiel EntAAri ovnA yi eyhIEyli. 22EsTAmuM ayA L@ew sEhAdr EyAEvlumAyi eyhIEylieR puA. yEhA vyew lyiel amlYvsHt L@ew mtl avAyi. 23etrewe m@EgA vyAyi+ a%AM, yisH h A, ehEA, IEy. 24ezbUEvlA yi yEhAvyew lyiel amlYvsH t L@ew mtly EntAvH . EgEzAmieR punAyi ezbUEv. EgEzAM EmAez yew puM. 25 ezbUEvlieR bu vrA+ qlIEyes mtlu ayAL@ew bu+ qel EyesrieR punAy erhbYAvH, erhbYAvieR punAy eyzAvH, eyzAvieR punAy EyArAM. EyArAmieR punAy sii, sii yew punAy ezElAmIH. 26 ly iEl dAvIdH EzKric ql A sADnL@ewyM mtl ezElAmI inAyi. eesnYADipAM lyiEl sADn nkiyi. 27 y i kvew vsH t Li ciltAyi av nkiyitH.

yEhAvyew lyM pNiyti pEyAgiAnAyi av sAD n nkiytH. 28eedvpuxnAy zmEv; kIzieR punAy ezQ; EnrieR punAy abHEn; es yyew punAy EyAvAbH qiv nkiy sADnL@ew mtlyM ezElAmItiM ayAL@ew bu mAyi. jn yEhA vyH nkiy qlA vivsHt L@M sUi mtl ezElA miM ayAL@ew buL@M e w. 29yisH h A wMbArnAyi eknnYAvH . lyi puRe EjAlikLAyi eknnYAviM pu AM. av yi AEyli vYtYsH t lLi nItipAlk rAyM nYAyADipArAyM v 30 ehEAwMbArnA ic@. yi hzbYA. hzbYAyM ayA L@ew buM EyAAndi pwi ARuvzM yi AEyli eedv ieR qlA EjAlikL@ewyM rAjA vieR kArYL@ewyM mtl vhic@. hzbYAvieR sMGi krAy yiriey}uRu Ep Ayi, 31ehEAwMbcri msric H eyrIyAvH yi avew EntAvH. dAvIdieR nAl vxe BrNkAlH wMbcri Li prti kM BrNkArY H smmAyver kupiwiA aEhM teR B] t YErAwAvzYe@. gielyAdiel yAEsri vsi ehEAwMbi ari e ciler kei. 32kM wMbnATAmAy 27,00 bu eyrIyAviAyi. rUEb, gAdH, mneyew pti qI EgAAer nyitinM yEhAvyew EjAli kL@M rAjAvieR kArYL@M nivhi tiM dAvIdH rAyiri q}uRuEper mtlewi. eesnYviBAg rAjAvieR eesnYiluA yi yi AEylukAew pi kyANitH. oAErA sMGiM qlAv xvuM o mAsM vItmAyi EjAli. wMblvAM sh ADip AM ztADipAM nItipAlkM

27

1 dinv ] AM 27+2-17

604
10EhelsAyi }AM eesnYA Dip. }AM mAse eesnYADip nAyi EhelsH. epElAnYAri ni qyImieR pigAmiyA yi ayA. EhelsieR sMG i 24,000 EpAyi. 11siebKAyH yi qAM ees nYADip. qAM mAse eesnYA DipnAyi siebKAyi. zAA rnAyi siebKAyi. esrhieR wMbArnAyi sieb K Ayi. siebKAyiyew sMGi 24,000 EpAyi. 12abIEyes yi optAM eesnYADip. optAM mAse eesnYADipnAyi abIEy es. anAETATH pNArnAyi abIEyes. ebnYAmI EgAAr nAyi abIEyes. abIEy esrieR sMGi 24,000 EpA yi. 13mhrAyi yi pAM ees nYADip. pAM mAse eesnYA DipnAyi mhrAyi. enEtAPAA rnAyi mhrAyi. shVrieR wMbArnAyi ayA. mhrA yiyew sMGi 24,000 EpA yi. 14ebnAyAvH yi ptienA AM eesnYADip. ptienAAM mAsiel eesnYADipnAyi ebnAyAvH. pirAETAkArnAyi ebnAyAvH. qyIM EgAArnA yi ebnAyAvH. ebnAyAvieR EgAi 24,000 EpAyi. 15ehdAyi yi pAM eesnYADip. pAM mAse eesnYADipnAyi ehdAyi. enEtAPArnAyi ayA. oi EylieR wMbArM. ehdAyi yew sMGi 24,000 EpAyi .

rAjAvien EsvicvriluH. oAErA eesniksMGiluM 24,000 EpA yi. 2oAM mAsi oAM sMG ieR mtl yAEzAebyAminA yi. sbHdIEylieR punAyi yAEzAebyAM. yAEzAebyA mieR sMGi 24,000 EpA yi. 3EperieR pigAmikLi orALAyi yAEzAebyAM. oAM mAsi qlA eesniEkAEdYAg AewyM EntAvAyi yAEzA ebyAM. 4rAM mAsi EdAdAyi yi EsnAnAyk. aEhAhAr nAy EdAdAyiyew sMGi 24,000 EpAyi. miEkAH yi aveR sMGieR nAyk. 5ebnAyAvH yi mAme eesnYADip. mAM mAsE EsnADipnAyi ebnAyAvH . mKYpuErAhitnAy eyEhAyAdyew punAyi ebnAyAvH. ebnAyA vieR sMGi 24,000 EpAyi . 6 m vIrArilu eeDrYzA liyAy pwyALi teyANH Q ebnAyAvM. ebnAyAvH avew nAyknAyi. ebnAyAvieR punAy aIsAbAdinAyi ebnAyAvieR sMGieR mtl. 7asAEhlAyi nAlAM ees nYADip. nAlAM mAse eesnYA DipnAyi asAEh. EyAvA bieR sEhAdrnAyi asA Eh. piIwH asAEhlieR pu nAy esbdYA ayAL@ew eesnYA DipAnM ew. asAEh lieR sMGi 24,000 EpA yi. 8zMH yi aAM ees nYADip. aAM mAse eesnYA DipnAyi zMH. esrhieR wMbArnAyi ayA. zM ieR sMGi 24,000 EpA yi. 9QrA yi RAM eesnYADi p. RAM mAsE eesnYADi pnAyi QrA. EzieR pu nAyi QrA. etEAvArnA yi EzH . QrAyew sMG i 24,000 EpAyi.

EgAlvA AEyliel EgAlvA vrA+


16yi

17

rUEb+ siiyew punAy qlIEyes. ziemEyA+ myK yew punAy ezPtYAvH. Elvi+ ekmEvlieR punAy hzbYAvH. ahErA+ sAEdA

605
18

1 dinv ] AM 27+18-28+1
vyNiAew mtl eklU bieR punAy q iAyi . miriEAkL@ew mtl rAmAArnAy zIemyiAyi . miriEAkLi ni vIieR klvRAr ziPH m YArnAy sbH d iyAyi . olIvumrL@ewyM pwiAeR tA}H v ryiel kAimrL@ ewyM mtl gAEdrukArnAy bAhAnAnAyi. olIev yew klvRk sUici tH EyAvAM. zAErA ilum kkAli kL@ew mtl zAErAnYnAy ziAyiAyi. tA}H v rk Liel kkAlikL@ew mtl adAyiyew punAy zAPA inAyi. yizHmAEylYnAy oAbIlinAyi okL@ew mtl. EmErA EnAtYnAy eyhHedyAvinAyi k}utkL@ew mtl. h#IynAy yAsIsinAyi wkL@ew mtl.

19

20

21

22

eydA+ dAvIdieR sEhAdr ArielAvnAyi qlI. yiAKA+ mIKAEylieR pu nAy o%i. esbUlU+ obdYAvieR pu nAy yizH m AvH . nPH t Ali+ a iEylieR punAy eyrI EmAH. qyIM+ assYAvieR pu nAy EhAEzyA. pwiAeR mne+ epdAyAvieR pu nAy EyAEv. ki}e mne+ esKrYAvieR punAy yiEA. ebnYAmI+ abHEnrieR punAy yAsI Ey. dA+ eyErAhAmieR punAy aserEy. AEyEgA

26

27

28

29

vrAyi yi lvA.

30

dAvIdH yi AEylukAew qemw 23yi AEylukAew qemwA dAvIdH tImAnic @ . yi AEyjn tey kAze n EpAel epiem eedvieR vAmlM aview DArALM jnL@A yi. atinA p vySM atilDikvuM Aymvew kN E dAvIdH qwZ. 24 esyyew punAy EyAvAbH jnL@ew kN ewA wieyiluM ayAL pUIkricil. eedvM yi AEy jntEyAw EkApic@. atinAlANH dAvIdrAjAvieR criM q pusHtki jnL@ew qM Ec AtH. rAjAvieR vicArikA vsHtvkkL@ew m tlAew pik+
25rAjAvieR

31

adIEylieR punAy asHmA evH yi rAjAvieR klvRkL@ew mtlAr. ecRiy pNLielyM #Am LielyM vylukLielyM EgApurLielyM klvRkL@ ew mtl IyAvieR pu nAy eyEhAnATAnAyi.

verAeyAyi dAvIdrAjA vieR vsHtvkkL@ew mtlA y EntA. 32EyAnATA o buimAnAy mi yM pkiey}ukArmAyi. dAvIdieR pit] s EhAdrnAyi EyAnATA. hKHEmAniyew punAy eyhIEylAyi rAjmArAer pripAlic i tH . 33ahIETAePlA yi rAjAvieR pEdxH w AvH . zAyi rAjAvieR EtA}nAyi. aKYnAyi zAyi. 34eyEhA yAdyuM abYATAruM piIwH ahIETA ePliniM rAjAvieR pEdzk AnM ew. ebnAyAvieR punAyi eyEhAyAdA. EyAvA bAyi rAjAvieR eesnYA Dip. dAvIdM lyvuM yi AEyjntyew m}uv EntAeLyM dAvIdH viLic @ i. EntAELAewlAM eyzElmi El vrA dAvIdH klic@. EgA

28

1 dinv ] AM 28+2-15

606
y+ niL@ew eedvmA yEhA vyew qlA klnkL@M asriA ik! aEA Q nl mi eekvzM vyHA ni k}iyM. tH niL@ew pigAmikH qe EM eekmARAM ni k}iyM. 9mkEn, zElAEmAEn, nI nieR pitAvieR eedve aRiyk. mAeyA mnEAew eedve Esvi k. eedve Esviti nieR mnH sEAxik. q ekAeA oAErAewyM mn ielAetH yEhAv aRi y. nieR cikeLlAM yEhAv mnilA. nI o shAyinH yEhAvey smIpicA nineA rM ki@M pE, nI yEhAvyi niM akA av nie qe EmAyi EpiM. 10aveR vilmAy lyM pNiyA zElAEmA yEhAv nieyANH etr ewietRiyk. REAew EjAli pUIkrik. 11anrM dAvIdH teR punAy zElAEmAnH lyM pNiyti pErKk nki. lyi @ m mKm$pM, ekiw, klvR k, mkLile mRik, ake mRik, pAsni Eviy lM qiveylAM pErKyi luAyi. 12 lyieR qlA BAgieRyM pErK dAvIdiA yi. pErKkeLlAM dAvIdH zElAEmA nki. yEhAvyew l yi @m timieRyM @m mRikL@ewyM pErK dAvIdH ayA nki. lyiel klv RyewyM lyiel vivsHt vci klvRyewyM pErK dAvIdH ayA nki. 13puErAhit ewyM ElvYewyM sMGeL iyM dAvIdH zElAEmAEnAw pRu. yEhAvyew lyi x nw tieR m}uv EjAlikeL iyM lyiel xyHpEyA giE sADneLiyM dAvIdH zElAEmAEnAw pRu. 14lyi lupEyAgiE sADn A A qmAM sVvuM eviyM pEyAgiNemM dAvIdH zElA EmAEnAw pRu. 15 sVviLk L@ewyM viLkAlukL@ewyM evi

lvA, rAjAvien Esvi eesnYieR nAyk, ztADip, sh ADip, rAjAvieRyM pu AewyM vsH t vkkL@M kAlik eLyM sUi EdYAg, rAjA vieR DAn EdYAg, k rAy vIrA, eeDrYvAArAy BwA qivereyAe rAjAvH viLic@. 2dAvIdrAjAvH q}uE@ni pR u, qeR sEhAdrAEr, qeR jnEL, ni qe vicAluM, yEhAvyew sAYepkM sUi A oriwM pNiyNemH qeR mnH #hi. eedvieR pAdpIWmAyi o lM pNiyAnANH qeR #hM. eedvienArAlyM pNiytinH {A pripAwiyiw kyM ecyH t . 3 qA eedvM qEAw pRu, qeR nAmi nI o lyM niitH. nI o BwM aEnkM Eper ekAi@v mAkyA a ectH. 4yi AEyliel pu EgA eLyM nyiA yi AEylieR eedvmA yEhAv eydEgA e etrew. pie, EgAiniM yEhAv qeR pitAvieR wMbe etre w. wMbiniM eedvM qe qeEM yi AEy rAjA vAyM etrew! qe yi A EylieR rAjAvAA eedvM # hic@! 5yEhAv qniH DArALM pu Aer nki. puAri niH zElAEmAen yi AEylieR putiy rAjAvAyiriAM yEhAv etre w. qA yTAi yi A Ey yEhAvyew rAjYmA. 6yEhAv qEAw pRu, dAvIEd, nieR punAy zElAEmA qeR lyvuM atieR mL@M pNiyM. qekAeA zElAEmAen {AeneR punAyi etrw. {AnveR pitAvAyirikyM ec@M. 7zElAEmA EA qeR niymL@M klnkL@M asri. qeR niym av qM asricA zElAEmAeR rAjYe {A nitYmAyi zmAM! 8dAvId pRu, EA m}uv yi AEylieRyM eedvieRyM mi {A niELAwiArY pR

607
viLkL@ewyM viLkAlukL@ ewyM pErKkL@mAyi. oAErA viLkAlukL@M avyew viLkL@M niiA q sVvuM eviyM pEyAgiNemM dAvIdH zElAEmA EnAw pRu. oAErA lLiluM Ev vYtYsHt viLkAlukLAp EyAgictH. 16vi aM vyH tinH oAErA EmzyHM pEyAgiE sVM qeyM dAvId pRu. evi EmzkH q evi pEyA giNemM dAvId pRu. 17m rik, tLikk, pAnpA qivyAA mAy sVM qEvNemM dAvId pRu. oAErA sVAmAA sV ieR aLvuM oErA eviA mAA eviyew aLvuM dAvId pRu. 18DUpyAgpIWinH Ikric sVM q pEyAgi NemM dAvId pRu. yEhAv yew krARieR epkiEEl ciRk viric ekbumAlAKk shitM eedvieR rTvuM pAs ni pErKyM dAvIdH, zElA EmA nki. sVM ekAAyi ekbumAlAKkeL AiyitH. 19dAvId pRu, eedvieR shAyEAew q}utiytANH Q p ErKkkeLlAM. pErKkLiel qlA ArYL@M mnilAA yEhAv qe shAyic@. 20dAvIdH teR punAy zElAEmA EnAw tuw pRu, zM DIr mAyi Q EjAli pUIkrik. yEhAvyAy eedvM, qeR eedvM niEAewAmtinA ByeEw. ql A EjAlikL@M tIMver av nie shAyiM. av nie eek evwiyil. nI yEhAvyew lyM pNiyM. 21 eedvieR lyi el qlA EjAlikM puErAhit ewyM ElvYewyM sMG s rANH. qlA smrAy pNiAM nie shAyiA tARANH. EdYA gAM jnL@M nI ekAw qlA klnkL@M asriM. ly niiti sAn dAvIdrAjAvH aview o wiyi m}uv yi AEy lukAErAwM pRu, eedvM qeR

1 dinv ] AM 28+16-29+7

29

punAy zElAEmAen etrew. zElAEmA ecRumANH. Q EjAliA vzYmAy ql A ArYL@M av niymil. qA Q EjAli vLer DAnmANH . Q vsti mxY tl . yEhAvyAy eedvi tANH. 2 qeR eedvieR lyM pNiyA sAm#ik tARAA {AeneR k}ivieR prmAvDi mi ci@H. sViluAE sAD n Ev sVM {A EzKri ci@H. eviyiluAE sADn Ev evi {A EzKri ci@H. oAsADn AA oAw {A EzKrici@H. usAD n u {A EzKrici @H. twisAmAn twi {A EzKrici@H. cLi vyHA EgAEmdkl @ k, alArl @ k, vYtYsHt niRLilu aEnkM vil piwic kl@k ev alArl@ k qiveylAM {A EzKrici @H. yEhAvyew lyM pNiyA rilu aEnkM sADn {A EzKrici@H. 3qeR eedv ieR lyM pNiyA sVvuM eviyM ekAu sADnL@ew o sAnM {A n. qeR eedvieR lyM niiew Nem ekAANH {Ani ec@tH. Q vi lyM pNi yA Q sADneLlAM {A n . 4 oAPIRini mvAyirM tAlH sVM {A EzKri ci@H. }AyirM tAl Ikric evi {A EzKrici@H. ly iel Biik epAtiyAtANH evi. 5sVvuM eviyM ekAu vsHtL@AA sVvuM eviyM {A EzKrici@H. l yiEl qlArM sADnL@M vidgHDpNiAAAnANH {A sVvuM eviyM EzKrici@tH. ni H ni yi AEylukAi wyi qEp yEhAvyH EsV cHCANM nwA tARuH? 6wMbnATA, yi AEyEgA L@ew EntA, ztADipA, sh ADipA, rAjAvieR EjAlik L@ew mtlA qiverlAM t L@ew vilpiwic vsHt nkA srAyi. 7eedvAlyi

1 dinv ] AM 29+8-20

608
k mAmA {. miyiel {L@ew din o ni} EpAelyANH. {tien twyAnAvuil. {L@ew eedvmA yEhA Ev, nieR lyM pNiyA { Q sADneLAe smAhric@. nieR nAmM mh tVewAnANH { Q lyM pNiytH . qA veyAe nii ni v vyA. ql A M niERtA . qeR eedvEm, jn n ec@evH prIic R iy EA nI hHLAdievH qniRiyAM. vuM vizVsHt vumAeyA XdyEAew, hHLAdEAew etlAM {A ayH smi. vi ew wiyiri ayew jntey {A kA. avM etlAM ninH ai ti hH L AditAyi {A kA. yEhAEv, {L@ew pUv i krAy aAhAmieRyM yisHhAieRyM yi AEyli eRyM eedvmA nI. zri yAytAElAciA nieR jn tey dyvAyi shAyicAluM. niEAw vizVsHttyM stY vuM pulA aver shAyi ENEm! niEAw stYM pulA qeR mknAy zElAEmAen shAyiENEm. nieR kln kL@M niymL@M cL@M a sriA aven qEA}uM shAyicAluM. etlAM ecA M {A oiy Q tlA nngrM pNiyAM zElA EmAen shAyicAluM.

Evi av nkiy sADn veyAeyANH; aAyirM tAlH sVM, ptinAyirM tAlH evi, ptinAyirM tAlH oAwH , olM tAlH H qiv. 8amlYmAy kl @ kL@Ayiv a yEhA vyew lyiEl nki. am lYmAy kl@kL@ew mtl eyhIEy linAyi. EgEzA wMbAr nAyi eyhIEy. 9 EntA a mAM nkA tARAyti jn sEAxic@. sVmnAel pUXd yEAew nkA k}iti EntA L@M sEAxic @ . dAvIdrAjAvuM vLer sEAxic@. dAvIdieR mEnAhrmAy An 10anrM dAvIdH aview wiyi m}uv EpewyM mi vcH yEhAvey sH t tic @ . dAvId pRu+ yi AEylieR eedvmA yEhAEv, {L@ew pitAEv, aH qeM vA}Hewe! mAhAtH m YvuM ziyM mhtV vuM vijyvuM bmtiyM niERtA! qekAe A miyiluM sVilum etlAM niERtA! yEhA Ev, rAjtVM niERtA! qlAieRyM tlvM BrNA DipM nIyA. DnvuM bmtiyM nii niA. nI ql A ienyM Bri. kM ziyM nieR eekyilA! eryM zM epmyvmAA mtiyAy kH nieR eek kLiluH! EA, {L@ew eedvEm, { nin ni pRy, nieR mhtVnAme { vA}HkyM ec@! ArYeLAM qi niEA qeR jntyi ni EA tl! etlAM nii niM vtA. nii niM vv { nin tiric@ tevEyZ. {L@ew pUv i kerEAel Q ElAkH aly viEdzi

16

17

11

18

12

19

13

14

15

20anrM aview wiy ql A vErAwmAyi dAvId pRu, EA, niL@ew eedvmA yEhAvey vA}Hk. atinA qlAvM av ew pUvikew eedvmA yEhA vey vA}Hi. yEhAveyyM rAjAvi enyM dritinAyi averlA vM aview nmsHkric@.

609
zElAEmA rAjAvA jn yEhAvyH bliyic @ . av yEhAvyH EhAmyAgLic @ . yirM kAL k, yirM NAwk, yirM Awk qivyM avEyA ewAM pAnIybliyM avric@. m}uv yi AEylukAM Evi av aEnkmEnkM blikLic@. 22aH jn aview yEhAvEyA ewAM wikyM tikyM ecyHtH hHLAdic@. dAvIdieR mknAy zElAEmAen rAM vvuM av rAjAvAi. zElA EmAen rAjAvAyM sAEdAien puErA hitnAyM av aBiExkM ecyHt. yEhAvyi lANH av etAe ecyHttH. 23anrM zElAEmA yEhAvyew siMhAsni teR pitAvieR AnH rAjAvAyi . zElA EmAnH vLer vijymAyi. m}uv yi AEylukAM zElAEmAen as ric@. 24qlA EntAL@M BwAM dAvI drAjAvieR qlA puAM zElA EmAen rAjAvAyi aMgIkrikyM asrikyM ecyHt. 25yEhAv zElAEmAen vLer mhAnAi. zElA EmAen yEhAv mhAnA kArYM qlA yi AEylukAM aRiu. o
21piEH

1 dinv ] AM 29+21-30

rAjAviAEk tApM yEhAv zElAEmAAi. zElAEmA mH o yi AEy rAjAviM a tA pmAyiil. dAvIdieR mrNM punAy dAvIdH nAl vxM yi AEy Bric @ . ehEAngri dAvIdH }u vxM rAjAvAyi. anrM ey zElmi mim vxM rAjAvA yi. 28 v]nAyEA dAvIdH mric@. nEyRiEyA nI jIvitmAyi dAvIdiERtH. dAvIdi DArALM DnvuM tApvumAyi. ayAH EzxM dAvIdieR punAy zElA EmA putiy rAjAvAkyM ecyHt. 29dAvIdrAjAvieR dYm v] ik eedvpuxnAy zm Ev, vAcknAy nATA, eedv puxnAy gAdH qivew pusHtk 30yi LiluH. AEyrAjAev nilyilu dAvIdieR qlA v] ikeLiyM RikLi pRy H. dAvIdieR kieniyM ayA sMBvic kArYeLiyM ati pRyH . yi AEyliM @m rAjYM sMBvic e t etieniyM ati pRy H.
26-27yiAyiyew

2 dinv ] AM

zElAEmA j{ H AninAyi Ai eedvmA yEhAv tEAewA mAyitinA zElAEmA atiznAeyA rAjAvAyiI. yEhAv zElAEmAen vLer mhA nAi. 2zElAEmA yi AEyjntEyAw sMsAric@. kiAA, eesnYADi pA, nYAyADipA, yi AEy liel m}uv EntA, wMbnAT A qivErAewl A M zElAEmA sMsAric @ . 3anrM zElAEmAM ayAELAewA EcivM m}u v giebEyAniel tl E* EpAyi. eedvieR sEL nwArM* aviewyAyi. yi A EyjntEyAewAM mmiyilAyiri Ev yEhAvyew dAsnAy EmAez niic t ANH wArM. 4dAvIdH, eedvieR sAYepkM* kirY H - eyyArIminiM eyzElmi El ekAuvi. a vyH tinH dAvIdH eyzElmi o l emAiyi. eedvieR sAY epkM vyHtinH dAvIdH eyzEl mi o wAremAiyi. 5 ri eR punAy Qriyew punAy ebsEl o evlyAgpIWM ni ic i . giebEyAni vi wArieR milAyi evl
tl eedveEyA vYAjeedv eLEyA rADiA l. pl EA}uM kLiluM pvtLiluM yi Q l.

sELnwArM yi AEylukA eedvvu mAyi sELiA EpAyi vi wArM. sAYepkM pklnkeL}utiy kll kkL@M yi AEylukA sInAyi mmiyi lAyi kAlH eedvM avErAewAm Ayie etLiyi m@ sADn L@M awiy o epkmANitH. krARi eR epkM qM viLiew.

yAgpIWM. atinA zElAEmAM jn L@M giebEyAniEl yEhAvy ew pEdzinAyi EpAyi. 6sE LnwAri yEhAvyH mi lu evlyAgpIWiEl zElA EmA kyRi. zElAEmA yAgpIW i yirM EhAmyAgLic@. 7 rAiyi eedvM zElAEmA tYe@. eedvM pRu, {A nineA tEretH EcAdi zElAEmAEn. 8zElAEmA eedvEAw pRu, qeR pitAvAy dAvIdiEnAw aH vLer dy kAi. qeR pitAvieR AnH putiy rAjAvAyi ae e etrew. 9 eedvmAy yEhA Ev, ni aH qeR pitAviEnA w vAgH d AnM pAlic A luM. vLer vliy o rAjYieR rAjAvAyiri EtinH aH qe etrew iri. aview miyiel mN rikEpAel DArALM jnL@H! 10aver Env}i nyiti Ev buiyM aRivuM nI qniH nkiyAluM. ayew shAymi lAet aver BriA mA vil! 11eedvM zElAEmAEnAw pRu, niERtH zriyAy mEnABAvmANH. nI sVEA DnEmA bmtiEyA oM EcAdicil. nieR zu ekAle wNemM nI vzYeil. dIGA ySM nI EcAdicil. l, nI aetA ml EcAdict. H nie {A BriA lic qeR jntyHEvi zri yAy tImAn qwvA buiyM aRivumANH nI vzY etH. 12 atinA ninH {A bui yM aRivuM nM. wAet sVM pNvuM bmtiyM nin {A nM. nin mH o rAjAvuM DnEAewyM bmtiEyAewyM jIvici@Avil. BAviyiluM o rAjA

611
viM mAM sVM bmtiyM lBikymil. 13atinA zElAEmA giebEyA niel rADnAlE EpAyi. anrM zElAEmA sELnwAr iniM yi AEyrAjAvAyi BrNM nwtinH eyzElmiEl EpAyi. zElAEmA teR eesnYvuM sVM A 14zElAEmA teR eesnYi nAyi tirkeLyM rTeLyM sV pic@wi. zElAEmAnH 1400 rTL@M 12,000 tirwyALikeLyM lBic@. zElAEmA avey rTngrLi* nii. rAjekAArmi lmAy eyzElmiluM avri EREer nii. 15eyzElmi zElAEmA DArALM sVvuM eviyM smAh ric @ . kl @ k EpAel sulBmAyi sVvuM eviymAyi. DArALM EdvdAmrvuM zElAEmA sVpic@. EdvdAvAke pwiA R mlEdz vL kAimrM EpAel sv s ADArNvuM. 16Qji pHtiniM EkVyinimANH zElA EmA tirkeL Rmti ecyHttH. rAjAvieR vYApArikLANH EkVyi niH avey vAiytH . 17 zElA EmAeR vYApArik aRuRu Ez evi oAErA rTi EviyM Ez evi oAErA tiryH EviyM ekAw. av tir keLyM rTeLyM hitYewyM arAmieRyM m}uv rAjAAM viu. zElAEmA lynii tieAu yEhAvyew nAmM mhtVew tinH o lyM pNiyA zElA EmA ElAcic @ . tniAyi o ekAArM pNiytiM. 2q}uptinA yirM m@kAeryM mlEdz kl@evA qptinAyirM klNi AeryM zElAEmA niEyAgic @ . avew EmEnAinH mvAyirRu RuEperyM zElAEmA niEyAgic@.

2 dinv ] AM 1+13-2+8

3anrM zElAEmA rAminH o sEzmyc @ . EsAngrieR rAjAvAyi rAM. zElAEmA pRu, qeR pitAvAy dAvIdien shAyicEpAel qeyM shA yi. aEhi vsti nii A aH EdvdAmrM ekAw. 4qeR eedvmA yEhAvey d riA {AenA lyM pNiy. lyi yEhAvyew sviD i nAemA yAgpIWM pNiykyM ati EhAmyAgLikyM viEmzEm nAM ql A yH E A}uM vi aM* vyHkyM ec@M. qlA BAtiluM sYyHM qlA zb divsLiluM ql A amA vAsi* nAL@kLiluM mH niixHw ti nAL@kLiluM nAM EhAmyAgL iM. tH yi AEylukA qeM criE o niymmANH. 5new eedvM skl EdvA erAL@M vliyvnANH . atinA {AnvnH o mhA lyM niiM. 6new eedvinH orAlyM pNi yA M k}iyil. sViEnA pi EpAluEmA new eedv e eAAnAvil ! atinA eedvienArAlyM pNiyA qni Avil . aven mhtVewA DUpbliAyi oriwM pNiyAEn qniAvU. 7EA aH , sVM, evi, evlM, H qivyi pNiyA vidgHDnAy orAeL qniyc@trik. DU%-r-nIl vOL@AAM ayA aRiiriNM. ayA view eydyiluM eyzElmiluM qeR pitAvH etrew zil EvlAErAewAM pNieywM. 8Edv dAmrL@M srLmr, cnM qi vyM elbAEnAniniM qni yc@trik. elbAEnAniniM twi mRiti nieR dAsA sm rAeNH qniRiyAM. qeR dAsA nieR dAsAer shA

vi aM viwAri vci EtYk aM. kANi aM qM sAiYieR aM qM viLie w. ElvY. 24+5-9 kAk. amAvAsi qAymAsieR oAM tIyti. Q divsM eedve rADiA EtYk sELn EcrARuH.

rTngr tirkeLyM EtkL@M sUiA EtYk lL@ ngr .

2 dinv ] AM 2+9-3+7

612
kAli EzxmAyi atH. dAvIdH zElAEmAeR pitAvAyi. rAjYH o li aimvAyiri aRuRu viEdzikeL av kei. 18sADn mA zElAEmA q}uptinAyirM viEdzikeL etr ew. mlkLi kl @ ev@kA rAyi qptinAyirM viEdzik eLyM zElAEmA etrew. av ereAu pNieywi EmEnA ArAyi 3,600 EperyM zElAEmA etrew. zElAEmA lyM pNiy zElAEmA, eyzElmi EmArI yApv t mkLi yEhAvyew lyM pNiyA rMBic@. EmArIyA pvtmkLi vcANH yEhAv zElA EmAeR pitAvAy dAvIdi tY etH. dAvIdH tARAiy lANH zElAEmA lyM pNittH. eybU sYnAy arvHnyew emtiLi lAyi lM. 2tA yi AEy lieR rAjAvAytieR nAlAM v xe rAM mAsilANH zElAEmA pNiyArMBictH. 3eedvieR lyieR awi RyH zElAEmApEyAgic aL vuk. awiRyH aRup m}M nILvuM p m}M vItiymAyi . p}y m}NANH lyM aL EA zElAEmA pEyAgic t H . 4lyieR mKm$pM p m}M nILvuM p m}M yrvum tAyi. mKm$pieR vzM zElAEmA sVM pUzi. 5 vli M wiy mRiyew BiikLi zElA EmA srLmrlkk ptic@. srL mrlkkeL zElAEmA sVM pUzi. atiE ayA pnmrL@M clyM sVi ekAivc@. 6lyieR sQrYM vii A viliwi kl@kL@M zElA EmA ptiic@. pvyImini sVmANH zElAEmA pEyAgi ct. H 7lyieR BAgM m}uvM zElAEmA sVM epAtiu. lA , vAtipwik, Biik, vAti luk qiveylAM zElAEmA sV M epAtiu. BiikLi zElA EmA ekbumAlAKmAer ElKnM ecyHt.

yiM. 9 {A nii lyM vLer vluM mEnAhrvumAytinA qni vLeryDikM twi vzY mANH. 10nieR dAsA {A mrM mRiti n li qey EA? ptinAyirM EkA EgAtH, ate yvM, ptinAyirM bH vIH ptinAyirM bH q. 11anrM rAM zElAEmA mRu pwi nki. rAM zElAEmAnH o sEzmyc@. sEzM tAyi+ zElAEmA, yEhAv teR jntey sHEnhi. atinAlANH avew rAjAvAyiriA av aey etr ewtH. 12rAM w, yi A EylieR eedvmA yEhAvyH sH t ti! av sVvuM miyM s] x H w ic @ . dAvIdrAjAvinH av viEvkzAliyAy puen nki. zElAEmA, ayH viEvkvuM aRi vumH . aH yEhAvyH Ayi o lyM pNiy. aH sVmAvzY inAyi o rAjekAArvuM nii . 13rAM-bi q EprAy smnAy o ziliey {A a yH ayc@ t. 14dAnieR vMz AriyANveR a. aveR pitA vAke, EsAngrArM. sVM, evi, evlM, H, kl, H twi qi vyi pNieywA smnANH rAM-bi. DU%-nIl-k Ni kekAuM vil wiy linekAu m pNikLiluM atismnANH rAM-bi. aH vzYew etM pkl n ecAM nii AM rAM-bi k}iyM. a yewyM ayew pitAvAy dAvId rAjAvieRyM zil i kELAewAM av pNieywM. 15EBA, { EgAtH, yvM, q, vIH mtlAyv aH vAgHdA nM ecyHtElA. av qeR dAsA ekAwAluM. 16 { elbAEnA niniM twiev@kyM ecAM. ayH AvzYm twi { evAM. twixN iei kw lilUew EyA pNiEl { eLiAM. aEA ayH twi eyzElmiEl ekAuEpAkAmElA. 17anrM zElAEmA, yi AEy rAjYilu m}uv viEdzikeLyM qi. dAvIdH jnL@ew kNew

613
8anrM zElAEmA ativi lM* niic @ . ativi linH pm}M nILvuM p m}M vItiymAyi. ly ieRy vIti atiAyi. ativi lieR BiikLi zElAEmA sVM epAtiu. pim w sVM tinAyp EyAgic@. 9 sV Nik a p EzlAyi M. mALik yiel mRik zElAEmA sVM 10ativil epAtiu. ApivA zElAEmA ru ek bumAlAKmAer* niic@. pNiA ekbumAlAKkeL sVM epAti u. 11 ekbumAlKmAew oAErA ciR kiM aum}M vItmAyi nILM. ciRkL@ew ek vIti p m}vuM. dYe ekbumAlAKyew ciRkLielAH mRiyew mRuvze Biiyi sHpzici. mE ciR kAke rAme ekbumAlAK yew o ciRkiluM sHpzici. 12rAme ekbumAlAKyew mE ciR mRiyew mE vz Bii yiluM sHpzici. 13ekbumAlA KmAew ciRk ek p m}M lM mwiyi. av vi lE aBimKmAyi i ni kyAyi. 14nIl-DU%-k NiyM vil wiy linmpEyAgicH zElAEmA tirIlyAiyi.* tirIlyi luM zElAEmA ekbumAlAKmAer Apic@. 15lyi milAyi zElA EmA ru sHtMB Apic@. av yew yrM mu m}mAyi. ru sH t MBL@ewyM mwH aum}M vItM nILmAyi.

2 dinv ] AM 3+8-4+6

16k}uArieR

tiyi o cl ayA pNi. RH mAtLnAr kL@Ai av clkLi i. clk ayA sHtMB mk Li vc@. 17 anrM zElAEmA sHtM B lyi mi ti xHWic@. o sHtMBM vlvzM oH wvzM. vle sH t MBinH yAKI* qM we sHtMBinH EbAvsH* qM zElAEmA Epri @.

ativilM yEhAvyew sAY epkM ri ake mRi. vimA ytieRyM vimAytH qM viLi ew. eedvM vsikyM rADie wkyM ec@ lM. ekbumAlAKmA eedvieR vizixHw dtA. Q dtAew timk sAY epkieR mkLiluH. tirIl yEhAvyew sAYepkvuM atiElu ekbumAlAKmAeryM kAN viDM viliM ativi limiwyi iyiw o vliy Ni.

lyiEl pkrN zElAEmA evlM ekAH o yAgpIWmAi. atinH p m}M nILvuM p m}M vItiyM pm}M yrvumAyi. 2 an rM zElAEmA evlM ekAeA kw vAAi. v] Atiyi lu kwlinH p m}M vYAsvuM aum}M yrvuM mtH m}M LvuM Ayi. 3vliy evlwli iluM vi tA}Ayi kALkL@ew pL@Ayi. kw vAEA e Q kALkeL kwli @M p m}i ru nirkLilAyi pNitItAyi. 4 pH vliy kALkL@ew timk EmlAyi vliy evlw vcitH. m kALk vwEA@EnAiyAyi nitH. m kALk pwiAERAu EnA. meM etEAH. me M ki}EA@M. avyew p]xHWBAgM prsHprM tiriuM mDYBAgEM EkIkrici. 5vliy evlw linH miAyi knM. kwlieR vH o EkAyew vEpAelyi . aetA lili EpAelyAyi . ati mvAyirilDikM bH evM ekA_M. 6p etAikL@M zElAEmA pNi. au etAik vliy kw lieR etvz vc @ . au etAik wvzM. EhAmb li vsHt k}ukAnANH Q p etAikL@M pEyAgic t H . qA vliy evlw puErA

yAKI av Ri q EpAel yANH Q qAyvAinM. E b A v s H avnilA kH q EpAelyANH qAyBAxyi tnM.

2 dinv ] AM 4+7-5+6

614
19lyiEl Ev sADn L@M zElAEmA Ai. zElAEmA suvyAgpIWM Ai. kA}Hcy i EmzkL@M zElAEmA ni ic@. 20mAy sVM ekAH viL kAlukL@M viLM Ai. vi lieR aBAg niE zie EpAel kiAnAyi viLk. 21pU, viLk, cvNk qiv sVM ekAu Ai. 22 kikk, ki, DUp klz, tIlz* qivey lAM sVM ekAuAi. lyvA ti, ativilieR vA ti, DAn mRiyew vAtiluk qivyM zElAEmA sVM ekAuAi. aen yEhAvyew lyi nAyi zElAEmA ecyH t ql A pNikL@M k}iu. teR pitAvAy dAvIdH lyinAyi nkiy qlAM ayA ekAuv. sVM, evi qivyAluAiyvyM m}uv pkrNL@M zElAEmA ekAu v. zElAEmA sADneLlAM lyieR KjnAvi vc@.

hitAH blikLiM mH LiAAiytANH. 7zElAEmA sVM ekAH p viLkAlukL@Ai. viLkAlu k ayA lyii A pic@. au viLkAluk vlv zM auviLkAluk wvz mAyi. 8 zElAEmA p Emz kL@Ai avyM lyii Apic@. auEmzk lyi i vlBAgM aeM w BAgM @. wAet zElAEmA sVM ekAH Ru tLikk wi Ai. 9 wAet puErAhitAew mvuM vliy mvuM mE kvA wM zElAEmA Ai. mE Ri vAtiluk epAtiyAn yA evlM pEyAgic@. 10anrM ayA vliy evlw lyi eR vlvzAyi et ki}e vzH @. 11rAM klL@M EkArikkL@M ki L@M Ai. aen zElAEmA rAjAviEvi rAM eedvieR lyiel teR pNi pUI kric@. 12rAM ru vliy sHp L@M avyH mkLi ru EgAL L@M niic@. ru sHtpM mkLilu ru EgALL@M mRyHA vlNiyM rAM ecyH . 13ru vlNikmAyi rAM nARu mAtLnArkL@M pNi. oAErA vlyHM ru nir mAtLnAr kL@Ayi. ru sH t pL@ ewyM mwLilu EgALeL vl ekAH mRci. 14kAlukL@M kAlu kLi EgALL@M rAM niic @ . 15vliy evlwluM atinwiyi lu pu kALkeLyM rAM ni ic@. 16kl, EkArikk, m_k aen eedvieR lyiEl zElAEmArAjAviEvi vzY mAy qlA vsHL@mAi. mis ewiy evlM ekAANH Q sADnL@AiytH . 17zElAEmA rAjAvH Q vsHt kLim ac@ kLielA}ic@. suEAH, esErdAeT ngriwyH EyAA tA}Hvr yilANH Q ac@kL@AiytH. 18 yDikM sADn zElAEmAAi ytinA evlieR mRiyA M k}iil.

viepkM lyiElH AEyliel mAeryM m}u v EgAlvAeryM m}uv wMbnATAeryM zElAEmA viLi c@i. eyzElmilANEhM aver viLic @ iytH . dAvIdieR ngr iniM ElvY yEhAvyew sAYepkM ekAuvti EviyANH zElAEmA aen ecyHttH. sIEyA NHH dAvIdieR ngrM. 3m}uv yi AEylukAM vi inH zElAEmAEnAewAM wi. q}AM mAsilAyi wArviH. 4yi AEymA ql A vM qiyEA ElvY sAYepkM qw. 5wH ElvYM puErAhi tM EcH sAYepkM eyzEl miEl ekAuEpAyi. puErAhit AM ElvYM EcH sELnwA rvuM atilu qlA vivsHt L@M eyzElmiEl ekAuv. 6zElAEmArAjAvuM m}uv yi AEy lukAM sAYepki mi
2yi

tIlz pAM.

agH n i

qwti

615
sic@. zElAEmArAjAvuM yi A EylukAM wkeLyM kALkeLyM bliyic @ . asMKYM wkL@M kALkL@M aen bliyiAA yi. 7anrM puErAhitA, EtYkM oiy lH yEhA vyew sAYepkM ekAuv vc@. lyiiel ativi lmAyi atH. ekbumAlAK mAew ciRkwiyilAyi sAYepkM vctH. 8sAYepkM vciiwiEm ekbumAlAK mAr@ew ciRk viwi. ek bumAlAKk sAYepkiM atAi niiyi tukM mIet ni. 9 ativili miniM avyew a# kAvA t nILM tukA yi. qA lyinH puR niAM tuk kANAnAmAyi il. tuk M aviewyH. 10sAYepki ru PlkL lAet* omil . EhAErbH pv t i vcH EmAezyANH Plk epkii vctH. EhAErbi vcANH yEhAv yi AEyjnty mAyi krARuAiytH . yi AEy jnt QjipH t iniM puRE vti EzxmANienyAytH. 11aviewyAyi puErAhit AerlAM teLe viIkri A cAr ecyHt. anrM puErAhitA tew gNvYtYAs insric l A et te t Ux nwiyi vil niM puRE v. 12 qlA ElvY gAykM yAgpIWieR ki}v z ni. sAPieRyM EhmA eRyM eydTUnieRyM gAyk sMGM m}uvM aviewyAyi. avew puAM buL@M wi aviewyAyi. evL@ lin vO ElvYgAyk Drici . lAL, kir, vIN k qiv avew eekvzmA yi. ElvYgAykErAewAM iyi p puErAhitAmAyi. iyip puErAhitA kAh LM 13ksVrilAyi m}iyi. kAhLM m}iyvM gAnmAl
ruPlk eedvM pkl n keL}u tiy ru PlkLANiv.

2 dinv ] AM 5+7-6+10

picvM yEhAvyH ni kAzi i sHEtAM pAwiytH. kAhLM, lALM, sMgIEtApkrN qivekAH av vliy zbH d mAi. tAyi sHEtAM+ yEhAv nlvnA. aveR kANYM nitYmA. aEA yEhAvyew lyi o EmGM v niRu. 14EmGM mlM w Ux nwvA puErAhitA k}iil. yEhAvyew EtjH l yi niRtinAlAyi U x nwvA k}iyAtitH. aEA zElAEmA pRu, tA EmGi vsiemH yEhAv pRiri. 2 yEhAEv, ayH vsiA {AenArAlyM pNitiri, ninH qeEM vsiAenAriwM!

zElAEmAeR sMgM tiriuniH tni milu m}uv yi AEy lukAeryM a#hic@. 4 zElAEmA pRu, yi AEylieR eedvmA yEhAv vA}Hewe! qeR pitAvAy dAvIdiEnAw sMsAric EA nkiy vAgH d AnM yEhAv pAlic i ri. yEhAv pRtH tA+ 5 qeR jntey Qji pHtiniM EmAciicti EzxM ver qni vsitienA vsti pNiyvA o EgAAri niM o ngrvuM etrewil. qeR jntyAy yi AEylukAer nyitinH {AenArAeLyM etr ewil. 6 qAliEA eyz Elmien {A qeR nAmi lmAyi etrewiri. qeR jnmAy yi AEylien nyi A dAvIdienyM {A etre wiri. 7yi AEylieR eedvmA yEhAvyew nAmienA lyM pNiyvA qeR pitAvAy dAvIdH #hic@. 8qA yEhAv qeR pitAviEnAw pRu, dAvIEd, qeR nAmielA lyM pNi yNem nin EtAiy nAyi. 9pE ninH lyM pNiyAnA vil. qA nieR pu qeR nAmi lyM pNiyM. 10EA,
3zElAEmArAjAvH

2 dinv ] AM 6+11-24

616
aen v. qeR niymM nI a sricEpAel avM qeR niymM 17yi a s ri N M . AEylieR eedvmA yEhAEv, ayew vAgHdAnM niREviyAluM. aH Q vAk dAvIdiEnAwLiytANElA. 18eedvEm, aH yTAi miyi mxYErAewAM vsii el {RiyAM. sViEnA atYut sViEnA nie eAAnAvil! {A niic Q lyiM nie eAAnA viel H {RiyAM! 19qA qeR AnyHM kANYi Eviy yAcnyHM kAEtAA luM. qeR eedvmA yEhAEv, qeR nilviLi EkENEm! qeR AnyM EkAluM! {Anyew dAsnA. 20rAiyuM pkluM Q lyiEm ayew xHwiy AkNEm. nieR nAmM Q l ApiemH nI vAgHdAnM ecyHti . Q lyiEl EnAi {A nw Ank au EkE NEm. 21qeRyM ayew yi A EyjntyewyM An EkE NEm. Q lye EnAi { nw Ank EkENEm. ayew vAslmAy sVi li EkENEm. {L@ew A n EkEA {ELAw epARu kyM ecENEm. 22orA meArAELAw et@ ecyHt tAyi ErApieEAM. aen AyA ErApitnAyv teR nirprADitVM etLiyiA ayew nAmi stYM ec@M. lyi ayew yAgpIWi mi av stYM ecA vEA 23av eR vAk sVini ecvieAENEm. vikyM ayew dAsAErAw nYAyviDi nwkyM ecENEm. Aren ziikyM av meyAELAw ecyH t kArY avEnAw nIyM ecENEm. nItimA nixH k LnA eNH etLiyiENEm. 24ayew yi AEyjnt a yHetier pApM ecyHtA o z@ aver EtAl i ec vrAM ati EzxM yi AEylukA Q ly i vH ayew nAmi pA

yEhAv tA ec@emH KYApi c ecyH t iri. qeR pitA vieR AnH {AnANH putiy rAjAvH. dAvIdAyi qeR pitAvH. EA {AnA yi AEy rAjAvH . yEhAvyew vAgH d AnvuM atAyi. yi AEylieR eedv mA yEhAvyew nAminH {A lyM pNitiri. 11 sAYep kM {A lyi vc@. yEhA vyew krA sAYepkilANH sUiciritH. yi AEyjnt ymAyi yEhAvyAiytANH krA. zElAEmAeR An yEhAvyew yAgpIW i mi ni. aview wi yi m}uv yi AEylukAewyM milAyi aEhM nitH. an rM zElAEmA teR eekk viri c@. 13zElAEmA evlM ekAH au m}M nILvuM aum}M vItiyM m m}M yrvum o pIWmAi puR e mieR nwvi vc@. qi EhM pIWiE kyRi aview wiyi m}uv yi AEylukA ewyM mi m@i. zElAEmA teR eekk kAzEyi. 14zElAEmA pRu+ yi AEylieR eedvmA yEhAEv, aeyEAelA eedvM sViElA miyiElA l. aH ayew sH E nhieRyM kA NYieRyM krA pAli. pUmnAel nie asri kyM EnrAyi jIvikyM ec@ nieR dAsAErAw nI vAgH d AnM pAli. 15ayew dAsnAy dAvIdiEnAw nI vA pAlic@. dAvIdH qeR pitAvAyi. nI nieR vAyHekAu vAgHdAnM ecyHt. nI nieR eekkLA vAgHdAnM nwAi. 16yi AEylieR eedvmA yEhAEv, ayew dAsnAy dAvIdiEnAw ecyHt vAgHdAnM niREv iyAluM. ayew vAgHdAnM tAyi + a@ pRu, dAvIEd, nieR wMbi nieAv qeR mi yi AEylieR siMhAsn i riAnilAtAvukyil. nieR puA EnrAy kM ecyHtAEl
12zElAEmA

617
pikyM AikyM yAci kyM ecyHtA, 25aH sVi liH aver vikyM yi A Eyjntyew pApM epARukyM EvNEm. avM avew pUvik AmAyi au nkiy miyiEl aver tiriek ekAuvErNEm. 26yi AEyjnt ayHetier pApM ecyH t mlM m}yil A tAM viDM kAzM awEAM. ati EzxM yi AEyjnt EtRic H vYAleH Q lye EnAi pApikyM ayew nAm i @pRykyM aH aver ziitinA w pApM ecAtirikyM ec@EA, 27aH sVili aver vi kyM avew pAp epARu kyM ecENEm. yi AEyjnt ayew dAsArA. aEA, o nl jIvitM nyivA pEd zvuM avH nkiyAluM. ayew EdzE m} epikyM EvNEm. aH ayew jntyH nkiy EdzmA atH. 28kw o AmEmA BIkrErAg ELA viLk ErAgEmA mu vI}HcEyA ev@iLikELA kIwELA Edze bADiEc AM. yi AEy jntyew ngrLi aver zu mikEyA yi AEyli BIkrErAg pwkEyA ec@ EA 29 yi AEyjntyilAeri luemArA-teR te EvdnyM yAsvuM aRiH-teR eekk kAzEyi, Q lyi El EnAi AikEyA yAci kEyA ecyHtA 30avew A nyM yAcnyM sVili nI viENEm. ayew vAslM sVmA. vikyM mi kyM ecENEm. aH oAErA ewyM XdyM aRiytinA oAErA M kiE nEkNEm. orAL@ ew XdymRiytinH ninE k}iy. 31aEA jn, nI {L@ew pUvik nkiy Edz jIvici riyM kAlM nie BykyM asrikyM ec@M. 32vidrEdzniM v, a yew jntyAy yi AEylukAri evnlA o viEdzi Ayi

2 dinv ] AM 6+25-39

riAM. ayew mhtVm nAmvuM mhAy zieyyM rAxH \ eL ziiA k}ivuM EkRi ekAANH av vtH . ayA vH Q lyiEl EnAi A iEA, 33sViliH vi ENEm. sVmANH ayew vAs lM. viEdzi aEyAwAvzYew ecENEm. aEA miyilu jnM m}uv, ayew yi AEy jnt aey driEAel, a yew nAmM aRiykyM aey d rikyM ec@M. {A niic Q lyM ayew nAmi viLi ewevH miyiel jnM m}uvM aRiykyM ec@M. 34aH ayew jntey av ew zuetier yM ecAn yyHkyM av au etre w Q ngriElM ayew nAminAyi {A niic Q lyiElM EnAi av a EyAw AiEA 35avew An sViliH Ek kyM avew yAcn EkH aver shAyikyM ecENEm. 36jn ayH e tier pApM ec@kyM-pApM ecA orA EpAlumil-aH avErAw EkApi kyM ec@M. aH aver EtAliA o zuvien avdikyM vid rEmA alAEtA y lEv oAwiewkyM ec@M. 37 pE ati EzxM av mAnsArewkyM t twvukArAe Edz niH aEyAw yAcikyM ec@M. av aEyAw yAcic @ ekAu pRyM, { pApM ecyHt. { et@ ec@kyM dxHwmAyi epmARu kyM ecyHt. 38anrM av pU mnEAewyM tHmAEvAewyM t twvilAe rAjYH nieRyw E vM. nI avew pUvik nkiy EdzEM nI etrew ngriElM EnAi av Ai kyM ec@M. nieR nAminH {A niic lyiEl EnAiyM av AiM. 39a enyAvuEA sVi niH viENEm. sVmANH ayew vAsAnM. avew AnyM yAcnyM sVIkrikyM aver

2 dinv ] AM 6+40-7+11

618
vyew sMgIti pkrNL@ mAyi ElvYM oini. yEhA vEyAw ni pRytinAyi dAvId rAjAvH niicvyANH Q pkrN . yEhAvyew sHEnhM nitYmA . atinA aven vA}Hk!* qH puErAhitM ElvYM pRy Ayi. puErAhit ElvYBi mKmAyi niH tL@ew kAhL m}i. yi AEylukA m}uvM q}u E@ nikyAyi. 7zElAEmA mieR mYBAgM viIkric@. yEhAvyew ly ieR milAyi mM. avi ewyANH zElAEmA EhAmyAgL@M smADnblikL@ew ekA}uM ai ctH, tA niic evl yAgpIW inH qlA EhAmyAgL@M DAnYb likL@M ekA}uM eAnAvumA yiil. qtinAlANH zElAEmA mieR mYBAgM pEyAgictH. arM v}ipAwk vLeryDikm Ayi. 8zElAEmAM m}uv yi AEylu kAM }udivsE lysm NvumAyi be EGAx nwi. zElAEmAEnAewAM vlieyA sMGM L@kL@Ayi. hmAH kvAwM mt QjipH t iel avi very EdzniM vvrA yi av. 9 }u divsM ly smNieR EGAxM nwiy tinA qAM divsM aveA vi sELnmAyi. yAg pIWe av vimAkyM ecyHt. yEhAvey rADitinH pEyAgitinAyi atH. }u divsE av tinALAEGAxi kyM ecyHt. 10}AM mAsieR pimAM divsM zElAEmA jneL avrvew vstikLiEl tiric y c @ . yEhAv dAvIdiEnAwM zElAEmAEnAwM m}uv yi AEy jntEyAwM nkAiytinA jn vLer hAdcirAyiI. yEhAv zElAEmAeR awE v 11zElAEmA yEhAvyew ly ieRyM teR ekAArieRyM
yEhAvyew ... nitYmA 1 din. 16+41; sI. 118, 136 qiv kAk.

shAyikyM ecENEm. a yHetier pApM ecyHt ayew jntEyAw epARuENEm. 40qeR eedvEm, {AniEA aEyAwEp itH ayew kkL@M kA kL@M RNEm qA. Q l { ec@ Ank iENEm.
41

42

eedvmAy yEhAEv, nIyi EA q}uEH nieR vi lEH, nieR kien kA@ sAYepkiEl vErNEm. nieR puErAhit A ryew vOmNiye. nieR yTA ayAyik Q nlkArYeLecAli hA die. eedvmAy yEhAEv, ayew aBixinAy rAjAvien sVI kricAluM. ayew vizVsHt dAsnAy dAvIdien oAicA luM!

lyM yEhAvy H smi zElAEmAeR An k}i EA kAzniM agH n i RivH EhAmyAgL@M blikL@M dhiic@. yEhAvyew EtjH l yi niRu. 2 yEhAvyew Etj H niRitinA puErAhitH yEhAvyew lyi EvziA nAyil . 3sViniM Ri v agHniey yi AEyjnt m}u vM ku. lyiEmlu yEhA vyew EtjuM yi AEyjnt ku. av kRyi Nmic@. av rADn nwkyM yEhA vyH ni pRykyM ecyHt. yEhAv n niRvnA. aveR kANYM nitYmA q v pRykyM ecyHt. 4anrM zElAEmArAjAvuM yi A Eyjntm}uvM yEhAvyH mi blikLic @ . 5 zElAEmA rAjAvH pIrAyirM kALkeLyM oli ptinAyirM wkeL yM v}ipAw nki. rAjAvuM jnL@M lye vimAi. eedvArAD nyHAyi mAM pEyAgitinA yi atH. 6puErAhitA avew EjAli srAyi ni, yEhA

619
pNi vijykrmAyi pUIkric@. yEhAvyew lyiluM tA p tiyietlAM pUIkriA zElA EmA k}iu. 12anrM yEhAv rAiyi zElAEmAeRyw v. yEhAv aEhEAw pRu, zElAEmA, nieR An {A EkkyM Q lM qniEvi blikAyi {A etrew kyM ecyH t iri. 13m}yilAtA A {A kAzM awyHEAE}A EdzM nziiA ev@iLikELAw {A kliEAE}A qeR jntyH {A ErAg vEAE}A 14qeR nAmi viLiew qeR jnt vinItrAvukyM A ikyM qe tirykyM t L@ew tikLiniM aklukyM ec@EA sVi niH {An ver viM. avErAw {A epARu kyM avew Edze suKe wkyM ec@M. 15Q l k}i AnyH EA qeR kk Riri. A nk {A vikyM ec@M. 16Q lyM {A etrewiri. qeR nAmM view qemAyi ritinH {Anitien vimA kyM ecyHtiri. aet, qeR kkL@M XdyvuM Q lyi qlAyHEA}uM AyiriM. 17zElAEmA, ni nI nieR pitA vAy dAvIdienEAel qeR mi jIvikyM qeR klnk as rikyM qeR niymL@M cL@M pAlikyM ecyHtA 18{A nie knAkyM nieR rAjYM mh AiIkyM ec@M. nieR pitAvAy dAvIdmAyi {AAiy krA atANH. {A avEnAw pR u, dAvIEd, yi AEyli rAjA vAyi nieR wMbi nieA rA qAlvuM AyiriM. 19qA qeR niymL@M {A t kl n kL@M nI asriAti rikyM nI m@eedveL rADi kyM aver xikyM ecyHtA, 20yi AEyjntey {An v nkiy qeR EdzniM {A puRAM. qeR nAmi {A vimAiy Q lyi niM {A EpAvukyM ec@M. Q

2 dinv ] AM 7+12-8+8

lye qlA rAjYL@M dxi oe avyi {A iI M. 21 mAM drie ly i milUew kwEpA oAErA M atH-tM RuM. av pRyM, Q EdzEAwM Q lyEAwM yEhAv en ecyH t etinH ? 22aEA L@k mRupwi pRyM, kArNM tL@ew pUvik as rici avew eedvmA yEhA vEyAw av asrNEwkAi. aver QjipHtiniM ekAuv eedvM avnA. qA yi A Eyjnt m@eedveL sVIkric@. av vi#heL rADikyM x nwkyM ecyHt. aetA eyANH yi AEyjntyH Q dr v yEhAv vvA kArNM. zElAEmA niic ngr yEhAvyew lyvuM teR sVM ekAArvuM pNiytinH zElAEmA p vxmAeNwtH. 2anrM rAM tni nkiy p N zElAEmA puiNi. yi AEyjntyi ciler p NLi vsiA zElAEmA a vdikyM ecyH t . 3atiEzxM zElAEmA EsAbyiel hmAi El EpAvukyM a piwiecw kyM ecyHt. 4zElAEmA mmiyi tdHEmApNM pNiykyM ecyHt. hmAiel qlA pNL@M zElA EmA sADn EzKriAnAyi pNittANH. 5EmEl EbH-EhAErA, kIE} EbH-EhAErA qI pN L@M zElAEmA vIuM pNi. pNeL ayA zid LAi. pNLi zmAy mti lukL@M kvAwL@M kvAwLi lA L@M Ayi. 6bAlAup NvuM sADn sUici m@ pNL@M zElAEmA vIuM pNi. rT sUiciM tirwyALik vsicimAy qlA ngrL@M zElAEmA pNi. eyzElM, elbAEnA, teR aDi kAri kI}ilu m}uv l qiviwLi zElAEmA tniAv zYmetlAM pNi. 7-8yi AEyjnt vsi rAjY H DArALM prEdzik avEzxi

2 dinv ] AM 8+9-9+4

620
eLyM zElAEmA etrew. enyANH eedvpuxnAy dAvIdH ni EzicitH. 15zElAEmA puErAhit M ElvYM nkiy niEz eLAM yi AEyjnt mAM v kEyA asriAtirikEyA ecyH t iil . viliwi sADn sUiEAel, avyielA niEzvuM mAAet, av ic@. 16zElAEmAeR pNik m}uvM ecyHtk}iu. yEhAvyew lyM pNi rMBic nA mt avsA nic nA ver qlAM tYmAyi E zicEpAel te nivhie@. aen yEhAvyew lyM pUIkrie@. 17anrM zElAEmA qEsYAegEb, ElAH qI pNLi El EpAyi. qEdAM rAjYH ec wIrAyi pN. 18hIrAM teR klukeLyM nAvik eryM zElAEmAeRywEyc @ . av nAvikvidYyi smrAyi . hIrAmieRyAL@k zElAEmA eR dAsAErAewAM oAPIriEl EpAyi nA tAl sVM zElAEmArAjAvinAyi ekAuv. EzbArAj{ H i zElAEmAen szi Ezbyiel rAjH{i zElAEmAeR kIieyi Ek@. vixmii EcAdYL@mAyi zElAEmAen prIivA av eyzElmi qi. Ezbyiel rAjH{iEyAewAM vlieyA sMGM L@kL@mAyi . sugvY{H j n, DArALM sVM, vilpiwic kl@k qiv EpRiy ok avErAewAmA yi. av zElAEmAen smIpic@ sMsAric@. avH zElAEmAEnAw EcAdiA aEnkM EcAdYL@Ayi . 2 avL@ew m}uv EcAdYM zElAEmA rM nki. zElAEmAnH rM pRyA k}iyA EcAdY eLAM Ayiil. 3zElAEmAeR jH{AnvuM ayAL@ew ekAArvuM Ezb yiel rAjH{i ku. 4 zElAEmAeRyM ayAL@ew mKY EdYAgAewyM EmzEmliri hArpdAL@M Ezbyiel rAjH{i ku. ayAL@ew Esvk pNieywM av Dri

Ayi. hitY, aEmArY, epri sY, hivY, eybUsY qivrA yi av. zElAEmA avereyA e awimNiArAi. av yi A EyjntyievrAyiil. EdzniM EpAyvew pigAmi kLAyi av, aver ver yi AEylukA pUmAyM nzii ciil. M aten w. 9yi AEylukAer eryM zElA EmA awimNiArAiyil. yi A EylukA zElAEmAeR EyAALA yi. zElAEmAeR pwyALikew nAykrAyi av. zElAEmAeR EtkL@ewyM EtrALikL@ewyM nAy kArAyi av. 10yi AEylu kAri cil zElAEmAeR DAn EdYAgew nAykmAyi. aen jnL@ew EmEnAArAyi EpAyi. 11PREvAeR puiey zElAEmA dAvIdieR ngriniM av Ayi pNiti vstiyiEl ekAuv. zElAEmA pRu, sAYepkmiri l viLAkyA qeR BArY dAvI drAjAvieR vstiyi tAmsi vA pAwil. 12anrM zElAEmA yEhAvyew yAgpIWi yEhAvyH EhAmyA gLic@. ly mKm$pinH milANH zElAEmA yAgpIWM pNittH . 13EmAezyew klnys ric@ te zElAEmA nitYvuM bli kLic@. zb divs, amA vAsiyAEGAx, m vAxik avDidivs qI divs LilANH v}ipAwk aiEtH. puLiilA aieR epnA, vAErA/vM, wArinA qiv yANH m vAxik avDidin. 14teR pitAvAy dAvIdieR niE z zElAEmA piw. Ux yH puErAhitsMGeL zElA EmA etrew. ElvYew sMG eLyM avew EjAliAyi zElA EmA etrew. sH E tA nyik, ly<xyiel nitYc wuk ec@tinH puErAhiter shAyik qivyAyi ElvY ew EjAlik. oAErA kvAwiluM niE kAvAew sMG

621
ciri vOL@M av ku. zElAEmAeR vIu viLukAeryM av Drici vOL@M av ku. yEhAvyew lyi zElAEmA oiyiri EhAm yAgvuM av ku. etlAM k EA Ezbyiel rAjH{i ar! 5aEA av zElAEmArAjAvi EnAw pRu, ayew mhAtY eLiyM ayew jH{Ane iyM {AeneR rAjY EketAe zrite. 6 view vH qeR sVM kekAH kAMver {AnietAM vizVsiciil. oA, ayew mhA jH{AnieR ptiEpAluM qni pRu tiil! {A Ek kT keLAL@M vliyvnANH ! 7a yew BArYmAM EdYAgAM vLer BAgYzAlik! aey Esvi EA ayew jH { AnM avH EkAmElA! 8 ayew eedvmA yEhAvyH sH t tiyAyirie! aEhM ayi sxHwnAyiri kyM ayew eedvmA yEhA vyH Evi aveR siMhAs ni aey rAjAvAkyM ecyH t iri. ayew eedvM yi AEylien sH E nhikyM qeM atien piNyHkyM ec@. ArNAlANH nYAy ytvuM EnrAymAy mAi viA aey yi AEy lieR rAjAvAiytH. 9anrM Ezbyiel rAjH{i zElA EmAnH iyip tAl sVvuM DArALM sugvY{HjnL@M amlY rL@M sAnic @ . Ezbyiel rAjH{i nkiyEpAel a sug vY{Hjn mAM nkiyiil. 10rAmieRyM zElAEmAeRyM dAsA oAPIriniM sVM ekAuv. rcnwikM am lYrM av ekAuv. 11r cnwiekAH zElAEmArAjAvH yEhAvyew lyiM teR ekAAriM pwik pNi. gAyk vipikkL@M kir L@M zElAEmA cnwiekAu Ai. eydrAjYiel rcn wi ekAuAiy pkrN EpAel mEnAhrmAyv M kiil.

2 dinv ] AM 9+5-21

12Ezbyiel rAjH{i vzYeM avAvzYmmAy qlAM zElA EmArAjAvu nki. av nkA av ekAuvtilumDikM aEhM av ekAw. anrM EzbArA jH{iyM EsvkAM aviewniM EpAyi. av tL@ew sVrAjYE mwi.

zElAEmAeR mhADnM vxii zElAEmA kiiy sVM aRuiyRupARu tAlANH . 14sri kc v w AM vYApArikL@M zElAEmA vLer sVM ekAuv. arAbYyiel m}uv rAjAAM EdzADipAM zElAEmAnH sVvuM eviyM ekAuv. 15awic@ priy sV MekAH zElAEmArAjAvH Ru vliy prickL@Ai. oAErA pric yHM Evi aRuRu bIkA sVM pEyAgic @ . 16awic @ priy sVM ekAH zElAEmA mRu ecRiy prickL@M Ai. oAErA pri cymAA zElAEmA mRu bIkA sVM vItM pEyAgic@. sVrick zElAEmA elbA EnAniel vng]hi vc@. 17zElAEmArAjAvH neAu ekAH o vliy siMhAsnM A i. siMhAsne aEhM tnisV M ekAH epAtiu. 18siMhAsn inH Ru pwikL@Ayi. atinH sVM ekAuAiy o pAdpIW vumAyi. siMhAsnieR riiwinivzvuM eekAu kL@Aiyi. oAErA eekAi M smIpM oAErA siMh timkL@ Ayi. 19Ru pwikL@ewyM vz LilAyi pu siMhtimkL@ Ayi. oAErA pwiyewyM oAErA vzH o siMhM vItM. meA rAjY M rielA siMhAsnmA eiil . 20zElAEmArAjAvieR pAnpA m}uvM sVM ekAuAiyvyANH. elbAEnAni el vng]hiel m}uv pkrN L@M tniM ekAuAiyv yANH. zElAEmAeR kAlH evi a viliwitAyi ktei il. 21zElAEmArAjAvieR klu k tzIziEl EpAyi. rA
13o

2 dinv ] AM 9+22-10+9

622
teR pitAvAy dAvIdieR ngr i sMsHkric@. zElAEmAeR A nH aEhieR pu erh ebyAM rAjAvAyi. erhebyAmieR vifF H iM erhebyAmien rAjAvAvA yi AEyjnt ezEKMpN iEl EpAytinA ayAL@M aEAE EpAyi. 2 zElAEmArAjA viniM oLiEc A wi QjipH t i vsikyAyi eyAErAebyAM. enbAieR punAyi eyAErAebyAM. erhebyAM putiy rAjAvAkA EpAevH eyAErA ebyAM aRiu. atinA eyAErA ebyAM QjipHtiniM mwi v. 3yi AEyjnt eyAErAebyAmi enyM tELAewAM vrA viLic@. anrM eyAErAebyAmM m}uv yi AEylukAM erhebyAminw E EpAyi. av ayAELAw pRu, erhebyAM, 4 nieR pitA vH {L@ew jIvitM kWinmAi. atH ekAwM BArM mM EpAelyAyi. BArM o lGUkricA { nie Esvic@ ekAAM. 5erhebyAM avErAw pRu, mdivsEzxM qeRyw vrik. atinA jn piri uEpAyi. 6anrM erhebyAMrAjAvH mH teR pitAvAy zElAEmAen Esvi ci mAErAw sMsAric@. erh ebyAM avErAw EcAdic@, {Anv ErAw q pRyNemANH ni L@ew pEdzM? 7mA erhebyAmiEnAw pR u, ayHH avErAw kANY mei avErAw nlvAk pR A av qAlvuM ayew dAsArAyiriM. 8qA mA nkiy pEdzM erhebyAM sVIkricil. erheb yAM tEAewAM vLvM teR EsvkmAy ecRuAmAyi sMsA ric@. 9erhebyAM avErAw pRu, qniH qpEdzmANH ni trAtH? jnELAw neLA mRupwi pREytH? tL@ew EjAli lGUkric @ ekAwNemANv qEAwAvzYetH. qeR pitAvH

mieR nAvikrAyi zElAEmAeR kElAwicitH. qlA mAM vx vuM Q kluk tzIziniM sVM, evi, neAH , rH, myiluk qiv zElAEmA nAyi ekAuvi. 22zElAEmArAjAvH miyiel mE etA rAjAvienAL@M DnikM 23viEvk jH { AniymAyiI. pUvmAy tImAn EkA mi yiel qlA rAjAAM zElAEmAen szic i . eedvmANH zElA EmAnH jH{AnM nkiytH. 24qlA vxvuM rAjAA zElAEmAnH sA n ekAuv. evi, sVM qivekAu sADn, vO , mIRA, sugvY, tir k, EkAvk}utk qiv av ekAuv. 25tirkeLyM EtkL@M sUi A nAlAyirM lAy zElAEmA Ayi. pIrAyirM EtrALikL@M aEhiAyi. aver EtYk ngrLiluM tEAewAM eyzElmilumANEhM pAictH. 26yIsundi mt ePlisHtYew rAjYM veryM QjipH t ieR ati iverym ql A rAjAA ewyM rAjAvAyi zElAEmA. 27zElAEmArAjAvinH sADArN kl@ EpAel sulBmAyi eviyAyi . tA}H v ArLiel kAimrM EpAel sulBmAyi EdvAdAmrL@M Ayi. 28jn QjipH t i niM melA rAjYLiniM ti rkeL ekAuvH zElAEmA nki. zElAEmAeR mrNM dYM mt avsAnM ver ecyHt mH qlA kArYL@M vA cknAy nATAeR liKitLiluM zIElAnYnAy ahYAyew vcn LiluM EA q dzkeR d znLiluM ErKewiyi@H . EA o dzknAyi. enbA ieR punAy eyAErAebyAmi eni q}utiytH EhmANH. 30zElA EmA nAl vxM eyzElmi yi AEylieR m}uvM rAjAvAyi . 31anrM zElAEmA mri kyM teR pUvikErAewAM vimi kyM ecyHt. jn aEhe
29zElAEmA

10

623
avew EmEllic BArM RyHN emM av vzYe@. 10aEA, erhebyAmieR oM vLvrAy ecRuA av EnAw pRu, aEyAw sMsAri cvErAw aH en mRupwi n k. jn aEyAwu pRtH, ayew pitAvH {L@ew jIvitM dxHkrmAi. aetA mhABArM m EpAelyANH. qA BArM lGUkriewA {LA#hi . qA erhebyAM, au n Ek mRupwi tANH+ avErAw pR yk, qeR ecRuvirlinH qeR pitAvieR areienA v mH! 11qeR pitAvH niL@ew Em mhABArM kyivc@. qA {AntH wt BArmtAM. qeR pitAvH nieL cA ekAwic @ . qA {A nieL mcEyRiy ElAhx N piwiic cA ekAwiM. 12m divs EzxM eyAErA ebyAmM melA L@kL@M erheb yAmieRywei. mAMdivsM qeRywE mwivrik qH erhebyAMrAjAvH avErAw pR tsric A yi atH . 13aEA erhebyAMrAjAvH avErAw px mAyi sMsAric@. mAew pEdzM erhebyAMrAjAvH sVIkric i l . 14ecRuArAy suX pEdzi c EpAelyANH erhebyAM jn ELAw sMsArictH. aEhM pRu, qeR pitAvH niL@ew Em mhA BArM vc@. qA {AntH wt BArmtAM. qeR pitAvH nieL cAekAwic@. qA {A ni eL mcEyRiy ElAhuk piwi ic cAekAwiM. 15aen jn L@ew aEp erhebyAM rAjAvH ecvieAil. eedvM kArY mAi mRic t inAlANH ayA jneL iAtitH , eedvmANen sMBviic t H . zIElAnYnAyi ahIyAyilUew enbAieR pu nAy eyAErAebyAmiEnAw tA sMsAric vAk yATAYmA tinANH yEhAvyen sMBvii ctH. 16erhebyAMrAjAvH tew aBY n ecvieAA Ai elH yi AEyjnt mnilAi.

2 dinv ] AM 10+10-11+5

11

aEA av rAjAviEnAw pRu, { dAvIdieR wMbieR BAgmAENA? al! yiAyiyew miy ew pH {H ki@EmA? l! ati nA yi AEyEl, nAM new vsti yiEl EpAk. dAvIdieR pu aveR jntey Bric @ ekAe! anrM m}uv yi AEylukAM sVBvniEl mwi. 17 qA yi AEylukAri cil eyd yiel pNLi vsici. erh ebyAM yi avew rAjAvH. 18nibmAyi pNieywie vew mtl hEdArAminAyi. erhebyAM ayAeL yi AEylukA iwyiElyc@. qA yi AEy lukA hEdArAmien kel R iu ekA. anrM erhebyAM teR EtriEl cAwiyRi re@. ey zElmiElANyA oAwiEAytH . 19amt EA}uM yi AEy dAvIdieR wMbvumAyi klhic@ EpA. eyzElmieliy erhebyAM smrAy o liey ptinAyirM BwAer sMGwiic@. eydA, ebnYAmI EgALi niANH ayA Q BwAer sMG wiict. H teR rAjYM vIewti Evi yi AEyliEnAw yM ecAnANyA aver sMGwii ctH. 2 qA yEhAvyew sEzM ezmAvi kii. o eedvpuxnA yi ezmAvH. yEhAv pRu, 3ezmAEv, zElAEmAeR puM eydyiel rAjAvumAy erhebyA miEnAw sMsArik. eydyiluM ebnYAmIniluM tAmsi ql A yi AEylukAErAwM sMsArik. avErAw pRyk+ 4 yEhAv en pRy+ ni niL@ew sEhAd rAetier yM ectH! qlA vM BvnLiEl mwe. en sMBviic {AnA. atinA erhebyAM rAjAvuM ayAL@ew ees nYvuM yEhAvyew sEzM as rikyM piARukyM ecyHt. av eyAErAebyAmien micil. erhebyAM eydey zmA 5erhebyAM eyzElmi vsi c@. mNeL ecRuA eyd

2 dinv ] AM 11+6-12+4

624
vH. abIhyI yi avL@ew a. eyriEmAH dAvIdieR punA yi. abIhyI lIyAbieR puiyM. lIyAbH yiAyiyew puM. 19 mhlAH, erhebyAminH Q puAer nki+ eyyzH, ezm rYAvH, sAhM. 20 anrM erhebyAM myKey vivAhM k}ic@. abHzAElA mieR pQiyAyi myKA. myKA erhebyAmi nkiy puA+ abIyAvH, aAyi, sIs, ezElA mIH. 21erhebyAM teR melA BArY mAeryM dAsimAeryMkA myKey sHEnhic@. abHzAElAmieR pQi yAyi myKA. erhebyAminH ptien@ BArYmAM aRup dAsi mAM Ayi. pe@ puA ewyM aRup puimAewyM pitAvAyi erhebyAM. 22teR sEhAdrAiwyi EntAvAyi erhebyAM abIyA vien etrew. abIyAvien rAjAvAA #hic ekAANH erhebyAM aen ecyHttH. 23 erh ebyAM vLer viEvkpUvM ep mARi. teR puAer eydyiluM ebnYAmInilum zmAy ql A ngrLiElM ayc@. erhebyAM teR puAAvzYmAy sADn L@M nki. ayA teR puA BArYmAeryM EtwieAw. Qjipt H rAjAvAy zIz eyzElM mi erhebyAM znAy o rAjA vAyi. ayA teR rAjYM z mAkyM ecyHt. anrM erheb yAmM eydArAjYni skl jnvuM yEhAvyew niymM as rivA vistic@. 2 erhebyAM rAjAvAytieR aAM vxM zIz eyzElM ngrM mic@. QjipHti el rAjAvAyi zIz. erheb yAmM eydAjntyM yEhAvEyAw vizVAsM kwiiAtinAlAN en sMBvic t H . 3zIzkinH yi riyiRu rT, aRuptinA yirM tirA, qiyAelAwA aMgL@ kAlAwyM A yi. zIzkieR vliy Esnyi lUbYBwA, sukYBwA, qEtYA pYBwA qivAyi. 4 zIz

yi zmAy ngr pNi. 6EbH E lehM, tAM, etEAv, 7EbH-sU, EsAEKA, adlAM. 8 gH, mErzA, sIPH , 9 aEdAryiM, lAKIzH, 10EsArA, aEsA, aAElA, ehEA qI ngr ayA aNi ecyHtH zmAi. z mAy Q ngr eydyiluM ebnYAmIniluM NH . 11blew iy ngrLi ayA nAyker niEyAgic@. ngrLi BNM, q, vIH qiv aEhM EzKri kyM ecyH t . 12wAet erh ebyAM qlA ngrLiluM prickL@M L@M vcH avey wt bl ewi. eydA, ebnYAmI qI ngreLyM atiel jneLyM erhebyAM teR aDIntyilAi. 13yi AEylielAwm puErA hitAM ElvYM erhebyAmien piAukyM ayAELAewAM Eck yM ecyHt. 14 ElvY tL@ew pu EdzL@M tL@ew sVM miyM viH eyzElmiElM eydyiEl M v. av yEhAvyew puErA hitArAyiriM jninH U x nwM eyAErAebyAmM ayA L@ew puAM niExDictinAlANH ElvY aen ecyHttH. 15t lLi* x nwA eyAErA ebyAM teR sVM puErAhiAer etrewi. tl Li ayA tAAiy EkAlAwi eRyM piyewyM vi#h vci. 16ElvY yi AEy vi EA, yi AEylieR eedvmAy yEhAvyi vizVsici yi A Eyliel qlA EgALiluMepv tL@ew pitAAew yEhAvyA eedvinH bliyivA eyzElmiEl v. 17 av ey dArAjYe zmAi. zElAEmAeR punAy erhebyAmien av mvxE piNyH kyM ecyHt. dAvIdM zElAEmAM jIvic EpAel avM jIvic i ti nAlANH avrH aen ecyHttH. erhebyAmieR wMbM mhlAien vivA hM k}ic@. eyriEmAH avL@ew pitA
18erhebyAM

12

tl rADnAl.

625
eydyiel zmAy ngreL EtAlic@. anrM zIz teR Esn ey eyzElmiEl ekAuv. 5aEA vAcknAy ezmAvH erhebyAmieRyM eydyiel EntAL@ewyM awei. zIz kien ByitinA EntA eLlAM eyzElmi owiyi. ezmAvH, erhebyAmiEnAwM ey dyiel EntAELAwmAyi pRu, yEhAv pRytH tA+ erh ebyAM, nIyM eydAM qi niklukyM qe asriA AAetyirikyM ecyHt. ati nA zIzkien EnriwA shAyi Aet nie {A oyH Ai EpA. 6aEA eydyiel EntAL@M erhebyAM rAjAvuM vLer d+Ki kyM sVyM vinItrAkyM ecyHt. av pRu, yEhAv nItimAnA . 7rAjAvuM EntAL@M sVyM tA}Hv rAeyH yEhAv mnilAi. aEA ezmAvi yEhAvyi ni sEzM lBic@. yEhAv ezm AviEnAw pRu, rAjAvuM EntA L@M teLe vinItrAiyiri . atinA {Anver ni#hi kyil. pE {Anver wen ri M. qeR EdxYM eyzElmiEm vitRA zIzkien {ApEyAgi kyil. 8qA eyzElMjnt zIz kieR dAsArAM. qe Esvi EpAelyl m@ rAjAAer EsvietH av mnilA ti EviyANen sMBvi tH. 9QjipHtiel rAjAvAyi zIz eyzElM mikyM yEhAvy ew lyiel DnM aphri kyM ecyHt. rAjekAAriel s M ayA aphric@. zIz qlAM qwkyM av kwieAuEpA vukyM ecyHt. zElAEmA niic sVrickL@M ayA qw ekAuEpAyi. 10erhebyAMrAjAvH sVrickL@ew AnH oA@ prick niic@vc@. erhebyAM oA@prick ekAArM kAvlieR mtlArAy nAyker l i c @ . 11rAjAvH yEhAvyew lyi

2 dinv ] AM 12+5-13+2

kwEAe}Ae kAvA oA@pri ck puRE mM. pie avr kAvmRiyi tiriek vyHM. 12erhebyAM sVyM vinItnAy EA yEhAv erhebyAminiM teR EkApe tiric@. atinA yEhAv erhebyAmien m}uv nziicil. eydyi eR nkL@ Ayi. 13erhebyAMrAjAvH sVyM eyz Elmiel znAeyA rAjAvAyi. rAjAvAEA aEhinH nAl eA vyAyi AyM. erh ebyAM ptiEn}uekAlM eyzElmi rAjAvAyi. eyzElM ngrmAyi yEhAv yi AEyEgA iwyiniM etrewtH . teR nAmM eyzElmi Api tinAyi yEhAv aen ecyHttH. nymA yi erheb yAmieR a. aEAkAriyAyi nymA. 14yEhAvey asri A erhebyAM mni niyi AtinA ayA dxHv]ik ecyHt. 15rAjAvAyiEA erhebyAM dYM mt teR BrNieR av sAnM ver ecyHt kArY ezmA vAckeR liKitLiluM eedvpu xnAy EAvieR liKitLiluM ErKewiyi@H . av wMb crieL}uti. tL@ew BrNkAlM m}uvM erhebyAMrAjAvuM eyAErA ebyAMrAjAvuM prsH p rM yM ecyH t ekAi. 16erhebyAM teR pUvikErAewAM vimic@. erhebyAM dAvIdieR ngri sMsHkrie@. anrM erheb yAmieR pu abIyAvH putiy rAjAvAyi. abIyAvH eydyiel rAjAvH yi AEyrAjAev nilyi eyAErAebyAMrAjAvieR pti enAM vxM abIyAvH eydyiel putiy rAjAvAyi. 2 abIyAvH eyz Elmi m vxM rAjAvAyi. mIKAyA yi abIyAvieR mAtAvH . QrIEylieR puiyAyi mIKAyA. giebyA pNArnA yi QrIEy. abIyAviM

13

2 dinv ] AM 13+3-14

626
ec@ EpAeltey v]i yANH. nieL sMbiciwEALM o kALieyEyA }H NAw keLEyA ekAuv etAvM eedvLlA vi#hL@ew puErA hitnAkAM. 10qA {eL sMbic i w EALM yEhAvyA {L@ew eedvM. eydArAy { eedv e asriA vimKrAyiil! {Lven vi@EpAyil! yEhAvey <xi puErAhitA ah ErAeR puArA. yEhAvey xitinH ElvY puErAhi ter shAyi. 11ql A BAt iluM sYyH M av yEhA vyH EhAmyAgL@M sugDUp L@M ai. lyiel EtYk EmzRH aM nir M avrANH. qlA sAyAiluM viL kiA sV viL kAlukL@M avrANH otH. { {L@ew eedvmA yEhAvyew kln asri. qA eyAErA ebyAM, nIyM nieR yi AEy jntyM yEhAvey asri il . ni aven Epic @ . 12eedvM te {ELAewAmH . av new BrNADip, aveR puErAhitA nEAewAvuM H. nieL Ni aveR aw El ekAuvrA puErAhitA kAhLM m}. alEyA yi AEy lukAEr, niL@ew pUvikew eedv mA yEhAvyH e tier yM ectH . qeA ni vij yikyil! 13qA abIyAvieR eesnY e pii ecH miA eyAErAebyAM o sMGM BwAer ayc @ . abIyAvieR EsnyH milAyi eyAErAebyAmieR Esn. ptiyi eyAErAebyA mieR BwA abIyAvieR eesnY ieR piilAyi. 14 eydA rAy abIyAvieR BwA tiriu EnAiyEA eyAErAebyAmieR eesnYM miniM piiniM mitAyi ku. eydA yEhAvEyAw nilviLikyM puErAhitA kAhLM m}kyM ecyHt.

eyAErAebyAmimiwyi ym Ayi. 3abIyAvieR eesnYi eeDrYzAlikLAy nAlulM BwA Ayi. abIyAvH eesnY e yi nyic@. eyAErAeb yAminH eeDrYzAlikLAy q@lM BwAAyi. abIyAvumAy yinH eyAErAebyAM tARAyi. 4anrM abIyAvH qyIM ml Edze esmrAyIMpv t i E ni. abIyAvu pRu, eyAErAebyAmM m}uv yi A EyluM {A pRy ik! 5y i AEylieR eedvmA yEhAv, dAvIdiM aveR puA M qAlvuM yi AEylieR rAjA ArAkA avkAzM nkiy vivrM niLRiyNM. ieR o krARilUewyANH* eedvM dAvIdinH avkAzM nkiytH. 6 qA eyAErA ebyAM teR yjmAnentier tiri u! enbAieR punAy eyAErAebyAM, zElAEmAeR B]tYA rielAvnAyi. zElAEmA dAvI dieR pu. 7anrM vilek, eR cIyAL@k eyAErAebyA mieR suXLAyAyi. eyAErAebyAmM ayAL@ew cI @kAM zElAEmAeR punAy erhebyAmientirAyi. erh ebyAM ecRuvuM pricyRvu vmAyi. atinA avnH eyAErAebyAmienyM ayAL@ew dxic suXeLyM twyAnA yil. 8eyAErAebyAEm, EA nIyM nieRyAL@kL@M yEhAvyew rAjY ientier FAElAcn nw. yEhAvyew rAjYM dAvIdieR pu AH avkAzetANH . ni aEnkM EpH. wAet niL@ew eedvLAyi eyAErAebyAM A iy sVALikL@mH. 9 yEhA vyew puErAhitAeryM pigAmi keLyM ElvYeryM ni puR Ai. ahErAeR puArANH puErAhitA. ni niL@ew sVM puErAhiter etrew. miyiel mEetA rAxH \ vuM
ieR krA jnM sQXdrA Ai yi avsrLi krA Riti Evi av omicH @ timAyi.

627
15anrM abIyAvieR EsnyM EAzic@. eydA viLi cEA eedvM eyAErAebyAmieR Esney prAjyewi. eyAErA ebyAmieR m}uv yi AEy EsneyyM abIyAvieR eydA eesnYM EtAlic@. 16 yi AEylukA eydAriniM oAwiEAyi. yi AEyEsney EtAl i A eedvM eydEsney avdic@. 17abIyAvieR eesnYM yi A EyEsney gMBIrmAyi EtAlic@. yi AEylieR mikc aulM BwA ekAl e wkyM ecyH t . 18aen aEA yi AEyjnt prAjitrAvukyM eydjnt vij yikyM ecyHt. tL@ew pUvi kew eedvmA yEhAvey yictinAlANH eydeesnYM vij yictH. 19abIyAvieR eesnYM eyAErA ebyAmieR eesnYe ri. EbET, eyzAnA, qEA qI pN abIyAvH eyAErAebyA miniM piwiec w . p NL@M avyH smIpm ecRu pNL@M av piwicwi. 20abIyAvH jIvic i kAl EALM oriluM eyAErAebyAM zi yAic i l . eyAErAebyAmien yEhAv vDic@. 21qA abIyAvH knAyi. ayA ptinAlu OI keL vivAhM k}iyHkyM pi ru puAewyM ptinARu pui mAewyM pitAvAyiIkyM ecyHt@. 22abIyAvH ecyHt m@kA rYeLlAM EAvAckeR pusHt ki ErKewiyi@H. abIyAvH teR pUv i kErA ewAM vimic@. jn aE he dAvIdieR ngri sMsHk ric@. anrM abIyAvieR pu nAy sA abIyAvieR AnH putiy rAjAvAyi. syew kAlH pvxAlM rAjYH smADAnM nilni.

2 dinv ] AM 13+15-14+9

14

sA eydArAjAvH eedvmA yEhAvyew mi sA nlM EnrAymAy kArY ecyHt. 3vi#heL rA DiAenAiyi anYyAgpIW
2teR

L@M tlL@M aEhM nIi. aEhM sHmArkzilk tkkyM aEzrAk* mRiyHkyM ecyHt. 4 avew pUvikew eedv mA yEhAvey piwrA sA eydyiel jnELAw kl i c @ , yEhAvyew niymL@M klnkL@M asrivA sA avErAw kliyHkyM ecyHt. 5eydyiel qlA pNLiniM tl L@M DUpyAgpIWL@M sA qw mAi. aen sA rAjAvAyi kAlH rAjYH smADAnm Ayi. 6eydyi smADAnmAyi kAlH sA aview zmAy ngr niic@. yEhAv ayA H smADAnM nkiyitinA vxLi syH y eLAM ecEi vil. 7sA eydyiel jnELAw pRu, nmH Q pN pNitH avyHH @M mtiluk ekAM. nmH EgApurL@M kvAwL@M kvAw Li oAwAlukL@M AAM. n Q rAjYAyiriEAe yAve atH. n new eedvmA yEhAvey piwtinA Q rAjYM nEwtAvu. av nmH sU smADAnM nkiyiri . aen av Evl pUi yAi vijyM Enwi. 8eydAEgAiniM m lM EpM ebnYAmIEgAi niM ru li qptinAyirM EpM eesnYmAyi syHH AyitH . eydA vliy prickL@M L@M eekyiEliyi . ebnYAmIkA ecRiy pric k DrikyM vil @ kLi niH ae@kyM ecyHti. averlA vM zM eeDrYzAlikL@M y BwArAyi. 9a E A EsrhH syew eesnYientier yi v. qEtYApYArnAyi EsrhH. Esr hi plM BwAM mRu Et kL@m eesnYmAyi. Esr hieR eesnYM mAErzApNMver
aEzrAk aEzrA Edvtey dri A k. anvDi ikL@A kA av shAyiem jn kti yi.

2 dinv ] AM 14+10-15+12

628
vi@ EpAyA av nieL Ep iM. 3 vLerAlE yi AEy linH stYeedvmAyiil. niymM pWii puErAhitM niymvuM avAyiil. 4 qA t H dritmAyEA av yi A EylieR eedvmAy yEhAvyi El tiriu. av yEhAvey aEnVxikyM aven ke kyM ecyHt. 5 dritL@ew kAlH M suritmAyi yA ecA wi k}iiil . ql A rAjY LiluM DArALM duritmAyi. 6o rAxH\M meA rAxH\eyM o ngrM meA ngreyM tk. eedvM aver ql A rM dritLAluM pIfiic@. 7qA sA, ey dAM ebnYAmIkAM zrAyiri e. tLrAtirik, niL@ew v] iH nl tiPlM lBiem tinA eeDrYmAyirik! 8Q vAkL@M vAcknAy oAEd dieR sEzvuM sey eeDrYe wi. anrM ayA eydA, ebnYAmI rAjYLielum vi# h nIM ecyHt. qyIM ml EdzH tA piwiecw pN Liel dxic vi#heLyM sA nIM ecyHt. yEhAvyew ly ieR mKm$pi milu yEhAvyew yAgpIWieR a NikL@M sA ecyHt. 9anrM sA eydyielyM ebnYAmInielyM m}uv EperyM sMGwiic@. qyIM, mne, ziem EyA EgAAeryM ayA sMG wiic@. yi AEyliniM eyd yiEl tAmsiA EpAyvrAyi av. syew eedvmA yEhAv sEyAewAmAeN mn ilAyEtAew avri vlieyA viBAgM eydyiEl v. 10syM jnL@M aveR ptinAM BrNvxieR mAM mAsM eyzElmi owi. 11 smyH q}uRu kALkeLyM }A yirM wienyM av yEhAvyH bliyic@. m]geLyM vil piwi vsHtL@M syew Bw A zuLiniM piwiec w vyANH. 12anrM av tL@ew eedvmA yEhAvey pUmn

mERi. 10 sA Esrhientier y i puRe@. mAErzyi esPA TA tA}Hvryi syew eesnYM ysmAyi. 11sA teR eedvmA yEhA vey viLic @ pRu, yEhAEv, zetier dbler shAyi vA ayH mAEm k}iy! { L@ew eedvmA yEhAEv, {eL shAyicAluM! { aey yi. Q vliy eesnYi entier ayew nAmi { yM ec@. yEhAEv nI {L@ew eedvM! ayHetier vij yivA eryM avdiEt! 12aEA yEhAv syew eydeesnYe pEyAgicH qEtYApYEsney EtAlic@. qEtYA pYEsn oAwiEAyi. 13syew eesnYM qEtYApYeesnYe egrA pNM ver oAwic@. vIuM o yinH o eesnYmAyi av H sMGwiA k}iyA nilyi vLeryDikM qEtYApYA ekAl e@. yEhAvyAluM aveR ees nYAluM av tke@. s yM aveR eesnYvuM zuL@ew DArALM vilpiwic vsHt kv ew. 14 syM eesnYvuM egrArinw qlApNeLyM EtAlic@. pNvAsik yEhA vey Byi. pNLi DArALM amlYvsHtL@Ayi. syew eesnYM amlYvsHt eLlAM kvew. 15iwyA vsici pALyL@M syew Esn mic@. av DArALM wk eLyM okeLyM ekAuEpAyi. anrM syew eesnYM eyz ElmiEl mwi. syew mA eedvieR AvH asrYA vieREm v. oAEddieR punAyi asrYAvH. 2asrYAvH sey kANA EpAyi. asrYAvu pRu, syM eydA, ebnYA mI jnL@M qeR vAk Ek k! ni avEnAewAmAyiri EA yEhAv niELAewAmA . ni aEnVxicA yEhA vey keM. qA niLven

15

629
EAewyM tHmAEvAewyM Esvi tinH o krA Ai. av, av ew pUvikA Esvici eedv mA. 13eedvmAy yEhAvey U xiA visti etAvM vDiewM. ayA vliyvEnA ecRiyvEnA, OIEyA puxEnA q prigNneyAM ArYi lil . 14anrM syM eyd AM yEhAvEyAw o tijH { qw. av ci vi Lic@. av kAhLM m}kyM EkAlA wi ekAuk QkyM ecyHt. 15t pUmnAel vAgH d AnM ecyH t tinA tL@ew tijH { eyi eydAerl A M vLer sEAxic i . av pUmn Ael eedve piwkyM eedve aEnVxikyM aven kekyM ecyH t . atinA yEhAv avH rAjYemuM smA DAnM nki. 16sArAjAvH teR ayAy my Key rAjH{i q AnniM nIM ec@kyM ecyH t . sA aen ec@vA kArNM myK o mHELcHCmAy aEzrANH niic@ qtANH . sA aEzrA mRicH epAwiyAi. anrM kiEA tA}Hvryi ayAL kic@kLu. 17eydyiel tAn mAi yiiel iluM syew XdyM ayAL@ew jIvitkAlM m}uv yEhA vEyAw vizVsHtt puliyi. 18tAM teR pitAvuM lyi El nkiyi@ m}uv vi sAnL@M sA lyiEl ekAuEpAyi. sViluM ev yiluM Aiy vsHtLAyi av. 19syew BrNieR m AM vxM ver pie ymA yiil. syew avsAn vx syew mARAM BrNvx i beyzA eydArAjYM mic@. yi AEy rAjAvAyi beyzA. ayA rAmApNM ver kwecH aetA EkAyAi. rAmA pNe L@k eydyiel sArAjAvieR rAjYE EpA M vM twyA lmAi.

2 dinv ] AM 15+13-16+8

16

2yEhAvyew lyiel KjnA viniM sA eviyM sV vuM qw. rAjekAAriel eviyM sVvuM ayAeLw. anrM sA eb-hddinH dt Aer ayc@. arAmiel rAjAvAyi eb-hddH. dEezupNi lAyi aEhM vsic i tH . syew sEzM tAyi+ 3eb-hddH, nmH o krARuAAM. atH ayew pitAvuM qeR pitAvuM tiluAiy krARuEpA elyAyirie. tA {AnyH H eviyM sVvuM ayc@t. EA aH yi AEyrAjAvAy beyezymAy krA lMGicAluM. aEA ayAeLe viuEpAkyM qe pvitH avsAnii kyM ec@M. 4eb-hddH sEyAw EyAjic@. eb-hddH yi AEyliel pN miA teR eesnYADipAer ayc@. QEyA, dA, Eb-myIM qI pN eesnYADipA mic @ . niDik sUic i nPHtAlirAjYe pNL@M av mic @ . 5 yi AEypNLilu Ay mNeLi beyzA Ek@. atinA ayA rAmA pNM EkAyA pNik nii aviwM vi@EpAyi. 6anrM sA rAjAvH qlA eydAeryM viLic@ i. av rAmApNiEl EpA kyM EkA pNiyA beyzA aview iyi kl@kL@M twikL@M qwekAu EpAkyM ecyHt. syM eydAM kl@kL@M mrL@M EgbA, misH p qI p N zmAA pEyAgic@. 7 smyM eedvpuxnAy hnA ni eydArAjAvAy syew aw ei. hnAni ayAELAw pRu, sA, nie shAyiA nI yic t H arAmiel rAjAvienyANH ; nieR eedvmA yEhAvey al. nI yEhAveyyAyi yiE iyitH. qA nI shAyinH yEhAvey yiAtinA arAmiel rAjAvieR eesnYM nii ni re@. 8 qEtYApY AM lUbYAM vLer vluM zvumAy eesnYmAyi. av

2 dinv ] AM 16+9-17+11

630
NLiluM eydyiluM EkAk ni ic@. 3ecRukAlH teR pUv i k nAy dAvId ecyHt sdHv]ik eyEhAzAPAH ecyHttinA yEhAv eyEhAzAPAiEnAewA mAyi. bAvi#heL eyEhA zAPAH piwil. 4 teR pUvi k piw eedve eyEhAzA PAH Etwi. eedvieR klnk ayA asric@. yi AEylukA Ew EpAelyLL jIvitmAyiil ayA nyictH. 5 yEhAv eyEhAzA PAien eydyHEm knA eyA rAjAvAi. qlA eydAM eyEhAzAPAinHH kA}HcvsHt ekAuv. aen eyEhAzAPA i DArALM sM bmtiyM Ayi. 6yEhAvyew v}ikLi eyEhAzAPAieR XdyM hHLA dM kei. eydyiel tl L@M aEzrAkL@M eyEhAzA PAH qwmAi. 7teR EntAeL eyEhAzAPAH eydyiel pNLi pWii vAnyc @ . eyEhAzAPAieR mAM vxilAyi atH . eb-hyI, oAbdYAvH, esKrYAvH, enTnEy, mIKA qivrAyi atH . 8 Q EntAELAewAM ElvY EryM eyEhAzAPAH ayc@. ezm AvH, enTnYAvH, esbdYAvH, asA Ey, ezmIrAEmAH, eyEhAnATA, aEdAnIyAvH, EtAbIyAvH qivrA yi ElvY. qlIzAmA. eyEhA rAM qI puErAhiteryM eyEhAzA PAH ayc@. 9 EntAL@M ElvYM puErAhitAM eydAer pWi ic@. yEhAvyew niym pusHtkM avew eekyiluAyi. ey dyiel ql A pNLilUewyM EpAyi av jneL pWiic@. 10eydyew ayrAxH \ yEhAvey Byi. aekAA NH av eyEhAzAPAientier o yM rMBiAtH. 11ePlisHtY ri cil eyEhAzAPAinH kA}Hc vsHt ekAuv. eyEhAzA PAH atiznAy o rAjAvA eNRiyAmAyitinA av aEhinH eviyM ekAuekA w. cil arAbY ipeL

H DArALM EtkL@M EtrALikL@ mAyi. qA sA, nI yEhAvey yictinA ayM vluM zvumAeyA eesnYe EtAl i A yEhAv nie shA yic@. 9 ti vizVAsmicv Evi, aver krAvA Evi, yEhAvyew kk miyi elAwM iiriy. sA, nI o mrmANH kANict. H atinA EA mt ninH yL@ AM. 10hnAniyew vAk EkH sA ayAELAw EkApic @ . ayAew EkApM vLeryDikM wkyA ayA hnAniey RuilwyH kyM ecyHt. sA vLer UrmA yANH jnLi ciler smyH pIfiictH. 11dYM mt avsAnM ver sA ecyH t kArY eydyielyM yi AEylielyM rAjAAew criM q #nHTi q}utivci ri. 12meAptAM BrNvx i syew pAdi ErAgM bADic@. teR ErAgM vLerwiey iluM sA yEhAvyew shAy inAyi aEpic i l . ayA eevdYAew shAyM Etwi. 13teR nAleAAM BrNvxi sA mrNmwu. ayA teR pUvik AErAewAM vimic@. 14dAvIdieR ngri ayAEvie o iy kl R yi jn sey awi. jn sugvYL@M m@M viric emEmlANH av ayAeL kiwiytH . syew bmAnA M av o vliy agHni$M oi. eyEhAzAPAH ey dyiel rAjAvH syew AnH eydyi eyEhAzAPAH putiy rAjAvA yi. syew punAyi ayA. eyEhAzAPAH eydey yi AEy lientier yM ec@vA mtiyAy ziyAi mAi. 2 eydyiel p NLi ayA eesniksMGeL vinYsicH aviweL dLAi. eyEhAzAPAH teR pitAvAy sA piwiecw qyImiel p

17

631
aEhi kA}Hcevc@. }Ayir iey}uRu EkAlAwkeLyM }Ayi riey}uRH NAwkeLyM av ekAuv. 12eyEhAzAPAH wt wt znAyi. aEhM eydyi EkA kL@M klvRNL@M niic @ . 13DArALM viBv aEhM Q kl vRNLi sUic@. prizIlnM lBic BwAer eyEhAzAPAH ey zElmi sUic @ . 14 BwAew EprH EgAM tiric @ pikyAyi sUici. eyzElmilu BwAew pik+ eydyew EgAiniM v rAyi ztADipA+ m lM BwAew ztADipnAy adH n AhH . 15rulieyptinAyirM BwA ew ztADipnAy eyEhAhAnA. 16rulM BwAew ztADipnAy amsYAvH. siiyew punAyi amsYAvH. yEhAvyew dAsnAyi sVyM aiti amsYAvH sEAxvAnAyi. 17ebnYAmIEgAiniM v rAyi ztADipA+ auM vil@M prickL@M pEyAgic i ru lM BwA qlYAdA. qlYAdA eeDrYzAliyAy o BwnAyi. 18eyEhAsAebAdinH ysrAy o lieyptinAyirM BwA Ayi. 19 BwAerlAM eyEhA zAPArAjAvien Esvic@. rAjA vinH eydArAjYeAwm EkA kLi m@ BwAmAyi. mIKAyAvH hAburAjAvinH mRiyi n eyEhAzAPAinH DArALM s M kIiymAyi. vivAh ilUew aEhM hAburAjAvu mAyi o krARuAi. 2tAM v x EzxM eyEhAzAPAH, zm rYApNi hAburAjAvien szic@. hAbH DArALM wk eLyM peLyM eyEhAzAPA iM ayAELAewAM vvmAyi aRu. rAEmAH - gielyAdpNM miA eyEhAzAPAien 3hAbH hAbH Eriic @ . eyEhAzAPAiEnAw pRu, rAEmAH - gielyAdH miA

2 dinv ] AM 17+12-18+10

18

tA qEAewAM vEA? hA bH yi AEy rAjAvuM eyEhAzA PAH eydyiel rAjAvumAyi. eyEhAzAPAH hAbiEnAw mRupwi pRu, {A aeyEA elyM qeR jn ayew jn eLEAelymANH. { aEyA ewAM yi EcrAM. 4 eyEhAzA PAH hAbiEnAw w pRu, qA nmAdYM yEhA vyew sEzM EtwAM. 5atinA hAburAjAvH nARu vAcker viLic @ i. hAbH avErAw EcAdic@, { rAEmAH -gielyAdpNientier yi EpAkNEmA EvEyA? vAck hAbiEnAw mRupwi pRu, rAEmAH - gielyAdien EtAl i A eedvM nieL avdiemti nA yi epAyHeAZ. 6qA eyEhAzAPAu pRu, yEhAvyew vAckrilAeriluM tiluEA? yEhAvyew vAckri elArALilUewyANH nAM yEhAvEyAw rAEytH. 7aEA hAburAjAvH eyEhA zAPAiEnAw pRu, orAL@i view. nmH avnilUew yEhA vEyAw EcAdiAM. qniyAELAw evRuANH. kArNM, qei nl sEzeLAM yEhAvyiniH ayA ekAuviil. qniAyi qEA}uM dxic sEz NH ayA ekAuvtH . yimH L yew punAy mIKAyAvANyA. qA eyEhAzAPAu pRu, hAbH, aH aen pRytH! 8anrM hAbH teR EdYA gArielArAeL viLic@ pRu, yimHLyew punAy mIKAyAvien EA@ viLic@ ekAuvrik. 9yi AEyrAjAvAy hAbuM eydyiel rAjAvAy eyEhAzA PAM tL@ew aMgvO Dri ci. zmrYAngrieR mkvAw inrikilu emtiLi t L@ew siMhAsniElAyi hAbuM eyEhAzAPAM i tH. rAjAAewyM mi nARu vAck tL@ew sEz pRuekAi. 10eknynA qeArAL@ew punAyi sied

2 dinv ] AM 18+11-28

632
vuM aveR pAzVLi ni. 19yEhAv EcAdic@, yi AEyrAjA vAy hAbien cticH rAEmAH gielyAdiElyc H aview vc H ayA yi ekAlewA w yAA H? yEhAvyH @M wi niv plpl aBiAy pRu. 20 anrM orAtHmAvu vH yEhAvyew mi ni. tHmAvu pRu, hAbien {A wAM. yEhAv tHmAviEnAw EcAdic@, qen? 21 tHmAvH mRu pwi pRu, {A EpAyi hA bieR vAckew vAyi N pRyi tH m AvAyi wAM. yEhAv pRu, hAbien w ti nI vijyiM. atinA ecH aen ec@k. 22EnA hAbH, N pRy o tHmAvien yEhAv ayew vAckew vAyi iyiri . ninH dritmAemH yEhAv pRiri. 23aEA eknynyew punAy siedIyAvH vH mIKAyAvieR mKH awic @ . siedIyAvu pR u, mIKyAEv, niEAw sMsAri A v yEhAvyew tH m AvH qe viu v}iA EpAytH? 24mIKAyAvH mRupwi pRu, siedI yAEv, o Ryi oLic i riA EpA divsM nI atH keM. 25aEA hAburAjAvu pRu, mIKAyAvien ngrBrNADipnAy EmAeRyM rAjpunAy EyAvAzi eRyM awE viwk. 26EmA EnAwM EyAvAziEnAwM en pR yk, rAjAvu pRytienyANH+ mIKAyAvien RilwyHk. {A yiniM tiriek vMver avnH avuM evvumlAet oM tiA ekAwtH. 27 mIKAyAvH mRu pwi pRu, hAEb, nI y iniM tiric@vrikyAeNi yEhAv qilUew sMsAriciil. nieLlAvM qeR vAk Ek kyM oAikyM ec@k! rAEmAH gielyAdi hAbH ekAle w 28aen, yi AEyrAjAvAy hAbuM eydArAjAvAy eyEhA

IyAvH. siedIyAvH tAM u ekAukL@Aiyi. siedI yAvu pRu, yEhAv pRytH enyANH+ arAmY jnt m}uv nziMver ni aver i eAlA Q u ekAuk p EyAgiM. 11qlA vAckM ate pR u. av pRu, rAEmAH giel yAdpNiEl EpAvuk. ni vijyM niyM. arAmYer EtAli A yEhAv rAjAvien av diM. 12mIKAyAvien ekAuvrA EpAy dt ayAELAw pRu, mIKAyAEv, qlA vAckM ote pRy. rAjAvi vijymAemANH av pRytH. atinA av pR yEpAel pRyNM. auM nl te pRyNM. 13qA mIKAyAvu pRu, jIvi yEhAvyAeN stYM qeR eedvM pRyEt {A pRy. 14anrM mIKAyAvH hAburAjA vieRywE v. rAjAvH ayA ELAw EcAdic@, mIKAyAEv, yM ecA { rAEmAH gielyAdi El EpAkENA? mIKAyAvH mRupwi pRu, EpAyi mik. aver EtAl i A eedvM nieL av diM. 15 hAburAjAvH mIKAyAvi EnAw pRu, yEhAvyew nAm i stYM mAEm pRyAvU qH plvM {A tAeLeAH stYM ecici@H! 16aEA mIKAyAvu pRu, yi AEyjnt m}uv wyni l A ipMEpAel mlkLi citRiiw {A ku. yEhAv pRu, avH nATnil. oAErAM suritrAyi vIwkLi El EpAke! 17 yi AEyrAjA vAy hAbH eyEhAzAPAiEnAw pRu, qei yEhAvyi niM nl sEzeLAM mIKA yAvH ekAuvrielH {A ni ELAw pRu! qei EmAze sEzeL ayAZ! 18mIKAyAvu pRu, yEhAvyew sEzM EkAluM+ yEhAv teR siMhAsniliritH {A ku. sVieR m}uv eesnY

633
zAPAM rAEmAH gielyAdpNM mic@. 29 hAburAjAvH eyEhA zAPAiEnAw pRu, yi EpAvuM mH {A cHCEvxM DriM. qA tA sVM Emli te Drik. atinA yi AEy rAjAvAy hAbH EvxcHCnA vukyM rAjAAM yi puRewkyM ecyHt. 30arAmiel rAjAvH teR EtrALi kH orvu nki. aEhM av ErAw pRu, av mANikELA al A vErA ke, orAL@mAyM yM ectH. qA yi AEy rAjAvAy hAbiEnAw yM ec@k. 31eyEhAzAPAien k EtrALik kti, EhmAyiriM yi AEyrAjAvAy hAbH! av eyEhAzAPAien miA tiri u. qA eyEhAzAPAH alRi viLikyM yEhAv ayAeL shA yikyM ecyHt. eedvM EtrALikeL eyEhAzAPAiniM tiric @ vi@. 32eyEhAzAPAH yi AEy rAjAvel mnilAiyEtAew av ayAeL piw nii. 33qA o Bw teR vili niM orH alYmAyi qyHt. aH yi AEy rAjAvAy hAbi Em tRc@. atH hAbieR Em kvcmilA o BAgANH tRctH. hAbH teR EtrALiEyAw pRu, qni mRiEviri. EtrH tiric@ viwk! 34ae yM BIkrmAyi. hAbH sAyAM ver teR Etri ti arAmY Ener ni. sUrYA sHtmy EvLyi ayA mric@. eydArAjAvAy eyEhAzAPA H eyzElmilu teR vs tiyi suritnAyi tirieci. 2vAcknAy Ey eyEhAzAPA ien kANA puRe@. hnAni qAyi EyvieR pitA vieR EprH. Ey eyEhAzAPAH rAjAviEnAw pRu, aH qi nANH dxH w er shAyitH ? yEhAv evRuver aei nANH sHEnhitH. yEhAv a EyAw EkApAlnAkA kArNM atANH. 3 qA nieR jIviti cil nkL@H. nI Q rAjYniM aEzrAk mRic @ nIkyM

2 dinv ] AM 18+29-19+10

mniluM tH m AviluM eedve piwrA niyikyM ecyHt. eyEhAzAPAH nYAyADipAer etrew 4eyEhAzAPAH eyzElmi vsic@. EbEzbpNM mt q yIM iEdzM very Edz e jne eedviEl ekAu vvA ayA puRe@. eyEhAzA PAH aver tL@ew pUvikew eedvmA yEhAvyiEl tiri ek ekAuv. 5 eyEhAzAPAH eydyi nYAyADipAer etr ew. eydyiel oAErA EkA yiElM aEhM nYAyADipAer etrew. 6eyEhAzAPAH nYAyADipAErAw pRu, ni yEhAvyH EviyANH nYAyviDi nwtH. jnEviyl. ati nA niL@ew v]ikLi atI v pulk. nieLA tI mAnemwEA yEhAv niELA ewAM AyiriM. 7niELAErA M yEhAvey ByNM. new eedvmA yEhAv nItimAnAyti nA niL@ew v]ikLi Alu LAyirik. yEhAv eryM meA rAeLA vliyvnAyi prigNi il . teR nYAyviDi mA@vA av pNM vAukymil. 8eyzElmi eyEhAzAPAH tAM ElvYEryM puErAhitEryM yi AEy wMbnATAeryM nYAyADipArAyi etrew. eyzElmiel jniwyiel zHn av yEhAvyew niy msricH prihricu. 9 eyEhA zAPAH avu klnk nki. eyEhAzAPAu pRu, ni atIvvizVAsEAew EsviNM. ni yEhAvey ByewNM. 10 vDM, niymM, rvH, BrNM, m@niym qiveyieyAey vYvhA r ni mi vEAM. ngri vsi niL@ew sEhAdrAri niAyiriAM Q zHnL@dik. Q vYvhArLi elAe niL@ew niEzeL pi wrA ni jneL tAI ec NM. al A pM av yEhA vyew mi aprADikLAM.

19

2 dinv ] AM 19+11+20-15

634
yH H qti niAnAvil ! 7nIyA {L@ew eedvM! Q Edz vsic i ver aH puRAi. ayew jntyAy yi AEylu kA mi vcANH aH a ecyHttH. Q EdzM aH aAhA mieR pigAmikH qeEmA yi nki. aAhAM ayew suX Ayi. 8 aAhAmieR pigA mik view vsikyM ayew nAmi o lyM pNiykyM ecyHt. 9 av pRu, {H dritL@AEA-vAL@M ziyM ErAgvuM AmvuM AEA Q lyi miluM ayew miluM { v niM. Q lyiE ayew nAmmH. { driilAvuEA {L EyAw nilviLiM. aEA aH a EkkyM {eL ri kyM ec@M. 10qA EALitA aEAnYM EmAvAbYM EsyIpv t AM! yi AEyjnt QjipH t iniM vEA ver miA aH yi AEyjntey avdic i l . atinA yi AEyjnt aver amiAet tiriu EpAyi. 11qA aver nziiAet EpA tinH av { t tiPlM kAluM! {eL viewniM oAwiAnANH avew vrvH. aANH {H Q EdzM ttH. 12 {L@ew eedvEm, aver ziicAluM! { etier v Q vliy pwey EnriwA { kil! qA ecEetH {Riyil ! atinAlANH { shAyinH aey EnAtH! 13eydA m}uv yEhAvyH mi tL@ew piueept, BArYmA, ik qiveryM i ni. 14anrM yEhAvyew tH m AvH yhsIEyli v. esKrYAvieR punAyi yhsIEy. ebnA yAvieR punAyi esKrYAvH. ebnAyAvH eyyIEylieR puM. eyyIEy mnYAvieR pu. yhsIEy o ElvYM sA PieR pigAmiymAyi. sEL nieR mYi, 15 yhsiEy

vizVAspUvml ni Esvi eti yEhAvyew EkApM ni M sEhAdrAemtier tiriyM. en ecyHtA ni ArAvu kyil. 11 amArYAvH NH mKYpuErA hit. yEhAvey sMbic @ qlAkArYM nieA Emel ayALAyiriM. rAjAvumAy qlA ArYL@ewyM mtlAr esb dYAvumAyiriM. yizHmAEy qANH esbAdYAvieR pitAvieR EprH. eydA EgAiel o EntAvANH esbAdYAvH. niew tImAn niv h i EdYAgArAyi ElvY EsviM. niL@ew v]i kLiell A M eeDrYEAewyirik. n niR v]ik ec@v H yEhAv Ayirie. eyEhAzAPAH yM Enriw piAlH EmAvAbYM aEA nYM tAM emynYM* eyEhAzAPAiEnAw yi v. 2 cil vH eyEhAzAPAi EnAw pRu, qEdAminiM a yHetier o vliy eesnYM v H . cAvukwlieR mRukryi niANvew vrvH. EAe av q-egdi qM aRiyew hsAEsA-tAmAri H! 3eyEhA zAPAH By. qA ecE etH yEhAvEyAw EcAdiA aE hM tImAnic@. eydyilu qlA vM aEhM o pvAs smyM 4 yEhAvyiniM KYApic@. shAyM Etwi eydA owi. eydyiel qlA pNLi niM av yEhAvyew shAyM Etwi v. 5eyEhAzAPAH putiy mi mi yEhAvyew lyilAyi . eydyiniM eyzElmi nimvew EyAgi aEhM q}uE@ni. 6 aEhM pRu, {L@ew pUvikAew eedv mA yEhAEv, aH sViel eedvmA! qlA rAjYM Em au BrNM nw! ayH kM ziymH! M a
emynY cil purAtn #I priBAx kLi emynY q kA. aEA nY qANH qAyBAxyi kAtH.

20

635
pRu, eyEhAzAPAH rAjAEv, eydAEr, eyzElMkAEr, ni qe vicAluM! yEhAv niELA wien pRy+ Q vliy eesnY eecAli ByeEw. qeA yM niL@ew yml. eedv ieR ymA! 16nAeL, av ErAw yi EpAvuk. sIsH rilUew av kyRivM. ey Evmmiyew mRukryi tA}Hvr yew avsAni vcH ni av er kum@M 17 Q yi ni epAEttil. niL@ew An Li Rc@ nik. yEhAv nieL ritH ni kAM. eydEy, eyzElEm, ByeEw! vixmi tH! yEhAv niELAewAmH. ati nA nAeL avetier puRe wk. 18eyEhAzAPAH vINH nmsHkri c @ . eydyiel m}uv jntyM eyzElmi vsivM yEhA vyH mi nmsHkric@. averlAM yEhA vey rADikyM ecyHt. 19yi AEylieR eedvmA yEhA vey sH t tiA ekhAtYwMb ini ElvYM EkArhieR wMbAM q}uE@ni. yEhA vey sHttiEA avew zbHdM vLer cilAyi. 20eyEhAzAPAieR eesnYM atirAvielte etEAvAyiel mmiyiEl puRe@. av puR eu wiyEA eyEhAzAPAH v pRu, eydAM eyz ElMkAM qe vik. niL@ew eedvmA yEhAvyi vizVsi k. aEA ni k AM. yEhAvyew vAckri vizVsik. ni vijyM vri M! 21eyEhAzAPAH jnL@ew p EdzM ic@. anrM ayA yEhA vyew gAyker etrew. yEhAvey vA}H tinANH gAyk etrewetH. kArNM av viM atH-tBAvmA . av eesnYi mE nwH yEhAvey sHttic@. Q gAyk en pAwi, yEhAvyH ni pR yvi qekAeA aveR sHEnhM nitYmA!

2 dinv ] AM 20+16-30

22av pAwvAM yEhAvey sHttivAM rMBicEA yEhAv, aEAnYM EmAvAbY M EsyIpvtAM qtier ekNieyAi. eydey ami A vvrAyi av. av prAjye@. 23aEAnYM EmAvA bYM EsyI pv t Aetier EpArAwA wi. aEAnYM EmAvA bYM EsyIpvtAer nziic@. EsyIrukAer ekAti EzxM av prsHprM ekA. 24eydA mmiyiel nirI NEkieli. av zuvieR vliy eesnYe EnAi. qA m] t Edh nil kiwEt av kuZ. oM avEzxici il . 25eyEhAzAPAM eesnY vuM m]tEdhLiniM vilpiwic vsH t kvewA v. DArALM m]gL@M sM vOL@M vilpiwic vsHtL@M av ku. eyEhAzAPAM eesnYvuM av eylAM kvew. eyEhAzAPA iM eesnYiM qwAvu tilumDikmAyi vsH t . avyew DikYM mlM m]tzrIr LiniM av kvewA avH m divsM Eviv. 26nAlAM divsM eyEhAzAPAM ayAL@ew eesnYvuM ebrAKA* tA}H v ryi sic @ . aviewvc H av yEhAvey sHttic@. ati nAlANH lM M ebrAKA tA}Hvr qRiyewtH. 27anrM eyEhAzAPAH qlA eydAeryM eyzElMkAeryM tiriek eyzElmiEl nyic @ . avew zueL nziic@ekAH yEhAv avH sEAxmAi. 28vINk, kir, kAhL qivymAyi av eyzElmi yEhAvyew lyiEl v. 29yi AEylieR zuetier yEhAv nwiy yei Ek tinA ql ArAjYL@M yEhAvey By. 30atinAlANH eyEhAzAPA ieR rAjYH smADnmAytH . eyEhAzAPAinH EdzH qlAyi wvuM eedvM smADAnM nki.

ebrAKA a#hM qEA sHtiey EA aM.

2 dinv ] AM 20+31-21+10

636
Ey, esKrYAvH, asrYAvH, mIKA Ey, ezPtYAvH qivrAyi eyEhArAmieR sEhAdrA. eyEhAzAPAieR puArAyi av. eydyiel* rAjAvAyi eyEhAzAPAH . 3eyEhAzA PAH teR puAH evi, sV M, amlYvsHt qiv sA nmAyi nki. aEhM avH eydyi zmAy EkAkL@M nki. pE eyEhAzAPAH teR siMhAsnM nkiytH eyEhArAmi nANH. kArNM ayALAyi m pu. eyEhArAM eydyiel rAjAvH teR pitAvieR sA*mAjYM ewH teR siMhAs ne zmAi. anrM ayA o vAL@ekAH teR sEhAdrA ereyl A M evieA. tAM yi AEy mAeryM ayA vDic@. 5BrNmArMBiEA eyEhA rAminH miru vyAyi AyM. ayA eyzElmi q@ vxM Bric @ . 6 yi AEyrAjAA Ew EpAlu jIvitmAyi aE hiERtH. hAbieR wMbM jIvic EpAelyAyi aEhM jIvict. H kArNM, hAbieR pui ey NH eyEhArAM vivAhM k}ict. H yEhAvyew xHwiyi dxHv]i kLAyv ayA ec@kyM ecyHt. 7tA dAvIdmAyAiy krARumlM yEhAv dAvIdieR wMbe nzi icil. dAvIdiM ayAL@ew puA M Evi o viLH tA nitYmAyi etLiyiemH yEhAv vAgH d AnM ecyHti. 8eyEhArAmieR kAlH qEdAM eydyew prmADikAriniM vi@EpAyi. qEdAMkA tH sVM rAjAvien etrew. 9atinA eyEhArAM teR ql A eesnYADipAM rTL@mAyi qEdA miElH puRe@. qEdAmYeesnYM eyEhArAmienyM rTnAykeryM vLu. qA eyEhArAM rAiyi yM ecyHtH re@. 10 amt vEryH M qEdAM eydyH e tier klhic@ k}iy. libHnA p
4eyEhArAM

eyEhAzAPAieR BrNAvsAnM 31eyEhAzAPAH eydyilAyi BricitH. BrNmArMBiEA aEhinH mu vyAyi . pu vxM aEhM BrNM nwi. asUbA qAyi aEh ieR ayew EprH. zihiyew puiyAyi asUbA. 32teR pitAvAy seyEAel eyEhAzA PAM EnrAy v}iyi jIvic @ . syew mAiniM eyEhA zAPAH o@M vYticlicil. yEhA vyew xHwiyi nyAyEt eyEhA zAPAH ecyHti@Z. 33qA tl mAeiil. jnLA ke tL@ew pUvikew eedve piwtinH mnS pUmAyM aicimil. 34rMBM mt avsAnMver eyEhAzAPAieR qlA v]i kL@M hnAniyew punAy Ey vieR oQEdYAgikErKkLi q}uti yi@H. aArYeLlAM yi AEy rAjAAew criM q #nH T i pkiyi@mH. 35piIwH, eydrAjAvAy eyEhA zAPAH yi AEyrAjAvAy ah sYAvmAyi o krARuAi. ah sYAvH dxHv]ik ecyHt. 36t zIziEl EpAtinH klukL@ AtinH eyEhAzAPAH ah sYAviEnAw Ec. qEsYA Egeb pNilANH av klu kL@AiytH . 37aEA lIEy es eyEhAzAPAientier v cic@. EdAdAv qAyi lIEy esrieR pitAvieR EprH. mAErz ArnAyi lIEyes. ayA pRu, ahsYAviEnAw Ec ekAANH eyEhAzAPAE, yEhAv nieR v]ikeL tktH. k luk tktinA eyEhAzAPA iM ahsYAviM av tzIzi ElyyHA k}iil. piIwH eyEhAzAPAH mri kyM teR pUvikErAewAM sMsHkriewkyM ecyHt. dAvI dieR ngrilANEhM sMsHkri etH. eyEhArAmAyi eyEhA zAPAieR AnH putiy rAjA vAytH. eyEhAzAPAieR punA yi eyEhArAM. 2asrYAvH, eyhI

21

eydA yi

AEy.

637
NAM eyEhArAmientier tiri u. eyEhArAM eedvmAy yEhA vey EpictinAlANen sMB vic t H . eyEhArAmieR pUv i k piwi eedvmANv. 11ey EhArAM eydyiel kLi tl niikyM ecyHt. yEhAvey UxitiniM eyEhArAM eyzElMkAer twu. eydAer ayA yEhAvyi niM aki. 12eyEhArAminH liyAvAck niniM o sEzM lBic @ . sEzM tAyi+ eedvmAy yEhAv en pRy. nieR pitAvH dAvIdH piw eedvmA Nv. yEhAv pRy, eyEhArAM, nieR pitAvAy eyEhAzAPAH nyic pAtyill nI jIvic t H . eydArAjAvAyi seyEA elyl nieR jIvitM. 13pe nI jIvictH yi AEyrAjAAerEA elyAyi. eedEvcH C ysri c@ v]ik ec@tiniM nI eydyielyM eyzElmielyM jneL twu. hAbuM ayAL@ew wMbvuM ecyH t M a te yANH. av eedvEAw avizVsHt rAyi. nieR sEhAdrAer nI vDic@. nieR sEhAdrA nie A EBdmAyi. 14 atinAliEA yEhAv nieR jntey kWinmAyi ziiM. nieR ik, BArYmA, nieR sk vey ql A M yEhAv ziiM. 15nieR wlinH mhAErAgM piwiepwM. atH adinM vxLAyieAiriM. nieR mhA ErAgM mlM nieR w puRvM. 16ePlisHtYM qEtYApYA w vsi arbikM eyEhArAmiEnAw kw EkApM EtAi. yEhAvyANtiniwvi ytH. 17av eydrAjYM mic@. rAjekAArilu m}uv s keLyM eyEhArAmieR BArYmA eryM puAeryM av kwieA uEpAyi. eyEhArAmieR Ly pu mAM avEzxic@. eyEhAvA hAsH* qAyi eyEhArAmieR Ly pueR EprH.
eyEhAvAhAsH ahsYAvH qM c riAM.

2 dinv ] AM 21+11-22+5

18eneyAe sMBvic t i EzxM yEhAv eyEhArAmieR w linH EBdewAnAv ErAgM v i. 19piIwH ErAgM mlM eyEhA rAmieR w ruvxiEzxM puRcAwi. vLer EvdnEyAew ayA mric@. eyEhArAmieR pitA viEvi ecyHtEpAel jn ayAAyi agH n i$M oi yil. 20 rAjAvAEA eyEhArAminH miru vyAyi. ayA q@vxM eyzElmi BrNM nw i. eyEhArAmieR mrNi M vYsnicil. jn eyEhArAmien dAvIdieR ngri sMsHkric@. pE atH rAjAAer sMsH k ri klRyilAyiil.

ahsYAvH eydArAjAvH eyEhArAmieR AnH ey zElMkA ahsYAvien puti y rAjAvAyi avErADic@. eyEhArA mieR Ly punAyi ah sYAhH. eyEhArAmieR pALyM miA arbikELAewAM vv eyEhArAmieR m puAer vDic@. aen ahsYAvH eyd yi BrNmArMBic @. 2 pirAM vyilAyi ahsYAvH BrNmA rMBict. H ahsYAvH eyzElmi o vxM BrNM nwi. aTlY qA yi ayAL@ew ayew EprH. o%i qAyi aTlYAyew pitAvi eR EprH. 3hAbieR wMbA erEAelyANH ahsYAvH jIvictH. ayA aen jIviA kArNM ayAL@ew ayew ErNyAyi . et@k ecA av ayAeL Eriic@. 4yEhAvyew xHwiyi dxHv]ikLAyv av ecyHt. hAbieR wMbieR v] ik aenyAyi. ahsYA vieR pitAvieR mrNEzxM hA bieR wMbM ahsYAvinH pEd z nki. av ahsYAvinH dxic pEdzLANH nkiytH. dpEdz ayAeL mrNiEl nyic@. 5 hAbieR wMbM n kiy pEdz ahsYAvH as ric@. rAEmAH gielyAdi arAmiel rAjAvAy hsAEyrAjAvientier yM ecA ahsYAvH EyArAMrAjA

22

2 dinv ] AM 22+6-23+6

638
eyEhAzbH EyAvAzienyM aveR yEyyM ake kiw mRiyilii. eyEhArAMrAjA vieR puiyAyi eyEhAz bH. eyEhAyAdyew piymAN v. eyEhAyAdA o puErAhitnAyi . eyEhAzbH ahsYAvieR sEhAdriyM. eyEhAzbH oLii c@vctinA aTlYA EyAvAzien vDicil. 12eedvieR lyi puErAhitAErAewAM EyAvAzH Ru vxM oLici. aAlH aTlYA yi Edze RANiyAyi BricitH. puErAhitnAy eyEhAyAdyM EyAvArAjAvuM RuvxEzxM eyEhA yAdA teR ketLiyic@. ayA ztADipAmAyi o krARu Ai. eyEhArAmieR punAy asrYA eyEhAhAnAeR punAy yizHmAEy, oAEbdieR punAy asrYAvH , adyAvieR punAy myEzyA, siiyew punAy lI zAPAH qivrAyi ztADi pA. 2 av eydyi i s ricH qlA eydA pNLiniM ElvYer sMGwiic @ . yi AEy wMbnATAeryM av sMGwi ic @ . qiv eyzElmiEl EpAyi. 3 oEc qlAvM eedv ieR lyi vcH rAjAvumAyi o krARuAi. eyEhAyAdA avErAw pRu, rAjmAr BriM. dAvIdieR pi gAmikeLi eedvM pRt enyANH. 4 niLiEALitA ecE tH+ zbi mtl nivhiA puErAhitAM ElvYmAy niLi mielA BAgM vAti kAv niNM. 5 mielAEp rAj ekAArilAyiriNM. aw mi elA Ep awiRyew kvAwi luM AvNM. qA m@v erlAM yEhAvyew lyANLi luAvNM. 6yEhAvyew lyi El EvziA ovEnyM a vditH. x nw puErAhi tM ElvYM virAyekAH av mAEm yEhAvyew l yiEl EvznmZ. pE me

viEnAewAM EpAyi. yi AEyrAjA vAyi hAbAyi EyArA mieR pitAvH. pE arAmY y i EyArAmi priElic@. 6suK ewtinAyi EyArAM yie Ey pNiEl mwi. arAmYrAjA vAy hsAEylientier yM ec@ EA rAEmAi vcANyA pri EtH. anrM, eyEhArAmieR pu nAy ahsYAvH EyArAmien szi A yie Ey pNiEl EpAyi. hAbH qAyi EyArA mieR pitAvieR EprH. mRiEvti nA EyArAM yie EyngrilA yi. 7EyArAmien sziA EpAkEv ahsYAvieR mrNinH yEhAv wyAi. ahsYAvH aviewey kyM EyArAmiEnAewAM Eyvi enANA puRewkyM ecyHt. niMzi qAyi EyvieR pitAvieR EprH. hAbieR wM be tkA yEhAv Eyvi en etrew. 8 Ey hAbi eR wMbe ziikyAyi . eydyiel EntAeLyM ah sYAvien Esvici ahsYAvi eR bueLyM Ey kei. eydAEntAeLyM ahsYA vieR bueLyM Ey vDic@. 9anrM Ey ahsYAvien etr u. zmrYApNi oLiA mi Ev EyvieRyAA ayAeL piwiwi. av ahsYAvien Ey vieRywE ekAuv. av ahsYAvien ekAl@kyM sMsHkri kyM ecyHt. av pRu, ah sYAvH eyEhAzAPAieR o pi gAmiyANH. eyEhAzAPAH pU mnAel yEhAvey piw. eydrAjYe omic @ niA mtiyAy kH ahsYAvieR wM biAyiil. aTlYArAj{ H i ayAyi aTlYA. teR mk mric k av eydyiel rAjAvieR i keL m}uv vDic @ . 11qA eyEhAzbH, ahsYAvieR pu nAy EyAvAzien qwH oLiic@.
10ahsYAvieR

23

639
l AvM yEhAv avH nkiyi ri EjAlik ecNM. 7ElvY rAjAvieRyw niNM. oAErA M avrvew vAL@k eekyiel wNM. lyiEl kwA eriluM micA ayAeL vDi NM. rAjAvu EpAiweAe ni aEhEAewAmAyiri NM. 8puErAhitnAy eyEhAyAdA kli cetlAM ElvYM qlA eydAM asric@. puErAhitnAy eyEhA yAdA puErAhitsMGLiel ErA wM miciil. atinA oAErA ztADipM ayAL@ew L@kL@M zb divsM tvNyH vver ieAu v. 9dAvIdrAjAvi ERtAyi L@M vluM ecRu mAy prickL@M puErAhitnAy eyEhAyAdA pwnAyk nki. eedvieR lyi sUici rikyAyi aveyl A M. 10an rM eyEhAyAdA avH niE An kAieAw. oAErA ewyM eekyi avrvew yD mAyi. lyieR w vzM mt vlvzMver av nir ni. yAgpIWiM ly iM rAjAviM smIpmANv nitH. 11av rAjmAren puRE AnyicH ayAeL kirIwmNiyic@. av ayAH niymieR o pusHtkvuM nki. anrM av EyAvAzien rAjAvAi. eyEhAyA dyM ayAew puAM EyAvA zien aBiExkM ecyH t . av pRu, rAjAvH nINA vA}e! 12jn lyiElEAwM rAjAvien sH t tiM aTlYA Ek@. av yEhAvyew ly i jnL@ewywE v. 13av EnAiyEA rAjAvien ku. EvznkvAwi mi rAjAvieR sHtMBinw ni kyAyi rAjAvH. pwnAykAM kAhLM viLivM rAjAvieRyw Ayi. nA@kA sEAxic@ kAhLM m}Ayi. gAyk sMgIEtApkrN vAyic i . gAykrANH sHEtA pAwtinH jneL nyicitH. aEA aT lYA teR vO vlic@kIRi

2 dinv ] AM 23+7-21

eAu pRu, rAjYEAhM! rAjY EAhM! 14puErAhitnAy eyEhAyAdA pw nAyker puRE ekAuv. aEhM avErAw pRu, aT lYAey BwAiwyilUew puR ekAuEpA. aveL piwver niL@ew vAL@kekAH vDik. wH puErAhitA BwA tAI nki. yEhAvyew l yi vcH aTlYAey vDitH. 15anrM aTlYAey, av rAj ekAArieR tirvAwi smIpM qiyEA av piwiwi. qiv aveL aview vc@te vDic@. 16anrM eyEhAyAdA m}uv jn L@mAyM rAjAvumAyM o krARu Ai. teLlAvM yEhAvyew jntyAyiriAemH av stic@. 17qlAvM bA vi#hieR l yiEl ecH a nziic @ . bAlieR lyiel yAgpIW L@M vi#hL@M av nziic@. bAlieR puErAhitnAy mAen av bAlieR yAgpIWi mi vcH vDic@. 18anrM, eyEhAyAdA yEhA vyew lyieR mtlArA kA puErAhiter etrew. av ElvYrAyi. dAvIdH avH yEhAvyew lyiel EjAlik l i c i . EmAez kl i c niym LsricH yEhAvyH EhAmyAg aiEtH avrAyi. vL er hAdEAewyM dAvId klic kArM pAwieAuM av bliy ic@. 19etiluemA tri a iyv lyiEl kyRAti riA eyEhAyAdA yEhAvyew lyieR kvAwi kAv Aer niEyAgic@. 20eyEhAyAdA pwnAykeryM jnA DikArikeLyM Edze m}uvnAL@ keLyM viLic@i. anrM ayA rAjAvien yEhAvyew lyi puRE ekAuv. qiv mkLile kvAwilUew ekAAr iEl EpAyi. aviewyv rAjA vien siMhAsnilii. 21 ey dA m}uvM vLer hAdikyM eyzElMngri smADAnmA

2 dinv ] AM 24+1-17

640
av pNM ekAuvH epiyili@. epi niRyMver avr w. 11anrM ElvY epieywH rAjA vieR EdYAgewyw ekAu v. epiniRc@ pNM av ku. rAjAvieR kArYdziyM mKYpuErA hiteR EdYAgM vH epi yiniM pNM puRew. qi v epi vIuM p}y An vc@. ewew aen ecyHtH av DArALM pNM sMBric @ . 12anrM EyAvArAjAvuM eyEhAyAdyM pNM yEhAvyew lyi pNi eywv nki. av DArALM ekApNiAeryM mrNiA eryM yEhAvyew lyM puA niEyAgic @ . H , oAwH qiv ekAu pNiyAnRiyAvuveryM av yEhAvyew lyM puA niEyAgic@. 13pNiyew EmEnAM vhici v vLer vizVsHtrAyi. yEhA vyew lyM putiiNiy vij ykrmAyi. eedvieR lyM av muAyi EpAel bl ewi pNi. 14pNi k}i EA micMv pNM av EyAvA rAjAvieRyM eyEhAyAdyewyM aw ekAuv. av pNM yEhAvyew lyiEl sAD n AApEyAgic@. ly i Ux nwAM EhAmyAg LiAmANH av pEyAgict. H av sVM ekAuM evi ekAuM pAL@M m@ sADnL@mAi. eyEhAyAdA jIvic i kAlH puErAhitA yEhAvyew ly i qM EhAmyAgLic@. 15eyEhAyAdyH vyAyi. dIG mAeyA jIvitmAyi aEhi ERtH. mriEA eyEhAyAdyH 130 vyAyi. 16dAvIdieR ngr i rAjAA sMsH k riew iwANH puErAhitnAy eyEhA yAdA sMsHkrietH. eyEhAyAdA teR jIviti DArALM nlkArY eedviM lyiM Evi yi AEyli ecyHti@H. atinA lANH jn aEhe aview sMsHkrictH. 17e y E h A y A d y e w mrNi EzxM eydyiel EntA EyAvA

vukyM ecyH t . kArNM, aTlYA vALiniryAyi. EyAvAzH vIuM lyM pNiy rAjAvAEA EyAvAzinH }uvyAyi. eyzEl mi ayA nAl vxM BrNM nwi. sibYA yi ayAL@ew a . E b - E z b Ar i y Ay i sibYA. 2 eyEhAyAdA puErAhit jIvic i yM kAlM EyAvAzH yEhAvyew xHwiyi zriyAy ecyH t . 3 eyEhAyAdA EyAvAzi ru BArYmAer kei. EyAvAzi puAM puimAmAyi. 4piIwH yEhAvyew lyM vIuM pNiyA EyAvAzH ni yic @ . 5 EyAvAzH puErAhiteryM ElvYeryM viLic@i. ayA av ErAw pRu, eydyiel pN LiEl EpAyi yi AEyjnt v xMEtARuM awyH pNM sVpi k. niL@ew eedvieR lyM puA pNM pEyAgik. EvgM EvNM. qA ElvY a tiweil. 6atinA mKYpuErAhitnAy eyEhAyAdey rAjAvH viLic@. rAjA vu pRu, eyEhAyAdA, eyd yiniM eyzElminiM ni tiNM ekAuvrA ElvYErAwAvzY ewAetH ? yEhAvyew dAs nAy EmAezyM yi AEyjntyM viwAriEvi niti NmApEyAgictH. 7mH aTlYAyew puA eedv ieR lyM epALicH ak kw i. av yEhAvyew ly iel vivsH t tL@ew bAvi#heL rADiApEyA gic@. vLer dxHwyAy o OIyA yi aTlYA. 8o epiyAi yEhAvyew lyieR vAtili puR vyH A EyAvArAjAvu kl i c @ . 9aEA ElvY eydyiluM ey zElmiluM o KYApnM nwi. yEhAvyHAyi nitiNM trA av vzYe@. nitiN mANH yi AEyjntywEm mmi yi vc H EmAez miyitH . 10EntAL@M jnL@M sxHwrAyi.

24

641
rAjAvieR mi v vNi. rAjAvH avew vAk ic@. 18rAjAvuM EntAL@M eedvmAy yEhAvyew lye nirsic@. avew pUv i kA eedvmAy yEhAvey piw. avrAke aEzrAsHtMBeLyM avew vi# heLyM rADic@. rAjAvuM EntA L@M et@kArAytinA eedvM ey dAErAwM eyzElMkAErAwM EkApi c@. 19jneL yEhAvyiEl tiri ek ekAuvrA eedvM vAcker ayc@. vAck jneL tAI ecyHt. qA jnL ecvieA il. 20eedvieR tHmAvH puErAhi tnAy eyEhAyAdyew punAy esKrYAvi v. esKrYAvH jn L@ew mi ni pRu, eedvM pRytitANH+ nieL ekAA NH yEhAvyew klnkLsriA mwitH? ni vijymAvil. ni yEhAvey Epic@. ati nA yEhAv nieLyM Ep ic@! 21qA jn esKrYAvienti er FAElAcn nwi. esKrYA vien vDiA rAjAvH jnELAw klic@. atinAlv ayAeL kel Riu ekA. lymvcANH L@k aecyHttH. 22eyEhAyAdA tEAw kAiy kANYM EyAvArA jAvH oAicil. eyEhAyAdA esK rYAvieR pitAvAyi. pE EyAvAzH eyEhAyAdyew punAy esKrYAvien vDic @ . mriMmH esKrYAvu pRu, nI ec@ kH yEhAv nie ziie! 23v x A v s A n M arAmYEsn EyAvAzientier v av eyd yM eyzElmM mikyM EntA eL m}uv vDikyM ecyHt. vilpiwi sADneLlAM av dEeziel rAjAvinyc@. 24arAmY eesnYM vLer ecRutAyieiluM eydyiel vLer vliy eesnY e EtAl i A yEhAv aver avdic@. tL@ew pUvik pi w eedvmAy yEhAvey eyd A Epic t inAlANH yEhAv aen ecyHttH. aen EyAvAzH ziie@. 25arAmY EyAvAzien

2 dinv ] AM 24+18-25+5

vi@EpAyEAE}M ayA vlA et mRiEvi. EyAvAzieR sVM dAsA te ayAe tier FAElAcn nwi. puErAhi tnAy eyEhAyAdyew punAy esKrYAvien EyAvAzH vDictinA lANH avren ecyHttH. B]tYA EyAvAzien sVM kiwyi vc@ ekA. mrNEzxM EyAvAzien av dAvIdieR ngri sMsHk ric@. pE rAjAAer sMsHkri iwAyiil atH. 26EyAvAzientier FAElAcn nwiy B]tYA vrA+ sAbAdM eyEhAsAbAdM. ziemyA H qAyi sAbAdieR a yew EprH. aEAnYAriyAyi ziemyAH. eyEhAsAbAdieR a yew EprH zi%IH qAyi. EmAvAbYAriyAyi av. 27EyAvAzieR puAewyM ayA etiery mhAvcnL@ ewyM eedvieR lyM ayA puiNittieRyM criM rAjA Aeriy pusH t kiluH . ayA EzxM amsYAvH putiy rAjAvAyi. amsYAvH EyAvAzieR punAyi. amsYAvH eydyew rAjAvH rAjAvAyEA amsYAvinH pu vyAyi AyM. ayA peAp v xM eyzElmi BrNM nwi ey zElMkAriyAy eyEhAvAnAyi ayAew a. 2yEhAv vzYe etlAM amsYAvH ecyHt. qAl yA aen ecyHtetlAM pUmn EAewyAyiil. 3amsYAvH k nAeyA rAjAvAyiI. teR pitAvAy rAjAvien vDic EdYAg Aer ayA vDic @ . 4 qA avew ikeL amsYAvH vDi cil. qekAeA EmAezyew pusH t ke ayA asric @ . yEhAv klic@, ikL@ew inH mAtApitAAer vDitH . a EpAel mAtApitAAew inH ikeLyM. orA sVyM ecyHt et@ kE ayAeL ziiA pAwZ. 5eydAer m}uv amsYAvH viLic@i. ayA aver wMbM

25

2 dinv ] AM 25+6-18

642
. EbH-EhAErA mt zmrYA very pN av mic@. mvAyirM Eper av vDikyM vilpiwic vsHt kvekA uEpAvukyM ecyH t . amsYAvH tEAewAM yi pewA avdiAtinA BwA vLer arizei. 14qEdAmYer EtAl i c t i EzxM amsYAvH sVEdz mwieyi. EsyIrukA rADic i vi#h eL ayA ekAuv. amsYAvH vi#heL rADiA wi. ayA EdvA mi nmsHk rikyM sug bliyikyM ecyH t . 15yEhAv amsYAviEnAw vLer EkApic @ . yEhAv amsYA vieR awE o vAcken ayc @ . vAck pRu, am sYAEv, nIeyekAANH avew EdvAer rADitH ? Edv AH niiniH avew sVM jneL EpAluM riAnAyil! 16vAck pREA am sYAvH vAckEnAw pRu, nie {eLAriluM rAjAvieR pEdzknAiyiil ! miAtiriH ! aeli nI vDiewM. vAc k zAnAyi. qiluM w pRu+ nie vDiA eedvM yTAi niyic@ k}iu. qekAeA nI tik ec@kyM qeR pEdzM EkA tirikyM ecyHt. 17eydyiel rAjAvAy amsYAvH teR pEdzkmAyi sMsAric @. qiyA eyEhAvAhAsinH o sEzmyc@. amsYAvH eyEhAvA hAsiEnAw pRu, nm Enri@ yM ecAM. eyEhAvAhAsieR punAyi EyAvAzH. eyEhAvA hAsH EyvieR puM. yi A EyrAjAvAyi Ey. 18EyAvAzH amsYAvinH teR mRu pwi ayc @ . EyAvAzH yi AEy rAjAvuM amsYAvH eydArAjAvumA yi. EyAvAzH Q kT pRu, elbAEnAniel o ekAc@mw H elbAEnAniel vlieyA Edv dAv] inH o sEzmyc @ . ecRiy mw@ pRu, a yew pui qeR puen vivAhM

tiric@ sMGLAi. aver sh ADipewyM ztADipewyM kI}i lAi. eydyiniM ebnYAmI ninim ql A BwAewyM mtlA EntALAyi. ptiM atimkLiluM Aymv rAyi BwArAyi etrew ev. vuM pricympEyA gic@ yM ecA smrAy m lM BwA avriluAyi. 6yi AEyliniM olM BwA erwi amsYAvH vAwkyHew. aver vAwkyHewA ayA Ru tAlH evi ekAw. 7qA o eedvpux amsYAvien smI pic@. eedvpux pRu, rAjA Ev yi AEyeesnYe aEyA ewAM EcEt. yEhAv yi AEy liEnAewAmil. yEhAv qyIMkA ErAewAvumil. 8nI en sVyM kEnwi yienAiey vrAM. pE eedvM nieR prAjy iniwyAM. qeA vijyvuM prAjyvuM yEhAvyew shAye yiciri. 9 amsYAvH eedv puxEnAw pRu, pE {A yi AEyeesnYi nkiy pNi Evi qec@M? eedv pux mRupwi pRu, yEhA vyH aLv sH. atiluM vLeryDikM trA av k}iyM! 10atinA amsYAvH yi AEy eesnYe qyImiEl mwi ayc@. avH eydArAjAviEnA wM jnELAwM vliy EkApmAyi. av vLer arizEAewyANH sVEd zE mwiytH . 11aEA am sYAvinH vLer eeDrYmAvukyM qEdAmiel tA}H v ryiEl ayA eesnYe nyikyM ecyHt. aview amsYAvieR ees nYM ptinAyirM EsyIrukAer vDi c@. 12ptinAyirM EsyIrukAer ey deesnYM piwiwi aver o ekAwmwiyew mkLiEl ekAu EpAkyM ecyHt. eydeesnYM aver ekAwmwiyew mkLiniM tAE}i@. avew zrIr tAe} pARkLiliwic@ tk. 13qA aEt smyH yi A EyeesnYM eydyiel cil p NLi mNM nwkyAyi

643
k}ie. pE o kA@m]gM vH mwiEmElwi nwH atien nziic@. 19 tA tAELAw te pRy, {A qEdAmien EtAlic@! tA ahAriyM epAcAr mANH. tA vIilirikEy EvU. sVyM }Liec cAEwtil. qEAw yM ecyH t A nIyM eydyM tkewM. 20qA a viA amsYAvH vistic @ . eedvini v. eydA qEdAmYew Edv Aer rADictinA aver EtAli A eedvM yi AEylien av dic@. 21atinA yi AEyrAjAvAy EyAvAzH EbH-EzemzH pNi vcH eydyiel rAjAvAy amsYA vumAyi EnEn yM ecyHt. 22yi AEy eydey EtAl i c @ . qlA eydAM tL@ew vIi niM oAwiEAyi. 23EyAvAzH amsYAvien EbH Ezemzi vcH piwiwi eyzEl miEl ekAuEpAyi. EyAvAzH yi amsYAvieR pitAvH. eyEhA vAhAsH yi EyAvAzieR pitAvH. EyAvAzH eyzElmiel mti lieR aRuRwi v BAgM tk . qyIM kvAwM mt ml vAwMvery BAgmAyi atH . 24anrM EyAvAzH eedvieR lyilu m}uv sVvuM eviyM m}uv sADnL@M kwi eAu EpAyi. lyi sAD n sUitieR mtl oAEbdH - qEdAminAyi. EyAvAzH rAjekAArilu vilpiwi vsHtL@M kwi. wAet tAM Eper twvukArAyi piwiwkyM ecyH t . anrM ayA zmrYyi El mwiEAyi. 25EyAvAzieR mrNEzxM am sYAvH ptinu vxM wi jIvic@. eydyiel rAjAvAyi EyAvAzH yi amsYAvieR pitAvH. 26amsYAvieR m@ v] ik dYM mt avsAnM ver eyd yielyM yi AEylielyM rAjA Aew criM q pusHtki E r K e w i y i @ H . 27 amsYAvH yEhAvey asri ni

2 dinv ] AM 25+19-26+8

iyEA eyzElmkA amsYA vientier FAElAcn nwi. lAKIzH pNiEl ayA oAwi EAyi. pe jn lAKIziEl eL aycH amsYAvien aview vcH vDic@, 28anrM av am sYAvieR m] t EdhM tirR ekAuvrikyM dAvIdieR ngr i teR pUv i kErAewAM sMsHkrikyM ecyHt. IyAvH eydyew rAjAvH anrM eydA amsYA vi EzxM rAjAvAtinH IyAvien etrew. amsYA vH yi IyAvieR pitAvH. sMBviEA IyAvi ptinARu vyAyi. 2IyAvH ElAH pNM putiiNitH a eydyH mwieAw. am sYAvH mrNmwH pUvikErAewAM sMsHkrieti EzxmANH I yAvH atH ecyHttH. 3rAjAvAyEA IyAvi pti nARu vyAyi AyM. api ru ekAl M ayA eyzElmi BrNM nwi. eyeKAlYA qAyi ayAL@ew ayew EprH . eyzElMkAriyAyi eyeKAlYA. 4yEhAv vzYe kArYeLlAM IyAvH ecyHt. teR pitAvAy amsYAvH ecyH t EpAeleyAe ayAL@M eedve asric@. 5esKrYAvieR jIvitkAlH IyAvH eedve piw. eedve qen bmAnikyM asrikyM EvNemH esK rYAvH IyAvien pWiic@. yEhA vey asric i EA eedvM IyAvi vijyM nki. 6ePlisHtYetier IyAvH o yM ecyHt. gH, ybHen, asHEtA dH pN ilumAyi mtiluk ayA tk. asHEtA dpNinwM ePlisH t Yew m@ pNLiluM IyAvH pN pNi. 7-bA, emynY pN Li vsi ePlisHtYeryM arAbYeryM EtAliA eedvM I yAvien shAyic@. 8 aEAnY I yAvi kM ekAw. QjipHtieR atiiEdzwnILM IyAvi

26

2 dinv ] AM 26+9-23

644
yEhAvyew lyiEl kyRi. 17puErAhitnAy asrYAvM yEhA vyew lyi <x nwi yi vIrArAy qp puErA hitAM IyAvien piwH lyiEl ec. 18IyA vieR v]i etAeNH av ayAELAw pRu. av ayAELAw pRu, yEhAvyH DUpbli nw tH nieR EjAliyl. nI aen ec@ zriyl. yEhAvyH DUp bli nwEv puErAhitAM ahErAeR pigAmikL@mANH. DUpA c n nwA av prizIlnM lBicvrANH. Q ativil niM puR EpAvuk. nI vizV sHtnAyiil. eedvmAy yEhAv ti ninH o bmtiyM n kil! 19qA IyAvH EkApAl nAyi. DUpEhAmM nwA o pAM ayAL@ew eekyiluAyi. I yAvH puErAhitAErAw EdxYe EA ayAL@ew eniyi xHWM Ayi. yEhAvyew lyi DUpyAgpIWi mi puErAhi tAew mi vcAN sMBvi c t H . 20 mKYpuErAhitnAy asrYA vM qlA puErAhitAM IyA vien EnAi. avH ayAL@ew eniyiel xH W M kANAmAyi. puErAhitA IyAvien EvgM puR EpAkA nib ic @ . yEhAv te ziictinA I yAvH sVyM puREEAwi. 21IyA rAjAvH xH W ErAgiyAyi. ayAH yEhAvyew lyi kwAnA yil. IyAvieR punAy EyATAM ekAArieR niyNEmH jnL@ew Em aDikAriyAyi. 22 I y A v i e R v]ik dYM EmAsieR punAy eyz AvAck q}utiyi@H 23I yAvH mrNmwykyM teR pUvi kew smIpM sMsHkriewkyM ecyH t. rAjAvieR zvRinw vyli aNH IyAvH sMsHkrietH. kArNM, jn pRu, IyAvi xH W mH . IyAvieR AnH EyATAM putiy rAjAvAyi. IyAvieR punAyi EyATAM.

eR EprH simAyi. atiznA y ekAANyA sinAytH. 9eyzElmi mlvAwM, tA}Hvr vAwM, EkAyew tirivuk qi viwLiellAM IyAvH EgApur pNi. EgApur IyAvH zmAi. 10 mmiyi IyAvH EgApurL@Ai. DArALM kiNRu kL@M ayA }ic @ . mlEdM smtliluM ayA DArALM k kAlikL@Ayi. mlkLiluM smt liluM IyAvi kxkAyi . aviwLi nl viLvuA yi. miriEAM pripAli AM L@Ayi. ayA xi xHwei. 11prizIlnM lBic BwAew o eesnYM IyAviAyi. kArYdziyAy eyyIEylieRyM EdYAgnAy myEzyAvieRyM mtlyi eesnYe sMG LAyi tirici. hnAnYA yi avew EntAvH. eyyIEyluM myEz yAvM BwAer qkyM sMG LAyi aver tirikyM ecyHt. hnAnYA rAjAvieR EdYAgAri elArALAyi. 12BwAew nAyk rAyi 2,600 EpAyi. 13 wM blvAew kI}i ziyAyi yM ecA k}ivu mli }Ayiri aURu BwAew Esn yAyi. BwArANH z@ ELAw yi rAjAvien shA yic t H . 14IyAvH EsnAMgH prick, M, zirOM, pwc, vil @ k, kviNl @ k qiv nki. 15 eyzElmi IyAvH vid gHdA kupiwic y A i. EgApurLiluM mlBiikLiluM y Apie@. y Li niANH aukL@M vliy kl @ kL@M etAwetH . IyAvH sinAyi. vidr EdzvAsik EpAluM ayAL@ew Ep Ek@. vliy shAy lBic ekAH ayA znAeyA rAjAvAyiI. 16pE znAyEA IyAvi Ay ahArM ayAL@ew nAz i kArNmAyi. teR eedvmA yEhAvEyAw ayA vizV sH t t puliyil . DUpyAgpIW i DUpAc n nwA ayA

645
EyATAM eydyew rAjAvH rAjAvAEA EyATAminH pu vyAyi. ayA eyzElmi ptinARu vxM BrNM nwi. eyrUzA qAyi ayAL@ew ayew EprH. sAEdAi eR puiyAyi eyrUzA. 2 yEhA v vzYe kArY EyATAM ecyHt. teR pitAvAy IyAvH ecyHtEpAel te ayA yEhA vey asric@. qA EyATAM teR pitAvienEAel DUpAcn yH Ayi yEhAvyew lyi kyRiyil. pE jn et@ ec@ w. 3 yEhAvyew ly ieR mkLile kvAwM EyATAM pui. oAePlieR mtili ayA ER pNik nwi. 4 eydyiel mlEdzH EyATAM pN pNi ykyM ecyHt. vni EyATAM EkAkL@M EgApurL@M niic @ . 5aEAnYew rAjAviEnAwM ayA L@ew EsnEyAwM @mi EyATAM aver EtAlic@. atinA aEA nY EyATAminH m vxE vxM EtARuM Ru tAl eviyM ptinAyirM EkA EgAtuM ptinA yirM EkA yvvuM nki. 6teR eedvmA yEhAvey vizVsHttEyAew asrictinA EyATAM znAyi. 7EyATAmieR m@ v] ikL@M ayA ecyH t y L@M yi AEylielyM eydyi elyM rAjAAew criM q pusH t ki ErKewiyi@H . 8rAjAvAEA EyATAminH p u vyAyi. ptinARu vxM ayA eyzElmi Bric@. 9pie, EyATAM mrikyM teR pUv i kErAewAM sMsH k rie wkyM ecyHt. jn ayAeL dAvI dieR ngrilANH* sMsHkrictH. EyATAmieR AnH EyATAmieR punAy hAsH rAjAvAyi.

2 dinv ] AM 27+1-28+8

27

eedvd] x H w iyi zriyAy v}iyilA yiil hAsH jIvictH. yEhAv #hic EpAeleyAM ayA ecyHtil. 2yi AEy rAjAAew dxic mAt]kkLANyA piwtH. bAeedveL rADiAEvi vi#hL@AA ayA ac@k L@pEyAgic@. 3eb-hiEAM * tA}Hv ryi hAsH DUpAc n nwi. teR sVM puAer ayA tIyi elric@ bliyic@. Edz jIviciv ecyHt aEt dxHtY ayA ecyHt. yi AEylukA vEA yEhAv aviwkAer aviewniM o}iictANH. 4 hAsH tlLiluM kLiluM qlA pc mrI}iluM v}ipAwkM bli kL@M nwi. 5-6hAsH pApM ecyHt. atinA yEhAv arAmiel rAjAvieneAH hAsien EtAlic@. arAmiel rAjA vuM ayAL@ew eesnYvuM hA sien EtAlikyM onvDi ey dAer twvukArAyi piwikyM ecyHt. arAmiel rAjAvH twvu kAer dEeziEl ekAuEpAyi. yi AEyrAjAvAy ephien ekAuM yEhAv hAsien EtAli c @. ermlYA qAyi ephi eR pitAvieR EprH . epM ayAL@ew eesnYvuM odivsMekA H eydyiel oli pti nAyirM DIrrAy pwyALikeL vDic@. eydA, tL@ew pUvik pi wi eedvmAy yEhAvey asriAtinAlANH ephH aver EtAlictH. 7qyImini eeDrYzAliyAy o BwnAyi sii. hAsurAjAvieR punAy myEzyA, ekAArM mtlArnAyi a IAM, qAnA qiver sii vDic@. qAnA rAjAvieR rAM aDikAriyAyi 8yi AEyeesnYM eydyi tAmsi tL@ew te bu

hAsH eydyew rAjAvH rAjAvAEA hAsinH p vyAyi. ayA ptinARu vxM eyzElmi Bric@. teR pUviknAy dAvIdienEAel

28

dAvIdieR ngrM eyzElmieR meA EprH.

e b h i E A M t A } Hv r hiEAM tA}Hvr et BAgAyi eyzElmi pwiA RANH. Q tA}Hvryi aEnkM ziL@M bAlAM vYAjeedv bliyi ei@H.

2 dinv ] AM 28+9-22

646
yAvH, amAsA qI EntA q}u EH niH twvukAer shAyic@. yi AEyeesnYM kv vO qwH nAlu EpM ngHnrA yv ekAw. EntA av H pAdrkL@M ekAw. eyd yini twvukAH av tiAM wiAM ekAw. av aver q Etic @ .* anrM qyImini EntA INitrAy twvukAer k}utR kyi pnmrL@ew ngrmAy eyrI EhAvilu avew sVM wMb LilAi. pnmrL@ew ngrmANH eyrIEhA. anrM nAlu EntA L@M sVEdzmAy zmrYyiEl mwi. 16-17 smy te qEdAMkA vIuM vrikyM eydAer EtAli kyM ecyHt. qEdAmY jneL piwiwi twvukArAyi ekAuEpAyi. atinA hAsH rAjAvH aUriel rAjAviEnAw shAymEpic @ . 18ePlisHtYM eydyew etBA gM kLilu pNLiluM mNM nwi. EbH - EzemzH , aAElA, egEdErAH , EsAEKA, timHnA, giMEsAvH pN ePli sH t Y piwiec w . pN w #AmL@M av piwi ecw. anrM ePlisHtY pNLi tAmsic@. 19 eydAer avew rAjAvAy hAsH pApM ecA Eriic@. ayA yEhA vEyAw vLer avizVsHtnAyi. atinA yEhAv eydyH dri t nki. 20aUriel rAjAvAy tigH l H - piEles eydyi veiluM hAsien shAyi tinH pkrM ayA }L@ AkyAyi ecyHttH. 21 hA sH yEhAvyew lyiniM rAjekAAriniM rAjmArik L@ew ekAArLinim amlY vsHteLw. hAsH sAD n aUriel rAjAvi ekAw. qA atH hAsien shAyi cil. 22hAsH dritiwyiluM w t pApM ec@kyM yEhAvEyAw avizVsHtt pulkyM ecyHt.
av ... Etic@ o oQxDem nilyHH av aver q Etic@.

LAy rulM Eper piwic@. OIk eLyM ikeLyM wAet eyd yi niM onvDi viliwi vsHtL@M av ekAuEpAyi. twvukAeryM sADneLyM yi A EylukA zmrYyiEl ekAuv. 9qA yEhAvyew vAckri elArA aviewyAyi. oAEddH qAyi vAckeR EprH. zmrYyiEl mwiv yi AEy eesnYe oAEddH kumi. oAEddH yi AEyeesnYEAw pRu, niL@ew pUvikew eedvmA yEhAvyH eydAErAw EkAp mAytinA aver EtAl i A nieL avdic@. ni vLer EkApEAew aver ziikyM vDikyM ecyHt. EA eedvM niELAw EkApiciri. 10 eyd yielyM eyzElmielyM jneL awimkLAivyHA niLAElAci . niL@M niL@ew eedvmA yEhAvyH e tier pApM ecyH t . 11EA {A pRy ik. ni piwiwiy niL@ew sEhA drI sEhAdrAer tiriek viy yH k. kArNM yEhAvyew # EkApM nietirAyiri. 12anrM yi AEyBwA y rMg niH sVEdzE vtH qyImiel cil EntA ku. EntA yi AEyBwAer kAkyM aver tAI ec@ kyM ecyHt. EyAhAnAeR pu nAy asrYAvH, emziElEmAieR punAy eberKYAvH , zl < mieR punAy eyhisHkIyAvH, hdHlAyi yew punAy amAsA qivrA yi EntA. 13 EntA yi AEyBwAErAw en pR u, eydyini twvukAer EA@ ekAuvrtH. niLen ecyH t A atH yEhAvyH e ti ery new aprADM vi iM. new pApeyM aprAD eyM a vxLAkyM yEhA vyH yi AEyliEnAw EkApM vikyM ec@M! 14atinA BwA twvukAeryM vilpiwic vsHteLyM EntA M yi AEyjntyHM nki. 15asrYAvH, EberKYAvH, eyhisHkI

647
23dEeziel

2 dinv ] AM 28+23-29+11

jn rADic Edv A ayA blikLic@. dE ezkA hAsien EtAlici. atinA ayA en kti+ arAmY rADi EdvA aver shAyic@. atinA {A EdvA bliyicA av qeyM shAyiEcAM. hAsH EdvAer rADic @ . aen ayA pApM ec@kyM yi AEylu kAereAu pApM eciikyM ecyHt. 24eedvieR lyini sADneLwH hAsH avey wc @ kLu. qiyA yEhA vyew lyieR vAtilukLwc@. ayA yAgpIWL@AkyM av ey eyzElmiel qlA mlyiluM vyH kyM ecyH t . 25eydyiel qlApNLiluM hAsH m@eedv eL rADitinH DUpblikL iA tl Ai. teR pUvikA asric eedv mAy yEhAvey hAsH vLer EkApAlnAi. 26hAsieR m@ v] ik dYM eydyielyM yi AEyli elyM rAjAAew criM q pusHtki q}utiyi@H. 27 hA sH mrNmwykyM teR pUvikErA ewAM sMsHkriewkyM ecyHt. eyzElM ngrilANH jn hAsien sMsH k ric t H . pE yi AEyrAjAA sMsH k ri e aEt ll av hA sien sMsH k ric t H . hAsieR AnH ayAL@ew pu eyhi sHkIyAvH putiy rAjAvAyi.

eyhisk H IyAvH ey dyiel rAjAvH pAM vyilANH eyhisH k IyAvH rAjAvAytH . ayA eyzElmi peA p vxM BrNM nwi. abIyA qAyi ayAL@ew ayew EprH. esKrYAvieR puiyAyi av. 2 yEhAv vzYe kArY LANH eyhisHkIyAvH ecyHttH. teR pUviknAy dAvIdienEAel EnrA y mAM ayA ecyHt.

29

3eyhisH k IyAvH yEhAvyew lyieR vAtiluk Ric H zmAi. eyhisHkIyAvH lyM vIuM R. tA rAjAvAytieR dYe vxM dYe mAsM te ayA a ecyHt. 4-5 eyhisHkI yAvH puErAhiteryM ElvYeryM o sELni viLic@i. lyi eR ki}vze RAy lH ayA avmAyi sELic@. eyhi sHkIyAvH avErAw pRu, qe vi ElvYEr! vi<xyH ni tARA. eedvmAy yEhA vyew lye vi<x yH tARAk. niL@ew pUvik rADic eedvmANv. lyi EltlA sADn aview niM mA@k. vsHt lye a mA. 6 new pUvik yEhA vey viwkyM yEhAvyew ly iniM mKM tirikyM ecyHt. 7lyieR mKm$piel vAtiluk av awyH kyM viLkLiel nALM aNyH kyM ecyHt. yi AEylieR eedvinH ativile yAgpIWi DUpAc n yM EhAmyAgvM av nii. 8atinA eydAErAwM eyzElMkAErAwM yEhAvyH vliy EkApmAyi. yEhAv aver ziic@. yEhAv eydAErAwM eyzElMkAErAwM ecyHtkArY kH m@v ByviRc @ . jn eydAErAw evRu ekAuM atH-tMekAuM tL@ew tl lui. etlAM stYmAeNH ni LRiyk. ni niL@ew sVM kk ekAu kANAM. 9atinA lANH new pUvik yi vDieM. new puIpu AM BArYmAM twvukAre@. 10atinA EA, eyhisHkIyAvH q {A yi AEylieR eedvmA y yEhAvymAyi o krARuA. aEA avnH nEAw aDikM EkApmAkil . 11atinA qeR puAEr, mwipiwikEyA o@M sm yM kLykEyA ectH. te < xiA yEhAv nieL etre w. lyi te <xiA M DUpAcn nwAmANH av nieL etrewtH.

2 dinv ] AM 29+12-25

648
19hAsH

12-14EjAlikLArMBicvrAyi aEA aviewyAyi ElvYew o pikyitA+ ekAhAieR wMb iniH amAsAyiyew punAy mhH , asrYAvieR punAy EyAEv qivAyi. emrAri yew wMbiniM abHdiyew punAy kIM eyhel E llieR punAy asrYAvM. EgEzAeR wMbiniM siyew pu nAy EyAvAM EyAvAhieR pu nAy EdM. lIsPAeR pigA mikLiniM zi%iyM eyyEvluM. sAPieR pigAmikLiniM esKrYAvM mnYAvM. EhmAeR pigAmikLiniM eyEyluM ziemyiyM. eydTUnieR pigA miLiniM zimAvM IEyluM. 15anrM Q ElvY tL@ew sEhA drAer viLic@i aver ly i <xyH Ayi okyM ecyH t . yEhAvyiniM v, rAjAvieR klney, av as ric @ . av yEhAvyew lyM IkriA atiiEl kw. 16yEhAvyew lyieR a BAgM IkriA puErAhit atieR BAgE kw. yEhA vyew lyi t k qlA avsH t L@M av puRe w. avsH t eLl A M av yEhAvyew lyieR mE ekAuv. anrM ElvY avsHt kiEAtA}Hvryi El ekAuEpAyi. 17 oAM mAs ieR oAM divsM, ElvY vi <xyH sVyM tARAkA w i. mAsieR qAM divsM ElvY yEhAvyew lyieR mK m$piEl v. q@ divs wi av yEhAvyew lyM vikAyi tARA pNi w. oAM mAsieR ptinARAM divsM av pNi tI. 18anrM av eyhisH k IyA rAjAvieR awE EpAyi. av aEhEAw pRu, eyhisHkI yArAjAEv, yEhAvyew lyvuM EhAmyAgpIWvuM lyiel qlA sADnL@M mAi. aM nir EmzyM atiElu qlA p krNL@M { ciyAi.

rAjAvH eedvientier klApM i. lyiERtAy ER sADn ayA der qRiykyM ecyHtu. pE { aveylAM tiriekvcH vi k tA RAi. avyiEA yEhAvyew yAgpIWi miluH. 20eyhisHkIyArAjAvH ngriel EdYAgAeryM i piE BAti yEhAvyew lyi El kyRiEAyi. 21}u kALk, }H NAwk, }u Awk, }H EkAlAwk qivEyyM av ekAuv. eydrAjYiM vilM IkritiM eydyiel jnM Evi o pApbliAyi atH . ahErA eR pigAmikLAy puErAhitA ErAw eyhisHkIyArAjAvH, m]g eL yEhAvyew yAgpIWi aiA klic@. 22 atinA puErA hitA kALkeL ekAH remw. qiv kALyew rM yAgpIW i tLic@. anrM puErAhit A NAwkeL ekAl@kyM avy ew rM yAgpIWi tLikyM ecyH t . anrM puErAhitA AwkeL ekAl@kyM avyew rM yAgpIWi tLikyM ecyH t . 23-24 anrM puErAhit EkAlAwkeL rAjAvieRyM aviewwiyi jnL@ewyM mi ekAuv. EkAlAwk pApbliyH EviyAyi. puErAhit tL@ew eekk EkAlA wkL@ew Em vyH kyM avey ekAl@kyM ecyHt. EkAlAwkL@ew rM ekAH puErAhitA yAgpIW i o pApbli aic@. yi A Eyjntyew pAp eedvM epARutinAyi av a en ecyHttH. m}uv yi AEyjn tyH M EviyAyiriNM EhAm yAgvM pApbliyemH rAjAvu pRu. 25dAvIdH , rAjAvieR dzknAy gAdH , nATA vAck qiv klic EpAel eyhisHkIyArAjAvH ElvYer lAL, vINk, kir qiv nki yEhA vyew lyi nii. Q kln yEhAvyew vAckrilUew av

649
niniM vtANH . 26atinA ElvY dAvIdieR sMgIt pkrN L@mAyi tARAyi ni. puErAhi tA tL@ew kAhLL@mAyM oi ni. 27 aEA eyhisHkI yAvH yAgpIWi EhAmyAgM a iti kln nki. EhAmyAgM rMBic E tAwwi yEhAvyH gAnvuM rMBic@. kAhL m} ewkyM yi AEylieR rAjA vAyi dAvIdieR sMgIEtAp krN vAyiewkyM ecyHt. 28EhAmyAgM k}iMver sB m}uv nmsHkric@. gAyk pAwi, kAhLm kA tL@ew kAhL~ti. 29blikeLl A M avsAnic E A eyhisH k IyArAjAvuM aEhEA ewAmAyi jnL@M nmsHkri kyM rADn nwkyM ecyHt. 30yEhAvey sH t itivA eyhi sHkIyArAjAvuM aEhieR EdYA gAM ElvYErAw kl i c @ . dAvIdM eedvpuxnAy sAPuem }utiy gIt av lpic @ . av eedve sHtticH hAdic@. averl A M eedve nmsH k ri kyM rADikyM ecyHt. 31eyhi sH k IyAvu pRu, eydYrAy niLiEA sVyM yEhAvyH smieiri. awv, blikL@M tjH{tAblikL@M yEhA vyew lyiEl ekAuv. aEA jn blikL@M tjH{tA blikL@M ekAuv. #hicv erlAM EhAmyAgL@M nwi. 32sB yiluAyiv lyiEl ekAuv EhAmyAgew qM+ q}up kALk, RH NAwk, RU ecriyAwk. Q m]g eLl A M yEhAvyH EhAmyAg LAyi smie@. 33yEhA vyH viblik aRuRu kALkL@M mvAyirM ecriyAwkL@M EkAlAwkL@mAyi. 34pE qlA m] g eLyM mRitiEnA etAli nIM ecyH t H EhAmyAgmi tiEnA vzYmAy puErAhitA Ayiil. atinA EjAli k tIMveryM m@ puErAhitA vi<xyH tARAMveryM avew buLAy ElvY aver shAyic @ . yEhAvey <xi

2 dinv ] AM 29+26-30+5

ti ElvYrAyi wt smNbuik. av puErA hitAerA ArYi /AhM kAi. 35DArALM EhAmyAgL@M smA DAnblikL@ew ekA}uM pAnIy yAgL@M aviewyAyi. ati nA yEhAvyew lyiel <x vIuM wi. 36teR jn tyHAyi eedvM tARAiy kArY Li eyhisH k IyAvM jnL@M vLer hAdic@. av EvgM en ecyH t tiluM av h A dic@!

eyhisk H IyAvH epsh EGAxi eyhisH k IyrAjAvH m}uv yi AEylukAM eydA M sEzLyc @ . qyImkA M mneAM aEhM kk Lyc@. yi AEylieR eedvmA yEhAvyHEvi epsh* EGA xitinH eyzElmiel yEhA vyew lyiEl vrA eyhi sH k IyAvH avereyl A M Nic @ . 2rAM mAsi epsh EGAxi AemH eyhisHkIyArAjAvH qlA EdYAgAErAwM eyzElmiel m}uv sBEyAwM stic@. 3ptivu smyH epsh EGAxiA av k}iiil . kArNM, Ev puErAhitA vi< xyH Ayi oiyiil . wAet jn eyzElmi owiyi il qtH meA kArNvumANH. 4krARH eyhisHkIyAvienyM m}uv sBeyyM t] p H t iewiyi. 5atinA av Eb-Ezb pNM mt dApNM ver yi AEy m}u v o KYApnM nwi. yi AEy lieR yEhAvyA eedvi Evi epsh EGAxiA ey zElmiEl vrA av jnELAwA vzYe@. EmAez klic EpAel, eREyeR vx mu mt eR yi AEylukA epsh cri

30

epsh eydew DAne o vi mdinM. EmAezyew kAlH eedvM teL QjipH t iniM sVtrAiytieR sHmrNyHAyi qlAvxvuM eyd Q dini sdY k}iM.

2 dinv ] AM 30+6-19

650
zElmiEl mwiEAyi. 12 ey dyi rAjAvienyM aveR EdYAg AeryM asritinH eedv ieR zi jneL omiic@. aen av yEhAvyew vAien asric@. 13rAM mAsi puLi ilA aieR epnALinH* eyzElmi DArALM Ep owi. aetA vliy jnmAyi. 14vYAjeedvL@ew yAgpIW av eyzElminiM nIM ecyHt. vYAjeedvL@ew qlA DUp yAgpIWL@M av nIi. yAg pIW av kiEAtA}H v ryi EleRiu. 15anrM rAM mAs ieR ptinAlAM divsM av epshAAwien ekA. puErA hitM ElvYM litrAyi. av vi <xyH sVyM srAyi. puErAhitM ElvYM yEhAvyew lyiEl EhAmyAg 16eedvpuxnAy ekAuv. EmAezyew niymmsric H av lyi tL@ew ptivuAn Li ni. ElvY puErAhit rM nki. anrM puErAhit rM yAgpIWiE tLic@. 17 vi <xyH oiyiilA aEnkM Ep Ayi. atinA e ps h A A w k e L ekAlA aver avdic i l . atinAlANH arAyi oAErA Evi epshAAwkeL ekAl @ EjAli ElvY ec@tH . ElvY yEhAvyH oAErA AwienyM viIkric@. 18-19qyIM, mne, yiAKA, esbUlU EgALie aEnkM Ep epshA tinALinH zriyAy viDM Ikrieiil. EmAez yew niymM azAsiEAel zri yAy rItiyill av epsh EGAxic t H . qA eyhisH k I yAvH avEvi Aic @ . eyhisHkIyAvH en Aic@, n niR eedvmAy yEhAEv, zri
puLiilA ... epnA epshyM w orA}HcyM. eedvM yi AEylukAer QjipHtiniM EmAciictieR oA yHAyi av aH puLiilA aM k}i. tiwi RiEAtinA aH mAvH puLic @ epAivrA av kA niil.

ciil. 6 atinA dtA rAjAvi eR kk yi AEyliluM ey dyiluemAwM vitrNM ecyH t . kiel wM tAyi+ yi AEylYEr, aAhAmieR yM yisHhAieRyM yAEA bieRyM eedvmAy yEhAvyi El tiriyk. aEA aU riel rAjAAriniM r eH jIvEnAew avEzxi niLiEl eedvM mwivM. 7niL@ew pitAAerEyA sEhAdrAerEAelEyA k tH. yEhAv avew eedvmAyi eviluM av aventier tiriu. atinA yEhAv jn eLeAH aver evRui kyM averRic H dxic H sMsAriikyM ecyHt. stYmAeNH ni sVM kk ekAu kANAvu tANH. 8 niL@ew pUvikerEA el kWinXdyrAvtH. pU mn EAew yEhAvey asri k. ativilE vrik. yEhAv nitYmAyi vi mAiytANH ativilM. niL@ew eedvmA yEhA vey <xi. aEA yEhA vyew Byew EkApM niLi nik EpAM. 9ni tiric@ vrikyM yEhA vey asrikyM ecyHtA niL@ew buM ik M aver piwic@ vciri vriniM kANYM ki@M. niL@ew buL@M ikL@M Q EdzE tiric@ vrikyM ec@M. niL@ew eedvmA yEhAv niELAw dyyM k NyvmA. ni av niEl mwi vA av niLi nik EpAvil.
10qyIM, mne EdzLilu ql A pNLiElM dtA EpAyi. esbUlUeR rAjYM ver av EpAyi. qA jn dt Aer prihsic@ ciric@. 11qA Ez, mne, esbUlU Edz Liel ERE mAM vinItrAyi ey

651
yAy viDi nie rADiN emH v stYi #hm eiluM niymM azAsi EAel av sVyM viIkricil. dyvAyi avErAw epARuAluM. {L@ew pUvikew eedvEm, ati vile niyms ricH sVyM IkriA eri lumei avErAw epARuEN Em. 20eyhisHkIyArAjAvieR A n yEhAv Ek@. yEhAv jn ELAw epARu. 21 yi AEylukA eyzElmi }udivsE puLi il A aieR epnALAc ric@. av vLer hAdic@. ElvYM puErAhitM tL@ew sv z i EyAewyM pUXdyEAewyM qM yEhAvey sHttic@. 22yEhA vyH <xyi vLer sAm YM kANic ql A ElvYeryM eyhisH k IyArAjAvH EA/Ahii c@. jn }udivsM epnALAc rikyM smADnblikLi kyM ecyHt. av tL@ew pUvi kew eedvmAy yEhAvyH sHEtA vuM niymic@. 23}udivs wi aview tA jn m}uvM tImAnic@. }udivs wi epsh cri ti av hAdic@. 24 eyhi sHkIyArAjAvH yirM kALkeLyM }AyirM ecriyAwkeLyM sByHH ekA tiAnAyi nki. EntA yirM kALkeLyM ptinAyirM ecriyAwkeLyM sByHH nki. DArALM puErAhitA vi < xyH sVyM tARAyi. 25eyd yiel sB m}uvM puErAhitAM ElvYM yi AEyliniM v m}uv sByM yi AEyliniM eydyiEl EpAvukyAyi sArikL@M oe vLer hAdic@. 26aen eyzElmi vLer hA dmAyi. yi AEyrAjAvAy dAvI dieR punAy zElAEmAeR kAlM mt en orAh A dM aviewy Ayiil. 27puErAhitAM ElvYM q}uEu niH jneL a#hi vA yEhAvEyAw aEpic @ . yEhAv aver vic @ . avew An sVi yEhAvyew vig]hMver qi.

2 dinv ] AM 30+20-31+4

31

eyhisk H IyArAjAvH aBiv ] i Api epsh EGAxM k}iu. epshyH Ayi eyzElmi eliy yi AEylukA eyd yiel pNLiEliRi. qi v pNLiluAyi k timk wic @ tk. vYAj eedveL rADititAyi vYAjtimk. aEzrA sHtM BL@M av tk. eydyiluM ebnYAmInilu ql A tl L@M yAgpIWL@M av tk. qyImiluM mneyiluM Et EpAel av ecyHt. vYAjeedv eL rADiA qlA sADn L@M nziic@ k}iyM ver avr w. anrM yi AEylukA sVEdz tL@ew sVM pN LiEl mwi. 2puErAhiteryM ElvYeryM sMG LAyi tirikyM oAErAErA sMG iM oAErA EjAlik lic@ ekAw kyM ecyHti. atinA eyhi sHkIyArAjAvH sMGELAw t L@ew EjAlik punrArMBiA v zYe@. atinA puErAhitM ElvY M EhAmyAgL@M smADAnblik L@M ai EjAli vIuM rMBi c @ . lyiiel <xyM yEhAvyew BvnieR kvAw riki eedve pAwik}H EjAliyM avAyi. 3teR sVM m]gLi ciltien eyhi sHkIyAvH EhAmyAgmAyi aic@. niEtYn kAlM eevki@M nw EhAmyAginANH Q m]g p EyAgietH. zbk, amAvA sik, visELn qI divsLilAyi Q m] g aietH. yEhAvyew niym i q}utiyiritsricAyi etAe nwilAiyitH. 4jn tL@ew viLvieRyM m@ vsHtL@ewyM o pH puErAhi tM ElvYM nEkAyi . atinA eyzElMnivAsi k tL@ew pH av nkN emH eyhisHkIyAvu klic@. ati nA yEhAvyew niymi pRy EAel puErAhitAM ElvYM rvuk nwilAi smyM k}i

2 dinv ] AM 31+5-18

652
rAM mtlAr. EkAnnYA vieR sEhAdrnAyi ziemyi. 13EkAnnYAvuM sEhAdrnAy ziem yiyM ni pRyvew EmEnA ArAyi+ eyhIEy, assYAvH, nhH , asAEh, eyriEmAH , EyAsAbAdH, qlIEy, yisHmKYAvH, mhH , ebnAyAvH . eyhisH k IyA rAjAvuM eedvieR lyieR mtlArnAy asrYAvmANH aver etrewtH . 14jn EsVcH C yA eedvi smic v}ipAwkL@ew mtlAr EkAEr yi. yEhAvyH smitmAy vsHt vitrNM ec@tieR mtl EkAEryH Ayi. yEhA vyH Ayi vimAe sAn L@ew vitrNvuM EkAEryH Ayi . ki}E kvAwieR kAvA rnAyi EkAEr. ElvYnAy yimHnA yi ayAL@ew pitAvH. 15ed, minYAmI, EyvA, ezmAvH, am rYAvH, ezKnYAvH qiv EkAErey shAyic@. puErAhitA vsi pNLi v vizVAspUv M EsvnM ecyHt. av sADn, puErAhitAew oAErA sMGilu m, tL@ew bu nki. L@keL DAnieyEA aDAni eyEA EnAAetyANv sADn vitrNM ecyHttH. 16ElvYwM bcrii Ep, m vySM atilDikvuM Aym qlA pux AM av EzKrie vsHt nki. Q puxAerlAM t L@ew rvAditVie kArY ec@ti yEhAvyew ly i EvziEvrAyi. oAErA ElvYsMGiM tL@EwtA y rvAditVmAyi. 17puErA hitH avrvew oAhri nkiyi . wMb crii Ece iri EpAelyANi nwi ytH. pM atilDikvuM Aym Ayi ql A ElvYM EzKr i av p nkiyi. avew rvAditVL@M sMG L@msricAyi aen ecyHti tH. 18ElvYew ziM BArYmA M puIpuAM EzKrieR p kii. wMbcrii Ec ei@ m}uv ElvYM aen

AnAM. 5 rAjYemAwm jn Q kln Ek@. atinA yi AEylu kA tL@ew viLvukLAy DAnY, miri, q, Et qEv t xi ecyHt qlAieRyM dYBAgM smic@. vyeweylAM pielA ANH av nkiytH. 6eydyi vsi yi AEylukAM eyd AM tL@ew kkAlikL@ewyM wkL@ewyM pielAM ekAu v. yEhAvyH EvimAmAyi kti o EtYkl sUi c i vyew pielAM av ekAuv. av veylAM t L@ew eedvmA yEhAvyH Ayi ekAuvH ArmAyi i. 7mAM mAs(emyH - )ilANH jnLv ekAuvrA wiytH . }AM mAsi (espHtMb-oEwA b) atvsAnikyM ecyH t . 8eyhisHkIyAvM EntAL@M qiy EA EzKrie vsH t L@ew ArmANH ktH . av yEhA veyyM aveR jntyAy yi A EylukAeryM vA}Hi. 9eyhisH k IyAvH Q Ar eLRic H puErAhitErAwM ElvY ErAwM EcAdic@. 10 sAEdAieR wM bArnAy tpuErAhit as rYAvH eyhisHkIyAviEnAw pRu, yEhAvyew lyiEl jn v}ipAwk ekAuvrA w iyEA mt {H DArALM BNmH . { vyRu niRey k}ic i @M DArALM BNM avEz xic@! yEhAv stYi teR jn tey a#hic i ri. atinA lANH {imAM micM vtH. 11anrM, yEhAvyew ly i klvRmRik tARAA eyhisH k IyAvH teR puErAhit AErAw klic@. atH EvEpAel ece@. 12aEA puErAhitA, yEhAvyH mAmAyi smie v}ipAwkLM dzAMzL@M* ekAu v. aen EzKrieetl A M av lyiel klvRmRiyH i vc@. smAhrie vsHt sUi mtl ElvYnAy EkAnnYAvinAyi. ziemyiyAyi
dzAMz jnL@ew viLvieREyA m]g L@ewEyA pielArMzM.

653
lBic@. <xyHAyi qlAyHEA}uM sVyM viM smAyi tinAlANH ElvYH aen lBict. H 19ahErAeR pigAmikLAy puErA hitAri cilH ElvY vsi pNwH ER vyluk L@Ayi. ahErAeR pigAmi kLi cil pNLi vsi mAyi. ahErAeR Q piR AH pNL@ew awiAn i Ep viLicANH EzKrieR vItM nkiytH . ElvYcrii Ep Ece puxAANH EzKrieR BAgM nkiytH. 20aen eyhisH k IyArAjAvH eydyielAwM nl kArY ecyHt. teR eedvmA yEhA vyH mi nyM EnM vizVsHt vumAy kArY ayA ecyH t . 21eedvieR lyiel <x, niymL@M klnkL@M asri, teR eedve piwr wi ayALArMBic ql A kArYLiluM ayA vijymAyi. etl A M eyhisH k IyAvH pU mnEAew yANH ecyHttH. aUriel rAjAvH eyhisk H IyAvinH }L@A eyhisHkIyAvH vizVAspUvM ecyH t Q kArYEzxM aUriel rAjAvAy sEhrIbH eydey miA v. sEh rIbuM ayAL@ew eesnYvuM EkA ekiy ngr puRH tAvLm wic @ . pNeL kI}wAem DArNEyAewyANH ayA aen ecyHttH. ngr Em tni vijyM EnwNemH sEhrIbH # hic @ . 2eyzElmien miA sEhrIbH qiy kArYM eyhi sHkIyAvH aRiu. 3aEA eyhi sH k IyAvH teR EdYAgAM eesnYADipAmAyi sMsAric @ . ngri puRE jlDArk L@ew vAhM twyA averlAvM EcH niyic @ . EdYAg AM EsnAptikL@M eyhisHkIyA vien shAyic@. 4 aEnkM L@k owkyM rAjYi nw wi o}ukiyi qlA avikL@M jlDAr kL@M awyH kyM ecyH t . av

2 dinv ] AM 31+19-32+11

32

pRu, aUriel rAjAvH viewey EA o@M evM kANil ! 5eyhisHkIyAvH eyzElmien z mAi. atinyA eneyA eyA ecyHttH+ tkei EkAyew BAg ayA punni ic @ . EkAkLi EgApur pNi. oAM mtili @mAyi ayA o rAMmti pNi. eyz ElmieR p}y BAgi ki} vz zil ayA punniic@. DArALM yDL@M prickL@M ayA Ai. 6-7eyhi sHkIyAvH jnH EsnAnAyker etrew. ngrkvAwinw evLiEdzH eyhisH k I yAvH avmAyi sELic@. ayA pRu, zimAAM DIrAmAyi rik. aUriel rAjAvienEyA ayAL@ew vliy EsnEyiEyA By ewkEyA EvvlAtiewkEyA a tH. aUriel rAjAvinH ayAeLAewA mtiEnA mhAeyA zi yANH nEAewAmtH! 8aUriel rAjAvinH mxY mAmA H . qA nEAewAM new eedvmA yEhAvyAtH! eedvM ne shAyiM! av new y ec@M! aen eydyiel eyhi sHkIyArAjAvH jneL EA/Ahi ikyM avH eeDrYM pkkyM ecyHt. 9aUriel rAjAvAy sEhrIbuM ayAL@ew m}uv eesnYvuM lAKI pNe kI}wtinAyi atinw Ayi pALymwicitH. an rM sEhrIbH eydyiel eyhi sH k IyArAjAvieRyM eyzElmi lu sv eydAewyM aw E teR dAsAer ayc @ . eyhisH k IyAviM eyzElMkA mAyi sEhrIbieR dAsA o sEzM ekAuvi. 10av pRu, aUriel rAjAvAy s EhrIbH en pRy+ eyz ElmieR pErADe EnriwA ni qienyANH yitH? 11eyhisHkIyAvH nieL prihsi kyANH. nieL eyzElmi e wi vizM dAhvuM ekAu ekAlewM. eyhisHkIyAvH ni ELAw pRy, new eedvmA

2 dinv ] AM 32+12-26

654
tinAyi av aeneyAe pRtH. 19 m@ rAxH\Liel jn rADici EdvAmAyi av eyzElmieR eedve tArtmYM ecyHt. mxY Aiy sADn mAmANH EdvA q pR av, avey dxic EpAelteyANH eyzElmieR eedveiyM pRtH. 20eyhisH k IyArAjAvuM EmAsi eR punAy eyzAvAckM ci Q zHneecAli sV iEl EnAi Aic @ . 21aEA yEhAv o dten aU riel rAjAvieR pALyiEl yc@. dt aUEsnyiel m}u v BwAeryM EntAeLyM EsnA DipAeryM vDic@. atinA aU riel rAjAvH sVEdzE mwi. ayAL@ew jnt ayAeLecAli li c@. ayA teR eedvieR l yiEl kyRi. ayAL@ew sVM puAri cil ayAeL vAL@ ekAu evieAl @ kyM ecyH t . 22aen yEhAv eyhisH k IyA vienyM eyzElMkAeryM aU riel rAjAvAy sEhrIbiniM mAL@kLiniM ric @ . eyhi sHkIyAvienyM eyzElMkAeryM yEhAv pripAlic@. 23DArALmAL@k yEhAvyH kA}H c vsH t L@mAyi eyzElmiEl v. eydyiel rAjAvAy eyhisHkIyAvinH av vilpiwic vsHt ekAuv. amt qlA rAxH\L@M eyhi sHkIyAvien dric@. 24aAlANH eyhisHkIyAvinH ErAgM piwiepM mrNEAww M. ayA yEhAvEyAw A ic @ . yEhAv eyhisH k IyAvi EnAw sMsArikyM ayAH orw yALM nkyM ecyHt. 25qA eyhisHkIyAvieR mni ahA rmAyi. atinA ayA eedvieR kANYinH ni pR il. atinAlANH yEhAv eyhi sH k IyAviEnAwM eydyielyM eyzElmielyM jnELAwM EkApi ct. H 26qA eyhisHkIyAvM ey zElM nivAsikL@M pApic @ . av ahritH nikyM sVyM vinItrAvukyM ecyHt. ati

yEhAv ne aUriel rAjAvi ni riM. 12eyhisHkIyAvu teyANH yEhAvyew t lL@M yAgpIWL@M nIM ecyHttH. oAEreyA yAgpIWiE mAEm DUpAcnyM rADnyM nwAvU qH ayA eydAM eyz ElMkAmAy niELAw pRu. 13qeR pUvikM {AM m@ rAjY AErAw qen epmARi q niH tIcyAyM aRiyAM. m@ rAjYL@ew EdvAH avew jn eL riAnAyil. tL@ew jn tey nziitiniM qe twyA EdvA k}iil . 14qeR pUvikA rAxH\eL tk. qiniM teR jntey riA mtiyAy o eedvvumil. atinA, niL@ew eedvinH nieL qiniM riAnAvu emH ni kEA? 15ati nA nieL kbLiiA eyhi sHkIyAvien avditH. eyhi sHkIyAvien vizVsitH. kArNM o eedviM teR jnteyEyA rAxH\eEyA qi niEA qeR pUv i kri niEA riA Ever k}iiil . atinA qiniM nieL riA niL@ew eedvi k}iyem kEt. 16aUriel rAjAvieR dAsA eedvmAy yEhAvyH M aveR dAsnAy eyhisHkIyAviemtier dxic@ pRu. 17aUriel rAjAvH yi AEylieR eedvmA yEhA vey avEhLi kkL@M q}uti. kkLi aUriel rAjAvH enyAyi q}utiytH+ m@ rAjYL@ew EdvAH avew jneL nziitiniM qe twyAnAyil . aEpAel te eyhisHkIyAvieR eedvi M aveR jntey nzii tiniM qe twyAnAvil . 18anrM aUriel rAjAvieR dAs A ngrBiiEmluAyi eyz ElMkA Ener qAyBAxyi c i EAzic@. eyzElMkAer ByewtinAyi aUriel rAjAvieR dAsA aen ecyHt tH. eyzElM ngrM piwiecw

655
nA eyhisHkIyAvH jIvicirie yEhAvyew EkApM avewEm pticil. 27eyhisHkIyAvinH DArALM DnvuM bmtiymAyi. evi, sVM, amlYr, sugvY{Hjn, prick aen qlArM sADn L@M sUiA ayA EtYkM lemAi. 28DAnYM, puvIH, q qiv ayAH jn ekAw yci. av sUiA eyhi sHkIyAvH klvRkL@Ai. m}uv kkAlikM ipiM ayA etA}ukL@Ai. 29eyhi sHkIyAvH DArALM pN pNi. opAw ipeLyM kAlik eLyM ayA kii. eedvM eyhi sHkIyAvinH DArALM s nki. 30gIEhAjlvAhieR mkLi le nIerA}u twH atien dAvIdieR ngrieR pwiARu BAgE tiric@vitH eyhisHkI yAvH NH . ql A v] ikLiluM eyhisH k IyAvH vijyikyM ecyHt. 31ori bAbiElANiel EntA eyhisH k IyAvinH dtAer ayc @ . EdzAy apricitmA eyArwyALei dtA tir i. av vEA eedvM eyhi sH k IyAvien vi@ni. eyhi sH k IyAvieR mEnAgteLl A M aRiytinAyi atH. 32eyhisHkIyAvieR m@ v]i kL@M yEhAvey ayALen sHEn hic @ evM EmAsieR pu nAy eyzAvieR dznM q pusH t kiluM eydyiElyM yi AEyliElyM rAjAAew criM q pusH t kiluM ErK ewiyi@H. 33eyhisHkIyAvH mr NmwykyM teR pUvikErAewAM sMsHkriewkyM ecyHt. dAvI dieR pUvikew klRk iti ec@ ilANH av eyhisHkI yAvien sMsHkrictH. eyhisHkI yAvH mricEA m}uv eydAM eyzElMnivAsikL@M ayAH drvic@. eyhisHkIyAvieR AnH mne putiy rAjAvAyi. eyhisHkIyAvieR punAyi mne.

2 dinv ] AM 32+27-33+8

mne eydyew rAjAvH eydyew rAjAvAEA mneyH pu vyAyi . ayA apiyu vxM eydyi rAjAvAyi. 2 ete yEhAv pR kArYLANH mne ecyH t tH . m@ jntkL@ew BIkrvuM pApniBrvumAy mAmANyA piwtH . yEhAv aver yi AEylukAew miniM oAwictANH. 3teR pitAvAy eyhi sH k IyAvH tk tl mne punniic@. mne, bA eedvH yAgpIW pNiy kyM aEzrAsH t MBL@AkyM ecyH t . ayA ngN mi nmsH k rikyM avey rADikyM ecyHt. 4qeR nAmM eyzElmi nitYmAyiriM q@ yEhAv pR yEhAvyew ly i mne vYAjeedvAyi yAgpIW pNi. 5yEhAvyew lyieR ru mLi mne ql A nsm hM yAgpIW pNi. 6eb-hiEAMtA}H v ryi mne sVM meL bliyAyi ai kyM ecyHt. mne znM pRyi kyM lNM EnAkyM BicArM nwkyM ecyHt. evLicAwAM mvAdikL@mAyi ayA sMsAric@. ete yEhAv pR DArALM kArY mne ecyHt. mneyew pAp yEhAvey EkApixH W nAi. 7ayA o vi#hpmA kyM atH eedvieR ly i tixHWikyM ecyHt. dAvI diEnAwM aveR punAy zElA EmAEnAwM eedvM en pRi , {A qeR nAmM Q ly iluM eyzElmiluM nitYmAyi A piM. yi AEyliel ql A EgA LiniM ngrLinimANH {A eyzElM etrewtH . qeR nAmM aview nitYmAyi AyirikyM ec@M. 8 yi AEy lukAer {AenAriluM avew pUv i k nkAnAyi etre w Q EdzniM puRA kyil. pE qeR klnkeLlAM av asriNM. {A EmAez yilUew av nkiy qlA niy

33

2 dinv ] AM 33+9-25

656
m}uv eydAM mne kln nki. 17jn tlLi vIuM blikLic@. pE av ew blik avew eedvmA yEhAvyH mAmAyi. 18mneyew m@ v]ik, eedv EAw ayL@ew An, yi A EylieR eedvmAy yEhAvyew nAmi dzk ayAELAw pR kArY qiveylAM yi AEy rAjAAew oQEdYAgikErKk q pusHtki q}utivci@H. 19mneyew AnyM mnli H eedvM ayAeL vicM oe dzkew pusHtki H. mne sVyM vinItnAti mu ayAL@ew pApL@M et@kL@M m}u vM ayA qvieweyAe t l pNi qM aEzrA sHtMB Apic@ qM dzk ew pusH t ki q}utiyi@H . 20aen mne mrNmwykyM teR pUvikErAewAM sMsHkri ewkyM ecyHt. jn mneey ayAL@ew sVM rAjekAArilANH sMsHkrictH. mneyew AnH ayAL@ew punAy EmA putiy rAjAvAyi. EmA eydyew rAjAvH rAjAvAEA EmAnH piru vysAyi. ayA ru vxM eyzElmi rAjA vAyi. 22 yEhAvyH mi ti yAytH EmA ecyHt. teR pitA vAy mneeyEAel te ayAL@M yEhAvyew Mgit nwAi yil. teR pitAvAy mne nii c vi#helAM EmA blik Lic @ . vi#heL EmA rADic@. 23teR pitAvAy mne yEhAvyH mi sVyM vinItnA y EpAel EmA sVyM vinItnA yil. pE EmA wt wt pApM ecyHt. 24EmAeR dAsA ayAetier FAElAcn nwi. av EmAen ayAL@ew vstiyi vc@ vDic@. 25qA EmArAjA vientier FAElAcn nwiy qlA dAsAeryM eydA vDi c@. anrM av EmAeR punA y EyAzIyAvien putiy rAjAvAi.
21eydyew

mL@M cL@M klnkL@M yi AEy jnt asriNM. 9eydyielyM eyzElmielyM jneL et@ ecA Erii kyAyi mne ecyHttH. yi A EylukA mE yEhAv puRA iy jntkELA vxL pAp LAyi ecyHttH. 10yEhAv mneEyAwM aveRyA L@kELAwM sMsArieciluM avr EkA Aiyil . 11atinA yEhAv aUrYEsnAnAykAer eydA miA vi. EsnADipA mneey piwiwi bnilAi. mneyew eekk Li av oA@ clkLi@. av mneey bAbiElANiEl twvu kArnAyi ekAuEpAyi. 12mne dritilAyi. aEAL yA teR eedvmA yEhAvey viLic@ Aic@. ayA teR pUv i kew eedvmA yEhA vyew mi sVyM tA}Hi. 13mne eedvEAw AikyM te shAyiA yAcikyM ecyHt. mneyew yAcn Ek yEhAvyew mnliu. yEhAv ayAeL ey zElmiElM teR siMhAsni ElM mwiEAkA avdic @ . yEhAvyANH stYeedvemH mne mnilAi. 14atiEzxM mne dAvIdieR ngrinH o puRmti pNi. gIEhA jlDAryH pwiARH, m/Y kvAwinw tA}H v ryilAyi puRmti. oAEPi @ mANH mne mti ekiytH. ayA mti vLer iei. an rM eydyiel EkAkLiellAM ayA EsnADipAer nii. 15viEdzIymAy vi#heedveL mn e yEhAvyew lyiniM qwmAi. tA lyieR kLiluM eyzElmiluM Apic qlA yAgpIWL@M ayA qw mAi. mne yAgpIWeLl A M ey zElM ngrinH puREeRiu. 16anrM ayA yEhAvyew yAg pIWM ApikyM rADnAbli kL@M smADAnblikL@M ai kyM ecyHt. yi AEylieR eedv mA yEhAvey rADiNemH

657

2 dinv ] AM 34+1-14

34

EyAzIyAvH eydArAjAvH rAjAvAEA EyAzIyAvinH q@ vyAyi. ayA m eA vxM eyzElmi rAjAvA yi. 2 EnrAy mAM EyAzIyAvH ecyH t . yEhAvyew Mgit ayA nwAi. teR pUviknAy dAvIdienEAel ayA nk ecyH t . n ec@tiniM EyAzIyAvH vYticlicil. 3rAjAvAy tieR qAM vxM te EyAzIyAvH teR pUviknAy dAvIdieR eedv e agmiA wi. eedve asriA wuEA EyAzI yAvH bAlnAyi. teR rAjvA }Hcyew pAM vxM EyAzIyAvH, eydyiluM eyzElmiluM ni ac @ kLi vA vi#heLyM aEzrA sH t MBeLyM tl eLyM nziiA wi. 4bA eedvL@ew yAgpIW jn tk. EyAzIyAvieR mi vcANH avren ecyHttH. an rM EyAzIyAvH, jnEm y ni DUpyAgpIW mRici@. ekAiy vi#hL@M vA vi#h L@M ayA tk. vi#h eL ayA epAwic@kLu. an rM EyAzIyAvH epAwi bA eedv bliyicivew zvwIrLi vitRi. 5tL@ew yAgpIWLi bAeedv <x nwiy puErAhitAew aik EpAluM EyAzIyAvH dhi ic @ . aenyANH EyAzIyAvH eydyiluM eyzElmiluM vi#hA rADn lAtAiytH. 6mne, q yIM, ziemEyA, nPHtAlivery l qiviwLiel pN LiellAM EyAzIyAvH aen te ecyHt. pN smIpm avzixHwELAewlAM av aen ecyHt. 7yAgpIWL@M aEzrAsHtMBL@M EyAzIyAvH tk. vi#h ayA epAwiyAi. yi AEy m}u vM bAlieR rADnyH Ay Ayi DUpyAgpIWL@M ayA tk. anrM EyAzIyAvH ey zElmiEl mwi. 8tA eydyiel rAjAvAytieR ptienAM vxM zAPA, myEzyAvH,

EyAvAhH qiver teR eedvmA yEhAvyew lyM pui R iA EyAzIyAvyc@. aslYAvH qAyi zAPAeR pitAvieR EprH. myEzyAvH ngriel EntAvA yi. EyAvAzAyi EyAvAhi eR pitAvH. sMBvic kArY q}u tivyHyALAyi EyAvAhH. eydyM lyvuM Ikri tinAyi lyM Ric@ niA aen EyAzIyAvu klic@. 9 av t puErAhitnAy hiiyA vieR awei. jn eedv ieR lyinAyi nkiy pNM av ayAeL lic@. ElvY rAy dVArpAlkArANH mneAri niM qyImkAriniM avEz xic m}uv yi AEylukAri niM pNM EzKric t H . eydA, ebnYAmI qivriniM m}uv eyzElMvAsikLiniM av pNM EzKric @. 10anrM ElvY yEhAvyew lyi pNi EmEnAM vhiv zLM nki. EmEnAA yEhAvyew lyM Ric v M tiPlM nki. 11av pNM mRil@k, mrM qiv vAutinH mryAzA rimAeryM klNiAeryM lic@. ekiw punniitiM avyH rL@AtimA yi twi. mH eydyiel rAjA A lyeiweL pripAli ciil. ekiw p}ki nzi c i . 12-13av vizVsHttEyAew pNieyw. yhM oAbAdYAvmA yi avew EmEnAA, yh M oAbAdYAvM ElvYM emrAriyew pigAmikLAyi. esKrYAvH , emlAM qivrAyi m@ EmEnA A. ekhAieR pigAmikLA yi av. sMgIEtApkrN vAyiti smrAy ElvYM liNiAewyM m@ EvlA ewyM EmEnAArAyAyi. cil ElvY kArYdzikL@M EdYAg AM dVArpAlkAemAeyAyi pNieywi. niympust H kM ke lyiluAyi pNM ElvY puR ekAu
14yEhAvyew

2 dinv ] AM 34+15-31

658
rAjAviEnAw pRy. 24yEhAv pRy eteA, Q liM viw e nivAsikM {A drit vM! eydyiel rAjAvieR mi vAyie pusH t ki q}utiyi@ qlA mhAvipkL@M {A vM. 25{Anien ecA kArNM, jn qe evwiykyM m@eedvAyi DUpEhAmM nw kyM ecyHt qtANH. tL@ew tikekAH avere EkApA lnAiyiri. atinA {A Q lH qeR EkApM ecAriyM. k agH n iEpAlu qeR EkApM aNyHAnAvutl! 26qA eydyiel EyAzIyA rAjAviEnAw en pRyk. yEhA vEyAw EcAdiAnANEl A av nieL ayctH+ alM mu nI Ek vAkeLi yi AEylieR eedv mA yEhAv pRytienyA NH + 27 EyAvAzH, nI pApikyM sVyM tA}HkyM nieR vO kIRukyM ecyHt. nI qeR mi vilpic@. atinA, nieR XdyM nixHkLmAyekAH nieR prAti {A ic@. 28nie {A nieR pUvikErAewAmAM. nI nieR kl RyiEl smADAnEAew EpAM. Q lEM viwe jnL@ew EmluM {A v yAtnk nin kAENivril. hiiyAvM rAjB]tYAM Q sEzM EyAzIyA rAjAvienic@. 29anrM EyAzIyArAjAvH, ey dyiElyM eyzElmiElyM m}uv mAeryM te v kAvA viLic@. 30rAjAvH yEhAvyew ly iEl EpAyi. m}uv eyd AM eyzElMnivAsikL@M puErA hitAM ElvYM vliyvM ecRiy vmAy qlA vYikL@M EyAziyA viEnAewAmAyi. EyAzIyAvH krARieR pusHtkM m}uv aver vAyic @ Ekic @ . yEhAvyew lyiniM keiytAyi pusHtkM. 31anrM rAjAvH teR AnH q}uE@ ni. ayA yEhAvymAyi o krARu Ai. yEhAvey asriAemM aveR klnkL@M niymL@M c L@M asriAemM ayA s

v. aAlANH EmAezyilUew nke yEhAvyew niympusHt kM hiiyAvH q puErAhit keiytH. 15hiiyAvH, kArYd ziyAy zAPAEnAw pRu, yEhA vyew lyi* {A niympu sHtkM ku! hiiyAvH pusHtkM zAPA eekmARi. 16zAPA EyAzI yArAjAvieRywE pusH t kM ekAuv. zAPA rAjAvien viv rmRiyic@, aH vzYeEpA eleylAM ayew dAsA ec@ H . 17yEhAvyew lyi niM lBic pNM av EmEnA AM pNiAmAyi ekAw H . 18anrM zAPA rAjAvi EnAw pRu, puErAhitnAy hi iyAvH qe o pusHtkM lic@. anrM zAPA rAjAvieR mi niekAH pusHtkM vAyic@. 19niymvAkY vAyic@ Ek EyAzI yArAjAvH teR vO vlic@ kIRi. 20anrM hiiyAvH, zAPA eR punAy ahIAM, mIKyew punAy abHEdA, kArYdziyAy zAPA, dAsnAy asAyAvH qiv H rAjAvH o kln nki. 21rAjAvu pRu, EpA, qniM yi A EyliluM eydyiluM avEzxi jnM Evi keiy pusHtkiel vAkeLi yEhA vEyAw EcAdi. new pUvik yEhAvyew vAk asriA tinA av nEAw vLer EkApiciri. Q #nHTM azA sietlAemAM av ecyHti il! 22hiiyAvM rAjAvieR dAs AM vAckiyAy dAyewyw E EpAyi. zl<mieR BArYyAyi dA. EtAhieR pu nAyi zl<M. EtAhH h yew puM. rAjAvieR vO L@ew mtlArnAyi h A. eyzElmieR putiy BAgANH dA vsicitH, hiiyAvM rAjB] t YAM Ayetl A M dA EyAw pRu. 23dA avErAw pR u, yi AEylieR eedvmA yEhAv en pRy+ EyAzIyA
y E h A v y e w l y M eyzElmiel eedvAlyieR meA EprH.

659
tic @ . teR pUmnEAewyM tH m AEvAewymANyAL sti ctH. Q pusHtki q}utiyiri krARieR vAkLsriA emH ayA krA ecyHt. 32anrM EyAzIyAvH eyzElmiluM ebnYAmI nilu ql A vereAuM krA sVIkriAemH vAgHdAnM ecic@. eyzElMkA tL@ew pUvikew eedvmAy yEhAvyew krA as riAemH stic @ . 33yi AEy jntyH vYtYsHt rAjYLini DArALM vi#hL@Ayi. qA ByAnkmAy vi#h eLlAM EyAzIyAvH nziic@. m}uv yi AEylukAeryM EyAzIyAvH t L@ew eedvmA yEhAvyew dAs rAi. EyAzIyAvH jIviciyM kAlM jn, tL@ew pUvikew eedvmAy yEhAvey Esvic@. EyAzIyAvH epsh EGAxi EyAzIyArAjAvH eyzElmi yEhAvyH epsh EGA xic@. oAM mAsiel ptinAlAM divsM epshAAwien vDic@. 2EyAzIyAvH oAErA mtlkAyi puErAhitAer etrew. yEhA vyew lyi av Ux nwEv ayA puErAhitAer Ux wrA EA/Ahiic @ . 3yi AEyjntey pWiic v M yEhAvyew <xyH virA yvmAy ElvYmAyi EyAzIyAvH sMsAric@. ayA ElvYErAw pRu, viepkM zElAEmA niic lyi vyHk. dAvI dieR punAyi zElAEmA. dAvIdH yi AEylieR rAjAvuM. ni viepkM oAErA l LiElM mliElEtil . ni niL@ew eedvmA yEhAvey Esvik. eedvieR jntyAy yi AEylukAer Esvik. 4niL@ ew EgAmRyH lyiel < xyH tARAvuk. dAvIdrAjAvuM aEhieR punAy zElAEmA rAjAvuM nieL lic EjAlik ec@k. 5vilH o sMGM ElvYErAewAM nik. oAErA EgA AErAwemAM aver shAyiA pAki nik. 6 epshA

2 dinv ] AM 34+32-35+14

35

AwkeL ekAl @ k. yEhAvyH ni sVyM Ikrik. A wkeL niL@ew sEhAdrArAy yi AEylukAEvi tARAk. yEhAv niELAw kl i c e tl A M ec@k. EmAezyilUew yEhAv nm nkiyvyANH klnk. 7epshAblikAyi EyAzI yAvH yi AEylukA mtinAyi rM ecriyAwkeLyM EkAlAwkeL yM nki. ayA mvAyirM kkA likeLyM av nki. EyAzIyA rAjAvieR sVM m]gLi niA yi Q m]geL ekAuvtH. 8EyAzIyAvieR EdYAgAM m]g eLyM m@ sADnL@M jnM puErAhitM ElvYM epsh yH Evi nkyAyi. ly ieR mtlArAy EdYAg A tpuErAhitnAy hii yAvM esKrYAvM eyhIEylumAyi . av puErAhitH rAyir iyRuRH AwkeLyM EkAlAw keLyM mRu kALkeLyM epsh blikAyi nki. 9 EkAnnYAvH teR sEhAdrArAy ezmAvH , enTnEy qivErAwM hsbYAvH, eyhIEy, EyAsAbAdH qiv ErAwM EcH aAyirM ecriyA wkeLyM EkAlAwkeLyM aURu kALkeLyM epshAblikAyi ElvY nki. av ElvYew EntALAyi. 10epshA<xyH o pUiyAyEA puErAhitAM ElvYM tL@ew AnLiEl EpAyi. atAyi rAjAvieR kln. 11epshAAwk ekAl e@. anrM ElvY m] g L@ew EtAluriH rM puErAhit nki. puErAhit rM yAgpIW i tLic@. 12anrM av viviD EgAH EhAmyAgAyi m]geL nki. EmAezyew niym sric@ EhAmyAgM nwtinAyi atH . 13klnysric@ te ElvY epshAblikeL agH n i yi epAriecw. viv}ipAw k av klLiluM kLiluM cikLiluM EvvikyM ecyH t . qiv Evgi mAMsM jn nki. 14 tiEzxM ElvY

2 dinv ] AM 35+15-36+1

660
EvgM puRewA eedvM qEAwAv zYe@. eedvM qeR pANH. atinA qe }ilAtH . aH qnietier yi vA eedvM aey nziiM! 22qA EyAzIyAvH o}ivAyil . enEKAEyAw yM ecA ayA tImAnic@. atinA ayA teR EvxM mARi yM ecA puRe@. eedvieR kl n eyi enEKA pR EkA EyAzIyAvH vis tic@. emgiEAsmtli yM ec@tinH EyAzIyAvH puRe@. 23anrM EyAzIyArAjAvieR zrIr i yrMgvcH oru tRc@. ayA teR dAsAErAw pRu, qe qwekAu EpA. qni vlAet mRiEviri! 24atinA dAsA EyAzIyA vien ayAL@ew Etri niewH meA Etrilii. yrMgE ayA ekAuvtAyi EtrH. piIwH av EyAzIyAvien eyz ElmiEl ekAuEpAyi. eyzEl mi vc H EyAzIyAvH mrNmwu. teR pUvik sMsHkrie kl Ryi EyAzIyAvuM sMsHkrie@. EyAzIyAvieR mrNi eyd yiElyM eyzElmiElyM skl m xYM vlAet vYsnic@. 25 yiermYAvH tAM mrNgIteL}uti EyAzIyA vi Evi pAwi. M OIpu xA gAn pAwARuH. EyAzI yAvinH o d+KgAnM pAwkeytH yi AEylukA qeAeEyA NH. vilApgIt q pusHt ki gAnL@H. 26-27rAjAvAyiEA EyAzI yAvH dYM ecyHt qlA kArYL@M yi AEylielyM eydyielyM rAjAAew criM q pusHtk iluH . ayA yEhAvEyAw puliyi vizVAseiyM yEhAvyew niymM ayAeLen anusric@evM #nHTi pRy. eyEhAvAhAsH ey dyiel rAjAvH eyzElmiel putiy rAjA vAyi jn EyAzIyAvieR punAy eyEhAvAhAsien etr

tM ahErAeR pigAmik LAy puErAhitM Ev mAMsem w. puErAhitA @Mver tir piwic pNiyilAyi. EhAmyAg vsH t L@M blikL@ew ekA}uM EhAmitinH av kWin mAyi pNi ecyHt. 15sAPieR wMbArAy ElvYgAyk dAvId rAjAvH avAyi klici l H ni. av verAeyAyi+ sAPH, EhmA, rAjAvieR vAc knAy eydTU. tL@ew sEhAdr rAy ElvY avAyi epshyH etlAM oiyitinA oAErA kvAwielyM dVArpAlkH t ew lniM mAERi vil. 16aen divsM te EyAzI yArAjAvu kl i c t sric H yEhA vyew rADnyHetlAM tA RAyi. epsh EGAxiewkyM yEhAvyew yAgpIWi EhAm yAg aiewkyM ecyHt. 17aviewyAyi yi AEylu kA epshyM puLiilA a ieR epnAL@M }udivsE EGAxic@. 18vAcknAy zmEv lieR kAlM mtliEAH eneyA epsh EGAxM Ayi il! oriluM o yi AEyrAjAvuM eneyA epsh EGAxi ciil. EyAzIyArAjAvuM puErAhit AM ElvYM aviewyAyi eydAM yi AEylukAM qlA eyzElMnivAsikL@M o EtYk viDilANH epsh EGAxictH. 19EyAzIyAvieR ptienAM BrN vxilAyi epsh nil yi EGAxictH. EyAzIyAvieR mrNM nlkArYeLlAM EyAzIyAvH lyiEvi ecyHt. piIwH QjipHtiel rAjAvAy enEKA, y IsundItIr kemIzH mi A pwnIM nwi. enEKAyHe tier yinH EyAzIyArAjAvu puR e@. 21qA EyAzIyAvinH enEKA dtAer ayc @ . av pRu, EyAzIyArAjAEv, Q yM a yew zHnml. {A ayHetier yi vtl. qeR zu ELAw yM ecAnANH {A vtH.
20

36

661
ew. 2eydyiel rAjAvA EA eyEhAvAhAsinH pi m vyAyi. m mAsE ayA eyzElmi rAjAvAyi. 3piIwH QjipHtiel enEKArAjAvH eyEhAvAhAsien o twvukAr nAi. enEKA eydyiel jnH Ru tAl eviyM o tAl sVvuM krM mi. 4enEKA eydyielyM eyzElmielyM putiy rAjAvAyi eyEhAvAhA sieR sEhAdrnAy qlYAImien etrew. piIwH enEKA, qlYA IminH eyEhAyAIM q puti eyA Ep nki. qA eyEhAvA hAsien enEKA QjipH t iEl ekAuEpAyi. eyEhAyAIM eydyiel rAjAvH 5eydyiel putiy rAjAvA EA eyEhAyAIminH pu vyAyi. ayA eyzElmi ptienA vxM rAjAvAyi. yEhAvyew vzYkArm kArY Ll eyEhAyAIM ecyHttH. ayA teR eedvmA yEhAvyH e tier pApM ecyHt. 6bAbiElANiel enbUKdHEns rAjAvH eydA mic @ . ayA eyEhAyAImien o twvukArnAi oA@ clyHi@. anrM enbU KdHEns eyEhAyAImien bAbi ElANiEl ekAuEpAyi. 7yEhA vyew lyiel tAM sADn L@M enbUKdHEns ekAuEpAyi. ayA av bAbiElANiEl ekAuEpAyi teR vstiyi sUic @ . 8eyEhAyAImieR m@ v]ikL@M ayAL@ew Byr pAp L@M ayA ArnAy v]i kL@M yi AEylielyM eydyi elyM rAjAAew criM q #nH T iluH . eyEhAyAImieR punAy eyEhAyAKI ayAL@ew AnH putiy rAjAvAyi. eyEhAyAKI eydyiel rAjAvH 9eydyiel rAjAvAEA eyEhAyAKInH ptien@ vyAyi . m mAsvuM p divsvuM ayA eyzElmi rAjAvAyi. yEhAv vzYe kArYLl

2 dinv ] AM 36+2-15

ayA ecyH t tH . eyEhAyAKI yEhAvyH e tier pApM ecyH t . 10vskAlH enbUKdHEns rAjA vH eyEhAyAKIen piwiA teR B]tYAer ayc@. av eyEhAyAKI enyM yEhAvyew lyi niM vilpiwi tAM sADn L@M ekAuv. enbUKdHEns, eyEhAyAKIeR buvAy sied IyAvien eydyewyM eyz ElmieRyM putiy rAjAvAyi etr ew. siedIyAvH eydyiel rAjAvH 11eydyiel rAjAvuEA siedIyAvinH peA vy Ayi. ayA eyzElmi ptienA vxM rAjAvAyi. 12yEhAv ayAELAwAvzYeetAM siedIyAvH ecyHtil. siedIyA vH yEhAvyHetier pApM ecyHt. vAcknAy yiermYAvH yEhA vyew sEz pRu. pE siedIyAvH sVyM tA}H kEyA yEhAvyew sEz asri kEyA ecyHtil. eyzElM nziiew enbUKdH E ns rAjAvientier tiriu. meAri enbUKdHEns siedIyAvi eneAH teR vizVsHtnAyiriA em stYM ecic@. siedIyAvH eedvnAmilANH enbUKdHEnsri eR vizVsHtnAyiriAemH stYM ecyHttH. qA kWinmnsHknAy siedIyAvH teR mnS mAi. yi AEylieR eedvmA yEhA vey asriA ayA Ai yil . 14wAet ql A puErAhit mKYAM eydyiel jnEntAL@M vijAtIyEwtienA EmAzmAy pAp ecyH t . EntA yEhAvyew lyM amAi. eyzElmiel lyM yEhAv vi mAiyi. 15avew pUv i kew eedvmA yEhAv teR jntey tAI ecA vIuM vIuM vAcker ayc@. avErAwM teR lyEAwM shtApM EtAiyANH yEhAv aen ecyHttH. averEyA teR ly
13siedIyAvH ,

2 dinv ] AM 36+16-23

662
lYvsHtL@M av nziikEyA kwieAu EpAvukEyA ecyHt. 20niyM jIviciriver enbU KdHEns bAbiElANiEl piwi c@ekAuEpAyi awimNiArAi. pAsirAjAvH bAbiElANien EtAl i Mver av aview awi mkLAyi. 21aen yiermYAvA cknilUew yEhAv yi AEyjnt EyAw pR kArY stYi sMBvic@. yEhAv yiermYAvilUew pRtH enyANH+ Q lM q}up vxE o trimiyA yiIM. jn pripAliA EdzieR zb vimi AyimAyi.* 22EkAerzH pAsirAjAvAytieR oAM vxM, yEhAv EkAerzilUew o EtYk KYApnM nwi. yier mYAvAcknilUew yEhAv nwiy vAgHdAn niREvRutinAyi ayA aen ecyHttH. EkAerzH teR rAjYemAwM dtAer ayc@. av Q sEzM vhici+
23pAsirAjAvAy EkAerzu pR y+ sVieR eedvmA yEhAv qe m}uv miy ewyM rAjAvAiyiri. av Evi eyzElmi o lyM pNiyA avene mtlew iyiri. ni niiwyi lu eedvieR jntyH sVt mAyi eyzElmiEl EpAkAM. niL@ew eedvmA yEhAv niELAewAmAyirie.

eEyA tkA yEhAv # hicil. 16pE, eedvieR jnt eedvieR vAcker prih sic @ . eedvieR sEzeL av evRu. owvi eedvi m nzic@. eedvinH teR jn tEyAw ekAwiy EkApmAyi. q ecyH t AluM a twyAnAmAyi il. 17atinA eydeyyM ey zElmienyM mitinH eedvM bAbiElANiel rAjAvien vi. bAbiElANiel rAjAvH ecRuAer lyilAyiEA EpAluM vDic@. eydyielyM eyzElmi elyM jntEyAw avnH o@M kN EtAiyil . ecRuAeryM v] eryM bAbiElArAjAvH vDic@. OIkeLyM puxAeryM ayA ekA. ErAgikeLyM ErAgYvAA eryM ayA ekA. eydyi elyM eyzElmielyM jneL ziiA eedvM enbUKdHEnser avdic @ . 18eedvieR ly iel ql A sADnL@M enbUK dHEns bAbiElANiEl ekAu EpAyi. lyiniM ekAAr iniM rAjAvieR EdYAg Aew awniM qlA amlY vsH t L@M ayA ekAuEpAyi. 19enbUKdH E nsruM ayAL@ew ees nYvuM lyM kic @ . eyzEl mieR Bii av tkkyM rAjA vieRyM aEhieR EdYAg AewyM vIwk kikyM ecyHt. eyzElmilu qlA am

zb vimM niymkArM oAErA }AM vxvuM mi xi ec@vA pAwilAyi .

A
5atinA eydA, ebnYAmI EgALiel wMbnATA eyz ElmiEl EpAkA tARAyi. yEhA vyew lyM pNiytinH eyz ElmiEl EpAkukyAyi av. eedvM EA/Ahiic ql A vM eyzElmiEl EpAkA tARAyi. 6avew ayvAsikeLl A M av vilpiwic DArALM sADn nki. av sVM, evi, p , mH amlYvsH t qiv eylAM av ekAw. ayvA sik aveyl A M sQjnYmAyANH av ekAwtH . 7yEhAvyew lyiERtAy sADn EkAerrAjAvH mwieAuv. enbUKdHEns eyzElminiM ekAuEpAytAyi sADn . enbUKdHEns teR ly i teR vYAjedvELAewAM sUicirikyAyi sADn . 8teR pNM sUiyA ELAwH aetlAM puRekAuvrA pAsirAjAvAy EkAerzH vzY e@. miedAH qAyi ayA L@ew EprH. atinA miedAH sADn eydAEntAvAy EzzHbrien lic@. 9miedAH yEhAvyew ly iniM ekAuv sADn+

tiric@ EpAkA twvukAer EkAerzH shAyi EkAerzH pAsirAjAvAytieR oAM vxM* o viLMbrM nw A yEhAv EkAerzinH EcAdnM nki. EkAerzH viLMbrM q}uti teR rAjYH qlAyiwM vAyi ic@. yiermYAvilUew yEhAv ay c sEzM yATAYmAkutinAyi atH . KYApnM enyA yi+
2pAsirAjAvAy EkAerzH q}u +

sViel eedvmA yEhAv qlA rAjYL@M qni nkiyiri. eydyiel eyzElmi avenA lyM pNiyA yEhAv qe etr ewkyM ecyH t iri. 3yi AEylieR eedvmA yEhAv. eyzElmilu eedv vuM avnA. eedvieR jntyilAeriluM niiw yi vsievi aver a#hivA {A eedv EAw Ai. eyd yiel eyzElmiEl EpAkA aver ni avdiNM. yEhAvyew lyM pNiyA EpAkA aver ni a vdiNM. 4 yi AEyjntyi micmv qvieweyAeyA yAluM lnivAsik aver shAyiNM. avH sVvuM eviyM pL@M m@ sADnL@M nk. eyzEl milu eedvieR lyi Evi avH sAn n k.

10

sVA30 eviA1000 kikL@M cikL@M29 sVLikk30 sVLikkEpAlu eviLikk410 m@ pA1000

11ekwi sViluM evi yiluM Aiy 5400 sADnL@A yi. twvukA bAbiElANi niM eyzElmiEl EpAyEA

oAM vxM atAytH 538 bi. si.

A 2+1-43
Q

664
sADneLl A M
21 EbEehM

EzzHb* ekAuv.

eyzElmiEl mwiEAy twvukAew pik twliniM mwieyiy vizYA vrA. ver mH bAbiElANiel rAjAvAy enbUKdHEns twvukArAyi bAbi ElANiEl ekAuvtAyi. v eyzElmiElM eydyi ElM mwiv. oAErAM t L@ew sVM pNiEl tiric@ EpAyi. 2 esbAEbliEnAewAM* tiric@EpAyv verAeyA+ Eyv, enehmYAvH , esrAyAvH , erEylyAvH, emAedKAyi, bizA, misHpA, bigVAyi, ErM, bAnA. tiric@v yi AEylukAew Ep kL@M sMKYyM niyM Ec+

pErAzieR pigAmik 2172 ezPtYAvieR pigAmik 372 5 rhieR pigAmik 775 6 EyvyewyM EyAvAbi eRyM wMbie phtH-EmAvAbi eR pigAmik 2812 7 lAmieR pigAmik 1254 8 sUvieR pigAmik 945 9 sAyiyew pigAmik 760 10 bAniyew pigAmik 642 11 EbbAyiyew pigAmik 623 12 asHgAdieR pigAmik 1222 13 aEdAnIAmieR pigAmik 666 14 bigVAyiyew pigAmik 2056 15 dIeR pigAmik 454 16 eyhisHkIyAvieR wMb ilUewy EtrieR pigAmik 98 17 EbAsAyiyew pigAmik 323 18 EyAryew pigAmik 112 19 hAmieR pigAmik 223 20 gibArieR pigAmik 95
4

pNi niv 123 22 enetAPAH pNi niv 56 23 anAETAH pNi niv 128 24 asHmAevH pNi niv 42 25 kirYH-eyyArIM, ekPIrA, ebey ERAH qI pNLiniv 743 26 rAmA, EgbA pNLi niv 621 27 miKHmAzH pNiniv 122 28 EbET, hAyi pNi niv 223 29 enEbA pNiniv 52 30 mgHbIzH pNi niv 156 31 lAM q mE pNi niv 320 32 hArIM pNiniv 320 33 ElAdH, hAdIdH, oAEnA pN Li niv 725 34 eyrIEhApNiniv 345 35 esnAyA pNi niv 3630
36puErAhitA

verAeyA+

EyvA wMbilUewy eydAvieR pigAmik 973 37 ErieR pigAmik 1052 38 pzHrieR pigAmik 1247 39 hArImieR pigAmik 1017
40Elvi

EgAA vrA+ EhAdvYAvH wMbi ni EyvA, kdHmIEy qivew pigAmik vrA+ sAPieR pigAmik

74

41gAyk

128

42lyiel

Ezzb H esbAEb q EprAy orALAyiriAM tH . bAbiElANYyi apricitnAyv qEA av bAbi ElA vi@ qEA aM. EzzHb aveR arAmY nAmmAyiriAM. esbA Eb ayAL@M EzzHbA q viLiewARuH.

dVArpAlkAew pigAmik vrA+ zlM, Et, tEmA, abH, htIt, EzAbAyi qivew pigAmik 139.
43lyiel

viEzxEvlAew pigAmik vrA+

665
sIhA, hsUPA, tbAEyAH, sIyAhA, pAEdA, 45 elbAnA, hgAbA, abH, 46 hAgAbH, zmAyi, hAnA, 47 giE, gh, eryAyAvH, 48 ersI, enEAdA, gAM, 49 A, pAEsh, EbsAyi, 50 asHnA, emynY, enPIsY, 51 bHbUH, hPA, h, 52 bsH emhId, hzA, 53 bEAsH, sIesrA, EtmAhH, 54 ensIhA, htIPA.
44 EkErAsH, 55zElAEmAeR

A 2+44-3+3

B]tYAew pigAmi k vrA+ EsAtAyi, hEsAEPerH, epdA, 56 yAlA, dEA, giE, 57 ezPtYAvH, hI, EpAEerH hebyIM, mi. 58 lyiel EjAliAM zElAEmAeR B]tYAew pigAmikL@M 392.
59tAM

Ep EtEmelhH , Ethz, ekbH, aA, E qI pNLiniH eyzElmiEl v. pe avH t yi A EywMbArAeN etLiyi vAnAyil+ 60 edlAyAvH, etAbIyAvH, enEAdA qivew pigAmik 652. 61puErAhitAew wMbi niH+ hbAvH, hEAsH bsilAyi (gielyAdiel bsil A yiyew mkeL orA vivAhM ecyHtA ayAeLyM bsil A yiyew pigAmiyAyiA kk.) qivew pigAmik.
62v tL@ew wMbcrii nAyi prtieyiluM keAnA yil . puErAhitArAyi EsvnM ecA, tL@ew pUvik puErAhi tArAyiev etLiyiA av k}iil. atinA av puErAhitArAyi Esvnm xHWiA k}iil. avew Epk puErAhitew pikyi Ece iil. 63v viBNemAM k}ietH rAjYADikAri rvi@. q ecNem eedvEAw

EcAdiA QrImM ImM pEyAgi A k}i o puErAhiten ver avH BNi oM BiA k}iil. 64-65tiriek v sMGi qlAM wi 42,360 EpAyi. avew 7,337 B]tYAM B]tYkL@M ti epi il. 200 gAykAM gAyikmAM aveAM Ayi. 66-67 736 ti rk, 245 EkAv k}utk, 435 ok , 6,720 k}utk qivyM av Ayi. 68 sMGM eyzElmi yEhAv yew lyieli. aEA av ew wMbnATA, yEhAvyew lyM pNiyA tL@ew sA n nki. nziie lyM nii aEt l te av H lyM pNiyNmAyi. 69av tLAlAvu sADn nki. lyM pNiyA av n kiy sADn veyAeyANH + 1,100 pQH sVM, 5000 mInA evi, puErAhitew Ru vO. 70aen puErAhitM ElvYM mE tAM cilM eyzElmiElM @ m lLiElM nIi. ly iel gAyk, dVArpAlkA, l yEvlA qiv sMGilu Ayi. mH yi AEylukA avr vew sVM pNLi tAmsic@. yAgpIWM puiNiyu aen, }AMmAsi yi A Eyjnt tL@ew sVM pN LiEl nIiyi. aAlH jneLlAM eyzElmi kumi. av oerA jntyAyi oici. 2anrM EyAsAdAieR punAy EyvyM ayAELAewAmAyi puErAhitAM ezyIEylieR punAy esbAEbliEnAwM ayA ELAewAmAyivErAwM EcH yi AEylieR eedvieR yAg pIWM pNi. tH bliyi tinANH av yi AEylieR eedvinH yAgpIWM pNittH. EmAez yew niymi pRyEAel teyANv a niictH. eedv ieR vidAsnAyi EmAez. 3avH tL@ew ayArAy m@ jneL BymAyi. qA at

A 3+4-4+2

666
ati EmluM Aymver av eedvAlyM pNiytieR EntA LAyi etrew. 9 yEhAvyew lyM pNi EmEnAM vhicv verAeyANH + EyvyM ayA L@ew puAM, kdHmIEyluM ayAL@ew puAM (eydyew pigAmi k), ehnAdAdieR puAM ayA L@ew sEhAdrAM, ElvYM. 10 pNi A yEhAvyew lyieR awiR ek@ pNi pUiyAi. awiRyew pNi k}iEA puErAhitA tL@ew puErAhit vOM Dric@. anrM av t L@ew kAhLvuM qw. sAPieR puA tL@ew lALL@M qw . yEhAvey sHttiA av tL@ew AnLiellAM ni. mH yi AEyrAjAvAyi dAvIdH klicEpAel teyAyi atH. 11av tikrNgAnL@M* sHtti gAnL@M pAwi. yEhAv nlvnAy tinA aven sHttik. aveR stYsHEnhM nitYmA qv pAwi. aEA ql A vM h A dM ekAH Re kyM yEhAvey sHttikyM ecyHt. yEhAvyew lyinH aivArmiekAA Nv en ecyHttH. 12qA v]puErAhit, ElvY, wMbnAyk qivri aDikM EpM kru. qekAeA atisurmAyi dYe ly ei v] oAic@. putiy lyM kEA}ANv krtH. m@ vrDikvuM h A dM ekAA viLiEA}Ayi av krtH. 13 zbHdM vLer derEAluM EkA mAyi. hAdieRyM krcili eRyM zbHd EvtiricRiyA k}iyA EkAlAhlmAyi av erlAM wi AiytH. z@ vIuM ly niANientier 1-2 Edz vsivril DikvuM eydAM ebnYA mIkAM qtirAyi. twvi

v twmAyiil. av p}y aivAriE te yAgpIWM pNiykyM atiE yEhAvyH EhAmyAg aikyM ec yHt. BAtiluM sAyAhHniluM av blikLic@. 4 anrM av EmAezyew niymi pRy EAel te wArinA* EGAxic@. tinALieR oAErA div svuM av zriyAy qM EhAmyA gLic @ . 5atiEzxM av oAErA divsvuM EhAmyAgL@M pQ midivsE v}ipAwkL@M yEhAv klici@ mu qlA v}ipA wkL@M eedvinH aiA wi. xHwAs]tM yEhAvyH jn sAnL@M blikL@M smiAM wi. 6 aen, }AM mAsieR oAM divsM te Q yi AEylu kA yEhAvyH blikLiA wi. lyM putiiNiyAet EpAluM avr ecyHt. lyieR punniANM twviniM tiriek vv kl@ev@kAM mrNiA M pNM nki. hArM vIH, olIev qivyM av nki. av pNM elbAEnAnini EdvdAmr ekAuvtinH eewRukAM sIEdAkAM n tipEyAgikyM ecyH t . zElAEmA dYe lyM pNit EA ecyH t EpAel EdvdA wik smtIrpNmAy yAEPAvi El kmAM ekAuvrAnAyi avew #hM. aeneyAe ecA pAsirAjAvAy EkAerzH avH avAdM nki. 8atinA, ezytIEylieR punAy esbAEbluM EyAsAdA ieR punAy EyvyM av eyzElmi qiyti EzxM rAM vxM rAM mAsM te EjAli yArMBic@. avew sEhAdrArAy puErAhitAM ElvYM eyzElmi El EmAcitrAyi vvM qlAM avErAewAM EjAli wi. pM
7anrM

wAriA viLevwieR ni k wiiA }AM mAsi nw o/ vM. }u divsM nIuniM. puR. 23+16; ElvY. 23+34-36, 43 kAk.

tikrNgAn pAieR o BAgM o sMGM pAwkyM awBAgM meA sMGM pAwkyM ec@ pAukLANitH. sI. 111, 118, 136 qivyAyiriAM tH.

667
niM re@ vvrANH yi AEy lieR eedvmA yEhAvyH H lyM pNiyetH z@ mnilAi. atinA z@ esbAEblienyM wMbnATA eryM smIpicH en pRu, ni AN EjAlikH { aey shAyie. { nieLEA elyANH. niL@ew eedvEAwANH {L@M shAyinAyi AiA RutH. aUriel rAjAvAy qshEA {eL view ekAuv nAmt { niL@ew eedv inH blikLici@mH. 3qA esbAEb, Eyv, mH yi AEywMbnAykA qi v en mRupwi pRu, Ev, {L@ew eedvienArAlyM pNi yA {eL shAyiA niA vil. yEhAvyHH lyM pNiyA {E k}iy. av yi AEy lieR eedvmANH. pAsirAjAvAy EkAerzH {ELAwH en ecA nA klictH. 4tH aver EkApixHWrAi. ati nAlv eyder LA wi. lyM pNiytiniM aver ni/AhewvAM twyvAM z@ mic@. 5 eydAetier vitinH z@ s AEdYAgAer vzAi. l yM pNiyA eydew pripAwi k twyA EdYAgA pl kArYL@M nirrM ecyHt. EkAerzH pAsiyew rAjAvAyi kAlM m}u vM dArYAEvzH pAsirAjAvA ver a w. 6eyder twyA mieR BAgmAyi z@ rAjAvi k kLyH kEpAluM ecyH t . ahEzV ErAzH pAsirAjAvAy vxM av o ke}uti. eyzElM niANi entier z@ 7piIwH ahHzxHwAvH pAsi yew putiy rAjAvAyEA avri cil eyderi prAtie@ ekAH o kyc@. bizHlAM, mie dAH, tAebEy qivM avew sMGie m@ cilmANH kyc t H . arAmYsdAyi

A 4+3-14

arAmYBAxyilANH* av a hHzxHwArAjAvinH kH q}utiytH. 8anrM EsnADipnAy ermM kArYdziyAy ziMzAyiyM eyz ElMkAetier o kyc@. a hHzxHwArAjAvinH av enyA eN}utiytH+ erM, kArYd ziyAy ziMzAyi, nYAyADipA, \iEALi, EpxY, qEr, bAbi ElANY qiviwLiel jn L@ew t EdYAgA, z niel lAmY, 10yIsundi pwiARu rAjYe m@ l LiElM zmrYAngriElM mARiy zvuM mhmAy a bnipjntyM q}utH,
11ahHzxHwArAjAvinH, 9eesnYADipnAy

yIsundi pwiARu ayew dAsA q}utH.


12ahHzxHwArAjAEv, au viyc eyd view vei yi@eH aRiyiA {LA# hi. ngrM vIuM pNi yA avriEA mikyANH. eyzElM o dxic ngrmANH. ngriel jn ql A yHEA}uM m@ rAjAAetier klApM Aiyi@H. EA eyd awiR ek@kyM Bii pNiykyM ec@. 13ahH z xH w ArAjAEv, aH yM wi mnilAk. eyz ElmM atieR BiikL@M vIuM niieA eyzElMkA tL@ew nitieyAwtH av sAniiM. ayH kM t M av niM, etA}irM awyHM av niM. pNemlAM ayH nxHwmAvuM. 14{ rAjAviEnAewA rvAditVmH. aeneyAe sMBvitinH {A#h mil. atinAlANH rAjAvien viv rmRiyiA { Q ky yHtH.

arAmY bAbiElA oQEdYAgikBAx.

sA%AjYiel

A 4+15-5+5

668
A qniH eyzElminiM wt pNemAM ki@kyil.
23aen ahH z xH w ArAjAvi kieR o ti erviM kArYdziyAy ziMzAyiM avErA ewAmyAL@kM vAyic@ ekAw . anrM av eyzElmiel eydew awE vLer EvgM EpAyi. av niANEjAlikLi niM eyder twu.

15ahH z xH w ArAjAEv, a yH mu Bric rAjAAew Rik aH vAyiNem A { pRyAtH . eyzElMkA m@ rAjAAe tier klApM iyitAyi ErKkLi ayH kANAM. m@ rAjAAM rAxH\M atH vLer zH n L@Aiyi. purAtnkAlte Q ngr i DArALM klApL@Ayi ! aArNAlANH ey zElM nziietH. 16ahH z xH w ArAjAEv, Q ngrvuM EkAkL@M punnii eA ayH yIsundi yew pwiARuBAgieR niy NM nxHwmAvuM. 17aEA

ahHzxHwArAjAvH mRu pwi ayc@+ EsnADipnAy ermiM kArY dziyAy ziMzAyiM zmrYyi vsivM yIsundi pwiARu vsivM zM sk. 18ni {yc k pri BAxewiy vAyic @ Ek@. 19qni muAyi rAjA Aew ErKk prtA {A rvi@. ErKk vAyic@Ek@. eyzElminH rAjAAetier klApL@AytieR nI o crime mnilAkyM ecyHt. miEA}uM klApL@M vipvL@M nwi o l mAyi eyzElM. 20eyzEl mi liM yIsH ndi pwiARu m}uv Ed ziM krAy rAjAA Ayi. nitikL@M kvuM etA}irL@M rAjAAH lBici. 21ni, ni avH pNi niA o kln nkNM. {A kliMver eyzElmieR punniANM niivyH A rvAyiriNM atH . 22ArYLi vI}H c vrAtiri A EtYkM iNM. eyz ElmieR punniANM n avditH. EjAlik w

lyMpNi nii eyzElmiel eedvA lyieR pNi nilAe@. dArYAEvzH pAsirAjAvAy tieR rAM vxM ver pNi wil. aEtsmyM hAyivAckM EAyew punAy esKrYAvM eedvieR nAmi vcnM wi. eydyiluM eyzElmilu m eyder av EA/Ahi ic @ . 2 aen ezytIEylieR punAy esbAEbluM EyAsAdA ieR punAy EyvyM eyz Elmiel lyieR pNi vIuM rMBic @ . eedvieR vAck erlAM avErAewAM niH pNikeL EA/Ahiici. 3 smyH yIsundiyew pwiARu Edze EdzADikAri ttH n Ayi yi. tEnAyiyM eztEbA esnAyiyM avErAewAmAyi vM esbAEblieRyM Ey vyewyM pNi ecyHtekAi mvewyM awE EpAyi. ttHnAyiyM ayAELAewAmAyi vM esbAEbliEnAwM ayA L@ew L@kELAwM EcAdic@, Q l yM en puiNiRiA rANH nivAdM ttH ? 4esb A EbliEnAw av enyM wi EcAdic@, Q lyM pNiyiEleirivew Ep k qeAeyANH? 5qA eydEntAeL eedvM nirIiAyi. dArYAEvzH rAjAvinH vivr m}uv nM ver avH pNi niRuEi vil. EkAerzurAjAvH teR mRupwi ayyHMver av pNi w.
24aen

669
6y I s u n d i pwiARu BAge EdzvA}iyAy ttHnAyiyM EzeT-EbAsHnAyiyM avErAewA mAyivM dArYAEvzurAjA vinH o kyctieR o pkH tA. 7tANH kieR pkH+

A 5+6-6+3

dArYAEvzurAjAvinH zMsk.
8dArYAEvzurAjAEv, { eydAvizYyiEl EpAyi. mhAnAy eedvieR lyi El { EpAyi. eydA vliy kl@k pEyAgicH lyM pNiykyANH . av BiiEm vliy twilkk pti. atIv EyAewyA NH pNik nwtH . eyd A atYDVAnM ec@mH . vLer Evgilv pNiyti nA a EvgM tIEAM. 9avew EntAELAw pNi eyi cil EcAdY { EcAdic@. { avErAw EcAdi c@, Q lyM puipNiR iA rA nivAdM ttH? 10 { avew Ep kL@M EcAdic@. av erAe eyH aey aRiyiNem tinA avew EntAL@ew Eper}utieywA { # hic@. 11av t mRupwi tANH+

sVieRyM miyewyM eedvieR dAsArA {. plvx mH yi AEylieR mhAnAeyA rAjAvH niic lyM { puiNiykyANH. 12qA {L@ew pUvik sViel eedve EkApAlnAi. ati nA eedvM {L@ew pUviker bAbiElANiel rAjAvAy enbU KdH E nsrien l i c @ . enbUK dH E ns Q lyM nzii kyM jneL twvukArAi bAbiElANiEl ekAuEpAvu kyM ecyH t . 13pE EkAerzH bAbiElANiel rAjAvAytieR oAM vxM te eedvieR lyM puiNiyA aEhM EtYkM rvi@. 14 wAet eedvieR lyiniM

mu ekAuv sVvuM eviyM EkAerzH teR vYAj eedvieR lyiniM puRewkyM ecyHt. enbU KdHEnsrANH av eyzElmiel lyiniM qwH bAbi ElANiel vYAjeedvieR lyi ekAuvctH. EkAer zurAjAvH sADn EzzHb rien (esbAEb) lic@. EzzHbrien EkAerzH EdzvA}i yAyM etrew. 15anrM EkAerzH EzzHbri EnAw pRu, Q sVvuM eviyM qwH eyzElmiel eedvieR lyi tiriek vyHk. lyM mH qviewyA yiEvA aviewe pun niik. 16atinA EzzHb vH eyzElmi eedvi eR lyinH awiR pNi. amt ver pNi w . qiluM niyM a pU mAyiil. 17ni, rAjAvi EvNemi oQEdYAgik rAjkIyErKk pri EzADiAM. EkAerzurAjAvH eyz Elmi eedvieR lyM vIuM pNiyA rvi@EvA qH aEA}RiyAmEl A . qiH ArYi nieL tImAni ec H {eL aRiyiA o kyyHNEm. dArYAEvzieR kln atinA tni muAyi rAjAAew ErKk prtA dArYAEvzurAjAvH klic@. bAbiElA Ni ErKk sUicitH Kj nAvi teyAyi. 2 qbtAn yiel o EkAyi o kwlAsH kei. EmdYAvizYyilA yi qbtAn. Li enyAyi q}utiyitH+ oQEdYAgik RiH + 3 EkAerzu rAjAvieR oAM BrNvxi eyrUzElmilu eedvieR lyei orviRi. rvi en pRi+

eedvieR lyM punni iewe. bliyiA

A 6+4-16

670
mwAet ekAwNM. 10sV nAy eedve ItiewA av bliyiA aetlAM eydpuErAhitA nk. qniM qeR puAM Evi AitinH puErAhi tAH veyAe nk. 11Q rvu wi {A n + Q rvH eriluM lMGi cA ayAL@ew vIi niH o twiyrM pRiecwM. qiH twiyrM ayAL@ew Edhi lUew tiyiwM. ayAL@ew vIw o kArmAver tk ewkyM ec@M. 12eedvM eyzElmi teR nAmM nilnii. Q rvu mAA mi etA rAjAvi enyM vYieyyM eedvM prAj yewemA {A k tH. eyzElmiel Q lyM tk A eriluM micA eedvM ayAeL vDiemAeNeR vizVAsM. {A, dArYAEvzH Q rvi@. Q rvH Evgi pUmAyM asriewe! lyieR pUIkrNvuM smNvuM 13atinA, yIsundi pwi AeRryilu EdzADikAriyAy ttH n yiyuM ezT-EbAsH E nyiyM avew shvkM dArYAEv zurAjAvieR rvH aEAe pUmAyM asric @ . 14 aen eyd mA ly niANM w . vAcknAy hAyiyewyM EAvieR punAy esKrYAvi eRyM EA/AhnA av vij yikLAyiI. av lyM pNi pUmAi. yi AEylieR eedv ieR kln asriAnAyi aen ecyHttH. pAsirAjAA rAy EkAerzH , dArYAEvzH , a hHzxHwA qivew klnkLsri tiM wi EviyAyi 15dAmAs aen ecyH t tH . ieR mAM divsM lyM pNi pUmAyi. dArYAEvzurAjAvieR RAM BrNvxilAyi atH. 16anrM yi AEyjnt atYA h A dEAew eedvieR lyM

o lmAyiriM atH. atieR awiR pNiye. lyinH etARwi yrvuM etARwi vItiyM EvNM. 4 atieR @ mtilinH m nir vliy kl@kL@M onir twiyM AvNM. lyM pNiyew cilvuk rAjAvieR KjnAviniM qwNM. 5 eedv ieR lyi niew sVvuM eviyM ati e tiriek yTAAn vyHNM. aveylAM enbUKdHEn s eyzElmiel lyi niM qwH bAbiElANiEl ekAuvtANH . av eedv ieR lyi tiriek vyHNM. 6atinA yIsundi pwi ARu Edziel aDikAri yAy ttHnyI, ezT-EbAsHnyI vizYyi vsi EdYAg AEr, ni eyzElmi niM mARi niNemH dArYA EvzH q {A kli. 7EjAli Aer ni zlYewtH. Q eedvAlyieR pNi twyA mitH. eydEdzADikAriyM eydew EntAL@M a puiNiye. eedvieR lyM mH qviewyAyiEvA aviewe avr vIuM pNiye. 8ni {A Q rvu puRe wvi. eedvieR lyM pNiy eydEntAH ni Q kArY ecyH t ekAwNM. pNieclvu m}uv rAjkIy B$AriniM ekAw NM. yIsundi pwiA Ru EdzniM niti piri ti niEvNM pNem wA. pNi niEpAkAtiri A etAe EvgMte ec@k. 9 avH EvetlAM n kNM. sVnAy eedvi bliyiA av kAL ik, NAwk, Awk qivyA Eveti av nk. eyzElmiel puErAhitA EgAtH , H , vIH, eetlM qiv EcAdi evi avH av nitYvuM

671
smi /vM ekAAwi. puErA hitM ElvYM vAsini tiriek vvM EGAxLi pew. 17Q rItiyilANH av eedv ieR lyM smictH+ RukAL k, Ru NAwk, nARu Awk qivey av aic@. pH EkAlAwkeL av m}uv yi AEyliMEvi pApbliyAyi aikyM ecyHt. yi AEyliel oAErA EgA iM oAErA EkAlAw vItM. 18an rM av tL@ew puErAhiteryM ElvYeryM eyzElmiel eedv ieR lyi EsvnM ecA gNM gNmAyi tiric@. EmAezyew pusH t ki pRyEAelyANv r ecyHttH. epsh mAsieR ptinAlAM divsM twviniM EmAcitrAyi v eyd epsh* EGA xic@. 20puErAhitM ElvYM sVyM Ikric@. av sVyM IkricH epsh EGAxiA tAeRw. twviniM EmAcitrAyi v qlA eydMEvi ElvY epshA Awien ekA. tL@ew sEhA drArAy puErAhitM t teyM Evi avren ecyHt. 21atinA twviniM EmAcit rAyi v m}uv yi AEylukAM epshAsdY k}ic @ . rAjY vsivew avsH t mlM arAytinA m@v sVyM IkrikyM ecyHt. I krievM epshABNi pekAu. yi AEylieR eedv mA yEhAvyewyw shAy inAyi EpAtinANv a en ecyH t tH . 22 atYAhAdEAew av puLiil A aieR /vM q}u divsM ekAAwi. aU rAjAvieR mn+iti mAieAH yEhAv aver hAdcirAi.
19oAM

A 6+17-7+10

atinA aUrAjAvH, eedvieR lyniANinH aver shA yikyM ecyHti. q A eyzElmiEl v tienAe EzxM pAsirAjA vAy ahHzxHwAvieR BrN kAlH q A bAbiElANiniM eyzElmiEl v. esrAyAvi eR punAyi q A. asrYA vieR punAyi esrAyAvH . hiIyAvieR punAyi asrYAvH. 2 hiIyAvH zlmieR pu. zlM sAEdAieR pu. ahIbieR punAyi sAEdAH . 3amrYAvieR punAyi ahIbH. asrYAvieR pu nAyi amrYAvH. emrAEyAieR punAyi asrYAvH. 4emrAEyA H esrhYAvieR pu. esr hYAvH iyew pu. i bui yew pu. 5 bui abIvyew pu. abIvA PIenhAsieR pu. PIenhAsH qelyAsA rieR pu. t puErAhitnAy ahErAeR punAyi qelyA sA. 6bAbiElANi niANH q A eyzElmiEl vtH. q A o aYApknAyi. EmAezyew niymM ayA nAyRiyAmAyi . yi AEylieR eedvmA yEhAv nkiytANH EmAezyew niymM. yEhAv q EyAewAmAyi tinA ahH z xH w ArAjAvH q A vzYeetl A M nki. 7DArALM yi AEylukA q EyAewA M v. puErAhit, ElvY, gAy k, dVArpAlk, lyEjAliA qivrAyi av. a hHzxHwArAjAvieR }AM BrNvx ilAyi av vtH. 8 a hHzxHwAvieR }AM BrNvxi el aAM mAsilANH q A ey zElmi qiytH. 9 q yM sMG vuM oAM mAsieR oAM tIyti te bAbiElANiniM tiric@. aAM mAsieR oAM tIyti ayA eyzElmi qi. yEhA vyA eedvM q EyAewAmA yi. 10 q A teR m}uv sm yvuM yEhAvyew niymM pWi

epsh eydew o DAnvimdinM. EmAezyew kAlH QjipHtiel awim iniM eedvM teL EmAciic tieR sH m rNyH Ayi ql A vxvuM avrH o sdY k}iM.

A 7+11-25

672
kL@M pAnIyyAgL@M vAuk. qiH av eyzElmilu yEhAvyew lyiel yAg pIWi bliyik. 18 ati EzxM mic m sVvuM eviyM niM mH ey dM xHwMEpAel eclvAAM. niL@ew eedve sxH w nA tri a eclvA k. 19 sADneLlAM eyz Elmiel eedvieRywE ekAuEpAvuk. niL@ew eedv ieR lyi rADnyH tANH aveyAe. 20niL@ew eedvieR lyiEl me eiluM wi EvNemei aveylAM ni lBiM. ni AvzYmetM vAA rAj kIyKjnAviniM pNemw AM. 21ni, {A, ahH z xH w A rAjAvH Q rvu n+ y Isundi pwiARH rAjAvieR pNM kilu qlAvM q yHH vzYmetlAM ekAwN emH {A kli. q A o puErAhitM sVnAy eedvieR niymL@ew aYA pkmANH. etlAM vLer Evg iluM pUmAyM ec@k. 22q yH H yM sADn nkNM+ Ru tAlH evi, Ru EkA EgAtH, Ru bAtH q, Ru bAtH vIH, vzYinH H. 23q yH nkewNem sViel eedvM klicetlAM qyM EvgiluM pUmAyM ayA nkiyiriNM. sV nAy eedvieR lyi Evi aetlAM ec@k. qeR rAjYiEnA qeR puAEA qtiEr yEhAvyew EkApM A tinH {LA#hiil. 24puErAhitA, ElvY, gAy k, kAvA, ly EjAli A, lyiel m@ EjAliA qivereAeAe krM awi tH niymi vimAeN H {A nieL aRiyiAnA #hi. av krEmA rAjAvi kEmA m@ nitikELA ekAwEtil. 25q A, nin

vAM asrivAM pEyAgic@. yi AEyjntey yEhAvyew niymL@M kl n kL@M pWiiN emH q A #hic@. yi AEyli niym asriti jn eL shAyiNemM ayA #hic@. y H H ahz H xw H A rAjAvieR kH 11q A o puErAhitM aYAp kmAyi. yEhAv yi AEyli nkiy kl n keLyM niym eLyMpi ayAH nl aRivAyi . ahHzxHwArAjAvH, aYApk nAy q yH nkiy kieR o pkANitH+
12sVnAy eedvieR niymieR aYApkM puErA hitmAy q yHH ahHz xHwArAjAvH q}u+ zMsk! 13{A Q rvu n+ yi AEyliniM v etArAM, puErAhit EnA ElvYEnA ke; qeR rAjY vsi avH q EyA ewAM EpAkNemi EpAkAM. 14q A, {AM qeR }H p EdzkrM nie ayyH. nI eydyiElM eyzElmiEl M EpAkNM. nieR jnt eedv ieR niym qen a sriev kAk. niymM nin sVmAyH. 15{AM qeR pEdzkM yi AEyliel eedvinH sV vuM eviyM t. eedvM eyzElmi vsi. Q sV vuM eviyM nI ekAuEpA kNM. 16 bAbiElANiel ql A vizYkLilUewyM nI EpAkNM. nieR jnLini puErAhit riniM ElvYriniM sAn EzKrik. sAn eyzElmiel avew eedvi eR lyi EviytA . 17kALkeLyM NAwkeLyM AwkeLyM vAA Q pNM pEyAgik. bli kELAewAM EpAEk DYAnYbli

673
nieR eedviniM lBic jH{AnM pEyAgitiM mt nYAyADipAeryM BYrnYA yADipAeryM etrew tiM nie {A aDikArew . v yIsundi pwi ARu qlA jnL@ewyMEm nYAyviDi nwM. niL@ew eedvieR niymLRiyAvu vewEm nYAyADipA viDi nwM. eiluM niym aRiyiel ei nYAyADipA aver niy meLi pWiiNM. 26ni L@ew eedvieR niymEmA rAjA vieR niymEmA asriAtiri v ziiewNM. i eR kAWinYmsricH aver vD ziyH viDikEyA nAw kw kEyA avew vsHtvkk kuek@kEyA twviliwkEyA EvNM. q A eedve vA} H new pUv i kew eedvmA yEhAv vA}Hev. eyzElmi yEhAvyew lye mhtVewk ey zyM rAjAvieR mn iludiic eedvmA. rAjAvieRyM aEhieR pEdzkewyM DAn EdYA gAewyM mi yEhA v teR stYmAy sH E nhM qEAw kAi. yEhAvyA eedvM qEAewAmAyi. aete eeDrYewiyi . yi AEyEntAeL qEAewAM eyzElmiEl EpAkA {A omic@i. q

A 7+26-8+17

27

28

niM hzH; 3ezKnYAvieR pi gAmikLiniM pAERAzieRyM esKrYAvieRyM pigAmikLM m@ 150 EpM; 4 phH-EmAvAbieR pi gAmikLiniM esrhYAvieR pu qelYEhAEvnAyiyM mH Ru puxAM; 5sUvieR pi gAmikLiniM yhAsIEylieR punAy ezKnYAvM m@ mRu pu xAM; 6 dIeR pigAmikLi niM EyAnATAeR punAy eb dM mH ap puxAM; 7lA mieR pigAmikLiniM aTlYA vieR pu eyzAvM mH q}up puxAM; 8ezPAtYAvieR pi gAmikLi niM mIKAEylieR pu nAy esbdYAvM mH qp px AM; 9 EyAvAbieR pigAmikLi niM eyhIEylieR punAy ob dYAvM mH 218 puxAM; 10bAni yew pi gAmikLiniM EyAs PYAvieR punAy ezElAmIM m@ 160 puxAM; 11EbbAyiyew pigAmikLiniM EbbAyiyew punAy esKrYAvuM mH pe@ puxAM; 12 asAdieR pigAmik LiniM hAeR punAy EyAhAnAM mH i pux AM; 13aEdAnIAmieR pigAmik Li niM Lyvrini qlI EPelH eyyIEy, ezmAvH qi vM mH aRup puxAM; 14bigVA yew pigAmikLiniM QTAyi yuM sRuM mH q}up puxAM. eyzElmiEl mwM ndiyew kryi sELiA {A (q A) avereylAM viLic@ i. aview { m divsE pALym wic@. jni puErAhit eiluM ElvYrielH {A mni lAi. 16atinA {A Q EntAeL viLic@ vi. qlIEyes, arI Ey, ezmAvH, qnATA, yArIbH, qnATA, nATA, esKrYAvH, em lAM. EyAyArIbienyM qnATAen yM wi {A viLic @ . (aYA pkrAyi v.) 17aver {A EAvieR awEyc@. kAsi PYAngriel EntAvAyi EA. EAviEnAwM ayAL@ew bu
15ahvAyiEleA}u

EyAewAM mwu wMbnATA qEAewAM (q A) bAbiElA NiniM eyzElmiEl v wMbnATA vrA. a hHzxHwArAjAvieR BrNkAlANH { eyzElmiEl vtH. Ep kL@ew pik tA+ 2PIenhAsieR pigAmikLiniM EgEzAM; QTA mArieR pigAmikLiniM dAnI Ey, dAvIdieR pigAmikLi

A 8+18-29

674
eryM ayyHNemH vzYewA qni l EtAi. v}iyi z@ L@Ayi. { rAjAviEnAwH o kArYM pRitinAlANH sMr NM vzYewA { l EtAiytH. {L@ew eedvM av ni vizVsi oAErA vYiy ewyM ewyH. qA avni niM tiriyvEnAw av EkApi kyM ec@M qANH { ahHzxHwArAjAviEnAw pRtH. 23atinA { pvsikyM {L@ew yAeyi eedvEAw AikyM ecyHt. 24anrM {A EntALAy puErA hitAriniM puEper etr ew. EzrbYAvH , hzbYAvH , avew p sEhAdrA qi ver {A etrew. 25eedv ieR lyinAyi nke eviyM sVvuM {A i. sADn {A etrew pu puErAhitmAyi nki. ahH z xH w ArAjAvuM aEhi eR pEdxHwAL@M aEhieR DAn EdYAgAM bAbiElA Nilu yi AEylukAM eedvi eR lyiEl nkiytANH sADn. 26 aetlAM {A i. aRU tAl eviyAyi . Ru tAl eviAL@M sADnL@M Ayi. 27 wAet p sVAL@M {Anv nki. pAH yirM tAzH BArmAyi. sVEALM vil y miiy oAwiluAiy mEnA hrmAy ru pAL@M {Anv nki. 28anrM {A pu puErAhitAErAwM pRu+ niL@M Q sADnL@M yEhAvyH vi LA. niL@ew pUv i kew eedvmA yEhAvyH jn nkiytANH Q eviyM sV vuM. 29 atinA veyAe EyAew sUik. eyzElmiel lyEntAeL niLv l i M ver niANvyew rvA ditVM. DAn ElvYEryM yi AEy liel wMbnATAeryM niLv liNM. avrtH iEnAi ey zElmi yEhAvyew lyiel mRikLi vyHM.

ELAwM qA pREyetH {A avErAw pRi. kAsi PYAyiel lyi <x nw kyAyi ayAL@ew bu. eedvieR lyM pNiH EA { pNiAer ayc @ t tinAyi {Anver EAvieR awEyct. H 18eedvM {ELAewA mAyitinA EAvieR bu Q L@keL {L@ew aw Elyc@+ mhiyew pigAmikLiniM jH { AniyAy EzrbYAvH . Elviyew puArielA vnAyi mh i . Elvi, yi AEylieR puAri elArALAyi. EzrbYAvi eR puAeryM sEhA drAeryM ayyH kyM ecyH t . wMbi niM ek ptien@ Ep Ayi. emrAriyew pigAmikLi niM hzbYAvienyM eyzAAviEnyuM wi av {L@ew awEyc @ . avew sEhAdrAEryM anrvAEryM av ayc @ . wMbi niM ek p Ep Ayi. lyM pNiAri 220 Eper yM av ayc@. dAvIdM DAn EdYAgAM, ElvYrM shAyiA etr ewuvrAyi av ew pUvik. avewey l A vewyM Epk pi kyiluH.

19

20

21aview ahvAndiyew tIr vc H {eLl A vM pvsiN emH {A (q A) KYApic@. t L@ew eedvieR mi sVyM vinItrAtinAyi atH. { M {L@ew ikM {L@ew sAm#ikM o suritmAy yA nEktinH eedvEAwEpiA {LA#hic@. 22 {L@ew yAyi suryH Ayi ahH z xH w ArAjA viEnAw pALAeryM tirA

675
30atinA, q A ieAw sVvuM eviyM viEzxvsHt L@M puErAhitAM ElvYM sVIk ric @ . eyzElmiel eedvieR lyiElH av ekAuvrN emH av niEziei. 31oAM mAsieR pAM divsM { ahvAndiryi niM eyzElmiEl yAyArMBi c@. eedvM {ELAewAmAvukyM v}iyiluwnILM z@LiniM k AriniM {eL rikyM ecyHt. 32anrM { eyzEl mi qi. m divsM {Lview vimic @ . 33nAlAM divsM { lyiEl ecH sVvuM eviyM viEzxvsHtL@M i EnAi. aveylAM { puErAhit nAy QriyAvieR pu emErEmA ien l i c @ . PIenhAsieR punAy qelyAsA emErEmAi EnAewAmAyi. ElvYM Ey vyew pu EyAsAbAdM bi viyew pu EnAvdYAvM avErA ewAmAyi. 34{ ql A M qkyM kyM ecyHt. an rM { ek M q}utivc@. 35atiEzxM, vAsiniM sVEdzE mwiv eydA yi AEylieR eedvi EhAmyA g aic@. av m}uv yi A EylimAyi etAiyARH NAwk eLyM q}upiEy}H Awk eLyM pH EkAlAwkeLyM pApbliyAyi aic@. aetlAM yEhAvyH EhAmyAgmAyi. 36anrM av ahH z xH w A rAjAvieR kH rAjkIyEntA M yIsundi pwiARu rAjADikArikM nki. qiH EntA yi AEyjntyHM l yiM tL@ew piN KYA pic@.

A 8+30-9+7

eydArlA vmAy vivAh { veylAM nivhic@ k}i EA yi AEyliel jnEntA qeRyw v. av pR u, q A, yi AEyjnt { @M vsi m@ jntkLi

ni Evep@ jIviciil. puErAhi tM ElvYM EvRi@ k}iiil . knAnY, hitY, eprisY, eybU sY, aEAnY, EmAvAbY, Qji pH kA, aEmArY qivew dxHv]ikL@ew sVADInilANH yi AEyjnt. 2 yi AEylukA { ilumvmAyi vivA hbmAi. vizixH w jntyA yiriEvrANH yi AEylukA. qAliEA av t @M vsivmAyi kliri. yi AEyjntyew EntAL@M DAn EdYAgAmANH ArY i etAy mAt]k kAiytH. 3 {Ani EkEA vlAetyAyi. atinA {AeneR EmliyM nIL A yvuM vlic@ kIRi qeR d+KM k wiic @ . {AeneR tlyiniM tAwiyiniM ErAm pi}u. {A e{iric i EpAyi. 4aEA, eedvieR niyme dric i verAe ByviRc @ . vAsiniM mwiv yi A EylukA eedvEAw vizVsHtrAyi il qtinAlANH BytH. {A e{iric @ EpAyi. sAyAbli yAMver {A tAe}yi. aver lAM qeR iluM wkyM ecyHt. 5anrM, sAyAbli smy mAyEA {Aen}uE@. aviwiri EA {A qnite nANE wAiyi. qeR nIL A yvuM EmliyM kIRiyi. {A mi niH qeR eekk qeR eedvmA yEhAvyH Ener viric@. 6 anrM {A en Aic@+ qeR eedvEm, nieR mK EnAA qni l EtA. kArNM {L@ew pAp {L@ew tlyH mkLiElytinA {A li. {L@ew pApM sVEALM yiri. 7{ L@ew pApM {L@ew pUvikew kAlM mt ver vLer vLer yH. { pApM ecyHttinA {L@ew rAjAAM puErAhitM ziie@. viEdz rAjAA {eL mikyM {L@ewyA L@keL twvukArAyi ekAu EpAvu kyM ecyHt. rAjAA {

A 9+8-10+3

676
AkyM ecyHt. qA, {L@ew eedvmA nI { ahic t iniM vLer R ziEy { tZ. { ekAwMpApLA ecyH t itH . { kw zi lBiEiy mi. {Li ciler o anYEdz e vAsiniM rewA nI avdikEpAluM ecyH t . 14atinA nieR klnk lMGi etH {RiyAM. { aver vivAhM k}iA pAwil . av dxic v]ik ec@. eedvEm, { wM aver vivAhM k}i c A nI {eL nziiemH {RiyAM! aEA yi AEy jntyi ov EpAluM avEzxi kymil. 15yi AEylieR eedvmA yEhAEv, nI n niRvnA! EA}uM {Li EREper nI jIv EnAew vi@. aet, { aprADi kLANH! {L@ew pApM mlM {Li elAvM nieR mi niAM pAwil.

L@ew sH kvewkyM {eL apmAnikyM ecyH t . M aen teyANH. 8qA owviliEA nI { ELAw kANYM kAi. {Li ciler o anYEdze vAsiniM rewvAM Q vil vrAM nI avdic@. yEhAEv nI { {L@ew awimi niM zVAsvuM putieyA jIvi tvuM t. 9aet, { awimkLA yi pE {eL qeEM awimkLAyi wrA nI avdicil. nI {ELAw kNkAi. pAsi rAjAvieneAH nI {ELAw k N kANiic@. nieR lyM nzi ie@. pE nieR lyM puiNiRiA nI {H putiy jIvitM t. eedvEm, ey dyH M eyzElmiM sMrNEm kA o EkA pNiyA nI {eL shAyic@. 10eedvEm, {LiEA niEA ew pRyM? nie asri { vIuM niiyiri! 11eedvEm, nI nieR dAsArAy vAckrilUew klnk { t. nI pRu+ ni ec tAmsic@ sVmAA EpA lM amAy lmANH. aview vsi jn ecyH t iri vliy tikLAlANH atH amA ytH . Q l ql A yiwM av vLer tik ecyHt. av tL@ew pApLA Q Edze mlinmAi. 12atinA yi AEylu kAEr, avew ikeL vivAhM k}i A niL@ew ikeL avdi tH. jnELAw EcrtH! avEw etAM vzYewtH!* qeR kl nkLsric@ekAH ni z rAyiriAM Edze m}uv nymBviAM k}iyM. wAet niH Q lM eekvzM vyHA M niL@ew ik nkAM k}iyM. 13{ sMBvic drit {L@ew te vI}HcyANH. { tik ec@kyM DArALM aprAD
a v E w e t A M v z Y e w t H av mAyi yAetA wpAwM pAwil q vAcYAM.

10

jn pApM sti q A AikyM s tM nwkymAyi. eedv ieR lyi mi ayA kWinmAyi krykyM nmsH k ri kymAyi. q A aen ecyHt ekAiriEv, OIkL@M puxAM ikL@mwu vlieyA sMGM yi AEylukA ayA @M wi. avM vLeryDikM nilviLi Ayi. 2anrM, lAmieR pigAmikLielArALAy eyhIEy lieR punAy ezKnYAvH q EyAw sMsAric @ . ezKnYAvH pR u, { eedvEAw vizVsHt rAyiil. { { @ mver vivAhM k}ic @ . pE, {Len ecyH t i@eiluM yi AEylinH niyM tIyH vkyH. 3EA { {L@ew eedvi mi o krARuA kyM OIkeLyM avew i keLyM pRyyHkyM ecE. q yewyM eedvieR niym ELAw drvu pulvewyM

677
pEdzLsritinA { Len ec@tH . { eedv ieR niymM asriM. 4q A, q}uE. nieR rvAdi tVmAeNiluM { nie piN yHM. atinA eeDrYEAew a en ec@k. 5atinA q A q}uE@. tA pRetAe ecAemH ayA DAn puErAhitereAuM ElvY ereAuM yi AEylukAereAuM stYM ecic @ . 6 anrM q A eedvieR lyi mi niM EpAyi. qlYAzIbieR pu nAy eyEhAhAnAeR mRiyiEl ANH q A EpAytH. aview vcH q A oM tikEyA wikEyA ecyH t il . eedvkl n k lMGic H mwieyiy vAsikeLiEyA H vLer d+KitnAyitinAlANH q A aen ecyHttH. 7anrM ayA eydyiluM eyzElmilu m qlAyiwLiElM o sEz myc@. vAsiniM mwiv m}uv L@kELAwM eyzElmi sELiAnAyi sEzM. 8m divsii eyzElmi elAvnArAyAluM ayAH teR vsHtvkkeLlAM nxHwmAM. DAn EdYAgAM mAmANH tImAnemwtH. wAet ayA H tA vsi le jnt yielArALAyiriAM sAYml. 9atinA eydyewyM ebnYA mIeRyM wMbLie ql A vM m divsii eyzEl mi oEc. optAM mAsi eR ptAM tIyti qlAvM l ymH owkyM ecyHt. sE LnieR kArNM mlvuM kn m} mlvuM av vl A et viRc i . 10aEA puErAhitnAy q A q}u E@ni pRu, ni eedv EAw vizVsHtrAyiil. ni viEdzOIkeL vivAhM k}ic @ . aen ec@kv}i yi AEylien ni wt pApniBrmAi. 11ni, ni pApM ecyH t tAyi yEhAvEyAw @pRyNM. niL@ew pUvikew eedvmA yEhAv. yEhAvyew kln ni as riNM. ni iluM vsi

A 10+4-18

vriniM niL@ew viEdzBArY mAriniM sVyM Evpiriyk. 12aEA, aviewwiyi sMGM m}uv q yH mRupwi nki. av vliy zbH d i en pRu, q A a nYAyM te! nI pRy kArY { ecNM. 13pE view DArALM EpH. EA}Ake, nl m}ymAy tinA { puR niAM v. { vLer gQrvm pAp ecyHtiritinA Q zHnM oEA rEA divsii { prihriAnAvil. 14view wi yiri qlAvM Evi new EntAA tImAnemwe. an rM viEdzvnitey vivAhM k}ic, new pNLiluLL oErAM o niitsmyH eyzElmi oEcre. av mAErAwM t L@ew pNLiel nYAyADipA ErAwM oM view vre. aEA eedvM nEAw aveR EkApM avsAniiM. 15tAM Ep mAM Q ptie tirAyi. asAEhlieR pu nAy EyAnATAM tiVyew pu nAy yhHesyAvumAyi av. emlAmM ElvYnAy zebTAyiyM ptietirAyi. 16aen, eyzElmiEl mwi v yi AEylukA pripAwi aMgIkric@. wMbnATAer puErA hitnAy q A etrew. oAErA EgAiniM ayA oAErA er etrew. Ep viLicANH oAErAeryM etrewtH pAM mAsieR oAM divsM, etrewe qlAvM tL@ew oAErA sAhcrYvuM pWiAni. 17oAM mAsieR oAM divsM av viEdzOIkeL vivAhM ecyH t vmAy cc pUIk ric@. viEdzOIkeL vivAhM k}icv ew pik 18viEdzvnitkeL vivAhM k}ic puErAhitew pigAmikLAyvew Epk+ EyAsAdAieR punAy Eyv yew pigAmikLiluM EyAvyew

A 10+19-44

678
mnYAvH , eyErEmAH , sAbAdH , asIsA. 28EbbAyiyew pigAmikLi niM+ eyEhAhAnA, hnnYAvH , sbAyi, aeTlAyi. 29bAniyew pigAmikLiniM+ emlAM, mlH, adAyAvH, yAbH, ezyA, eyErEmAH. 30phHEmAvAbieR pigAmik LiniM+ adHnA, eklA, ebnA yAvH, myEzyAvH, mnYAvH, ebsl Ey, bivi, mne. 31hArImieR pigAmikLiniM+ qliEyes, yiIyAvH, mIyAvH, ezmAvH, ziemEyA, 32 ebnYAmI, mlH, ezmrYAvH. 33hAmieR pigAmikLiniM+ menAyi, mA, sAbAdH , qlIEPelH , eyErmAyi, mne, ziemyi. 34bAniyew pigAmikLiniM+ mydAyi, a%AM, QEv, 35ebnAyAvH, EbedyAvH, eklUM, 36vnYAvH, emEr EmAH, qlYAzIbH, 37 mnYAvH, em nAyi, yAsu. 38biviyew pigAmikLi niM+ ziemyi, 39EzelmYAvH, nATA, adAyAvH, 40mKHnedbAyi, zAzAyi, zArAyi, 41 aserEy, EzelmYAvH, zmrYAvH, 42 zlM, amrYAvH, EyAEsPH. 43enEbAvieR pigAmikLi niM+ eyyIEy, miiYAvH, sAbAdH, esbInA, yAyi, EyAEv ebnAyAvH. 44verlAvM viEdzvnitkeL vivAhM k}icvrAyi. avri cileAe BArYmAri ik L@mAyi.

sEhAdrAriluMepv+ myEzyAvH, qlIEyes, yArIbH , egdlYAvH . 19averlAM tL@ew BArYmAer Ep iAem vA nki. pie av ErAErAM ipiniM oAErA NAwien vItM aprAD bliAyi nki. tL@ew aprADM mlmANH avren ecyHttH. 20ErieR pigAmikLi niH hnAniyM esbdYAvM. 21hArImieR pigAmikLi niH myEzyAvH , lIyAvH , ezmAvH , eyhIEy, IyAvH qiv. 22pzH rieR pigAmikLi niH + qElYAEvnAyi, myEzyAvH , yizH m AEy, enTnEy, EyAsA bAdH, qelyAsA qiv. 23ElvYriniM viEdzvnitkeL vivAhM k}ic v vrA+ EyAsAbAdH , ziemyi, EklAyAvH (eklItA qM viLiew), epT hYAvH, eydA, qlIEyes. 24gAykriniM viEdzvnitey vivAhM k}icv+ qlYAzIbH. pARAvukAriniM viEdzvnit keL vivAhM k}icv+ zlM, EtelM, Qri. 25yi AEylukAri niH viEdz vnitkeL vivAhM k}icv+ pAErAzieR pigAmikLiniM+ rmYAvH, yiiyAvH, mIyAvH, mIyA mI, qelyAsA, mIyAvH, ebnA yAvH. 26lAmieR pigAmikLiniM+ mTnYAvH , esKrYAvH , eyhIEy, abHdi, eyErEmAH, lIyAvH. 27sUvieR pigAmikLi niM+ qElYAEvnAyi, qlYAzIbH,

enehmYAvH

enehmYAvieR An hKlYAvieR mk enehmYAvH pR vAkLANiv. enehmYAvH q {A kiEsvH mAsi tl AnngrmAy znilAyi. ahHzxHwArAjAvieR ptAM BrNvxmAyi* atH. 2 {A z nilAyiEA qeR sEhAdr Ari ovnAy hnAniyM EveR cilM eydyiniH aview v. avErAw {A aview vsi kyAyi eyderi EcAdic@. twvini repwkyM aEA}uM eydyi vsikyM ec@kyA yi eydrAyi av. ey zElM ngreiyM {A av ErAw EcAdic@. 3hnAniyM ewyvM mRupwi pRu, enehmYAEv, twvini reH eydyie tAmsi eyd vLer }ilANH. av vliy zHnLiluM nANE wilumANH . qeA, eyzElmi eR mti wiuvIM vAtiluk tIyielriuM kiwu. 4eyzElMkAeriyM mtilien iyM kArM EkEA {A mnS kli kru. pv sic @ M sViel eedvEAw Aic@MekAH ER divs k}ic @ . 5pie {A eedvEAwH en Aic@, sViel eedvmAy yEhA Ev, mhAM zmAy eedvM nIyANEl A . nie sH E nhi kyM nieR klnk asri kyM ec@vErAw sHEnhi eR krA pAli eedvM nIyA NelA. 6rAvuM pkluM Aic @ ekAiri nieR Q dAseR

An ivA dyvAyi kM kAM RENEm. nieR dAsrAy yi AEylukA EviyA {A Ai tH . {, yi AEyjnt niEAw ecyHt qlA pApL@M {A RRupRuekA_. {AM qeR pitAvieR wMb vuM niEAw pApM ecyH t i@ eH {A RRupRuekA _. 7{, yi AEyjnt, niEAw niYmAyi epmARiyiri . nieR dAsnAy EmAez yH nI nkiy klnkL@M c L@M viDikL@M { asri ciil.
8nieR dAsnAy EmAezyH nI nkiy zAsnk dyvAyi oA ENem, nI EmAezEyAwH en pRuvElA, ni yi AEy jnt vizVsH t rel i {A nieL mRRu rAxH \ iwyi El citRic @ kLyM. 9 qA ni yi AEylukA qi El tiric@vrikyM qeR kl nk asrikyM ecyHtA, citRiEAyver ElAkieR qlA BAgniM-miyew aRR niAyAluM- qeR nAmM A piA {A etrewiri EdzH, {A tiric@ekAu v EcM. 10nieR dAsAM nieR jn vumANelA yi AEylukA. nI nieR mhAzi pEyAgic H aver EmAciic@. 11aekAH yEhAEv, nieR Q dAseR An EkENEm. nieR nAmEAwH drvu kANiAnA #hi dAsAew An EkENEm. yEhAEv, {A rAjAvieR pAnpAM qw

k i E s v H . . . v x m A y i i. m. 444 fisMb.

enehmYAvH 2+1-13
vnAeN* ninRivutA NelA. atinA {A H rAjA viEnAw shAyM EtwEA nI qe shAyiENEm. rAjAvi en sEAxiiti qni vijyM tErNEm.

680
EcAdic@, nieR yAyHH qnA EvivM? nI q mwivM? qe yA ayyHA rAjAvi sEAxmAyi. aekAH qeR mwivrvienRic H {A orvDi pRu. 7Mwi rAjAvi EnAw pRu, EveRA shAyM wi ecyH tvA ayH stmA eNi {A EcAdie. yUIsH ndi pwiARu EdzLiel gv mAH ekAwA dyvAyi Rc@ kk trik. eydyiEl yAyi avew EdzLilUew sur itnAyi kwEpAkA st inH Q kk pkriM. 8 vAti lukL@M mtilukL@M lyieR* RRumtilukL@M qeR vIwM pNiy tinAvzYmAy knm mrwikL@M qniEvNM. atinAyi ayew vnpAlknAy sAPiM o kH tmARAkNM. kkL@M {A aEpic s vvuM rAjAvH qni t. kArNM eedvM qEAwH kNyvnAyi . 9aen yIsundi pwiA Ru EdzLieli gvmAer kH rAjAvu tyc kk {A ekAw. pwnAykAeryM tir wyALikeLyM rAjAvH qEAewAM ayci. 10{A ec@kyAyi kArYeLi aRi ruEpA yi, sblM EtAbIyAvuM. yi AEylukAer shAyiA ErA vi@e EkH av vLeryDikM EkApic@. sblH EhAErAkA rM EtAbIyAvH aEAkArnAy EdYAgmAyi. enehmYAvH eyzElmieR mtiluk priEzADi 11-12{A eyzElmi qi m divsM ti. pie o rAi Rc@ EpErAwwi {A puReu. eyz ElmiEvi ecEeteH eedvM qeR mni EtAiic kArYM {A ErAwM pRiil. {A kyRiy tirylAet EveRA tiryM qEAewAM Ayi il. 13rAiyi tA}HvrvAtililUew
lyM eyzElmiel eydew DAn rADnAmirM.

enehmYAvien rAjAvH ey zElmiElyy H ahH z xH w ArAjAvieR ptAM BrNvxiel nIsAmA si* ori rAjAvieR mui ekAuevc vIu {A rAjAvinH qwekAw. rAjAvien Esvic@ ekAiEA meAriluM {A d+KitnAyiil . qA EA {A d+KitnAyiri. 2a k rAjAvu EcAdic@, nin dInmEA? qekAANH nI vLer d+KitnAyi ritH. nieR mni d+KM niR tAyi qni EtA. aEA {A vLeryDikM Epwi ci. 3 vLerEyeR Epwic@ekAA eNiluM {A rAjAviEnAw pRu, rAjAvH qeM jIvic i rie! qeR pUviker awiyiri ngrM nzic @ kiw. atieR vAtiluk tIyi nzic i ri. tANH qeR d+KinH kArNM. 4aEA rAjAvu EcAdic@, {A qecNemANH nI #hi tH? mRupwi pRyti mAyi {A sViel eedvEAw A ic u . 5 pie {A rAjAviEnAw@ pRu, tH rAjAvien sEAxi iei aEyAw {A nlv nAyiei, eydyi qeR pUviker awiyiri eyz ElmiElH qe ayyHNM. avi ewEAyi ngrM qniH pui NiyNM. 6rAjAvieR oM rAjH{iyM i . rAjAvuM rAjH { iyM qEAw

pAnpAM qwv vLer DAne o EdYAgM. rAjAvH wiA vIi eriluM vixM kliyi@EA qRi yA atH dYM cic@EnAi priEzADi v. rAjAvinH qyM aw ep mARuv. p t A M . . . . n I s A m A s M i. m. 443 mAcH-i.

681
puRE kw epAukiNRi eRyM cArArvAtilieRyM Ener {A ec. eyzElmieR mti wiukiwM vAtiluk tI kiiwM {A priEzA Dic@. 14 pie {A jlDArAvAti liM rAjAvieR LiM Ener ec. qA aweiyEA qeR tiryH kwEpAkA wM aview elH qni mni lAyi. 15ie mti priEzA Dic@ekAH {A tA}HvryilUew ky RiEAyi. owvi tiriu tA}Hvr vAtililUew akE EpAyi. 16{A qviewyA EpAyetM qA ec@etM yi AEy liel EdYAgM mANimAM aRi iil. eydErAEwA puErAhit ErAEwA rAjAvieR wbAMg ELAEwA EdYAgErAEwA Evleyw E mRRuvErAEwA {A aver oM pRiil. 17pie ql A vErAwmAyi {A pRu, nmH view Ayiri }M ni kANAmElA. ey zElM H o pA}HArM EpAel yANH. atieR vAtiluk tIyi qriuEpAyiri. v, eyz ElmieR mti nmH pui NiyAM. aEA nminiEm apmA nitrAEkivril. 18eedvM qEAw kANYM kAi yM rAjAvH qEAw@ pR kArY L@M wi {A aver aRiyic@. aEA av pRu, EA e nmH pNi rMBiAM! aen { Q nl v]i rMBic@. 19aEAE}M mti puiNi eyRRiy vA EhAErAkAr sbl H aEAnY EdYAg EtAbIyAvH , arAbYAr EgezM qiv Eku. av {eL kWin mAyi prihsikyM niikyM ecyHt. av {ELAw EcAdic@, ni Q ec@etH? ni rAjAvinH qtirAyi tiriyEvA? 20qA avErAw {A pRtH tANH; sViel eedvM {eL vijyiiM. eedvieR dAsA rAy { Q ngrM pui NiyM. ati ni {eL shAyiAnAvil. niL@ew wMb

enehmYAvH 2+14-3+7

iluv M view eyzEl mi tAmsiciil. Q EdzM niL@ Ewtl . view niA niH orvkAzvuM l! mti pNitv tpuErAhiteR Ep qlYA zIbH qAyi. qlYAzIbuM aveR sEhAdrArAy puErAhi tM wi ivAti pNi. A ic@ekAH av atH yEhAvyH vimAi. mtili yTAAnH ktk Apic@. eyzElmieR mtili ztEgApurMveryM hnn Ey EgApurMverym BAgM puErA hitA pNi. Aic@ekAH aM av yEhAvyH vi mAi. 2puErAhit pNittinRm mti eyrIEhAA pNi. %i yew mk s eyrIEhAA pNi ttinRm BAgM pNi. 3henAvieR puA mIvA ti pNi. av atieR r yTAAnH Ric@. av vAti ekiwiluRic @ . pie av ktkH pU@M tA}uM piwi ic@. 4hEAsieR mknAy QriyA vieR mk emErEmAH atinR m mti pNi. (hEAsieR mknAyi QrIyAvH.) emEzebEylieR mknAy EberKYAvieR mk emlAM ati nRm BAgM pNi. bAnyew mk sAEdAH aw BAgM pNi. 5etEAvyiniv atinw BAgM pNi. qA avew EntA tL@ew -vAy eneh mYAviEvi pNieywA A iyil. 6pAEshyew mk EyAyAdyM ebEsAdYAvieR mk eml A mM wi p}ykvAwM pNi. r av yTAAnH Ricu. pie av ktkLi pU@M tA}uM piwi ic@. 7giebEyAkAr emltYAvuM emErAEnATkAr yAEdAM wi ati nRm BAgM pNi. giebEyAM emErAEnATuM yIsundi pwi

enehmYAvH 3+8-27

682
16asHbUieR mkM EbHsU EdzieR pAti -vumAy enehmYAvH dAvIdieR klRkL@ew qtiery lvuM }ic@Aiy LvuM vIrAew mirvuM very awBAge mti pNi. 17bAniyew mknAy ermieR kI}i Elviyew liepv atinH awBAgM pNi. ekyIlA EdzieR pAti -vAy hz bYAvH teR EdzieR Epri atinwBAgM pNi. 18avew sEhAdrA EhnAdA dieR mkM ekyIlAEdzieR mERR pAti -vumAy bivi yew kI}i atinwBAgM pNi. 19Eyvyew mkM misH p AEdz i -vumAy es yDr mt mtilieR mlvery BAgM pNi. 20 sbAyiyew mk bA mtilieR mlmt mhApuErAhit nAy qlYAzIbieR vI@pwiv ery awBAgM atikWinmAyi EvlecyHt pNi. 21hEAsieR mknAy QrIyAvieR mk emEr EmAH qlYAzIbieR vI@pwimt vIwieR aRRMvery BAgM pNi. 22 E d z * pAi puErAhit atinwBAgM pNi. 23ebnYAmIM hzHbuM tAA L@ew vIwi Enery BAgM pNi. annYAvieR mknAy myEsyAvi eR mk asrYAvH teR vIwieR aw BAgM pNi. 24EhnAdAdieR mk bivi asrYAvieR vIwuetAH mtiliel EkAveryM pie mlveryM BAgM pNi. 25QsAyiyew mk pAlArAjA vieR mALikryiel EgApurin w mtilieR EkAmt pNi. rAjAvieR pARAvukAp EyAgic aNinwANH Q EgApurM. pErAzieR mk epdAyA vH pAlA pNittinH aw BAgM pNi. 26oAEPi pAkyA yi lydAsA nIvAtili ki}M atien etA@kiw EgApurM veryM BAgmyM pNi. 27etEAvyiniv ati eR vliyEgApurMmt oAEP

ARu Edze -L@ew BrN i kI}ilAyi. 8hhAvieR mkM sV NiArmAy IEy atinRm pNi. sugeetlM A vri ovnAy hnnYAvH atiM aRm pNi. averlAvM wi eyzElmien vizAlvAti ver eki Ric@. 9rieR mk erPAyAvH atin Rm mti pNi. eyzEl mieR ptiH BrNADipnAyi erPAyAvH. 10hmPieR mk eydAyAvH teR vIwi etA@ awBAgM pNi. hzbH e nyAvieR mk hzH atinRm pNi. 11hArImieR mk mIyAvuM ph H - EmAvAbieR mk hzH buM wi atinRm BAgM pNi. L EgApurM av nAi. 12hElAEhzieR mknAy zlmM aveR puimAMwi awBAgM pNi. eyzElmieR mE pti yew BrNADipnAyi zlM. 13hM sAEnAhHngriel jn L@Mwi tA}H v rvAti niic @ . vAtilinH vijAvriEyAwwiy kt kL@M ktk pU@M tA}uM piwi ic@. aURuvAr nILi cAr ArvAtivery mtiluM av pNi. 14ErKAbier mknAy mI yAvH cArArvAti Ric @ . EbH-hEKerM EdzieR BrNA DipnAyi mIyAvH. vAtilinH vijAvriEyAwwiy ktkL@M ktk pU@M tA}uM piwiic@. 15ekA-EhAesyew punAy zl jlDArAvAti Ric @ . misHpAEdze BrNADipnAyi ayA. kvAwinH zl Emlur pNi. vAtiluk vijAvirikLilu RikyM ktk pU@M tA}uM piwiikyuM ecyH. rAjAvieR pUEAiEnAw Ec siElAvAM LieR mti ayA pNi. dAvIdieR ngri* niH R u pwikLiEl v}iyi zl mti pNi.
d A v I d i e R n g r M eyzElMngrieR RRvuM p}yM etki} BAgvumAyi tH.

EdzM o pE EyAAtA}Hvr.

683
mtivery bAiBAgM m}uv pNi. 28puErAhit tirvAtili RH tAAL@ew vIwiEnery BAgM pNi. 29ErieR mk sAEdA teR vIwimilu BAgM pNi. ezKnYAvieR mkM ki} EvAtilieR kAvArmAy ezmAvH atieR awBAgM pNi. 30ezemlYAvieR mk hnnYAvuM sAlAPieR RAme mk hA M mtilieR bAiBAgM pNi. EberKYAvieR mk eml A M teR vIwieR milu BAgM pNi . 31epApNiArnAy mIyAvH priEzADnAvAtiliniH vil en, lydAsAewyM kcvwA ewyM vIwkveryM mtilieR mlyH mkLilu mRiveryM BAgM m}uv pNi. 32epApNi AM kcvwAM wi mtilieR mlyH mkLilu mRimt i kvAwMvery BAgM pNi. sbl M EtAbIyAvuM eyzElmieR mtiluk { pNiye EkH sbl H atiyAyi EkApic@. eyder av prihsic@. 2 teR cAtimAM zm rYyiel eesnYvuM Eke av pRu, Q dblrAy eyd qA ec@tH? nAM aver evRu et viwemH av vicAri EA? blik* aiAemH av vicAriEA? oRR divsM ekAH mti pNi tIAemH av EtAAvuM. Q Ar LiniH kl@k vIuM jIv ekAwA av k}iyil . Ar evRuM cArvuM cvRumANH! 3sblieR awnii aEAkAr EtAbIyAvH pRu, t qA pNiyetH Q eyd aRiyEA? o ecRiy Ru kyRiyA mti Q kti epALi@vI}A! 4aEA enehmYAvH eedvEAw Aic@, {L@ew eedvEm, Q

enehmYAvH 3+28-4+14

b l i k eedvi sAnM. sADAr NyAyi o viEzxm]ge eedvieR yAgpIWi ekA EhAmiM.

An EkENEm. av {eL evRu. sbl M EtAbI yAvuM {eL nii. aver apmAnitrAENEm. aver vA swvukArAENEm. 5 avew RR EbADM qwkLyEt. nI kAek av pNiAer apmAnikyM mnSekwkyM ecyHtiriyA av ecyHt pAp epARuEt. 6eyzElmieR mti { pNi. ngrieR RRumti m}u v { pNi. qA Ev tiluM pAtiEy ati epAmA yiU. jnM pUmnEAew kWi nmAyi pNieywtinA aey iluM sADic@. 7eyzElmiel mtiluk Ekwk tIvevM jn wM mtiliel dVArLwyH qM aRiEA sblM EtAbIyA vuM arAbYM aEAnYM asHEtA dYM atYDikM EkApic@. 8 averlA vM sMGMwi eyzElmientier klmAAM yM ecAM vMi. 9 qA { eedvEAw AikyM aver EnriwA oiElAyi mtilinH rAk kAv ewkyM ecyH. 10aEA eydA pRu, pNiA tLv. EcRuM cvRuM niyM vLer kiw. mti w pNiyA nm k}iyil. 11aEtsmyM new z@ pR y, eydY aRiytiM ne kAtiMmH nAM avew w yi kwwi aver ekAl @ M. aEA pNiyM mwuM qH. 12aEA {L@ew z@L@ew w yi pAkyAyi eyd { L@ew awvH p tvN en pRu, new z@ nm i lumH. qEAu tiriAlumH. 13aekAH {A mtilieR pii epAM R wLiluM oAy wLiluM ciler nii, wMbeL vAL@kL@M L@M vil@kL@M qwicH oic@ Ec. 14{A iti m}uv priEzADic@. pie q}uE@niH wMbnATA ErAwM EdYAgErAwM Ezxmv ErAwM pRu, new z@eL By ewAtirik. new yjmAnen

enehmYAvH 4+15-5+9

684
evM wiEAEpAluM, tARAi vci. vA

sHmrik. yEhAv vliyvM z mANH! niL@ew sEhAdrAM puAM puimAM Evi ni niymAyM epAtNM! ni L@ew BArYmAM vIwkM Evi ni niymAyM epAtNM! 15aEA avew ptik { aRiuEpAey z@ Ek@. ptik epALic @ kL eedvmAeNH avrRiu. a ekAH { oErAM mtili E avnvERtAy pNiH mw iec. 16aetAH, qeR pNi Ari pAtiE mtilupNiey w. mEAti L@M prickL@M vil@kL@M kvcL@M i kAvluM ni. mti pNiy m}uv ey dAewyM pii eesniEkAEdAY g ni. 17 pNieywv ewyM avew shAyikL@ewyM o ki pNiEAkL@M mERR ki oAErA yDvuM Ayi. 18pNi Ari oAErAM vAL@M Dric@ ekAANH pNieywtH. jn mRiyiu ekAwA kAhLM Qv qeR awte yi . 19aEA wMbnATAErAwM EdYAgErAwM EzxmvErAw mAyi {A pRu, vLer vli eyA EjAliyANH. nAmAke mtili EnAw EcH citRi ti ti akiri. 20 aekAH kAhLM EkA EkiwE nAeml A vM Evgi oAwiwNM. aview nmH oic@ EcrAM. eedvM nmEvi yM ec@M! 21aen EnrM evL@EA mt rAi eevver {Li pAtiE L@M piwic@ kAv nie eyzElmiel mtilieR pNi { w nwi. 22aEA {A jnELAwAyi wi pRu, pNiAM avew shAyikL@M oeA}iyAet rAiyi nibmAyM eyzElmink pAiriNM. qi rAiyi pARAvukAM pk pNiAM kA av k}iyM. 23aekAH {AEnA qeR sEhAdrELA qeR pricArkErA pARAvukAErA M te tew vO mAiyil. { oErAM sdAsmyvuM,

enehmYAvH pAveL shAyi pAvLAy DArALM Ep avew eydsEhAdreLRRi prAti e@wi. 2 cil pRyAyi , { m anvDiyANH. qlAvM qeiluM tiuepARu Nemi alM DAnYM kiNM! 3EveR cil pRyAyi, tH vRutiyew kAlmANH. DAnYM kiE ti {L@ew nilL@M miri EAkL@M vIwkL@M pNyM evE iviri. 4niyM cil pRyuAyi, {L@ew nilM miriEA kM rAjAvinH niti ekAwE H . qA ati { gtiyil A ekAH niti aw yHA pNM kwM vAEiv. 5( Dniker EnA!) avErAewAM nl v rA {. avew pu AErALMte nlvrA {L@ew puA. qiluM { sVM puAeryM puimAeryM awimk LAyi viEiviri! { niv]iekiri. {L@ew nil L@M miriEAkL@M EAE} anYADIneiri! 6avew prAtik EkEA {A atYM EkApic@. 7sVyM zA nAiytiEzxM {A DnikwM beLyM EdYAgeryM kH en pRu, ni niL@ew sVA ekAw vAyH p yH blmAyi pliz QwAvEl A ! (a nik). 8pie {A skl eryM EcH o mhAEyAgM viLic@. qiH avErAw@ pRu, new eydsEhAdrA mE puRMrAjY AH awimkLAyi viei. aver tiric@vAi EmAciiA nLA vu nAM ecyHti. qA EA aver vIuM ni awimkeLEAel vikyA NElA! aviewwiy DnikM EdYAg M oM pRyA kiAet mQnM pAlic@. 9 aEA {A vIuM pR u, ni Q ec@ zriyl!

685
eedve ByewkyM mAnikyM EvNemH niRivutANElA. anY ec@ nANMek v]i k ni ectH! 10qeR AM qeR sEhAdrL@M {AM pNvuM DAnYvuM kwM ekAwARuH. qA kwiE blmAyi pliz piri nm niAM! 11kwAew nilL@M miriEA kL@M olIvuvylukL@M vIwkL@M av tiric@ekAwk. EAe! kwM ekAw pNiM DAnYiM puvIiM qyH M ni piric o ztmAnM plizyM tiri c@ekAwk! 12aEA DnikM EdYAgM pRu, { a tiric @ ekA wAM. wtelAM avErAw EcAdi ymil . enehmYAEv nI pRy EAel { ecyHekAAM. aEA {A puErAhiter viLicu sAinii DnikM EdYA gM ecAem sVyM tH eedvEAw stYM ecic@. 13pie {A qeR wiel e{ARik w i@ pRu, vA pAliA oErAEnAwM eedvM te ec@M. eedvM aenyver av ew vIiniM sAdYiniM EpAel wukLyM. ari luvnH svvuM nxHwmAvuM! {A pREA aview wiy vM atiEnAw EyAjic@. av Em qpRu yEhA vey sHttic@. stYM ecyHttH av vikyM ecyH . 14a hHzxHwArAjAvieR ptAM BrN vxMmt mirAM BrNvxM ver* pu ekAlM {A eyd yiel BrNADikAriyAyi niymitnA yi kAlH ori EpAluM {vdic @ t BNM {AEnA qeR sEhAdrAErA tii il. (BNM vAA pNM jn LiniH nitiyAyi oriluM {A blmAyi piwic@vAiyil). 15qni mu EdzvA}ik jnH o BArmAyi. orALiniH nAl Ez* vItM eviyM puRem
ptAM ... ver i. m. 444-432. Eze o nANyM. 1 eze- 11.5 #AM.

enehmYAvH 5+10-6+3

BNvuM vIuM av blmAyi pirici. avew kI}ilu mA NimAM jneL BrikyM avew jIvitM vixmkrmAkyM ecyHti . qA eedve mAnikyM EpwikyM ecyHt {A arM kArYeLAM ecyH t il . 16aEts myM eyzElmieR mti pNiy tiEvi {A atYVAnM ecyH. qeR L@k m}uv aview o wi pNiyi pekAu. ew nilvuM atinAyi { qwil! 17wAet qeR tIEmzyi qM sVAgtmAyi 150 eyd Aer {A aM QiEA. @ m rAjYLiniH {L@ew aw vvM aM ekAw. 18qeR tIEmzyi pekA@v Evi o pvienyM Ru nl wkeLyM pltrM pikeLyM niEtYn pAkM ec@mAyi. p divsielAri etAet pltrM vIuM viLiyi. qi@M Edz vA}i BNM {A vzYe il. (qeR hAri eclvH nitiyAyi trA jneL {A nibic @ mil ) . jn qw v] i atikWinmAeN {A aRii. 19eedvEm, v Evi {A ecyHt nl kArY auM oAENEm. wt zn H aEA sbl M EtAbI yAvuM arAbYnAy EgezmM { L@ew m@z@L@M {A mti pNit kArYM EkRiu. mtiliel qlA oA kL@M { nAieyiluM vAtilu kLi kk aEA}uM Niyi il. 2 EnrM sblM EgezmM qniH en o sEzM ekAw yc@+ enehmYAEv, vrik, nmH oAEnA smmiyiel ekPIriM pN i sic@ sMsAriAM. qA av qe apAyewA EnAkyAyi. 3ytinA avew awEH en o mRupwiymAyi {A dt Aer ayc@+ o DAn EjAliyi yekAH qni vrA sAY ml. niL@mAyi ti kAti

enehmYAvH 6+4-19

686
ArnH mrNi viEDynAkAet lyiEl EvziAnAki elH ninRivutANH. {A EpA kyil! 12ezmAvien eedvM aycii elM qnietier av sMgi c i tH aen ecA EtAbI yAvuM sblM liekAw ekAAyieM {A aRiu. 13qe EpwiikyM ly ieR vilE EpAyi qeeAu pApM ecikymA yi avew lYM. av qni etier ptik Akv}i qe vixmiiAM apvAdew AM qeR z@H o kArNM ki@kymAyiElA. 14eedvEm, EtAbIyAvienyM sblienyM oAENEm. av ecyHt dxHv]ikeL oAENEm. qe ByewA EnAiy EnAv dYA q vAckiEyyM m@vAc keryM oAENEm. mti tI mtilupNi tI tH qlUmAsM* pAM tIyti yi. pNi tIA apiru divsM Eviv. 16mtilupNi tItH {L@ew qlA z@L@M aRiu. ilum qlA rAxH\AM aku. aEA av ew eeDrYM ek@. qekAeEA? Q v]i nwiytH eedvieR shAyEAewyAeNH av mnilAyi. 17 kAlH eydyiel Dnik EtAbIyAvinH DArALM kk ay yHAyi. EtAbIyAvH av yH mRupwiyM ayci. 18eyd yiel ER L@k EtAbIyAvi EnAw Ru KYApici@Ayi. atANH av kkLyyH A kArNM. Ru KYApiAM kArN mH. rhieR mknAy ezKnYA vieR mkL@ew BAvAyi EtAbIyAvH . eml A mieR mkeL EtAbIyAvieR mk EyAhAnA vivAhM ecyH t i. EberKYA vieR mknAyi emlAM. 19 av
15eyzElmiel

Evi mAM EjAli mwA {A tARl. 4sbl M EgezmM aEt sEzM nAlutvN ekAwyc @ . ayM tvN {AM aEt mRupwi te ekAw. 5 aAMtvN sb lH p}y sEzM teR B]tYvzM EveRA R q}uEAwwi ekAw yc@. 6 q}uH en yi+ nIyM eydAM EcH rAjAvi entier viA oM k yAeNM atiEviyANH eyz Elmiel mti pNiyetM o uti qlAyiwM pri@H. a stYmAeNH EgezmM pRy. nI yiriM eydew putiy rAjA ev jn pRy. 7eydyi o rAjAvuH! qH eyzElmi KYApiA nI vAcker tir ew k}itAyM utiyH. Q vivrM ahHzxHwArAjAvu EkemH enehmYAEv, nie {A tAI ec@. aekAH vrik. nmeAic i H Eti sMsAriAM. 8sblinH {A en mRu pwi ayc@+ nI pRetAMte sMBviil . ql A M nI evRuet ekicmyHkyAN.H 9z@ {eL evRuet Epwii A EnAkyAyi. av vicA rictH tANH. eydA EpwiM. aEA}v pNieywA az rAvuM. mtilieR pNi bAiy mAvuM. qA {A Aic@, eedvEm qni zi tErNem. 10onA {A emEhtEblieR mknAy edlAyAvieR mk ezmA vieR vIi ec. ezmAvinH akte riEAyi. ezmAvH pRu, enehmYAEv, nmH eedvAly ink evc u siAM. nmH vilink kyRi ktkLwyHAM. nie ekAl A L@k vH . rAi nie ekAl A av vH.
11atinH ezmAviEnAw {A pRu, qeEAelA sADArN

lU mAsM gsHH-espHtMb i. m 443.

687
EtAbIyAvumAyi o viEzxsKY i ei. aekAANH EtAbIyAvH q nl v nAeNH av qEAw@ pRuekAEyi tH. {A ec@ kArY av EtAbIyAvienyM aRiyic@ekAi . qe EpwiiA EtAbIyAvH qni kkLyyHkyM ecyH. mtilupNi tIH vAtilukLi ktk iyEzxM { vAti lukH kAvAeryM lyi el sMgItAeryM puErAhitew shAyikeLyM niyic@. 2pie qeR sEhAdr hnAniey eyz ElmieR -vAyM hnnYAvien EkAyew aDipnAyM {A niy mic@. hnAniey EtYkM tirew A kArNM av tik stYs nM m@verA eedvByM vmAyi qtANH. 3pie hnA niEyAwM hnnYAviEnAwmAyi {A pRu, nitYvuM sUrY dicH tA M mNiRuk k}iE eyzEl mieR vAtiluk RAvU. sUrY asH t mitimH vAtiluk awc@ pU@kyM EvNM. ngrieR kAvlinH eyzElmi pAver mAem niymiAvU. avri ciler DAnlLi kAvli ni NM, bAiyver avrvew vIinwM wNM. mwi v vAsikL@ew nAmAvli 4EA ngrM vizAlvuM pA @ RM yi. vIwk vIuM pNitiumil. 5 ytinA qlA jneLyM vi o sB wvA eedvM qeR mni EtAiic@. qlA wMbL@ewyM nAmAvli AEtinAyi skl mANimAeryM EdYAgeryM sADArNAeryM {A viLic@i. dYM mwiv vAsi wMb L@ew Epvivrik* qni kii. ati q}utitH tANH+ 6p H bAbiElArAjAvAy enbUKdHEns twvukArAi bAbi ElANiEl ekAuEpAy EdzvAsi kLi eyzElmiElM eydyi ElM mwivvew EpvivrmA NitH. avErAM avnveR p
Epvivrik q A 2 kAk.

enehmYAvH 7+1-36

NiElANH mwiEAytH. 7es bAEblieR* ew mwiyv+ Eyv, enehmYAvH asrYAvH, ry mYAvH, nhmAni, emAeKAyi, bi zA, misHEperH, bigVAyi, enM, bynA. ni yi AEyjniel puxAew EpkL@M qvuM+
8

pAErAzieR pigAmik 2172 ezPtYAvieR pigAmik 372 10 rhieR pigAmik 652 11 EyvyewyM EyAvAbi eRyM wMbmilUew v phH EmAvAbieR pigAmik 2818 12 lAmieR pigAmik 1254 13 sUvieR pigAmik 845 14 sAyiyew pigAmik 760 15 biviyew pigAmik 648 16 EbbAyiyew pigAmik 628 17 asHgAdieR pigAmik 2322 18 aEdAnIAmieR pigAmi k 667 19 bigVAyiyew pigAmik 2067 20 dIeR pigAmik 655 21 hisHIyAvieR lilUew v EtrieR pigAmik 98 22 hAmieR pigAmik 328 23 EbsAyiyew pigAmik 324 24 hArIPieR pigAmik 112 25 giebEyAeR pigAmik 95 26 EbEehM enEtAPAtH qI ngrLiniv 188 27 anAETAtH ngri niv 128 28 EbH-asHmAEvtH ngr i niv 42 29 kirYH eyyArIM, ekPIr, ebey ErAH qI ngrLini v 743 30 rAmA Egb qI ngrLini v 621 31 mimAsungriniv 122 32 EbET, hAyI qI ngrLi niv 123 33 enEbA q mE ngrini v 52 34 lAM q mE ngri niv 1254 35 hArIM ngriniv 320
9

e s b A E b EzzHb qM aRiy e@.

enehmYAvH 7+37-73
36 37

688
yi AEyjnt teEyA q etLi yiA av k}iil. aen vv+
62

38

eyrIEhAngriniv 345 ElAdH, hAdId, oAEnA qI ngr Liniv 721 EsnAyA ngri niv 3930

edlyAvH , EtAbIyAvH enEAd qivew pigAmik 642

39puErAhitA+

40 41 42

Eyvyuew wMbilUew v eydAyAvieR pigAmik 973 ErieR pigAmik 1052 pzHrieR pigAmik 1247 hArImieR pigAmik 1017 EgAiev+ EhAedvyew lie kdHmIEylieR li lUew v Eyvyew pigA mik 74

43Elviyew

44gAyk+

asAPieR pigAmik 148 kAvA+ zlM, Et, tEmA, abH, htIt, EzAbAyi qivew pigAmik 138 46EtYk lydAsA+ sIh, hsUP, tbAEyAH qi vew pigAmik, 47 EkErAsH, sIyAyu, pAEdA, 48 elbAn, hgAb, smAyi, 49 hAnA, giE, gAh, 50 eryAAvH. ersI, enEAd, 51 gAM, , pAEsh, 52 EbsAyi, emyniM enPUsiM, 53 bHbUH, hP, h, 54 bsHlIH, emhId, hz, 55 bEAsH, sIesr, EtmhH, 56 ensIh, htIP. 57zElAEmAeR dAsAew pigA mik+ EsAtAyi, EsAEPer,H eprId, 58 yAl, dEA, giE, 59 ezPtYAvH, hI, EpAEKerHesbAyIM, EmA, qiv. 60 ql A lydAsAM zElAEmA eR dAsAew pigAmikM 392.
45vAti

63puErAhitwMbLi ni EhAb, hEAsH, bilAyi qi vew pigAmik. (gielyAdYA r bilAyiyew o mkeL o v vivAhM ecyHtA aven b ilAyiyew pigAmiyAyi kNA iyi.) 64v tAAL@ew wMbcriM etrueviluM kukiiyil . puErAhitrAyiriti tL@ew pUv i k puErAhitrAyie etLiyiA av k}iil . aekAH puErAhitew pikyi aver ewiyil. 65 mhApuErA hit qA ecEetH eedv iniRiyA QrImM ImM* pEyAgiMver M ativi mAy hArM k}ic@ewH EdzvA}i klic@. 66-67mwiv sMGi dAsI dAsAer wAet ek 42360 Ep Ayi. avew dAsAM dAsi mAM 7337 Ep. avew ew M epmAyi 245 sMgItjH { mA yi. 68-69avH 736 tirkL@M 245 EkAv k}utkL@M 435 okL@M 6720 k}utkL@mAyi. 70wMblvAri cil pNi ey shAyiA pNM ekAw. EdzvA}i qr kiElA#AM sVvuM ap kiM 530 puErAhit wkM KjnAvinH ekAw. 71wMblvA 170 kiElA#AM sVvuM 1 1/3 w eviyM ekAw . 72Ezxm jnM ek 170 kiElA #AM sVvuM 1 1/3 w eviyM puErAhit aRupE}H w kM ekAw. 73aen puErAhitM Elviyew AM vAtikAvAM pA@

Et-hzA, ek bH, aEA, E, qI ngr LiniH eyzElmiEl cil v. qA avew wMb

61Et-EmelhH ,

QrImM ImM EcAdY eedvi eR rM mnilAA puErAhit sVIkri o mAM. nRuiw rIti yAyiriAmitH. tinAyi kl@k, ku k, ql@k qiv kyAyi pEyAgi .

689
kAM eedvAlydAsAM EzxM qlA yi AEylukAM avrvew pNLi pA wi. aeAlM }AM mAsEAew m}uv yi AEy lukAM tAAL@ew pNLi pAuRici. q A nYAymANM vAyi ekAlM }AM mAsi yi A Eyliel m}uv jnL@M oerA yAeLi qenEyA ayM om EyAew nIvAtilimilu R lH sBwi. yEhAv yi AEy lukA ekAw EmAezyew nYAy mANM sByewmAek ekAuvr NemH aview wiyv owM q EyAw pRu. 2 aen ekAlM }AM mAsM* oAM tIti puxAM sHIkL@mwM Ek@ mn ilAA AymAy qlAvM wi yi sByew mAek puErAhit nAy q A nYAymANM ekAu v. 3nIvAtili milu sHT levcH atirAviel mt c ver q A nYAymANpusH t kM Re vAyic@. m}uv puxAM OIkmwM ic@ mnilAA AymAy qlAveryM av nYAy mANpusHtkM vAyic@ Ekic@. m}uv jnL@M a ic@ Ek kyM nYAymANEAwH BimKY mAvukyM ecyHt. 4q A nitH Q EtYk v zYinAyi Aiy o y mr IWilAyi. miYAvH, EzmA, anAyAvH, QrIyAvH, hiIyAvH, myEsyAvH qiv q Ayew aw H vlBAgM epdAyAvH, mIzA Ey, mkiyAvH, hAM hzHbAnA, esKrYAvH, emlAM qiv w BAgM ni. 5q A pusH t kM R. av nitH yrilAyekAH skl jniM aven kANAmAyi. q A nYAymANpusHtkM R EA jnM m}uv q}uE@ ni. 6mhAeedvmAy yEhAvey q A sHticEA jnM m}uv eekkL@ yi Em! Em! q@ pRy kyM vNi miyi mKM EcH yEhAvey rADikyM ecyH.

enehmYAvH 8+1-13

7Elviyew EgAini v aview nikyAyi jn inH nYAymANieR epA pRuekAw. Eyv, bAni, EzerbYAvH, yAmI, abH, zeb Ayi, EhAdIyAsH , myEsyAvH , eklItA, asrYAvH , EyAsAbAdH , hAnA, eplAyAvH qivrAyi ElvY. 8jn mnilAEk tinAyi ElvY nYAymAN pusHtkM vAyicH atieR aM lLitmAyi vizdIkric@ ekAw. 9pie EdzvA}iyAy enehmYAvuM puErAhitM zAsHiymAy q yM jnH pEdzM nkyA yi ElvYM en pRu, H niL@ew eedvmAy yEhAvyHH o viEzxdivsmA.* ytinA d+KitH . krykyumtH . av aen pRyA kArNM nYAymA Niel eedvsEz EkEzxM skljnL@M kruwiytAyi . 10enhmYAvu pRu, ecH sm] mAy BNvuM mDurpAnIyL@M k}icH suKik. o BNvuM pAkM ecyHtiilAvH alM BNvuM pAnIyL@M pkekAwk. H yEhAvyH o viEzxdivsmANH. kryAtirik. yEhAvyew sEA xM nieL zrAM. 11 z A r A y i awiyirik. eA viEzxdivsmANH. d+KiA tirik q pRuekAH ElvY M jneL zArAkA shAyic@. 12aEA qlAvM viEzxBNM k}ikyM pkc ekAwyyH kyM ecyH. av atYM hHLA dEAew viEzxdivsM EGA xic@. aen zAsHik pWii A mic@ekAi yEhAvyew vcnM owvi av EbAYmAyi. 13 mAsM rAM tIyti skl wMbL@ewyM tlvA ecH q EyAwM puErAhitErAwM ElvY ErAwM oH sBwi. nYAymANvA kY pWiitinAyi qlAvM niymjH{nAy q yew @M wi.

}AM mAsM espHtMb-oEwAb

viEzxdivsM oErA mAsieRyM oM ruM divs rADnyH viEzx divsLAyi. divsLi smh viH nwiyi.

enehmYAvH 8+14-9+8

690
m mNiERALM aEt nili av sVM pAp @pRykyM t L@ew eedvmAy yEhAvey vNi rADikyM ecyH. 4pie, ElvYrAy Eyv, bAni, kdHmIEy, ezbnYAvH, bui, ezer bYAvH , bAni, eknAni, qiv ElvY niA pwikLi niekAH tL@ew eedvmAy yEhAvEyAw nilviLic@. 5ElvYrAy Eyv, kdHmIEy, bAni, hzbHnYA vH, EzerbYAvH, EhAdIyAvH, ezb nYAvH, epdhYAvH, qiv vIuM pRu, niL@ew eedvmAy yEhA vey q}uEu niH vA}Hk! eedvM qM Ayi! eedvM qM AyiriyM ec@M! nieR mhAy nAmM vA}H ewmARAke! ql A zMsyH M zMsyH M mIet ayew nAmM y ewe! nI eedvM! yEhAEv, nI mAmA eedvM! nI kAzM s]xHwicu! atilum tilu sVL@M ati lu sklvuM nI s]xHwic@! miyM atiElu sklvuM nI s]xHwic@! smL@M av yilu sklvuM nI s]xHwic@! ql A iM nI jIv ekAw ! tA, sVIydtA nie vNi rADi! yEhAvyA eedvM nIyA . aAmien tirewH bAbiElAnYyiel Qrini nwic @ ekAuvH H aA hAM q Ep mAiyM nI te. av niEAw stYvuM vizVA svuM vnAeN nI ku. knAnY, hitY, aEmArY, eprisY eybUsY, gig sY, qivew EdzM av nemH nI vAgH d AnM ecyHt. qA EdzM aAhAmieR pigAmi k te ekAwM q nI avEnAw krARuAi. nI nl v nAkyA krA nI pAlic@!

14-15yEhAv EmAez mKAirM en kl i c t Ayi nYAymANi av ku+ ekAliel }AMmAs i o viEzxdivsM EGAxi tinAyi yi AEyliel jn eyzElmi EpAkNM+ av tA lEAiy wArLi pA NM. qlA pNLilUewyM ey zElmilUewyM Ry aRiyi mAyi EpAkNM. mlyi ecH pl trM olIvumrL@ew ekAukL@M ekA}uekAukL@M pnEyAlkL@M tN mrL@ew ekAukL@M EzKri k. av pEyAgicH tAlE wArL@Ak. nYAy mANM asrik. 16aekAH jn puREpAyi mreAuk EzKricH sVM vIwi eR EmurEmluM lyieR mM nIvAtiliM qyIMvAti liM aw R lM t L@ew wArL@Ai. 17vAsi ni mwiv m}uv yi AEylu kAM aen wArL@Ai pA . eR mk EyAvyew kAlM etAH aver jnM wAriA EGAxic i il . ql A vM vLer sEAxmAyi! 18/vieR nAL@kLyM q A nYAymANpusH t kM jn eL vAyic@ Ekic@. /vi eR rMBdinM mt avsAndinM vErM q A nYAymANM vAyic@ Ekic@. /vM }udivsM EGA xic@. qAM divsM niymkArM jn o viEzxsBwi.

yi AEylukA avew pAp @pRy mAsM pinAlAM tIyti d+KM sUciitinAyi Edh cAwM tlyi EcRuM H yi AEyliel jn o divs e pvAsiEvi owi. 2yTA yi AEylukA m@ jn Lini EvtiriykyM ly i ecH tL@ewyM tL@ew pUvikewyM pAp q}uEu niH @pRykyM ecyH. 3m mNiERALM ninili av t L@ew eedvmAy yEhAvyew nYAy mANpusHtkM vAyic@. pieyM

691
9

enehmYAvH 9+9-22
dAWYM piwic@. nieR kln k av Aiyil. av EkA Aiyil. nI avAyi ecyH t atizy av mRkLu! av dAWYM piwic@. QjipHtiEl tiric@EpAyi vIuM awimk LAkA av niyic @ .* qA nI epARu eedvmA NelA! mnlivuM niRey k NyM vnANElA nI. m yM niRey sHEnhvumvnA NEl A nI. aekAH nI aver eekvi@ kLil! sVMekAH piwAvukeL Ai. Q eedvLANH { eL QjipHtini EmAcii ctH qv pREA}uM nI aver eekevwiil. nI eR alivuvnANH! a ekAH nI aver mmiyi Epicil. nI avriniH pkle EmGsHtMBM qw kLil. nI aver nyic@ ekAEyi. nI avri niH rAiyiel agHnisHtMBM qw kLil. nI wM avew v}iyi evLicM kAi EpAEkiwEH aver nwi. aver viEvkmvrAA Evi nI nieR nl Avi en av ekAw. nI av H vizi m ekAw. dAhi evM ekAw. nAl ekAlM nI aver sMr ic @ ! mmiyi av EvetlAM ki@mARAi. av ew wk p}kivicil. avew pAd vI N eil. yEhAEv, nI avH rAjYL@M rAxH\L@M ekAw. pA u R vidrl ekAw. avH ehzHEbA rAjAvAy zIEhAeR rAjYM kii. bAzArAjAvAy oAgi eR rAjYM kii.

10

11

12

13

14

15

16

{L@ew pUv i k Qji pHti kxHwew nI kA kyM ecwlieR ariek evcH av shAyi mRvi LictH nI EkkyM ecyH. PREvAnH atH-tv]ikL@M aveR dAsAM j kM atizykrmAy awyAL L@M nI kAieAw. { L@ew pUvikerA nlvrA eNH QjipHkA ahri c nI aRii. qA nI q vliyvnAeNH nI etLiyic @ vEl A ! av atH M oAH! av kAek nI ecw piL i. vr nil wi av nw EpAkyM ecyH ! QjipHtkAew eesnYM av er oAwicEA nI z@vi en kwliEleRiukLu. o pAR kNe av kwli miEAkukyM ecyH. avew v}iyi EmGsHtMBM ekAu pkluM agHnisHtMBM ekAu rAiyiluM evLic M kAi EpAEkiwE nI av er nwi. pie nI sInAyimlyi R i nI sViniH av ErAw sMsAric@. nI avH nYAymAy niymL@M stYmAy pEdzL@M nki. nI avH cL@M kl n kL@M nki. aetlAM vLer nltAyi! nI avErAw viEzx vimdiv smAy zbieni pRu. nieR dAsnAy EmAez mKA rM nI av klnkL@M p EdzL@M niymL@M ekAw. av vlAet vizi. nI avH kAzniH hArM vieAw. av vlAet dAhici. nI avH pARyiniH evM viekAw. qi@ nI avErAw@ pRu, vrik, Q EdzM eekEyk. qiEA nI nieR zi pEyAgicH avriniM mi qw. pE {L@ew pUv i k ahric@kLu. av

17

18

19

20

21

22

Qjipt H iEl ... niyic@ qAyBAx yi+ avew m/rsVBAvM mlM Qji pHtilu tL@ew awimtViEl mwu vA av #hic@. sMKY. 14+14.

enehmYAvH 9+23-33
23

692
z@eL avdic @ . av niEAw shAyi Ek. sViliH a EkH nI aver shAyic @ . nI a EyeR alivuvnANel A ! pltvN vic@. nI aver tAI ecyH . tiric@vrA avErAw klic@. qA av aEm ah ric i . nieR kl n k av ecvieAil. nieR niym asriecilEl stYmAyi jIviAnAvU! { L@ew pUvikA nieR kln k lMGic@kLu. av mrw ArAyi. av EkA AAet ninEner puRM tiriuni. {L@ew pUv i kAErAwH aEyM myvnAyi nI. eR ekAlAlM niEAw EmAzmAyi epmARA nI aver avdic@. vAcker aycH nieR AvinA nI aver tAI ecyH . qA {L@ew pUvikA ecvieAil. aekAH nI aver anYjn nki. qAluM nI eR knivuv nANH! nI aver niExM nzi icil, eekeyA}iumil. nI ayDikM alivuM kNy m eedvmANElA! {L@ew eedvEm, nIyANElA tnAy eedvvuM ByrM blvAmAy EyAAvuM. nI dyyM vizVsH t tyM v nANH! nI nieR krA pAli . { vLerEyeR dritAyi. {ew drit nin DAnmAyi nI kti. {ew skl jn M rAjAAM EntA M vAckM puErAhi tM melAvM EdAxL@ Ayi. aUriel rAjAAew kAlM etAivEryH M ekAwMkArY sMBvici@H. qA eedvEm, { vepw skliluM nI EnkArM { et@kAmA .

24

25

26

27

28

avew pigAmikeL nI kAziel neLEA el epkic@. avew pUvi kH nI vAgHdAnM ecyHt Edz E nI aver ekAuv. av a eekvzew kyM ecyH. aview pAkyAyi knA nYer EtAlicH ik nivAsmi eekvzewi. nI knAnYer EtAliA wv i. EdzELAwM rAxH\ ELAwM rAjAAErAwM EtAi y EpAel ecA nI aver avdic@! zmAy ngreL av EtAlic@. puxHwiy nivAs mi piwiec w . vizixH w vsH niR vIwkL@M }iei kiNRukL@M av lBic@. miriEA kL@M olivumrL@M DArALM p} v]L@M avH lBic@. niR uekA}uEvALM av ti kyM nI ekAw atizy vsHeLlAM sVdikyM ecyH. qiH av ninetier tiri u! nieR DEApEdz av qRiukLu! nieR vAcker av ekA. vAck aver tAIec yH niiEl tiric@ ekAu vrA mieciluM {L@ew pUv i k niEAw ekAwM UrtkLANElA ecyHttH! kyA av z@L@ew ki akewA nI wv i. z@LAke aver kWinmAyi pIfiic@. pIfnM AyEA {L@ew pUvi k nie viLic @ shAy i Ek. sVili nI a Ek@. alivuvnAy nI aver riA eL ay c@. rk aver zuLi niM rikyM ecyH. qA {L@ew pUvikH sVt AyEA av vIuM ByrtY ec@ vA wi! atinA aver EtAl i AM ziiAM nI

29

30

31

32

33

693
34

enehmYAvH 9+34-10+29

35

36

37

38

{L@ew rAjAAM L@M puErAhitM pUvikM nieR nYAymANM asri cil. av nieR klnk icil. nieR tAIk av avgNic@. sVM rAjY pAi EAEAluM {L@ew pUvi k nie Esvicil. dxHwtY Epicil. nI av ekAw atizyvsH m}uv av sVdic@. nI av nkiy, PlpuxHwi y visHtt ] iy EdzM av sVdic@. qA dxHwzIl Epicil. EA { awimkLANH . Avu p}L@M qlA nl viLvukL@M aBviEti nAyi nI {L@ew pUvik ekAw Q nivAsmiyi { H awimkLANH. Q miyiel viLvu sm]mANH. qA { pApikLAy ekAH {eL BriA nI niEyAgic rAjAA viLvu m}uv aBvi. { eLyM {L@ew kkAlik eLyM av niyi. EtAiyetM av ec@. { vLer kxHwilANH. atinA qeEmAyi { o krA q}uti A kyANH . {L@ew -L@M ElvYM puErAhitM Q krA Ri Eper}uti m* ev H.

10

mevc krARilu Epk vyANH+ hKlYAvieR mkM EdzvA}iymAy enehmYAvH, siedI yAvH, 2 esrAyAvH, asrYAvH, yier mYAvH, 3 pzH, amrYAvH, mIyAvH, 4hzH, ezbnYAvH, ml, 5hArIM, emErEmAH , oAbdYAvH , 6dAniEy, gieETA, bA, 7emlAM, abI yAvH, mIyAmI, 8 mysYAvH, bigAyi, ezmAvH , verl A M puErAhitrA yi.

m Rb sIluEpAel ecRiy kliElA EmAtiriElA awyALM ekAi keA i pkrM pEyAgictH.

9ni vtH mevc krARilu ElvYew Epk+ asnYAvieR mk EyvyM ehnAdAdieR wM bie biviyM kdHmIEyluM 10avew sEhAdrArAy ezb nYAvH, EhAdIyAvH, eklItA, eplA yAvH, hAnA, 11mIKA, erEhAbH, hz bYAvH, 12 s, EzerbYAvH, ezb nYAvH, 13EhAdIyAvH, bAni, ebnI qivM 14ni m evc krARiE Eper}u te mANimA+ pErAzH, phH -EmAvAbH , lAM, sTU, bAni, 15bui, asHgAdH, EbbAyi, 16aEdA nIyAvH, bigVAyi, dI, 17Et, hisH k IyAvH , a`, 18EhAdIyAvH, hAM, EbsAyi, 19hArIPH , anA 20mgHpIyAzH, ETAH, EnbAyi, emlAM, EhsI, 21emEzsebEy, sAEdA, ydv, 22epltYAvH, hnA, anAyAvH , 23EhAEzy, hnnYAvH , hzH bH , 24hEl A EhzH , pihA, EzAEb, 25 erM, hzbHnA, myEs yAvH, 26ahIyAvH, hnA, nA, 27ml, hArIM, bynA. 28-29aen averl A vM eedv EAwH en o EtYk vAgHdAnM nw. vAgHdAnM eticA t H kxHwAwk vNemH v zYew. eedvdAsnAy EmAezyi lUew { lBic eedvieR nYAymANvuM {L@ew eedvmAy yEhAvyew skl klnkL@M c L@M pEdzL@M EyAew as riemM av stYM ec@. jn Li mpRverA}ic@ puErA hit, ElvY, vAtikAvA, pA@kA, lydAsA, qivM @M pA m@jnLiniH eedvieR nYAymANM asri Eti sVyM Evepwiy skl yi AEylukAM EkAM mnilAAM k}ivu avew BArYmAM puAM puikL@M en stYM ec@. Q skljnL@M eedvieR nYAymANM sVIk ric@ekAAem stYM ec@ti avew sEhAdrL@ewyM DA nikL@ewyM oM ni. stYM pAliiel i aBviA kxHwAwkL@ew zApvuM av e w.

enehmYAvH 10+30-11+1

694
El ekAuvemM { . 36nYAymANi q}utiyiri EpAel {L@ew kwiUpu AeryM wmAwkL@ew kwiU kkeLyM {L@ew eedvdAsA rAy puErAhitew mAek eedv ieR lyi ekAuv emM { . 37dYM epAwi DAnYmAvuM puDAnYbliyM sklviD v] L@ewyM dYPlL@M dYM A vIuM qyM yEhAvyew lyieR klvRyi puErAhi tew aw qiemH { . { aVAni qlA pNLiluM pielA piri tH ElvYrAytinA viLvieR pielAH ElvYM qiM. 38a vAu EnrH ahErAeR wMbie o puErAhit ElvYew ew AyiriNM. aen ki@tieR pielAH ElvY new eedvieR ly i ekAuvH lyB$Ari eR klvRyi liNM. 39yi A EyjnL@M ElvYM kA}H c yAyi ekAw DAnYvuM putiyvIuM qyM klvRyi liNM. l yietl A M atieR klvR yi sUiNM. lyiel EjAliyilu puErAhitM pA@kAM vAtikAvAM klvRyiEvNM pAA. {L@ew eedvieR lyM { sMric@ekAAemH { eLlAvM stYM ec@! eyzElmiEl putiy tAmsA v yi AEylukAiwyiel eyzElmiEl mARi AtiEzxM bAiyvri erAewi mARNM q tImAni EtinAyi av nRuew.* jnLi pielArA vItM eyz ElmiEl mARuEA bAiy oEpH avrvew sVM pNLie pAAmAyi.
nRuewH tImAneLwA vwi ekAEA kl @ ekAEA aiekAEA Aiy kk qRiy rIti.

30{H @M pAver vivAhM ecA {L@ew puimA erEyA avew puimAer vivAhM ecA {L@ew puAerEyA avdiiel H { stYM ec@. 31zbdivsM EjAli ec@kyi elM, @M pAv divs LiElA m@ kl n divsLiElA viA ekAuv DAnYEmA m@ vsHELA vAielM qlA }AM ekAlvuM* xinilM triziwemM qlA }AM vxvuM m@v { vIuvA m}uv kwL@M Lvu ec@emM { stYM ec@. 32eedvieR lyM kAri NM q kln asriA rvAditVM { niREv@M. { L@ew eedve mhtVewA lyUxyew eclviElH ekAl M EtARuM 1/3 Eze evi ekAwekAAM. 33 pNMekAH lyiel EmzRH puErAhit vyH viEzxe ai eRyM niEtYny DAnYblikL@ ewyM EhAmyAgL@ewyM zb v}ipAwkL@ewyM amAvAsi /v L@ewyM* m@ viEzxEyAgL@ ewyM viv}ipAwkL@ewyM yi AEyjneL nilrAA pApblikL@ewyM eedvi eR lyiElu qlA EvlkL@ ewyM eclvuk nwM. 34nYAymANi pRiri kArM cil EtYkdivs Li new eedvmAy yEhAvyew yAgpIWi EhAmiEtinAyi oErA ekAlvuM EtdivsM Et wMbM viRv}ipAw eedvieR lyiEl ekAuvrNem tImAniA {, puErAhitM ElvYM m@jnL@M, nRuew k}i u. 35{L@ew xiyiwielyM Plv]L@ewyM kiviLvH qlA ekAl v uM yEhAvyew lyi

11

}AM ekAlM puR. 23+10,11 kAk. a m A v A s Y / v M eydmAsieR dY divsM. aH rADnyHAyi viEz x sBk ptivuAyi.

695
2aEA

enehmYAvH 11+2-21

eyzElmi pAA cil sVyM mEAu v. atieR Epri bAiyv avErAw ni pRykyM aver a#hikyM ecyH. 3eyzElmi tAmsic sMAn lvA vrA. (yi AEyli el cil jnL@M puErAhitM ElvY M eedvAlydAsAM zElAEmAeR dAsAew pigAmikL@M eyd yiel pNLi tAAL@ew sVM wLi tAmsic@. 4 eyd yewyM ebnYAmIeRyM wMb A eyzElmiluM tAmsic@.) eyzElmiEl tAmsM mAiy eydyew pigAmik vrA+ IyAvieR punAy aTAyAvuM (EpersieR pigAmiyAy mhlEl lieR mknAy esPtYAvieR mk nAy amrYAvieR mknAy esKrYA vieR mknANH IyA.) 5 bA ieR mknAy mAyEsyAvuM (zIElA nYeR pigAmiyAy esKrYA vieR mknAy EyAyArIbieR mk nAy adAyAvieR mknAy hsAyA vieR mknAy ekAEhAesyew mknANH bAH). 6eyzElmi pA EpersieR pigAmik 468 EpAyi. averlAM DIrArA yi. 7eyzElmiEl tAmsM mAiy ebnYAmIeR pigAmik vrA + emlAmieR punAy zlvuM (eyzAvieR mknAy TIEy lieR mknAy myEsyAvieR mk nAy EkAlAyAvieR mknAy epdA yAvieR mknAy EyAEvdieR mk nANH emzlM.) 8 eyzAvien ag mic vYik gb A yiluM sl A yiyM yi. averlAvMwi 928 puxAAyi. 9 siiyew mk EyAEv av EntAvuM hs vyew mk eydA eyzElM ngrieR rAM vizYyew m tlArmAyi. 10eyzElmiEl tAmsM mAiy puErAhit vrA+ eyAyArI bieR mk eydAyAvuM yAKIM 11hiIyAvieR mk esrAyAvH, (eedvieR lyi EmEnA ArnAyi ahIbieR mk nAy emrAEyAieR mknAy sAEdA

ieR mknAy eml A mieR mk nANH hiIyA.) 12lyi Evi Evleyw avew 822 sEhAdrAM eyArAhAmieR mk dAyAvuM. (mIyAvieR mknAy pzHrieR mknAy esKrYAvieR mknAy aMsiyew mknAy epl lYAvieR mknANH eyErAhAM.) 13mIyAvieR 242 sEhAdrAM (avew wMbLi mANikLA yi v.) asErlieR mk amzHsAyiyM (ErieR mknAy emziElEmAieR mknAy ahHsA yiyew mknANH asEr.) 14E rieR sEhAdrAri 128 EpM (hegEdAlImieR mk sbH d IEy lieR kI}i DIrEyAALAyi v). 15eyzElmiEl tAmsM mAiy ElvY vrA+ aUbieR mk nAy ezmAvH (bUiyew mknAy hzbYAvieR mknAy a IA mieR mknANH aUbH . ) 16zeb Ayi EyAsAbAdH (ElvYew tlv AM eedvieR lyieR puRM pNiyew EmEnAAM yi Q ru puxA.) 17 mnYAvH (AnyiluM sH tiyiluM mKY pA@kArnAyi pA@pAwti jn eL nyic sAPieR mknAy sbHdiyew mknAy mIKyew mknA yi mnYAvH ) , bH b UYAvH (teR sEhAdAH rAM tlv nAyi ayA), zvyew mk abHd (eydTUeR mknAy gAlA lieR mknANH zv). 18aen vingrmAy eyzElmiEl tAmsM mAiy ElvY ek 284 Ep yi. 19eyzElmiEl tAmsM mAiy vAtikAvA vrA+ a buM tEmAM avew 172 sEhA drAM. av ngrieR vAtilu k kAsUic@EpA. 20mH yi AEyjnL@M puErAhi tM ElvYM eydyiel qlA p NLilumAyi avnveR pUvik Aew sVM lLi pA. 21eedvAlyEjAliA oAEP i E pA. sIhyM gizH p yM eedvAlyEjAliAH mANikLA yi.

enehmYAvH 11+22-12+20

696
+ esrAyAvH, yiermYAvH, q A, 2amrYAvH, ml, hzH, 3 ezKnYAvH, erM, emErEmAH 4 EA, gie ETAyi, abIAvH , 5 mIyAmI, my dYAvH, bigA, 6 ezmAvH, EyAyArIbH, eydAyAbH, 7sl, EmA, hiI yAvH, eydAyAvH. v Eyvyew kAlH puErAhitewyM avew buL@ewyM tlvA yi. 8ElvY vrAyi+ Eyv, bivi, kdH m IEy, EzerbYAvH , eydA, mnYAvH . eedvi sHEtAgAnL@ew mtl vM mnYAvieR bumAyi . 9 bH b UYAvuM EAvuM Q ElvYew buLAyi. x kLi Q ruEpM ElvYew qti vz ni. 10 Eyv EyAyAI mieR pitAvAyi. EyAyAIM qlYAzIbieR pitAvAyi. qlYAzIbH EyAyAdyew pitAvAyi . 11EyAyAdA EyAnATAeR pitA vAyi. EyAnATA yvyew pitAvAyi. 12EyAyAImieR kAlH puErAhi twMbL@ew tlvA vrAyi + esRAyAlinH emrAAvH. yiermYAlinH hnnYAvH. q AlinH emlAM. amrYAlinH eyEhAhA nA. mllinH EyAnATA. ezbnYA linH EyAEsPH. hArIMlinH adHnA. emrAEyAulinH ehAyi. EAlinH esKrYAvH. gieETAlinH emlAM. abIyAlinH sii. minYAmIliM EmAvAdY liM pitAyi. bigAlinH zv. ezmAlinH eyEhAnA TA. EyAyArIbulinH meT nAyi. eydAyAlinH i. slAyilinH klAyi. EmAlinH eb.

22eyzElmiel ElvYew mANi iyAyi. bAniyew mknAyi ayA. (mIKyew mknAy m nYAvieR mknAy hzbYAvieR mknAyi bAni.) sAPieR pigAmikLAyi i. sA PieR pigAmik eedvieR lyiel <xyH niEyAgi e pA@kArAyi. 23pA@kA rAjAvieR klnkLsric@. niEtY n qecNemH rAjAvieR kl n k avErAwAvzYe@. 24(eydyew mknAy EsrhieR pigAmikLielAvnAy emEzsEb lieR mknAyi epTvYAvH . ) epThYAvANH rAjAvieR klnk jneL aRiyicitH. 25eydyiel jn kirYH-a byiluM ati @m #AmLiluM dIEbAniluM ati @m #Am LiluM eybHsEyliluM ati @ m #AmLiluM 26-27EyvyiluM EmAlAdyiluM EbH - EpeltiluM hs-vAliluM Eb-EzbyiluM ati @m #AmLiluM 28sikA giluM emEKAnyiluM aticu@m 2 9 - 3 0 -riEAniluM #AmLiluM EsAryiluM yAmiluM sEnAhyi luM adlAmiluM ati @m #Am LiluM lAKIziluM ati@m vylukLiluM aEsyiluM ati @m #AmLilumAyi pA. aen Eb-Ezbmt hiEAM tA}H v r very lH eyd yiel jn pAAyi. 31Egbyini ebnYmIwM biel pigAmik mimAziluM ayiluM EbETliluM ati @m #AmLiluM 32-33anAETAiluM EnAbiluM annYAviluM hAEsAriluM rAmyiluM giAyImiluM 34hAdIdiluM esEbAyImiluM enblAiluM 35ElA diluM oAEnAviluM zilikL@ew tA}Hv ryiluM pA. 36ElvYew wMb ie cilA ebnYAmIeR EdziEl mARiAmsic@.

13

14

15

16

17

18

12

puErAhitM ElvYM ezytIEylieR mknAy esb A EblieRyM Ey vyewyM ew eydyiEl tiri c@v puErAhitM ElvYM vrA

19

20

697
21

enehmYAvH 12+21-40

hiIyAvulinH hz bYAvH. eydAyAlinH enTnEy.

22qlYAzIbuM EyAyAdAyM EyAhA nAM yUvyM jIvic kAlLilu ElvYewyM puErAhitewyM wM bEntAAew Epk q}uti vc pAsirAjAvAy dArYAEvzi eR BrNkAlAyi. 23ElvY wMbieR pigAmikLiel wM bEntAA qlYAzIbieR mk EyAhAnAeR kAlMver erAe eyH dinv]ApusHtki q}u tiyiuH. 24hzbYAvuM EzerbYAvuM kdHmIEylieR mk EyvyM av ew sEhAdrAM yi ElvY ew wMbEntAA. eedvpux nAy dAvIdieR klnkArM avM sEhAdrAM aEnAnYM qtivz Li niekAH tivcnpi lANH eedvi sHtiyM sHEtA vuM pAwiEAtH. 25vAtiluk etAw kl vRk kAv niv vrA+ mnYAvH, bHbUYAvH, oAbdYAvH, emlAM, tEmA, abH. 26 av EyAsAdAieR mknAy Eyv yew mknAy EyAyAImieR kAl M EdzvA}iyAy enehmYAvieR kAlM zAsH iyM puErAhit mAy q Ayew kAlM klvR sUi@kArAyi Esvic@.

eyzElmiel mtilieR smNM 27eyzElmiel mti jn smic@. smNM EGAxi tiElAyi ElvYer m}uv av vsic@EpA pNLiniH jn eyzElmiEl vi. eek ALL@M kirL@M vINkL@M vAyic @ ekAH mhtVm eedv i sHtigIt pAwvAnANH av vtH. 28-29aen eyzElmi @m pNLiel qlA pA@kAM eyz Elmieli. enEtAPAiniM EbH - gigAliniM Egbyi niM asH mAeviniM av v. eyzElmi @M tAmsici welAM pA@kA sVM ecRup N pNiti.

30puErAhitM ElvYM dYM teLeyM pie eyzEl miel jneLyM vAtilukeLyM mtilienyM cArkArM Ik ric@. 31eydyiel -ELAw mtili eR mkLi kyRiniA {A vzYe@. eedvi sHEtAM pAwtinAyi ru vliy gAyk sMGeL {A etrew. ati elA sMGM mtilimkLi vl BAgH vAtili Ener kyRi EAkAtAyi. 32EhAzAvuM eydyiel EntALi ptiEM gAyker agmic@. 33asrYAvuM 34eydyM q yM eml A mM ebnYAmIM ezmAvuM yiermYAvuM kAhLeLwekAu 35cil puErA hitM esKrYAvuM mtiluveryM aver agmic@. (sAPieR mk nAy srieR mknAy mIKAyA vieR mknAy mnYAvieR mk nAy ezmAvieR mknAy EyAnA TAeR mknAyi esKrYAvH . ) 36eedvmxYnAy dAvIdH Aiy vAEdYApkrN qwekAH sAPieR sEhAdrArAy ezm AvuM asrEyluM mIllAyiyM gIllAyiyM mAyAyiyM enT nEyluM eydyM hnAniyMwi aver agmic @ . niymjH { nAy q A jnL@ew sMGe mti lieR smNinAyi nyic @ . 37av jlDArAvAwM kwH dAvIdieR ngrM very pwik kyRi mtilieR mkLiwi dAvI dieR armnyH Rm nIvA tili Ener nw. ngrBii mkLilAyi av. dAvIdieR armnyH@RAyi nIvAtiver av ec. 38rAme gAyksMGM wH , qtivzE nw. av mtili mkLi kyRuEA {AM jn Li ptiEM oM ec. av LEgApurM kwH vizAlmti veryM ec. 39pie qyIMvA tiluM p}yvAtiluM mIvAtiluM hn EnlieR EgApurvuM ztEgApurvuM kwH @vAtiver ec. owvi kAvvAti qini. 40ati EzxM ru gAyksMGL@M eedv

enehmYAvH 12+41-13+9

698

ieR lyieR ak kwH attieR An ni. {A qeR An ni. EdYAg ri pti lyi avew lLiluM ni. 41 kAhL qw ekAH puErAhitrAy qlYAImM myEsyAvuM minYAmIM mIKAyAvuM qElYAEvnAyiyM esKrYAvuM hn nYAvuM av puRem puErAhit teyAy 42myEsyAvuM ezmAvuM qelyAsM iyuM eyEhAhA nAM mIyAvuM lAmM esRuM wi lyi avrvew An Li ni. pie yi hYAvieR Ent] t V i ru gAyksMGL@M pAwi wi. 43 viEzxdivsM puErAhit pl blikL@M aic@. qlAvM vLer sEAxic@. eedvM qlAver yM vLer sEAxiici. sHI kL@M ikL@M wi atYDikM hHHLA dici. eyzElmi niy sEAxArvM deryvEpAluM EkAmAyi. 44klvRkL@ew EmEnAAer aEdivsM niiyic i . jn ekAuv kiPlL@M pi elA viLvuM EmEnAA vAi klvRkLi sUic@. Evleyw ni puErAhitErAwM ElvYErAwM vL er sEAxM EtAiy eyd kl vRyiElH onvDi vsH ekAuv. 45puErAhitM ElvYM eedvieR Evl ec@kyAyi vElA. av jneL IkriA cArL@M, pA@kAM vAti kAvAM avrvew EjAlikL@M, dAvIdM zElAEmAM kl i c i EpAel ecyH. 46(pu dAvIdieR kAlH tlvnAyi sAPH . eedvi niyM sHtiyM ai eR pA@k avAyi .) 47qlA yi AEylukAM esbA EblieRyM enehmYAvieRyM kAlH qlAdivsvuM pA@kAM vAti kAvAM Ev pjI vnM ekAwi. m@ ElvY Ev pNvuM av nIievc @ . ElvYrAke aen kiiy pNM ahErAeR (puErAhitew) pigA mikAyi nIievc@.

13

enehmYAvieR aYkln k aEdivsM EmAezyew pusHt kM ql A vM Eke Re vAyic@. ati Q nYAymANM q}utiyiritAyi av ku+ eedvieR sByi aEAnYEnA EmAvAbYEnA y oenEAluM EvziitH. 2 av yi AEylu kAH hArvuM evvuM ekAwA tiM yi AEylukAer zpiE ti bielyAmien li ekAw M yi aen q}utA kArNM. qiluM new eedvM zApe or#hmAi mAi nm t. 3 Q nYAymANM Ek yi A EylukA atH asrikyM anY EdzAew pigAmikLiniH sVyM ak nikyM ecyH. 4-5qA sMBviti mu te eedvieR ly iel klvRkL@ew EmEnAAr nAy qlYAzIbupuErAhit ly iel o aR teR aw suX Ayi EtAbIyAvi ekAw EpAyi. DAnYblikL@M vuM lyieR pAL@M mH pkrNL@M sUictH aRyi lAyi. ElvYM pA@kAM vAtikAvAM Eviy pielA DAnYvuM putiy vIuM qyM puErAhit kiiy dAn vsH L@M sUic M atilAyi . 6etlAM sMBvi kAlH {A eyzElmi Ayiil . {A aEA bAbiElANilAyi. a hHzxHwA bAbiElANi rAjAvAy tieR mirAM vxi* {A bAbiElANiEl mwiEA yi. piIwH eyzElmiEl tiric @ EpAkA {A rAjAvieR stM vAi. 7eyzElmi tiri ec iyEA qlYAzIbH ecyH t EAhM {A aRiu. av new eedvieR lyi EtAbIyA vinH o aR ekAwiri! 8 EkApM vH {A EtAbIyAvieR sADn eLlAM aRyini puREe Riu. 9pie aRk v]iyAi IkrivA klic@. Ikric tiEzxM lyiel pAL@M
mirAM vxM i. m. 432.

699
m@ vsHL@M DAnYblikL@M i rivuM {A aRkLi tiric@evc@. 10aEA jn ElvY ekAw A BAgM ekAwiielM y tinA ElvYM pA@kAM avrv ew vylukLi EjAli tiric@ EpAyiriyAeNM {A aRiu. 11ati {A mANikeL viLic@ zAsic@. eedvieR lyi eR kArY iAtietH? q {A avErAw EcAdic@. pie skl ElvYeryM viLic@i av ErAw lyi avrvew An M EjAliyiluM tiric@eclA {A pRu. 12atiEzxM eydyiel skljnL@M pielA DAnYvuM putiy vIuM qyM lyi El ekAuvrikyM aetlAM kl vRkLi wkyM ecyH. 13{ A E z elmYAvu pu E rAh i t enyM niymjH { nAy sAEdAi enyM epdAyAvH q ElvYenyM klvRkL@ew EmEnAArAyM m nYAvieR mknAy srieR mk hAnAen av shAyiyAyM evc@. ver yiAemH qni RiyAmAyi. sMBrictH tL@ew bu ekAwlAyi av ew rvAditVM. 14eedvEm, {A ecyHt Q kArY eLec A l i qe oAENem. qeR eedvieR lyiM atiel EvlkM Evi {A vizVAspUv M ecyH t kArY eLAM mREt. 15 kAlH eydyiel jn zbnALi* vIuAA Evi miri e{M DAnYM ekAuv k}utRH ky@M miriyM ai}vuM m@pltrM sADnL@M eyzElmiEl ekAu vM {A ku. atinA zb nALi etAM ecetM BNsADn vietM {A aver tAI ecyH. 16eewpNArAy cil aA lH eyzElmi pAi. zb nALi av m/YvuM m@ pl vsHL@M eyzElmi ekAuvH viln nwmAyi. eydA
zb nA zniyA}Hc. eydH rAD nyH klndivsM.

enehmYAvH 13+10-24

atH vAiymi. 17 eydyiel mANimAer viLic@ {A pRu, ni ec@ vliy EAhmANH. mEnAL@M EpAely zb nAL@M q vi ni zb ien nziikyANH. 18 EpAel niL@ew pUvik ecyHttinANH eedvM nuewEmluM Q ngri EmluM qlA kxHwAwkL@M nAzvuM viyetH niH aRivu tANH . EA niL@M ate ec@. yi AEylinH wt p k sMBviM. kArNM zb nALinH o ADAnYvumiel vi eAH ni atien nzii kyANH. 19pie tA {A ecyH t tH . qlA eviyA}HcyM sYyH mH eyzElmiel vAtiluk aw c@ tA}iwNemM zbnA k}i E av RAvU qM vAti kAvAErAw {A klic@. zb nALi oerAlc@mwM eyzElmi El kwiviwet cM eki qeR sVM L@kLi ciler vAtiluk pARAvuM nii. 20kArNM kcvwAH oEA rEA AvzYM eyzElmi evLi yi rAiyi vsiEivi. 21Emli mtili mi rAiyi vsitH . Q tAI etic A nieL {A twvi piwiM q {A aver tAI ecyH. ati EzxM zb nALi kc v wi nAyi av vrAtAyi. 22pie, sVyM Ikric t i EzxM mAem vAtikAvli EpAkA vU qH ElvYErAw {A klic@. aen ecyHt zbnALien o vidinmAyi nilniA Evi yi. eedvEm, etl A M ecyH t tinH qe sdyM oAENEm. qi dyyM nieR aLv sH E nhvuM ecAriyNem! 23 kAlH eydri cil asHEtAdH, aEA, EmAvAbH qI EdzArAy sH IkeL vivAhM ecyHttAyi {A aRiu. 24atilu Ay ikLi pAtiEH eyd BAx vzmilAyi. av asHEtA dielEyA aEAnielEyA EmAvAbi

enehmYAvH 13+25-31

700
ni eedvEAw stYmv rl. 28mhApuErAhitnAy qlYAzIbi eR mknAyi EyAyAd. EyAyAd yew puAri o EhAErA kArnAy sblieR jAmAtAvA yi. aven {A view niH oAwic@kLu. 29qeR eedvEm, aver ziiE NEm. av pQErAhitYe mlinmA iyiri. av pQErAhitYe gQrvmAyi qwil . puErAhit ErAwM ElvYErAwM nI Aiy krA av pAlic @ mil . 30ytinA puErAhiteryM ElvYeryM {A tA v]iyM iyM vrAi yiri. m}uv anYEdzAeryM avew lNMek EbADn eLyM {A nIiLiri. puErAhitM ElvYM avew sVM EjAlikL@M rvAditVL@M ekAwiri. 31niitsmy Li viRM kiPlL@M jn dAnLAyi ekAuvemH Rv iyiri. qeR eedvEm, Q nl kArY ec@tieR Epri qe oAENEm.

elEyA BAx sMsAric @ . 25av ecyHt etAeN@ pRu {A aver zkAric @ . avri ciler {A awikyM avew mwi pRiecwkyM ecyH. eedvnAm i stYM ecA {Anver ni bic@. qiH avErAw@ pRu, puRMEdzAew epmeL o kArNvzAluM ni vivAhM ec tH. niL@ew puAer vivAhM ecA avew epmeL av ditH. avew meL vivAhM ecA niL@ew puimAer av ditH . 26 rM vivAhLANH zElAEmAeneAu pApM ecic etH niM aRivutANH. yDikM rAxH\L@ew wyi aven EAel mhAnAy EveRA rAjAvuA yiil. eedvM zElAEmAen sHEn hic@. eedvM zElAEmAen yi AEy rAxH\ieR m}uv rAjAvAkyM ecyH. zElAEmA EpAluM anY EdzArik kArNM pApM ecEi v. 27EA niL@M mhApApM ec@kyAeNH { Ek. anYEdzArikeL vivAhM ec@

qE

virAj{ H i rAjAvien Diri Y mt qEtYApYver 127 sMAnH aDiptiyAyi ahEzVErAzieR kAlH sMB victANitH. 2 ahEzVErAzH aEA zrAjDAniyiel siMhAsni liANH BricitH. 3BrNM wiytieR mAMvxM ahEzVErAzH teR kI}ilu skl EdYAgM EntAM o vi nki. pAsikL@ewyM EmdY ewyM EsnADipAM -L@M ati Ayi. 4aveR aDIntyi luLL aLv sM rAjDAniyew apUvsQrYvuM atiel niDikL@M dziic@ekAuLL viH 180 divsM nIuni. 5a k}i EA av tlAnngrmAy z nilu skleryM vliyvEnA ecRiyvEnA q vYtYAsM EnAA et, awiviLicH ekAArink nAyi alric dYAni evcH }udivsM nIuni EveRA vi nki. 6 atinH evyM nIl yM niRilu linEtArNL@ Ayi. ev@ekAuM r vNiluLL lin ekAum crwk ekiyANH ev kiwyiluLL evi vLyLi EtArN iytH . vl @ M evl@M mciiyM mu vilpi wic vsHL@M pAkiy tRyi sV iluM eviyiluM tI m L@Ayi. 7vIu viLiytH oi enA vYtYsHtmAy viviDtrM sV EAkLilAyi! o rAjAvi mAM ekAwvA k}iy trilu miy vIinH o ElApvumA yiil. 8oAErAM Ev nl vIu ekAwNemH teR ekAArM mtlArEnAwu rAjAvu klici

tinA av rAjAvien as ric@. 9aEtsmyM ahEzVErArAjA vieR ekAAriluLL sHIk Evi virAjH{iyM o vi nwi. 10-11viieR }AM divsM vIu wic kArNM ExvAnA y rAjAvH teR pricArkrAy em mA, biA, hEbAnA, bigHA, abgHA, EsT, ksH qI }u x$Aer viLic@ rAjH{iey rAj kirIwM aNiyicH mi ekAuv vA jH { Apic @ . mEnAhriyAy rAjH{iyew sQrYM jnL@ewyM EdYAgewyM mi dzii lAyi rAjAvieR EzYM. 12qA x$A vNic rAjkln asriA virAjH{i vistic@. rAjH{i vrAtiEA rAjAvH nilviu EkApikyM EkApM ekAu jVlikyM ecyH. 13-14niymeyM zieyyMpi rAjAvH gtHBew pEdzM Etw ptivH aAyi. atinA ahEzVErArAjAvH niymjH { rAy jH { AnikELAw sMsAric @ . av rAjAviEnAw vLer awmvrAyi . kEznA, EzTA, adH m ATA, tzIzH, EmersH, mesnA, emmKA, qienyAyi avew Ep k. pA siyielyM EmdYyielyM vuM t EdYAgArAyi av. rAjAvien kAti EtY k avkAzM avAyi. rAjY e vuM y EdYAgrAyi av. avErAwu rAjAvu EcAdic@, 15ahEzVErAzurAjAvH x$A mKArM ecAli ayc kln vi rAjH { i Diric i ri. niym kArM avELAw ecEetH? 16atinH rAjAvieRyM EdYAg ewyM mi emmKA en

qE 1+17-2+9

702
kArNM tA puRewvic kl n EyyM pi oA. 2 aEA aven Esvic@ekAunii ecRuA rAy pricArk avEnAwH en Nic@, rAjAviEvi suri kLAy yvknYkmAer aEnVxic @ kupiwicAluM. 3rAjAvH teR rAjY e qlA vizYkLiluM EntAeL etrewe. anrM av surikLAy ql A knYkmAeryM zeR tlAnE ekAuv re. a+priel sHIkELAewA M av k}iyNM. a+prieR mtlArnAy, rAjAvieR x$ nAy EhgAyiyew mtlyilAyi riM av. avew sQrYpri crNAvzYmAyetlAM ayA ecyHekAwe. 4 avew wyi niH rAjAvinu EbADiveL vi pkrM rAjH{iyAyi vA}iA mElA. niEzM rAjAvinu st mAyi. Q niEzkArM rAjAvu vikyM ecyHt. 5 smyH zeR tlAnH ebnYAmIeR EgAie kIzi eR mknAy ziemyiyew mknAy yAyIrieR mk emAeKAyi qeA eyd pAi. 6bAbiElArAjAvAy enbUKdHEn s eyzElmini blmAyi piwic @ twvukArAiyvew i emAeKAyiyM Ayi. eydyew rAjAvAy eyEhAyA KIM sMGiluAyi. 7teR aAveR mkLAy qE q Ep hdeey aM a yM l A tieR Epri emAe KAyi qwvLiyi. av atisuriyM mEnAhriyM yi . 8rAjAvieR kl n EkH nirvDi yvtik zeR tlAnngr iEl ekAuvreu. yv tik EhgAyiyew pricrNi Ellieu. avrielAvLAyi qE. av rAjAvieR a+pu riEl ekAuvrewkyM EhgAyiyew pricrNiEll i ewkyM ecyH. rAjAvieR OI kL@ew mtlArnAyi EhgA yi. 9 qEriEnAw EtYkM xHwM EtAiy EhgAyi epete

pRu, virAjH { i anYAyM ecyHtiritH rAjAviEnAw mA ml, ahEzVErAzurAjAvieR skl sMAnLilum skl - ELAwM skl jnELAwM wiyANH. 17virAjH{i ecyHt kArYM melA sH IkL@M EkemtinAlA {Ani pRytH. aEA m@ sHI k tL@ew BAAer asri niM. av tL@ew BAAErAwH , ahEzVAErA rAjAvH virAjH { iEyAwH teR mi vrA klic@. pe av vrA Aiyil q pRyM. 18rAjH{i ecyHttH qeH pAsi AewyM EmdYAewyM EntA ew BArYmA Ek@. avew v] iyew sVADIni avM a kArMte tew BAArAy EntAELAwM ec@M. aen vLer EyeR niyM EkApvuM AvuM. 19rAjAvi stemi vi rAjH{i ni oriluM ahEzVErAzu rAjAvieR mi vewH o rvH puRewvikyM atH oriluM etic@ew nibnEyAew pA siyielyM EmdYyielyM niym Li q}utiEckyM aveLA nl ovH rAjH{iM ekAwk yM ecAvutANH. 20 zHnM tr mAyekAH rAjAevw etA nwpwiyM aEhieR vizAlmAy rAjYe jnM m}uv aRiyM. an rM qlA BAAM vliyv mt ecRiyvver, tL@ew BArYmA rA bmAniewkyM ec@M. 21Q pEdzM neH rAjAviM EdYAgmANikM EbAY mAyi. rAjAvH emmKA pEdzic te ecyH. 22etAveR vIi luM puxnAyiriM eekkArYkA evH oAErAeRyM BAxyi KYApi o kl n sMAn EtARuM attieR BAxyiluM jnEtARuM avrvew BAxyiluM q}uti rAjYel A yiwM rAjAvH ekAwyc@. qE rAj{ H iyAew piIwH ahEzVErAzurAjAvieR EkApM zmicEA av vi eyyM avL@ew v]iEyyM av

703
av sQrYpricrNL@M EtYk BNvuM nki. pie EhgAyi qErienyM avL@ew }u pricArikmAeryM a+pur sH Ik vsi vuM nl lEyc @ . 10tAenA eyd OIyAeN kArYEmA sVM wM bpAleiEyA emAe KAyi viliy kArNM qE ErAwM pRil . 11qErieR suKvivrvuM BAviyM aRiyAmElA q kti emAeKAyi rAjAvieR a+purEdz divsvuM aEA @M EA@M nwmAyi. 12rAjAvumAy wiA}H c yH mH oAErA yvknYkyM RumAsM meetlvuM RumAsM viviDtrM sugvYL@M pEyAgic @ sQrYpricrNM pUiyAE H . 13rAjAvienANA EpA yvknYkyH ew ekAuEpAkA a+puriluetM qwAmA yi. 14av eevErM rAjA vieR aw ecl @ kyM piE divsM rAviel x$M rAjAvieR evAikL@ew sUiukArmAy zysHgsH EmEnAM nw EveRA a+puriEl mwiEAEk mAyi. rAjAvH aveL # hikyM EpecAl i viLii kyM ecyHtieli vIuemAri av rAjAvieR aw EpAktH. 15aen emAeKAyiyew aA vnAy abIhyIlieR mk qE rieR Q}M vEA, a+purOI kew mtlArnAyi EhgAyi av ekAwAem pRvy lAet EveRAM a+purini ekAuEpAkA av EcAdic i l . qA qErien kverl A M aveL xH w e@. 16ahEzVErAzu rAjAvieR BrNM wiytieR }AmAi pAM mAsmAy EtEb i qE rAjAvieR mi ekAuecle@. 17mel A OIkeLAL@M mel A knYkmAerAL@M qErien rAjAvH sHEnhic@. atinA avL@ew tl yi rAjkirIwM evc@ekAH vi pkrM aveL rAjH{iyAyi vA}ic@. 18rAjAvH teR skl-M EsvkM o gMBIrvi-qE

qE 2+10-3+2

rieR viH - ekAwkyM divsM skl sMAnM o vimdivsmAyi KYApikyM dyAluvAy o rAjAev nilyi jn sAn ekAwkyM ecyH. emAeKAyi o drAElAc neyi aRiy. 19rAjAvi Evi knYkmAer rAM vM EzKric@ekAuvEA emA eKAyi rAjAvieR vAti ri kyAyi. 20 emAeKAyi vili ytsric H , tA eydOIyA eNEA teR wMbpAlem eEA qE aEA}uM oM pR iil. emAeKAyiyew sMr Nyi yi kAleEpAel aEA}uM av pRetlAM av asrici. 21aen emAeKAyi rAjAvieR vAti ri kAlH rAjA vieR RM sUiukAM x$A mAy bigHAM EterzM EcH ahEzVErAzH rAjAviEnAw viErA DM mlM aven ekAl@vA rhsY mAyi ElAcic@. 22 rhsYM emA eKAyi aRiu. av atH qErAjH { iEyAwu pRu. an rM qErAjH { i a rAjAvi EnAw pRu. dxHwpti emA eKAyiyANH mnilAiyetM qE rAjAvien aRiyic @ . 23aEnVxic E A Ek zriyA eN EbAYmAyekAH rAjA vien vDivA ptiyi rH R sUikAeryM k}uviEli. tH rAjAvieR cripusHtkLi q}utivyHkyM ecyH. eyder nziiA hAmAeR ElAcn Q sMBvEzxM gAkA rnAy hedATyew mk hAmA en ahEzVErAzurAjAvH teR ew y skl EdYAgAewyM mIet AnyM nki dric@. 2rAjkl n tinA rAjAvieR vAti qlA rAjEsvkM hAmAeR mi iunmsHkrici . qA emAeKAyi iw kEyA nmsH k rikEyA ecyH t il .

qE 3+3-4+2
3aEA

704
gAkAr hedATyew mk mAy hAmA ekAw. 11 qiu rAjAvH hAmAEnAw pRu, pNM nI te evk. jnELAw nin EbADic EpAel ecyH ekA_k. 12aen oAMmAsM ptimAM tIyti rAjAvieR q}ukAer viLi cH hAmA klicEpAel q}utic@. rAjAvieR nAmi at jn L@ew lipiyiluM BAxyiluM q}u tiy kl n rAjEmAtirMekAu m evc H rAjtiniDikM oAErA sMAnm EdzADiptikM vYtYsHtjnL@ew -M ay c @ . 13ecRuAerEA v]erEA ueLEA sHIkeLEA EnAAet skleyderyM o div sMekAH ekAmwiNemM ati divsM pAMmAsmAy dA mAsM ptimAM tIytiyAeNM avew sVvkk ekAywi NemM kli rvH qlA sMAnLiElM rAjAvieR dt AvzM ekAwyc @. 14niyic divsM kln nwvA qlAvM tARAyiritinAyi rvieR pkH oErA vizYyiluM jnL@ew wyi o niymmAyi viLMbrew AM Aw ecyH. 15 zeR tlAn puRewvic rAj kl n ymAyi dtA tiwi puReu. pie rAjAvuM hAmAM wiAni. pe zngrM zy}ilAyi.*

rAjAvieR vAti rAjEsvk nI mAM rAjkln Di rietH ? qH emAeKAyi EyAwu EcAdic@. 4av divsMEtARuM Q EcAdYM EcAdic@. qA aEAe}lAM av hAmAen iuvNNem kln nirsic @ . atinAlv hAmAEnAwH eti pRu. tA o eyd nAeNH emAeKAyi avErAwu pRtinH hAmA emAeKAyiEyAwH q viM qH avRiy NmAyi. 5 emAeKAyi te iuvNuil q kEA hAmAni EkApM niRu. 6emAe KAyi o eydnAeN hAmA mnilAiyi. qA emAe KAyiey mAM hiMsicA mtiyAvi el H av EtAi. ahEzVErA zieR rAjY emAeKAyiyew skl L@keLyM eyderyM lnM ecNemH av cHCic@. 7ahEzVErAzurAjAvieR p AM BrNvxiel oAM mAsmAy nIsAni eyder nziitinH ekAle qlAnAL@kLiluM mAs LiluMevc H vuM nl nAL@M mAsvuM et kupiwiA Evi hAmA nRuiu* EnAi yEA pAM mAsmAy dA NH mM q ku. 8qiH rAjAviEnAwH av en pRu, ayew rAjY skl sMA nLiluM melAvriniM Evti riu ni cil jnL@H . avew cAr mu qlAv EwtiniM vYtYsH t mANH . rAjA vieR niym av asri il. aver ayew rAjY w rAnvditH o rAjAvien sMb iciwEALM nl. 9 a y H stmAeNi aver nziiNemH o kl n puRewvicAluM. kln nwA vew eclviElAyi {A 10,000 evinANy rAjB$Ari ElH awc@ekAAM. 10aEA rAjAvH mEmAtirM vir liniH Qri eydew zuvuM
n R u H tImAneLwA vwiekAEA kl @ ekAEA aiekAEA Aiy kk qRiy rIti. s. 16+33 kAk.

emAeKAyi shAyinH qE rien Erii sMBvic kArYeLlAM emAeKA yi Ek@. rAjkln aRiEA emAeKAyi aveR wu vlic@ kIRukyM pkrM cAuwkyM cArM pUkyM ecyHekAH zngr ieR nw ec niH Re almRyiu. 2 rAjAvieR vAti

pe ... zy}ilAyi eyder ekAlA rAjkln zniel jnLi zy}mAi qAvAM tinM. kArNM, eydH avmAyi nl vYApA rbmAyi. mAvuml, eyder tL@ew nl ayArAyi av k kyM ecyHti.

705
cAwekAH M Evzi et niymmeiluM av rAjA vieR vAtili mi ver ec. 3rAjkln nwAA smyM aw vekAi sMAnLi elAeyM eydew wyi kw d+KvuM pvAsvuM almRyM vilA pvuM Ayi cAwkyM cArM pUkyM ecyH ekAH aEnkM eyd nil kiw. 4qErieR dAsikL@M x$ AM emAeKAyieyi v pR EA av d+KM ekAu puL u. cAwH mARutiEvi av EveR vsH ekAwy c@eviluM emAeKAyi a sVIk ricil. aEA avL@ew pricrN inH rAjAvu niymici x$A ew iniH hTAH qven viLicH emAeKAyiH qA sMB vietH aEnVxic@vrA av pRyc @ . 6av rAjA vieR vAtili milu R lH emAeKAyiyew aw ec. 7aEA, eyder nzii AEvi hAmA rAjB$Ari El niEpiAem vAgH d AnM ecyHt pNieR kNwM A yetlAM emAeKAyi hTAiEnAwu pRu. 8wAet rAjYe eyder m}uv nziiNemu klicH z ni puRewvic niymieR o pkH qErien kANic@ vAyi c@ekAwAEvi hTAien li ciH avELAwu rAjAvien eckH emAeKAyiEviyM avew jniEviyM dy yAciN emH emAeKAyi pRyyHkyM ecyH. 9emAeKAyi pRetlAM hTAH qErien aRiyic@. 10aEA emAeKAyiEyAwH en pRyNem@ pRH qE hTAien vIuM ayc@+ 11rAjAvH viLiiAet aEhe kANA ekAArieR akLi ecl@ tH NAyAluM epAyAluM av zi mrNmAeNM aen ecl@vri ew Ener rAjAvH sVNecEA* nIuEvA av
sVecE A rAjAvH teR eekyi piwi o EtYk vwi.

qE 4+3-5+3

mAem pie jIvEnAew ri qM o niymmtH qlA rAjEsv kM sMAnLiel jnM aRivuLLtANelA. }i m divsmAyi rAjAvH qe viLii ciil. 12qE pRyc t H hTAH emAeKAyiey aRiyic@. 13aEA emAeKAyi qEriEnAwH en pRyc@+ ekAAri pA vLAyekAH qlA eydewyM wyiniH nI orA mAM re wem kt. 14EA nI oM miAtiA eyd shA yvuM EmAcnvuM EveRAriwni vM. pe nIyM nieR pit]Bv nvuM nzic@EpAM. eny o smyH nin rAjYH yM y o AnM ttH tinelH RiyAM? 15atinH qE emAeKAyiH en mRupwi ayc@+ 16zniel skl eyderyM viLic@i m pkluM m rAiyM tiAetyM wiAetyM qniEvi Ayi pvsik. {AM qeR dAsi mAM aEpAelte pvsiM. pie viLiewAet niymvi mAyiAeNiluM rAjAvieR miEl EpAM. {A mrikyAeNi mrie. 17atiEzxM emAeKAyi av eR v}iEpAyi qE pR EpAel te qlAM av ec@kyM ecyH qE rAjAviEnAwu sMsAri aetAH mAMdivsM rAjkIy vsHLNiuekAH qE armnyew milu a+pur m ecni. aEA rAjAvH armnyew vAtilinBimKmAyi siMhAsni rikyAyi. 2qErAjH { i m ni kEA rAjAvinH avELAwu Iti EtAkyA av kili epAecEA avL@ew Ener nIi. aEA av aw ecH ecEA lieR aM etA@. 3aEA rAjAvH avELAwu pRu, alEyA qErAjH{I, nI #hi etANH? atH rAjYieR p

qE 5+4-6+6

706
ri kAENiviw EALM aetAM qe sEA xiiil qM av pRu. 14anrM hAmAeR BArY Eserzi M aveR suXM o z ymAyi. av pRu, aven vA q}upwi yri o k}umrM tIvA cilErAw pR yk. BAti rAjAviEnAwEp icH emAeKAyiey iEluk. qiu rAjAvieRew sEAx mAyi vii EpAvuk. Q ElAcn neH hAmA EtAkyM av k}umrM nAi kyM ecyH. emAeKAyi driew qA a rAi rAjAvinH o@M RA k}iil . aekAH dinv]ALew pusHtkM ekAu vH vAyic@EkiA pricArk ErAwu klic@. av aen te ecyH . 2ahEzVErArAjAvienti er rAjAvieR x$AM RM sUiukAmAy bigHAM Eter zM Ec nwiy pjApei emAeKAyi mi aRivuekAw BAgM vAyic @ EkEA rAjAvu EcAdic@+ 3Q mhAEsvniM DIrtyHM q bmtiyM zMsymANH nAM emAeKAyi ekAwitH? ecRuArAy pricArk pRu, avEvi yAetAM nAM ecyHti il. 4tAAic k}umri emAe KAyiey iLyNemH rAjAvi EnAwu pRyA Evi hAmA EnrH armnyew puRemE v. aEA rAjAvH viLic@ EcAdi c@, rANview, armnmH? 5m nitH hAmA NH q pricArk rAjAvien Nic@. aEA av akE vre q rAjAvu klic@. 6akE v hAmAEnAwu rAjAvu EcAdic@, rAjAvH driNemH #hi ovEvi qA ecEtH? rAjAvinH drvu ekAwA EtAA qEA EyAgYnAyi EveR H? q hAmA u ekAu vicAric@.

tiyAyAEpAluM {A nin t H. 4atinH av en mRupwi pRu, rAjAviEvi {A o viH oH. rAjAvinH sQk rYemi rAjAvuM hAmAM ati dyvAyi pewNM. 5aEA qErieR aEp sADic@ekAwEtinAyi hAmAen w ekAuv qH rAjAvu klic@. aen rAjAvuM hAmAM qE oiy vii pewA ec. 6vIu wic @ ekAiriEA rAjAvH qEriEnAwu pRu, nieR aEp qAyiAluM atH {A sADic@tM. nI q EcAdicAluM, rAjYieR ptiyA yA EpAluM, nin ki@M. 7atinH qE pRu, qeR aEpyM #hvuM tANH. 8rAjA vinH qi Itiyei, qeR #hM niv] ic @ tvA py ei, {A nAeL o rAm etA viinH rAjAvuM hAmAM v vA dyvuAkNM. qeR #hM rAjAvien aEA aRiyivA avAdM AkNM. emAeKAyiEyAwu hAmA EkApi 9aH hAmA ekAArM vitH sEAxEAewyM sMt] p H t iEyA ewymAyi. qA rAjAvieR vAti te kiuM oAcHCA nic@ nikEyA ByMekAu viR yH kEyA ecAti emAeKA yiey kEA aventier hAmA ni EkApM Lii. 10qiluM a niyic@ekAH av vIi El EpAvukyM teR suX eLyM BArY EserzienyM viLii kyM ecyH. 11avErAwu teR aL v sienyM anvDi puA eryM bAi qlA EntAL@ewyM mIet rAjAvH te niymictienyM pi av epAcM pRu. 12puRem rAjAviEvi qErAjH{i o iy viinH qeylAet EveRA enyM rAjH { i Nic i il . nALe viiM rAjAviEnAewAM qe NiciuH. 13qiluM, ey dnAy emAeKAyi rAjAvieR vAti

707
7qiH en mRupwi pRu, rAjAvH driNemH #hi v Evi en ecyH t AluM+ 8rAjAvu Dric i u rAjvOvuM rAjAvu kyRiyiu o tiryM B]tYA ekAuvre. 8 B]tYA rAjA vieR vizixHw awyALM tiryew tlyi cAe. 9rAjvOvuM tiryM rAjAvieR EdYAgLi oven mtl licAluM. rAjAvH driA #hiven EdYAg rAjvOM aNi yic@ tiruRii, rAjAvH d riNemH #hivEvi qA ec@key kAk! qH av mi viLic@ pRuekAH ngriel qlA R lLiluM EGAxyAyAyi nwe. 10aEA rAjAvH hAmAEnAw kli c@, w ecl@k! nI pREpAel tey vOvuM tiryM ekAuvH rAjAvieR vAti ri eydnAy emAeKAyi Evi aetlAM ec@k. nI pR tielAiEpAluM vI} v EpAk tH. 11atsric @ hAmA vOvuM tiryM qw. emAeKAyiey vOmNiyic H tiruRii, rAjAvH driNemA#hi v Evi qA ec@keyH kAk! qH av mi viLic@ pRuekAH hAmA ngrvITikLi lUew tirey nyic@. 12atiEzxM emAeKAyi rAjA vieR vAtiEl tiric@EpAyi. hAmA D]tiyi aveR vIiElM EpAyi. aview av kruM mAn EwekAH tlmRc@M . 13pie nw m}uv av BArY Eserzi EnAwM suXELAwM pRu. aEA av avEnAw pRu, emAeKAyi o eydnAeNi nI EtAliewM. nieR vI}Hc rM Bic@ k}iu. nI nzic@k}iyMver niymAyi a wM! 14av hAmAEnAw sMsAric @ ekAiriEA rAjAvieR x$ A awE ec. hAmAen qE oiy vii i eAu EpAvA av D]tiyA yi.

qE 6+7-7+9

hAmAen ieAl@ aen rAjAvuM hAmAM qE rAjH{iyew ew vii p ekAu. 2aEA rAjAvH qEri EnAw pRu+ vIu wi rAme divsmANH . qE rAjH{I, nieR aEp qAyiA luM a {A nin sADic@ tM. rAjYieR pti yAEpAluM. 3aEA qE en N ic @ , al E yA rAjAEv, aH qi ItnAeNi, rAjA vi nltAeN EbADYewkyA eNi qeR jIvitM qni tEr NEm. qeR jnL@ew jIvitvuM qni tErNEm. tAeNeR aEp . 4 qeyM qeR keLyM nziic@M ekAM lnM ecA Evi {eL viukLiri. dAsYv]iyiElANH {eL vii eti {A mQnM pAliEcen. kArNM arM zHneLAM rAjA vien aElArsewkyil. 5aEA ahEzVErAzurAjAvH qErAjH{iEyAw pRu, en o ecA ElAcicv rH? qviewyANv? 6qE pRu, {L@ew zuvAyv dxH w nAy Q hAmA nANH . rAjAvieRyM rAjH { iyu ewyuM mui hAmA e{i viRc@. 7rAjAvH EkApEAew q}uEu vIuvi viH armnyiel dYA niEl EpAyi. tnitH vD ziyi R omAvielH R uAyi hAmA teR jIv Evi qErAjH{iEyAw yAciA nAyi aviewe ni. 8dYAn ini vIuviinH a+pur iEl tiric@v rAjAvu ktH qE kiwkyAyi kiwyi hAmA vI}utAyi. rAjAvH EkApEAew pRu, {A a+pu ri EA rAjH{iey mi A nin eeDrYEmA? Q vAk rAjAvu pRywen Esvk hAmAeR mKM mRc@kLu. 9aEA rAjEsvkrAy x$A ri hEb A nA qv en Nic@, rAjAvinH psUcn ekAw emAeKAyiey A Evi hAmA nAic q}upwi

qE 7+10-8+15

708
ukyM ecyHt. 8ni eydH nl tien ni EtAtH rAj nAmi q}uti rAjEmAtirMekAu mevcH niM ayyHk. rAjnAm i q}uti rAjmevc o kln RAvukyil. 9aen mAM mAsmAy sIvA mAsM pimAM tIyti ekAArM q}ukAer tiwi viLiic@ emAeKAyi pRuekAw kln rAjYe ql A vizYkLilum qlA jnL@ewyM BAxkLiluM lipi kLiluM eydtH avew BAx yiluM lipiyiluM q}utic H Y mt qEtYApYvery 127 sMA nLielyM eydM rAjtini DikM EdzADiptikM EdYAg M ayc @ ekAw. emAe KAyi ahEzVErArAjAvieR nAm iel}uti rAjAvieR m cAiy kl n k EvgMwiy ekAArM tirkL@ew puRH dtA vzM ekAwyc@. 11rAjAvieR avAdEAew emA eKAyi q}utiy kln tAyi+ qlA pNLilum ey der ryHAyi ow vAM teLyM tL@ew ueLyM BArYmAeryM miEcAvu jn L@ewyM eesniker nziiA M ekAlAM lnM ecA M avew vsHtvkk qw vAM, nziivAM av H avkAzM n.
12ahEzVErAzieR rAjYM m}uv aen ecA divsmAyi p AM mAsmAy dAmAsM ptimAM tIytiyM niyic@. 13aEdivsM zuELAwu pkrMvIA eyd tARAyiriEtiEl klnyew pkH niymmAyi qlA sMn Lilum qlA jnL@ewyM wyi viLMbrM ecAM AwAi. 14rAjAvH j{ApictsricH dt A EvgM wiy tirkL@ew puRH ep yA tiric@. niymM z rAjDAniyiluM viLMbrM ecyHt. 15nIlyM evLLyM niRilu rAjkIyvOL@M o vliy epA

yrm aEt k}umrM hAmAeR vIwi nwH nilH. aEA rAjAvu klic@, hAmAen atie iLyk. 10emAeKAyiEvi hAmAenA iy k}umrie av hAmA en ieA. aEtAew rAjAvieR EkApvuM zmic@.

eyder shAyiN emH rAjkln aEdivsMte ahEzVErAzu rAjAvH eydew zuvAyi hAmAeR vIwH qErAjH { i ekAw. emAeKAyi teR rA eNM av avEvi ecyHt qAeNM qE rAjAvi EnAwu pREA avnH rAjsi DiyiEl EvznM kii. 2rAjAvH hAmAnini tiriecwi m EmAtirM Qri emAeKAyi ekAw . aEA hAmAeR vIwieR m tl qE emAeKAyiey lic@. 3qiH gAkArnAy hAmA eydetier puRewvic dxHw kln Ru ecNemH rAjAvieR kA vI kruekAH qE eki. 4aEA rAjAvH aveR sV ecEA av Ener nIi. av q}uEu rjAvieR mi ni. 5pie av en aEpic@, rAjAvien sxH w nAe i, rAjAvinH etA nl zymA eN EtAevi, ayH H qEAw kANYmei, aH qnieA lYM trAnA#hi evi, gAkArnAy hAmA rAjAvieR sMAnLiellAyiw m eyder m}uv lnM ecNemH kANiec}utiy kln Ruec@tinAyi o mRukln ay ENEm. 6 qeR jnH drvuM nAzvuM sMBviEA qen {A a ku shiM? 7aEA qErAjH { iEyAwM eydnAy emAeKAyiEyAwmAyi ahEzVErAzurAjAvH en pRu, hAmAeR vIwH {A qEri ekAwk}iu. eyder ekAlA mictinH B]tYA aven k}uviEl

709
kirIwvuM QtniRilu mEnAhr mAy o EmliyM Drici emAe KAyi rAjsiDiyini pivA i. zngrM hHLAdA timi . 16eydAke hExAA dvuM lAsvuM sEAxvuM Ayi. 17rAjkl n yM niymvuM qiy qlA sMAnLiluM qlA pN LiluM eydH lAsvuM sEA xvuM viM Ayi. eyder av BymAyitinA rAjY plM eydrAyiIA yi. vijyM eydH rAjAvieR klnyewyM rAjYe niymieRyM bli eyd er EtAlivA Evi avew zu kAi divsmAyi p AM mAsmAy dAmAsM 13AM tIyti. qA divsM aw vEA iti kI}H E m mRiu. teL kI}HewA micver eyd kI}H e wi. 2ahEzVErAzurAjAvi eR skl sMAnLilum skl eydM teL nziiA EkAu iyivErAw tikArM ecAEvi avrvew pN Li owi. M avetier niA zrAyiil . kArNM qlAvM aver EpwiyAyi. 3skl sMAnLielyM rAjti niDikL@M skl EdYAgM EdzA DiptikL@M rAjklnk nwAA vM eyder shAyicEt Z. kArNM avH emAeKAyiey Epwi yAyi. 4 rAjAvieR t EdYAg nAy ekAANH av emAe KAyiey Epwict. H vizYyiel sk lM aveR EpM tApvuM mni lAi. aen emAeKAyi wt wt ztnAyiI. 5aen eyd avew zu eL m}uv vAL@ekAu evieA kLu. teL evRuvErAwH av tikArM ecyHt. 6zrAj DAniyi eyd 500 puxAer 7pzdATA, e k A. dEPA, asHpATA, 8EpRATA, adlYA, arI dATA, 9 pA, arIsAyi, arIdA yi, veysATA qiveryM ekA. 10av pEpM eydew zu

qE 8+16-9+18

vAy hedATyew mk hAmAeR puArAyi. qA avew vsHtvkkeLAM eyd kve wil. 11aEdivsM te zrAjDA niyi ekAlevew qM rAjA vien aRiyic i . 12aEA rAjAvH qErAjH{iEyAw pRu, zrAjDAniyi hAmAeR p puArwM 500 puxAer eyd ekA mwiciri. rAjAvieR mu sMAnLi av q ecyHt EvA EvA? nieR aEp q te yAluM a sADic@t H. nin EvtH EveR qte yAyAluM aM sADic@ tH. 13atinH qE pRu, rAjAvien sxH w nAevi ecyHt te nAeLyM ecA M hAmAeR p puAeryM k}umri AM znilu eyder avdimARAkNM. 14qE aEpicEpAel nw e q rAjAvH jH{ApikyM a niymmAyi zni viLMbr ewkyM ecyHt. aen hAmA eR p puAeryM av k}u viEli. 15 zniluAyi ey d dAmAsM ptinAlAM tIyti vIuM owi aviwe 300 pux Aer ekA. qiluM avAyi vsHtvkkeLAM kvew il. 16rAjAvieR sMAnLi jIvic i bAiy eyd ryH M zuLini eesVriM Evi sMGM Ec kyM 75,000 viErADikeL ekAl@kyM ecyHti. qiluM vsHtvkkeLA M av kviil. 17sMAn Li sMBvicM dA mAsM ptimAM tIyti yi. ptinA lAM tIyti av vimic@. atien av viiM /vim o divsmAkyM ecyHt. pUrIM /vM zniel eyd sVy ryH Evi dAmAsM pti mM ptinAluM tIytikLi oic@ wiyitinA ptinAM tIyti vimikyM atien viiM /vim divsmAkyM
18qA

qE 9+19-32

710
avDidivsM pUrIM q viLi e@. Q avDidivsM EGAxi A emAeKAyi o kilUew eydErAwAvzYe@. aen qlA vxvuM Q ru divsLAEGAxi tH eydiwyi cArmAyi. 27vimdivsM criti mAErKk avM avew pigAmikM avErAw Ecv M Evi eyd stYMecyH sVIkric@. Q rudivsL@M niy mM azAsiEpAel u EtARuM tImAnic smyH te criti M vI}HcvA vutl. 28Q divs qlA tl mRkLiluM qlA lLiluM qlA sMAnLiluM qlA pNLiluM sHmrN puieAH crie w. Q pUrIMdivs eydew wyiniH o}iuEpAvukyil. eydew pigAmik Q vim divsM qAlvuM sHmriM. 29atinA pUrImien sMbicH abIhyIlieR puiyAy qE rAjH { iyM eydnAy emAeKA yiyM o oQEdYAgikke}uti. ti eR mlYM etLiyiviDi pU rAjkIy aDikArEAewyANH av rAme kH q}utiytH . 30EA ahEzVErAzurAjAvieR rAjYe 127 vizYkLiluM jIvici qlA eydM emAeKAyi smADAnM zMsic@ekAu k kLyc@. smADAnM ekAuvM muver aEnYAnYM vizVsHtrAi tImAy sEzLAyi kkLi. 31pUrIM EGAxitH rMBiA jnELAwAvzYewA nANH emAeKAyi Q kkeL}u tiytH . Q putiy avDidivsM qEALAEGAxiNemM av avErAw pRu. eydnAy emA eKAyiyM qErAjH{iyM ey d kl n kLyc i . avM avew pigAmikmAyi Q rH avDidivs Apiec w A nANH avrien ecyHttH. sMBvic EdAxeLec A l i y pvAs eyM nilviLieyyMpi oAi EpAel te av tH oA iM. 32qErieR kH pUrI mieR c oQEdYAgikmAi. A

ecyH t . 19 aekAH nAuuR LiluM nAipuRLiel pN LiluM pA eyd ptinAlAM tIytiyANH /vvuM vim divsmAyi EGAxitH . a v qlAvM sAn aEnYAnYM ekAwyyHkyM ec@. 20Q nwetlAM emAeKAyi q}u tievc @ . ahEzVErAzurAjAvieR awM akelym qlA sMA nLielyM qlA eydM av sMBveLi q}uti aRiyic @ . 21uEtARuM dAmAsM ptinAluM ptinuM tIytik vimi eRyM EGAxieRyM din LAtinAyi av niEdz q}uti ayctH. 22 eyd zu LiniH sVt Enwiy divs LAyekAANH avey vimdin LAyi nIievctH. avew vilApM /vvuM d+KM sEAxvumAyi mARi yM mAsiel divs LilAyekAH avey viiM EGAxiM aEnYAnYM sAn eekmARutiM driH dAnD ekAwutimLL divs LAyM nIievc@. 23atinA cric@wiy vi mdivsM emAeKAyi q}uilUew vzYeEpAel wM cri emH eyd stic@. 24gAkArnAy hedATyew mkM skl eydewyM zuvu mAy hAmA rAjY skl eyd eryM mwic@kLytiElAyi o wiltM emnykyM aver p viAM mwiAM piy divsM kupiwiA Evi nRuiwkyM ecyHti. aAlH Q nRuien pUrH qAyi viLicitH. avDidivse pUrIM qM viLi . 25 hAmA aArY ecyH qiluM qE rAjAviEnAw sMsA riA EpAyi. atinAlv putiy klnkLiRi. Q klnk hAmAeR ptikeL nziic@ev mAml, hAmAM aveR wMbiM drit sMBviAM atiwyAi! aen hAmAM puAM k}umr iEleu. 26aAlH nRukeL pUrIM qA viLicitH. atinA

711
rYeLAe o pusHtki q}u tivci@H.

qE 10+1-3

10

emAeKAyi drie@ pie ahEzVErAzurAjAvH teR rAjYe smtIre skl vidrngrLiluM qlA jkM nitik mi. 2 av eR ziyM km oAErA v] iyM rAjAvH AnyM ekAw emAeKAyiyew mhAy v]

iyM EmdYyielyM pAsiyi elyM rAjAAew v]ApusHt ki q}utiyi@H. rAjAvH emAe KAyiey o ExH W vYiyAi. 3eydnAy emAeKAyi ah EzVErAzurAjAvi rAmnAyi. av sVADInziyvM ey dsEhAdrLi DArALM Ep iy evmAyi. av teR jn L@ew EmM EnAkyM teR qlA jnMEvi smADAnieR sEzM ekAuvrikyM ecyH.

EAbH
9sAA mRupwi pRu, zri te! qA EAbinH eedve rADiA mtiyAy kArNmH! 10 nI qEA}uM avenyM aveR wMb eyM wAet avtieneylAM sMrikyM ec@. aven aveR v]ikLiellAM vijyi A nI shAyi. aet, nI aven a#hiciri. av vLer DniknANH . rAjYemAwM aveR ipM vYApic i @H . 11qA aetlAM nI nziikyA eNi av nieR mK EnAi nie zpiemH qniH RANH. 12yEhAv sAAEnAw pRu, zri, EAbi qieRey iluMEm nI qEvNemiluM ecyHtekAZ. pE aveR zrIrM EvdniitH. aEA sAA yEhAvyew miniM EpAyi.

nlv nAy EAbH QsH q rAjYH EAbH qeA rA jIvici. nlvM vizV sH t mAyi EAbH . ayA eedve rADic @ . tikLi niM ayA ak ni. 2 EA binH }u puAM m puimA mAyi. 3 EAbinH }AyirM wkL@M mvAyirM okL@M yirM kALkL@M aURu epk}utkL@M Ayi. ayAH aEnkM B]tY AmAyi. ki} Edze vuM DniknAyi EAbH. 4EAbieR puA tL@ew vIwkLi mRvcH vik nw kyM atiElH tL@ew sEhAdrimA er NikyM ecyHti. 5 teR ikL@ew rM vi k}iH EAbH atirAviel N. teR oAErA mM Evi ayA oAErA EhAmyAgLic@. ayA en mni kti, qeR ik t L@ew viiniwyi mn+pUvmlAet eedvEAw pApM ecyH t iriAM. teR mL@ew pApM miew tinAyi EAbH en ec@tH ptivAiyi. 6aenyirie, dtA yEhAv ey kA divsM v. sAAM dtAErAewAM v. 7yEhAv sAAEnAw EcAdic@, nI qviewyA yi? sAA yEhAvEyAw mRupwi pRu, {A miyi iiriy kyAyi. 8aEA yEhAv sAAEnAw pRu, qeR dAsnAy EA bien nI kuEvA? avenEAel miyi mil . av yTA i nl v M vizVsH t mA. av eedve rADi. ti kLi niH avnk nikyM ec@.

EAbinH qlA M nxw H ew divsM EAbieR m avew m sEhAdreR vsti yi tikyM vIu wikymA yi. 14aEA o dt EAbi eRywu v pRu, kALk nilM }ukyAyi. k}utk aw te pul @ tikymAyi. 15qA ezbAyA* {eL mikyM ayew m]geL piwic@ ekAu EpAvukyM ecyHt! {AenA }iek melA dAsAeryM ezbAy A vDic@. atinA aey Q vA aRiyiA {A vtANH! 16 dt pRuekAiriev meA dt EAbieRyw v. rAme dt pRu, kA z niM v miiNk
13o

ezbAyA mEdz ni o sMGmAL@k. av jneL mi kyM ekAywikyM ecyH.

713
ayew wkeLyM dAsAeryM dhiic@. {A mAmANH retH. atinA Q vA aey aRiyi A {A vtANH! 17 dt sMsAric @ ekAiri ev meA dt wi v. mA me dt pRu, kdAyA m sMGeL aycH {eL mikyM new okeL piwic@ ekAuEpAvukyM ecyH t @! dAs Aer av vDic@. {A mAmANH retH, atinA Q vA a ey aRiyiA {A vtANH! 18mAme dt kArY pR uekAiriev meA dt wi eyi. nAlAme dt pRu, ayew puAM puikL@M m sEhAdreR vstiyi tikyM vIu wikymAyi. 19aEA eLA zmAy kAH mmiyiniM epeH vIkyM vIwH nilMptii kyM ecyHt. vIwH ayew m L@ew tlyi vI}ukyM averlAM mrikyM ecyHt. {A mAmA retH, atinA Q vA a ey aRiyiA {A vtANH! 20 Ekywen EAbH teR mEnAvixmM aRiyiA vO vlic@ kIRukyM tl m$nM ec@ kyM ecyHt. anrM av tRyi nmsH k ric H eedve rADic @ . 21ayA pRu+ Q ElAkiEl vEA {A ngHnnAyi, qnieA milAyi. mricH Q ElAkM viwEA}uM {A ngHnM o milAvmAyiriM. yEhAv t, yEhAv tiriek qw . yEhAvyew nAmM vA}H ewe!
22kArY eneyAeyA sMBvicetiluM EAbH o pAp vuM ecyHtil. ayA eedve p}i kyM ecyHtil.

EAbH 1+17-2+10

sAA EAbien vIuM zlYew meA divsM dtA eedve kANA v. sAAM eedv e kANAeniyi. 2 yEhAv

sAAEnAw EcAdic@, nI qviewyA yi? sAA yEhAvEyAw mRupwi pR u, {A miyi alu nwk yAyi. 3aEA yEhAv sAAEnAw pRu, qeR dAsnAy EA bien nI nirIic@EvA? miyi avenEAelArALil . av nl vM vizVsHtmA. av eedv e rADikyM av pAp Li nik nikyM ec@. avetlAM o kArNvumilAet nziiA nI qEAwH avAdM EcAdic i @M av vizVAsiyAyi w. 4sAA tivcic @ , tVi pkrM tVH!* sVM jIvEvi o v tnietlAM tYjiM. 5 av eR zrIre pviA nI nieR zi pEyAgicA av nie mK EnAi zpiM! 6atinA yEhAv sAAEnAw pRu, zri, EAbH nin viED ynAyiriM. pE aven vDi vA ninDikArmil. 7anrM sAA yEhAvyew mi niM EpAvukyM EAbinH EvdnAjnkmAy N n kyM ecyH t . EAbieR pAdM mt tlyew mkLMveryAyi N. 8atinA EAbH c cvRu Arinwi. oAi kxN ekAH ayA teR N ecARiu. 9 EAbieR pi ayAELAw pRu, ai EA}uM eedvi vizVsiEvA? qekAH eedve zpici@ mri c@wA! 10EAbH teR BArYEyAw pR u, nIeyA dxHwsHIeyEAel sMsAri! eedvM nk t EA nAM a sVIkri! ati nA n prAtikeLAmil A et tiyM sVIkriNM. Q kxHwt yew kAleAM EAbH pApM ecyH t il . ayA eedvienti rAyi sMsAricmil.

t V i p k r M t V H Evdn o}ivAA ov qM ec@emANitinM.

EAbH 2+11-3+16

714
6 rAiyi ri@ niRye. kl

EAbieR m suX aEhe kANAen 11EtmAkArnAy qlIPAsH, hi ArnAy bidAdH , nymAArnAy EsAP qien m suX EAbiAyi. EA bi sMBvic yAtnkeLi av mEpM Ek@. m suX L@M owi. EAbieRyw ecH ayAELAwH atApM kA@kyM zVsiikyM ecAemH av mvM niyic@. 12pE vLer akel nite EAbien kEA atH ayA teEyA qvH sMzymAyi. kArNM, ayA amAM mARiyi. av ci kryA wi. av tL@ew vO vlic@kIRukyM vAyviElM tlyiElM epAwivA rieyRiykyM ecyH t . tL@ew kWind+KM EbADYewAnAyi atH . 13 anrM m suXL@M EAbiEnAewAM }u pklukL@M }u rAikL@M nili. M EAbiEnAwH o vAM pRil. kArNM, EAbinH amAM yAtn yevRiyAmAyi.

10

11

12

EAbH teR jnndiv se zpi anrM EAbH teR vAy RH teR jnndivse zpic@. 2-3av pRu+

13

14

{A piR divsM qEmAyi nzie. etArAiyANH qH av pR rAi A yiilAyiei qH {AnA# hi. 4 divsM tAyirie q {AnAzi. eedvM div se mRe q {AnAzi . divsiE evLicM vI}Atirie q {AnAzi. 5 divsM mrNM EpAel tA yirie q {AnAzi. divse kAEmG mwi vyH e q {AnAzi. {A piR divsieR kAz e kAEmG Byew i oAwie q {AnAzi.

15

16

Ri niM rAi lAtAke. mAsiwyiluM rAi lA tirie. rAiyi oM AewvA nvdiAtirie. rAiyi orAh A dzbH d vuM EkAtiri e. cil mAikAH sdA livYA TAen* NNM. atinAlv zApvAkL@viwkyM {A jnic dine av zpikyM ece. divse BAtnM Le. rAi BAtevLicM tI iciriemiluM kAzM ori luM vrAtirie qH {AnAzi . sUrYkAzieR dY rzHmik a kANAtirie. qekAeA, qeR piRvi ey twyA rAi k}iil. Q } kAti niM rAi qe twil. gBpAi kiwte {Aen ekAu mricil? piREA e {AenekAu mricil? qeR a qiene avL@ew mwiyi kiwi? qeR a qni eekAu mlA t? piREAe mric i e i, {AniEA smADAni k}iiEen. pUvkAlH Q ElAki vsi c i H vimilA rAjAA ErAwM jH{AnikELAwemAM {A Eciei qH {AnA#hi . av tAyi niic w EA tkewkyM atYmAvukyM ecyH t iri . tL@ew wIr sVvuM eviyM ekAuniRc BrNA DikArikELAewAM {AM aw eiei! qekAH {A jnni e mrikyM awewkyM ecyHt o iyAyil? oriluM

livYATA rAsAtiyilu o mhA smjIviyAyiriAmitH. tieneAu sUrYen vi}uiA jAlvidYA k}iyemH cil ktiyi; atAytH sUrY#hNM vA.

715
pkevLic M kANAeA i eyEAelyAyiei q {AnAzi. }imAwilAyiriEA dxH w A zlYmA ni. INitrAyv }imAwi vi mM ke. twvukAEpAluM zvwIr zVAsmAM. kAvAew EAz avH EkEi vrilElA. qlArilu L@kL@M zv wIriluH - DAnikL@M aDA nikL@M awim EpAluM teR yjmA nni niM sVtnAyiri. yAtnyBviv qi w jIviNM? tk Xdym v jIvitemi ekAwNM? av mriAnA#hieiluM atH veil. mRiri niDieyA av EtwtH mrN eyANH. av tL@ew zv}i ke EA sEAxi. tL@ew zvwIr keEA av hAdi. qA eedvM avew BAviey o rhsYmAyie sUi kyM avH @M mtilueki sMrikyM ec@. BNM k}iuvA smymA EA hAdi pkrM vYsnM ekAu {A enwvIiw. qeR prAtik evM EpAel puREeA}u. qnieEA ByAnkmAy sMB viemH {A By, atANH sMBvic M! {AEnvuM BytH qni sMBvic@. qni zAnAkA k}iyil, qniAzVsiAnAil , qni vimiAnAil, {AnAek asVnANH!
4 vI}ARAyver

EAbH 3+17-4+18
nieR vAk rici@H. qNI@ niAnAkA v nI zi ekAw. qA EA nin zHnL@ AyEA nI tL. av nie pri&AnAiyiri. nI eedve rADikyM av ni yikyM ecyHt. nI nlvnANH. atinA atH nieR tIyAke. EAEb, ElAcic @ EnA, nixHkL oriluM nziiew il. nlv oriluM nziie wil. }L@A cileryM jIvi te kWinmA cileryM {A kiuH. qAlv qEA }uM ziie@! eedvzi aver vDi. eedv EkApM aver tk. dxHwA siMheLEAel alRu kyM gikyM ec@. qA, eedvM dxHwAer zA rA, eedvM avew pl@kL@M tk. aet, rkiAet vixmi siMheLEAelyANH dxHw A. av cAkyM avyew u alyukyM ec@ . o rhsYsEzM qiEl ekAuv. atieR msVrM qeR ecvik piwiecw. rAiyi k o d+sVpH n M EpAel aeteR RM ekwi. {A ByviRc@. qeR ql@k eLlAM viRc@! o tM qeR mKe kw EpAyi. qeR zrIriel ErAm LAek q}uE@ni. AvH nilmAyi ni, qA aetAeN kA vA qniAyil . o pM qeR kmi ni. aview nibHd tyAyi. pie zAmAeyA sVrM {A Ek@+ o mxYnH eedveA nItimA nAkAnAvil . mnuxYnH teR xH w AvienA nAkAmA vil. EnA, eedvi teR sVIy dAsAer EpAluM yiAnA

17

18

19

20

21

9 10

22

11

23

24

12

13 14 15

25

26

16

qlIPsH pRy qlIPsH mRupwi pRu+ {Anini qeiluM pR E pU. {A pRyA micA a nie asVnAEmA? 3 EAEb, nI vLerEyeREer pWiici@H. dblkreL nI ziewiyi@H.
1-2EtmAnYnAy

17

18

EAbH 4+19-5+24

716
11 vinIten ykyM d+Kiten

vil . av teR dtAri EpAluM } kA. 19 atinA, mxY tIc y AyM vxLAyv te! mwArLilA Nv* vsitH Q vIwkL@ ew awiR ecLiyilANH. QyAM pAkeLA niArmAyi av mrNiEl e{ewM! 20 dyM mt asHtmyM ver m xY mrieviluM mtH gQniil. av qeE mAyi mric@ mRu EpA. 21 avew wAryRuk Qrew kyM av viEvkmilAet cA kyM ec@.

sEAxvAnAkyM ec@.
12 eedvM kQzlAewyM dxHwA

13

14

15

5
2 3

10

EAEb, EvNemi viLic @ EnA. pE M nin mRupwi tril! dtArielAveR EnM nin tiriyAnAkil! o men aveR EkApM ekAl@ . o vifHFiey aveR z vikAr ekAl@. tA suritnAeN ktiy o vifHFiey {A ku. qA epeANyA mrictH. aveR ikeL riA mil . EkAwtiyi avEvi vAdiAnAmil. aveR viLk vizv ti tI. mwkLi vL viLk EpAluM av ti eyw. atYAipUv av etlAM tieyw. cIAlM nil nil A tH . } nil nil AtH. qA tIyi niM tIeArik y pREAel stYmAyi, mnuxY }LiElH piR. pE, EAEb, {A nIyAyi ei eedviEl tiriH qeR zHn avEnAw pR ymAyi. eedvM ec@ atH-tkArY mnuxY mnilAAnAvil. av eR atH-t v]ikvsAn mil. eedvM miyiEl m} ayyH. vylukLiElv jlM ayyH .

16

17

18

19

20

21

22

23

24

ewyM ptik tkH avew vijye lAtA. jH{AnikeL eedvM avew kQz lLie wu. aen kQzlt prAjye w. smA pkEpAluM tw uvI}uM. cyHEpAluM i tiwy ovenEAelyA Nv. pAveL eedvM mrNini ri. sAmYmvrAy dxHwAew ziyiniH av pAveL ri. atinA pAvH tI yH. nItikAA dxHwer eedvM nziikyM ec@. eedvM tiv BAgYvA! atinA sv z nAy eedvM ziiEA prAtiewtH. tA A mRivuk eedvM vc@ek@; av eiluM priElicA aveR eekk te suKewkyM ec@M. RH anLiniM av nie riM. }u drLB vicAluM ninu mRiEvyil! AmmAEA eedvM nie mrNiniM riM. y mAEA}uM eedvM nie mrN iniM riM. tL@ew mcEyRiy nAvuekAH jnM niei dxic@ pRe vrAM qA eedvM nie riM. vinAzL@AEA nI ByEtil. vinAziluM AmiluM nI ciriM. vnYm]geL nI Byew kyil! nieR wwi eedvEAwAyti nA vyliel pARkEpAluM nieR wwi pvyHM. kA@ m]gEpAluM niEAw smADAn ilAyiriM. nieR wArM suritmAyti nA nI smADAni vsiM. nieR vsHtvkk priEzADi EA oM nxHwetAyi nI kAkyil.

mwArM mxYzrIrM qM.

717
25 ninu

EAbH 5+25-6+23
{A asrNEw kANicil. prieR klnkeLAM {A niExDiciil. qeR k nxHwmAyiri, atinAelniini jIviti tIymil . qniini q sMBviemRiyil , atinA qniini myH kArNmil. {AenA pAReyEAel k vnl. qeR EdhM oAw ekAu Aiytl, qniiEA qee shA yiA kil. qekAe A, vijyM qi niM qw eiri. ovnH }L@AEA sHEnhit ayAELAw dy kANi NM. suXH svznAy eedv iniM akeiluM ov ayAELAw vizVsH t t pul NM. qA qeR sEhAdrAEr, ni vizVsHtrAyiil. qni nieL yiAnAvil. cil EAe}Ae vhikyM cil EAe}Ae nilmAvukyM ec@ avi EpAelyANH ni. R mu niRirikyM EA kvieA}ukyM ec@ avik EpAelyA ni. EvnAle wi evemA}u kAetyAkyM avikLil A et yAkyM ec@M. vYApArik mmiyiEl t L@ew v}imARiEAvukyM atY mAkyM ec@. Etmyi ni vYApArik evM Etw. ezbyi ni sArik tIEyAew ev inAyi etry. jlM keAemH av k eiluM av nirAzrAyiI . ni nIRvk EpAel yANH. qeR an kH ni Byew. {A niL@ew shAyM vzY eEA? l! qA nieLniH sQjnYmAyi pEdz t! qe z@LiniM ri! qe dxH w riniM ri!

miyiel pueAwikL@ ewy, asMKYM ikL@AM. 26 viLevwkAlMver EgAtu vL EAel nI vLM. mvEyA v]nAMver nI jIviM. 27 EAEb {Li pWic i @H . av stYmAeNM {Ri yAM. atinA nI {eL vi; ninAyi etAe pWi. qlIPsinH EAbH mRupwi n 1-2anrM EAbH mRupwi pR u+ qeR yAtnk iEnAiyi ei, qeR vipk i lAsi vciei, qeR d+KM nin mnilAmA yi. smLiel qlA mN rikeLAL@M qeR vYsn inH BArmAM. atinAlA eNeR vAk EBAxLAyi kANewtH. svznAy eedvieR zr qi tRc i ri. aukL@ew vixM qeR Av Riy. eedvieR mArkAyD qniEner nir ni . o zHnvumilAEA nieR vAk pRyAenL@mANH. tiA pul@EA kA@k}ut EpAluM atinAyi priBvik yil . BNmEA pvuM atinAyi myiwkyil. ilA BNM tiA ekAil. myew evvinH o ciymil. qniH EdAxM v o B NvuM {A eekekAu etAwil! nieR vAk qniiEAL enyANH. qeR aEpk sADic i eielH {AnAzi. qeR vzY eedvM avdiec i! eedvM qe e{ric@ ekAi ei! av qe vDiciei o kArYi {A zVAsM ekAEen, o kArYi {A sEAxiEcen; Q EvdnyiluM

11

12

13

6
3

14

15

16

17

18

19

20

21

9 10

22

23

EAbH 6+24-7+20
qeAM lElA. {A

718
vzYei
7 eedvEm, qeR jIvitM evRuemA

24 atinAliEA qe pWii.

{A miAetyiriAM. {A ecyHt et@k iANi. 25 stYm vAk zmA. qA niL@ew vAd nixHP l. 26 nieLe vimziAnAENA BAvM? wt INitmAy vA k ni pRyEmA? 27 mAtApitALil A ikL@ew sADn kiA ni nRui wkyM ec@. ni sVM suXien vi. 28 qAlini qeR mKE EnA. {A niELAw N pR yil. 29 atinAliEA mnM mA@k. anIti kAtH , vIuM cii. {A eteAM ecyHtiil. 30 {A kM pRykyl . qniH zriey etiniM tiricRiyA nAM.

10

11

12

13

14

7
2

EAbu pRu, Q ElAki kxHwAwmAmA mnuxYtH. o liArEREpAelyAN veR jIvitM. EwRiy pkle pNik}iH t tN ekAti awi meyEAelyA mxY. zL divsM kAiri liNi ArenEAelyANH mxY. nirAz niR mAs qi niM EpAyiri. kxHwtyew rAikL@M qniH nkeiri . kiwEA {A ElAciM, NeNIyHAnini q Enr mH ? rAi }u nIu. sUrYdiMver {A tiriuM mRiuM kiw. pu}uL@M ecLiyM qeR zrI re epAtiiri. qeR etAliepAi niRey mRivukLAyi ri. enyH kAreR oAweA Evgi qeR din pAu EpA. qeR jIvitM zy vsAni.

15

16

17

18

19

20

zVAsmAeNEAENEm. ni eyAriluM qeR kk nl etAM kANil. nIyeme nieyAriluM kANi l. nI qeiryemiluM {A EpAyH}iyM. o EmGM mAu mRyEAel o v mricH klRyilweH tiri c@ vrAviDM epAyHEA. teR p}y vstiyiElvnini oriluM tiric@ vrikyil. av eR vsti niEm aven aRi ykymil. atinA {A miAtiriil ! {A sMsAriM! qeR mnS yAtnyRiykyANH! qeR mnH asVmAyiritinA {A prAti pRykte ec@M. eedvEm, nIeyniei kAv ni? {A smEmA sm jIviEyA ENA? qeR kiw qniAzVsM n kNM. qeR ki qni vi mvuM zVAsvuM trNM. qA, eedvEm, {A kiw EA nIeye sVpH n ekAu vir@. dznekA u Epwii. atinA Q ElAki jIvi tienA k}u e{ric @ ekAlewtAeNniixHwM. {AeneR jIvite evRu. nitYmAyi jIviAenniixHw mil. qe evRuet viw, qeR jIvitinH amilAtAyiri . eedvEm, mxYenekAANH ayHH DAnmAytH? nIeyi nven gQni? qinveR Em mnS vyH? qi nIeyM rAviel aven szikyM oAErA nimixvuM aven prIikyM ec@? eedvEm, nIeyAriluM qi niM kewil, o nimix E EpAluM nIeye k nAyi viwmil. eedvEm, nI mnuxYer nirIi c@ekAEyiri. {A pApM ecyHeti, ekAAM, qnie ecAnAM? qe nIeyi

719
lYmA? {A nineA BArmAEyA? 21 qeR et@k nIey ekAu mA til? qeR pAp qekAu epARuil? {A wen mric @ mwiyM. aEA nIeye tiryemiluM {A EpAyiriM. bidAdH EAbiEnAw sMsAri aEA, hYnAy bidAdH EAbiEnAw mRupwi pRu, nIey nALien pRyM? nieR vAk ekAwA@ EpAel wi. eedvM qEA}uM nItimAnAyi riM. sv z nAy eedvM oriluM EnrieR v}i viwil. nieR ik eedvientier pApM ecyH e ti avnver ziic i @H . av tL@ew pApieR vil nki. qA EAEb, nIyiEA eedve EnAkyM svz nAy avEnAw AikyM ec@k. nI nilM nlvmAeNi av EvgM nieR shAyi enM. nieR wMbe av nin tiriek tM. aEA ninArMBiluAyi tiEnA AvukyM ec@M! tL@ew pUv i kA pWic e t eH mtivErAw EcAdic @ mnilA. nAM el piRverEAel yANH. nAM vLer AyM R vM vLer Rc H aRivuv mANH. ElAkiel new divs ni} EpAel *hsVLANH. mtivH nie pWiiA k}iEAM. t pWicetAe avH nie pWiiA k}i EAM. bidAdu pRu, vr nilH QRyH vLrAenAEmA? evmi lAet oAwli vLrAnAEmA? l. evM viyNuEA av ymNuM. mRiec w pEyAgi A vA ecRutAyiriM av.

EAbH 7+21-9+4
wiEpAelyANH. eedve mR vnH o tIymAkil. avnH cArA omAkil. cil ivl EpAelyANveR sur ittVM. cilivlyiElAeriluM cAri yA vl epAikM. av cilivlyi mRuek piwiem iluM atH avnH tAu nkil. sm] mAyi evvuM evLic v uM ki@ o ecwieyEAelyAN yA. atieR zAKk EtAmAek pw vYApi. atieR Evk pARnkeL ivriykyM pARkiwyi vLrA mikyM ec@. qA aview niM ecwi pRic@ mAiyA a p@ EpAvu kyM a mH aview nii tAeNH M tiric R iyAtA kyM ec@M. qA ecwi sxH w mAyi . a ni lH meA ecwi vLkyM ec@M. nixH k Ler eedvM oriluM eekevwiykyil. dxHwer av shAyikymil. niyM eedvM nieR vAyi ciri yM aDrLi hAdvuM niRyHM. qA nieR z@ nANEwH avew vOmAyi DriM. dxHw ew vIwk tkewkyM ec@M.

13 eedve mRv oAwec

14

15

16

8
2 3

17

18

19

20

21

7 8

22

10

11

12

bidAdiEnAwH EAbH mRupwi pRy aEA EAbH mRupwi pRu+ 2aet, nI pRy stYmAeN {AnRiy. pE mxY enen eedvEAw vAdic@ jyi M. 3 eedvEAwA tiAnAvuM? eedvinH yirM EcAdY EcAdiAAM. atienAi EpAluM rM nkA mxYnA vil! 4 eedvM vliy jH { AniyA. aveR zi mhmANH. M eedvEAEw@mi mRiEvAti riAnAvil.

EAbH 9+5-29

720
18 zVAsemwtiEpAluM eedv

5 EkApmAEA eedvM pvt

eL avyRiyAet mAiLy. 6 kekAH eedvM miey L. miyew awil @ k eedvM L. 7 sUrYEnAw klicH atien diA tiriiA eedvi k}iyM. neL avnH twvili@ tiL milAetyAAM. 8 kAze AiytH eedvM tniey NH. smiel tirmA lkEm av nw.
9 EcAtineyM mkyirM n

10

11

12

13

14

15

16

17

eyM kAikn smh eyM eedvM s]xHwic@. mxY mnilAkA atH-t kArY eedvM ec@. eedv ieR mhAy atH-tv]i kYmil. eedvM qe kwEpAEA qniven kANAnAil . av kwEpAEA aven {A imil. eedvM piwiecw ekAuEpA EA mven twyAnAvil. nIeyA ec@tH ? q EcAdiAnAM k}ikyil. eedvM teR EkApmwil. rh bieR* shAyik EpAluM eedve By. atinA qni eedvEAw t iAnAvil. avEnAew pRy NemM qniRiyil. {A nixH k LnANH . qiluM av mRupwi nkA qniAvi l. qeR nYAyADipEnAw kN yAciAEn qniA. {A viLikyM av mRupwi trikyM ec@eiluM av yTAi qe Ek e {A vizVsiil. qekA eedvM ekAwA ien ayyH M. o kArNvumi lAet avenni wt mRi vuk nM.

rhbH o vYALiEyA smjIviEyA. rh bANH sme niyicietH jnM kti. eedvieR zuL@ewEyA dxHwtyEwyEmA cihHnmAyi tien pR yARuH.

eme avdiil. avenni wt drit nM. 19 qni eedve EtAl i AnA vil . eedvM a knANH ! eedve nItipIWiEl v AEnA qEAw nItimAnAyiri A aven nibivAEnA qniAvil. eedve nItipIW iEl ekAuvrA A k}iyk? 20 {A nixHkLnANH, pE qeR vAk qe vALiyA. {A nixHkL, qA {A sMsAriEA qeR vAy qe ArnA. 21 {A nixH k L, pE q ciiNemH qniRiyil . {AeneR jIvitee evRu . 22 {A qEAwte pRy, ql A vM oEr kArYte sMBviM. dxHwenEAel te nixHkLM mriM. eedvM av eweylAM jIvitM avsAniiM. 23 ByrmAy sMBviEA}uM nixH k L ekAl e wEA}uM eedvM aveR En ciriEmA? 24 dxHw o EdzieR niyNM piwiec w EA sMBvi etAe eedvM EntALiniM mRyH EmA? atANH stYemi pie rA eedvM? 25 oErAArenA wt Evg i qeR din EpA. qeR din pR EpA, atilAke hAdemA@mil. 26 QveLEAel qeR din Evgi EpA. o m]ge piwiA tA pR pienEAel qeR din pAu EpA. 27 {A prAtiewkyil . {Aen eR Evdnk mRM, qeR mK {A ciri pwM qeA e {A pRAluM 28 aetA mAvuM vuil. yAtn kLiEA}uM qe Byew! 29 {A vALiey viDie@ k}iu. pie {Aeni mi c @ ekAEyiri? {A pR y, mR kLyk!

721
30 {Aene

EAbH 9+30-10+20
e s]xHwictH q nI oAk. nIeye vIuM kLimAEmA? nIeye pAluEpAel pkeA }i. pAiyAven EAel nIeye kwew. nIeyniH ql @ kL@M EpzikL@M t. qi@ nI qe mAMsvuM tVM ekAu epAtiu. nIeyni jIv nkyM qEAw vLer kANYM kA@kyM ecyH t . nI qe pripAli kyM qeR AviEm xHwi vyHkyM ecyHt. qAluM tA nI nieR Xd yi oLiic@ vct. H nI nieR XdyielALiic@vc ptiey e {AnRiy. aet, nieR ilitAeNeniRiyAM. {A pApM ecyHeti, qe vIic @ ekAiri ninH qeR etinH qe ziiAM. pApM ec@EA {A aprADi yA, qni yAtnyAM. pE {A nixH k LeniluM qni tlyyAnAvil! kAr NM, {AnmAM apmAnitnANH. qniEetiluM vijymAyi {AnhricA, EvAr siMh e EvyAwEAel nIeye EvyAw. nI vIuM nieR zi qeR En kA@. {A aprADiyAeN etLiyi A nieR p L@keLEA }umH. oeAAyi qnietier eesnYeL ayyHEpAel plviDi nI nieR EkApM vIuM vIuM qnietier kA@ . atinA, eedvEm, nIeyien e jniAnvdic@? eriluM qe kAMmE {A mrici ei q {AnA#hi! {AenAriluM jIviAtie i q {AnAzi. qeR ayew gBpAiniM Ener klRyiEl {A qw eiei qM {AnAzi . qeR jIvitM eReR avsA niciri. atinAele evRu et viw!

31

32

33

34

35

10
2

6 7

mi Liic A luM EsAekAH eekk k}uki yAluM, eedvM qe ecLii ti yiwM. aEAe}eR vO EpAluM qe evRuM. eedvM qeEAelA mxYnl. atinAlvEnAw mRupwi pRyA qniAvil . {eAmic @ EkAwtiyi kumAmAkil. vewymiwyi o mDY Ayiei! {iwyi nYAyviDi nwAnAeriluM A yiei! eedvieR ziAd$H er iluM qwekAu EpAyie i! aEA eedvM qe aDikM Byewkyil. aEA eedve ByAet qni pRyA pRyAmElA. qAliEAeLni sAYml. {AeneR jIvitee evRu. atinA {A qeR prAti R pRyM. qeR mnS nIRukyANH , ati nA {AniEA sMsAriM. {A eedvEAwien pRyM+ qi p}icArtH! qEAw pR y, {Aen etA ecyHttH? qnietier nineAtH? eedvEm, qe Evdnii ti nI sEAxiEvA? nI s]xHwi ctien iAEpAel EtA ! aeli, dxHwew pti kLi nI hAdiAvAM? eedvEm, nieR kk mxY EwtAENA? mxYerEAelyA ENA nI kArY kAtH? nieR jIvitM {L@EwEpAel *hsVmAENA? nieR jIvitM m xYjIvitM EpAel *hsVEmA? al! pie nineen tienRic RiyAM? qeR etien nI etry. qeR pApe nI etry. {A nixHkLen ninRiyAM. pE nieR kiniM qe riAnAmAvil. eedvEm, nieR eekkLANH qe s]xw H icM qeR Edhi pM ekAwM. qAliEA av qEAwwH qe nzii.

9 eedvEm, kLimekAA nIey

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

EAbH 10+21-12+4
21 M

722
11 vilekvnAerH

tiriekEArA i eRyM mrNieRyM l E {A EpAMmH qniv Ezxi alsmyM {AnAsVdi e. 22 M kANAnAvA, @M ni} lukL@M zy}vuM niR, evLicM EpAluM u EpAelyAy lE EpAMmH {Aen eR avEzxi al s myM sVdie.

12

13

14

11
2 3

EsAP EAbiEnAw sMsAri aEA nymAtYnAy EsAP EAbiEnAw tikric @ . ayA pRu, Q vAvAhi mRupwi pR Ey te! Q vAk ekAH EAbH nItimAnAeN nI k EvA? l! nin mRupwi {iel AENA EAEb nI ktH? nI eedve pucH C iEA M nie tAI eciel AENA nI ktH? qeR vAd zriyANH. {A nilen nI aRiy q nI eedvEAw pRy. EAEb, nI et@kArnAeNH eedvM niEAw mRupwi pRe i! jH{AnrhsY eedvM nin pRutei! qlA kTkM ru vzL@eH av nin pRutei. EAEb, qe vik. eedvM nie Ev EpAel ziiil.

15

16

17

18

19

20

stYi eedvmRiy. ti kAEA eedvmtH oAi. o kA@k}ut mxY jM n kil . vifH F iyAyvnH oriluM viEvkmAkil. qA EAEb, nI eedve mAM EsviA nieR XdyM smA. nieR kr av eR EnH yi aven rA Dik. nieR vIilu pApe Ep ik. nieR wAri dxHw tey epARuitH. aEA nin l wAet eedve EnAAM. ByM wAet nin niv niAM. aEA ninH nieR yAtnk mRAM. o}ukiEA evM EpAelyAM nieR drit. aEA nieR jIvitM csUrY enA jVliM. jIvitieR vumi smyM EpAluM BAtsUrYenEAel tiLuM. aEA nin surittVmBv mAM. kArNM, aEA tYAzy AM. eedvM nie pripAlik yM nin vimM trikyM ec@M. nin kiwAM, M nie zlY ewkyil. aEnk shAy inAyi nie smIpiM. dxHw shAyM EtwemiluM av duritLi niM rewil . avew tYAz mrNiElE nyi.

12

7 EAEb, nI yTAi eedv

e mnilAieyH sVyM k EvA? svznAy eedve mnilAA ninAil. 8 sVi tieni ninH oM ecAnAvil ! pAtALe iyM ninH omRiyil. 9 eedvM mieyA mhM sm eA vlumAyiriM. 10 eedvM nie bicH EkAwtiyi ekAuvA M aven tw yAnAkil.

EAbH EsAPri mRu pwi n aEA EAbH avErAw mRupwi pRu+ 2 ni mAEm jH{AnikLAy_ evH ni ciievH qniRH. ni mri EA jH { AnvuM niELAewAM mRy emANH niL@ew DArN. 3 qA qeR mnSM niL@Ew EpAel nl te. {AM ni eLEAel smnANH. stY mAeNH M kANAM. 4 qeR sHEnhitAriEA qe prihsi. av pRy, av eedvEAw Aic @ ,

723
avrM ki@kyM ecyH t . atinAlANH av Q drit eLAeyM sMBvictH. {A nl vM nixHkLmA. qi@M avere prihsi. 5 dritLil A v aver prihsi. vI}uven av wi. 6 kAew wArLi allil. eedve @nAv smA DAni k}iy. avew k eedvM aveR sVM kA .
7 pE, m]gELAw EcAdi, av

EAbH 12+5-13+7
hitAer avew zmAy A nLiniM eedvM nIM ecM. vizVsH t pEdxH w AeL eedvM mQnikLA. v] ew jH { AnM av qwkLy. EntAeL eedvM aDAnrA . BrNADikArikL@ew zi av qwkLy. vuM rhsY EpAluM eedvM aRiy. mrNMEpAel yiwLiElv kAzmy yH. rAxH\eL eedvM vluM b lvumA. qiv avey nzii. rAxH \ eL av vLrAnvdi, anrM av yew jneL citRi. EntAeL eedvM vifH F ikLA . aver av mmiyi alutiriyvrA. i tiwyvenEAel yANH EntA. tAenviEw EpAevRiyA wiyen EAelyANv.

19 tAnLi ri puErA

20

21

22

23

9 10

11 12

13

14

15

16

17

18

nieL pWiiM. kAziel pikELAw EcAdi, av ni pRutM. aeli miEyAw EcAdi, a nieL pWiiM. aeli sm iel mtH s Y tL@ew aRivu ni pRutre. yEhAvyANH aveylAM s]xHwi cetH qlAvmRiyAM. jIvi ql A m] g L@M zVsi oAErA mxYM eedvi eR zi kI}ilANH. pE nAvH BNM ciEAel kAtH vAk prIi. v] jH{AnikLANH. AyADikYM DArNAziey vii, qien nAM pRy. EAbH w, jH{AnvuM zi yM eedviERtA. nl p EdzvuM DArNAziyM avER tA. eedvM nzii punnii A mnxY k}iyil. eedvM tw viliwven EmAciiA m xY k}iyil. eedvM m}ey piwic@vcA mi vivrL@M. m}ey eedvM R viA miyi LymAM. eedvM znANH , avenEA}uM vijyi. vijyikL@M prAji tM eedviERtA. pEdxHwAL@ew aRivH eedvM tk . EntAeL vifHFiEvxM ekikyM ec@. rAjAA twvilAver eedvM sVtrAkyM krA kyM ec@M.

24

25

13

EAbu pRu, etl A M {A mEte ku. nI pR yetlAM {A tinkM Ekiri . qnietl A M mnilAyi. 2nieR ayM te qniRiyAM. {AM nieEAel smnA. 3qA niEAw tiA {Anil. svznAy eedvEAwAeNni sMsAriEtH. qeR zHneL i qni eedvEAw tiNM. 4qA ni mvM niL@ew aRi vil AyH mey kekAu mwiv yHA mikyANH. eryM suK ewA k}iyA ekAtA eevdYAerEAelyANH ni. 5ni vAywciei! ni buipUvM ecA k}iy k kArYM atAyiriM.
6 ni,

qeR vAdM Ekk. qni pRyA Ekk. 7 ni eedviEvi N pR ykyAENA? Q Nk pRyA nA eedvM niELAwAvzYe et ni stYmAyM vizVsi EvA?

EAbH 13+8-14+5
8 qnietier

724
22 qiH

10

11 12

13

14

15

16

17 18

19

20

21

ni eedvi Evi nilekA_kyAENA? ni nItiyl ec@tH-av eedvmAyekAH ni eedv ieR pM piwikyANH. eedvM nieL vLer aw nirI ic A ni EnverH av etLiyiEmA? jneL pi EpAel eedveyM pi AemH ni stYi k EA? oveR ADAnYM kNielwH EkAwtiyi niLveR pM piwicA eedvM nieL vimzi emRiyk. eedvieR mhtVM nieL By ew. niven BymANH. niL@EwtH k}ilA vAdmANH. niL@ew mRupwik vilekv yANH. miAtiriH, {A pRye! qni sMBvietAe {A sVIkri. {Aenee apkwew kyM qeR jIv qeR te eekkLielwkyM ec@. eedvM qe ekAAluM {A wM eedvi yiM. qA aveR mK EnAi {Aene nYAyIkriM. eedvM qe jIvEnAew viwe i ati kArNM, qni eeDrYmAyi sMsAriA k}iu qtAyiriM. dxH w A ori luM eedve mKAmKM kANA eeDrYewil. {A pRy EyAew Ek k, {A vizdIkrie. {AniEA qe nYAyIkriA tARANH . {AeneR vAd sUH m tEyAew avtriiM. {AnA zriey etLiyie wemeniRiyAM. {A et@kArnAeN etLiyi A eiluM k}iA aEAe {A vAywyHHAM. eedvEm, qni rukArY mAM trik. aEA {Anyi niM oLikyil+ qe zii nik, nieR BIkrtk ekAee By ewM nik.

qe viLi, {A niEAw mRupwi pRyAM. aeli {A sMsAriAM, nI mRupwi pRyk. 23 {Aen pAp ecyHt? {A ecyHt eteANH? qeR pAp L@M et@kL@M qni kAi rik. 24 eedvEm, nIeyAeNe o}ivA tH ? qAeNe nieR z@vienEAel ktH? 25 nI qe ByewA mi kyAENA? kAi pR evRuM o lyA {A. o evRuM kciienyANH nI mi tH! 26 eedvEm, nIeynietier opAwH zkArM ecAriu. qeR yQvn i {A ecyH t pApH nIeye ziikyAENA? 27 qeR kAluk nI clyi@. qeR oAErA kAvyHpuM nI nirI i. qeR oAErA clnvuM nI nirIi. 28 aen {A jIic@ekAiri o twixNM EpAel, cit ti vOM EpAel d blnAyieAiri.

14

EAbu pRu, neLl A M mxYjIvikLANH. new jIvi tM *hsVvuM zHnsIvumANH. 2mxYjIvitM o pUvu EpAelyANH. av EvgM vLkyM pie p@ EpAvukyM ec@. mxYeR jIvitM, alEnrM tinikyM pie mAuEpAvukyM ec@ o ni}luEpAelyANH. 3 atA stYM. pE eedvEm, o mxYnAy qe nI EnAkiEl ? qEAewAM EkAwtiyi vrikyiEl? nmview new vAd nirAM.
4 mAyvyH M

a}u niR vyHM epAvAyi qANH? o mil! 5 mxYjIvitM primitikL@tANH. eedvEm, o mnuxY qEALM jIviNemH nI niyi. mxYnH nI primitik ni yi. m mAimRiAnA vil.

725
6 atinA eedvEm, {LiniM

EAbH 14+6-15+7

19 kl@k mIEtwi o}u jlM

10

11

12

kew. {eL evRuet viwk. {L@ew kAlM k}iyM ver yAt nniR Q jIvitM {LAsV dic@ekAe. o mrinH cil tIyH . eviyA ati vIuM vLrAM. atH putiy zAKk mLic@ekA iriM. atieR EvkH minwiyi vyAkyM atieR tH ecLiyi mrikyM ec@M. pE evi a vIuM vLM. o putiy ecwieyEAel ati zAKk vLM. pE mxY mricA k}iu! mxY mriEA av EpAyi }iu. ndik vivrL@ ver sm iel jlM m}uv nin vli ec w AnAEyM. qAluM m xY mric@te kiwM. o vYi mriEA av nil kiwkyM q}uEAtiri kyM ec@. mric mxY q}uEti mH kAz atYmAM. l. R i niM jn Ne NIil. qe qeR }imAwi elALiiec i! nieR EkApM m}uv Ruver nIeye aview oLiiec i. aEA qe oAiA nineA sm yM etrewAM. o vYi mricA vIuM jIvi EmA? {A sVtnAew kAlM ver {A kAMEyAew kAiriM. eedvEm, nIeye viLiM. {A nin mRupwi tM. pie, nI s]xHwicvnAy {A ninH DA niymAyiriM. qeR oAErA kAvyH p uM nI kA. qA qeR pAp nI oAiil. qeR pApeLlAM o si yi mwiei mvcH nI qRi ukLyk! pvt tkvI}u. v pARk epAivI}u.

avey EtyHc@kLy. miyiel mH jlvAhi olic@EpA . eedvEm, a EpAelte nI oveR tYAzey tk. 20 aven pUmAyM EtAlicH nI EpA. aven nI d+KilA kyM qeEmAyi pAtAL iElyyHkyM ec@. 21 ayAL@ew puAer pie dri cA ayALtRiyil. ayAL@ew puA et@ ecyHtA ayAeLA riluM a kAil. 22 teR zrIrieR EvdnEy ayA LRiyZ. tniEvi mAM ci nilviLikEy ayA ec. qlIPsH EAbinH rM n aEA EtmAkArnAy qlI PsH EAbiEnAw mRupwi pR

15
u+

2 EAEb,

3 13 nI

14

15

16

17

18

ninH yATA viEvkmAyiei epA vAk ekAH nI mRupwi pR ykyilAyi. o jH{Ani a yDikM epAnAyiritH. jH{AniyAy ov NmilA vAk ekAuM amilA sMsArM ekAuM tiemH nI kEvA? EAEb, nI en wiyA ovM eedve drikEyA avEnAw AikEyA eci l. nI pR kArY te nieR pApe kAi. EAEb, smvAk ekAH nI nieR pApM oLic @ vyH A mi kyANH. nI et@kAren etLiyiE vzYemAM qniil . qe EA? nieR vAyH ekAute nI pRy kArY nieR et@k iA@H. nieR sVM uk te nine tier sMsAri. dYM jnic mxY nIyAeNA ENA EAEb nieR vicArM? mlkL@AM mE nI piREvA?

EAbH 15+8-33

726
yA kEA z@ ayA eL miM. 22 dxHw vLeryDikM nirAznANH, mAvuml iniM r ewAem Enriy tI EpAluM ayAil. aven ekAlA vA qviewEyA kAni. 23 av aviewymiviewyM al y. pE aveR zrIrM k}uk A BNmAM. teR mrNM* vLerywirievH avn Riy. 24 DiyM yAtnyM aven Bye w. aven nziiAenA i ni o rAjAvien EAel etlAM aven mi . 25 qekAeA dxH w eedv e asriA mwi. av teR mxH w i eedvi Ener viRikyM sv z nAy eedve EtAliA mi kyM ec@. 26 dxHw vLer kWinXdynANH. teR twic @ k pric ekAH eedve miA av mi. 27 o vYti DnikM twic v mAyiriAM. 28 qAluM aveR pNM nzii ewM. aveR vsti tk ewM. aveR vIwH nYmA ewM. 29 dxH w aDikkAlE Dnik nAyiriil . aveR sH nIuniil. aveR viLk aDikM vLkil. 30 dxHw iniM rewil. ErAgM mlM lk cH kAwic EA lk pREpAy v]M EpAelyANH dxHw. 31 dxHw vYkArY yicH sVyM vifH F iyAktH . qe A avnH avyiniH oM lBiil. 32 teR jIvitM avsAniM mH dxHw v]M NiyvmAM. nieyA wi tLiA N iy zAKEpAelyANv. 33 pAkmAkAet miri ekA}iu EpA miriviEpAelyANH
mrNM ieR dinM qM.

8 eedvieR rhsYptik nI

10

11

12

13 14

15

16

17

18

19

20

21

viEc A ? nI mAmANH k jH{Aniey nI kEvA? EAEb, ninRiyAvutilum DikM {RiyAM. nin mni lAkA kArY { mn ilAM. nr kyRiyvM v]M {ELAw EyAjiM. aet, nieR pitAvi enA Aymv EpAluM { L@ew pANH. eedvM nie zVsiiA mi , pE, nin EpArA. m]du lmAeyA rItiyi eedvieR sEzM { nin t. EAEb, nineA mnilA kAtH ? nineA stYM kANA k}iyAtH? Q uvAk pRyEA nI eedvientirA. o mxYnH nAyiriAnAvil. o vYiH eedveA nIti mAnAkAnAvil. eedvM teR dtAriEAluM* vizVsiil . eedvvumAyi tArtmYewEA sV EpAluM ml. mxY wt mHELcHCnANH. m xY nzic v M v] iekv mANH. tiey av evM EpAel wi. EAEb, qe vik, {A nin vivric@trAM. qniRi yAvu {A niEAw pRyAM. jH{Anik qEAw pRi@ kArY {A nin pRu trAM. jH { AnikH avew pUv i kA pRuekAwtA Nv. av qi nieA rh sYvuM oLic@vcil. av mAmANvew rAjY vsi ct. H viEdzik atiEl kwEpA yi@mil . atinAlAM avH apricitAzy pRu ekAw i@mil. Q jH { Anik pRu, dxH w jIvitM m}uv yAtn aB viM. teR qe vx m}uv av yAtnyBviM. oAErA zbHdvuM aven Epwii . tA suritnAeN

dtA viA qM.

727
dxHw. mLk owiu EpA olivumrM EpAelyANyA. 34 qekAeA eedve wAetyvH omil. pNe sHEnhivew vIwk agHniiryAM. 35 dxH w AerEA}uM dxH w t ecA v}ikLEnVxikyM }m AkyM ec@M. m@ver viA ptik aver EA}uM sUNM ecyHt ekAi rikyANH. EAbH qlIPsi mRupwi n aEA EAbH mRupwi pR u, ArYeLAe {A mu Eki@H . ni m EpM qniH asVtyANH A tH, sAVnml. niL@ew nI BAxN ori luM avsAniil! nieL inANH wM vAditH? ni qeR AnAyie i EtkArY niELAw pR yA qniM k}iymAyi. ni Ener viEvkEAew sMsAriAM ni Ener tlluAM qni k}iyM. qA {AeneR vAkekA H ni tI nkyM EA/AhiikyM ecyHEten. pE {A pRy vAkH qeR Evdn akAnAvil . qA {A miAtiAluM atH o nilyiluM NM ec@kyil. stYi, eedvEm, nIeyeR kH qwkLu. qeR wMbeyAek nI tk. nIeye emlivM INit mAi. qeR aprADmANH ti kArNemH qe kA L@k k. eedvM qe mi. av qi EkApixHWmA. qeR zrIrM av piL. eedvM qeR En pl @ e{ri. qeR z@ evRuEAew qe EnA. L@k qni @M wkyM qe prihsikyM ec@.

EAbH 15+34-17+1
avere aDiEpikyM qeR eckiwikyM ec@ . eedvM qe dxHw vi@ekA w. qe pviAnv dxHwer avdic@. {A sVnAyirikyAyi , pE, aEA eedveme e{ric@! aet, aveneR k}u i piwic H qe kxN LAi! eedvM qe zrvYmAi. eedvieR vilALik qni ilumH. qeR pisik LiElH av ae@. av kN kANiEtyil. qeR pirsM av nil vI}Hi. vIuM vIuM eedvM qe mi. yLiel BwenEA el avene oAwi. {A vLer d+KitnANH. atinA {A d+KieR vO Dri. {Aniview epAwiyiluM cArilumiri. {A prAji tnAyEpAel qni EtA. qeR mKM kru cuviri . qeR kk iluM kRu vLy. {AenAriluM ErAwM <rt kAiyiieliluM Q drit qni sMBvic@. qeR A nk zriyM vumA. mI, qEAw ece et@k mRc @ vyH tH . nItiAy qeR yAcn twyAtirie. sVi qeR pH er ilumAEyAM. {A nItimAnA eN etLiyi cileriluM tiluH. qeR sHEnhit qni pkrM sMsAriA mi. pE, qeR kk eedvi kI epA}i. ov teR suXiEvi vAdiEpAel av eedv EAwH qniEvi sMsAri. ni tAM vxkM {A, ni tiric @ vrAyiwE EpAM. qeR AvH tkH {A mriARAyi. qeR jIvitM eR eR avsAnic @ , qeR zv }i qe kAiri.

11

12

13

16
2 3

14

15

16

17

18

19

20

21

22

17

10

EAbH 17+2-18+11

728
qEA {A pu}uviEnAwM pR EAM. 15 pE, atAeNeR tYAzey i qni tYAzeyAmi lte. atAeNeR k tYA zeyi L@keLi yAetA tYAzyM kAkyil. 16 qeR tYAz qEAewAM asH t miEmA? aM pAtLi El EpAEmA? {LivM o micH ecLiyiEl tA}uEmA?

2 L@k qni @M niH qe

prihsi. avere p viM apmAniM {A EnAi ni. 3 eedvEm, nI stYmAyM qe piNyH eH qni kANic @ trik. mAM qe tAukyil.
4 qeR sHEnhitew mnSk nI

10

11

12

awc t inA avee mn ilAAnAvuil. dyvAyi av er vijyiAnvdiAtiri. L@k pRyete nin RiyAM. teR sHEnhiter shA yiA sVM ueL avg Niv pE qeR sHEn hit qnietirAyiri. eedvM qeR EprH m@vew mi dxic t Aiyiri. L@k qeR mKE . d+KvuM kw EvdnyM mlM qeR kk tAH amA yiri. qeR zrIrM o ni}EpAel emliciri. nl v kH ar. nixH k L eedvniExDikL@ew EnH ErAxM ekA_. qA nyv zriyAyi jIvi. nixH k L k mAM. nieLlAM v. qiH etlAM qeR etAeN etLiyiA mi. niLielAvM jH{Ani yl. qeR jIvitM k}iuekAiri . qeR ptik tk. qeR tYAz EpAyH}iu. qAeleR suX ciA }ilAyiri. rAi pk elH av k. @ kAze revv k .

18
2 3 4

13 zv}iey qeR putiy Bvn

mAyi {A tYAzi. qeR kiw zv}iyilAeN {A tIi. 14 nIyAeNeR pitAvH q {A zv}iEyAw pREAM. qeR aeyEA, qeR ep

10

11

bidAdH EAbi mRupwi n aEA, hYnAy bidAdH mRu pwi pRu+ EAEb nI qEA}A vAyw yHk? zAnAyi i. { cil pRye. { peLEAel EBAxrA eN nI ketH? EAEb, nieR EkApM mRiEvli tH nie mAmANH . nin Evi L@k mi vi@ EpAk ENA? nie t] p H t iewA eedvM mlkeL cliiem nI kEA? aet, dxH w eR kAzM aN uEpAM. aveR agHni aN u EpAM. aveR vIiel kAzM L@M. aveR etAwiri viL EpAluM ek@EpAM. aveR kAvyH p uk vIuM kM EvgmmAkyil . qAlv db l nAyi emel nwM. aveR te dxHwci k aven vI}HM. aveR sVM kAlwik aven ekNiyiEl nyiM. av ekNiyi vI}ukyM piwiew kyM ec@M. o ekNi aveR tikAli vI}uM. o vl aven piwic @ mRuM. nile o ky aven wM. aveR mAielA wH kAiri. av iluM EGArt kA ni. aveR oAErA vw vyHpiluM BIti piwM.

729
12 drit avEvi viz.

EAbH 18+12-19+18
ecyHttH. qe wvA av ekNieyAi. avene mi! q {A nilviLi, pE qni mRupwi kiiyil. shAyi nAyi {ARe nilviLiec iluM nItiAy qeR kr ci M Ekil. eedvM qeR v}i twiri tinA qni EpAvA il. qeR mAM av i elALiiciri. eedvM qeR mhtVM qwk Lu. qeR tlyiel kirIwvuM avenw. {A avsAniver eedvM vzLi niH qe wi. kwpu}ieyw mreEAel qeR tYAzk av pRiec w. eedvieR EkApM qnie tier qriy. qe av teR zuev viLi. qe miA eedvM aveR Esney ayyH. aver ni @M pErADemA. qeR wAri @M av pALymwi. qeR sEhAdrAer qe evRuvrAi. qeR m}uv suXM {Anpri citnAyiri. qeR bu qe vi@. suXeLe mR. qeR vIiel szkM pri cArikkL@M orpricitenEpA el, viEdzieyEpAel, qe EnA. {AeneR dAsen viLic@, pE av viLiEkil . shAyi nAyi {A yAcieciluM qeR dAs viLiEkil. qeR BArY qeR cH C VAs vAyvieR mNMEpAluM evRu . qeR sVM sEhAdrA qe evRu. ekAc@ikEpAluM qe pri hsi. {Anvew awe EA av qeR En niAvAk ecAriy.

6 pE eedvmANH qEAw etu

av vI}utinAyi nAzvuM vipM tARAyiri. 13 mArkErAg aveR etAli kA tiM. atH aveR eek kAlukeL cIyiM. 14 dxHw ayAL@ew vIwieR sur ittViniM qwmA ewM. der, BIkrtyew rAjA vien kAtinH av nyi ewM. 15 aveR vIi oM avEzxi kyil . qekAeA, av eR vIi niRey qriy g kM citRiM.
16 ayAL@ew tAe}y Evk N

10

17

18

19

20

21

ukyM mkLilu zAKk vAw kyM ec@M. miyiel mxY ayAeL oAi kyil. M aven oriluM sHmriyil. L@kLven evLic iniM iEl tiviwM. avrv en ElAkiniM oAwic@ viwM. av mELA EprikELA A yirikyil . aveR wMb iel M avEzxiyil. dxH wen sMBvic @ev EkH pwiARuv e{i EpAM. ki}v ByviRyHM. dxHweR vIwiM ate sMB viM. eedve aRiyAvM a teyA sMBvik.

11

12

13 eedvM

14

19
2 3

EAbH mRupwi pRy aEA EAbH mRupwi pRu+ ni qkAlM nieLe Evd niikyM vAkekAH mRi EvlikyM ec@M? niLiEA ptvN qe apmAniciri. lyilAet yA nieLe mictH! {A pApM ecyHti@eiwi, aeteR mAM kArYmANH . a nieL mRiewilElA! nI qe ewieAEyi ri. qni zH n H kArNM qeR te etAeN nI pRy.

15

16

17

18

EAbH 19+19-20+14
19 qeR

730

aw cAtimA m}u v qe evRu. {A sHEn hivEpAluM qnieti rAyi. 20 qeR etAli aikLi i iw {A INic @ . qi aljIv mAM avEzxi . 21 qEAw dy kANi, qeR sH E nhitEr, qEAw dykA Ni. qekAeA eedvM qnietirAyiri. 22 nieLANH eedvM ec@ EpAelte qe pIfii tH ? qe pIfiic H ni INitrAkyiEl? 23 {A pRyetAe oAic H eriluM o #nHTi q}uti veci! L@kLi atH q}u tiveci! 24 qeR vAk eriluM nArA yM ekAH Qyi ekAivci ei, aeli, oriluM av mAyH ewAtvM o pARyi ekAivciei! 25 qniEvi nilekAA ov eniRiyAM. av jIvi evH {AnRiy! avsA ni av Q miyi qni Evi nikyM {AnA zri ey etLiyikyM ec@M. 26 {AeneR zrIrM Epic t i EzxM, qeR cM nzicti EzxM, {A eedveAM qH RAyM qniRiyAM. 27 {eneR sVM kkekAH eedve kAM. {A te; mA ml; eedve kAM. aete qmAM EvzM ekAi evH niELAw pRyAenniA vil!
28 ni pREAM, EAbien

20

EsAP mRupwi pRy nymAtYnAy EsAP aEA mRupwi pRu+ 2 EAEb, nieR cik kli yiri. atinA {A nin mRupwi trAM. qniH i EtAi ytH EvgM pRykyA EvtH. 3 nI nieR mRupwi ekAH {eL apmAnic@. pE qni viEv kmuekAH niEAwH q mRupwi pRyNemH qniRiyAM. 4-5 dxHweR hAdM nIu niyi elH ninRiyAM. dAM miyilu Ay kAlM mtE o stY mANtH. eedve gQniAvnH Rc@ EnrEE hAdm A. 6 dxHweR ahArM kAzEALM qkyM aveR zirH EmG Li sHpzikyM ecyHEtAM. 7 pE av teR sVM zArI rAvzixH w EpAel qeE mAyi nziM. aven aRiy v EcAdiM, avenview? 8 o sVpHnMEpAel av pRk lukyM M aven vIuM ke AtirikyM ec@M. o d+sV pHnM EpAel av i oAwie wkyM mRewkyM ec@M. 9 aven kAv vIuM aven kAkyil. aveR wMbM av en vIuemAriluM kAkyil. 10 dxHw pAvLi ni kve wtH aveR ik av tiriek nM. dxHweR sVM eekkLANH teR DnM tiriek ekAwEtH.
11 av ecRumAyiEA av

n zlYewM. avni M ErApiA nAM o kArNM keM. 29 pE nite vALien By NM! qekAeA, eedvM Aer vAL@ekAH zii. eedvM a niL@ewEmluM EyA giM. aEA nYAyviDiyew kAlmeH niLRiyM.

eR ql @k ktAyi. pE zrIrieR m@ BAg EpAel aM mwiyM. 12 dxHweR vAyi dxHwt mDurmA yiriM. avntH teR nAvinwi yi sUic @ evc H m}uvM sVdiM. 13 av dxH w tey sVdi. atien eekviwtH av evRu . atH av vAyi sUi kM EpAelyA. 14 qA dxHwt aveR mA zyinH vixmAyiI. atv

731
eRyi, svixM EpAlu mArkvixmAyiI. dxHw sien vi}uieyi luM atH ayA CiM. eedvM atH aveneAH CiiM. dxH w eR pAnIyM svixM EpAelyAyiIM. sieR vixl@k aven ekAl@M. aEA, EtM pAluemA}u ndi k kAsVdiA dxHwnH k}i yAet EpA. dxHw teR lABM tiriek ekAw A nibitnAM. teR aVAnPlM aBviA ayA H avAdmil. qekAeA, pAveL ayA EvdniikyM aver awicmkyM ecyHt. ayAL ver awicmkyM avtH piwic@pRikyM ecyHt. mAErA Aiy vIwk ayA sV mAi.

EAbH 20+15-21+12

27 dxHweR aprADM sVM etLi

15

16

17

yiM. mi aventier sAi pRyM. 28 aveR vIiluetl A M eedv ieR EkApvAhi olic@ EpAM. 29 tANH dxHwEvi eedvM ec@ tH. av nkA eedvM E zitH a te. EAbH mRupwi pRy aEA EAbH mRupwi pRu+ {A pRy Ekk. qe zVsiiA nieR v}i atAyirie. {A pRyEA mEyAew ri k. pie, {A pRu k}iy EA niee prihsi AM. {A mxYetirAyi pRyk yl. {A amnAtinH mti yAy kArNmH. qe EnAi nwieAZ. nieR vAyH epAi nwEAew qe Ric@ EnAk! qni sMBvictieni ElA ciEA qni BymA, qeR zrIrM viRyH! qekAANH dxHw dIGkAlM jIvitH ? qekAANv vAkYM ver jIvikyM vij yikLAkyM ec@tH? tL@ew u tELA ewAM vLtH dxHw kA. av tL@ew EprikeL kANAM jIvi. avew vstik suritvuM av ByrhitmA. dxHwer ziiA eedvM vwi pEyAgi il. avew kAL NEcti prA jyewil. avew p ikL@A, avew p ik jnni mriil. dxHwA avew ikeL A wkeLEAel kLiA puR viw. avew ik n]M vyH. vINyewyM pulA}lukL@ewyM QNienAic H av n] M ec@.

18

21
2 3

19

20 dxHw oriluM t]pHtnl. av

21

22

23

24

eR sinH aven riA nAvil. av tiEA oM avEzxi il. aveR vijyM wky mil. avnH sm] iyAyiriEA te }wiewM. zHn avniEl vM. dxHw tni EvetlAM ti k}iyEA eedvM teR qri y EkApM aveR Ene RiyM. eedvM dxHweR Em zi yew m} epiM. uvALi niH dxHw oAwi EAEyAM. qA oAwekAu aH ayAeL vI}HM.

25 oAw ekAu aH aveR zrI

10

rilUew Lc@kwH puRH vM. atieR mn ayAL@ew krLilUew Lc @ kyRukyM ayA BItimlM sH t bH D nA kyM ec@M. 26 aveR KjnAvu m}uvM nzi M. mxY kiA o agHni aven nziiM. av eR vIi avEzxietlAM agHni nziiM.

11

12

EAbH 21+13-22+4

732
. ayAeLAriluM o nyM avBviciil. 26 avsAnM avrivM oic@ m wiyM. avriveryM pu}u epAtiyM. 27 pE ni ciietA eNM qe EvdniikyA niL@ew EzYemM qni RiyAM. 28 ni pREAM+ nl o mnu xYeR vIwH qniH kANic@ trik. ni, dxHw tAmsi lvuM kAirik. 29 tIc y AyM ni v}iEpA ErAw sMsAric i @H . avew kTk ni tIcyAyM sVIk riM. 30 drit vEA dxHw o}ivA ew. eedvM EkApiEA av atijIvi. 31 o dxHweR v]ikH av eR mK EnAi vimziA M tARAvukyil . aveR dxH v] ikH M aven ziikyil. 32 zHmzAniElewewEA aveR kl R yH smIpM o kAvArAM. 33 atinA, tA}H v ryiel mH dxHwmxYEvi sEAxiM. ayAL@ew zvEGAxyAyi yir pewM. 34 atinA niH niL@ew pA}HvAkekAH qe zV siiAnAvil. niL@ew r shAykmAvukyil te! qlIPsH mRupwi pRy aEA EtmAkArnAy qlI PsH mRupwi pRu+ 2 eedvi neeAeei luM shAyM EvENA? Ev! vLer vlieyA jH { AniEpAluM eedv i EyAjnkrml. 3 nieR nItiniR jIvitMekA u eedvieneiluM EyAj nmEA? l! nI aven piw ev kti svznAy eedvieneiluM EnmA EmA? l! 4 EAEb, eedvM qekAA nie ziikyM p}ikyM

13 dxHw avew jIviti vij

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

yM sVdi. anrM av mrikyM kxH w AwkeLAmRi yAet kl R yiEl EpAkyM ec@. pE dxHw eedvEAw pRy tH tANH, {eL evRuet viw! nieR v}i piwrA { A#hmil! dxHw enyM wi pRy, rA sv z nAy eedvM? {ven EsviEtil ! avEnAw AivA shAyiyil! dxHwH avew sVM vijyM sADiil q stYmA. qnivew pEdzM asri A v. pE qtvN eedvM avew evLicM Qtiewi? q tvN av dritL@Ayi? qEA}A eedvM avErAw EkApikyM aver zii kyM ecyHttH? kAu pR kciEpAelyM ekA wA@ pR ptiEpAelyM eedvM dxHwer pREA? pE ni pRy, eedvM o iey aveR pitAvieR pAp zii! qH . Ev! eedvM dxH w ene ziie. teR pAp ml mA tA ziieetH dxHw aEALRiyM! pApite sVM zi kANe. svznAy eedvieR EkApmv sVyM EbAYmAke. jIvitM k}iu mriEA tA Epic@EpA wMbeRi cH dxHw tHNHWewkEy l. eedvinH aRivupkrA M sAYml. tAnLiluv erEAluM eedvM viDi. suKkrmAy m}ujIviti EzxM orA mri. vLer suritvuM suKkrvumAy jIvitmANH ayA nyictH. ayAL@ew zrIrM nAyi pricri eM aik EA}uM zvumA. pE meArA mEnAEvdnEyAew y dritjIviti EzxM mri

22

733
ec@tH? nI aven rADi ekAAENA? al, nI vLeryDikM pApM ecyHt ekAANH . EAEb, pApM ec@ nI oriluM nii yil! o sEhAdr nI pNM kwM ekAwkyM atinAyi avEnAw nib mAyi nI pNyc I @ vAukyM ecyH t iriAM. dri eR wNiEpAluM nI pNymA yi vAiyiriAM. akArNmAyA yiriAM nI aetAe ecyHttH. vizM INvumvH nI evvuM BNvuM ekAwilA yiriAM. EAEb, ninnvDi ximi yH. L@k nie bmAni . pE viDvkeL nI oM ekAw Aet pRyc i riAM. EA Eb, anATer nI cticiriAM. nin @M ekNikL@AkAM epAwnEv } nie By ewAM wyAytH aml mANH. atinAlANH nin kANAnAvA viDM @AyM LyM v nie mwiyM. eedvM sVieR atYut i vsi. n q mAM yrilAeN EnAk. tneL kANA eedvM tAE}A EnAtH. pE EAEb, nI EcAdiEcAM, eedvienRiyAM? EmG LilUew {eL kH eedvi enen nYAyviDi nwAnAM? kn EmG aven {Li niH oLii, cvALi eR aRwi nw avnH atinA {eL kANAnAvil. EAEb, vLerH dxHw nw i aEt pAtyilUewyA nIyM nwtH. mrNsmymAyiilAtii@M dxHw nziie@. av Ly i olic@EpAyi. av eedvEAw pRu, { eL evRuet viwk! svznAy eedvinH {L@ewEm oM ecAnAvil!
18 qi@M

EAbH 22+5-23+2

10

11

12

13

14

15

16

avew vIwk nl vsHteLeAu niRc eedv mA! l, dxHwAew pEdzm sriA qni v! 19 av nziiew kH nniRv hAdiM. nixHk L dxHwer prihsiM. 20 stYi new z@ nzi ie@! avew sH agHniiryA! 21 EAEb, ni sVyM eedv i smic H avmAyi smADAn ilAvuk. en ecyH t A nin DArALM nkL@AM. 22 aveR pEdzM sVIkrik. aveR vAk ecvieA_k. 23 EAEb, sv z nAy eedv iEl mwivrik. nI pun+A piewM. pE nI nieR vs tiyi niM tiey o}ivANM. 24 nieR sVe ecLiyAyi mAM kk. nieR tnie tA}Hvryiel crl@kLAyM k k. 25 sv z nAy eedvmAyirie nieR sVM. nieR evi ArvuM avnAyirie. 26 aEA nI svznAy eedv e sVdiM. aEA nI mK myi eedve EnAM. 27 nI avEnAw AikyM av nie vikyM ec@M. aEA nI avEnAw ecyH t tijH { k niREvA ApH t nAyiIM. 28 nI ec@vA niyic i @et l AM vijykrmAyiIM. nieR BAvi tIcyAyM tiLmtAM! 29 ahArikeL eedvM nANM ekw . pE eedvM vinIter shAyi. 30 aEA et@k ec@ver nin shAyiAnAvuM. nI eedvEAw AiEA av jnEAw epARuM. qekAeA nI amAM nAyiri. EAbH mRupwi pRy aEA EAbH mRupwi pR u+ 2 M {A kyH prAti

17

23

EAbH 23+3-24+7

734
15 atinAlA {A eedve By

10

11

12

yi. qekAeA {Ani M yAtnyBvi. eedve qview keAnAvu emH qniRiyA k}iei! eedviElH qen EpAkN emH qniH aRiyA k}ie i! qeR kT {A eedvEAw vi zdIkriM. {A nixHkLnAeN etLiyiA EpA vAdmK qeR vAyi vniRyM. eedvM qeR vAdeen mRupwi temH qniRiyNM. eedvieR r qni mnilANM. eedvM aveR zi qnie tier EyAgiEmA? l, av qe viM! {A stYsnANH. qeR kT pRyA eedvM qe avdiM. aEAeLeR nYAyADip qe evRuet viwM! qA {A ki}EA@ EpAyA eedvM aviewyil. pwiAERA@ ecAluM qniven kANAnA vil. eedvM vw viyilAyi riEA {Anven kAil. eedvM etEA@ tiriyEA}uM {Anven kAil. pE eedvinH qe aRiyAM. avene prIikyANH . {A sVMEpAel prinA eNH avnRiyAM. eedvM cHCi v}iEyyA {AenM jIvic t H . eedve piw {AenAriluM ni iyiil. eedvieR kl n k {Aen EA}uM asri. qeR B Ne sH E nhitienA eedvieR vAyiniM v vAkeL {A sHEnhi.

tH. qniiArYeLlAM mn ilAH. atinAlANH {A eedve BytH. 16 qeR Xdye eedvM dblmA . qeR eeDrYM EcA EpAkyM ec@. sv z nAy eedvmAeNe Byew tH. 17 qni sMBvic drBv qeR mKv kAEmG EpAelyANH. pE H qe mQniyAkyil.

24
2

6 13 qA eedvM oriluM mARuil.

eedvientier niA M sAYml. eedvM aveR xHwienA vi. 14 qniAyi ElAcic@ vci@ tH eedvM viM. qniAyi aveR p niyM anvDi ptiyH.

jn vrA EpA zH n eLeH sv z nAy eedvM aRiyeviluM aveR ayAyikH av qEA viemH mi pRyA k}iykyil . qANi ti kArNM? ayAreR wt miAyi mxY atiil @ k nI . mxY ipeL EmAxHwikyM aw puEmwk LiEl ekAuEpAkyM ec@ . anATikL@ew k}utkeL av EmAxH w i. viDvyew p vien kwM vI@M ver av piwi c@ekAu EpA. av drier o l niM meA lE vIwil A et alyA nib i. ql A driM Q dxHwer ByH oLici ri. pAv mmiyiel kA@k}ut keLEAel BNM Etwi alu nw. atirAviel te N eNIH av BNM Etw. tL@ew ikH hArM EnwA pkliEyALM av pNi eyw. pAtirAiver pAv vyH E A ekAyH M m@M pAw Li pNiy. DnikAyi av miriEAkLi mi ri}M pRi. pAv rAiyi vOmilAet kiwRu. tiniM r EnwA av putk Lil.

735
8 pv t Li

EAbH 24+8-25+5
kAle miniH av ki@ evM vic @ kLy. aen pApik pAtALi ElH qwew. dxH w mrikyM sVM a EpAluM ayAeL mRkyuM ec@M. aveR zrIrM ti pu}ukLA yiriM aveR iyev. L@k aven oAikyil. aen o cI twixNM EpAel dxHw tkM. vYkeL dxHw Evdnii. viDvkeL shAyiA av Ail. zer nziiA dxHw t L@ew zi pEyAgi. dxHw zrAEyAM pE sVM jIvi teiEAluM avH tIc eyAmil. iy smyE dxH w H surittVvuM aByvuM EtAiEy AM. zrAkAnvrA#hiEcAM. dxH w AH al E nrE vij ymAEyAM. pE piIwv lAetyAM. DAnYM EpAel av ekAewM. mEAErAeryM EpAel dxHwM mRiyHewM. etAe stYmAeN {A Nyiw! {A NyA pR yetH etLiyivA k}iyM? qni et@ sMBvic@ evH kANic @ tvA k}iyM? bidAdH EAbi mRupwi n aEA hYnAy bidAdH mRu pwi pRu+ eedvmANH BrNADip. av mxYer ti ByvuM bmAn vumvrA. teR sVIy siMhAsne av smADAn i sUi. aveR neL qAnA mAvil. eedvieR sUrY qlAvrilumdi. eedvvumAyi tArtmYew EA n niR mxYril . mxYnH nAyiriAnAvil. c EpAluM eedvieR d]xHwiyi EmA tiLmAEtA

10

11

12

13

14

15

16

17

18

av m} nnu ti. tini r ewA avH omil. atinA lv vliy pARkELAw Eci ri. anATzivien av ayi niM tieyw. pAve veR ien av pNymAyi ekAuEpA. vOLilAtinA pAv ngHnrAyi pNieyw. dxHw Ayi av k m. pE aEA}uM av viziri. dri oliev pi}iew. mirickLi av miri Em nw. pE avH wi A omil. ngri, mric @ ekAiri jnL@ew d+KzbH d ni iAM. Evdni av shAyinAyi nilviLi. qA eedvm ecvieA_ il. kAzientier cil klApM @. eedEvcHC qeH av zHnml. eedEvcHCyHeA l av jIvitH. ekAlyALi pulkAl te q}uEH drieryM nihAy eryM ekAl@. rAiyi av enA kmA. vYBicriv rAivrA kAiri. M qe kA kyil q kiluM ayA aEA}uM tlyi Niyi w. rAiyi @vEA dxHw A mxYew vIwkLi ati mic@ kyRu. qA pk evLi c i av tL@ew sVM vIwkLie awc i ri. kAze av o}ivA. dxHwAH vuM kw rAi BAtMEpAelyANH . riieR BIkreteyi avH nAy RiyAM! pE dxH w , LyielA}uki EAy vsH t EpAel olic @ EpAyi. avew avkAzilu EdzM zpietH . atinA sVM miriEAiniM viL evwAnvrA#hiil.

19 EwRiy, vr kAlAv, zIt

20

21

22

23

24

25

25
2 3

EAbH 25+6-27+10

736
13 eedvieR

al. eedvieR xHwiyi n EpAluM ml. 6 mxY o@M rl. vilek pu}u eLEAely mikLANv! bidAdinH EAbH mRupwi n aEA EAbH mRupwi pR u+ bidAdH, EsAP, qlIPsH Q INitM blhInmAyvnH , aet, ni yTAielA vliy shAyvuM EA/AhnvuM yi. aet, azkreL ni vIuM zmAi! aet, ajH{AniH ni atH-t krmAy pEdzmA nkiyiri tH! nieLEALM jH{AnikLA eNH ni yTAi etLi yic@!* ArY pRyA rA ni eL EcAdiictH? ew A vA nieL EcAdiictH? miwiyiel jli pErtA A By viRyH. pAtALM EpAluM eedvi BMgiyAyi kANAM. mrNM oven eedviniM mRyHil. vwe kAze eedvM nY limIEt nivi. eedvM miey nYtyi iyi@. twic EmGLi eedvM jlM niR yH. eedvM GnEmGeL atieR zmAy BArMekAH piL rA avdiil. pUceR mKM eedvM mR yH. teR EmGeLeAA Nv cen mRyHtH. eedvM evLic v uM @M si smi o v]M EpAel cvALM vrc@. eedvM zAsiEA kAze tAi ni awiR By viRyH. eedvieR zi sme zAmA. eedvieR jH{A nM rhbieR shAyikeL nzi ic@.

26
2

cH C VAsM kA ze etLivutA. oAwiEA kA mic se eedv ieR eekk nziic@. 14 eedvM ec@ atH-tkArYLi cil mAmANitH . eedvi niM ecRieyA mrEm nAM EkZ. eedvieR mhA zieyi mnilAA yTA i mAvil.

27
3

5 6

10

11

12

10 vcnM 2-3 view pRytieR vAcYA ml EAbH EzitH. vYMgYBAx yi prihAsEAewyANitH EAbu pRytH.

EAbH w pRu+ 2stYmAyM eedvM jIvi. eedvM jIvie stYMEpAel te stYmAyi av qEAwH anIti kAiyiri. aet, s vznAy eedvM qeR jIvitM kyHputAi. pE qi jIvyM kAlM, eedvieR ANvAy qeR miluyM kAlM, qeR uk dvAk pR kyil. qeR nAvH o NyM pRkyil. ni zriyAeNH {AenAri luM stiyil. {A nixHkL nAeNH {A mrNMver pR uekAiriM. qeR Dv] ikLi {A mRuek piwiM. EnrAy mAM evwiH {AenAriluM jIvi yil . {A jIvic i riyM kAlM qeR EbADmnH oriluM qe ewil. L@k qnietier nilekA iri. dxHwA ziie EwEpAel qeR z@ ziieei! eedve gQniAtirivnH mrNsmyH o tYAzymA yiriil . eedvM aveR jIv enwekAuEpAEA ayA eA tYAzymAyiri yil. dxH w nH }L@AkyM shAyinAyi av eedv EAw nilviLikyM ec@M. pE eedvM ayAeL viil! sv z nAy eedvvumAy sMBAxNM ayA sVdic i ri AM. qlAyHEA}uM ayA eedv EAw AiciriAM.

737
11 eedvieR zieyi {A

EAbH 27+11-28+13
niH RiEyAwEA L@k ayAL@ew Ener LmwiM.

nieL pWiiAM. svznAy eedvieR ptikeLAM {A mRc@ vyHkyil. 12 eedvieR kH ni sVM kkekAu kuk}iu. pieA niLien pA}HvA pRytH? 13 dxHw eedvieR pti tANH . sv z nAy eedv iniM UrA kiA EpAtH tANH+
14 dxHwnH aEnkM ikL@AEyAM.

28
2 3

15

16

17

18

19

20

21

22

23

pE ayAL@ew ik y i vDiewM. dxHweR i kH vzYi BNM lBi il. aveR meLl A M mrikyM aveR viDv d+KiAtiri kyM ec@M. dxHwnH DArALM evi ki@emiluM atyAH ecLiEpAelyANH . ayAnvDi vOL@AEy AemiluM av ayAH kLi mArM EpAelyANH. qA nlvnH dxHweR vO ki@M. nixHkLH dxHweR evi lBiM. dxHw o vIwAiEyAM pE atH aDiknA nilniil . aetA cilivl EpAelEyA pARAvukAreR wArM EpAelEyA yiriM. dxHw kiwA EpAEA Dni knAyiiriAM. pE Ne NIEAE}M ayAL@ew Dn emlAM epAyHEpAyiriM. ayA vlAet ByM. atH qlAM tieyA}uieAu EpA trilu evvAhMEpA elyM ekAwA@EpAelymAyi riM. ki}kAH aven pRic @ kL yM. ekAwAH aven vIi niM kLyM. ekAwAieR ziyiniM oAwirewA ayA miEc AM. pE kNyilAet ekAw AH aveR EmlwiM. dxHw oAwiEAEA L@k eekywiM. ayA teR vIi

6 7

10

11

jnH evi lBi KnikL@M sVM Ikri lL@mH. H miniM }iecw. ecH pARkLiniM iey w. pNiA hkLiEl viL k ekAuEpA. hkL@ew RkLi av aEnVxi. ieR agADtyi av pARk etry. ayirieR ErKey piwH mxY mi }i }i . jnL@ew vAsAn niM vLer akElH av }i c@EpA. meArAL@M mview qiyi@Avil . meArALi niM vLer tAe} av kyRi iiw. pritli hArsADn vL. qA aEDAtli ql A M tIyi ieyw EpAel iti vYtYsHtmANH. aEDAtli nIll @ kL@M sVrikL@mH. miwiyiel v}ikeLi kA@ kiLikH omRiyil. v}ik AiwiyA oriluM kiil. kA@m]g v}iyilUew nwi il . siMh v}iyilUew sriciil. kwEmRiy pARkL@M pNiA r. pvteL }icH av yew aBAge av ngHn mA. pARkLilUew pNiA cAluk kIRu. pARyew niDikeLl A M av kA. evM twu niA pNiA aN ek@. oLiirivey av evLic ekAuv.

12 pE o vYti qviewyA

jH { AnM kek? viEvke keA nAemviewEAkNM? 13 jH{AnieR vil nmRiyil. miyiel mxYH jH { Ane mi ni }iecwAnAkil.

EAbH 28+14-29+11

738
28 mxYErAw eedvmien pRu,

14 agADsm pRy, jH{A

nM qeR plil. kw pRy , jH{AnM qeR plil. 15 tniM ekAuM ni jH{A nM vAAenAil. jH{AnM vA nAvzYmAy evi Q ElAki lil. 16 oAPIriel sVM ekAEA vil EyRiy EgAEmdkM ekAEA nI ll@ekAEA niH jH{AnM vAAnAkil. 17 sVeAL@M pL@ienAL@M vilEyRiytA jH{AnM. ecl EvRiy sVABrN ekAuM jH{AnM vAA k}iyil. 18 pvi}eAL@M pL@ienAL@M vilEyRiytANH jH { AnM. mANi kYl@keLAL@M vilEyRiy tANH jH{AnM. 19 qEtYApYyiel vuM vilEyRiy kl i M jH { AnEALM vilyil . tniM ekAH nin jH{AnM vAAmAvil. 20 aeneyi jH { AnM qview niM v? viEvke nme view keAM? 21 ElAkiel qlA jIvjAlLi niM oLiic@ vcirikyANH jH { AnM. kAziel pRvk EpAluM jH{Ane kANAnA vil. 22 mrNvuM vinAzvuM pRy, { jH { Ane keiyi il , aeti qeAeEyA EkiEyZ. 23 jH { AniEl v}i eedv iEn aRiy. jH { Anemview eyM eedviEn aRiy. 24 ElAkieR ariver eedv i kANAM. kAzi kI}i luetlAM eedvM kA. 25 kAinH eedvM atieR k nki. sme qEALM vlu tANem eedvM niyic@. 26 m } e y qviEwyyHNemH eedvM niyic@. EpmAri qvi Ew EpAkNemM. 27 aEA eedvM jH{AnM kAkyM atieni ciikyM ecyHt. jH { AnM q NdmAeNH eedvM ku. qiH av jH{A ne aMgIkric@.

yEhAvey BykyM dri kyM ec@k. atA jH { AnM. dxHv]ik ecAtirikey tANu viEvkM. EAbH teR sMsArM w EAbH w sMsAric @. EAbu pRu+ qeR jIvitM, eedvM qe pri pAlici mAsLiEl EpAelyAyiei! kAlH qeR mkLi eedv ieR kAzM tiLukyM qniH ilUew nwAnAvu kyM ecyHt. EnrAy jIvmAM eedvM qni kAi. {A vijyic @ ekAirikyM eedvM qeR mimAyiri kyM ecyHtkAlM {A atiyAyi tYAzi! kAlH eedvM qeR vstiey a#hic@. svznAy eedvM qeR ew yAyiM qeR ik qEAewAM vsikyM ecyHt divsM viei q {AnA zi. qeR jIvitiel suvkA lmAyi atH. a {A ev ekAu kAluk}ukiyi. sm] mAyi eetlvuM qniAyi. {A ngrkvAwiEl EpA kyM ngriel AymAyv emAH epAlH eciri kyM ecyHt aAlH qlAvM qe dric@. {A v kAEA ecRuA qeR v}iyiniM mARi ni. mtiv q}uE@ nii. drvu kwiiAnANv q}u EtH. av sMsAri nikyM vAyepAi m@vErAw miAti riA vzYewkyM ecyHt. vuM mK EntAEpAluM tL@ew oc Rc@. aet, av ew nAk aAi twu niEAelyAyi atH. L@k qe vikyM qe i nl pRykyM ecyH t . {A ecyHt kverlAM qe puk}Hi.

29
2 3

10

11

739
12 qekAeA,

EAbH 29+12-30+10
avew tI nxH w mAyi. av ni/AhrAe@. qA {Anvew En pui ric@. qeR puiri aver smA DAniic@. avew EntAvAyii@M av ErAewAM k}iyAnA niyic tH. eesnYi nwvi avew rAjAevEpAel d+Kiter smA zVsiic@ekAH {A k}iu. qAliEA, qeAL@M AyM vLer Rv EpAluM qe prihsi. qeR i pieR kAvnAyH ELA ewAM EpAluM wA ekAAv rAyi avew pitAA. ecRuAew pitAArA ke, qe shAyiAnAkA INitmAyi. av v]M INitmAyi. avew Epzik kwmEtA blm EtA yiil. mricverEAelyAyi av. BNmilAet av viz. ati nAlv mmiyiel vr m ti. mmiyiel ecwikLv pRi c@. iecwiyew Evk av ti. mAL@kiwyiniM av r e@. kAErAewEpAel L@k avew EnH EA zic@. vr ndItwLiluM mlEyAre hkLiluM miel mALLiluM av vsiNM. iAwkLiniH av oAriyi @. epAAwkiwyi av awiuwi. EprilA o sMGM vilekv rANv. tL@ew rAjY niM av oAwie@! avew ikLANiEA qe prihsic@ekAH pA@ pAwtH. qeR EprH aveA cIvA AyiI. ecRuA qe evRu. av qiniM der mARi ni. t qeAL@M nl verH av k. av qeR mK kEpAluM ec@!

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

pAvev shAyinAyi EkNEA {A shAyic @ . mAtApitALil A , M shAyiAnilA i en {A shAyic@. mrNieR vieliyv qe a#hic@. shAyM v zYmAyi viDvkeL {A shA yic@. DnixHWyAyi qeR vOM. nIti qni EmliyM tlAvuM EpAelyAyi. {A a kkLAyi. av EpAEkiwE {An ver nyic @ . tLv {A kAlukLAyi. avH qE iwH {Anver qic@. dri {AenA pitAvienEA elyAyi. {A aRiykEpA lumil A veryM {A shA yic@! EkAwtiyi avew vAdM jyiA {A shAyic@. dxHw tL@ew zi dpEyA gi {A twykyM nixHk Ler avriniM rikyM ecyHt. {A dIGkAlM jIviM, pie, qniH @m qeR wMbAM gELAewAM jIvicH {A v] nAyiIM q {AenEA}uM kti. DArALM jlM vliecw Ev kL@M mu ekAu nniri zAKkL@m t}c o ecwi EpAel ErAgYvuM kmvnAM {Aen {A kti. oAErA divsvuM tiLmAM pumy@M EcAdninH sADYt kL@M niRtAyiriem {A kti. mkAlH L@k qe vic@. qeR pEdzAyi av zArAyi kAi. {A pRuk}iyEA, qe vicivH meAM pRyA Akyil. qeR vAk av ri ptii. m}yHAyi kAiriEAel av qeR vAkAyi kAi. vxkAle m}eveey EpAel qeR vAkLv EkAri wic@.

24 cilH

25

30
2

10

EAbH 30+11-31+6
11 eedvM

740
23 nIeye

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

qeR vil i eR {A qwkyM qe db l nA kyM ecyHtiri. ecRu A niyNM eekviH qeR Ener EkApEAew tiri y. qeR vlBAgH avere mi. av qe kAli ti vI}H . o ngrM miewtAyi qniBve w. qe miAM qeR EkAey nziiAmAyi av mnkL@A. qni rewAnAvA viDM qeR mAilv kAv ni. qe tkti av vij yic@. avH mAewyM shA yvuM Evi vil. mtili av o dVArM A. atilUew riyRukyM qeR En kl@k vliecRiykyM ec@. {A By viRyH . kAi sADn pREAel qeR mAne av pRi. qeR surittVM o EmGM EpAel atYmA. EAe}eR jIvitM eReR k}iyARAyi. {A o@M tAmsi yAet mrNmwyM. dritkAlM qe piwiwiyiri. qeR aik m}uvM rAi yi Evdni. qe d$ii Evdn orilumvsAni il. eedvM qeR Emliyew k}ui iwicu i atien vip mAi. eedvM qe ecLiiEle Riu. {A ecLiyM cArvuM EpAelyAyiI. eedvEm, {A niEAw shAy inAyi Ek, pE nI rM nkiyil. {A q}uE@ ni Aic@, pE nI qe i cil. eedvEm, nI qEAw UrnA. qe EvdniiAnA nI nieR zi pEyAgitH. eedvEm, qe pRic@kLyA nI ekAwAien avdic @ . nI qe ekAwAiEleRiu.

31

mrNiEl nyi emeniRiyAM. jIvic i ri qlA vYiyM mriEH. 24 pE, yAtnyBvic H shAy i Ek}uven tIc y AyM M pviil. 25 eedvEm, dritLiev Evi {A EkNievH nin RiyAM. qeR XdyM jn Evi tpic i @e nin RiyAM. 26 qA {A nl kArY kAMi EA pkrM drit mAmA eNni ki@tH. {A kAzM EtwiyEA A vtH. 27 qeR H Lki mRiy. yAt nkvsAnmAil. niyM yAtnk vrAmH. 28 {AenEA}uM vLer d+KitnANH , pE qniH zVAsM lBi il . sByi q}uE@ niH {A shAyinAyi Ek}u. 29 kA@nAyH {A sEhAdr nAyi. okik qni sHEn hitrAyi. 30 qeR etAli kRuiu. zrIrM pniekAu w piwic@. 31 qeR kirM d+KgAnAyi oiyiri. qeR oAw} lieR zbHdM ErAdniERtAyi ri. qeR kkL@mAyi {AenA krARuAiyiri; o epiEyAwH qniBiniEvzm AemtinA aveL {A EnAetH. 2 svznAy eedvM jnELAew A ec@tH? teR atY@t sVIyvstiyiniM eedvM jneen tiriek nM? 3 dxHwAAyi eedvM drL@M nAzvuM ayyH. ti ec@ vAyi drL@M ayyH. 4 {A ec@etlAM eedvM aRi y, qeR oAErA vwvyHpuM av kAkyM ec@. 5 {A Nyew jIvitmA jIvi c e ti jneL viti ElEA N pRytiElEA {A criceti, 6 eedvM teR nYAyieR lAi qe iEnAe.

741
aEA, {A nirprADiyA eN eedvM aRiyM. {A EnrAy mAM vi@ nw i@ei, qeR kk qeR Xdye tiyiEl nyic i @ei, qeR eekk Li pApR puri@ei, {A vitc pAwe viLvu m@ v tiEAe. qeR viLvH pi}u etwewe. meA sH Iey {AnA#hic i @ ei aTvA ayAreR BArYey vYBicriA aveR vI@pwi kA nii@e i, qeR BArY meAveR BNM pAkM ece. mu puxA av ELAewA zyie. qekAeA eelMgikpApM nANMektANH . ziieEw eA pApmANtH. eelMgikpApM qnietl A M nziiM. qlAM qriu tI , k agHni EpAelyANtH. qEAw prAtiew qeR awimkELAwH nItikANiA {A tARAieli eedve EnriwEA {Aen ec@M? qeR v] ieyi eedvM EcAdiEA {Aen pRyM? qeR ayew zrIrii eedveme s]xw H ic@. qeR awi mkeLyM eedvM s]xHwic@. { L@ew amAewyi eedvmANH {eLeylAM s]xHwictH.

EAbH 31+7-31

20 av {A vOM ekAwi

10

11

12

13

14

15

16 pAveven shAyiti

{AenAriluM vimKnAyiil. viDvkAvzYmtH {Aen EA}uM nkiyi. 17 BNieR kArYi {AenA riluM sVAnAyiil. anA TH {AenEA}uM hArM nki yi. 18 jIvitiluwnILM, anil A uH {A aenEA elyAyi. jIvitiluwnILM, viDvkeL {A gQnici. 19 vOmil A et vlyvenEyA putil A et kxH w ew dri enEyA kANAniwyAyA

. av w pkrA ki LiAyi qeR ecriyAwkL@ew ErAmM {ApEyAgic@. av mn RiH qe a#hikyM ecyHt. 21 shAyM Etwi o anAT qeR vI@ pwi vEA {AenA riluM aveR Ener mxH w i iyiil. 22 {AeneiluM a ecyH t i@ ei qeR eek mli niM riu vI}e. {Aene iluM aen ecyHti@ei qeR eek atieR siyi niM vi@EpAke! 23 pE {AnrM dxH v] ik eLAM ecyHtiil. eedvzi ey {A By. aveR BAvM qe Byew. 24 oriluM {AeneR si yicil. qe shAyiA {AenEA}uM eedvi yic@. nIyAeNeR tYAzyM surittVvuemH {AenAri luM sVEAw pRiil. 25 {A DniknAyi. pE aet e ahAriyAiyil ! {A DArALM pNM sAdic @ . pE atl qe sxHwnAiytH! 26 tiLu sUrYenEyA cenEyA {AenAriluM rADiciil. 27 sUrYenyM cenyM rADi A {AenAriluM ElABi eiil. 28 aM ziieEw pApmANH. {A avey rADic @ evi atH sv z nAy eedvEA w qeR avizVsH t tyAyi riM. 29 qeR z@ vDiewEA {AenAriluM sEAxic i il . qeR z@H drit L@AyEA {Anver prihsi cil. 30 z@eL zpic@ekAEA av mrNM kAMiEcA pApM ecA qeR nAvien {AenAriluM avdiciil. 31 {AenEA}uM apricitH hA rM ekAwieH qeR vIilu vRiyAM.

EAbH 31+32-32+12
32 apricit

742
EprAy orAL@ew pigAmiyAyi av. rAmieR wMbArnANH qlI. qlIvinH EAbiEnAw kw EkApmAyi. qekA A tA nItimAnAeNH EAbu pRy. tA eedveA nItimA nAeNANH EAbu pRytH . 3EAbieR m suXELAwM qlIvi EkApmAyi. qekA eA, EAbieR EcAdYH rM nkA avAyil. EA bH etANu pRy et etLiyi A av k}iil . 4 qlI aviewyAyivri vuM ecRumAyi. atinAlyA me lAvM pRu k}iyMver kAi . owvi, tniini pRu wAemH ayA EbAYmAyi. 5pE aEA EAbieR m suXH wtlAeyAM pR yAnielH qlIvinH mnilAyi. atinA ayA EkApAlnAyi. 6atinA qlI sMsAriA wi. ayA pRu, {A evRuemA yvAvANH. ni LAke AyM ecvM. atinA lANH qni EtAiy ni ELAw pRyA {A ByewtH. 7 mtiv dYM sMsAriNM. av vLer vx jIvicv rANH. atinA av vLerArY pWiciri. q {A sVyM ktARuH. 8 pE eedvieR AvAeNA ven jH{AniyAtH. svz nAy eedvi ni nizVAsM L@keL viEvkiyA . 9 AyM ecv mAml jH { Ani k. zriEyet mnilAAnA M av mAml.
10 atinA

33

34

35

36

37

38

39

40

rAiyi etvuk Li kiwAtiriA {Anver qEA}uM qeR vIiEl Ni ci. m@v tL@ew pAp oLi c @ vyH A mi. pE {AeneR M mRc@ vciil. qei L@keLpRyem tieni qni Bymil. ByM orilueme zAnAiyil . aete puRiRuti vim KnAiyil. L@keEAw evRuienyM {A Byil. oA, eriluM qe vic i ei! qnieeR BAgM vivri A k}iei! svznAy eedvM qni mRupwi tei! qeR et@keLeAeeyH aEhM q}utieyi! aEA {AnA pM k}uil NiymAyi. {An o kirIwM EpAel qeR zirilNiymA yi. eedvM aen ecyHtA, qniH qeR v] ik vivriA k}iymAyi. tl yi o EntAvienEAel eedvieR mi niA qni k}iymA yi. qeR vsH t meArALiniM {A EmAxH w ic i l . aArYi qe ewA mAvil. kxk {AenEA}uM viLvi eR vil ekAwi. wmyi niM oriluM o miyM ti eywA {A miciil. qeiluM {A atH ecyHti@ ei EgAtiM yviM pkrM qeR vylukLi mw M kLkM vLre! EAbieR vcn k}iu.

32

qlI vAdM w aEA EAbieR m suXL@M EAbinH mRu pwi ekAw nii. tA nIti mAnAeNH EAbH sVyM niyi cekAANv a niiytH. 2qA qlI q EprAy o yvAvuAyi. bREKlieR punAyi qlI. bUsH q

{A pRy dy vAyi icAluM! {A cii {A niELAw pRyAM. 11 ni sMsAri {A m EyAew Eki. EAbi ni ekAw mRupwikL@M {A Ek@. 12 ni pR kArY {A EyAew Ek@. niLilAM EA

743
bien vimzicil. ayAL@ew vAd niLielAvM mRupwi nkiymil. ni jH { AnM keiey pRyA ni mEpM k}ik yil . EAbieR vAd eedvmA mRupwi pREytH, m xYrl. EAbH teR vAd qeR mi niriyil . atinA qni niL@ew vAdM pEyAgi AnAvil. EAEb, vH vAdM nxHwmAyi ri. avini pRyAenA mil. avini aDikM mRupwik L@mil. EAEb, v mRupwi pRy kAirikyAyi {A. qAliEALv zArAyi. av niEAw tiM nii. atinAlini nin {AeneR rM nkAM. aet, {Aen ciiev pRyAM. {A epAieRiARAyi, kArNM qni@ pRyA opAw kArY H. RA puvIieR i EpAelyA {A. epAiRA RAy o vIusi EpAel yA {A. atinA {A sMsAriEc pU. aEAeLniH zVAsmAM. EAbieR vAdH qni mRupwi pRyNM. mAeryM EpAel EvNM EAbi enyM {A eekkArYM ecA. ayAELAw m]dvAy rItiyi pR yA {A miil. pRyA {A pRyM. orAeL meArAeLA emc m Ayi prigNiA qniAvil! a en ecyHtA eedvM qe zii M!

EAbH 32+13-33+17
AvH qe s]xw H ic@. qeR jIv svz nAy eedviniM v. EAEb, qe vik, qiH, ninAemi mRupwi pRyk. nieR r oivyHk. aEA nineEAw t iAmElA. eedvi mi nIyM {AM o EpAelyANH . ne ruEp eryM kLim ekAA eedvM s]xHwictH. EAEb, qe ByeEw. {A niEAw kAWinYM kAil. qA EAEb, nI pR {A Ek@. {A nA. {A nixHk LnA. {A eteAM ecyHtiil. {A aprADiyl! {AenA et@M ecyHtiil. pE eedvM qnietirANH ! eedvM qe o z@vienEAel k . eedvM qeR kAlukLi cl yi@. {A ec@etlAM eedvM vIi. qeAe nI pR u.

4 eedvieR

13

14

15

7 8 9

16

10

17

18

11

19

12 qA EAEb, ArYi

20

21

22

EAEb, ni qe vi k. {A pRy kArY EyAew Ekk. 2 {A sMsAriA tARANH. 3 qeR XdyM vizVsHtmAyti nA {A vizVsH t vAk pRyM. qniRiyAvu kArYeL iy stYM {A pRyAM.

33

nin eti. nieR nil etA eN {A etLiyiAM. q ekAeA, mAerAL@M wt eedvinRiyAM. 13 EAEb, nI eedvEAwA t itH ! eedvM ql A M nin vivric @ trNemANH nieR vicArM. 14 qA av ec@eteH eedvM vivriEcAM. plrItiyi eedvM a vivriEcAM. pE mxY mnilAkyil. 15-16mxY rAiyi RilAu kiwEA eedvM avErAwH o sVpHniElA dzniElA sMsAriEc AM. aEA eedv ieR tAIk EkH av By viRyH. 17 mxYer et@k ec@ti niM twytiM ahri tiniM twytim mRi yiA eedvM av n tH.

EAbH 33+18-34+9
18 av

744
29 eedvM 30

pAtALi EpAti niM ritinANH eedvM aver tAI ec@tH . o vYi nziAtiriAnANH eedvM aen ec@tH. 19 kiwyi kiwH eedvzi a Bvic @ ekAiriEv, ov eedvieR zbH d M EkEAM. Evdn ekAwANH eedvM ayA mRiyi ntH. ql@k eLlAM owiy EvdnyANyAH. 20 aEA ayAH BNM k}iA nAvil . vuM nl BNe EAluM evRuMviDM avnH By r EvdnyAM. 21 ayAL@ew zrIrM yic H EdhM vlAet EzAxicH ql@k i v. 22 ayA pAtALEAww.* ayA L@ew jIv mrNEAww. 23 eedvinH yirNi dt AH . atielA dt ayA Ayi sMsArikyM ayA ecyH t iri nl k ArYeLi pRykyM ecyHEtAM. 24 dt ayAELAw kANYM kAu kyM eedvEAwien pRy kyM ecyHEtAM, mxYen pAtALiniM riENEm! aveR pApi PlM ekAw A v}i {A ki@H. 25 aEA ayAL@ew zrIrM vIuM yvtVvuM kM eekvriM. ayA ecRukAleenyA yiEA aEpAelyAyiIM. 26 ayA eedvEAw Ai kyM eedvM ayA mRupwi n kyM ec@M. ayA hAdi mii EAzikyM eedv e rADikyM pie o nl jIvitM nyikyM ec@M. 27 anrM ayA jnELAw s tM nwM. av pRyM, {A pApM ecyHt. {A ney ti yAi. q EmAzM zi nkAmA yii@M eedvM {Anhi zi qni til. 28 pAtALiniM eedvM qe rewi. EA {A vIuM jIvitmAsVdi.
pAtALM mrNAnrM mxY EpA lM.

31

32

33

ayA Evi vIuM vIuM ArY ec@. qekAH ? ayAeL tAI ec@kyM ayAew ANen pAtALiniM ricH teR jIvitM sVdiAnyAeL av dikyM ec@tinH. EAEb, {A pRy i . qe vi. awiyiri k, {A pRye. pE EAEb, ninH qEAw viEyAjiei eeDrYmAyi@ pREAL@k. nieR vAdmKM qEAw pRyk, qni nie tiNM. pE EAEb, nineAM pR yAnieli qe i. zA nAyirik, {A nie jH{AnM pWiiAM. qlI sMBAxNM w. ayA pRu+ jH { AnikEL, {A pRy i. smEr, qi i . niL@ew nAvH a sHpzi BNM ci. niL@ew ecvi k Ek vAkeL prIi . atinA nmH Q vAdeL prI ikyM zrieye sVyM niyikyM ecAM. nletA eNH nmeAmic@ pWiAM. EAbu pRy, EAeb {A nixH k LnA. eedvM qEAw nIti kA@il. {A nixH k LnA, pE, qnietiery nYAyviDi {A NynAeN pRy. {A nixHkLnANH, pE {A vlAet pIfitnAyiri.

34
2 3

7 EAbienEAel mAerilum

EA? niLven apmAnicAluM EAbH kArYmAkyil. 8 EAbH dxHwew suXA. dxHwErAw cAM wA ayA LixHwew. 9 qANen pRytH ? qe A EAbu pRy. ov eedve ItiewA micH oM Enwil.

745
10 ni kArY mnilAM.

EAbH 34+10-33

11

12

13

14

15

16 17

18

19

20

21

22 23

atinA qe vik. eedv emAriluM dxH w t v] ik yil. svznAy eedvM ori luM et@ ecil. mxYeR v]i tiPlM eedvM ekAwM. mxY ahi tH eedvM n. tA stYM. eedvM et@ ecil. sv z nAy eedvM qEA}uM nItimAnAyiriM. miyew mtlArnAyi eedv e M etrewil. M eedve Q ElAkieR rvAditVM liciil. eedvmAeN lAM s]xHwictH. aetlAM aveR niyNilAkyM ecyHt. teR AvienyM jIvzVAs eyM mxYrini pivli A eedvM niyicA, miyiel ql A mxYM mrNm wyM. mxYerlAM vIuM mAyi IM. ni jH { AnikeLi {A pRy EkM. nItiey evRuvnH BrNADikA riyAkA k}iyil . EAEb, eedvM zimAM nl v mAyi riM. aven vALiey viDi A nin k}iyEmA? ni ekAtAvrANH! q rAjAAErAw pRytH eedv mANH . ni dxH w rANH ! q eedvM EntAELAw pRy. eedvM EntAeL m@verA sHEnhiil. aEpAel Dni ker driAerAM sHEnhi il. qekAeA eedvmA NElA qlAveryM s]xHwictH. mxY arAiyi epAw nEv mri. mxY ErAgikLA kyM mric@EpAvukyM ec@ . kAEpAluM vYmAy kArNemAmilAet mri. mxYew v] ik eedvM nirIi. o vYiyew oAErA kAvyHpieniyM eedvM aRiy. dxHw eedvi nieALici riA mAM oriwvuM l. mxYer prIiA eedvinH o niitsmyM vzYmil. m

xYew nYAyviDiAyi eedv inH aver teR mi ekAuvErmil. 24 blAew EpAluM etAy v] ikeL eedvinH EcAdYM ecE vzYM l. eedvM av er nziikyM m@ ciler EntALAkyM ec@kEy Z. 25 atinA mxYew v]ik eedvinRiyAM. atinAlANH eedvM oerA rAiekAu te aver prAjyewkyM nzi ikyM ec@tH. 26 dxHwer eedvM avew v]i k mlM ziiM. m@v kAekyAyiriM eedvM aver ziik. 27 qekAeA dxH w eedv e asriil. eedEvcHC yHsric@ viA A mil. 28 dxHwA pAveL pvi kyM shAyinAyi av eedv e viLiAniwyAkyM ec@ . shAyinAy pAv L@ew viLi eedvM EkkyM ec@. 29 qA pAveL shAyiE e eedvM niyicA M eedve Aren viDi A k}iyil. eedvM mxYri niM oLiciA M av en kupiwiAnAvil . mxY M rAxH \ MEm BrNADi kAriyA eedvM. 30 BrNADip jneeAH pApM ecicA eedvM aven aDi kAriniM nIM ec@M. 31 {A et@kArnANH . niEm {A pApM ec@kyil q yA eedvEAw pRyA pM aen sMBviM. 32 eedvEm, qni nie kANAnA kiel iluM EnrAy mAi jIviA v}i qni pWi ic@ tErNEm. {A etH ecyHti uei niEm {A ecil qH. 33 EAEb, eedvM nin tiPlM trNemA nieR #hM. qA nI mARA vistic @ . EAEb, nieR tImAn

EAbH 34+34-36+5

746
10 qA

34 35

36

37

mANH, qERtl. nI qA k eteEAw pRyk. viEvkiyAy ovene EkM. viEvkiyAeyAv pRyM, EAbH aRivilAvenEAel sMsAri. amilA kArY av sMsAri. EAbH wt ziiewN emA {A ktH. q ekAeA, av sMsAri M mRupwi tM o dxHw enEAelyANH. teR m@ pApEm av klApvuM Ec. EAbH aview nm miliH ne aDiEpikyM eedve pri hsikyM ec@! qlI sMsArM w. ayA pRu+ {A eedveA nItimAnA eN nI pRytH zriyl EAEb. EAEb, ov eedve Iti ewiyA aven ki@M? {A pApM ecAtiA qni e nyAAvuk? qM nI eedvEAw EcAdi. EAEb, niEAwM view niEAewAm nieR @kA ErAwM mRupwi pRyA {AnA# hi. EAEb, kAzE mKmy i EnA. nieAL@yri lu EmGeL EnA. EAEb, nI pApM ecyHtA, a eedve mRiEvl i il . nI opAw pApM ecyH t A a eedve o@M bADiil. mAvuml, nI necyHtA a eedvi shAykvumAyiri il. eedvi nii nieA M kiAnil. EAEb, nI ec@ nl M cIymAy v] ik nie EAlu m@verEy bADi. a eedvi NEmA EdAx EmA yiriil. dxHwA pIfnEmAlv shAyinAyi nilviLiM. av bler smIpicH avew shAyM EtwM.

11

12

35
2 3

13

14

15

16

dxH w A oriluM eedvEAw shAyM vzYe wkyil. qe s]xHwic eedv emview? L@k nirAzrA EA eedvM aver shAyi . atinA avenview? qH av EcAdikyil. eedvM ne pim]gAdikeLA jH{AnikLA. atinA av enview? qH av EcAdik yil. ael i, av eedvEAw shAymAvzYe@evirie. aEA eedvM avErAw tik riil. qekAeA av ahArikLANH . t vLer DAnikLAeNH av EA}uM k. tA stYM, eedvM avew nir kyAcn ikyil. sv znAy eedvM avH kA ekAwyil. atinA EAEb, aven kA iel nI pRyEA eedvM nie iil. eedve kANA M aveR mi nieR nxHk Lt etLiyiAM orvsrM kAi rikyAeN nI pRy. EAEb, eedvM dxHwer zii iel M pApe gQniA RielM nI pRy. atinA EAbH teR k}i lA sMsArM w. tA mA NiyAeNH EAbH nwi. tAenA pRyettien i EAbH aRiyiel tH suvYmANH.

36

qlI w pRu+ 2Rc @ EnrM wi {A pR y mEyAew Ekk. {A pRyNem eedvmA#hi Rc@ vAk wiyH. 3 qeR jH{AnM {AenlAvmAyM pvyHAM. eedvmAeNe s]xHwictH. av nItimAnAeNH {A etLiyiAM. 4 EAEb, stYmA {A pRy tH. {AenA pRyetH qniRiyAM. 5 eedvM blnANH, pE av mxYer evRuil . eedvM

747
atiblnANH , pE av viEvkiymANH. eedvM dxHwAer jIviAnvdi il . pAveL qEA}uM nIti pUvM kkyM ec@. EnrAyi jIviver eedvM nirI i. nlver av BrNA DipArA. nlvH eedvM qeEM mhtVM n. atinA L@k ziiei@ ei, av clkLAluM ky RukLAluM biei@ei averiluM et@ ecyH t i@ eANtinM. averA ecyHtet eedvM avErAw pRykyM ec@M. av pApmANH ecyHtet eedvM av ErAw pRyM. av ahArikLA eN eedvM avErAw pRyM. teR tAI iA eedvM aver nibiM. pApM ec@ tvsAniiA eedvM av ErAw kliM. av eedve vikyM av en asrikyM ecyH t A eedvM aver sdA vijyikLA kyM avH h A dkrmAy jIvitM nkyM ec@M. qA av eedve as riA vistikyAeNi, av nziiewM. vifHFik eLEAel av mriM.
17 qA

EAbH 36+6-31

10

11

12

13 eedve ktAvH qEA

}uM kyHM. eedvM aver zii EAEpAluM eedvshAyM EtwAnv Ail. 14 EvzYkeLEAel ecRu ie av mriM. 15 qA eedvM pAvever avew dritLiniM ri M. L@keL NtiM tiEl iitimANH eedvmien ec@tH. 16 EAEb, eedvi nie shAyiNemH . nie } LiniM riNemM eedvinA#hmH. nieR jIvi tM sugmmANem eedvmA# hi. nieR EmzEm DArALM BNM viLNemH eedvmA# hi.

EAEb, EA nI et@kArnAeNA nYAyviDi. atinA o dxHwenEpAel nI ziieiri. 18 EAEb, sH nie vi AnvditH. pNM nieR mn SmAAniwyAtH. 19 nieR pNM nieyiEA ri yil. blAM nie ri AnAkil. 20 rAivrA #hitH. L@k rAiyi mRyA mi. t eedviniM oLiAnA emH av k. 21 EAEb, nI opAw yAtn a Bvic@, pE dxHwt etrew tH. et@ ecAtiriA i k. 22 EnA, eedvieR zi av en mhAnA. avnANH sv jnieRyM wyi mhA. 23 qecNemH eedvEAw pRyAnAmAvil. eedvEm, nI ecyH t etANH qH eedv EAw pRyA M k}iyil. 24 eedvieR v] ikELAH aven vA}Hk. mxY eedv e vA}Hi aEnkM gIteL}u tiyi@H. 25 eedvieR v]ik M kANAM. vidrrAxH \ Liluv M aArY kANAM. 26 aet, eedvM mhAnA. pE aveR mhtVM mnilAA nmAvil. eedvM qkAlM jIvi c@evM nmRiyil. 27 miyiniM jle eedvM epAieywkyM atien m} yAyM mikNmAyM mA@kyM ec@. 28 aen EmG jlM epA}i kyM m} aEnkM mxYew Em vI}ukyM ec@. 29 eedvM m}EmGeL qen vinY sievEA kAzH wi m}ueteneyEA M aRiyil. 30 EnA, eedvM miEm mi citRukyM smieR } eL mwkyM ec@. 31 rAxH\eL niyitiM av sm]mAyi BNM nti

EAbH 36+32-37+23

748
13 mxYer ziiA eveA

mANH eedvM avey pEyAgi tH. 32 eedvM teR eekkekAH mi iNRien piwikyM tnii xHwmiwH evA klikyM ec@. 33 EpmAri veH wim}M m Riyi n. atieR vr vAeyH kkAlik EpAlumRi y.

14

15

37
2 3

8 9 10

11

12

wiyM miluM qe Epwii . qeR XdyM eni i vLerEvgmiwi. qlAvM ik! eedvieR zbH d M wim}MEpAel. eedv ieR vAyiniM v wi m}M ik. kAzmAkmAnM miieLiyA eedvM teR miiNrien ayyH. a miEm mii. mi etLiti EzxM eedv ieR alc EkAM. teR atH - tkrmAy zbH d M ekAH eedvM wim}. mi etLiy EA, eedvieR zbHdM wi m}. eedvieR wim}M EpAl zbH d M atH - tkrmA. nm mnilAkA mhAkArY av ec@. miEnAw eedvM pRy, miEm vI}uk. eedvM m}EyAw pRy, miEm ep@k. eedvM aen ec@tinA aven ecAnAvuM qH eedv ieR s]xHwiyAy mxYerlAM aRiy. atANveR sAYM. m]g avyew vAslE EAwi aview tu. ekAwAH etni v. tkAH vw ni v. eedvieR nizVAsM muA . a sme Ru ki yA. eedvM EmGLi jlM niRyH kyM wiEmGeL citRi kyM ec@. mi @M wiA eedvM EmGELAw kli. eedvi eR klnyM EmGLs ri.

16

17

18

19

20

21

22

23

mAAEnA avErAw teR sHEnhM kwiiA jlM nkA EnA eedvM EmGeL ekAuv . EAEb, o nimixM ni i k. eedvieR atH - tv] ikeLi o nimixM ni cii. EAEb, eedvM teR EmGeL qen niyievH nin RiyAEmA? teR miiN rien eedvM qen AevH ninRiyEmA? EmG kAz iiw tH qeney ninRiyA EmA? eedvM s]xw H ic atH-tLi o dAhrNM mAmANH kAEm G. mAvuml , eedvinH aveyiytH qlAmRiyAM. pE EAEb, ninH A rYeLAmRikyil. et ni wkAwiEA nI viy M nieR vO nieR EdhH oiiwiM ql A M zAvuM nilvumAM mA mANH nI ek aRiytH. EAEb, kAzM nivAM evlM EpAel atien miAM nin eedve shAyiAnA EmA? { eedvEAew pRyN emH EAEb, nI { pR u trik! {H mtiyAy aRivilAtinA q pRyN em { ciiAnA il. qnivEnAw sMsAriAe H {A eedvEAw pRkyil. atH vinAzM vzYewEA elyANH. mxYnH sUrYen EnAAnAkil. kAwic H EmGeLl A M nIiy EA atH kAzH kAzmA nmAyi jVlikyANH. eedvvuM aenyANH! eedvi eR suvBAvM vipv tiniM tiLu. eedv i @M o tIHNkAzM H. svznAy eedvM mhAnANH! eedve mnilAA nmA

749
vil! eedvM atiznANH, pE av nEAw nyM nItiyM kA@. ne pIfiiAnvnA #hmil! 24 atinAlANH jnM eedve d ritH. pE tLA viEv kikeL k ahArikeL eedvM vkvyHil.

EAbH 37+24-38+25
piwiwAM dxHwAer avew oLisEtLi ec viRi AM BAtkirNELAw v zYei@EA? keLyM tA}HvrkeLyM pul kAlevLic M suvYmA. pkevLic M miyielEA lL@ew p o A yiel mwk EpAel etLi ukANAM. mptic kLimn EpAel l pewM. dxH w pkevLic M xH w ew il . a tiLi kAzi EA avH dxHwt ecAnAvi lElA. EAEb, smM rMBi }Li nI EpAyi@EA? sm ieR awiilUew nI qe iluM nwi@EA? EAEb, mric v ew ElAkE kvAw nI qeiluM ki@EA? nrkieR kvAw nI qeiluM ki@EA? EAEb, Q mi qmAM vlu tAeNH nin mnilAyi @EA? ninietlAmRiyAemi qEAw pRy. EAEb, kAzM qview niA vtH? eview niA vtH? EAEb, ienyM kAz eyM avyew RviwLi El ekAuEpAkA ninAEmA? aviEw v}i ninRiyuEmA? EAEb, tIc y AyM nin RiyAM. nI vLer v]M jH{Ani ymA. {A aetAe s]xw H i cEA nI jIvici. zriyEl? EAEb, muM li}L@M sUic@vciri klvRyiEl nI orieliluM EpAyi@EA? dritkAlEM yieRyM EpArAieRyM nAL@kLiEl mAyANH av {A sUic@vci ritH. EAEb, sUrY y v lE, miEm ki} kAu vIzuiwE, nI qe iluM EpAyi@EA? EAEb, kAzH epm}yHA y }ik }ic@vctArANH?

13 EAEb, nIeyeiluM miey

14

38
2 3

10

11

12

eedvM EAbiEnAw sMsAri anrM o ekAwAi niM yEhAv EAbiEnAw sMsA ric@. eedvM EcAdic@+ vYkArY viLic@ pRy Q aRivilA vYi rANH? EAEb, armRui ni. qiH {A niEAw EcAdiA EpA EcAdYH rM nkA tARA. {A miey s] x H w ic E A nI qviewyAyi? nI a sm eni qni mRupwi t. nin viEvkmei, Q ElAkinH vliM EvNemH niyic@? aLvuErKekAH ElAke aLtArANH? miyew awiR qilANH ? dYe klien atieR An itH rH? a ecyH t EA BAtn oic @ pAwkyM dtA h A dA viLic @ vukyM ecyHtElA! EAEb, gBi niM o}u kieyiy sme vAtiluk awcH twu niiytArANH? smyH {Antien EmG ekAu mwkyM i epAti u ek@kyM ecyHt. smi {A priDi kli kyM pUiy kvAw pii atien nikyM ecyHt. smEAw {A pRu, nin iver vrAM, REtH . nieR mdi tirk view niNM. EAEb, nieR jIvitiel eiluM BAtEAwH rMBi AM pkliEnAw wAM kli ci@EA?

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

EAbH 38+26-39+14

750
41 EAEb,

wimili v}ieyAiytA rANH. 26 EAEb, mxYvAsmil A lLiEpAluM m} epi tArANH? 27 nYEdzH m} DArALM evM ekAwkyM pul@ vLrA wukyM ec@M. 28 EAEb, m}yH pitAvuEA? mui rAAtH? 29 mukyH ayEA EA Eb? li}inH jEmtArH? 30 evM pAREpAel RyHH. sm M EpAluM tRy. 31 EAEb, PielyAdkeL bi A ninAEmA? oRiEyANieR ar nin}iAnAEmA? 32 EAEb, njAleL yTA smy puR ekAuvrA ninAEmA? krwieyyM ati eR ikeLyM ninH omic@ nyic@ekAuvrAEmA? 33 EAEb, kAze niyi niym ninRiyAEmA? avey miEmlu niymLA A ninAEmA? 34 EAEb, EmGELAw gi A ninAEmA? nie m} ekAu mwA avEyAw kliA ninAEmA?
35 wimili kln nkA nin

kwAkL@ew i k eedvEAw nilviLiEA }uM BNmil A et alyEA}uM rANvyH BNM ntH?

39
2

36

37

38 39

k}iyEmA? {LiviwH a yHeA EvtH EBA? qH av niEAwArAyEmA? nI E ziiwEH av EpAEmA? EAEb rA mxYen jH{A niyAtH? rANveR i jH{AnM niRyHtH? EAEb, EmGeL qAM mAM jH{AnmAAtH? m}ep iA avey ecritA? aen epAwi, ecLiyAyiIk yM ecLi kyAkyM ec@. EAEb, siMh BNM ninH keAnAEmA? av yew viz uH tI ekAwA ninAEmA?

10

11

12

13

40 siMh tL@ew hk

14

mi rey miA tA RAyi piiwkyANH.

EAEb, mlyAwk jnic etEAe} ninRiyEmA? svi smyH tmAen ninu EnAi sMriAEmA? EAEb, mlyAwkL@M mAkL@M ien qnA gBi EpRNemH ninRiyAEmA? av yH sviA smyemEA }AeNH ninRiyEmA? m]g nil kiwH Ep@ EnAevwANH u j EmtH. um]g vylukLi vL vlutA. pie aey vi@EpA av oriluM tiri ek vEtyil. EAEb, kA@k}utkeL sVt rAiytArH? rANvyew kyRu kL}ic@ vitH? kA@k}utyH mmi {A vs tiyAyi nki. avyH pAi wmAyi miyM {A nki. zbHdmKritmAy pNeL kA@ k}utk prihsi. M avey niyiAnAvil. kA@k}utk mlkLi vsi. atANvew Emci lM. avi ewyANv hArM EtwtH. EAEb, kA@kAL nie Esvi A vEmA? nieR etA}ui a rAi k}ic@@EmA? EAEb, nieR vyluk }u tinH aveREm kyRiwA kA@kAL nie avdiEmA? kA@kAL atiznANH! qA nieR EjAlik aven vizV sHtmAyiEliAEmA? DAnYM ekAyHetwH nieR emti Li ekAuvrA nin ven vizVsiAEmA? oki EvzMekAH ciRk wi. qA oki pR AnAvil. avyew ciRkL@M vlukL@M ekAiERtl. oki mNli myiwkyM miniH avyH w ki@ kyM ec@.

751
15 myH EmElwi

EAbH 39+15-40+10

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

eriluM nw EAemM kA@m] g av epAiEcAemM oki oA il. oki teR ueL Ep i. av tERtl q EpAel av avEyAw epmA Ru. teR u cA, teR v] ik evRuetyAy ElA qEAH av vixmiARil. qekAeA okiH {A jH{AnM nkiyiil. ok i vifH F iyANH . {AnveL aenyA s]xHwiciritH. pE oAwEA oki tir eyyM tirArenyM prihsi . kArNM tireyAL@M EvgiElAwA av k}iyM. EAEb, tiryH H atieR k nkiy nIyAENA? av eR k}ui iErAmM nki y nIyAENA? tirey ev@iLieyEAel cAwARAiy nIyAENA? tir ci myiwkyM* atH m xYer ByewkyM ec@. tir atieR ki t] p H t nANH. av mi rmAkyM yrMgE pAuEpAvukyM ec@. BItiey tir prihsi. av Bymil ! yiniH av piiriEAwkymil! tiryew puRH EpArALiyew vnA}iyew kiluM. aveR EmliriveR vuM y DL@M evyili tiLu. tiryH H vliy EvzmANH ! av nilwi pAy. kAh LMviLi EkA avnH awi niAnAvil. kAhLMviLi EkEA tir hA, hA qH EAzi! derni te av yi eR mNM piwi. EsnAnAyk A klnk m}M y Liel m@ zbH d L@M av Ek. EAEb, ciR viric@ etEA @ pRA pien pWiictH nIyAENA?

27 kAzH y pRA k}uk

EnAwAvzYetH nIyAENA EA Eb? pvt mkLi w A avey pWiictH nIyA ENA? 28 k}uk pAReieR mkLi vsi . pARkLANvyew EkA. 29 teR EkAyiliH k}uk r ey nirIi. vLer der ni te k}uk teR reyANAM. 30 zvL@iwH k}ukA o wM. k}ukeR u EcAr wiM.

40
2 3 4

yEhAv EAbiEnAw pR u+ EAEb, svznAy eedv EAw nI tic@. nIeye et@ kAren viDic@. ni, nIyA et@kAren nin sti AEmA? nIeyni mRupwi trik! aEA EAbH eedvEAw mRu pwi pRu, niEAw sMsAriA {A niAr! {A niEAew pR yA? nin mRupwi nkA qni Avil! {AeneR vAyH epAAM. o tvN {A sMsAric@. pE ni {A sMsAriyil. rut vN {A sMsAric@. pE ni eyAriwi {A miukyil. aEA yEhAv ekAwAi niH EAbiEnAw vIuM sMsAric@. yEhAv pRu+ EAEb, EAEb, armRui qeR EcAdYrM trA tARA.

8 EAEb, {A nItimAnel nI

kEA? niee nirp rADiyAyi nItIkritinA {A et@kArnAeN nI pR y. 9 EAEb, nieR eekk eedv ieR eekkEpAel zmA ENA? wim}MEpAel m}u eedvieR zbH d M EpAelyA ENA nieR zbHdM? 10 nI eedveEAelyAeNi ninH aBimAnikyM sVyM mh tVewkymAkAM. nI eedv eEAeleyi mhimyM tA

myiwk tiryA zbHdM.

EAbH 40+11-41+12

752
ndi teR mKEH u pti cAluM av Byyil! 24 aveR kevicH M av en ekNivc@ piwiAnAvil.

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

pvuM nin vOMEpAel Dri AM. nI eedveEAeleyi ah ArikEm EkApiAM av er ziiAM vinyvAArA AM ninAvuM. aet, EAEb! ahArikeL EnAi aver vinyvAArAk. dxHwer av niiw te tkk. ahArikeL m}uv omic @ sMsH k rik. avew m] t Edh epAtiH avew klRkLi lwyHk. EAEb, ninieneyAe ecA k}iA {AEpAluM nie vA}H M. nin nieR sVM ziekAH sVyM ri A EpAvnAeN {A s tikyM ec@M. EAEb, ebhEmAien* EnA k. ebhEmAienyM nieyM s]xHwic {AnANH. ebhEmAH pvienEAel pul@ ti. ebhEmAinH keA zrI rmAtH . aveR vyiel Epzik blLANH. ebhEmAieR vA EdvdAmrM EpAel blmtAyiri. av eR kAlukLiel EpzikL@M z mANH. ebhEmAieR aik oAw EpAel blmtH. aveR kAlu k ukik EpAel. {A s]xHwic vuM atH-tk rmAy m] g mA ebhEmAH . qA qniven EtAliAM. kA@m]g kLiyH k Li vL pul@kLANH ebhEmAH titH. tAmrecwiyew kIe}yA ebh EmAH kiwtH . ciel {ANec w ikiwyi av oLi. tAmrec w ik aven tL@ew tNli oLii. ndItIr vL nImtieR tNli av vsi. ndi krkvieA}ukivAluM av oAwiEAkyil . EyAA

41
2

10

11

12 ebhEmAH m]gmANiet mnilA il. nItirEyA nEyA kAM.

EAEb, ninH livYATAen mI ekAu piwiAEmA? aveR nAvH kyRuekAu ekA ninAEmA? EAEb, livYATAeR milUew o kyRiwA ninAEmA? ael i aveR tAwieylilUew o kwAEmA? EAEb, livYATA te sVt nAA niEAw yAciEmA? av niEAw m] d vAk ekAu sMsAriEmA? EAEb, av qeEM nieR EsvknAyieAAemH vAgHdAnM ec@kyM niEAewA krARuAkyM ec@EmA? o piymAeyEpAel livYA TAEnAw kLiAEmA ninH? nieR dAsieik kLi viDi aveREm kyRiwA nin k}iyEmA? EAEb, mvA livYATAen niiniM vAuEmA? avr ven M mAi kcvwA viEmA? EAEb, livYATAeR tlyH iElEA etAliyiElA eL RiyvA nin k}iyEmA? EAEb, nI qeiluM livYA TAeREm eekevc i @ei nieyAriluM nI vIuM a ecil! aeteA ymAyiri emAElAci! nin livYATAen EtAliAnA emA nI keti nin eti! ati o tI yM Ev! aven o EnA EpAluM nie ByewM! aven NAEnA EdxYew AEnA M eeDrYmAkil. qniEner niAM oM k}iyil! qniH ErAwM o kwAwmil. sVi kI}iluetlAM qERtA. EAEb, livYATAeR kAluk, aveR kH, surpM qi

753
veyieyAe {A niEAw pRyAM. aveR etAli LyHA mAvil. aveR etAli pricEpA elyANH. M livYATAeR vAy bl mpEyAgic@ RAnAvil. av eR vAyiel pl@k mxYer ByewM. aveR puRH bAhYAvrN L@ew o nir oic@EcH mv ciri. vAy kwAviDM prsH p rM EcevyANH bAhYAvrN . bAhYAvrN pRic @ mAA k}iyAEpAel prsHprM Ec vyANH. wimiluEpAelyANH livYATA tH . aveR kk dykAzM EpAel tiLu. aveR vAyiniM k p v. tIeArik cit Ru. tiLyH klinwiyi qri y QRyi nieEpAel livYATAeR miniM puk vmi. livYATAeR nizVAsM kri ey kikyM aveR vAyi niM tIeAri citRikyM ec@.
27 ien

EAbH 41+13-42+4
av kc i u EpAel tk. oAwH av vi c twieyEpAelyM tk. auk livYATAen oAwiyH il. kl@kLAke Niy kci EpAel aveR Edh ti tiri yH. o twigd Edh ekA_tH av pulH Edh ekA_EA elyANH. mxY aveR En emRiyEA av prih si. aveR zrIrieR awiyiel etAli mc y oAwkxNM EpAelyANH . emtilkEpAel av ecLiyielAwM cAluk A. kweve livYATA tiL yH kliel evMEpAel L. av atien tiL yH qlMEpAel miLk LA. kwli livYATA nIEA aveR pii o pAt p ewM aveR pii evL@ r epAM. livYATAenEAel miyi meA m] g mil . av Bymil A et s]xHwie o m]gmANH. ahArikLAy m] g eL livYA TA EnA. qlA kA@j M rAjAvANv. yEhAvyAy {AnA livYATAen s]xHwictH.

13

28

14

29

15

16

30

17

31

18

19

32

20

33

21

34

22 livYATAeR k}uH vLer k

23

24

25

26

tA. L@k av enEwicH oAwiLy. aveR etAliyi m]dvAeyA puiEpAlumil . uEpAel kwtANtH. pAREpAely XdymANH livYA TAERtH. av Epwiyil. tirik lieR tA}e kl@EpAel kw mtANtH. av qNIEA kA By. livYATA teR vAliLEA av oAwiL y. vAL@M vuM lvuemAe av eR Edh tiyA a etRi c@ EpAkEyyZ. yD H aven mRiEvliAEn k}i yil!

42

EAbH yEhAvy H mRupwi n anrM EAbH yEhAvyH mRupwi nki. EAbu pR u, 2 yEhAEv, ninelAM ecAnA emH qniRiyAM. nIyA ptikeL mAi mRiAEnA tw yAEnA mAvil. 3 yEhAEv, nI en EcAdic@+ Q vifHFi pRy mF nArH? yEhAEv, qni mnilA kA kArYeLiyANH {A pRtH . qni mnilAA vAviDM atH-tkrmAy kArY eLiyANH {A sMsArictH. 4 yEhAEv, nI qEAw pRu, EAEb, i, {A pRye.

EAbH 42+5-17

754
9atinA EtmAnYnAy qlIPsuM hYnAy bidAdM nymAtYnAy EsAPruM yEhAvey asric @ . aEA yEhAv EAbieR A nyH mRupwi nki. 10EAbH teR suXA yi Aic@. eedvM EAbien vIuM vijyiyAi. eedvM EA binH muAyitieR ri nki. 11EAbieR sEhAdrI sEhAdrAM skl suXL@M ayAL@ew vIieli. averl A M EAbiEnAewAM sdY u. av EAbien zVsiic @ . EA binH yEhAv amAM drit nkiytilv vYsnM kwiic@. oAErAM oAErA evix NvuM sVEmAtirvuM EAbi nki. 12EAbieR piIw jIvit e meA yEhAv a# hic@. 14000 Awk, 6000 ok , 2000 p, 1000 epk}utk qiv ayAH lBic@. 13 }u pu AM m puimAM wi ayAH lBic@. 14m puiH eymImeyM rAme puiH eksIyA qM mAme puiH Ekerh qM Epri@. 15EA bieR pui mArAyi rAjYe vuM su rimA. EAbH teR epmM sVieR vItM nki. avew sEhAdrAM EAbieR sVieR vItM kii. 16aen EAbH inAl v xwi jIvic@. puAM av ew puAM avew puAM avew puAemAeeyAH ayA jIvic@. 17anrM EAbH mric @ . EAbH o nl jIvitM nyic@. vEyAv]nAMver ayA jIvic@.

{A niEAw EcAdY EcAdi M nI rM pRyk. 5 yEhAEv, mu {A niei EkiEyZ. qAliEA {A nie qeR sVM kk ekAu ku. 6 yEhAEv, {A qei li . yEhAEv, {A vLer Evdni . epAwiyiluM cArilumi H {A vLer EKdi. qeR XdyiluM jIvitiluM mAM vAem {A vAgHdAnM ec@.

yEhAv EAbieR DnM tiric@ n 7EAbiEnAw sMsAric t i EzxM yEhAv EtmAnYnAy qlIP siEnAw sMsAric@. yEhAv qlI PsiEnAw pRu, niEAwM nieR ru @kAErAwM {A EkApi ciri. qekAeA qe i nI pRetAM zriyAy kArY Ll. pE EAbH qeR dAs nANH. EAbH qei zriyA pRtH. 8 atinA qlIPEs ni, }ukALkeLyM }H NAwienyM sMGwiik. avey qeR dAs nAy EAbieRywE ekAu EpAvuk. aveyeAH EhAmyAgm ik. qeR dAsnAy EAbH ninEvi AikyM {A ati ecviekAwkyM ec@M. aEA, nI ahi zi {A nin nkiey vril. nI evRu emA vifH F iyAyiEAyekAA NH nI ziiewmAyitH. qe iy zriyAy kArYLl nI pRtH . pE qeR dAsnAy EAbH qei zriyAy pR u.

sIn
pust H kM 1
sInM 1
1 dxH w Aew

4 qA sViel rAjAvAy

pEdzM asri AtirikyM pApikeLEAel jIviAtirikyM eedvEAwH anAdrvu kAuvErAewAiri AtirikyM ec@v BAgY vA. nItimAnAyv yEhAvyew niymeL sHEnhi. rAi yuM pkluM av aeti DYAni . atinAlv aviyew tIr n mrMEpAel knA. yTAkAlM PlM tM ekA}i yA lkm o mrM EpAelyANv. aveR v] ikeLlAM vijykrmA. qA dxH w A aenyl . kA@ pRieAuEpA pti EpAelyANv. nYAyviDi nwA zixHwA o mic@wEA dxHwA et@kA er etLiyiewM. nixHkL erH pApik oriluM viDi ewil. qekAeA, nItimAAer yEhAv sMri. dxH w er av nzii.

sInM 2
1 anYrAjYA EkApiet

inH? averinA bui nYmAy ptikLAElAcitH?


2 avew rAjAAM EntAA

qeR yjmAn aver prihsi . 5-6eedvM EkApEAew avErAw pRy, ven {A rAjAvAyi etrew! av sIEyA pv t i BrNM nwM. sIEyA qeR vipvtmA . atH EntAeL Bye wkyM ec@. 7 ni {A yEhAvyew krA Rieni niELAw pRyAM. yEhAv qEAw pRu, {A nieR pitAvAyiri! nI qeR pumA. 8 nI qEAwAvzYeA rAxH \ eL {A ninH avkAzmAyi tM. miyew aeL eekvz mAyM {A nin tM! 9 ud$H mwe tk EAel nI aver tkM. 10 atinA rAjAAEr, viEvkik LA. BrNADipAEr, Q pAWM pWi. 11 vLer ByEAew yEhAvey a srik. 12 eedvpuEnAw RuvrA nieL etLiyik. aen ecyHtieli av niELAw EkApikyM nieL nzii kyM ec@M. yEhAvyi yi v BAgYvAA. pE, m@v ktElAewyirik. yEhAv teR EkApM kwii ARAyi.

M, yEhAvyHM aveR aBixi temtier yienAu. 3 EntA pRu, eedv iM av etrew rAjAviemtier nm klApM AM. nmvriniM sVAt YM EnwAM!

sInM 3
dAvIdH teR punAy abHzAElA miniM oAwiEAyEA}u dAvIdieR o sInM.
1 yEhAEv,

qniEnkmEnkM z@ H. anvDiEp qni etirAyiri.

sIn 2+2-5+7
2 aEnk qei sMsAri.

756
atinA {A AiEA yEhAv qe vi. nieL qeiluM al@e i ni EkApiAM, pE pApM ectH. kiwA EpA EA aArYeLi cii, pie vimi. eedvi nl blikLi kyM avni yikyM ec@k. plM pRy, rA { eedvieR n kAi rik? yEhAEv, nieR mKi eR kAzM {eL kANiE NEm! yEhAEv, nI qe atIv s xH w nAi! DArALM DAnYvuM vIuM lBictinA viLevw kAl { EGAxiEA }utienAM sxH w nA {AniEA. {A smADAnEAew kiwR uM. qekAeA, yEhA Ev, nIeye suritnAyi kiw iyR.

av pRy, eedvM aven rikyil. qA, yEhAEv, nI qeR pri cyM qeR mhtVvumA. yEhAEv, nIyAeNe mANi yAtH! {A yEhAvEyAw AiM. av teR vipvtili H qni mRupwi nkyM ec@M. qniH nil kiw vimiAM. {ANeNIemM qni RiyAM. qekAeA, yEhA veye epAtiu sMri ! yirNi BwAere vL EAM. pE z@eL {A ByEtil! yEhAEv, q}uEENEm!* qeR eedvEm, vH qe ri ENEm! aH atiznANH ! qeR dxHwz@ew kviLi nIywicA avew pl@ m}uv tkM. yEhAEv vijyM niERtA! nieR jnEAw n kAENEm.

sInM 5
sMviDAyknH. rAgM+ pulA}. dAvIdieR o gAnM.
1 yEhAEv, qeR vAk EkA

sInM 4
sMviDAyknH. tivAdYELAew pAEwtH. dAvIdieR o gAnM.
1 qeR

nl eedvEm, {A niEAw AiEA qni mRupwi nEkNEm! qeR An EkkyM qEAw dykA@kyM ecENEm! qeR ql A zH n LiniM qni lM zVAsM tErNEm! 2 jnEm, qnA ni qe dxic@ pRyM? qe p}iA ni putiy Nk etru ekAEyirikyM Nk pRyA ni xHwewkyM ec@. 3 yEhAv teR nl jneL viev niRiyAM.
yEhAEv, q}uEENEm jn sAYepkM qwyi tELA ewAM yrMgE ekAuEpAyEA}A Ni pRtH. eedvM avErAewAmA yievH kANi. sMKY 10+35-36 kAk.

2 3

luM. {A pRyA mi mnilAENEm. qeR eedvvuM rAjAvumAyvEn, qeR An icAluM. yEhAEv, ql A BAtiluM {A nin mi v}ipAwk mAyi shAyinAyi nie kAiri. qlA BAtiluM nIeyeR An EkkyM ec@. eedvEm, nieR smIpM dxHwA vtH nI xHwewil. dxHw nie rADiA k}ik yil. vifHFikH nieRyw vrA nAkil . ti ec@ver nI evRu. NyAer nI nzii. m@ v EdAxM nipiver nI evRu. pE, yEhAEv, nieR mhA kANYMekAH {A nieR

757
lyiEl vM. yEhAEv, niEAw ByEAwM drEvA wM {A nieR vi ly i En nmsHkriM. yEhAEv, k qeR dQb lYeL etrytinA nieR nItiyew mAM qni kAi ErNEm. nieR cH C yH s ric H qen jIviNem kANic@tAluM. av stYM pRyil. stYM vL ec A wiyH NyArANv. nYmAy zv}ik EpAelyA Nvew vAyH. m@vErAwH av nl kArY sMsAri. pE av aver wA mik mAmANu ec@tH. eedvEm, aver ziic A luM! av sVyM oiy ekNiyi vI}e. av ninetier tiri tinA avew anvDi H aver ziicAluM. pE eedve yiv sxH w rAyirie. avH qeM sEAxmAke! eedvEm, nieR nAme sHEnhi ver sMrikyM av k nkyM ecE NEm. yEhAEv, nItimAAer nI a# hiEA aver sMri o vliy kvcM EpAelyA nI.

sIn 5+8-7+5
kl R yi awe vM nie oAiil. pAtAL iluv nie vA}Hmil. atinAele suKewE NEm! yEhAEv, qlA rAiyiluM {A niEAw Aic@. qeR k nIekAH qeR kiw nnu. qeR kiwyiniM kI NLi@ vI}ukyANH. niEAw nilviLic H {A INic i ri . qeR z@eLniH anvDi dritAiyiri. aet e d+KitnAiyiri. kr eeR kk EA } iri. dxH w Er, kwEpA! kArNM, yEhAv qeR nilviLik Eki ri. yEhAv qeR aEp Eku. yEhAv qeR An Ek kyM rM trikyM ecyHt. qeR z@eLlAM }ukyM likyM ec@M. epee eiluM sMBvikyM av erl A M apmAnitrAyi tiric @ EpAvukyM ec@M.

5 mric v M

10

11

10

12

sInM 7
yEhAvyH dAvIdH pAwiy o gAnM. ebnYAmIEgAie kIzieR punAy ezQlien iytANH Q gAnM.
1 qeR

sInM 6
sMviDAyknH. tivAdYELAwM ezminitiEnAwM wi pAEwtH. dAvIdieR o gAnM.
1 yEhAEv, EkApi qe ti

Et. qEAw EkApikyM qe ziikyM aEt. 2 yEhAEv, qEAw kN kAE NEm. {A ErAgiyM dblmA . qe suKewENEm! qeR ql@k viRyH. 3 qeR zrIrmAek viRyH . yEhAEv, nIeye suKew Anini qkAlemwM? 4 yEhAEv, tiric @ vH qe vIuM znAENEm! nI vLer kANYvAnANH , atinAele riENEm.

eedvmA yEhAEv, {A nie yi. qe oAwivriniM qe ri cAluM. qe ricAluM! nIeye shAyic i el i siMhA piwie m]ge EAelyAM {A. M riA nilAet {A ekAuEpAkewM! qeR eedvmA yEhAEv, {A etAeyAM ecyHtiil. {ARt, etAeyAM {A ecyHtiil! qeR suXiEnAw {AenA tiyM ecyHtiil. suXieR z@eL {A shAyici@mil. a stYmeli qe ziicAluM. o z@ qe oAwi e. av qe piwic @

sIn 7+6-9+1
ekAle. av qeR jIven nili@ cvi@kyM qeR Avien ecLiyi tiyiw kyM ece. yEhAEv, NH nieR EkApM kwiiENEm! qeR z@ EkApiciri. atinA q}u EH avEnAw EpArAEwNEm. yEhAEv, q}uEH nIti vzY eAluM. yEhAEv, jnieR nYAyviDi nwENEm. nin @m rAxH\eL omic@ i aver viDiENEm. yEhAEv, qe viDiENEm. {A m venM nixHkLenM etLiyi cAluM. dxH w er ziikyM zixH w er rikyM ecENEm. eedvEm, nI nItimAnA. mxYew Xd yLiEl EnAA ninAvuM. vizVsH t Xdymver eedvM shAyi. atinA eedv eme sMriM. eedvM nItimAnAy nYAyADipnA . tietier av qEA }uM sMsAri. eedvM o tImAnemwA, ati Rc@ni. dxHwer ziiA eedvM oi yiri.* cilerEA}uM dritLAsUNM ec@. av FAElAcn nwkyM N pRykyM ec@. m@ver ekNiyilkewA M mRiEvliAM av mi . pE av sVM cti}i kLi vI priE. ahmAy zi av ki@M. anYErAw <rArAyi av. pE ahmAytH av ki@M. yEhAv n niRvnAkyA {Anven sHtti. atYu tnAy yEhAvyew nAmM {A vA}H.

758
sInM 8
sMviDAyknH. gYrAgi pAEwtH. dAvIdieR o gAnM.
1 {ew yjmAnnAy yEhAEv,

10

11

12 13 14

15

16

sklmiyielyM vuM visHm ykrmAy nAmmA niERtH. sV iellAyiwvuM nieR nAmM sHttiew. ikewyM ziewyM vAyiniM nie sHtti gItA. nieR z@ eL m}uv nibHdrAA nI av nkiytANH Q k gAn. yEhAEv, nI sVM eekk ekAu s]xHwic sVLiEl {A EnA. nI s]xHwic c tArAdikeLH {AntH - te w. mxY nini DAnmAy etH? nIeyinANveri oA kEpAluM ec@tH? mxY nini DAnmAyetH ? nI aver ikEpAluM ec@ etinH? pE mxY nin DAnM te! mxYer nI eReR eedveEAel s]xHwic@. nIy ver mhtVieRyM bmAn ieRyM kirIwmNiyic@. nieR s]xHwikLeweylAM m tl nI mxY nki. qlAi enyM nI avew niyN ikI}ilAi. wkewyM kkAlikewyM m}uv kA@m]gewyM BrNM mxYnAyi. kAziel pRvkeLyM sm i nI m/YeLyM av Bri. {ew yjmAnnAy yEhAEv, nieR nAmM sklmiyilM vcH visHmykrmA!

17

sInM 9
sMviDAyknH. rAgM+ Ebniel alAEmAtH. dAvIdieR o gAnM.
1 {A pUXdyEAew yEhA

d x Hw e r . . . o i y i r i av tiri uEnAil. av teR vALi mc @M. av teR vielw lyHM. mrNieR yDM av oiyiri . teR tIpARu asHL@M av Aiyiri qM.

vey sH t ti. yEhAEv, ayew qlA atH-tv]i keLyMpi {A pRyuM.

759
2 qe aH vLer sxHwnAi.

sIn 9+2-10+3
qLiyv shAyinAyi Ek. yEhAv aver mRmil. eedvEAw {Anien A ic@; yEhAEv, qEAw kN kAENEm. tA, qeR z@ qe Evdnii. mrNkvAw LiniM qe riENEm. aEA eyzElmieR kvAw Li qniH yEhAvyH sHt tipAwuM. nI qe rictinA {A vLer sEAxvAnAyiri kyM ec@M. anYrAjYLiniv m@ ver wA }ik }ic @ . pE avte sVM cti }iyi vI. anYer ctic @ vI}HAnv vlk oLic@vc@. pE avte vlkLi vI. dxHwAer yEhAv piwiwi. atinA, tik ec@ver yEhAv ziiev jnM mnilAi. eedve mRv dxHwA. av nrkiEl EpAM. cilEA eedvM dritmBvi ver mRev EtAiEy AM. qLiyvH o tI ymiel EpAel EtAAM. qA, stYi eedvmver qEmAyi mRil. yEhAEv, q}uEH rAxH \ eL viDiENEm. t kArA eNH k EtAvA w yAEt. av ByM vENEm. t mxY mAmAeNver mni lAENEm.

10

11

12

atYutnAy eedvEm, nieR nAme {A vA}H. qeR z@ niini tiri EAwi. qAlv vI}ukyM nziiewkyM ecyHt. nl nYAyADip nIyA. nYAyADipen nilyi nI nieR siMhAsnili. yEhAEv, qeR vAdM nI i c @ Ek@. qeR kArYi nI tImAnemwkyM ecyHt. anYer nI vimzic@. yEhAEv, dxHwer nI nziic@. jIvici rivew pikyiniM dxHwAew Epk nI qe EmAyi mAyH c @ kLykyM ecyHt. z@ lAtAyi! yEhAEv, av ew ngr nI nziic@! tk ekiw mAM avEzxi . dxHweri {eL oA ii oM avEzxi il. pE yEhAv qeEmAyi Bri. yEhAv teR sA*mAjYM zmAi. ElAki nIti ntinANvnen ecyHt tH. miyiel ql A vewyM Em yEhAv nItiEyAew nYAyviDi nw. ql A rAjYeLyM av ppAtrhitmAyi nYAyM viDi. aEnkMEp ekNiyi epw kyM mRiEvvrAvukyM ecyHt. qekAeA avnvDi dritAyi. tew zHnew BArA av tk . yEhAEv, avH oAwiey EtinH avH orByAn mAEkNEm. nieR nAmM aRiyv nie yiNM. yEhAEv, nieRy wEl vver shAyi Aet nI viwil. sIEyA nivAsikEL, yEhA vyH sH t tipAwk. yEhA vyew mhdHv]ikeLi m@ rAjYELAw pRyk. shAyinAyi aven smIpi c v er yEhAv oAic @ .

13

14

15

16

17 18

19

20

sInM 10
1 yEhAEv, nIeyANi akel

nitH? dritmBviv H nie kANAnAkil. 2 ahArikM dxH w AM dxH w ptikLiw. pAveL av mRiEvlikyM ec@. 3 dxH w t #hiv eyi zMs nw. atYA#hik eedve zpi kyM ec@. rItiyi

sIn 10+4-11+5
yEhAvEyAw tew evRuH av kA@. 4 eedve piwrA dxHwAer avew ah avdiil. av qlA dxHw FAElAcn kM nw. eedvmil q EpAelyANv epmARutH. 5 dxHwAerEA}uM vtk kAu . eedvieR niymM jH { AnvcnM av gQni EpAlumil.* eedvieR z@LANveR pEdz avgNitH.
6 teAriluM

760
14 yEhAEv, dxHwA ec@ ti

15 16

10 11

12

13

an Akyiel H av k. av pRy, {eM nmANH, oriluM ziie wil. dxHwAerEA}uM zpic@ekA irikyANH. anYeri av erEA}uM dxic@ pRy, av erEA}uM tik sUNM ec@kyANH. av rhsYlLi, m xYer piwiwA tMpAH oLi c i ri. keL mRiEvl i A av piyiri. nixHkLer av vDi. rey piwiA mi siMh eLEAelyANv piyiri tH. pAveL av mi . dxH wAew ekNikLi pAv piwiew. dxHwA vIuM vIuM pAv LAy mxYer pvi. atinA pAv ciic@ wi, eedvM neL mRiri . av qeEmAyi ni nikiri. nm e sMBvievH eedvM kAEtyil! yEhAEv, q}uEH qeiluM ecyHtAluM! eedvEm, dxHwer ziicAluM! pAveL mR Et. dxHwA qekAA eedv ientirAytH ? qekAe A, av aver ziik yielH av k.

17

18

keL nI tIcyAyM kAH. aetl A M kH qeiluM ecyHtAluM! pl dritmv shAyinAyi nie smIpi . yEhAEv, nI anATer shAyivnA. atinA aver shAyiENEm! yEhAEv, dxHwAer nziiE NEm. aver nieR EdzniM nIM ecENEm! yEhAvyAy nIyANH snAtnnAy rAjAevH aEA qlAvM tiricRiyM! yEhAEv, pAvew vzYM nI icH avew An Ek kyM av EcAditH av ekAwkyM ecENEm! yEhAEv, mAtApitALil A ikeL sMric A luM. d+Kit wt drit nkEt. dxHw niymiview wrAtiri A aver ByewENEm.

sInM 11
sMviDAyknH dAvIdieR o gAnM.
1 {A yEhAvey yi.

e e d v i e R . . . E p A l u m i l nieR nIti avM vLer yeryANH.

pieinANH qEAwH oLiA nI pRtH? nIeyEAw pRu, nieR pvtiElH o pi eyEAel pRk! dxH w A EvArenEAelyA NH. av i oLi. av {A vli. auk etAw . qiv pieyM vizV sH t ew XdyiElH ae @. awiAn nziieA qAM? nlv aEAe} ec@M? yEhAv aveR vimiri luH . yEhAv sViel teR siMhAsniliri. sMBvietl A M av ku ekAiri. mxYew nti k yEhAv sUHmnirINM ecyHtekAiri. yEhAv nl v er etry, qA <rAeryM dxHweryM nirsi.

761
6 dxH w ewEm

sIn 11+6-14+4
sInM 13
sMviDAyknH dAvIdieR o gAnM.

av kri nluM puky gkvuM m}EpA el epiM. dxHwAH qri y wvAy mAEm ki. 7 qA yEhAv nItimAnA. n ec@ver av sH E n hikyM ec@. nl v avEnAewAM yirikyM aveR mKM dzikyM ec@M.

1 yEhAEv, nIeykAlM qe mR

sInM 12
sMviDAyknH ezmIniekAH pAEwtH. dAvIdieR o gAnM.
1 yEhAEv, qe ricAluM! nl 3

verAe EpAyi. miyiel mxY iwyi yTA vizVAsik avEzxiil. 2 mxY ayArEnAw N pR y. oAErAM teR ay Aren vYAjsHttik ekAu epAtiy. 3 N pRy uk"M sVyM puk}Hvew nAvuk"M yEhAv mRic@kLyuM. 4 av pRy, N pRH { mANimArAM. q pR yNem {RiyAM. M {ew yjmAnnAkA k}i yil.
5 qA yEhAv pRy+ dxHw

iriM? qeEM nIeye mREmA? qkAlM nIeye tirisHkriciriM? nIeye mRei {Aen kAlM Q sMzyLA buim NM? qkAlM {A Q d+KM Xdyi sUiNM? q kAlM qeR z@ qniEm vijyM EnwM? qeR eedvmA yEhAEv, qe EnAiyAluM! qeR EcAdY irM nkiyAluM! qni rM lBimARAke, aeli {A mriM! aen sMBvicA qeR z@ pRyM, aven {A EtAlic@! qe EtAl i ti qeR z@ sEAxiM. yEhAEv, qe shAyiA {A nieR sHEnhi yic @ . nIeye rikyM sEAxiikyM ecyHt! qniAyi nl kArY ecyHt tinH yEhAvyH Ayi {AenA hAdgItM pAw.

sInM 14
sMviDAyknH. dAvIdieR o gAnM.
1 dxHwnAy o mxY Xdyi

A pAvLiniM kv. nihAyriniM av sADn tieyw. qA, {A q}uE@ niH INiter tiErADiM. 6 yEhAvyew vAk stYvuM agH n ii viy evi EpAel vumA. }utvN i iecyHt evi EpAelyANv. 7 yEhAEv, nihAyer sMri cAluM. aver EA}uM, qEA}uM sMriENEm! 8 dxHwA mANi cmy. qAlv pUc@p EpAel yANH. vilpiwicet EtAii emiluM av yTAi vilRtANH.

pRy, eedvmil. vifHFik ByrvuM cImAy kArY LANH ec@k. avrielAv EpAluM n ecil. 2 jH{AnikLAerilumEA qRi yA yEhAv sViniM tAE} EnAi. (jH{Anik shA yinH eedve EnA.) 3 pE qlAvM eedvini tiriiri. qlAvM dxHw ArAyiri. n ec@ o vEpAlumil! 4 dxHwA qeR jntey nzii c i ri. dxH w A eedv e aRiymil ! dxH w AH xH w MEpAel BNmH av yEhAvEyAw AiEpA lumil.

sIn 14+5-16+9
5-6 pAveveR

762
v ql A yH E A}uM eedvi eR smIpM vsiM.*

pEdzM Ek A EpAluM dxH w AH tAlrYmil. qekAeA, dri eedve yi. qA eedvM teR nl jnt EyAewAmANH. atinA dxHwH ByewA opAwH. 7 sIEyAiel* rANH yi A Eylien ritH ? yEhA vyANH yi AEylien ri tH! yEhAvyew jnt twvukA rAyi ekAuEpAke@. pE yEhAv aver tiriek ekAuv M. yAEAbH (yi AEy) vLer hAdiM.

sInM 16
dAvIdieR o nl gAnM.
1 eedvEm,

sInM 15
4

dAvIdieR gAnM.
1 yEhAEv,

nieR viwAr i* vsivA A k}iyk? nieR vipv t i* vsivA A k}iyk? primAy jIvitM nyikyM nl kArY ec@kyM mnS R stYM pRykyM ec@ v mAEm nieR pv t i E vsiAnAvU. m@veri dxic@ pRyA v. ayArEnAw ti ecA v. sVM wMbei dxic@ pRyAv. eedvniExDikeL driA v. qiluM eedve Esvi ver driv. stYM ecyHtiH q vil ekAwM a pAliv. eiluM pNM kwM ekAw A vAyHpyA pliz vAukyil. av pNM vAi nixHkLetier ti ec@k yil. nlvenEAel jIvi

6 7

qe sMric A luM, qeA {A nie yi . {A yEhAvEyAw pRu, yEhAEv, nIyA qeR yj mAn. qni nkeLl A M niinimA vtH. ElAkiel teR ayAyik Ayi yEhAv atH-t v i. tA stYmAyM av er sHEnhievH yEhAv etLiyi. qA m@ eedveL rADi A EpAvH wt Evd nyBviEivM. vi#h H av smi r bliyi {A oriluM pekA il . vi#hew Ep EpAluM {A pRykyil. qeR oAhriyM qeR pAn pAvuM yEhAvyini mAM v. yEhAEv, nIeye pi NyH . qeR vItM nIey ni t. qeR oAhri* atYtH - tkrM. qeR avkAzM* atimEnAhrM. {A yEhAvey vA}H . qeA avene nAyi pWiic@. av rAiyi EpA luM teR niEz qeR ieRyi t. yEhAvey {AenEA}uM qni mi evc i ri. aveR vlvzniM {AenAri luM EpAvukymil. atinAeleR XdyvuM AvuM qEA}uM hAdiM. qeR zrI rM EpAluM suritmAyi vsi M.

s IE yA eyzElM niieiri pvtieR et ki}e BAgM. eedv ieR jnM eyzElmi vsi qAvuM tinM. v i w A r M yi AEyjnt eedve rADici o EtYk wArM. vi ewytH eyzElmiel eedvAlymAkAM. vipvt M eyzElM ngrM pNitiri sIEyApvtM.

jIviv ... vsiM av oriluM nIewil qM. oAhri aTvA EdzieR BAgM. a v k A z M eedvM teR wMbi nkiy rAjYi oAErA eydm lM qAyiriAM tinM. qeR v]k qH vAcYAM.

763
10 qekAeA,

sIn 16+10-18+1
dxH w AriniM qe ricAluM. qe mRiEvliA mi, qni @mvri niM qe sMricAluM. eedve ecvieAA ah aver avdiil . av zMsnwkyM ec@. avere oAwic@. EA av ere vLiri. m smANv.* o m]ge ekAtiA kAi ri siMheEAelyANH dxHwA. miA tAeRw ekAH siMheLEAel av erALi. yEhAEv, q}uEH z@vieRy wE EpAyi aver kI}w iyAluM. nieR vApEyAgicH qe dxH w AriniM ri cAluM. yEhAEv, nieR ziekAH dxH w Aer jIvvew Edz niM oAwicAluM. yEhAEv, aEnk shAyinAyi nie smIpi. Q jIviti avDikemAmil . av DArALM BNM nkiyAluM. avew ik EvetAe nkiyAluM. avewyM i kAyi avEzxi viD i av sm] iyAyi nkiyAluM. nYAyinAyi {A Aic@. yEhAEv, atinA {A nieR mKM kAM. yEhAEv, nie kuekAH {A sMt] p H t nA yiIM.

yEhAEv, qeR Avien nIeyAriluM pAtALiElH ayyH kyil . nieR vizVsHten zv}i yi cILiyA nIyvdi il. 11 nIeye zriyAy jIvitrIti pWiiM. yEhAEv, niEAewA mAyiriekAumAM qni nitYAnmAM. nieR vlBAgAyiritH qE M nitYAnM nM.

9 yEhAEv, qe nziiA mi

10

11

12

sInM 17
dAvIdieR An.
13 1 yEhAEv,

nYAyinAy qeR An EkAluM. {A nie ci viLikyANH. qeR vAkLi {A vizV sH t mANH . atinA dyvAyi qeR An EkAluM. qei nI zriyAy tImAn emwM. nin stYM kANA nAM. qeR XdyieR }i El nI EnAiyiri. rAi yiluwnILM nI qEAewAmA yi. nIeye EcAdYM ecyHet iluM eteAM kil. {AenA dxH w FAElAcnyM nwi yil. nieR kl n k o mxY sADYmAkuMviDM asriA {A kWinmAyi mic@. nieR pAtk {A piw. qeR pAd nI xHwew jIvitrItiyiniM vYticli cil. eedvEm, {A viLicEAe}Ae nI viLiEk@. atinA EA}uM qe viENEm. eedvEm, nie yiver, nieR vlvz ni ver nI shAyi. atinA, nieR ayAyikLi oveR Q An EkAluM. nieR kiel xH N mNi EpAel qe sMric A luM. nieR ciRkew tNli qe oLiicAluM.

14

15

sInM 18
sMviDAyknH. yEhAvyew dAsnA y dAvIdieR gItM. ezQliniM m@ z@LiniM yEhAv dAvI dien ricEA q}utiytANH Q gItM.
1 av pRu, qeR kAy

yEhAEv, {A nie sHEnhi !


msmANv aTvA qe nil EeRiukLyvA av tImAnici ri.

sIn 18+2-21
2 yEhAv qeR pARyM* qeR

764
EmGiwyi av oLici . anrM, eedvieR mi kAzM EmGiwyilUew v. aEA li}M epA}iy kyM miiNk pAykyM ecyHt. yEhAv kAziniH wi m}i! atYutnAy eedvM av eR zbHdM Ekic@. li}M epA}ic i luM miiNkm Ayi. yEhAv aukeLyH t* H z@ vien citRic@. yEhAv anvDi wimilukLyyHkyM sM&A rAy jnM citRiEAvukyM ecyHt. yEhAEv, nieR jH{ nI puR ewvic @ . k o kAH uvIziwukyM ec yHt.* smiel evM ti mAewkyM nmH smi eR awiH kANA k}iykyM ecyH t . miyew awiRyM nm kANARAyi. mkLini tAE}eiiwicH yEhAveye ric@. yEhAv }m eviniM (dritM) qe piwic@ric@. z@ qeA krAyi . avere evRu. qeR z@ qeA blrAyi tinA eedvM qe ric@. qni }AvukyM z@eLe mikyM ecyHt. qA qe shAyi A yEhAvyAyi! yEhAv qe sH E nhi. atinA avene re wi. qe avenA surit lE ekAuEpAyi. {A nixH k LnAytinA yEhAveyni tiPlM n M. {A etAyetAM ecyHti l . atinA avenni n ec@M. qekAeA {A yEhA vey asric@! qeR eedv

10

11

EkAyM qeR aByA nvuM . qeR eedvM qeR pARyA. sMrNinAyi {AnveRywEEAw. eedvM qeR kvcmA. aveR zi qe ri. k mkLilu qeR sEtmA yEhAv. avere prihsic @ . pE, shAyinAyi yEhAvey viLi kyM z@LiniM {A rewkyM ecyHt! z@eLe ekAl A mi kyAyi! mrNieR ky qni ilumAyi. o eveAieH {A mrN }i*yiElH o}ukyAyi. mrNyRuk qni @M A yi. mrNeNik qeR mi kiw. ekNiyie {A shAyi nAyi yEhAvey viLic@. aet, {AeneR eedve viLic @ . eedvM aveR lyilAyi . qeR zbHdM av Ek@. shAyinAy qeR nil viLi av Ek@. miyew awiAn viR ekAu; sVieR awi Rk viRc@. qeA yEhAv EkApici! eedvieR miniM puk v. eedvieR vAyiniM tIjVAlk. avniniM tIeAri pR. yEhAv kAzM kIRiRH R iv! kni o EmG i av ni. pR ekbumAlAKmAew puR kyRi yEhAv kAzi lUew pRkyAyi. av kAi yer tic@ pRkyA yi. o wArMEpAel te epAti i EmGLi yEhAv mRi. kn wi

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

pAR eedvM RecA aByAnmAeN kANi, aveR o EprH. mrN}i aTvA tiric@ vrA k}iyA lM. }imAwM.

auk atAytH mi. y E h A E v , . . . e c y H aTvA yEhAEv, nI kWinmAyi sMsAric@, nieR mi niM zVAsieR kAH puR v.

765
ientier {A pApM ecyHtil. 22 yEhAvyew tImAn {Aen EA}uM oAi. aveR niy m {Ansri! 23 {AnveR mi M vizV sHtmA. ti ec@ti niM {A o}iu ni. 24 atinA yEhAveyni ti PlM tM! qeA {A nixH k LnA! eedvieR xH w iyi, {A eteAM ecyHtiil, atinAlv qni n ec@M. 25 yEhAEv, ov yTAi nie sHEnhievi, nI nieR stYmAy sHEnhM av EnAw kA@M. ov niEAw stY st puliyA nIyM av EnAw stYst pulM. 26 yEhAEv, nl v M mAyv ErAw nI nlvM mA. pE vuM nIcAeryM vuM ctiyAeryMkA nI sm nANH. 27 yEhAEv, vinIter nI shAyi . ahArikeL nI tA}H . 28 yEhAEv, nIeyeR viL ki . qeR eedvM qni @ m i evLicmA. 29 yEhAEv, nieR shAyA qniH eesnikErAewAM oAwAM. eedvieR shAyA z@ dLi qni cAwiyRAM. 30 eedvieR v}i tikvutA . yEhAvyew vcnM prI ieiri. te vizVsi ver av sMri. 31 yEhAveyA}iek meA eedv mil. new eedvemA}iek meA pARyil. 32 eedvM qni zi t. o jIvitM nyiA avene shAyi. 33 o mAnienEAel EvgiElA wA eedveme shAyi. tlLi Rc@ niA av qe ApHtnA. 34 eedvemni yprizIlnM t. atinAeleR eekkH zmAeyAreA k}iyM.

sIn 18+22-47

35 eedvEm,

nIeye sMri kyM vijyiA shAyikyM ecyHt. nieR vlkrM ekAu nIeye tAi. z@eL EtAli A nIeye shAyic@. 36 wRivI}Aet qni Evgi nwEtinH qeR kAlukeLyM kNAlukeLyM zmAENEm. 37 aEAe}niH z@eL oAwic @ piwiAM. av nziie wMver {A tiric@vril. 38 {AeneR z@eL EtAliM. av vIuM q}uEtH . qeR z@eLl A M qeR kAI}ilAM. 39 eedvEm, yi nIeye znAi. z@eL nIeyni mi vI}Hi. 40 qeR z@vieR k}ui awi A nIeynivsrM t. qeR qtirALiey {A sMhri kyM ecyHt! 41 qeR z@ shAyinAyi viLic@. pE aver riA mAyiil. av yEhA vey EpAluM viLic @ . pE av av mRupwi nkiyil. 42 qeR z@eL {A kxN LAi. kAi pR epAwi EpAelyAyi av. aver {A tviwepAwiyAi. 43 qnietier EpArwivri niM qe ricAluM. qe rAjYew EntAvAk. {AnRiykEpAlumilAvere EsviM. 44 av qei EkkyM EvgM qe asrikyM ec@M. viEdzik qe By ewM. 45 viEdzik ByMekAH vIrYM nxHwevrAM. av By viRcH avew oLisEt LiniH puRvM. 46 yEhAv jIvi! qeR pAR ey {A vA}H . eedvM qeR rknA. av mhA eedvmA! 47 qeR z@eL eedvM qni Evi ziic @ . av rAxH \ eL qeR niyNikI}i lAi.

sIn 18+48-20+2
48 yEhAEv, nIeye z@Li

766
yHH av k pk. yEhA vyew sAYM vizVsnIymA . atH albuikeL jH{Ani kLAkA shAyi. yEhAvyew niym zriyAy vyA. atH jneL sEA xii. yEhAvyew kln k nilmA. yEhAvey ByewtH vuM qeM nilnimA. yEhAvyew nYAyviDik ni lvuM nYAyvumA. av pUmAyM zrite. vuM nl sVeA vil piwictANH yEhAvyew pEdz . av EtnwyiniM epA}i y vuM nl EtnienA mADurYmmA. yEhAvyew vcn aveR dAsen tAI ec@. avey asriti niANH nl kArYAtH. yEhAEv, sVM et@keL kANA M k}iyil. ati nA, rhsYpAp ecA qe avdiEt. {AnRiuekAH pAp ec@ twEyNEm. pAp qe BriAtiriENEm. nieR shAymei qniH nilnuM pApvimmAyi riAM. qeR vAM ciyM nie Itiewieyi q {AnAzi. yEhAEv, nIey eR pARyA. nIyAeNeR rk.

niM ric @ . qnietirAyi v jneL EtAliA nIey e shAyic@. <rAri qe ricv nIyA. 49 yEhAEv, atinAlANH rAxH \ iwyi {A nie sHtti M nieR nAmi gIt pAwM. 50 teR rAjAvien pl yM jyiA yEhAv shAyi! teR aBixinAy rAjAvi EnAw teR stYmAy sHEnhM av kANi. dAvIdiEnAwM aveR pigAmikELAwM av enM vizVsHtnAyiriM!

10

sInM 19
sMviDAyknH. dAvIdieR o gAnM.
1 sV eedvieR Etji 11

eni pRy. kAz aveR eekk s]xHwic nl kArYeLi pRy. oAErA putiy divsvuM s]xHwi eyRicH wt kT pRy. oAErA rAiyM eedvieR zieyi wt wt evLiew. BAxNEmA vAkELA nin H yTAi EkAnAkil . nm EkAvu o zbHdvuM avAil. pE avew zbHdM ElAki elAwM EpA. avew vAk miyew aEALM EpA. kAzM sUrYeR vIw EpAel. kiwRyiniM hAdEAew v vrenEAel sUrYen . m/riElAw kAyik tAreEAel sUrY kAz i Rueky teR yA yArMBi. sUrY kAzieR orH rMBikyM mEyEH oAw kyM ec@. aveR wi niH oM mRyHAnAvil. yEhA vyew pEdzM aen te. yEhAvyew pEdz tikvu tA. eedvieR jnt

12

13

14

sInM 20
sMviDAyknH. dAvIdieR o gAnM.
1 dritAEA shAyi

nieR viLiH yEhAv mRu pwi tre. yAEAbieR eedvM nie sMrie. yAEAbi eR eedvM nieR nAme puk }He. 2 eedvM teR vimiri niM nin shAymyyHe. sIEyAniniM av nie shAyie.

767
3 nieR v}ipAwkeLl A M eedvM

sIn 20+3-22+1
niEAwv jIvitM EcAdic @ . nIyvn ekAw kyM ecyH t ! qeEyH M, qAlvuM w nI jIvitM nI av nki. rAjAvien nI vijyiEl nyikyM avnH vliy Etju nkyM ecyH t . avnH nI bmAnvuM mhtVvuM nki. eedvEm, rAjAvien nI qEM a#hiciri. nieR mKM dzitH rAjAvien ni i. rAjAvH yEhAvyi vizVsi . atYutnAy eedvM aven nirAzewkyil. eedvEm, nI znAeNH nieR z@ m}uv nI kAi eAwM. nieR zi nie evRuver EtAliM. yEhAEv, nI rAjAviEnAewA mEA ql A M dhii qriy LEpAelyANv. aveR EkApM agHni EpAel, teR z@eL av nziiM. aveR z@ew wMb nziiewM. av miyi niH wc@ mAewM. qekAeA, yEhAEv, av ninetier FAElAcn nwi. tik ecAnv ElAcieciluM vijyicil. yEhAEv, aver nI nieR awimkLAi. aver nI kyRu ekAu iei. avew k}u i nI kyRi@. awimkeL EAel nI aver iwIc@. yEhAEv, nieR zi nimiM nI sH t tiewe! { nieR mhtVeRic H pAw kyM sMgIEtApkrN mIu kyM ec@M!

4 eedvEm,

oAie. nieR blikeLlAM av sVIkrie. ninH yTAi EvtH eedvM tre. nieR ptik av vijyiie. eedvM nie shAyiEA { sEAxiM. eedvi eR nAme nm vA}HAM. nI EcAdietlAM yEhAv nin tre. tA etrew rAjAvien yEhAv shAyieeni RiyAM. eedvM teR vi sVilAyi. teR etr ewe rAjAvinH av mRu pwi nkyM ecyH t . rAjA vien riA eedvM teR mhAzi pEyAgic@. cil tew EtkeL yi . cil tew BwAeryM. pE { {ew eedv i yikyM aveR nAme viLic E pikyM ec@! anY prAjitrAvukyM y i vDiewkyM ecyHt. pE { jyic@! {LA vijyik! teR etrewe rAjA vien yEhAv ric @ . eedv ieR etrewe rAjAvH shAyinAyi viLikyM eedvM mRupwi nkyM ecyHt.

10

11

12

sInM 21
sMviDAyknH. dAvIdieR o gAnM.
1 yEhAEv, 13

nieR kH rAjA vien sEAxii. nI riEALANv aEALM hAditH. 2 rAjAvinH av #hi etlAM nI ekAw. yEhAEv, rAjAvH ciletAe vzYe@, aetAe nI nkyM ecyHt. 3 yEhAEv, rAjAvien yTA i nI a#hic@. aveR ziri nI sVkirIwmNi yic@.

sInM 22
sMviDAyknH. dyieR EpwmA q rAgi dAvIdieR o gAnM.
1 qeR eedvEm, qeR eedvEm!

nIeye eekvietH? qe riA k}iyA deryA nI! shAyinAy qeR

sIn 22+2-23
nilviLik EkA k}iyA deryA nI! qeR eedvEm, pk smyH shAyi {A nie viLic@. pE nI viLiEkil. rAiyiluM nie {A viLic@ ekAEyi. eedvEm, vinAyv nIyA . nI rAjAvAyiri. yi AEylieR sHttik Em nI siMhAsnnA yiri. {ew pUv i k nie yic@. aet, eedvEm, av nii yic @ . nI aver rikyM ecyHt. eedvEm, {ew pUv i k shAyinAyi nie viLi kyM av z@LiniM repwkyM ecyH t . av nie yic@ av nirAzi tmAyil! atinA, {AenA pu}uvANH , mxYnl . k qei lic@. avere nii. qe EnAv qe prih si. av tllukyM qniEner tL@ew nAvuk nIukyM ec@.* averEAw pRy+ yEhA vey shAyi viLik. av nie rie. av niEAwyH sHEnhmei tIcyAyM av nie riM! eedvEm, yTAi {A yi ov nIyAeN tA stYM. piRnA mt nIeye pripAli. a yew mlwic@ekAiEA}uM nIyAeNe zVsiic M qniR tM. piRnA mt nIyAyi eeR eedvM. gBpAi niM puR vEA mt {A nieR prirNilANH. atinA eedvEm, qe eekviwEt! }Lwiri

768
. qe shAyiA miltAM. qni @M kH. qe }lu zrAy kALkeLEA elyANv. alRukyM rey kwic @ kIRu kyM ec@ siMheEAel piL vAykLANvEwtH. qeR zi nileA}icevM EpAel vi. qeR aik eLlAM Evepiri. qeR eeDrYM EcAEpAyi! epAiy mpAMEpAel qeR vAyH vriri. qeR nAvH aAi oiiwi. mrN ieR epAwiyi nIeye iri. nAyH qni iluM wiyiri. dxHwew sMGM qe ekNiyilAiyiri. qeR eekkAluk av L ciri.* qnieeR aik kANA nA. jnM qe Ric @ EnAkyM ec@! av qe EnAieAEyiri! qeR vO av vItM vyH kyANH . qeR Emli Ayi av nRuiw. yEhAEv, qe eekevwiyEt! nIyAeNeR zi. EvgM qe ricAluM! yEhAEv, qeR jIven vALiniM ricAluM. qeR vilEyRiy jIvite nAyHLi niM riENEm. siMhieR vAyiniM qe ric A luM. kALkew ekAiniM qe sMri cAluM. yEhAEv, niei {AeneR sEhAdrAErAw pRyM. mhA sByi nie {A sHttiM. aven rADivEr, niL ven vA}H vi! yi AEy lieR pigAmikEL, yEhAvey mhtVewk! m}uv yi A

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

10

23

11

n A v u k . . . e c @ L@k tL@ew anixHwEmA evRuEA nANEEwA kwi iApEyAgic i awyALLAyi tH.

o ... Lci ri qeR eekkL@M kAlA dL@M av Lc@ qA #I pAWM. ecRieyA mAM viyA qAyBAx yi o siMheEAel qtinH av Lc @ aTvA av }ic @ qM amAM.

769
EylukAEr, yEhAvey By kyM drikyM ec@k. 24 qekAeA, dritLi e pAveL yEhAv shA yi. averi yEhAvyH lyil . avnver evRu il . jn shAyinAyi viLiEA av avri niM oLiciriukyil. 25 yEhAEv, mhAsByi qeR zMs niini v. rADkew m}uv mi vcH {A En blik {An iM. 26 pAvevEr, vvi, tivi, sMt] p H t rAvi. yEhAvey Ewi vvEr, aven vA}Hk! niew XdyM qeEM nie!* 27 v i d r r A x H \ L i e l jn m}uvM yEhAvey oAi kyM avniEl tiric @ vri kyM ece. m}uv viEdzikM yEhAvey rADie. 28 qekAeA, yEhAvyA rAjAvH. qlA rAxH\eLyM av Bri. 29 miyiel nl viLvu m}uvM ti kM ErAgYvAA mAy jn eedvi mi nmsHkriM. mriAnirivM mric @ k}ivM eedvi mi iwM! 30 BAviyi {ew pigAmik yEhAvey <xiM. k aveni qM pRyM. 31 oAErA tlmRyM avew i kELAwH yEhAvyew sv] ikeLi sHtAviM.

sIn 22+24-24+6

3 aveR

nAmieR nyH H qeR AN av puzi n. av stYmAyM n niRven kANiA av ene nyew pAtyilUew nyi. 4 mrNieR tA}H v ryi lUew nwAEAluM orpkwe iyM qni BymAkukyil. qeA, yEhAEv, nI qEAewAmH. nieR vwiyM EkAluM qe zVsii. 5 yEhAEv, qeR z@ew mi nI qniAyi Emz oiyiri. qeR tlyi nI eetlemA}ic@. qeR pAn pAM niRu kviy. 6 niy qeR jIvitkAlH nyM kNyuM qEAewA mAM. vLer nIkAlM {A yEhAvyew lyiliri kyM ec@M.

sInM 24
dAvIdieR o gAnM.
1 miyM

sInM 23
dAvIdieR o gAnM.
1 yEhAv

qeR wynA. Eveetl A M qniH qEA}uM AyiriM. 2 pc Emi avene kiw . zAmAy jlAzyLi ElH avene nyic@ ekAu EpA.
nie jIvik qM.

atilu sklM yEhAvyHtA. ElAkvuM ati vsi ql A vM avERtANH. yEhAv smimIet miey niic @. ndikEm avn tien niic@. yEhAvyew pv t iEl EpAvA A k}iyk? yEhAvyew vi lyi niH rADiA A k}iyk? EdAxM ecAv, nilXd y, qeR nAmi* vYAjmAyi NyiwAv, NyM vYAj vAgHdAnvuM pRyAv. av mAEm aview rADiA k}iy. nlv m@ver a#hiA yEhAvEyAwEpi. av H nk ecA av tew rknAy yEhAvEyA wEpi. nl v eedve agmi AnAyi mi. yAEA

qeR nAmM qeR AvH qM.

sIn 24+7-25+21
bieR eedviElv shA yi ecl@. kvAwEL, niew tlyy k! p}y vAtilukEL, R, EtjERiy rAjAvH akE vre. EtjERiy rAjAvH rANH ? yEhAvyANH rAjAvH. k nAy BwnANv. yEhAvyANH rAjAvH. avnANH yvIr. kvAwEL tlyy! purAtn vAtilukEL, R, EtjERiy rAjAvH kw vre. rANH EtjERiy rAjAvH? sv z nAy yEhAvyA rAjAvH! mhtVvAnAy rAjAvA av.

770
9 vinIter

10

11

12

10

13

14

sInM 25
dAvIdieR gAnM.
1 yEhAEv, {A sVyM nin sm 2 qeR 15

i. eedvEm, {A nii yi. {A nirAznAvu kymil. qeR z@ qe prihsikyil. nii yiv nirAz ewkyil . qA vizVAs vk nirAzitrAM. av oM Enwkyil. yEhAEv, nieR mAM pWiA qe shAyiENEm. nieR mAM qe pWiiENEm. qe nyikyM nieR stY qe pWiikyM ecE NEm. qeR rkM eedvvuM nIyA. qM {A nie yi. yEhAEv, qEAw kANYvA nAyiriA oAiENEm. yEhAEv, nieR nitYmAy LM sHEnhM qEAw kAENEm. ecRukAl {A ecyHt pAp M tikM oAiAtiri ENEm. yEhAEv, nieR nl nAminAyi qe sH E nh EAew oAENEm. yEhAv prmAi nl v nANH. pApikv nItiyew mAM pWiic@ekAw.

16

17

18

19

20

21

av teR mAM pWii. aver av nItiEyAew nyi. aveR wwikL@M vAgH d An M* pAlivErAw yEhAv kANYvAM stYvAmA. yEhAEv, {AenApAw etAy kArY ecyHtiri. nieR nAmieR nyHAyi qEAw miENEm. yEhAvey piwvnH eedvM vuM nl jIvitmAM kANic@ ekAwM. ayA nl kArY avBi kyM ayAew pigAmik eedvM vAgHdM ecyHt mi av kAzmAkyM ec@M. yEhAv teR ayAyikELAw teR rhsY pRy. teR krA avnver pWii. {AenEA}uM shAyinAyi yEhAvey Etw. avenEA }uM qe }Lini EmAci i.* yEhAEv {A pIfitM kA kiymANH . qiEl tiriH kN kANicAluM. qeR }LiniM qe EmAciicAluM. qeR zHn prihriA shAyicAluM. yEhAEv, qeR pIfkM kxHw tkM kAENNEm. {A ecyHti ri pAp qEAw epARu AluM. qeR z@eL kAluM. av ere evRukyM pvi vA mikyM ec@. eedvEm, qe sMrikyM rikyM ecENEm. {A nii yi, ati nA dyvAyi qe nirAznA Et. eedvEm, nI stYmAyM nlv. {A nii yi, ati nAele sMriENEm.

w w i k L @ M v A g Hd A n L @ M eedvM yi A EyjntymAyAiy krA. EmAez yew niymM yiriAmitH. avenEA}uM ... EmAcii vlyi niM aveneR pAd nIM ec@ qM.

771
22 eedvEm, yi

sIn 25+22-27+8
apkwLiniM sur itnA {A. nieR jn ieR sByi niekAH yEhAEv, {A nie vA}H.

AEyjntey av ew m}uv zHnLi niM riENEm.

12 ql A

sInM 26
dAvIdieR gAnM.
1 yEhAEv,

sInM 27
dAvIdieR gAnM.
1 yEhAEv, nI qeR kAzvuM

4 5

10

11

qe viDiENEm. {A o niljIvitM nyi ec etLiyic A luM. oriluM {A yEhAvyi vizVsiA tiiil. yEhAEv, qe prIiENEm. qeR XdyiElM mni ElM }H EnAENEm. nieR LM sHEnhM {AenEA}uM kA. nieR stYLA {A jIvi. {A vilekvrielA vnl.* dxHwsMGeL {A evRu . dxHwsMGi {A oriluM Eckyil. yEhAEv, nieR yAgpIWi El {A vErtinH* t etLiyiA {AeneR eekk k}u. yEhAEv, {A nin sHEtAM pAw. nieR atH-tv]i keLi {A pAw. yEhAEv, nieR lye* {A sHEnhi. nieR mh tVwAre {A sHEnhi. yEhAEv, pApikELAwH qe EckANEt. ekAlyALi kELAewAM qe vDiEt. av m@ver vi. ti k ecA av eekli vAiEyAM. pE {A nixHkLnANH. ati nA, eedvEm, qEAw dy kA@ kyM qe rikyM ecE NEm.

vilekvrielAvnl {A astY vAdikELAEwA wilmnsH k ErAEwA Ec il qM. nieR ... vErtinH aTvA nieR bli pIWi @M {A mERNM. eedvAl yi Ux nwA tAeRw o puErAhitEnA ElvYEnA pAwtAkAM tH. lyM eydew rADnyHAyi ey zElmilu EtYk mirM.

rkmA. {AnAeryM By Etil! jIvitiel qeR aByAnmA yEhAv. ati nA {AnAeryM Byewkyil. dxH w A qe miEc AM. avereR zrIrM nziiA miEc AM. qeR z@ qe mic@ nziiA mi Ec AM. pE av }u vI}uM. pE o eesnYM te qe vLAluM {A Byewkyil. jnM yi qe mi cAluM {A Byewkyil. q ekAeA {A yEhAvyi yi. yEhAvyiniH o mAEm {AnAvzYewZ. yEhAv yew mEnAhArit kAtiM aveR riiwM szi tiM. qnieeR jIvitkAl mAek aveR lyiliri A k}iei! {A apkwiewEA yEhAv qe sMriM. av ene teR wArielALi iM. qe av teR sur itlE ekAuEpAM. z@ qe vLiri. pE aver EtAliA yEhA veye shAyiM! aEA aveR wAri {A blik LiM. h A djnELAew {A avnH blikLiM. yEhAvyew mhtVgIt {A pAwieAiriM. yEhAEv, qeR zbHdM EkAluM. qnirM nEkNEm. qEA w dy kAiyAluM. qeR XdyM pRy, EpAyi yEhAvyew mKM aEnVxik. atinA yEhAEv, {A nie rADivA v.

sIn 27+9-29+4
9 yEhAEv, nieR dAsni nik

772
Dn ec@. pE mnSekAH av ayAetier tik LAsUNM ec@kyANH. yEhAEv, av m@vetier ti ec@. atinAlv ecyHt tiyHH ahmAy zi av tiriek nkiyAluM. dxHwA yEhAvyew sv] ikeL mnilAil. eedv ieR sv] ik av kAil. l, av mnilA il; av nziiA mi EyZ. yEhAvey vA}Hvi! qeR An av Ek@. yEhAvyAeNeR kH. av nAeNeR kvcM. {Anven vizVsic @ . avene shA yikyM ecyHt. {A vLer hAdi! {Anv sHtti gIt pAwkyM ec@. yEhAv teR etrewe ven sMri. yEhAv aven ri. yEhAvyANH aveR kH. eedvEm, nieR jntey ri cAluM. niERtAyver a#hi cAluM. aver smADAnEAew a#hiENEm!

10

11

12

13

14

lEt. qe shAyiENEm! qe tiykEt! qe eekevwiyEt! qeR eedvEm, qeR rk nIyA. qeR aymM qe vi@EpAyi. pE yEhAv qe qwkyM qe avER tAkyM ecyHt. yEhAEv, qni z@H . atinAele nieR mAM pWiicAluM. zriyAy ecA qe pWiicAluM. z@eLe mic @ . aver ei Nk pRu. qe pIfiiAnv Nk pR u. yEhAEv, qeR z@H qe eekmAREt. mritimH* yEhAvyew n qni kANAnAem {A yTAmAyi vizVsi . yEhAvyew shAyinAyi kAirik! kEAewyM eeDrYEAewyM yEhAvyew shAyinAyi kAirik!

6 7

sInM 28
dAvIdieR gAnM.
1 yEhAEv, nIeyeR pARyA.

sInM 29
shAyinAyi {A nie viLi. qeR Ankew Ener nieR ecvi ekAiywyH Et. qeR shAyyAcnyHH rM nkiyieli {A zv }iyiEl EpAy mric v erA EBdmelH k kM. 2 yEhAEv, nieR ativi lE* eekkyi {A Ai. {A viLi EA viLiEkAluM. qEAw kN kAiyAluM. 3 yEhAEv, qe, dxH w A erEAel ktEt. av ay Aer smADAnM q sMEbA
mritimH jIveR EdzH q vAcYAM. ativilM viwAriel vuM DAn lM, aTvA sAY epkM vc i ri eedvAlyM. eedvM yi AEyliel rAjAvAyi o siMhAsnM EpAelyANitH.

dAvIdieR gAnM.
1 eedvpuAEr,*

yEhAvey vA}H vi! aveR Etji enyM ziEyyM vA}Hvi. 2 yEhAvyHH aveR nAminH t mhtVM ekAwk. nieR viEzx vOLNiH* av en rADik. 3 smi yEhAv zbH d my . mhAsmiEm wi nAdM EpAelyA EtEjAmy nAy eedvieR sVrM. 4 yEhAvyew zbH d M aveR ziey kANi. aveR
eedvpuA aTvA EdvAew pu A. sVi eedve Uxi, puErAhitAerEAely eedvdtA eryAvAM view EitH. viEzxvs H eedve rADiA eedvAlyiEl EpAEA jn LNii vO.

773
sVrM aveR Etjien kANi . yEhAvyew sVrM v EdvdA mreL kxNLA. elbA EnAniel vliy EdvdAmr eLEAluM av tk. iLi o piey EAel elbAEnAen eedvM viR i. cAwiLi o A wEpAel siErYA* viRyH. miiNkekAH yEhAv yew zbHdM arIe kIRi mRi. yEhAvyew zbH d M mmiey viRi. yEhAvyew zbHdM EkH kAEdzummi* viRyH. yEhAvyew zbH d M mAnien Byew. yEhAv vneL nzii. pE aveR l yi, jnM aveR mhtVe kIi. eveAAlH yEhAvyA yi rAjAvH. av qeE M rAjAvAyirikyM ec@M. teR jntey yEhAv rie. teR jntey av smADAnM ekA#hie.

sIn 29+5-31+1
aveR vinAme* vA}Hk! eedvM EkApic i ri, ati nA viDi mrNmAyi. pE aveR sHEnhM etLiyikyM qni jIv trikyM ecyHt. rAiyi, {A kiw kryk yAyi. piE BAti {A sEAxEAew pAwk yAyi! sMrNyiluM surittV iluM yiEA oiM qe pviAnAvielH {A kti! aet, yEhAEv, nIeyEAw dy kAiyEA qni prAjy EbADEm l A yi! pE nIeyi nikEA {A pri&micH ByviRc@. eedvEm, atinA {A niEAw Aic @ . qEAw kN kANEmey yAcic@. {A pRu, eedvEm {A mric@ nrki EpAyAelA NM? mric v pU}iyi kiw ! av nie sH t ti il. nI qmAM vizVsiA ekAAvuvnAeNH av jnEAw@ pRyil. yEhAEv, qeR An EkH qEAw kNkAENEm! yEhAEv, qe shAyiENEm! {A AikyM nI shAyikyM ecyHt. qeR nilviLiey nI n]mAi mAi. qeR d+KieR vOM nIeyw mAi. qe sEAx mwuikyM ecyHt. {A nibHdnAyiriAet nin sHti pAwieAiriM. qeR eedvmA yEhAEv, {A qEM nie sHtiM.

10

11

sInM 30
dAvIdieR gAnLielAH. lysmNitH.
1 qeR dritLiniH yEhAv 10

eye yi. z@eLe EtAliAM prihsiAM nI avdic i l . atinA nie {A kIiM. 2 qeR eedvmA yEhAEv, {A niEAw AikyM nIeye suKewkyM ecyHt. 3 qe nI zv}iyiniy i. qe nI jIviAn vdic@. }iyiiw* mric vErAewAM qni k}iEyi vil. 4 eedvieR ayAyikEL, yEhAvyH sH t ti pAwk!
siErYA aTvA ehEApvtM. k A E d m m i siRiyyiel o mmi. tinH vimmi qM EpAkAM. }i aTvA mricvew ElAkM.

11

12

sInM 31
sMviDAyknH. dAvIdieR o gAnM.
1 yEhAEv,

{A niilAyi . qe nirAzewEt. qEAw dy kA@kyM qe rikyM ecENEm.

n A m M sHmrNeyEA sHmArkemEA vAcYAM.

sIn 31+2-23
2 eedvEm, qe ecvieAAluM.

774
13 jn qei pRy ap

10

11

12

Evgi vH qe ricAluM. qeR pARyAyiAluM. qeR aByAnmAyiAluM. qeR EkAyAyiAluM. qe sMr icAluM! eedvEm, nIeyeR pARyM EkAymA. atinA nieR nAmieR nyHH qe nyi kyM v}ikA@kyM ecyHtAluM. z@eLni mi ekNieyA iyiri. avew ekNi yi niee ricAluM. nIyA eNeR aByAnM. yEhAEv, { vizVsi Avu eedvmA nI. qeR jIv* {A nieR eekkLi Elli. qe ricAluM! vYAjeedveL rADiver {A evRu. yEhAvyi mAM {A yi. eedvEm, nieR dy qe sEAxii. qeR yAtn nI kiri. qniAyiri zHneLi ninRiyAM. z@eLe piwiA nI a vdiil . avew ekNikLi niM nIeye EmAciiM. yEhAEv, qni vLer drit H. atinAelEAw kN kAENEm. qeR kk Evdni (krci mlM) qeR mnM kliyiri. qeR etA yM vyRuM Evdni. qeR jIvitM d+KLilvsAni . qeR vx enw vIkLielAwu. drit qeR k EcA. qeR kH qe vi@EpAku kyANH.* z@ qe evRu. ay AM qe evRu. qeR bueLl A M qe etvi kA. avere BykyM o}ivAkyM ec@. nxHwe pkrNeey EpAel jnM qe pUmAyM mRiri.

14 15

16

17

18

19

20

21

22

23

vAdvAk {A Ek. av qnietirAyi. qe vDi AnAElAci. yEhAEv, {A nii yi . nIyA qeR eedvM. qeR jIv nieR eekkLi lA. z@LiniM qe ric A luM. qe oAwi vri* niH qe ricAluM. dyvAyi nieR dAsen sVAgtM ecyHt sVIkricAluM. qEAw kN kA@kyM qe ri kyM ecyHtAluM. yEhAEv, {A niEAw A ic @ . atinA {A nirAz ewkyil. dxHwA nirAzit rAM. av nibHdmAy nrki El EpAM. dxH w A vIiLkyM nlveri Nk pRykyM ec@. dxH w A vLer ahArikLA. pE av ew N pRy uk mQnmAM. eedvEm, nie piw nieR jniEvi nlM atH-tkr vumAy kArY nI oLiic @ vciri. nie yi vAyi qlAvM kAek nI nk ec@. nlver pIfiiA dxHwA ow. av EpArAmArM BiA mi. pE nlver nI oLiikyM aver sMri kyM ec@. nieR wAr i aver nI sMri. yEhAv vA}H ewe! ngrM z@ vLEA atH-tkr mAeyA rItiyi teR prmA sHEnhM avenEAw kANic@. Byi {A pRu, eedv i kANA k}iyA oriw A {A. pE, eedvEm, {A niEAw AikyM cilu qeR shAyA n nI EkkyM ecyHt. eedvvizVAsikEL, ni yEhA vey sHEnhiNM! tEAw vizV

jIv AvH q vAcYAM. q e R . . . v i @ E p A v u k y A N H qeR aik blhInmAkyANH q vAcYAM. q e o A w i v r i qe pIfi i qEA mRiew qEA vAM.

775
sH t rAyver yEhAv sMri . pE sVM ziyi ahriver yEhAv zii . avH av ahmAy zi n. 24 yEhAvyew shAyM tIi vEr, zM DIrAmAyiri k!

sIn 31+24-33+8

sInM 32
dAvIdieR o DYAngItM
1 pAp epARuewEA o

v vLer ni. aveR pAp mAyHewEA av vLer BAgYvA. tA nirprADiyAeN yEhAv pRyEA ov vLer sEA xi. sVM rhsYpAp mRyHAv BAgYvA. eedvEm, {A vIuM vIuM niEAw Aic @ . pE {AeneR rhsYpAp pR il . oAErA AnyiluM {A dblnAvuk mAmANH. eedvEm, rAiyiluM pkluM nIeyniH jIvitM wt wt kwEmRiytAi. Evn Ale wiel vr mi EpAelyAyi {A. pE qeR pAp m}uv yEhAvEyAEw@pRyA {A niyic @ . yEhAEv, qeR pApeLi {A niEAw pRu. qeR LielA EpAluM {A mRc@vcil. qeR pApeLlAM nI epARukyM ecyHt! eedvEm, ArNMekAH nieR ayAyikeLlAM niEAw A iM. vliy eveAM EpAel drit m@vH AEAEAluM nieR a yAyikeL a sHpziil. eedvEm, nIeynieA sEt mA. dritLiniH nIey e ri. nIeye vlyM ecyHtH sMri. atinA nIeye ric rItieyi {A pAw. yEhAv pRy, nIeyen jIviNemtieni nie

{A pWiikyM nyikyM ec@M. nie {A sMri kyM nieR mAdziyAyi rikyM ec@M. 9 atinA tireyEyA k}ut eyEyA EpAel vktirivilA vnAktH. avey nyiA m xY vwiyM kwiAmpEyA giNM. atilAet m]g aveRyw vrikyil. 10 d x H w A n v D i Evdnk AM. pE yEhAvyi yiver eedvieR pr mAsHEnhM vlyM ec@M. 11 nl v Er, nikyM yEhA vyi vLer h A dikyM ec@k. nilXdyEr, ni vi!

sInM 33
1 nyvEr,

yEhAvyi nik! yEhAvey vA}H nlv EctANH! kirM* vAyic @ yEhAvey vA}Hk! p tiy vIN ekAH yEhAvey vA}Hk. avenA pugAnM* pAwk. h A drAgM mEnAhrmAyi l pik! eedvieR vcnM stYmA. av ec@etiluM ni AyiAM. n ecAM nItikAAM eedvM xHwew. aveR prmA sHEnhM miyi niRy. yEhAvyew kl n yA ElAkM niie@. eedvieR nizVAsM miyi qlAienyM s]xHwic@. smjle av oriw sMBric@. mhAsme av yTAAn sUi. miyilu qlAvM yEhAvey BykyM drikyM EvNM. ElAkilu svjnvuM aven ByNM.
vIN

k i r M anvDi kikL@, EpAlu, o pkrNM.

pugAnM eedvM teR jninAyi puti yM atH-tkrvumAy kArY ec@ EA av aeti putieyA gAnM q}uM.

sIn 33+9-34+12
9 qekAeA,

776
sInM 34
dAvIdH &ABinyickAle gAnM. mlmANH abIEmelH ayAeL oAwictH. aen dAvIdH aven vi@EpAyi.
1 {A yEhAvey qlAAlM

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

aveR jH { mlM kArY sMBvi . niH ! qv pR A qlAM nilyHM. rAxH\L@ew ptikeL yEhA vyH nixHPlmAAM. avew ptikeLeyAe av nzii AmAM. pE yEhAvyew pEdzM qeEM nl t H . aveR ptik tlmRkte nltH. yEhAv tew eedvmAyi@ jnM vLer BAgYmv. qe A eedvM aver teR vijnmAyi etrew. sViniM yEhAv tAE} EnAi. m}uv jneLyM av ku. teR atYutsiMhAsni niM av tAe} miyi vsi m}uv mxYeryM EnAi. mxYeweyl A M XdyeL eedvM niic @ . oAErA ewyM cik avnRiy. sVM mhAziekAl rAjAvH rewtH . sVM k ekAl knAy Bw r ewtH. yi vijymAtH stYi tirkLl . rep wA stYi avyew kH nieL shAyiyil. teR ayAyikeL yEhAv nirIic@ pripAli. av en rADiver aveR mhAsHEnhM sMriM. aver eedvM mrNiniM ri. vizEA av av k n. atinA nAM yEhAvyH Ayi kAiriM. av ne shA yikyM sMrikyM ec@ . eedvM ne sEAxii. aveR vinAmi nAM stYmAyM yi. yEhAEv, { nie stY mAyM rADi. atinA {ELAw nieR mhAsH E nhM kA@k.

10

11

12

vA}HM. aveR sHtti qEA }uM qeR aDrLiluAyi riM. qLiyvEr, EkH nivi. qeR XdyM yEhAveyecAli aBimAni. qEAewAM EcH eedve vA}Hk! aveR nAmM nm mhtVewAM. shAyi {A eedve smIpic @ . avene ecvi eA_kyM ecyHt. {A By ew ql A iniM av ene ric@. shAyi eedve EnA. nI sVIkriewM. litnA Ektil.* Q pAvM shAyi yEhA vey viLic @ . yEhAv qe vikyM ecyHt. qeR qlA dritLiniM avene ric@. eedvieR ayAyikH yEhAvyew dt kAv ni . yEhAvyew dt aver sMrikyM pini EmAciikyM ec@. yEhAvey cic H aven nlven kAk. aven yic@ niv BAgYvA. yEhAvyew vijnt aven rADiNM. yEhAvyew a yAyikH EvetlAM lBiM. zA dblM vizv mAyiIM. pE shAyi eedve smIpivH qlA nkmAM. ikEL, qe vi, yEhA vey bmAniA {A nieL pWiiAM. ov jIven sH E nhi evi, nAyi dIGkAlM jIviNemei,

n I . . . l i t n A E k t i l aven tiL EAew EnAk. nieR mKM viLRAn vditH q vAcYAM.

777
13 ayA tik ectH; N 14

sIn 34+13-35+14
aver nirAzrAkyM apmAni kyM ecENEm. av tiri EAwA wyAENEm. qe pIfiiA mikyANv. aver EtAl i kyM nANM ekwkyM EvNEm. kAi pRew pti EpAel aver iIE NEm. yEhAvyew dt aver oAwie. yEhAEv, avew v}i M v}uv}u@mAENEm. yEhAv yew dt aver oAwie. {A eteAM ecyH t iil , pE avere wA mic @ . o kArNvuM wAet avere wA mic@. atinA, yEhAEv, av sVM ekNiyi vIekAe. sVM vlkLi av vI}e. tI iA apkwM av piNye. aEA {A yEhAvyi n iM. avene riEA {A sEAxiM. qeR pU sVtVEAew {A pRyM, yEhAEv, nieEAel mil. kniniH drien nI ri. krini piwiecwtH nI nihAynAy pAvi n. o sMGM ksAik qe pviAnAElAci. qniH aRiuwA kArYeLi averEAw EcAdY EcAdi M. nl kArY mAEm {A ecyHti@Z. pE av qEAw ti ec@. yEhAEv, {Anhi nk qni nkiyAluM. av ErAgM bADic E A {A ati vYsnic @ . d+KM kwiiA {A pvsic@. avEvi Aic t inH qniitAENA kiEtH? avErAwH qeR vYsnM kAu vA {A d+KieR vOM Dric@. aver {AeneR suXeLEAelEyA sEhA drAerEAelEyA oe kti.

4 cil qe ekAlA mi.

15

16

17

18

19

20

21

22

k pRytH. tik ec@ nik! nk ec@k. smADAni nAyi vik. smADA ne piwk. smADAne a ApiveryM Etwk. nlver yEhAv sMri. avew Ank av Ek. pE yEhAv ti ec@ vetirA. aver av pUmAyM nzii! yEhAvEyAw Aik. av niL@ew viLiEkM. niew qlA dritLiniM av nieL riM. dritAEA cil ah evwiy. yEhAv vinItErAwH awA. av aver riM. nl v H anvDi zH n AEyAM. pE avew zH n Liniel A M yEhAv aver riM. avew aikeLlAM yEhAv sMriM. oriyM owiy kyil. pE, dxHwAew dxHwt aver vDiM. nlvew z@ nzi iewM. teR dAsAew ANen yEhAv ri. av aven yi. av nzii ewA avnvdiyil.

10

11

sInM 35
dAvIdieR gAnM.
1 yEhAEv,

12

qeR z@ELAw yM ecyHtAluM. qeR y ecyHtAluM! 2 yEhAEv, pricyM EdhAvr NvuM qwAluM. q}uEH qe shAyicAluM. 3 vuM EvluemwH ,* qe oAwivErAw EpArAwiyAluM. yEhAEv, {A nie riM qH qeR AviEnAw pR AluM.
Ev M EpAlu o yDM.

13

14

sIn 35+15-36+5
a mric v enEAel {A kru. avErAw d+KM kwi iA {A kRu vO LNiu. d+KMekAH {A tl nic@ nw. pE {AenA vI}H c vi yEA avere prihsic@. av yTA suXLA yiil . qniver aRiy kwiyil . pE avere vlyM ecyHtH mic@. avere prihsiA niA vAkpEyAgic@. av pli Rui qEAw EdxYM k wiic@. qeR yjmAnEn, qniH Q dritA nIeynA kiriM. avere nzii A mikyANH . yEhAEv, qeR jIv ricAluM. qeR iye jIvite dxH w riniM ric A luM. siMh eLEAelyANv. yEhAEv, mhAsByi {A nie vA}HM. zrAy jn ELAewAAyiriEA {A nie vA}HM. qeR z@ ni prihAsM wkyil . FAElAcnkH qeR z@ tIc y AyM ziiewM. qeR z@ yTAi smADAni mikyl. Q rAjYe smADAni vsi vetier tik ecAnA Nv ElAcitH. z@eLnietier ni ecAri y. av Nk pRy, av en pRy, hA! nI ecyHt tik { { L@ew kkekAu kiri . yEhAEv, qA sMBvi etH tIcyAyM nin kANA nAM. atinA miAtiriEt. qe vi@EpAkEt. yEhAEv, Ne}uEEN Em! qeR eedvvuM yEhAvymA yvEn, qniAyi EpArAEwNEm. qni nYAyM pAlic@ tErNEm. qeR eedvmAy yEhAEv, nieR nItiyi qe nYAyM

778
viDiENEm. avere prih siAniwyAEt. 25 hA! {AvzYm kii! qH av pRyAniw yAEt. yEhAEv, aven { nziic@! qH av pRyAniwyAEt. 26 qeR z@ m}uvM li kyM pukyM ec@emH {AnAzi. qni drit AyEA av hAdic@. tLAeNEA mikcverH av kti! atinAlv nANvuM apmAnvuM ekAu epAtiyewe. 27 cil qni n vvA #hi. av vLer sEAxmAke! averEA}uM pRy, yEhAv mhtVmv nA! teR dAsAH av vuM mikctH qEA}uM kAMi . 28 yEhAEv, atinA, nieR n eyi {A jnELAw pRy . nie {AenM vA}H.

15

16

17

18

sInM 36
sMviDAyknH. yEhAvye dAsnH. dAvIdinH.
1 o

19

20

21

22

23

24

dxH w , {A eedve BykEyA bmAnikEyA ec@kyil q pRA ayA wt ti ec@ kyAyiriM. ayA tEAwte N pRykyANH . ayA sVM et@k kAil . atinAl yA mAEpimil. ayAew vAk vilek Nk mAM. n ecA pWi A viEvkM ayAA mil. rAiyi ayA teR dxH w tk ElAci. tiyew v}i ayA etrew. ayA ti ec@vA sVyM smikyM ec@. yEhAEv, nieR yTA sH E nhM kAziluM yer. nieR vizVsH t t EmGeL A yer.

779
6 yEhAEv, nieR n tp

sIn 36+6-37+18
vizVsik. ecEtH av ec@M. yEhAv nieR neyyM nIti eyyM mYAhH n iel sUrY enEAel EzABytAe. yEhAvyi vizVsikyM aveR shAyM tIi kyM ec@k. dxH w Aew vijyMkH vixmiE. dxH w A tikLAElAcic u vijyM EnwEA vixmitH. EkApitH ! EADikymtH . nin etAy kArY ecE iv mnS klA wyA tH. qekAeA, dxHwA nzi iewM. qA yEhA vEyAw shAymEpiv H eedvieR vAgH d mi lBiM. ecRiy kAlMekAH dxH w A lAtAM. nI prtiEnAiyA EAluM kANAnAvAviDM av epAyH}iyM! vinItH eedvieR vAgHd mi lBiM. av smADAnM sVdikyM ec@M. dxHwA nlvetier FA ElAcn nw. nlvew Ener pliRui dxHw EkApM kwii. qA new yjmAn dxHwAer prihsi. av e sMBviemH av kA. dxHwA vAeLw, vil@l yH . pAve nihAyer av ekAl N M. snS vizVsHter av ekAlNM. pE avew vil@keLAwiyM. avew vAk avewte XdyiEliRuM. dxHwAew vliy o e A nltH tAM nlvrANH. qekAeA, dxHwA nzi iewM. pE nl v er yEhAv tAieA_M. niler yEhAv jIviti luwnILM pripAli. av avkAzM nitYmAyi riM.

5 yEhAvey yik. aven

10

11

12

vteA* tM. nieR nIti atYgADsmeA }EmRiytH . yEhAEv, mxY enyM m]geLyM nI sMri . nieR sHEnhi kANYe A viliwietAmil . mxYM dtAM sMrNi nAyi nie smIpi. yEhAEv, avH nieR ly iluvyiniH putiy k lBi. nieR nn diyiniH nIyver wii . yEhAEv, jIveR DAr nii niRevw! nieR kAzM { evLicM pr. yEhAEv, nie stYmAyM aRiyver w sHEnhiE NEm. niEAw vizVsHt rAyvH nk ecENEm. yEhAEv, ahArik qe wAtiriENEm; dxHw qe piwiwAtiriENEm. avew kl R kLi en ErKeweiri, view dxH w kiw. av vI}H ewkyM tkewkyM ecyH t iri. averAriluM q}uEyil.

10

11

12

sInM 37
dAvIdieR gAnM.
1 dxH w AerH vYAleEw.

13

tik ec@verec A l i asUyeEw. 2 Evgi p}u nzi pul@M pcecwikM EpAelyANH dxHwA. 3 yEhAvyi vizVsikyM n ec@kyM ecyHtA, nI jIvi kyM EdzniH opAw kArYLAsVdikyM ec@M. 4 yEhAvey <xiti h Adi. nin Evetl AM av tM.
tpvt M yEhAvyew pvtM q vAcYAM. siRiyyiel o vizixH w pv t EmA eedvM teR dtAmAyi sELi eedvieR pv t EmA kAM.

14

15

16 17

18

sIn 37+19-38+3
19 drit

780
evwiH oriluM ayA jIvi yil. pE nl v er ekAl A nANH dxHwA qEA}uM EnAtH. dxHwAew ekNikLiew nl v er yEhAv oriluM eekevwiykyil. nlver Aer viDiewA eedvM avdikyil. yEhAv pRy ec@k. aveR shAyM kAirik. yEhAv nie vijyiyAM. dxH w Aer oAwic @ viiH eedvM teR vAgH d mi nin nM. znAy o dxH w en {A ki. kM ErAgYvum o mrMEpAelyAyi ayA. pE ayA EpAyi. etru EnAieyiluM {AnyAeL ke iyil. nilM vizVsHtmAyirik. smADAnkAMikH DArALM pigAmikAM. pE niymlMGk pUmAyM nziiewM. avew pigA mik EdzniM re wkyM ec@M. nItimAAer yEhAv ri. dritAEA yEhAvyA Nv kH. nItimAAer yEhAv shAyi kyM rikyM ec@. nl v yEhAvey yi kyM av aver dxH w ri niM rikyM ec@.

20

21

22

23

24

25

vEA nl v nirAzrAvukyil . piNiyew kAlM vEA nlvH DArALM BNmAyiriM. pE dxH w A yEhAvyew z@LA. av nzii ewkyM ec@M. avew tA}Hvrk vrH qriyM. av pUmAyM tkewM. dxH w EvgM kwM vAukyM oriluM tiric @ ekAwAtiri kyM ec@. pE nIti mA dArmAyi m@v n. nItimA a#hivH eedvieR vAgH d mi lBi . qAlv zpikyA ec@eti av nzii ewM. EyAew nwA Bwen yEhAv shAyi. yEhAv aven vI}Aet EnA. Bw z@eL miA oAw EA yEhAv aveR eek piwicH vI}Aet EnA. {A ecRumAyi, EA eLni vyAyi. nItimAAer eedvM eekevwiytH {AenA riluM kiil. nItimAAew ik BNinAyi yAci tH {AenAriluM kiil.

32 33

34

35

36

37

38

39

40 26 nItimA

anYH dArmAyi n. aveR ik or# hmA. 27 ti ecAtirikyM n ec@kyM ecyH t A ni qEM jIviM. 28 yEhAv nItiey sHEnhi. teR ayAyikeL av shAyiAet ayyH kyil . yEhAveyEA}uM teR ayA yikeL sMriM. pE dxHwer nziikyM ec@M. 29 n I t i m A A H eedvieR vAgHd mi lBiM. avrview nitYmAyi jIviM. 30 nItimA sdpEdzM n. aveR tImAn qlAvM nYAymAyiriM. 31 yEhAvyew vcn av pWic i ri. EnrAy mAM

sInM 38
asHmrNdiniEl dAvIdieR o gAnM.
1 yEhAEv,

EADEAew qe vimziEt. EkApEAew qe ziiEt. 2 yEhAEv, nIeye mRiEvl i ciri. nieR auk qi El Lc@kyRi. 3 nIeye ziic @ . qeR zrIrmAek mRivukLANH . {A pApM ecyHt, nIeye zii kyM ecyH t . atinAeleR aikeLlAM Evdni.

781
4 tik

sIn 38+4-39+5
{A ecyH t tik eLi {A niEAw pRu, qeR pApLi {A vYsni . qeR z@ ErAgYEAew jIvi. av anvDi N kM pRiri. z@eLEAw tik ec@. {AnvErAw nk mAM ecyHt. nk ecAEn {A mici@Z. pE av qnie tirAyiri. yEhAEv, qe eekevwiyEt! qeR eedvEm, qEAww ENEm! EvgM vH qe shAyiE NEm! qeR eedvEm, qe riENEm!

6 7 8

10

11

12

13

14

15

16

17

ecyH t ti Ar nA {A. M o mhABArM EpAelyANH . tlyyAnA kAet {A nANM ek@. {AenA vifH F iM ecyH t . EAe}eR N p}u nARu. {A niu nmic @ . divsM m}uv {A d+KitnAyiri. pnimlM qeR zrIrmAek pIfi tmAyiri. qniH oM aBvewAnA kA mRiEviri. qeR Evgiliwi XdyM qe nilviLii. qeR yjmAnEn, qeR {rM nI Ek@. qeR enwvIk niiniH oLieiil. qeR XdyM tkkyANH. qeR k nxHwe@. {A anA vukyANH. qeR ErAgMmlM suXM ayAM qe kANA v il . qeR wMbAMg qeRywE vil. z@ qe nii. av NkM QhAEpAhM prkyANH . qEA}uM av qei pRu ekAiri . pE o bDirenEAel qniH EkvA k}iyil . o QmenEAel qniH sMsA rivAM k}iyil. k pRyete Ek A k}iyAvenEAelyA {A. z@ ec@ etA eN vAdic @ etLiyiA qniAvil. yEhAEv, atinA nIeye tiErADiENEm. qeR yjmA nnAy eedvEm, nIeyniEvi sMsAriENEm. {AeneiluM pRA z@ qe prihsiM. {A ErAgiyAeNM qeR et@ k ziyANetM av pRyM. tik ec@tilu M qeREmlueH qniRiyAM. qeR Evdn qni mRAnA il.

18 yEhAEv,

19

20

21

22

sInM 39
sMviDAyknAy eydTUnH. dAvIdieR o gAnM.
1 {A

pRu, {AeneR vAk sUic @ pEyAgiM. qe pApM eciA {AeneR nAvien avdi yil . dxH w Aiwyi {A vAywc@ niM. atinA {AenAM pRyil. nl k ArYEpAluM {A pR il ! pE {A wt wt vixmic@. {A vLer EkApic@. eti ElAciEARuM qeR EkApM wi. atinA {A cil pRu. yEhAEv, qniiEA qsM BviemH qEAw pREyNEm. {Anini qkAlM jIvic i ri emH qEAw pREyNEm. qeR jIvitM yTAi q *hsVmAeNH qe aRiyicAluM. *hsVmAeyA jIvitmA yEhAEv, nIeyni nkiytH. niERmAyi tic@EnAEA qeR *hsVjIvitM oml . EvgM atYmA EmGMEpA elyANH qlAvewyM jIvitM. oM nitYmAyi jIviil!

sIn 39+6-40+10
6 {ew

782
lniM* avene y i. avene epAieywH Rcl nikyM qeR kAluk etAet sUikyM ecyHt. yEhAv qeR vAyi o pu gAnM niRc @ . qeR eedvi enA sHEtAgItM. qni sMB vic kH aEnk eedve rADiM. av yEhAvyi yiM. yEhAvyi yiv yTAi hAdiM. pizA M vYAjeedvM piREk tL@ew shAyinAyi EpAkAvM BAgYvAA. {ew eedvmAy yEhAEv, DArALM atH-t nI ecyHti ri! {Ayi atH - t krmAy pripAwik ninH . M avyew pik nirA nAvil ! qAnAkAy aArYeLi {A vIuM vIuM pRyM. yEhAEv, nIyitH qni mni lAi. blikELA DAnY blikELA stYi nin Ev. EhAmyAgELA pApbli kELA nin Ev. atinA {A pRu, tA qe qwekAk. {AnitA v. pusHtki qei tAeN}uteiritH. qeR eedvEm, nieR cHC EpAel vivA {AnA# hi. nieR vcn qni RiyAM. mhAsByiluvErAw {A vij yieR suvA pRu. sdHvA sMgitH {A oriluM nikyielH yEhA Ev, ninRiykyM ecAM. yEhAEv, nieR sdH v] i keLi {A pRy. aArY eLAM {A mnielALiic@ vc i il . r EnwA av yEhAvey yiAemH {An vErAw pRu. mhAsByiniH

7 8

10

11

12

13

jIvitM kAwiyiel tibiMbMEpAel. jIvitiluwnILM { sADn EzKriA tew. pE mrNAnrM av A ki@k. yjmAnEn, atinAelnie tI? nIyAeNeR tI! yEhAEv, {A ecyHt tikLi niM qe ricAluM. dxHw enEAel {A prigNiew vA qe avdiEt. {AeneR vAyH Rkyil . {AenAM pRykyil . yEhA Ev, ecE nI ecyHt. pE eedvEm, qeR zi avsAniiENEm. nIy niiyiel i {A nzii ewM. yEhAEv, nItiy jIvitM nyieteney pWii tinH pApM ec@ver nI zii. cit Ni ti EpAel mxY sH E nhi xHwvsHt nI nzii . aet, new jIvitM epeH atYmA EmG uEpAel. yEhAEv, qeR An EkAluM! niEAw qeR vilApM EkAluM. qeR knI kAluM. niEAewAM Q jIvitilUew kwEpA o yAik mAmA {A. qeR m}uv pUv i keryMEpAel ecRieyA kAlE {Ani view jIvi. yEhAEv, qe evRuet viAluM. {A mricH lAetyAti mH h A dEAew jIviA qe avdiENEm.

sInM 40
sMviDAyknH dAvIdieR o gAnM.
1 {A

10

yEhAvey viLikyM av viLi EkkyM ecyHt. qeR vilAp av Ek@. 2 zv}iyiniM* yEhAv qe yi. ecLi niR
z v } i nAzieR pw}i atAytH pAtALM qM.

e c L i n i R l M pl purAtnkTk LiluM mrN}iyAy ziEyA o zv}i EpAel M ecLi niRmAyA ciIkrieiritH.

783
nieR vizVsHtteyyM kANY eyM {A mRc@ vcil. yEhAEv, atinA nieR kANYM qiniM oLic @ vyH Et! nieR kANYvuM vizVsHttyM qe rie. qni iluM dxH w A nir iri. av qmyH! qeR pAp qe piwici ri. qnivyiniM r ewAmAil . qeR tl yiel mwikeLAmv. qni eeR eeDrYM nxHwmAyiri. yEhAEv, oAwivH qe ri c A luM! yEhAEv, EvgM vH qe shAyicAluM! dxH w A qe vDiA mikyANH. yEhAEv, aver litM nirAzmAENEm. av H qe mRiEvliNM. av nANM ekH oAwiEAke! dxH w A qe prih si. av pRAyAnAvAet ar vixmie! pE niEAwwv sEA xA mtimRe. nI ri tH avrixHwew. atinA lv ql A yH E A}uM yEhAv vA}Hewe q pRye! yEhAEv, {A evRuemA shA ymilA dri. qe shAyi kyM rikyM ecENEm. qeR eedvEm, tAmsmEt!

sIn 40+11-41+13
AM. pE yEhAv ayAeL suK ewM. {A pRu, yEhAEv, qEAw kN kAENEm. {A ninetier pApM ecyH t , pE qEAw epARukyM qni nl vkyM ecyHtAluM. qeR z@ qeRic H dxH k ArY pRy. av pRykyANH , qEA}ANiyA mricH ayAL@ew oA nzik? qeANA vv tew yTA iliriH evLivA il . qei ciltRiyA mAmANv vtH. qiv EpAyi apvAd crii . qeR z@ qeRic H etAy kArY piRupiRu. av qnietier ptikLi wkyANH. av pRy, av qEA et@ ecyHt. atinAlANvnH ErAgM vtH . avenAriluM suKewkyi el {A k. qeR cAti qEAewAM Bic @ . {Anven yic @ . pE EA avM qnie tirAyiri. yEhAEv, atinAelEAw dy kAENEm. {Aen}uEe, aEA {Anti pkrM ecyH ekAAM. yEhAEv, z@eLe mRiew Et, aEA, nIyver qni etier ayc i iel {A mnilAM. {A nixHkLnANH. nIeye blewkyM ecyHt. nIey e qNI@ niH qeM < xiARAi. yi AEylieR eedvmA yEhAvey sH tik! av qEA}umAyi. qEA}umAyi rikyM ec@M. Em, Em!*

11

12

13

14

15

16

17

10

sInM 41
sMviDAyknH. dvIdieR o gAnM.
1 pAveL shAyivnH an

11

vDi a#h lBiM.* drit AEA yEhAv aven riM. 2 yEhAv ayAeL sMrikyM aveR jIven rikyM ec@M. miyi ayA ag] hItnAM. z@ ayAeL nziiA eedvM wyA kyil. 3 ErAgM piwicu kiwilAEA yEhAv ayA zi nM. ayA ErAgM piwiep@ kiwE
a n v D i . . . l B i M aTvA stYmAyM BAgYvAnAvuk (sEAxvA).

12

13

E m stYmAyM, a zri te qM v o qAy zbH d M. pR kArY orA aMgIkri qi kANi.

sIn 42+1-43+5 pust H kM 2


sInM 42
sMviDAyknH. EkArhieR wMb i nieA DYAngItM.
1 nIcAlukAyi mA dAhi

784
9 qeR

. aEtEpAel, eedvEm, qeR AvH ninAyi dAhi. qeR AvH jIvi eedv inAyi dAhi. qEA}AeN niH aven kANAnAvuk? z@ qe irmAyi prihsi . av EcAdi, qview nieR eedvM? niyM av nie riA viEl? pkluM rAiyM qeR knI yi qeR BNM. anv DiyAy d+KM qniH. lyiel qeR nl k AlM oAiEA qeR XdyM tk + e {A eedv ieR lyiEl nyicu nw {AEnAi. ieR EGAxEvLkLiel sEAxsHEtAgIt {AEnA i. {Aeni vYsniNM? {Aen ini lcinAkNM? eedvieR shAyi {A kAiriNM. aven sH t ti A niyemnivsrM lBiM. avene riM!

pARyAy eedvEAw {A sMsAric@. {A pRy, yEhAEv, nIeyAeNe mR tH ? z@vieR <rtmlM {AeninH d+KM aBvi NM? 10 z @ qe irmAyi apmAnikyM qview nieR eedvM? nie riA avni niyM viEl? q EcAdic@ ekAH mArkmAyi qniAGAt EmlikyM ec@. 11 {AeninANmAM d+Ki tH? {AeninANmAM ciA DInnAtH ? eedvieR shAyM {A kAiriNM. aven vA}HAenniH niyM avsrM ki@M. avene ri M!

sInM 43
1 eedvEm, nieR vizVsHtAyA

3 6 oA, qeR eedvEm, {A vLer

d+KitnANH. atinA EyAA tA}HvryiniM ehEAp v t LiniM mIsApv t iniM {A nie sHmric@. 7 kwlukEtARuM nieR tirywi eyAc {A Ekiri. kwli ni tirmAlk vEAel vIuM vIuM qni drit v. yEhAEv, nieR tirmA lk qni @M vH l yH . nieR tirk qe mw. 8 yEhAv, aveR yTA sHEnhM niEtYn kwiicA qlA rAiyiluM qniH aveR gAn pAwAnAvuM. qeR jIvi eedvEAwH qni AiAnAkuM.

yikLi ewA orAH . sUzAliyM NymANyA. eedvEm, ayALi niee ric A luM! qe tiErADi kyM {A EnvnAeN etLiyikyM ecyHtAluM! eedvEm, nIyAeNeR surit AnM! nIeyAeNe eekev wiytH? z@vieR <rtyA {Aenini vYsniNM? eedvEm, nieR kAzvuM stYvuM qi etLiye. nieR kAzvuM stYvuM qe nyi M. av qe nieR vip v t iEl nyiM. nieR lyiEl av qe nyiM. eedvieR yAgpIWiEl {A vM. qe atYDikM sEAxii eedviEl {A vM. eedvEm, qeR eedvEm, vINmIi nie {A sHttiM. {Aenini d+Ki? {Aen ini ciADInnA? eedv ieR shAyinAyi {A kAiriNM. eedve vA}H A qniiniyM avsrM ki@M. av qe riM!

785
sInM 44
sMviDAyknH. EkArhieR wMb inieA DYAngItM
1 eedvEm, { niei Eki 12

sIn 44+1-24
yi nI {eL eekevwi u. viEdzikiwyi nI {eL citRic@. eedvEm, nieR jntey nI evRuet vi@. nI vilEpk EpAlumAyil. ayAew xH w iyi nI {eL prihAsYrAi. av {eL prihsic@. kiwyi { tmAz TkLAyi. sVmAyi o rAjYM EpAlumilAv {Ener tlluiciric@. {A nANEwekAu mwe@. pkm}uv {AeneR nAN Ew kA. qEAw smAnt kAMi qeR z@vieR prihAs LuM apmtikLuM nimiM {A oLiciri. eedvEm, { nie mRiil. qiluM nI aetAe {ELAw ec@. nIymAy krARMgIk riEA}uM { N pR il! eedvEm, { niinik il. nieR mAM { evwi il. qiluM, eedvEm, nI {eL Runrik pA Q lH triNmAi. m]tYuEpAel Q lH nI {eL Ep ic@. {ew eedvieR nAmM { mREA? anYeedv ELAw { AiEcA? l! tIcyAyM eedvinH ArY LRiyAM. new agADrhsY EpAluM avnRiy. eedvEm, ql A dinvuM { ninAyi vDie@ekAiri ! aRvuzAlyiEl nyi e wkeLEAelyA {. q}uEENEm, qeR yEhA Ev! nIeyARutH? q}uE AluM! {eL qeEmAyi eekevwiyEt! eedvEm, nIeyA {Li nieALitH? {ew Evdn yM dritM nI mREvA?

11 aRvi Awkew av

ri. tew kAl nI ecyHt kArYeLi {ew pUvik pRi@H. pH nIey ecyHtevH av {ELAw pRu.
2 eedvEm, nieR mhAziyA

13

14

anYjntyiniM nI Q Edz ieR avkAzM piwiec w kyM a { trikyM ecyHt. viEdzikeL nI tri NmAi. Q Edz niH nI aver ri. 3 {ew pUvikew vAkLl Q EdzM piwiecwtH. avew k krLl aver vij yikLAiytH. nI avErAewAm AyitinAlANtH . eedvEm, nieR mhAzi {ew pUviker ric@. qekAe A nIyver sHEnhic@!
4 qeR

15

16

17

eedvEm, nIyAeNeR rAjAvH. klnyA yAEAbieR jntey vijyiEl nyi cAluM. qeR eedvEm, nieR shAy A {L@ew z@eL { rM. nieR nAmA z@ ew Em wi { nw EpAM. qeR vilienyM aukeLyM {A yiil . qe riA qeR vALinAvil. eedvEm, nI {eL QjipHti niM ric @ . {ew z@ eL nI nANM ekwi. qlA dinvuM { eedve vA}HM. nieR nAme { qeEM vA}HkyM ec@M!

18

19

20

21

22

9 pE,

eedvEm, nI {eL eekevwiu. nI {eL nANM ekwi. yi nI {ELA ewAM vil. 10 z@ {eL piEAwiA nI wyAi. z@ {ew sV kv.

23

24

sIn 44+25-46+4
25 { ecLiyiEl tiyiwe

786
tA. dAlMtmAy ekAArLiniM nie rsi iA sMgItM v. nieR mNvAiyew EtA}imA rAjmArimArA. nieR mN vAi nieR vlvz t irIwvuM Dricu ni. qeR puI, EkAluM. ic@ Ek, nin mnilAM. nieR keLyM nieR pitA vieR wMbeyM mRk. aEA rAjAvH nieR sQ rYi sxH w nAM. av nieR yjmAnnAM. atinA aven dri. eewRiel DnikA sAn tH nie INiiA mi M. tluekAu vilpiwi@ M mEnAhrvumAy Emliy Ni rAjmAri sVwiel rMEpAelyAyiriM. mEnAhrvOLNi vDu rAjAvieRywEH nyi ew. EtA}imA aveL ag mi. sEAxnimgHnrAyi av v. hAdnimgHnrAyi av rAjekAAri Evzi. rAjAEv, ayH EzxM a yew puA BriM. Edziluw nILM nIyver BrNADipArAM. nieR nAmM {AenEM si mAM. jnM nie nitYmAyi vA}HM.

iri. ecLiyi { vyRu pU}Hi kiw! 26 eedvEm, q}uEH {eL shA yic A luM! nieR stYsH E nhM ekAH {eL riENEm!

sInM 45
sMviDAyknH. EzAzAnimieR QN i. EkArhieR wMbi nieA DYAngItM. o EmgAnM.
1 rAjAvinAyi

10

3 4

{AniArYeL}u EA surpd qeR mni niRy. smnAeyA er}ukAreR Epnyi nieEpAel vAk qeR nAvini v. nI erAM surnA! nelA BAxknA nI. ati nA eedvM nie qeEM a#hiM. nieR vA Drik. EtjS eesnikvOM Drik. nI tApvAnAyi kANew! EpAyi nyHM nItimAyi jyi k. nieR zmAy vlkrM visHmykrmAy kArY ecA prizIliieiri. nieR mc E yRiy auk z@L@ew XdyilA}HiRu kyM anvDi Eper nI prAjy ewkyM nieR z@ Em nI rAjAvAkyM ec@M. eedvEm,* nieR siMhAsnM nitYmA! nyA nieR rAjkIy ecEA. nI ney sHEnhikyM ti ey evRukyM ec@. ati nA eedvM, nieR eedvM nieR sH E nhitEm rAjAvAyi nie etrew.* nieR vO mrM cnvuM lvMgvuM EpAlu sug

11

12

13

14

15

16

17

sInM 46
sMviDAyknH. EkArhH wMbi nieA gAnM. alAEmAtH pEyA gic@ o gAnM.
1 eedvM new ziyew klvR

eedvM rAjAev nilyi eedvi o gAnmAyiriAM tH. aeli rAjA vinH o AnErAyi q}ukAr eedvM q vApEyAgikyAvAM. nieR ... etrew nieR suX iwyi nieR Em aBiExkeetl emA}ic @ qM. rAjAA, puErA hit, vAck qiver aBiExkM ecA eedvAlyi sUici o vizixHweetlmANitH.

yA. dritkAl nm vni aByM ApiAM. 2 atinA miluiyAluM pv t kwli vINAluM nAM Bykyil. 3 kwluk EABic i L@EA}uM pvt luuEA}uM n Byil. 4 eedvieR ngriElH , atYuteedvieR vi

787
ngriElH h A dM ekAu v o nIrviyH. eedvM ngrilANH , ati nA aetAriluM nziie wil. sUErYAdyimuEpAluM shAyi eedvmH. rAxH\ ByviRyHM. yEhAv EAziEA rAjY vI}ukyM mi tkkyM ec@. svznAy yEhAv nEAewA mH . yAEAbieR eedvM new suritAnmA. yEhAvyew zmAy v]i k kAk. miyi av yEhA vey kIimAnAi. aveR Byr v]ik kAk. miyielviewym y niA yEhAvyH k}iyM. BwAew aukeLAwiAM citRiAM kvc* kiAM av k}iyM. eedvM pRy, yM nik, {A eedvmAeNRiyk! rAxH\ iwyi {A sH t ti ewM! miyi {A mhtVewM! svznAy yEhAv nEAewA mH . yAEAbieR eedvM new suritlM.

sIn 46+5-48+8

vi sHEtAM pAwk. sHEtAM pAwk. 7 m}uv ElAkieRyM rAjA vA eedvM. sH t tigIt pAwk. 8 eedvM aveR visiMhAs niliri. m}uv rAxH\ eLyM eedvM Bri. 9 rAxH\EntAA ahAmieR eedvieR jntymAyi sE Li. m}uv rAxH\ewyM EntAeLl A M eedviERtA . eedvM avelAM EmlA !

sInM 48
EkArwMbinieA sHttigItM.
1 yEhAv

10

11

sInM 47
3

sMviDAyknH, EkArhieR wMb inieA gAnM.


4 1 sv j nEm, eekekA@k. eedv 2 sv z nAy

inH hAdArvM m}k! yEhAv Byr nA. m}uv miM mhArAjA vANv. m@ jneL EtAliA av ne shAyic@. rAjYeL av new kAI}ilAi. new rAjYM eedvM nmAyi etrew. tA sH E nhic yAEAbinAyi av atH-t mi etrew. kAhLewyM ekAukewyM rvELAew yEhAv teR siMhAsni kyRu. eedvi sH E tAM pAwk. sHEtA pAwk. new rAjA

6 7

mhAnA. new eedvieR ngri, av eR vipv t i av sHttYhnA. eedvieR vingrM ar emA prmAnAvyilA! atH ElAkemAwmver n ii! sIEyApvtmANH eedvieR stYpvtM.* mhA nAy rAjAvieR ngrmA atH. ngriel lLi, eedvM EkAyAyi aRiyew. ori, cil rAjAA sE Lic@. Q ngrM miA av rAElAcic@. av ngriEl mERi. pE rAjAA kH atH-te@. averlAM BItipUH oAwiEAyi! aver BIti bADic@. av By viRc@! eedvEm, zmAeyA ki} kA@ekAH avew pEmAri k nI tk. aet, nieR kieR kTk { Ek@. pE {LiM ku. {ew eedvieR ng ri, sv z nAy yEhA

kvc aTvA Etk.

e e d v i e R s t Y p v t M sAEPA ekAwmwi qM. knAnYew kTk Li sAEPApv t ilAyi Edv A vsicitH.

sIn 48+9-49+20
vyew ngri. eedvM ngre nitYmAyi zmA ! eedvEm, nieR lyi nieR sHEnhM niR kANY ei { DYAnic@. eedvEm, nI zsHtnA. mi yielAwM jnM nie vA}H . nIey nlvenH oAErA mRiy. eedvEm, sIEyApvtM s xHwmA. nieR nYAyviDik Li eydyiel ngr ahA di. sIEyA @M nwk. ngri El EnAk. EgApureLk. y mtiluk kAk. sIEyA niel ekAAreL kIi k. aw tlmRk ni i pRuekAwAM. Q eedvM qeEM new eedvM! avenEM ne nyiM!

788
9 nitYjIviti

10

avkAzM vAAM sVM zrIrM klRyi cIyAet riAM M pNM tikyil. 10 EnA, mAeryM mbuik eLyM EpAelteyANH jH{Ani kM mrik. sVH m@v Ayi Epic H av mric @ EpA.
11 klR avH qeEM vs

11

12 13

14

tiyAM. ave lM sV mAyAyiAluM kArYmil! 12 mxYH sAkAM. pE aviview sdAkAlM jIviA nAvukyil. m]geLEAelte av mriM. 13 mxYer sMbic@ yTA EBAxM avew BQtik cHC keL t qecEu q niyiA avdi q tANH.
14 av evRuM AwkeLEAel.

sInM 49
sMviDAyknH. EkArhH wMbi nieA gAnM.
1 rAxH\EL, i. sv

nivAsikEL, i.
2 driM DnikmwM qlAvM

klRyAyiriM avew etA}u H . mrNmAyiriM avew wy. avew zrIr klR yHi cI}uM. 15 pE eedvM vilekAwH qeR jIvitM vIewM. qe av EnAewAemwEA klRyew ziyiniM avene ri M.
16 sver aArNMekAu

i.
3 viEvkpUvvuM buiprvumAy 4

cil kArY {A pRyAM. {A sVyM Q kTk Ek@. ni, vINvAyic @ ekAH sEzM ni {A evLie wirAM. drit vEA {Aeni ni ByNM. dxHwA iluM nirH qe wA mi EA {A ByEkArYmil. tew kM sVM teL riem cil k. pE av vifHFikLA. o mxYsuXiM nieL riAnAkil. eedvi EkA} ekAwAM niAvil. sVM jIvitM vilyH vAu vA vzYmAy pNM mAkyil.

17

18

19

20

mAM ByeEw. vliy mEnAhr Bvnver aArNM ekAumAM ByeEw. mriEALv o vsHtvuM ew ekAu EpAil. mEnAhr vsHtLielA EpAluM av ew ekAuEpAil. tniAyie ecyHt nl kArY Ayi Dnik sVyM aBin iEcAM. m@vM aArYi aven aBiniEcAM. pE av mric H pUv i k ErAewAM EpAkA smyM vM. pie, avenAriluM pk evM kAkyil. mxYH DnmAkAM, qi@M av mnilAil . m] g eLEAelte av mriM.

789
sInM 50
sAPieR gAnLielAH.
1 eedvADieedvmAy 14 mH

sIn 50+1-51+1
rADkmAyi pvyH tiM eedvEAewAmAyiri tiM tjH{tA v}ipAwmAyi vrik. ni atYut eedv i Eni@tH smik. eedvM pRy, dritA EA qe viLik! {A nieL shAyiAM. aEA niee driAM. dxH w AErAw eedvM pRy, qeR niymeLi ni sMsAri. qeR krARien i ni sMsAri. pie {A tiEA ni eLinA evRutH ? {A pRy nieLinANvg NitH? ni ken kAkyM av EnAw EcrA oAwkyM ec@. vYBicArpApM ec@vew kiwyiEl ni EpA. ni tiyM NyM pRy. anYer, av sVsEhAdrArA eNiEAluM nieLEA}uM dxi. ni Q tik ecyH t i@M {AenAM pRil. atinA, {A nieLEAelyAeN ni kti. ni {A zA nAyiriil ! niew mK EnAi {A vimziemH {A vLer vYmAyi pRy! ni eedve mRiri. atinA {A nieL vlic@ kIRuMmE mnilAtA nl t H ! aen sMBvic A , M nieL riAnAvil! atinA, ov sHEtAyAgm icA ayAeLe drikyA yiriM. pE ov EnrAyi jIvicA qeR ryew zi {Anv kAieAwM.

2 3

6 7

yEhAv sMsAric i ri. miyiel skl jneyM dyAsH t my ELALM av viLi. sIEyAni tiLu eedvM sQrYi pripU! new eedvM v, av zAnAyirikymil . av mi agHni jVli. av @M o ekAwAH. teR jntyew nYAyviDi kAtinH new eedvM miEy yM kAzeyM viLi. eedvM pRy, qeR ayA yikEL, qniiluM wk. qeR rADkEr, vrik. n prsHprM o krARuAi. eedvmA nYAyADip, kA zM aveR neyi pRy. eedvM pRy, qeR jnEm, qe vi! yi AEyjnEm, nietier {A etLivu kA@M. {AnA eedvM, ni L@ew eedvM. niew v}ipAwkeLiyM yAgeLiyM {A prAtie wkyil. ni yi AEylukA qM niew EhAmyAg qni n. qM niLv qni t. vIiel kALkeL {Aenwyil. niew etA}u iel wkeL {Aenwyil. qniH m]geL vzYmil. m}uv kA@m] g M qER tA. yirNi pvt Lilu skl m]gM EAE} qERtANH. tpvtiel oAErA pi keLyM {AnRiy. kLiel svcrAcrM qERtA. qni vizievi, {A niELAw BNM EcAdi mAyiil . ElAkvuM atiel svM EAE} qERtA. {A kALkL@ew mAMsM Bi kyM wieR rM wikyM ec@EmA?

15

16

17

18

19 20

21

22 9 niew

10

23

11

sInM 51
sMviDAyknH. dAvIdieR gAnLi elAH. btHEzbymAy dAvIdi eR pApiEzxM nATA vAck dAvIdieRyw Eec kAltH.
1 eedvEm,

12

13

qEAw kN kAE NEm. nieR mhAy sHEnh dymlvuM nieR mhAkANYM

sIn 51+2-52+5
ekAuM qeR pApeLlAM w c@kLEyNEm. eedvEm, qeR aprADM wc@ kLEyNEm. qeR pAp k}u kiLEyNEm. qe vIuM nAENEm! {A pApM ecyH t i@e sVymRiy. pAp {AenEA}uM kA. ete nI viDic v {A ecyH t . eedvEm, ninetier yA {A pApM ecyHttH. {A et@M nI zriymAeN jnmRiy tinA {A @pRytH. nieR viDik zriyAyvyANH. {A pApilA piRtH. qeR a qe pApi gBM Dric@. eedvEm, {A stYmAyM vizV sH t nAkNemH nI zi. atinA yTAjH{AnM qi niRyHk. QEsAecwi pEyAgic H qe IkriENEm. mien A evMver qe k}uEk NEm! qe sEAxiicAluM! vIuM sEAxiEtH qeneye EAw pRAluM. nI tk aik vIuM sxHwmAke! qeR pApLiEl EnAEt! aveylAM mAyHc@kLAluM! eedvEm, qielA XdyM s]xHwiENEm! qeR Avi en vIuM zmAENEm! qe tiLyEt! nieR pri AAvien qi nie w mAEt! nieR shAyM qe vLer sEAxiic @ ! qniH hAdM vIuM tErNEm. qeR Avien ziewkyM nie asriA tARA kyM ecENEm. nieR xHwiyi qen jIvi NemH pApikeL {A pWii AM. aEA}v niiEl mwi vrikyM ec@M. eedvEm, ekAlpAtkieR aprADiniM qe ri ENEm. qeR eedvEm, nIyANH qe riv! nI qni

790
ec@ nkeLi {A pAwe! qeR yjmAnEn, {AeneR vAy RH nin sH t tik pAwM! nI yTAi EhAmyAg #hiil . pie, nin EvA EhAmyAg {An ietinH? vinItAAvANH yEhAvyA#hi bli. eedvEm, vinItvuM smNmEnABAvmmAy Xd yEAew vven nIeyAri luM niExDiyil. eedvEm, dyvAyi sIEyAEnAw n kAiyAluM. eyzElmieR mtiluk punniicAluM. aEA nl blikM EhAmyA gM ninAsVdiAM. aEA jnM nieR yAgpIWi yAg inAyi kALkeL vIuM a iM.

15

16

17

18

19

sInM 52
sMviDAyknH. qEdAmYnAy EdAEvgH ezQlieRyw ecH dAvIdH ahIEmelieR BvniluH q pREA}e dAvIdieR o DYAngItM.
1 mhAnAy mxYA, nieR sVM

9 10

11

12

13

14

pApeLecAli epAcM pRy etinH? nI wcyAyi eedv inH anixHwM vi. nI buinYmAy ptikLiw . nieR nAvH mcEyRiy Qr i EpAelyA. nI qEA }uM N pRykyM Aer viA mikyM ec@! neyA nI tiey sHEnhi . stYM pRytienA N pRyA nI xHwew. nIyM nieR N pRy nAvuM jne EvdniiAnixH w e w. atinA eedvM nie nitYmAyi nziiM! av nie, o ecwi EvErAew pi}uetwEAel vIini* pRiecwM!

vIwH zrIrM qM. eedvM nie qe EmAyi nziiemtH kAvYAk mAyi pRyev mAM.

791
6 nl

sIn 52+6-55+2
(eedvM) yi AEyli vijyM ekAuvei! eedvM teR jne vAsini ekAuvEA yAEAbH hA diM. yi AEy vLer sEA xiM.

mxY kAkyM eedve ByAM driAM pWikyM ec@M. av nie prihsic@ekAu pRyM, 7 eedve yiA ayA H qeAe sMBvic@ev EnA. teR sVM NkM te riemANyA k tiytH. 8 pE {A eedvieR ly i vL o pc olivumrM EpAelyANH. eedvieR stY sHEnhi {AeneM vizV siM. 9 eedvEm, nI ecyHt kArYLA nie {A qEM vA}HM. nieR BAew mi {A nieR nAmeRic u sMsA riM. kArNM, atH vLer nl tANH!

6 sIEyApvtiniH ov

sInM 54
sMviDAyknH. vAdYELAwwi pAEw tH. siPY ezQlien smIpicH dAvIdH {ewyAkiwyi oLicirievH { k q pREA}u dAvIdieR o DYAngItM.
1 eedvEm,

sInM 53
sMviDAyknH. rAgM mhAlAH. dAvIdieR o DYAngItM.
1 eedvmiel H 3

o vifH F iEy k. av dxicvM pky vM nk oM ecAv mANH. sVi ne EnAieAi ri eedvmH . eedve tiry viEvkikeL tirykyA Nv! pE oAErAM eedvi niH akiri. oAErA M dxH w nANH . ovM o nyuM ec@il . l , orA EpAluM! eedvM pRy, dxH w A tIcyAyM stYM aRiyH! pE averEAw Ai il. BNM k}iAenenEyA aen qeR jne tkA tARAyirikyANH dxHwA. qA dxH w A mu Epwic i il A viDM Epwii ewM! yi AEylieR z@ LANH dxH w A. eedvM aver tirsHkriciri. ati nA eedvieR jnM aver EtAliM. eedvM avew ai k citRikyM ec@M.

nieR ziypEyA gicH qe riENEm. qe sVtnAvA nieR mhA zi pEyAgiENEm. eedvEm, qeR An EkA luM. {A pRy kArY EkAluM. eedve rADiEpAlu milA apricit qnietirA yiri. zrAy av qe ekAlA mikyANH. EnA, qeR eedvM qe shA yiM. qeR yjmAn qe piNyHM. qniH qtirAyiriver qeR eedvM ziiM. eedvM qEAw nIti pulM. av aver nziikyM ec@M. eedvEm, {A ninH EsVcHCA NEAew v}ipAw nM. yEhAEv, nieR nl nAme {A vA}HM. qekAeA, ql A drit LiniM nIeye ric@. qeR z@ EtAliewtH {A ku.

sInM 55
sMviDAyknH. vAdYELAwwi pAEw tH. dAvIdieR o DYAngItM.
1 eedvEm, qeR An EkA

luM. kANYiEviy qeR An avgNiEt. 2 eedvEm, dyvAyi qe vicH mRupwi tAluM. qe vix

sIn 55+3-56+1
nAeteH {A niEAw pRyAM. 3 qeR z@ qEAw dxHkA rY pRu. dxH w A qeR EnH EAzic@. z@ EkApEAew qe mic@. qe tkvA tvM av drit qeREm ekAuv. 4 qeR XdyM qeRyi viR yHkyANH. {A mriA By . 5 {A By viRyH . {A BIxNnAyiri. 6 oA, qniH AvienEAel ciR kAyiei, {A pR EpAyi akel o vim lM keiEyen. 7 akelykel mmiyiEl {A EpAEyen. EslA 8 {A oAwi reEen. drit ew Q ekAwAiniH {A oAwiykEen. 9-10 qeR yjmAnEn, avew N k virAmmiAluM. Q ngr iel klApvuM EpArAvuM {A kA. rAiyM pkluM qlA aypLiluem EpAel ngri tYM viVMskvnvuM niRi ri. 11 etvukLi niRey tY. jnM qviewyM NyM v nyM nw. 12 z@ qe avEhLikyA yiei {An mEyAew shimAyi. z@eLe mikyAyiei qni H oLiciriAmAyi. 13 pE a nIyANH , qeR shcAri, qeR shv k, qeR suXH. nIyAeN ni dritAtH. 14 lyilUew, atiel tiri lUew oic@ nwEA n rhsY pvci. 15 z@eL avicAritmAyi mrNM #sieci! mi piLH av er jIvEnAew vi}uieyi! qekAeA, av o EcH BIkrtk sUNM ec@.

792
16 shAyinAyi {A eedve

17

18

19

20

21

viLiM. yEhAv qni mRupwi nkyM ec@M. eevErM kAlM cy H M {A eedvEAwEpiM. qeR l {AnvEnAw pRyM. avene vikyM ec@M! {AeneR yLi EpArAwi. pE eedvM qe ql A yH EA}uM rikyM suri tmAyi qe tiriek ekAuvri kyM ecyHt. eedvM qe vi . nitYnAy eedvM qe shAyiM. qeR z@ tew jIvit rIti mAil . av eedve BykEyA drikEyA l. qeR z@ sVM mieL mi. ecAemE kArY av ec@il. qeR z@ m]dBAxikLANH. av smADAnei sMsAri . pE, av stYi yM ElAcikyANH. av ew vAk eetlMEpAel v}u v}utA. pE, av kiEpAel mRi.

22 nieR vYAltk yEhAvyH

nk, av nie pripAli M. nItimAA EtAliewA av oriluM avdiyil. 23 eedvEm, krARiel nieR BAg mAyi, NyAeryM ekAl yALikeLyM yS pAti kw E kl R kLiElyc A luM! krARikArM qeR BAgmAyi nii {A yiAM.

sInM 56
sMviDAyknH. der oAmriel AvH q QNi. ePlisHtY aven givc@ piwicEA}u dAvIdieR o surgAnM.
1 eedvEm,

jnM qe mic i ri. atinA qEAw dy kAENEm. avere wc yAyi oAwic @ ekAirikyM qEAEw@mieAirikyM ec@.

793
2 qeR z@eLe irmAyi

sIn 56+2-57+10
sInM 57
sMviDAyknH. nziiEt q QNi. ezQlieR piwiyi niH, hyiniH tA re EA}e dAvIdieR o surgItM.

3 4

10

11

mi. qAnAkA EpArALikH. {A ByEA qeR yM {A niilic@. {A eedvi yi, atinA m@veEAew ecAnAvuemtien {A By il. eedvM qEAw ecyHt vAgHdAnAyi {A aven sHtti. qeR z@ qEA}uM qeR vAk vLecAwi. aver EA}uM qnietier FAElA cn nw. av oic @ piyiH qe ekAlAem tIEyAew qeR qlA clnM nirIi . eedvEm, av ec@ tik mlM aver oAwic@kLyk. viEd zrAxH\ew EkApinH ryA kA aver dEryyHk. {A mnyAsilAy nin RiyAM. {AenmAM kre nI aRiy. tIcyAyM nIey eR kIrieR kN sUi ciri. atinA, {A shAyinAyi viLiEA qeR z@eL EtAlicAluM. nin ecAnA emH qniRiyAM. nI eedv mA! eedvieR vAgH d Ani {A aven vA}H. qEAw nwiy vAgH d Ani {A yEhAvey vA}H. eedvi yitinA, jnH qEAew ecAnA emtien {A Byil!

1 eedvEm, qEAw kNyEk

NEm. qeR AvH nie yitinA kANYvAnAyi AluM. dritM kwEpA veryM {A sMrNinAyi nieR aw viri. atYutnAy eedvEAw {A Ai. eedvM qe pUmAyM pripAlikyM ec@. sViniH avene shAyikyM rikyM ec@. qe pviver av EtAl i kyM ec@. eedvM teR yTA sHEnhM qEAw kA@. qeR jIv apkwilANH . z@ qe epAtiiri . eLyM aukeLyM EpAel mcy pl@kM vA EpAel mcy nAvum, m xYen ti siMheLEAel yANv. eedvEm, sVM mkLi lA nI. nieR mhim miey epAtiy. qeR z@ qniAeyA ekNieyAi. qe wA mikyANv. piwiew vA, qe vI}H A av }ik }ic@. pE avte atiEl vI}uM.

7 pE

12 eedvEm, niEAw {A vizixHw

tijH{k nwi. av {A niREv@M. nin {AeneR tjH{tAv}ipAwH aiM. 13 qekAeA, nIeye mrNiniM ric@. prAjy ewtiniH nIeye ric@. atinA, jIvi m xY mAM kANAnAvu kA zi {A eedve rA DiM.

eedvM qe BmAyi sUiM. avene eeDrYvA nAM. {Anv sHEtAM pAwM. 8 qeR AEv, Nk! vIEN, kirEm, gAnmArMBik! nmH BAte NAM. 9 qeR yEhAEv, qlAvewyM mAek {A nie vA}H. qlA rAxH\miwyi nie i {A sH E tAgAn pAw. 10 nieR sH E nhM kAziel tEmGeLAM yer!

sIn 57+11-59+11
11 eedvM sVeLAM aDikM

794
stYi tiPlM ki@M. ElAke nYAyviDi ec@ o eedvmH!

sHttiev. aveR mhim miey epAtiy.

sInM 58
sMviDAyknH. nziiEt q QNi dAvIdieR o surgAnM.
1 nYAyADipAEr, niew viDi

sInM 59
sMviDAyknH. nziiEt q QNi. dAvIdien ekAlA mi tinH aveR vstiyi nirINM nwA ezQ eL aycEAmtlu dAvIdieR o surgAnM.
1 eedvEm, qe qeR z@Li

9 10

11

k nItipUv k Ll . nIti EyAew ni oriluM viDi il. nieLEA}uM ti ecAnA# hi. ni rAjYwnILM klApmA. jnnM mtte dxHwA et@ ecAnArMBic @ . jnnM mtEl NyArANv. svixeA apkwkr mANH avew EkApM.* mKpA ukeLEAel, av Ek il. stYM EkAnv A il. mKpAukH pAAiyew sMgItEmA pAEA EkAnAvil. dxHwA avew dxHw p tikA EpAelteyANH. yEhAEv, av siMheLEA elyA. yEhAEv, atinAl vew pl@k tkENEm. o}ukiEA evMEpAel av atYrAke. v}iyiel kLkEpAel av cviiyr yHewe. Q jn, }unIuEA lAetyA ocieR pAwEpA elyAke. pkkAzM oriluM kANA o cApieyEAel ke jn. awi ki m_EpAel av EvgM nziiewe. sVM dxH v] ikLA dxH w A ziiewEA nItimA sEAxi. z@eL m}uv EtAl i c o BwenEAelyAyi rimyA. sMBviEA k pRyM+ nItiy jnH

10

svixeA ... EkApM qAyBAx yi vAk ekAu o EyA gmANH. EkApM q vAinH vixM, pk qeAe DVniyH.

11

niM ricAluM. qEAewti ver EtAl i A qe shAyicAluM. tik ec@vriniM qe ricAluM. ekAlyALi kLiniM qe ricAluM. EnA, k qniAyi kAi ri. {AenA pApEmA EmA ecyH t iiel iluM qe ekA lA kAirikyANv. {AenA et@M ecyHtil. pE av qe miA tiw ew. yEhAEv, vH sVyM kAk! sv z nAy yEhAv nIyA , yi AEylieR eedvM! q}uEH aver ziicAluM! dxHwvkErAwH alMEpAluM dy kAEt. sAyALi pNiel kyM oAliyi@ekAH pNi elAwM rEtwi nwkyM ec@ nAyHeLEAelyANH dxHwA. avew BIxNikM pulBYM EkAluM. av pRy arM <rvcn Ekem EtAEpAluM avil. yEhAEv, aver prihsiE NEm. aver apmAnitrAE NEm. {A nin sHEtA pAwM. eedvEm, tpv t Liel qeR aByAnmA nI. eedveme sHEnhi, vijyi A avene shAyikyM ec@M. z@eL EtAliA av ene shAyiM. eedvEm, aver evRuet ekAA EpArA, aeli qeR jnt

795
mREpAEyAM. qeR yjmA nM sMrkmAyvEn, aver citRikyM nieR kA EtAlikyM ecyHtAluM. dxHwA zpikyM N k pRykyM ec@. av pR kArY mlM aver ziiENEm. sVM ah aver vI}He. nieR EkApA aver pU mAyM nziic A luM! aEA, yi AEyli eedvM Briev H ElAkemAwm jn aRiyM! dxH w A, sAyALi pNi iiriy, oAli yiw nAyHeLEAel v. av hArM EtwM, pE av H BNEmA kiwRA wEmA kiil. pE, qlA BAtiluM nin {A sH t tigIt pAwM. nieR sHEnhi {A ni M. qekAeA, tp v t Liel qeR aByAn mA nI. dritAEA qni nieRywEH oAwivri kyM ecAM. nin {AeneR sH t tigIt pAwM. qeA pvEtA tLi nIyAeNeR aBy AnM. qe sH E nhi eedvmA nI.

sIn 59+12-61+2

3 nieR jninH nI eR drit

12

13

14

15

16

17

sInM 60
sMviDAyknH. krARieR lilivH q QNi. dAvIdieR o surgAnM. pWiitiEvi q}utetH. @tA}Hvryi vcH EyAvAbH tiric@vH 12,000 qEdA mYer EtAlicEA}uM arAM nhrA yimiM arAM esbAhiM qtier dAvIdH yM ecyHtEA}uM mt.
1 eedvEm, nI {ELAw EkApici

nkiyiri. wiyAwi nwkyM nil vI}ukyM ec@ wiyenEAelyA {. 4 nieR rADkH nI mRi yi nki. niyvH z@Li niM rewAM. 5 nieR mhAziypEyAgic H {eL ric A luM! qeR AnyH mRupwi trikyM nI sH E nhiver rikyM ecyHtAluM! 6 eedvM teR lyi sMsA ric@+ ete vLer sEAxi i! eedvM pRu, qeR jntymAyi {A Q mi p vyHM. av {A ezEKmM suEAtA}HvryM nM. 7 gielyAdM mneyM qERtAM. qyIM qeR ziErAryAM. eydA qeR rAjkIyecEA lAM. 8 EmAvAbH qeR kAk}ukA pAmAM. EdAM qeR ecri m awimyAM. ePlisHtY er EtAlic@ vijyArvM m}M! 9-10 pE, eedvEm, nI {eL eekevwiiri! nI { ew eesnYEAewAM EpAk yil ! atinA rAeNe ngrieR zidiEl nyik? EdAmientier yM ecA rAeNe nyik? 11 {ew z@eL EtAl i A {eL shAyicAluM! mxYH {eL shAyiAnAvil! 12 eedvi mAEm {eL z rAAnA. eedvi mAEm {ew z@eL EtAl i A nA!

sInM 61
ri. nI {eL nirsi kyM tkkyM ecyHt. dy vAyi {eL vIuM pUrAi yAluM. 2 nI miey viRikyM piL kyM ecyHt. {ew ElAkM tk triNmAkyANH. dy vAyi atien RicAluM.
sMviDAyknH. tivAdYELAew pAEwtH. dAvIdieR gAnLi elAH.
1 eedvEm, qeR AnAgAnM

EkAluM. qeR An EkAluM. 2 {AenvieweyAeyAyiAluM, {A qmAM db l nAyi AluM, {A nie shAyi

sIn 61+3-63+2
nAyi viLiM! atYutmAy sur itlEH qe ekAu EpAyAluM. nIyAeNeR suritAnM! z@LiniH qe sMri ziEgApurM nIyA. nieR wAri qeM vsiA {AnA#hi. nin sMriAnA oriwe niH oLiciriNM. eedvEm, niEAw qeR Enck nI Ek@. pe, nieR rADketlAM yEhAEv, rAjAvi dIGAyuS nkiyAluM. av nitYmAyi jIvie. avenM eedvEAewAM vsie. nieR stYsH E nh A aven sMricAluM. nieR nAmM {AenM vA}HM. {A vAgHdAnM ecyHt kArY niEtYn {A niREv@M.

796
5 qeR

10

sInM 62
sMviDAyknH. eydTUnH. dAvIdieR gAnLielAH.
1 qniH qte sMBvicAluM,

eedvM qe riMkAH qeR M mEyAew rik yANH. qeR r avnini mAM v. 2 qniH anvDi z@A EyAM, pE eedvmAeNeR EkA. eedvM qe ri. atYutpv t iel qeR suritAnmA eedvM. mhA eesnYiEpAluM qe EtA liAnAvil.
3 qkAlM nieLe miM?

11

12

Em, eedvM qe riMver mEyAew kAiri k! eedvmAeNeR k tI. eedvmANH qeR EkA. eedvM qe r i . t p vti qeR suritAn mANv. qeR EtjSM vijyvuM eedv ini v. avnAeNeR zidM. eedvmAeNeR sur AlM. jnEm, qEA}uM eedvi yik! niew zHneLlAM eedvEAw pRyk. eedvmA new aByAnM. mxYH vAsHtvi shAyi AnAvil. ryHAyi niH avri yiAmAvil . eedvvumAyi tic@ EnAEA av evRuemA nizVAsM EpAel niArM! blMekAeM tieywA ninH yTAi nieR ziyi yiAemH kt tH. EmAxNMekAH qM EnwA em kttH. nI DniknAyA nieR sH nie riem M kttH. niH yTAi vizVsi Avu oeH eedvM pR y ({Anti vizVsikyM ec@)+ zi eedvi niM v! qeR yjmAnEn, niERtH stY sHEnhM. oveR v]i sricH nI sAnEmA ziEyA n.

sInM 63
ecriy mtiluEpAel, vI}ARAy EvliEpAel, oeyA ni. 4 qeR ADAnYe kNA Aet qe nziiA mi kyANv. atver sEAxi i. qienEA? qei N pRyti. prsYmAyi qei av nl pRykyM rhsYmAyi zpikyM ec@ .
dAvIdieR gAnLielAH. av eydAmmiyilAyi kAlH q}utetH.
1 eedvEm, nIyA qeR eedvM.

nie {A vLeryDikM Etwk yM ec@. qeR mnSM zrI rvuM ninAyi dAhi. vru Niy mi jlinAyi dAhi EAel. 2 nie {A nieR lyi ki. nieR ziyM mhi myM {A kiri.

797
3 nieR

sIn 63+3-65+3
LiniM o qLiy vizVsHt Ener auk qyHt. et@ ecA av prsH p rM Erii. ekNikeLA tieni av sMsAri. av ti pRy, ekNik M kANil! av ekNik oLiic@ vciri . av avew rey EtwkyANH.* (mxY vLer sUzAlikLAkAM. aveR ci kLRiyk vixmmANH.) pE eedviM teR au k qAM! avrRiyMmute dxHw mRiEv. dxHwA m@vH EdAxM ecA nAElAci. qA avew ptik tkA eedvi nAM. EdAx avte sMBviA wyAkyM ec@M. aEA aver kAv atH-tM ekAH avew En tlluM. eedvM ecyH t iritH jnM kAM. aveni av m@ vErAw pRyM. aEA av eedvei wt pWiM. aven ByAM driAM av pWiM. yEhAvey <xiti nl mxY sEAxi. av eedvilAyi. aEA vizVsH t rAy jn sMBvi cete kAkyM yEhAv ey vA}HkyM ec@M.

10 11

sH E nhM jIvenA vizixHwM. qeR aDr nie vA}H. aet, qeR jIviti {A nie vA}HM. nieR nAmi lu Anyi {A qeR eekky. mikc BNM k}ic EpAel {A sMt]pHtnAM. ni ukELAew qeR vAy nie vA}HM. kiwyi kiwEA {A nie sHmriM. pAtirAiyi {A nie DYAniM. stYi nIeye shAyic@! nIeye sMric t i {A sxHw! qeR AvH niEAewAi ni . nIeyeR eekpiwikyM ec@. qe ekAl A mikyA cil. pE av nziie wM. av tew klRkLilAM. av vAkiryAM. avew zv kA@nAyH tiM. qA, rAjAvH teR eedvi hAdiM. aven asriA emANyiv aven sHtti kyM ec@M. qekAe A, NyAer m}uvM av EtAlic@.

10

sInM 64
sMviDAyknH. dAvIdieR gAn LielAH.
1 eedvEm, qe vicAluM. z@

sInM 65
qe BIxNiewi. qeR jIven avnini ricAluM! 2 z@ew rhsYptikLi niH qe sMricAluM. dxHwAriniM qe oLii cAluM. 3 av qei vLer dxic @ pRu. avew nAvuk mc EyRiy vAEpAelyM avew kyH E pRiy vAk auk EpAelymA. 4 anrM epeH, ByemA@milA et* av tew oLisEt
B y e m A @ m i l A e t mhtVmilAet qEA drvilAet qEA pRyAM.

sMviDAyknH. dAvIdieR sHttigItLielAH.


1 sIEyAniel

eedvEm, nie {A vA}H. niEAw ecyHt Enck {A niviM. 2 nI ecyH t iri v] ikeL i { pRy. nI { ew Ank Ek. niiEl v oAErA ewyM An nI Ek. 3 {ew pAp { tAAvutiluM aDikmA
a v . . . E t w k y A N H zriyAy pti {H q pRH dxic p tik EtwkyANv.

sIn 65+4-66+14
EA nI pAp epARu kyM qwmA@kyM ec@ . 4 eedvEm, nieR jne nI etrew. nieR ly ivH nie rADiA nI {eL etrew. { vLer sxH w mANH ! nieR lyi, vilH {H qlA atH-tvsHt mH. 5 eedvEm, nI {eL ri. nlv niEAw AikyM nI av mRupwi nkyM ec@. avAyi nI atH-t tY ec@. ElAkemu m svjnvuM nii yi . 6 eedvM teR ziyA pvt s]xHwic@. aveR ziey nAM nm iluM kA.
7 alyiL smeL eedvM

798
sInM 66
sMviDAyknH. o sHttigItM.
1 miyiluveyl A M h A dMekA

u eedvEAwH viLi!
2 aveR mhtVm nAme vA}H

10

11

12 13

zAmAi. miyi mxY mhA smeLyM av s]xHwic@. nieR atH-ttYLi miyi elum mxY atH - tM Ru. sUErYAdyvuM asH t m nvuM ne atYDikM h A di i! nI miey pripAli. nI atien nnyH kyM aview ql A M vLkyM ec@. eedvEm, nI avikeL niRyH kyM viLk vLkyM ec@. }ut nilLi nI m} epi . jlMekAu nI vylukeL nnyH. m}ekAu nI nilM m]dvAkyM ati nI eetk vLkyM ec@. nelA viLvuekAH puv/rM rMBiA nI wyA. rT nI viLvukekAu niRyH . mmikM kM pul@ekAu mweiri. puEmwk wkeLeAu niR y. tA}Hvr DAnYM ekAu niR u. ql A vM h A dMekAH pAwkyM viLikyM ec@.

k! sHEtAekAH aven drik! aveR v]ik q atH-t kremH avEnAw pRyk! eedvEm, nieR zi ativizi xHwM te! nieR z@ nie nmsHkri. av nie By ew! m}uv ElAkvuM nie rADi e. oAErAM nieR nAm e vA}HiAwe. eedvieR v]ik kA k! aArY ne atH-te w. sme eedvM mmiyAi. aveR sxHwjnM ndi mRic@ kw.* teR mhAziekAH eedvM ElAke Bri. qAwm jne eedvM nirIi. av entier klApM A mA vil. jnEm, new eedve vA}H k. aveR sHEtA c i pAwk.

9 eedvM nm jIv t. av

ne sMrikyM ec@. iecyH e tw eviEpAel av ne prI ic@. 11 eedvEm, { ekNiyilk ewA nIyvdic@. { Em nI vliy BArM kyivc@. 12 z@ {Em nw EpAkA nI avdic@. {eL nI tIyiluM eviluM vli ci}c@. pE nI {eL suri tAn ekAuv. 13-14 atinA nieR lyiEl {A blik ekAuvM. {A driti epEA nieR shAyM Etwi. nin {A pl Enc k M En.
10 agH n iyi ndi mRic@ kw EyAvEyAewAM EyA AndiyilAyi tH. EyA. 3+14-17.

799
EA {A Enc k pAli. nin {A pApblikL i. DUpELAwew NA wkeLyM nin {AniM. kALkeLyM EkAlAwkeLyM {Ani. eedve rADivEr, vrik, eedvM qEAw ecyH t kArY {A pRyAM. {A avEnAw Aic @ . aven {A sHttic@. qeR XdyM mAyiti nA qeR yjmAn qe vic@. eedvM qe ic @ . eedvM qeR An Ek@. eedvM vA}H ewe! eedvM qi niklAet qeR A n Ek@. eedvM teR sHEnhM qEAw kAi!

sIn 66+15-68+10
sInM 68
sMviDAyknH. dAvIdieR sHttigItLielAH.

15

1 eedvEm, q}uEH nieR z@

16

17 18

19 20

eL citRiENEm. aveR z@ m}uv avniniH oAwiEAke. 2 puk kAi pR EpAEAel nieR z@ citRiewe. arH tIyi kiEAEAel nieR z@ nziie we. 3 pE nlv hAdi. nlv H eedvEAewAM sEAx kAlM. nlv sVyM sVdi kyM sxHwrAvukyM ece! 4 eedvi pAwk. aveR nAm i sHtti pAwk. eedvi v}ieyAk. mmiyilUew av teR rTEmAwi. av eR nAmM yAhH* qA. av eR nAme vA}Hk!
5 aveR

sInM 67
sMviDAyknH. vAdYELAew pAEwtH. o sHttigItM.
1 eedvEm,

3 4

qEAw kN kA@ kyM a#hikyM ecyHtA luM. dyvAyi {eL sVIkri cAluM. eedvEm, miyiel skl mxYM niei pWiemH {AnAzi . nI jne qen ri evH ql A rAxH \ M kANe. eedvEm, jnM nie sHttie. jnM m}uv nie sHttie. ql A rAxH \ M nic A h A die! qeA nI nIti EyAew nYAyviDi nw. qlA rAjYeyM nI BrikyM ec@. eedvEm, jnM nie sHttie! m}uv jntyM nie sHtti e. eedvEm, {ew eedvEm, {eL a#hic A luM. { ew mi { nl viLvu nke. eedvM ne a#hie. mi yiel skl jnvuM nie By kyM drikyM ece.

10

vi lyi, eedvM anAT pitAvien EAel. viDvkeL av pripA li. kAkikH av vsti n. teR jntey av twvRyini EmAcii. av vLer sxH w . pE eedvientirAyv jnvAsmilA, epA_ mmi yie vsiM. eedvEm, nieR jntey nI QjipHtiniM EmAciic@. nI mmiyilUew mERukyM mi viRekA_kyM ecyH t . eedvM, yi AEylieR eedvM sInAyimlyiEl vEA kAzM kyM ecyHt. INic i nile vIuM zmAA eedvEm, nI m}ey ayc@. nieR m]g miyiEl tiric@v. eedvEm, aviwe pAvevH nI anvDi n k ecyHt.

y A h H qAyBAxyi eedvi EprANitH. yEhAv q sADArN pri BAxewARu qAy pdM EpAel yANitH.

sIn 68+11-35
11 eedvM kln nkyM aEnk

800
23 atinA nivew ri

12

13

14

15 16

17

18

19

20

21

22

sdVmAnM simAA EpAvukyM ecyHt. krAy rAjAAew Esn k oAwiEAyi! BwA yi niM ekAuv vsH t vImA pvyH M. vIi tiyv sV pvyHM. eviyi epAti Avi ciRk* av ki@M. sVMekAu tiLu ciR k av ki@M. sEmApv t i, z@rAjA Aer eedvM citRic@. ep@ muEpAelyAyi av. anvDi ekAwmwik o mhApvtmA bAzA. bAzApv t Em, nIeyinH tAe} sIEyApvte EnA ? eedvM pv t e (sIEyA) sHEnhi. qe EM vsiA yEhAv etr ewtH pvtmANH. yEhAv visIEyApv t iEl v. aveR pii teR dzlNi Et k. twvukAew sMGeL nyic H te niExDic v eewy vriniH v}ipAw sVIkri A av tpvtiEl kyRi. yAhH q eedvM aview vsivA kyRiEAyi. yEhAv vA}Hewe! qlAdiv svuM BArM tAA av ne shAyi. eedvM ne ri ! av new eedvmA. n eL ri eedvmA av. new eedvmA yEhAv ne mrNiniM ri. teR z@eL tA EtAlic@ evH eedvM kAiM. tnie tier EpArAwiyver eedvM ziiM. qeR yjmAn pRu, z@ vien bAzAniniM {A tiric @ ekAuvM. z@vien {A pwiARuni ekAu vM.

Avi ciRk aTvA vilpiwi@ BrN.

lUew nwAM. niew nAyH H avew rM niwiAM. 24 EnA, eedvM vijyAEGAxM nyi ! EnA, qeR vi eedvM, qeR rAjAvH vijyA EGAxM nyi! 25 gAyk vuM mE v, piAel sMgItjH{M avew uM tu mI@ epikM. 26 sELnlH eedve sHt tik! yi AEyjnEm, yEhA vey sHttik! 27 atA ecRiy ebnYAmI aver nyi. atA, vizixH w mAy eydAwMbvuM. atA esbU lUeRyM nPH t AliyewyM EntA. 28 eedvEm, nieR zi { kANic@ tAluM! {Ayi nI pupEyAgic zi {eL kANicAluM. 29 rAjAA tew DnM nin Ayi eyzElmi nieR mir iEl ekAuvM. 30 nieR vwiypEyAgic H m] g eL nieR cH C yH sric H iIAluM. rAxH\Liel kALkeLyM p eLyM nie asriic A luM. rAxH\eL nI yi EtAl i c @ . ni aver nin evi ekAuvvrAENEm. 31 aver QjipH t iniM DnM ekAuvvrAENEm. eedv Em, qEtYApYAereAH av ew DnM nin ekAuvrIi cAluM. 32 miyiel rAjAAEr, eedve sH t tik! new yjmAnnH sHttigIt pAwk! 33 eedvEAw pAwk! purAtnA kAzLilUew av teR rT EmAwic@ EpA. aveR z sVri kAEtAk! 34 niew EdvAerAM knA eedvM. yi AEyli eR eedvM teR jne z rA. 35 e e d v M teR lyi atH - tmA. yi AEylieR eedvM teR jntyH kM

801
ziyM n. eedvM vA}H ewe!

sIn 69+1-21
ec@tinA avere prih si. d+KsUckmAyi {A p vOmNiy, k qe i tmAzk pRykyM ec@. averei epAl sMgi. mdYpA qe i pA@A. yEhAEv, tAeNni niEA w An+ nIeye sVIkri NM! eedvEm, nIeyEAw sHEnhEAew mRupwi pRA luM. qe ritinH nie yiAemH {AnRiy. qe ecLiyi niyi yAluM. {A ecLiyilAu EpAkA wyAEt. qe evRuvriniM qe ri cAluM. Q }m evi niM qe ricAluM. tirmAlk qe o}uieAu EpAkAtirie. agADt qe vi}uAtirie. kl R qeR Em vAyH awyHAtirie. yEhAEv, nieR sHEnhM nltH. nieR pUmAy sHEnhEAew qnirmLiyAluM. nieR pUdyEyAew qiEl tiri H qe ricAluM! nieR dAsniniM tiriyEt. {A dritilANH! EvgM qe shAyicAluM! qeR mnien riA vAluM. z@LiniH qe ricAluM. qeR nANEw ninRiyAM. qeR z@eLe apmAni c ninRiyAM. Q tik averEAw ec@ nI ktANH. nANEw nimiM {A tk e@! {A nANEwekAu mriARAyi. {A shtApi nAyi kA, pE oM kii yil . zVsiiAnAeriluM veiel {AnAzic@. pE M vil. averni BNi pkrM vixmA ttH. vIi pkrM averni vinAgiri t.

10 {A krykyM pvsikyM

sInM 69
sMviDAyknH. lili q QNi. dAvIdieR gAn LielAH.
1 eedvEm, qeR qlA dritLi

11

12

niM qe ricAluM! evM qeR tH m AEvALM yiri . kyRiniA oriwvumil. {A ecLiyiEl miA}H EpA . evieR }ilA {A. tirk qni @M vl yH. {A o}ukiEAkARAyiri . nieR shAyinAyi viLic@ {A INi. qeR etA epALiykyANH . qeR nyn mRiyMver nieR shA yvuM kAkA {A ni. qeR tlyiel mwikeLA z@eniH. av akArN mAyi qe evRu. qe nziiA av vLer mi . z@eLei N pRy. {A EmAxHwAvAeN v N pRu. qiv, {A EmAxHwiA sADnH qeeAu vil ekAwic@. eedvEm, {A o et@M ecyHti iel ninRiyAM. qeR pAp qni niiniH oLii AnAvil. qeR yjmAnEn, svznAy yEhAEv, nieR B qe ecAli nANMekwA wyAEt. yi AEylieR eedvEm, nieR rADk {A mlM apmAnit rAkEt. qeR mKM nANEwekAu mweiri. ninEvi {An vhi. qeR sEhAdrA qe orpricitenEAel k. qeR ayew puA qe o viEdzieyEAel k. nieR lyEAw qeR tIxH N tmlM {A nzii e@. nie prihsivri niM qnipmAnmA.

13

14

15

16

17

18

19

20

21

sIn 69+22-71+6
22 avew Emzk BNMekAu

802
sInM 70
sMviDAyknH. EzYM+ jneL oAiiA shAyiu dAvIdieR gAnLielAH.
1 eedvEm,

niRi. avliy smADA nsdYyAyi avEwtH . sdYk aver tkie i q {AnAzi. 23 av arAvukyM avew puRM INitmAvukyM ecyHet i. 24 nieR EkApM m}uvM avrB vie. 25 avew vstikeL nYmAi yAluM. aviewyAM vsiAniw yAEt. 26 av ziiewe. aEA}v oAwi epAyHeA_M. aEA}v sMsAriA EvdnkM mRivuk mAM. 27 avew tikH aver zii cAluM. nieR nyew vliM av kANic@ekAwEt. 28 jIveR pusH t kiniM avew Epk mAyHc@kLA luM. pusHtki avew Ep k nlvErAewAM EcEt. 29 {A EvdnyiluM d+KilumA . eedvEm, qe yi yAluM, qe ricAluM! 30 eedvieR nAmM {A sHtti yAyi pAwAM. tjH { tAgAnvu mAyi {Anven vA}HM. 31 eedve sxH w nAM! v}ipAwAyi o kALey ekAH m}uvM bliyAyi n tiluM vizixHwmAyirimitH. 32 qLiyvrAy jnEL, ni eedvArADnyH v. etlAmRi yEA ni sEAxiM. 33 pAve nihAyer yEhAv vi. yEhAv EA}uM twvukAer sHEnhi. 34 sVEm, miEy, eedve vA}H k! smEm, atilu skl Em, eedve vA}Hk! 35 yEhAv sIEyAen riM. eydyiel ngr yEhAv punniiM. lieR wm aview vIuM vsiM! 36 teR dAsAew pigAmikH lM vIuM lBiM. aveR nAme sH E nhi jn aview vsiM.

qe ric A luM! eedvEm, EvgmAke, qe shA yicAluM! jnM qe ekAlA mi. aver nirAzrAENEm! aver apmAnitrAENEm! qEAw ti ecA #hi jn nANic@EpAke. qe prihsic jnH ahi ki@kyM av nANEwBvikyM ece. nie rADiv vLer sEAxie. nieR shAyM ekAti jnH nie sdA sHttiA k}iye. {AenA pAvM nihAy. eedvEm, EvgmAke! vH qe ric A luM! eedvEm, nin mAEm qe riAnA. aDikM eevkAtiriENEm!

sInM 71
1 yEhAEv, {A nii yi

, atinA {AenAriluM nirAzitnAkil. nieR nyA nIeye ri M. nIeye riM. qe vicAluM. qe ricAluM. qniByinAyi oAwiec l A vu BvnmAyiriENEm. qeR EkAyAEkNEm, nIeyeR pAR yA. qeR aByAnM. atinA, qe riA kln nkiyAluM. qeR eedvEm, dxH w riniH qe ric A luM. UrArAy dxH w AriniH qe ri cAluM. qeR yjmAnEn, nIyAeNeR tI. bAlYM mt {A nii yic@. gBM mt {A nieR sMr NyilAyi. qeR ayew driniM qe qwv nIyA. {AenEA}uM nie sHtiM.

803
7 nIyAeNeR kieR RviwM.

sIn 71+7-72+6
nI dritM ddin L@M ekAuv. pE av oAErAiniM nIeye ri kyM mriAet kAkyM ecyH t . {Aen }iEl miey kNAAet nIey e dritLiniM yi. meAM vliy kArY ecA qe shAyic A luM. qe wM zVsiicAluM. nie sHttiA {A vIN vAyikyM ec@M. qeR eedvEm, nI yiv en {A pAwM. qeR kiri {A yi AEy lieR vinAyvnH gAn pAwM. qeR ANen nI ric @ . qeR AN h A diM. qeR ukekAH {A sHttigIt pAwM. qeR nAvH qlAyHEA}uM nieR neyi pAuk pAwM. qe vDiNemv nANMekw kyM apmAnitrAvukyM ec@M.

20 qni

10

11

12 13

14

15

16

17

18

19

atinA {A m@veA mAt]kyAyiri. {AenEA}uM nieR atH-tv] ikeLi pAwieAiri kyANH. v] nAytieR Epri mAM qe evRuet qRiukLyEt. zi nxH w ewEA qe eekevwiyEt. z@ qnietier ptik sUNM ecyHt. av o wi qe ekAluvAnAElAcic@. z@ pRu, ecH aven piwik! eedvM aven eekev wiu. aven M rik ymil. eedvEm, qe eekevwiyEt! EvgM, vH qe ricAluM! qeR z@eL EtAl i c A luM! aver pUmAyM nziiE NEm! qe pIfiiA mi kyANv. nANEwM nAzvuM jntyHAke. aEA {AenlAyHEA}uM nii yiM. nie {A wt wt sH t tikyM ec@M. nIey nyven {A jne aRiyiM. nI qe ric kAleLi {A pR yM. aen sMBvictH qm tvNkLANH. qeR yjmAnnAy yEhAEv, nieR vliei {A sM giM. nieR neyyM nie yMpi mAEm {A sMsAri. eedvEm, {AenA ekAc@iyA yiEA mt nIeye pWiic @ . Ever nieR atH-tv]ikeLi {A jn EAw pRi@mH! EA qeR mwi nrc@ {A v]nAyiri. pE eedvEm, nIeye eekevwiykyielH qniRiyAM. oAErA putlmR eyyM nieR zieyyM mAhA YeyMpi {A pWiiM. eedvEm, akel kAziM mkLi nieR n qM. eedvEm, nieEAel o eedv mil. nI atH-t vic@.

21

22

23

24

sInM 72
zElAEmAnH.
1 eedvEm, nieEAel nItimAnA

3 4

kA rAjAvien shAyiENEm. nieR ney pWiA rAjA vieR puen shAyiENEm. nieR jntey nItiEyAew viDi A rAjAvien shAyicAluM. nieR pAve jntyHEvi nYAymAy tImAneLwA aven shAyicAluM. miyiluwnILM smADAnvuM nIti ymAke. rAjAvH driErAw nItimAnAyiri e. nihAyer av shAyi e. aver awicmver av ziie. sUrY tiLuEvALvuM c kAzAyiriEvALvuM jnM rAjAvien BykyM dri kyM ece. jnM aven qeM BykyM dri kyM ece. vylukLi ep@ m}EpAel yM miyi vI}u m}iEpA

sIn 72+7-73+11
elymAyiriA rAjAvien shAyicAluM. av rAjAvAyiriEA n pUlye. ckAlM smADAnM pulre. smMmt smMveryM y Isundimt miyiel vidr lveryM aveR rAjYM vYApie. mmiyi vsiverl A M aveR mi nmsH krie. aveR z@eLl A M avew mKM pU}iyi nic H av mi nmie. tzIzielyM vidrEdzLi elyM jn av sAn ekAuvre. ezbyielyM esbyielyM rAjAA av kM ekAwe. qlA rAjAAM new rAjA vi mi nmsHkrie. qlA rAjYM aven Esvie. nihAyer new rAjAvH shA yi. new rAjAvH pAv eL, nihAyer ri. pAve nihAy aven yi. rAjAvH avew jIv nilni. teL pIfiiA mi dxHwAriniM rAjAvH aver ri. avew jIv rAjA vi vLer DAnmA. rAjAvH nINA vA}e! ezbyi niH av sVM sVIkri e. qlAyHEA}uM rAjAvinAyi Aik. aven qM a#hik. vyluk sm]mAyi DAnYmA e. k viLvuekAu mw ewe. vyluk elbAEnAen EAel vLRutAke. vyli pul @ niRu mwEAel ng r jneLeAH niRye. rAjAvH qeM sinAke. sUrY tiLukAlM jnM aven sHmrie. jnM avnA a#hiewe. averl A M avenyM a#hie. yEhAvyAy eedve, yi A EylieR eedve vA}H k! eedvimAEm arM atH-t tY ecAnAvU.

804
19 aveR EtjA nAmM qe

M vA}Hk! aveR EtjH ElAkemuM niRye! Em, Em! 20 yiAyiyew punAy dAvIdi eR Ank smApi.

pust H kM 3
sInM 73
sAPieR sHEtAM.
1 eedvM yi

10

11

12

13

14

15

16

17

10

11

18

AEylinH stYmAyM nlvnANH. XdyH eedvM nlv. {A tAu v}uti vI}ukyM pApM ecyH t wukyM ecyHt. dxHwArAy mxY vijyikLA {A ku. ahAri kELAw {A asUyAluvAyi. av ErAgYvAArANH . nil nil i nAyi av kxH w eEw til.* ahArik neEAel yAtn aBvimil. av m@verEAel dritmil. atinAlv vLer ahArikM evRuAvmA. av Dri BrNM pkiERiy vOMEpAel vYmANtH. kAetiluM avixH w eA avr eekvzewM. av EtAiyEpAel v iM. av anYeri <rvuM dxHw vumAy kArY pRy. av ahArikM kWinXdymANH . m@ver averEA}uM BIxNi ew. t EdvArAeNANH ahArik ktH! tLA miyew BrNADipAerH av k. atinA, eedvieR BA avriElwkyM av pRy vikyM ec@. dxHwA pRy, neL A ec@etH eedvM aRi

nilnili nAyi ... kxw H eEwtil av tL@ew mrNEAw yAetA kwA wmil qM.

805
yil . atYutnAy eedvM aRiyil! ahArik dxHwArA. pE av DnikM wt DnikrAvmANH. atinA pie {Aenien eR XdyM mANM? {Aen ieneR eekk v] iyA NM? eedvEm, pk m}uv {A yAtnyBvi. qM BAt i nIeye ziikyM ec@. eedvEm, ArYeLi m@ vErAw pRyA {AnA#hi. pE nieR jntey {A vikyAM aetH {AnRi y. ArY mnilAA {A vLer mic @ . qiluM nieR lyiEl EpAMver aetAe qni d#hmAyi . aArY mnilAA qniH vLer yAsmAyi. {A eedvieR lyi El EpAvukyM aEAe}ni elAM mnilAvukyM ecyHt. eedvEm, aver nI stYi apkwAvyi iyiri . avH vI nziA qmANH. niBAgYM epevrAM. aEA ahArik nziiew kyM ec@M. mhApAtkir yAyi av ekAlewM.

sIn 73+12-74+7

24 eedvEm, nIeye nyikyM

12

13

14

15

16

17

nl pEdzM trikyM ec@. piIwH nIeye mhtViEl nyiM. 25 eedvEm, sVi qni nIyH . niEAewAmAyiri EA miyiel qANH qni EvtH? 26 qeR mnSM zrIrvuM nzii eEAM, pE {A sHEnhi pAR qniH . eedvM qeEM qeR aMzmA! 27 eedvEm, nie vi@EpAv nziM. niEAw vizVsHtrlA ver nI nziiM. 28 qeR kArYmAke, {A eedv iEl viri! qniH atA nlM. qeR yjmAn nAy yEhAvey {AeneR aB yAnmAiyiri. eedvEm, nieR v] ikeLRiec l A M pRyAnA {A viri tH.

sInM 74
sAPieR o DYAngItM.
1 eedvEm, nI {eL qeE

18

mAyi tiLEA?
2 nI vLeru ekAuv jn

19

20 yEhAEv,

NeNIEA mREpA sVpH n MEpAel yAvuM av. {ew sVpHn Liel jIvikeLEAel nI aver atYrAM. 21-22 { Aen A vi vr Me k v M ajH{mANH. DnikrAy dxHwA eri {A ciic @ . qeR mnSklukyM ecyHt. eedvEm, {A mnSkliy vM niEAw EkApicvmAyi! vivrMek ajH { nAy m] g e EAel {A epmARi. 23 vzYmetl A M qniH ! {AenEA}uM niEAewAmANH , eedvEm, nIeyeR eekpiwic@.

5 6

e oAic A luM. nI {eL ric@. { niERtA. nI vsici sIEyApvte oAAluM. eedvEm, Q purAt nAvzixHw LilUew v nwAluM. z@ nzi ic vilE mwi vErNEm z@ lyi ygnM nwi. t yM jyictieR sUcnyAyi lyilv ekAwi nAi. meviekAH kL pRic@kLy verEAelyAyi BwA. eedvEm, EkAwAlik, eekm}u, qiveyAe pEyAgicH nieR lyM av tk. nieR lyiel m}uv dAzileLyM av tk. nieR vi lyM BwA kic@. nieR nAme dri tinH ApietAyi

sIn 74+8-75+10
lyM. pE avr vlic@ nili@. {eL pUmAyM nziiA z@ niyic@. rAjYe qlA vilvuM av agHniir yAi. {H {ew awyAL eLAM kANAnAil. vAc krAM avEzxiil . q ecNemH ovM aRivil. eedvEm, qkAlEALM z@ {eL prihsiM? nieR nAme qeEM apmAni vA nIyver avdiEmA? eedvEm, nIeyinANH {eL kWinmAyi ziitH ? nieR mhAziypEyAgicH nI {eL pUmAyM nziic@! eedvEm, dIGkAlM nI {ew rAjAvAyi. Q rAjYH an vDi yLi nI {eL jyi ic@. eedvEm, nI nieR mhAziyp EyAgicH ecwlien viBjic@. smiel mhAvYALiey nI EtAlic@! livYATAeR tlk nI tkkyM aveR zrIrM m]g eRiu ekAwkyM ecyHt. RvkM avikM nI o}uk yM ndikeL vikyM ecyHt. eedvEm, pklien nI niyi , rAieyyM nI niyi . cenyM sUrYenyM nI s]xHwic@. miyiell A iM nI atik vc @ . EvnluM EhmvuM nI s]xHwic@. eedvEm, ArY oAic A luM. z@ nie apmAnic t H oAicAluM! vifHFik nieR nAme evRu! nieR mAwAvien kA@m]g piwiAnvdiEt! nieR pAvM jntey qeEM mR Et. new krARieni oAAluM! Q Edze oAErA yiw LiluM amM niRiri. eedvEm, nieR jnt apmAni e@. avriniyM pIfiie wAnvdiEt. nieR pAvM

806
nihAyjnt nie sH t ti . 22 eedvEm, q}uE@ EpArAwiyAluM! vifH F ik nie evl @ viLictH oAicAluM. 23 nieR z@ew EAz mRAtiriENEm. av vIuM vIuM nie aDiEpic i ri .

10

sInM 75
sMviDAyknH. nziiEt q QNi sAPieR sHEtAgAnLielAH.
1 eedvEm, { nie vA}H!

11

12

13 14

{ nie vA}H. nI aw H, jnM nieR atH-tv] ikeLi pRykyM ec@. 2 eedvM pRy, nYAyviDi smyM {A niyiM. nItipU vkmAyi {A viDiM. 3 miyM atilu sklM lui tAe} vI}ARAEyAM. qA {A atien Ener niM.
4-5 cil vliy ahArikLANH.

15 16

6 7

17

18

19

20

21

10

t kM mANimAmA eNH av k. pe avErAw {A pRy, vIu pRytH! ahritH! oven mANiyAA k}iy o ziyM miyilil. eedvmA nYAyADip. rA mANieyH av niyiM. eedvM oven y i mANiyA. meAven tA}Hi amANiymA. eedvM dxHwer ziiA oi yiri. yEhAvyew eekvzM o EkAyH. vixM kliy vIANti niRey. av vIH (zi) o}ic @ ekAw kyM dxH w A avsAni ver a wikyM ec@M. ArYeLi {AenEA}uM jn EAw sMgiM. yi AEyli eR eedvi {A sH t ti pAwM. dxHwAew zieyw {A nItimAA nM.

807
sInM 76
sMviDAyknH. vAdYELAew pAEw tH. sAPieR sHEtAgAn LielAH.
1 eydyiel jnM eedve aRi

sIn 76+1-77+11
ew. miyiel m}uv rAjAAM aven By.

12 vliy EntAeL eedvM prAjy

sInM 77
y. yi AEyliel jnM eedv nAme dri. 2 eedvieR lyM zAElmilA .* eedvieR vAsM sIEyApvti. 3 lH eedvM vil@keLyM aukeLyM prickeLyM vA keLyM mAyDeLyM CiBi mAi. 4 eedvEm, nI mhtVvAnAyi nieR z@eL nziic kLi ni mwiv. 5 t krAyievH pwyALik kti. pE avri EA kLi mric@ kiw. avAyietl AM aph rie@. krAy BwAri elAvEpAluM sVyM riA nAyil. 6 yAEAbieR eedvM BwA ew EnH EAzic@, avew rTELAwM tirkELAwemAM av mric@vI}ukyM ecyHt. 7 eedvEm, nI ByrnA! nI EkApiEA nieR En niA ovmAvil. 8-9yEhAv nYAyADipnAyi niH teR viDi KYApic@. Edze vinIter av ric @ . sViniH av viDi nki. m}uv miyM By mk mAyi. 10 eedvEm, nI dxH w er zii EA jnM nie dri. nieR EkApM nI kANiEA atijIviv krAvu kyM ec@M. 11 jnEm, niew eedvmAy yEhA vyH ni Enck En. ni Enc k nwAk. qviewymvEr, eedve BykyM drikyM ec@k. av av kA}Hck ekAu vrikyM ece.
zAElM eyzElmieR meA EprH. smA DAnM qANH Q EprinM.

sMviDAyknAy eydTUnH. sA PieR gAnLielAH.


1 {AeneR zbHdmyi eedv

10

11

EAw shAyM yAci. eedvEm, niEAw {A shAyM Etw, qe vicAluM! qeR yjmAnEn, qni drit EA {A niiEl v. rAiyiluwnILM {A nieR EnH eekeyiiwic@ ni. qeR AvH zVA sM ekA_il. eedvei {A ciikyM qeR vikAr avEnAw@ pRyA mikyM ec@. pE qniti k}iyil. nIeye RAnvdiil . {AenEA pRyA mic @ , pE qeR mnvuM kli EAyi. pUvkAlei {A ciic@ ekAEyi. pu sMBvic kArYeLi {A ciic@ekA Eyi. rAiyi {AeneR gIteL i ciiA mic @ . {A qEAwte sMsArikyM mnilAA mikyM ecyHt. {ew yjmAn qeEM {eL eekevwiEA? niey eiluM av {eL Ev EyA? eedvieR sHEnhM qeE M nilc@EvA? avnini { ELAw vIuM sMsAriiEl? kANYeme eedvM mR EpAEyA? aveR shAti EkApmAyiIEA? q {A zi. aEA {A kti, qe al@ kArYmitANH + atYu tnAy eedvinH aveR zi yic@EvA? yEhAv ecyH t eteH {A asH mri. eedvEm, pu

sIn 77+12-78+16
pH nI ecyHt atH-tk {A asHmri. nI ecyHti@etetieni {A ciic@. aArYeLi {A ciic@. eedvEm, nieR mA vi mA. nI EpAel mhA nAy eedvM mil. atH-t vic eedvmA nI. jni nI nieR mhAzi kAieAw. nieR ziyA nieR jne nI ric @ . yAEAbieRyM EyAEsPieRyM pigAmikeL nI ric@. eedvEm, jlM nie kAkyM BykyM ecyH t . agADt By viRc@. kAEmG jlM epA}ic@. t EmGLiniH jnM winAdM Ek@. anrM nieR milu k EmGiwyilUew mii. cilu wieyAck A yi. mi ElAke kA ziic@. mi luiviRc@. eedvEm, agADtkLilUew nI nw. o kAlAwEpAluM avEz xiiAet nI smM mRic @ kw. nieR jne ipe EAel nyiA EmAezeyyM ahErAenyM nI niEyAgic@.

808
5 yEhAv yAEAbumAyi o krA

12

13

14

15

16

17

18

19

10

20

11

sInM 78
sAPieR DYAngItLielAH.
1 qeR jnEm, qeR pEdz 12

ic A luM. qeR vAk vicAluM. 2 {A niELAwH T pRyAM. Q p}ykT {A niELAw pRyAM. 3 n kTEk@, n nAy RiykyM ecAM. new pUvi k pRtANH Q kT. 4 n kT mRkymil. new jnM avsAne tlmREyAw ver kT pRykyM ec@M. n eLlAM yEhAvey sHttikyM aveR atH-tv]ikeLi sMgikyM ec@M.

13

14

15

16

RuAi. eedvM yi AEyli niymM nki. new pUvikH eedvM klnk nki. tL@ew pigAmikeL niymM pWiiA av pUvikErAw klic@. nvzi piRM. av vL AypUiyAM. qi v tew uH kTk pRuekAwkyM ec@M. aenyANH avsAne tlm Rver niymM pWieEwtH. aen svM eedve yiM. eedvieR v]ik av mRil. aveR klnk av EyAew asriM. jnM tew ikeL tew eedvieR kl n k pWii cA ik tew pUvik erEAelylAtAM. avew pU vik eedvientier tiriu. aven asriAnv Ai yil. av vLer kWinXdyrA yi. eedvieR Avi EnAw vizVsHtrAyiil av. qyImkAH yDA yieiluM yiniH av oAwiEAyi. eedvvumAy krA av oriluM pAlic i l . aveR vcn av nirsic@. eedvM ecyH t mhdH v] ik qyImkA mR. av av kAieAw atH - ttY av mR. QjipH t iel EsAvAni vc H avew pUvikH eedvM teR mhAzi kAi. eedvM ecwlien pH jn e mRukreyic@. evM av ew vzM KrBiiEpAel Rc@ ni. oAErA pkluM eedvM aver yrm EmGEAewAM nyic@. rAikAlH agHnisHtMBiel kAzA eedvM aver nyic@. mmiyiel pARey eedvM piL . miyuew }ini jlM eedvM av nki. pARyini evM av ndiEpAel o}ui.

809
17 pE jnM eedvientier w

sIn 78+17-43
lv rM m}uvM vAEpA e kAwikeL Bic@. eedvM avErAw vLer EkApic@. anvDiEper av vDikyM ecyH t . ErAgYm nirvDi yvAeL av vDic@. qi@M jnM pApM ecyH t ! eedvi ecAnAku atH-t tYLi av vizVsicil. aekAH eedvM cil dr LilUew avew nirkjIvitM avsAniic@. eedvM avri cilereyAe vDiEA m@v avniEl tiriekvM. eedvieR smIpEH oAwiyANv vrik. eedvM tew pARyAyi evH av oAiM. atYut nAy eedvM teL ric@evH av oAiM. t aven sHEnhic@evH av pRu. pE a N yAyi. av gQrvEAew pRtAyiil atH. avew Xdy yTAi eedvEAewAmAyiil. krA RiEnAw vizVsH t mAyiil av. pE eedvM kNAmynAyi . avew pApH av mA nki. aver av nzi ic@mil. pl tvN av teR EkApM niyic@. sVM EkApM tiLc@mRiyAnv avdicil. av EkvlM mxYrAeNH eedvM oAic@. u vI kA@EpAelyA jnM. pie a EpAvukyM ecyHt. oA, mmiyi vcH avnH niRey zH n s] x H w ic v rANv! avrven vLer vYsniic@! pieyM pieyM av eedv ieR mey prIic @ . yi AEylieR vien av stYi Evdniic@. eedvieR ziey av mR. eedvM pltvN teL z@Lini ricM av mR. QjipHtiel atH-tM EsAvA niel vylukLiluAy atH-t M av mR.

M pApM ecyH t . mmiyi vc@EpAluM av atYutnAy eedvientirAyi. 18 anrM av eedve prI iA niyic@. av eedv EAw tew vizwA mAM hArM nkAnEpic@. 19 av eedvei prAtie@ ekAu pRu, mmiyi { BNM trA av k}iyEmA? 20 av pARey awikyM jlM puRE vhikyM ecyHt. {H RcH avuM Rc i yM trA tIc y AyM av k}iyEmA? 21 av pRtH yEhAv Ek@. eedvM yAEAbiEnAwH atYDikM EkApic @ . yi AEyliEnAw eedvM vLer EkApic@. 22 qekAeA, jnM aven vizVsicil. eedvi teL riAnAkuemH av vizV sicil. 23-24 qAlEA eedvM EmG RH av tiA mA* vxiic@. kAzieR vAti luk REpAelyAyi atH . kAziel klvRyi niM DAnY tAE}i EpAelyM. 25 jnM eedvdtAew BNM k}ic@. av sMt]pHtrAEvALM sm]mAyi av BNM nki. 26-27 eedvM zmAy ki}kAH awiic @ . kAwik m} EpAel avEm vI. EtmA nini kA@M av awii c@. aEA nirvDi pikLA nIlAkAzM kRuiu. 28 pik pALyieR tYM nwH , avew wAr ilumAyi ptic@. 29 av tiA DArALmAyi. pE avew mAxik cHC k aver pApikLAi. 30 av oriluM tew mAxik cHCkeL niyicil. atinA
mA yi AEyjnt nAl vxM mmi yi alEA eedvM av yc@ekAw vizixHwBNM.

31

32

33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

sIn 78+44-68
44 eedvM

810
56 pE

ndIjle rmAi. QjipH t kAH evM wiA nAyil. 45 QjipH t kAer kwiA eedvM DArALM QckeL ayc@. Qji pH t kAew jIvite dh mAiy tvLkeLyM avnyc@. 46 avew viLkeL av pucA wik nki. m@ ecwik ev@ iLikM. 47 av li}e aycH av ew mirivikL@M aimr L@M nziic@. himpAtM ekAH av avew mreLyM nzi ic@. 48 eedvM li}MekAH avew m]geLyM miiNekAu kAlieyM nziic@. 49 QjipH t kAErAw eedvM teR EkApM kwiic@. teR nzIkr NmAlAKmAer av ave tier ayc@. 50 eedvieR EkApM kwii A avenA mAM kei. avrilAeryM av jIvEnAew viil. mArkErAgMekAH avn ver mriA vi@. 51 QjipH t iel skl dYjAt stikeLyM eedvM vDic @ . hAmieR* wMbiel dY jAter m}uv av vDic@. 52 anrM oriwyenEAel eedvM yi AEylien nyic @ . A wien mmiyiEleEpAel av teR jne nyic@. 53 teR jntey suritmAyi av nyic@. aveR jninH ByAenAmAyiil. av ew z@eL av ecwli elA}ui. 54 eedvM teR jne aveR vinAiEl nyic@, teR ziekAH av aver pv tiEl nyic@. 55 m@ jntkeL eedvM nAi niM ri. oAErA wMbi M av EdzieR p nki. yi AEyliel oAErA EgA iM vsiA eedvM vsti nki.
h A M hAmieR pigAmikLAyi Qji pHkA. l. 10+6-10 kAk.

57

58

59

60

61

62

63

64

65

66

67

68

av atYutnAy eedve prIikyM aven vYsniikyM ecyHt. eedv ieR kl n k avrsri cil. yi AEyjnt eedvini k. tew pUvikerEAel te av aventirAyi. cti yvil @ EpAel av dizk mAi. yi AEyjnt tl* niic H eedve EkApAl nAi. av vYAjeedvew timkAkyM eedve EkApiikyM ecyHt. eedvM EkH vLer EkApic@. yi AEylien av pU mAyM nirAkrikyM ecyHt! zIElAviel viwArM av Epic@. jniwyi wArilAyi eedvM vsi ctH. anYrAjYAereAH eedvM teR jntey piwiic@. eedv ieR mEnAhr BrNM z@ eLw. eedvM teR jnientier EkApM kwiic @ . yi av mriA avniwyAi. ecRuA tIyi mric@. av vivAhM k}iAni ep ik vivAhgAnM pAwiyumil. puErAhitA vDie@. pE, viDvk avEvi vilpicil. avsAnM, new yjmAn, RMvi@ NvenEAel, aDikM vIuwic BwenEA el q}uE@. teR z@vien eedvM EtAli EcAwic@. eedvM teR z@eL EtAlikyM aver qeE M apmAnikyM ecyHt. pe EyAEsPieR wMbe eedvM nirsic@. qyImieR wMbe av sVIkricil. l , eydyew EgAe eedvM etrew. tA sHEn

t l eedveEyA vYAjeedv eLEyA rADiA l. plEA}uM kLiElA pvtLiElA Niv.

811
hi sIEyApv t e av etrew. 69 pv t ieR enRuekyi av teR vi lyM pNi. mieyEAel qe EM nilniAnANH eedvM teR vi lyM pNittH. 70 dAvIdien teR vizixH w dAs nAyi eedvM etrew. 71 iwk kAv nik yAyi dAvIdH. pE eedvM aven EjAliyini mAi. teR jneyM yAEAbieR jneyM eedvieR sVA y yi AEyjnteyyM pripA li EjAli eedvM dAvIdi nki. 72 nilXdyEAew dAvIdH av er nyikyM ecyHt. vLer viEvkEAew av aver nyic@.

sIn 78+69-80+2
. yAEAbieR rAjYe av tk. eedvEm, {ew pUvikew pApH {eL ziiEt. EvgmAke, {Li nieR kN kAiyAluM! { nie EvNM! {ew eedvvuM rkmAy vEn, {eL shAyicAluM! a nieR nAme mhtVewM. nieR nAmieR mhtV inAyi {eL rikyM {ew pAp mAyHc@kLy kyM EvNEm. m@ jntk, niew eedvem view? av nieL riAnA viEl? qeAM EcAdiAniw yAEt. eedvEm, { kA ek, aver ziicAluM. nieR dAsAer vDic t inH aver ziicAluM. twvukAreR mrc EkAluM! eedvEm, nieR mhAziy pEyAgicH, mrNziyH viDi ever ricAluM. eedvEm {ELAw ecyHt kArY H { @m rAxH\ eL }utvN ziic A luM. nie apmAnic t inH aver ziicAluM. { nieR jntyA. nieR ipiel Aw kLA {. nie { qeEM vA}H M. eedvEm, nie { qEM, qe EM vA}HM.

7 rAxH\ yAEAbien tk

10

sInM 79
sAPieR sHEtAgAnLielAH.
1 eedvEm, cil viEdzIy nieR

11

jntEyAw EpArwiA viri . nieR vi lye av tk. eyzElmien av nAzAvzixHwLAi. z@ nieR dAsAew zv kA@pik tiAenRiu ekAw. nie agmiv ew zv av kA@m] g BiA qRiuekAw. eeedvEm, rM evM EpAeleyA }uMver z@ nieR jne vDic @ . m] t Edh sMsH k ri A ovM avEzxicil. { @m rAxH \ {eL apmAnic@. @m jnM {eL prihsikyM avjH{ApAmAkyM ecyHt. eedvEm, nI {ELAwH qe EM EkApiEmA? nieR EkApAEvzM qM agHniEpAl jVlic@ ekAiriEmA? eedvEm, nieR EkApM nie aRiyA rAxH \ etier tiriENEm. nieR EkApM, nieR nAme rADiAv ew En tiricAluM.

12

13

sInM 80
sMviDAyknH. krARieR lili q QNi. sAPieR sHEtAgAnLielAH.
1 yi

AEylieR wyA, dyvAyi qe vicAluM. EyAEsPieR wkeL (jn) nI nyi. ekbumAlAKkEm nI rAjA vAyi ri. { nie kANe. 2 yi AEylieR wyA, nieR mhim qyImiM ebnYAmIM mneyH M kAieAwENEm. vH {eL ricAluM.

sIn 80+3-81+7
3 eedvEm, {eL vIuM sVIkri

812
yAluM. nI yiy ecRuec wiey* EnAiyAluM. nieR mirivi Niy cANkMEpAel tIyi dhic @ EpAyi. nintiEnAw EkApmAyi . nIy nziikyM ecyHt. eedvEm, nieR vlBAg puEner nieR krM nIi yAluM. nI yiy puniEl nieR krM nIiyAluM. avnini nie vi@ EpAkil. av jIvie. nieR nAme av rADikyM ec@M. svznAy eedvEm, { ewywE vAluM. {eL sVIkric A luM. {eL ri cAluM.

c A luM. {eL sVIkric A luM. {eL ricAluM! svznAy eedvmAy yEhA Ev, nIeyEA}A {ew Ank Ekk? nI {ELAwH qeEM EkApici riEmA? nieR jni BiA nI kI nkiyiri. avew kI niRc pA nI nieR jntyH nkiyiri. atA yivew dAhjlM. {eL nI {L@ew ayrAjY AH ylYmAi. z@ {eL prihsi. svznAy eedvEm, {eL vIuM sVIkric A luM. {eL sVIkric A luM. {eL ri cAluM. pH nI {eL vizixHwmAeyA ecwieyEAel prigNici. nieR miriviey nI Qji pHti puRE ekAuv. m@ jneL Q EdzniM nI ri. nieR miriviey view nwkyM ecyHt.

16

17

18

19

sInM 81
sMviDAyknH. giIieR ak wiEyAew pAEwtH. sAPieR gAnLielAH.
1 sEAxEAew,

2 9 miriviH nI nilemAi.

atieR EvkeL nI ble wi. eevkAet mirivi EdzAek pw. 10 a pvteL mwi. v Edv dAmrEpAluM tieR lk tNElki. 11 mYDrNYA}iEyALM tieR vik pw. yIsundi ver tieR mLk nIu. 12 eedvEm, nieR miriviey sMri mtiluk nIey i tk? EA atiEl kwEpAverAe miri } pRi.
13 kA@pik nieR miriv

iEm nw. kA@m]g vH tieR lk ti. 14 svznAy eedvEm, tiriek vAluM sVili nieR viey EnAi pripAlicAluM. 15 eedvEm, nieR sVM eekekA u n miriviey EnAi

new zi yAy eedvinH pA@pAwk. yAEAbieR eedvinH hA dicH viLik. sMgItmArMBik. tu mI@k, sVrmADurYm vINyM ki rvuM vAyik. amAvAsiyiluM* new /v mArMBi pQmiyiluM NA wieR ekAH Qk. yi AEyjntyHeA niymmA NtH. eedvM yAEAbinH kln nki. QjipH t iniM EmAciic EA eedvM EyAEsPumAyi* o krARumAi. QjipH t i mnilAkA BAx { Ek@. eedvM pRy, nieR mli niM {A BAremw. pNiA ew w tAe} vyHA nie {Anvdic@. nI }ilAyi. nI shAy inAyi viLikyM {A

ecRuecwi mk qM. a m A v A s i qAymAsieR oAM tIyti. aH eedve rADiA EtYk sELnL@H. EyAEsPH view EyAEsPieR wMbM qM. atAytH yi AEyjnt.

813
nie sVtnAkyM ecyHt. ekAwAiel EmGLielALici H nin {A mRupwi nki. emrIbA jlvAhivc H nie {A prIic@. qeR jnEm, qe vicAluM. qeR krA {A nin trAM. yi AEyEl, dyvAyi qe vik. viEdzikLArADi vYAjeedv LielAienyM rADitH. yEhAvyAy {AnA ni ew eedvM. nieL {A Qji pHtini EmAciic@. yi A EyEl, vAyH Rk. a {A niRyHM. pE qeR jnM qe vi cil. yi AEy qe as ricil. atinA aver {Anvew xH w i vi@. yi AEy EtAiyEpAel vic@. qeR jnM qe vikyM {AnA#hi mAi jIvi kyM ecyHtiei avew z@eL {A EtAli mAyi. yi AEyli dritm Aiyver {A ziimAyi . yEhAvyew z@ By viR yHmAyi. avereEM ziiewmAyi. teR jninH eedvM vuM nl EgAtu nmAyi. t]pHti yAMver pAR avH Et viL umAyi.

sIn 81+8-83+7
M? qkAlM ni dxHwAer ziiAet viwM? drieryM anATeryM tiErA Dik. driew avkAz sMrik. pAvM nihAyer shA yik. aver dxHwAriniM rik. qA sMBvietH avr Riyil . av mnilA il! teLA ec@etH avrRiyil. avew ElAkM av @M vI}u! {A (eedvM) pRy, ni EdvArA. atYutnAy eedvieR puArA ni. pE ni mriM, qlA m xYeryMEpAelte. mel A EntAeLyMEpAel ni mriM. eedvEm q}uEAluM! nI nYAyA DipnAyAluM! eedvEm, ql A rAxH\M nI nAyknAyAluM!

9 10

11

12

13

14

sInM 83
sAPieR sHEtAgAnLielAH.
1 eedvEm,

15

16

sInM 82
sAPieR sHEtAgAnLielAH.

EdvsByi* nik yANH . EdvAew sByi nYAyADipnANv. 2 eedvM pRy, qkAlM ni anYAymAyi viDi kli
1 eedvM E d v s B miyiel jneL qecN emH eedvvuM m@ EdvAM Ec tI mAnicievH m@ jntk pWiic@. qA plEA}uM rAjAAM EntA AM EdvA qA viLiei tH . atinA yi AEyliel EntA A eedvieR tAItAkAM Q sInM.

nizbH d mAyiriEt! nieR ecvik mwEt! eed vEm, qeiluM pRAluM. 2 eedvEm, nieR z@ nin etier FAElAcn nw. eevkAet av mikyM ec@M. 3 nieR jntyH e tier av FAElAcn nw. nI sHEn hivetier nieR z@ ptik cc ec@. 4 z@ pRykyANH , vrik, nmver pUmAyM nzii AM. aEALAM yi AEy q nAmM oriluM oAi kyil. 5 eedvEm, averl A M owi ninM nI {mAyAiy krARiM qtier EpArAwk yANH. 6-7 z@eLlAM Ec {ELAwH qtiriw. atAytH , EdAM, yizH m AEyjnt, EmAvAbukA,

sIn 83+8-84+10
hAgArieR pigAmik, bibHElAy, aEAnY, amAEl kY, ePlisHtY, eewnivAsi k qiv. averlAM {ELA Ew@mA oic@. airYAAEpAluM avErAw Ec. ElAieR pigAmi keL av atizrAi. eedvEm, nI midYAenyM kIEzA ndItIrH sIsreyyM yAbI enyM EtAl i c EpAel z@ vien EtAlicAluM. -EdAri nI aver EtAlic@. avew m]tEdh nil kiw Liu. eedvEm, z@vieR EntAeL EtAlicAluM. oErbiEnAwM EsbiEnAwM nI ecyHtEpAel ecyHtAluM. EsbhiEnAwM s mAEyAwM nI ecyHt ecyHtA luM. eedvEm, av {eL nieR EdzniM oAwiAnA#hi ! kAi pR oAwEpAel av er iIk. kAH vyHEA citRiEpAel aver cit RicAluM. vne agH n i dhii EpAel, ien kA@tI dhii EAel z@vien nzii cAluM. eedvEm, ekAwAi epAwiey EpAel aver riyAluM. } liAienEAel aver Bye wi pRicAluM.

814
sInM 84
sMviDAyknH. giIieR ak wiEyAew pAEwtH. EkArhuwMb ieR o sHEtAgItM.
1 svznAy yEhAEv, nieR

lyM atimEnAhrmANH.
2 yEhAEv, nieR lyi ky

10

11

12

13

14

15

16 eedvEm, t dblrAeN

EbADYmAkviDM aver pWi ic A luM. aEALv nieR nAme rADivA xH w ewM! 17 eedvEm, aver Byewi qeEM litrAiyAluM. aver apmAnikyM nzii kyM ecyHtAluM. 18 aEA, nIyA eedvemH av rRiyM. nieR nAmM yEhAv qAeNvrRiyM. atYut eedvmAy nIyANH m}uv ElAkieRyM eedvemH av rRiyM!

10

RA kAiriH qnishYM. {AnmAM kAMABrit! qeR qlA avyvM jIvi eedvEAewAmAyiriA ekAti. svznAy yEhAEv, qeR rAjAEv, qeR eedvEm, pi kEpAluM nieR lyi wM keiyiri. nieR yAgpIWiriek av av yew wk @. aview avyH umAyiri . nieR lyi vsiv BAgYvAA. av nie sHti c@ekAEyiri. tL@ew mni gAnmAyi nieR lyielv sxHw! eedvM nIRvkEpAel s]xHwi c bAkAtA}H v ryilUew av sri. zrtHkAlm} jlAzy eL A.* jnM, t eedve kANAni ri sIEyAniEl mA i pNiniM pNi El sric@. svznAy eedvmAy yEhA Ev, qeR An EkAluM. yAEAbieR eedvEm, qe vicAluM. eedvEm, {ew sMrken ric A luM. nieR aBixi EnAw kANYM kAiyAluM. o divsM nieR lyi k}iykeytH mevieweyiluM yirM divsM k}iytiluM EBd mANH. qeR eedvieR ly ieR kvAwi nitH dxHweR vIii vsi tiluM ExHWmANH.

zrtk H Al .... A aTvA a #h n. qtH eedvM qH amAEyAM.

815
11 yEhAvyA new sMr

sIn 84+11-86+9

11 miyiel mxY eedvieR

kM EtjERiy rAjAvuM.* eedvM ne dyyM mhimyM ekA#hi. te as ri B yEhAv nl etlAM n. 12 svznAy yEhAEv, nii vizVsiv yTAi sxHw!

vizVsH t rAM, sVnAy eedvM avErAw n pul kyM ec@M.* 12 yEhAv nm pl nkM nM. mi DArALM nl viLvu kmAM. 13 nk eedvi mAyi EpAM, atH av v}ieyA kyM ec@M.

sInM 85
sMviDAyknH. EkArwMbieR o sHttigItM.
1 yEhAEv, nieR rAjYEAw dy

sInM 86
dAvIdieR An.
1 {A

3 4

5 6

10

kAiyAluM. yAEAbieR jnM o viEdzrAjY vAsikLAyi ri. aver sVrAjYE tiriek ekAuvAluM. yEhAEv, nieR jnEAw epARuAluM! avew pAp mAyHc@kLAluM. yEhAEv, EkApi virAmmi AluM. EkApAEvzmEt. {ew eedvvuM rkmAy vEn, {ELAw EkApmvsA niikyM {eL vIuM sVIkrikyM ecENEm. nI {ELAwH qeEM EkApi ciriEmA? dyvAyi {eL punri cAluM! nieR jne sxHw rAiyAluM. yEhAEv, {eL rikyM nI {eL sHEnhievH kAirikyM ecyHtAluM. yEhAvyAy eedvM pR {A Ek@. teR jniM vizV sH t BM smADAnmA emH av pRu. atinA av tL@ew buiek jIvi trItiyiEl tiriytH. teR Ber eedvM tAmsiyAet rewM. { {ew EdzH eevkAet mhimEyAew jIviM. eedvieR prmAsHEnhM aveR B lBiM. nyM smADAnvuM MbnmAyi av lBiM.

driM, nihAymA . yEhAEv, qe vi kyM qeR AnyH mRu pwi nkyM ecyHtAluM. yEhAEv, {A nieR B, dyvAyi qe sMric A luM! {A nieR dAs. nIeyeR eedvM. {A nii yi . atinAele ricAluM. qeR yjmAnEn, qEAw kA NYM kAiyAluM. pk m}uv {A niEAw AikyAyi . yjmAnEn, qeR jIvitM {A nieR eekkLiElli. qe sxHwnAiyAluM. {A nieR dAs. yjmAnEn, nI nItimAM dyA pUmA. nieR jnM nieR shAyM Etw. nI prmA mAyM aver sHEnhi. yEhAEv, qeR An EkA luM. kANYinAy qeR An vicAluM. yEhAEv, qeR dritkAlH {A niEAw Ai. nIeyni mRupwi nemH qniRiyAM! eedvEm, nieEAel mAmil. nI ecyHtiriEpAel ecA mAM k}iykyil. yjmAnEn, nI ql A veryM s]xHwic@. qlAvM nie rA Diti vmARAke. qlA

sMrkM ... rAjAvuM sUrYM kvcvuM qM.

m i y i e l . . . e c @ M vizVsHtt nil niM epAimLyH M. n kAz niM tAE} EnAkyM ec@M q vAcYAM.

sIn 86+10-88+8
vM nieR nAmM mhVe we. eedvEm, nI mhAnA! nI atH-t vi! nI, nI mAmANH eedvM! yEhAEv, nieR mA qe pWiicAluM. {A nieR stY asrikyM ecAM. nie rADitH qeR jIvi tiel prmADAn kArYmA tinH qe shAyicAluM. qeR yjmAnnAy eedvEm, pUXdyEAew {A nie vA}H. nieR nAme qe EM {A driM! eedvEm, nineEAw mhAy kANYvuM sH E nhvumAtH . pAtALiniM qe riE NEm. eedvEm, ahArik qe mi. <rAew o sMGM qe ekAlA mi. av nie bmAnimil. EBA nI dyAvAnAy, kANY niDiyAy eedvM. nI mAzIlM vizVsHtM niRey sHEnhm vM . eedvEm, nIeye viev M qEAw kN kA@evM kANic @ tAluM. {A nieR dAs. qni k tAluM. {A nieR dAs. qe ri cAluM! eedvEm, nIeye shAyiem ti orwyALM qni nki yAluM. qeR z@ aw yALM kH nirAzrAke. nIey eR An Ek@evM qe shAyiemM a etLiyiM.

816
4 eedvM teR jnieR m}uv

10

11

12

13

pik sUi. avri cil QjipHtiluM bAbiElANilumA NH. cil ePlisHtYyiluM eewRi luM qEtYApYyi EpAluM jnic@. 5 sIEyAni jnic skleryM eedvM aRiy. atYutnAy eedvmA ngrM s]xw H ict. H 6 eedvM teR jnieR m}uv pik sUi. oAErAM jnicetvieweyH avnRiy . 7 /vdinLAEGAxiA eedv ieR jnt eyzElmiEl EpA. av atIv sxHw. av pAwkyM n] M vyH kyM ec@. av pRy, ql A nkM eyzElmi niM v.

14

sInM 88
EkArwMbieR o sHtti gItM. sMviDAyknH, EvdnAkrmAy o ErAgei q AhYnAy EhmAeR o DYAngItM.
1 yEhAvyAy eedvEm, nIeyeR

15

16

17

sInM 87
EkArwMbieR o sHttigItM.
1 eyzElmiel vikLi 6

eedvM teR lyM pNi. 2 yi AEyliel mE le AM sIEyAeR kvAweL yEhAv sHEnhi. 3 eedvieR ngrEm, jnM nie i atH-tkArY pRy.

rknA. pkluM rAiyM {A niEAw Aic @ ekAiri. qeR Ank kAekA wAluM. qeR dyAyAcnk kA nkiyAluM. qeR ANAyiri Q Evdn te DArALmANH ! eev kAet {A mriM. jnM qe EAe mric o venEAel, jIviAnAkA dblnAyvenEAel k. qe mric v iwyi prti yAluM. klRyi kiw o zvM EpAel, nI mREpAy o pErt enEAel, nieR pricrNi niM niiniM mRic@mAiy venEAelyA {A. nIeye nil }iyi li@. aet, nIeye i El ti. eedvEm, nI qEAw EkApici . nI qe ziikyM ecyHt. suX qe eekevwi u. o puRjAtiArenEAel

817
ql A vM qe o}ivA. {A vIi pUiyiweiri . qni puR kwAnAvil. 9 qeR yAtnkeLRicu krH qeR kk Evdni. yEhAEv, {A irmAyi niEAw Ai! qeR eekkyi niEAw {A Ai. 10 yEhAEv, mricvAyi nI atHt ec@EA? mricv q}u Eu nie sHttiEmA? l!
11 kl R kLi

sIn 88+9-89+14

12

13

14

15

16

17

18

kiw pErtH nieR sHEnhei pRyAnA vil. mricvew ElAk pEr tH nieR vizVsHtteyi pRyAnAvil. i kiw pErtH nieR atH-tv]ik kANAnAvil. mRevew ElAke pErt H nieR neyi pRyAnA vil. yEhAEv, {A nieR shAyM Etw! qM atirAviel {A niEAw Ai. yEhAEv, nIeye Epicet inH? nIeye viAtiri etekAH? ecRuM mtte {A d blM ErAgiymAyi. nieR EkApi {AniryAyi. {A nihAy. yEhAEv, nIeyEAw EkApici . zi qe ekAl @ kyM ec@. EnAvukM EvdnkM qEA}uM qniH. EvdnkLiluM EnAvuk LiluM {A miEAvukyAeN eni EtA. yEhAEv, qeR m}uv suX eLyM sH E nhiteryM nI qi niH qwmAi. qEA ewAM @mAM avEzxic@.

vizVAsYteyi {AeneM pAwM! 2 yEhAEv, nieR nitYsH E nh i {A stYmAyM vizVsi . nieR vizVsHtt kAzM EpAel nitYmA! 3 eedvM pRu, qeR aBixi rAjAvumAyi {AenA krARu Ai. qeR dAsnAy dAvIdi EnAw {AenA vAgHdAnM ecyHt+ 4 dAvIEd, nieR pigAmikeL {AenM nilniM. nieR rAjYe {AeneM nilni M.
5 yEhAEv, nI atH-t v

10

11

12

sInM 89
q AhYnAy TAeR o DYAngItM.

13

14 1 yEhAvyew

sH E nhei {A qeM pAwM. aveR

i. sV ati nie sH t ti. jni nie yiAM. viAew sB eti pAw. sVi yEhAvyH smA rAmil. dtArilAeryM yEhA vymAyi lnM ecAnAvil. viAmAyi eedvM kum@ . dtA qlAM av i lumH. av eedve By kyM drikyM ec@. av av mi ByBi EyAew ni. svznAy yEhAEv, nie EAel mil. { nie pUmAyM yiAM. smieR vliy tirmAlkeL nI Bri. atieR EkApA lmAy tirkeL nI aw. eedvEm, rhbien nI EtAlic@. nieR zmAy krLA z eL nI citRic@. eedvEm, sViluM miyilu m sklM niERtA. ElAkeyM atilu sklti enyM nI s]xHwic@. vwM etm qlAienyM nI s] x H w ic @ . tAEbApv t vM ehEApvtvuM nieR nAm e sHtti. eedvEm, nin ziyH ! nieR zi mhA! vijyM niERtA! nieR rAjYM stYiluM nIti yiluM aDixH W itmAyiri. stYvuM sH E nhvuM vizVsH t

sIn 89+15-44
tyM nieR siMhAsni miel dAsA. 15 eedvEm, nieR vizVsHtdAs, yTAsxHw. nieR dyy ew kAzi av vsi. 16 nieR nAmM qlAyHEA}uM aver sEAxii. nieR ney av vA}H. 17 nIyANvew atH - tkrmAy zi. avew zi nii ni v. 18 yEhAEv, nIyA {ew sMr k. yi AEylieR vi {ew rAjAvH. 19 nieR BErAwH o dzni nI pRu, iniM {AenA yvAvien etre w. yvAvien {A mA NiyAkyM ecyHt. yv Bwen {A znAi. 20 qeR dAsnAy dAvIdien {A kei. qeR vieetlM ekAH aven {A aBiExkvuM ecyHt. 21 dAvIdien {AeneR vlMeek ekAu tAi. qeR ziyA aven {A blewkyM ecyHt. 22 aBixirAjAvien EtAl i A z@Avil. dxHwH aven EtAliAnAvil. 23 aveR z@eL {A l A tAi. qeR aBixirAjA vien evRuver {A prAjy ewi. 24 qeR aBixien {AenM sH E nhikyM piAukyM ec@. qlAyHEA}uM aven {A blvAnAM. 25 qeR aBixirAjAvinH {A smieR mtl nki. ndikeL av niyiM. 26 avenEAw pRyM, nIeyeR pitAvA. nIeyeR eedvvuM pARyM rkmA. 27 aven {AeneR dYjAtpu nAM. av ElAkiel mhA rAjAvAyiIM. 28 qeR sH E nhM aBixirAjA vien qeM sMriM. av mAy qeR krA oriluM avsAniil.

818
29 aveR wMbM qM nilni

30

31

32 33

34

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

M, sVmiwEALM kAlM aveR rAjYvuM wM. aveR pigAmik qeR w wi lMGicA, qeR klnk lMGicA, aver {A zii M. aBixirAjAvieR pigAmi k qeR niymL@M klnkL@M lMGikyAeNi aver {A kWinmAyi ziiM. pE avErAw sH E nhM {AenAriluM pivliyil . {AnveM vizVsH t nAyi riM. dAvIdmAy qeR krA {AenAriluM lMGiyil. n ew krARi {A mAM vk yil. qeR viiekAH , {Anv enA vAgH d AnM nki. dAvI diEnAw {A N pRykymil! dAvIdieR wMbM qeM nilniM. sUrYkAlM aveR rAjYM nilniM. atH cenEAel qAlvuM wM. kAz krARieR etLivA. krA vizVs nIymA. pE eedvEm, nieR aBixi nAy rAjAviEnAw nI EkApi kyM aven eekevwiykyM ecyHt. nI nieR krA tiLu. rAjAvieR kirIwM nI ecLiyiel Riu. rAjAvieR ngrieR mtilu k nI tk. aveR EkAk nI tk. kwEpAv aveR vsHt EmAxH w i. ayA aven prihsi. rAjAvieR z@eL nI s xHwrAi. aveR z@eL nI yi jyiic@. eedvEm, sVyM tiErADinH nIyver shAyic@. yM jyi A nieR rAjAvien nI a vdicil. aven nI jyiicil. av eR siMhAsnM nI nile Riu.

819
45 aveR yH nI evic@i.

sIn 89+45-90+17

6 pul H

aven nI nANMekwi. 46 yEhAEv, qkAlM wM? {eL nI qeEM avg NiEmA? nieR EkApM qe EM agHniEpAel jVliEmA? 47 qeR ye ecRuetH oA icAluM+ ecRieyA jIviti EzxM mriAnANH nI {eL s]xHwictH. 48 M cir{H j IvikLAyiriil . M klRyiniM rewA nAvil. 49 eedvEm, mu nI kAiy sHEn hemview? aveR wMb EAw vizVsHtt kA@emH dAvI di nI vA ekAwi. 50-51yEhAEv, jnM nieR dAsen qen apmAniec H oAi cAluM. yEhAEv, nieR z@ Lini apmAneLlAM {A iEiv. nieR aBixirAjAvien av apmA nic@. 52 yEhAv qeEM vA}He we! Em, Em!

BAti vLkyM eevErM Ni nzikyM ec@. 7 eedvEm, nieR EkApM {eL nziic@. nieR EkApM {eL Byew! 8 {ew pApeLieyl A M nIyRiy. {ew oAErA rhsYpApvuM nI kA. 9 nieR EkApinH {ew jIvitM avsAniiA k}iyM. {ew jIvit o mrM EpAel mAuEpA.
10 {ew yH q}up vy

11

pust H kM 4
sInM 90
eedvpuxnAy EmAezyew o An.
1 yjmAnEn, nI qeEM {

12

13

ew sEtmAyiri.
14 2 eedvEm, pvt Aew

tiM miyM ElAkvuM nii ewtiM mE nI eedv mA. eedvEm, nI qlAyHEA}uM eedvmAyi. qlAyHEA}uM nI eedvM yirikyM ec@M! 3 Q ElAkE nI mxYer ekAuv. aver nI vIuM mAi mA@kyM ec@. 4 ninH orAyirM vx l eEAel, k}irAiEpAel yA. 5 nI {eL vAriLy. {ew jIvitM o sVpH n M EpAelyA. EnrM pulEA {Lil A etymA. { pul@EpAelyA.

15

16

17

AyiriAM. zrAevi atH qptAEyAM. kWinAVA nvuM EvdnyM niRtANH {ew jIvitM. epe { ew jIvit avsAni kyM { pRklukyM ec@M. eedvEm, nieR EkApieR pUzi M mnilAiyi il. pE, eedvEm, {ew ByvuM niEAw drvuM nieR EkApieRyte vM. {ew jIvitM yTAi q *hsVmAeN {eL pWi icAluM. aen {H yTA viEvkikLAkAmElA. yEhAEv, qEA}uM {LiEl mwi vAluM. nieR dAsA ErAw dy kAiyAluM. qlA BAtiluM nieR sHEn hM {Li niRcAluM. { sEAxEAew jIvitM sVdi e. {ew jIviti nI { d+KvuM dritM nki. ni { sEAxM nki yAluM. nI avAyi ecAvu atHttY nieR dAsA kANA niwyAke. avew ik nieR EtjM kANe. {ew eedvvuM yjmAnmAy v {ELAw dy kAe. { ec@ kArY { sADYmAe. { ec@ etlAM eedvM sADYmAke.

sIn 91+1-92+10
sInM 91
1 atYutnAy

820
14 yEhAv pRy, oveni

10

11

12 13

eedvieRy wH ninH mRiriAM. s v z nAy eedvieRyw E sMrNM Etwi nin EpAkAM. yEhAvEyAw {A pRy+ nIyAeNeR aByAnM, EkA. qeR eedvEm, {A nii yi. ptiyiri apkwLi niM mArk ErAgLiniM eedvM nie riM. sMrNinAyi nin eedv e smIpiAM. pi ciRkiwi yi sVM ueL o EAel av nie sMriM. aveR vizVsHtt nie sMr i o kvcMEpAelyM sMrNBiiEpAelyM yi riM. rAiyi nin ByewAenA mAyiriil. pk, nI z@vi eR aienyM EpwiEtil. i v ErAgeLEyA c yH v BIkr ErAgeLEyA nI Byewkyil. yirM z@eL nI prAjye wM. nieR sVM vlkrM te ptinAyirM z@BwAer EtAliM. z@ nie sHp zikwiyil! evRuet EnAk, dxHwA ziieiri nin kANAM. qekAeA, yEhAvyi nI yic @ . atYutnAy eedve nI nieR aByA nmAi. nineA EdAxvuM sMBvi yil. nieR vstiyi o ErAg vumAyiriyil. eedvM ninAyi teR dtA ErAw kl i kyM nI EpA iweAe av nie sMr ikyM ec@M. nieR kA kli tAet av ew eekk nie yM. siMhM vixsM Em nwA nin ziy AM.

yicA, {Anven riM. qeR nAme rADi B er {A sMriM. 15 qeR B qEAw shAym EpiEA {Anv mRu pwi nM. dritkAl {Anv NyAM. aver {A ri kyM bmAnikyM ec@M. 16 qe pip@vH {A dI GAyS nM. aver {A rikyM ec@M.

sInM 92
zbieniy* o sHtigItM.
1 yEhAvey sHtti nltH.

8 9

10

atYutnAy eedvEm, nieR nAme vA}H nltH. BAti nieR sHEnhe iyM rAiyi nieR vizV sHtteyiyM pAwtH nltH. ptik pkrNMekA uM kirvuM vINyMekAuM eedvi sMgItmAlpi nltH. yEhAEv, nieR v] ikLi lUew nI {H yTA nM pk. aArYeLi { sEAxEAew pAw. yEhAEv, nI arM mhAkArY ecyH t . nieR cik mnilAA { vLer yAsM. niEAw lnM ec@EA m xY mrAy m]gEpAelyANH { oM mnilAkA mF AerEAelyA dxHwA pulienEAel jIvic@ mri. avew vilek v]i qeEM nzii ewM. pE yEhAEv, nI qeEM driewM. yEhAEv, nieR z@ m}uv nziiewM. tik ec@ verlAM nziiewM. pE, nIeye znAi yAluM. Rc ekAuk NA wienEAelyAyiriM {A.

z b H zniyA}Hc. eydew vimi nAy o EtYk dinM.

821
vizixH w EvlyH Ayi nIeye etrew. aBiExkeetlM nI qeREm o}ikyM ecyHt. 11 qni @M {A z@eL kA. qe miAenA iy vliy kALkeLEAel. qei av pRy {A Ek. 12-13nItimAA, yEhAvyew ly i n elbAEnAniel Edv dAEpAel. nItimAA, new eedvieR lyieR ti m pU QnEpAel. 14 vyAyAluM av ErAgYm ecRumreLEAel PlM kAyHM. 15 yEhAv nlvenH* oAErA eryM kANiA av avi ewyH. aveneR pARyA. av yAetA et@M ec@ mil.

sIn 92+11-94+15
dxH w A qkAlM sEAxiM? qkAlM yEhA Ev? qkAlM av tew dxH v]ikeLi vIu pRyM? yEhAEv, nieR jne av pIfiic@. nieR jninv yAtnk nki. dxHwA viDvkeLyM { L@ew rAjY vsi viEdzi keLyM vDi. anATi keL av ekAlec@. t dxH w t vitH yEhAv kAiel H av pRykyM ec@! qA sMBvietH yi AEyli eR eedvinRiyile. dxHwAEr, ni vifHFik. nieLEA}A pAWM pWik? dxHwAEr, ni vLer EBAx A! ni mnilAA pWi NM. eedvmA new ecvikA iytH , atinA tIc y AyM avM ecviyH . sMBv av EkkyM ecAM! eedv mA new kk AiytH, atinAlvM kkH. sMB v av kAkyM ecAM!

3 yEhAEv,

4 5

sInM 93
1 yEhAv rAjAvA. tApvuM

2 3

ziyM av vOMEpAel aNiy. av tARAyiri tinA m}uv ElAkvuM sur itM. atH luiEAkyil . (nziiewil) eedvEm, nieR rAjYM anAdi yANH. eedvEm, nI anAdiyANH! yEhAEv, ndikew zbHdM vLer ci. lyH tirk M vliy zbHdM. kwliel tir zbHdmA M zvuM. pE t Liel yEhAv wt z. yEhAEv, nieR niym qA lvuM wM. nieR vi lyM dIGkAlM nilniM.

10 eedvM aver mewM. q

11

12

13

sInM 94
1 mxYer zii eedvmA

yEhAEv nI. mxY ziy mAyi v eedvmA nI. 2 m}uv miyewyM nYAyADip nA nI. ahArikH avr hi zi nkiyAluM.
nlv etA EtYk pdEyAgmANH. qAyBAxyi tieR aM EneryM stYsmAyM qANH.

14

15

ecNemH eedvM aver pWi iM. mxYer ciievH eedvM aRiy. oerA QiEn yZ mxYerM eedvM aRi y. yEhAvyew ziNM ki@v BAgYvA. zriyAy jIvitmAM eedvM av kAieAwM. eedvEm, dritAEA zAnAyiriA nIyven shAyiM. dxHwA klRyilA Mver aven zAnAyiriA nI shAyiM. yEhAv teR jne eekev wiykyil. shAyiAet avn ver ayyHkyil. nYAyM tiric@vrikyM a nIti yiEl nyikyM ec@M. an rM aview nItimAAM vizV sHtmAM.

sIn 94+16-96+7
16 dxHwetier qe M shA

822
6 vrik, nmH nmsHkricH aven

17

18

19

20

21

22

23

yicil. dxHwetier niA M qEAewAM Ayil. yEhAv shAyic i l A yie i {A mrNMekAH nibHd nAeEen! {A vI}ARAyieeni RiyAM, pE yEhAv teR Ben tAi. qeR mnH vLer klukyM d+KikyM ecyH t . pE yEhAEv, nI qe zVsii kyM sEAxiikyM ecyHt! niymM pEyAgi sUzAli kLAy nYAyADipAer eedvM shAyiil. jn jIvi tM dritpUmAkyANH dxHwnYAyADipA. nYAyADipA nItimAAer mi. vALikLAeN pRH nixHkLer av ekAl@ . pE yEhAvyANH pvtenRu kyiel qeR aByAnM. qeR pARyA eedvM qeR aByAnmA! eedvM dxHwnYAyADipAer avew v]ik ziiM. pApM ecyHttinA eedvM av er nziiM. new eedvmA yEhAv dxH w nYAyA DipAer nziiM.

10

11

rADiAM! new xHwAvAy eedve nm vA}HAM. av new eedvvuM n aveR jnvumA. aveR zbH d i kAEtAA n aveR Awk. eedvM pRy, mmiyiel emrIbyiluM mAyiluM Ay EpAel kWinXdyrAktH. niew pUvik qe prI ic @ . avere prIiec iluM qnie ecAnAem v Enri@ ku! nAl vxM avErAw {A m EyAew epmARi. av vizVsHtr el {AnRiu. qeR vcn LsriA av Aiyil. atinA {A EkApikyM av qeR vimEdz Ev ziyiel stYM ec@kyM ecyHt.

sInM 96
1 yEhAv ecyH t iri putiy

sInM 95
1 v, nm yEhAvey vA}HAM.

4 5

ne ri pARyH nmH viLiAM. nmH yEhAvyH tjH { tA gAn pAwAM. sEAxgAn ekAH nmven vA}HAM. qekAeA yEhAv mhA nAy eedvmA. melA Edv AewEmluM BrNM nw rAjAvANv. agADhkM tpvtM yEhAvyEwtA. smM eedviERtA- av ntien s]xHwic@. krEdze av sVM eekekAu s]xHwi c@.

kArYeLi putieyA gAnM pAwk! m}uv ElAkvuM yEhA vey sHttie. yEhAvey sHttik! aveR nAmM ag] h ItmAke! sdH v A sMgik! av ne qM ritieni sM gik! eedvM yTAi atH-tvA nAeN mxYErAw pRyk. aveR atH-tv]ikeLi qlAyiwvum mxYErAw pR yk. yEhAv mhAM sHttYhmA . mH EdvAerAM av ByrnA. m@ rAjYLiel EdvAerlAM evRuM timk mAM. pE eedvM sVeL s]xHwic@. av mi o mEnAhrEtjS tiLu. eedvieR ly i kM sQrYvuM viL u. wMbEL, rAxH\EL, sHti gIt pAwkyM yEhAvey mhtVewkyM ec@k.

823
8 yEhAvyew nAmM vA}Hewe.

sIn 96+8-98+10
xi! qekAeA, yEhA v viEvkEAew viDi. atYutnAy yEhAEv, stY i nI miyew BrNADipnA . nI m@ eedveLA znA. yEhAvey sHEnhiv dxH w tey evRu. aen eedvM teR Ber ri. eedvM teR Ber dxH w A riniM ri. kAzvuM nvuM nItimAA ri tiLu. nItimAAEr, yEhAvyi n ik! aveR vinAme drik!

10

11

12

13

v}ipAwkmAyi lyiEl EpAkuk. yEhAvey aveR mEnAhr lyi rADik. miyi el oAErA vYiyM yEhAvey rADie. yEhAvyA rAjAevH rAxH\ ELAw KYApik! aen ElAkM nziiewAtiriM. yEhAv mxYer nItiEyAew BriM. sVEL, sEAxik! mi Ey, nik! smEm, atiel svvsHtEL, nicH viLik! vylukEL, atiel sv v iL kEL, h A dik! kAiel mr EL, nic@ pAwk! sEAxic i rik, qeA yEhAv vrikyAyi. ElAke BriA yEhAv v. nYAyvuM nItiyM ekAH av ElAke BriM.

10

11 12

sInM 98
o sHttigItM.
1 yEhAv putiyM atH-tkrvu

sInM 97
3 1 yEhAvyew

4 5

BrNi mi sEAxi. vidrEdz sEAxi. kRui EmG yEhA vyH @M H. nyM nItiyM aveR rAjYe zmA. yEhAvyH mEEpA agHni aveR z@eL nzi i. aveR mi kAz mi . mxY a ku By. miyew yjmAnnAy yEhA vyH mi pvt em}u EpAel . kAzEL, aveR neyi sMgik! oAErAM eedv ieR EtjH kANe! mxY tew vi#heL rADi. tew Edv Aeri av ci sMsA ri. pE av litrAM. avew EdvA yEhAvey nmsHkricH rADiM. sIEyAEn, i, sEAxi! eydyiel ngrEL, sEA

8 9 10

mAy v] ik ecyH t tinA avenA putiy sH E tAM pAwk! aveR primAy vlkrM av vIuM vijyM ekAuv. riA teR zi yEhAv rAxH \ kAieAwiri . yEhAv teR n av kAieAw. aveR BA, yi AEylukA ErAw eedvieR vizVsHtt oAi. new eedvieR riA ziey vidrEdz A ku. ElAkilu sklEm, sEA xEAew hAdicH yEhAvyHH viLik. EvgmAke, sHt tigIt pAwiwuk! kirEL, yEhAvey vA}Hk. vINAsMgItEm, aven vA}H k. ekAuM }luM viLikyM n ew rAjAvAy yEhAvyHH hA dEAew viLikyM ec@k. kwluM miyM atiluveylAM ci pAwe. ndikEL, ni eekywik! p vtEL sMGgAnM pAwk! yEhAvyH mi pAwk. qeA av ElAkM Bri

sIn 99+1-101+7
A v. av ElAke nItiEyAew BriM.* mxYer av nEyAew BriM

824
sInM 100
o tjH{tAgItM.
1 miEy, yEhAvyHAyi pAwk! 2 yEhAvey <xiEA

sInM 99
1 yEhAvyA rAjAvH. atinA

rAxH\ ByMekAu viRyHe. ekbumAlAKkEm, eedvM rAjAvAyi ri. atinA ElAkM ByMekAu viRyHe. sIEyAnilu yEhAv mhA! qlA jnMEm av mhA nAyk. qlA mxYM nieR nAme vA}He. eedvieR nAmM ByA nkM. av pri. znAy rAjAvH nYAye xHw ew. eedvEm, nI ney s] x H w ic @ . yAEAbinH (yi A Ey) nI nyM nItiyM ekAu v. new eedvmA yEhAvey sHttikyM aveR vi pAdpIWe* rADikyM ec@k. EmAezyM ahErAM aveR puErAhitAri cilrAyi. zmEv aveR nAmi viLi e orAmAyi. av yEhAvEyAw AikyM av avH rmL@kyM ecyHt. yrm EmGiniH eedvM sMsAric@. av aveR niymM asric @ . eedvM av niymM nkyM ecyHt. {ew eedvmA yEhAEv, avew AnkH nI mRu pwi nki. mi eedvmA nIeyM tik ec@ver nI ziiemM nI av kAieAw. new eedvmA yEhAvey vA}Hk. aveR vipv te nmsHkricH aven rA Dik. new eedvmA yEhAv stYmAyM pri!

sEAxik! yEhAvyH mi ngItmAyi vrik! 3 yEhAv eedvmAeRiyk. av ne s]xHwic@. nAM av eR jnM, nAM aveR A wk. 4 tjH{tAgAnmAyi aveR ngri vrik. sHttigIt mAyi aveR lyi vrik. aven drikyM aveR nAme vA}HkyM ec@k. 5 yEhAv nyv! aveR sH E nhM nitYmA. aven nmH qeEM yiAM!

sInM 101
dAvIdieR o gAnM.
1 sHEnheyM nItieyyM pi

4 5

7 BriM nYAyviDi nwM. pAdpIWM o pE tinH eedvAlyM qH amAyiriAM.

{A pAwM. yEhAEv, {A nin pAwM. EyAew {A niljIvitM nyiM. qeR vstiyi {A niljIvitM nyiM. yEhAEv, nIeyEA}AeNeRyw vri k? qeR mi qni vi#h eLAmAkil. niiniH akArM tiriyver {A evRu. {Anen ec@k yil! {A vizVsHtnAyiriM. {A tik ec@kyil. ayAreni rhsYmAyi dxiven {A twyM. m xYer ahriAEnA m@ver A Em nwiAEnA {A a vdiil. yiA ekAAvuvA yi {A rAjYM m}uvM etryM. qe <xiA {A aver mAEm avdi. jIvitM nyivE qeR dAsA rAkAnA. NyAer {AeneR vsti yi pAikyil . Ny Aer {AeneR awik yil.

825
8 Q rAjY vsi dxHwAer

sIn 101+8-102+27

13 nI yH sIEyAen zVsi

{AenEA}uM nziiM. yEhA vyew ngriniM {A dxHwAer rM.

sInM 102
yAtn aBvi oveR A n. INM EtAEA}uM yEhA vEyAw prAtiewAnA#hiEA}uM pEyAgiAtH.
1 yEhAEv, qeR An EkA

5 6

10

11

12

luM. shAyinAy qeR nilviLi icAluM. yEhAEv, qni dritA EA qe eekevwiyEt. qe icAluM. {A shAy inAyi nilviLiEA Evg i mRupwi tAluM. qeR jIvitM pukEpAel mAu EpA. emel aNy agHni EpAelyAeNeR jIvitM. qeR k nxHweiri. Ni nzi pul@EpAelyA {A. hArM k}iA EpAluM {A mR. vYsnMmlM qni BArM nxHwe w. mmiyi vsi meyEA el {A kAkiyA. purAt nAvzixH w iwyi vsi meyEAel knA {A. qniRAnAil . Emr yi oe pieyEA elyA {A. z@eLEA}uM qe apmAni . avere prihsi kyM zpikyM ec@. mhAd+KmANH qeR k BNM. qeR pAnIyLi qeR kI vI}u. qeA, yEhAEv, nIey EAw EkApi. nIeye y kyM pie qe qRiu kLykyM ecyHt. dinAYiel nI ni}luk EpAel qeR jIvitM eReR avsAnic@. NieyAwu pul@kEpAelyA {A. pE yEhAEv, nI nitYmAyi jIviM! nieR nAmM qM qeM wM!

iM. sIEyAEnAw nI kANYM kA@ smyemM. 14 nieR dAsA avew kl @ keL sHEnhiM. ngrieR pU}ieyEAluM av sH E nhi ! 15 mxY yEhAvyew nAme rADiM. eedvEm, miyilu sklrAjAAM nie d riM. 16 sIEyAen yEhAv punnii M. jnM avew EtjH vIuM kAM. 17 jIvEnAew av avEzxiic vew AnyH eedvM mRu pwi nM. avew Ank eedvM ecviEyAM. 18 BAvitlmRkAyi ArYeL }uk. BAviyi av yEhA vey sHttie. 19 yEhAv tLiel teR prilniM tAE} EnAM. sViliH yEhAv tAe} miyiEl EnAM. 20 twvukAew Ank av EkkyM ec@M. mriA viDiever av EmAci iM. 21 a E A sIEyAvAsik yEhAveyi pRyM. aveR nAmM av eyzElmi vA}HM. 22 rAxH \ omic H sMGwii ewM. rAjY yEhAvey <xiAenM. 23 qeR kH qe EtAlic@. qeR yH e@. 24 atinA {A pRu, qe ecRuiEl mriAniwyA Et. eedvEm, nI qM qe EM jIviM! 25 vLerpH, nI ElAkM s]xHwic@. kAze nI sVM eekk ekAu s]xHwic@! 26 ElAkvuM kAzvuM avsA niM, pE nI qM jIviM! av vOMEpAel kIRiEAM. vOEpAel nI avey mA@kyM ec@M. av mAewM. 27 pE, eedvEm, nI oriluM mARukyil. nI qeM jivi M!

sIn 102+28-104+1
28 {LiH nieR dAsA. {

826
14 eedvM

ew ikLiview vsiM. av ew pigAmikEpAluM nie rADiA viewyAM.

15

sInM 103
dAvIdieR o gAnM.
16 1 qeR

10

11

12

13

tH m AEv, yEhAvey vA}H k! qeR sv A rMg vuEm, aveR vinAme vA}Hk! qeR tH m AEv, yEhAvey vA}Hk! av yTAi kNAmyentH visHmritH. eedvM n ecyH t pAp eLlAM epARu. new ErAg eLeyl A M av esQKYmA . new jIven av klRyi niM ri. eedvM nm sHEnhvuM shAtiyM n. eedvM nm sm]mAyi nl kArY n. av k}uk enEAel ne vIuM ecRumA . yEhAv nItimAnA. anYrA pIfiiewvH eedvM nYAyM ekAuv. eedvM teR niym EmAezey pWiic@. eedvM tni ecAnA zmAy v]ik yi A Eyli kANic@ ekAw! yEhAv shAtiyM kANY vumv. eedvM mAzIlM niRey sHEnhmvmA. yEhAv qEA}uM vimzi kyil . aveneM nEAw EkApicirikyil. n eedvientier pApM ecyHetiluM ahi zi av n nkiyil. eedvi teR BAErAw sH E nhM miEmlu sV EALM yrilA. ki} pwiARi nikiri EpAel av new pApeyM akiyiri. pitAvu teR mELAewEpAel yEhAv teR BAErAw kN kA@.

17

18

19

20

21

22

nei ql A mRiy. n miniM s]xHwie@ ev eedvM aRiy. new yS *hsVmAeN eedvmRiy. new jIvitM pulienEAelyAeNv aRi y. neLA ekAc@ kA@pUvuEpAel yAeN eedvmRiy. puxM Evgi vL. aEA w kAwic H pUvuNu. pie, pUvH qviewyA vLet EpAluM ni pRyAnAkil. qA yEhAv teR Ber qEA}uM sHEnhici. av teR BAErAw sH E nhM qeM wkyM ec@M! av ew mELAwM mew mELAwM eedvM n kA@M. teR krARsrivErAw eedvM n kA@M. teR klnk LsrivErAwH av n kA@M. eedvieR siMhAsnM sV ilA. qlAiMEm av BrNM nwkyM ec@. dtAEr, yEhAvey vA}Hk! eedvkl n k asri zrAy BwArA ni. ni aven vikyM aveR kl n kLsrikyM ec@. aveR sv e esnYvuEm,* yEhAvey vA}Hk. ni av eR dAs. eedEvcHCysricH ni vik. yEhAv ql A yiwvuM sv M s] x H w ic @ . eedvM ql A yiwM qlAM Bri. vsHteLlAM aven vA}He! qeR tHmA Ev, yEhAvey vA}Hk!

sInM 104
1 qeR

tH m AEv, yEhAvey vA}H k! qeR eedvmA yEhAEv, nI ativizixH w nA

eesnYM eesnY, dtA aTvA nL@M #hL@M qeAe aM vrAM. svznAy eedvM q viv nM ecew vAieR BAgmANitH. piel sklzikL@ewyM niy NM yEhAvyAeNH kANi.

827
! nI mhtVieRyM tAp ieRyM vOmNiy. Emli DriEAel nI kAz e Dri. kAze nIeyA viriEpAel nir. eedvEm, avyHelAM mkLi nI nieR vsti pNi. kiEmG eL nI rTmAyi pEyAgi. kAieR ciRkiElRi kAzi lUew srikyM ec@. eedvEm, nieR dtAer nI kA@EpAelyAi. nieR dAs Aer agHniEpAelyM.* eedvEm, miey nI atieR awi RkLi s] x H w ic @ . atinA aetAriluM nziiewil. atien nI jlMekAH o put EpAel mwi. jlM pvteL mwi. pE nI kln nkyM jlM RiEAkukyM ecyHt. eedv Em, nI jliEnH EA zic @ . jlM o}ukiEAkukyM ecyHt. pvtLiniM jlM smtl LiElM, nI atinAyAiy lLiElM o}uki. sm nI priDi klic@. evM niEmli miey mwky mil. eedvEm, nI jle RvkLi niM avikLiEleA}ui. atH tAE}H pvtLiel avikLilUew o}u. avik kA@m]g evM n. kA@k}utEpAluM evM wiA aviewey. kA@pik twAkryi tAv LmwiA v. aw mr LiliH av pA@pAw. eedvM pv t LiEl m}ey ayyH . eedvM s] x H w ic v mi EvetlAM n. m]g tiA eedvM pulien vL. n vL ecwi k av nm t. ecwi k miyiniM nmAhArM t.

sIn 104+2-28

15 eedvM nmH, ne sEAxii

6 7

10

11

12

13

14

dtAer ... EpAelyM ekbumAlAKmA, sARAPumAlAKmA qI ru trM dtAeri pRykyAvAM tH. agHni qm qAypdM EpAelyANH sARAPH q EprinM.

vIu t, new c e m]dlmA* eetlM t , ne krA hArM t. 16 elbAEnAniel vliy EdvdA mr yEhAvyEwtA. yEhAv mr n@, avyHA vzYmAy jlM av nkyM ec@. 17 pik avyew kukLi w@. srLv]Li vli y ekAk vsi. 18 tpv t kAAwk vsti. vliy pARk }imy lukH aByAnM. 19 eedvEm, /vdinArMBM aRiyi A nI { cen t. sUrY qEA}sH t miNemH sVyM aRiy. 20 ien nI rAiyAi-kA@m]g rEtwiyiRu smyM. 21 siMh miEA eedvM n BNinAyi av EnAw EcAdiEAel gi . 22 anrM sUrY dikyM m]g avyew tAvLLiEl vimi mwukyM ec@. 23 mxY EjAliAyi puRE EpA. eevErMver av pNieywkyM ec@. 24 yEhAEv, nI pl atH - tM viciri. mi niRey nI s]xw H ic vsHtLANH. nieR ql A v] ikLiluM nieR jH{AnM { kA. 25 sme EnAk. aet vizA lM! aEnkM jIvik atiluH! vlutM ecRumAyi asMKYM! 26 nI s] x H w ic smjIviyAy livYATA kwli kLic@ekAi riEA}uM smi mIEtwi klukELAw. 27 eedvEm, etl A M nie yiciri. zriyAy smyH nI avyH BNM n. 28 eedvEm, skl jIvikmA vzYmAy BNM nI n. nI
ce md ] lmA new mKM tiL q vAcYAM. ne sEA xii qM amAvAM.

sIn 104+29-105+18
nieR eekk nivkyM ati niR nl BNM av mtiyAEvALM tikyM ec@ . nIyver eekevwiyEA av ByckitrAvukyM ec@. av ew zVAsM aver vi@EpA; av INitrAyi mrikyM avew zrIrM vIuM mA kyM ec@M. pE, yEhAEv, nI nieR A vien aycEA av ErAgY vAArAyi! Edze nI putiy EpAel vIumAkyM ecyHt! yEhAvyew mhtVM qeM wre! teR s] x H w ikLi yEhAv nie! yEhAvyH miey evRuet eyA EnAkEy EvU, mi viRekA_M. av o etAw EA pvtini puk y rA wuM. jIvitiluwnILM {A yEhA vyH pAwM. jIviciri kAlM m}uv yEhAvyH {A sHEtAM pAwM. {A pR vAk aven sEAxiie. {A yEhA vyi sxHwnA. pApM miyiniM mRye. dxH w qeEM nzie. qeR tH m AEv, yEhAvey vA}Hk! yEhAvey vA}Hk!

828
viEvkm tImAnM oAi k. aveR dAsnAy aAhA mieR pigAmikLA ni. eedvM etrew yAEA bieR pigAmikLA ni. yEhAvyA new eedvM. m}uv ElAkeyM yEhAv Bri.* eedvM teR krA qeM oA i. yirM tlmRkELALM av teR vAgH d AnM oAi . eedvM aAhAmmAyi o krARu Ai. av yisH h AienA vAgHdAnM nki. anrM av a yAEAbi Evi o niymmAi. yi AEy lumAyi eedvM teR krARuAi. aeteEM wM! eedvM pRu, knAEdzM {A ni tM. EdzM ni EwtAM. aAhAmieR wMbM ecRutA yiEA}ANH eedvM vAgH d AnM nkiytH . aview smyM cilv}ic apricit mAmAyi av. av EdzEtARuM rAjY EtARuM sric@. pE avErAw EmAzmAyi ep mARA eedvM eryM avdi cil. avH o EdAxvuM ec etH eedvM rAjAA m Riyi nki. eedvM pRu, qeR etre we jneL EvdniitH. qeR vAckH EdAxemAM ectH. rAjYH eedvM AmmAi. mxYH vzYmAy BNM lBicil. pE eedvM av mAel EyAEsPH q EprAy orAeL ayc@. awimyAyi viev nAyi EyAEsPH. EyAEsPieR kAli av o ky bic@. aveR k}ui averA u vLymi@.

29

30

31

10

32

11

33

12

34

13 14

35

sInM 105
1 yEhAvyH ni. aveR nAm

15

e rADik. aveR atHtv]ikeLi rAxH\ELAw pRyk. yEhAvyH pAwk. av sHtti pAwk. aveR atH-t v]ikeLi pRyk. yEhAvyew vinAmi aBimAnik. yEhAveyEwi vvEr, sEAxik! kinAyi yEhAvey smIpi k. shAyinAyi qEA}uM aven smIpik. aveR atH-tv]ikeL oA ik. aveR atH - tM

16

17

18

m}uv ... Bri mi m}uvM aveR kln q vAcYAM.

829
19 av pR kArY yTA

sIn 105+19-45
kM pucAwikM qi. av asMKYmAyi! ev@iLikM pucAwikM rAjY e ecwikeLAAek ti. vy lukLiel viLvu m}uvM av ti. anrM eedvM avew rAjYe skl dYjAteryM vDikyM ecyH t . avew vuM m puAer eedvM vDic@. anrM eedvM teR jne QjipH t iniM EmAciic @ . av sVvuM eviyM t ELAewAM ekAuv. eedv ieR jnielArAM wRivI Nil. eedvieR jnM EpAti QjipHtH hAdic@, qeA eedvieR jne av By. eedvM teR EmGe viri EpAel nivi. teR jninH agHnisHtMBi niH rAiyi av evLicM nki. jnM BNM EcAdic@, eedvM av kAwikeL nki. av avH sViniM sm] mAyi aM nki. eedvM pARey piLkyM evM pteA}ukyM ecyHt. mmiyi o ndieyA}ukA w i! eedvM teR vivAgHdAnM oA ic@. teR dAsnAy aAhA mi ekAw vAH av oA ic@. eedvM teR jne QjipHti niM EmAciic@. jnM hAd EAew, ngItvuM pAwi puR E v! anrM eedvM teR jninH anY vsici rAjYM nki. anY aVAnic @ AiyetA eyM eedvieR jni kii. eedvM qini ecyHt? ati nA aveR jninH aveR niymM asriA k}iu. atinAlvH aveR vcn EyAew asriA k}iu. yEhAv vA}Hewe!

34 eedvM kl n nki, ev@iLi

i sMBviMver EyAEsPH orwimyAyi w. EyAEsPu pR zriyAyievH yEhAvyew sEzM etLi yic@. 20 atinA QjipH t iel rAjAvH ayAeL viyc@. rAjYADip ayAeL RuliniM R vi@. 21 aEhM ayAeL ekAArieR mtlArnAi. aEhi AyietlAM EyAEsPH pri pAlic@. 22 EyAEsPH m@ EntAH ni Ez nki. mAer EyAEs PH pWiic@. 23 anrM yi AEy QjipH t i El v. hAmieR rAjYi yAEAbH vsic@. 24 yAEAbieR wMbM vLer vlutAyi. av tew z@ eLA blrAyi. 25 atinA QjipHtkA yAEA bieR wMbe evRuA wi. tew awimke tier av FAElAcn nwi. 26 atinA eedvM teR dAsnAy EmAezeyyM eedvieR aBi xipuErAhitnAy ahErA enyM ayc@. 27 hAmieR rAjYH anvDi atHt ecA eedvM EmAez eyyM ahErAenyM pEyA gic@. 28 eedvM riien ayeciluM QjipHtkA aven vicil. 29 atinA eedvM jle rmA kyM atiel m/YeLlAM cA kyM ecyHt. 30 avew rAjYM tvLkeLeAu niRu. rAjAvieR kiwRyi EpAluM tvLk Ayi. 31 eedvM kl i kyM Qc k M EpkM vrikyM av qlAyi wvuM niRykyM ecyH! 32 m}ey eedvM li}mAi. av ew EdzmAek miiNAyi. 33 avew mirivikM ai mrM eedvM nziic@. av ew rAjYe qlA mrM eedvM nziic@.

35

36

37

38

39

40

41

42

43

44

45

sIn 106+1-25
sInM 106
1 yEhAvey sHttik! nlvnA

830
i mR. eedvieR p EdzM av vicil. mmiyi vcH pUvikH viz . mmiyi av eedve prIic@. pE eedvM pUvikH av rAvzYeetlAM nki. qiluM av avH mArkErAgM nki. jnM EmAezEyAw asUyAlu LAyi. yEhAvyew vipuErA hitnAy ahErAEnAwM av asUyAluLAyi. atinA eedvM asUyAlu eL ziic @ . mi piLH dATAen vi}ui. anrM mi wiEcH abIrAmieR sMG e mwi. anrM i tI ki. dxHwAer agHni dhiic@. av EhAErbupvti vcH o sV kALiey Ai. av o vi#he rA Dic@! tew mhtVvAnAy eedve pul@ti kALyew timy mAyi eekmAM ecyH! eedvM {ew pUviker ri c @ . pE av aveni eylAM mR. QjipHti atH-t vic aven av mR. hAmieR rAjYH eedvM atH-t vic @ . ecwli smIpM av ByrkArYL@M ecyHt! aver nziiA eedvM # hic@. pE, eedvieR etr ewe dAsnAy EmAez aven twu. eedvM vLer EkApici. pE EmAez v}i mwi, atinA eedvM jne nziicil. pE aEA knAniel atHtEdzE EpAkA jnM vis tic@. Edz vsiver EtAl i A eedvM shAyi emH av vizVsicil.

14

10

11

12

13

yekAH av ni pRyk! eedvieR sH E nhM nitYmA ! yEhAv q vizixHwenH M vivriAnAvil. aven mti yAEvALM sHttiAnAmAvil. eedvieR kl n kLsri v BAgYvAA. averEA}uM nk ec@. yEhAEv, nieR jnEAw kA NYM kA@EA qe oAi cAluM. qe riAM oAi cAluM! yEhAEv, nieR etrew e jninAyi nI ec@ n kLi qeyM pALiyAi yAluM. nieR jnEAewAM {A hAdie. nie sHti vA nieR jnEAewAM {A Ecre. {ew pUvikerEAel { pApM ecyHt. { et@pi. { tik ecyHt! yEhAEv, QjipHtiel {ew pUvik nieR atH-tv]i kLiniM oM pWicil. ec wlinwH av ninetier tiriu. qA eedvM {ew pUvi ker teR nAmieR Epri ric@. teR mhAzi kANi A eedvM aver ric@. eedvM klikyM ecw vr kyM ecyHt. mmieyEpAel agADsmiel Niy nilwi eedvM {ew pUviker nwmARAi. {ew pUv i ker avew z@LiniM eedvM ric@! eedvM aver tew z@ LiniM ric@. avew z@eL eedvM smM ekAu mwi. avew z@Li elAvM reil! aEA {ew pUv i k eedve vizVsic @ . av av sHEtA pAwi. pE {ew pUvik eedvieR v]ik Evg

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25 {ew pUvik tew wA

rLi eedvientier prAti

831
e@. av eedve asri A vistic@! 26 atinA av mmiyi mri emH eedvM Ric@. 27 avew pigAmik avew z@LA EtAl i ewemH eedvM tijH { ecyH t i. new pUviker rAxH\iw yi citRiemH av stYM ecyHti. 28 anrM bAepEyAri, eedv ieR jnM bAlien rADi A Ec. av aviwe vnYsArLi pew kyM mricvAy* blik BikyM ecyHt. 29 eedvM teR jnEAw vLer EkApic@. av aver mhAErA gikLAkyM ecyHt. 30 pE, PIenhAsH eedvEAw AikyM eedvM ErAgeL twykyM ecyHt. 31 PIenhAsieR mhdH v] i eedvM aRiu. eedvM tH qM qeM oAiM. 32 emrIbyi jnM EkApic@. av EmAezeyeAH cIArY ecikyM ecyHt. 33 av EmAezey vlAet vixmi ic @ . atinA EmAez cii Aet viEvkmilA vAk sMsAric@. 34 knAni vsi m@ jntkeL nziiA yEhAv jnEAw pRu. pE yi AEylukA eedve asricil. 35 av anYjntymAyi EckyM av ecyHti ec@kyM ecyHt. 36 jnM eedvieR jntyHH o ekNiyAyi. anYjntkLArA Dici vYAjeedveL eedv ieR jnM rADiA w i. 37 eedvieR jnM sVM u eL ekAH pizAH bliyic@.
mricv aTvA mric timk qEA jIvnil A EdvA qEA pRyAM. vYAjeedvM mricvM mhtVEm kA jn zvwIrLi vcH BNM k}iA sELiARuH.

sIn 106+26-48

38 eedvieR

jnM nixH k Ler vDic@. av sVM ueL ekAH aver vYAjeedv ic@. 39 aen, anYjn ec@ pAp ecyH t ekAH eedvieR jntyM arA yiI. eedvieR jnt eedvEAwH avizVAsM pul kyM anYew v]ik ec@kyM ecyHt.
40 eedvM teR jnEAw EkApic@. 41 eedvM

42

43

44

45

46

av avereAH mw! teR jne anYrA xH \ eekmARi. avew z@ aver BrivA eedvM avdic@. eedvieR jntyew z@ aver niyikyM avew jIvitM yAtnA pUmAkyM ecyHt. teR jne eedvM plvM ric@. pE av eedvien tirAvukyM EtAiy EpAel vikyM ecyHt. vLer vLer tik av ecyHt. pE dritLi yEA e}Ae av shAyinAyi eedve viLic@. eedvM av ew An qEA}uM Ek kyM ecyH. eedvM qEA}uM teR krA oA ikyM teR mhAsH E nhM ekAH aver zVsiikyM ecyHt. anYrAxH\A aver twvukA rAi. pe eedvM rAxH\ eLeAH teR jntEyAw kN kANiic@.

47 {ew eedvmA yEhAEv,

{eL ricAluM! {eL rAjYLiniM tiriek ekAu vAluM! atinA aveR divY nAmM { vA}H e, { aven sHttic@ pAwe. 48 yi AEylieR eedvmAy yEhA vey vA}Hk. eedvM qlAyHEA }uM jIvic i , av qe EM jIvikyM ec@M. qlA mxYM pRu, Em! yEhAv vA}Hewe!

sIn 107+1-26 pust H kM 5


sInM 107
1 yEhAvey

832
viLic@. av aver drit LiniM rikyM ecyHt. eedvM aver twvRkLi ni EmAciic@. aver bi ci kyRuk av epAic@. aveR sH E nhiM jni nAyi av ec@ atH-tkArY M yEhAvyH ni pR yk. new z@etier eedvM ne shAyi. avew oA@ kvAw tkA av k}i yM. avew kvAwLiel u sAk tkA avnAM. cil jn teL vifHFik LAA tL@ew pApeLyM aprADeLyM avdic @ . av tL@ew pAp nimiM ByrmAyi kxHwew. av BNM nirsic@, av mriARAyi. av dritilAyi. atinA lv shAyi yEhAvey viLic@. av aver drit Lini rikyM ecyHt. eedvM klnyA aver suKe wi. aen av mrNi ni re@. aveR sHEnhiM jni Evi av ec@ atH - t v]ikM yEhAvyH ni pRyk.

14

7 8

10

11

12

13

sH tik, qe A av nlvnA! av eR sHEnhM nitYmA! yEhAv rici@v pREy tANitH. yEhAv aver z@ LiniM ric@. yEhAv teR jne aEnkM vYtYsHt rAxH\LiniM o mic @ i. aver av ki} niM pwiARuniM vw niM etniM ekAu v. avri cil vr mmiyi alu. jIviAenAriwM Etwk yAyi av, pE o ngrM keA avAyil. av vizM dAhvumAyi , av INitrAyieAu mi. anrM av shAyi yEhAvey viLic@. av aver dritLiniM rikyM ecyHt. eedvM aver av jIviE ngriEl EnEr nyic@. yEhAvEyAwH aveR sH E nh iM jninAyi ec@ atH - tv] ikM ni pR yk. dAhi ANen eedvM t]pt H i ew. viz e eedvM nl kArYLA niRyH . eedvieR jntyi cil twvukArAyi. twvRk Liel i a}iki pUi yiwev. qekAeA, eedvvcn ientier av EpArAwi. atYu tnAy eedvieR pEdzM av ecvieAil. avew v] ik ekAH eedvM avew jIvitM dritmy mAi. av kAliwRi vI, aEA aver tAA mi lAyi. dritilAyiI av shAyinAyi yEhAvey

15

16

17

18 19

20

21

22 aveR v]ikH tjH{t

23

24

25

26

yAyi blikLik. yEhAv ecyHtiritieni sEAx EAew pRyk. cil klukLi avew v]ikAyi smM mRic@ kwA EpAyi. yEhAvyH qecAnAem H av ku. smiel av eR atH - tv] ik av ku. eedvM klikyM o ekAwAA rMBikyM ecyHt. tirmAlk yyepAi. tirmAlk aver kAzEALM ykyM agADsmiEl eRiykyM ecyHt. apkwkr mAy ekAwAi av eeDrYM nxHwe@.

833
27 wiyAerEAel av }u

sIn 107+27-108+11
etA oAi M. anrM eedvieR yTA sH E nhei mnilA A wuM.

43 viEvkmv

28

29 30

31

32

33 34

35

36

37

38

39

40

41

42

vI}ukyAyi. avew nAvik sAmYM nixHEyAjnmAyi. av dritietinA shAyinAyi yEhAvey viLi c @ . av aver dritLi ni rikyM ecyHt. eedvM ekAwAvsAniic @ . tirmAlkeL av zAmAi. smM zAmAyti nAvik sEAxic@. eedvM aver av ew ixHwlE surit rAyi nyikyM ecyHt. teR sH E nhiM jninA y atH-ttYM yEhAv yH ni pRyk. mhAsByi eedve sH t ti k. mA oEcEA aven sHttik. ndikeL eedvM o mmiyAi mAi. RvkeL av twu. vLRu nile eedvM lvNM kl trimiyAi. qekA eA aview dxHwA vsi . mmiey eedvM jlAzy niR lmAi. vr nilni M av Rvk vhiic@. vizver eedvM nl miyiEl nyic@. aview av pAA ngrM pNi. vylukLi av viiwkyM miri nwkyM av nl viLvu ki@kyM ecyHt. eedvM aver a#hic@. av ew wMb vL. av vLerEyeR m]gmAyi. drM dritM mlM av ew wMb ecRuM db lvumAyi. avew EntAAer eedvM apmAnitM sM*BmcimAi. av aver v}ikLilA m miyilUew alu nwmARAi. pE, anrM eedvM pAv eL kxHwAwkLiniM ri c @ . EA}vew wMb ipeLEAel vL. nl v kH h A di. dxHwA kAkyM q pRyNemRiyAet vixmi kyM ec@.

sInM 108
dAvIdieR sHEtALielAH.
1 eedvEm, sMgItmAlpitiM

2 3

10

11

sH E tAgIt pAwtiM qeR XdyvuM mnSM oi yiri. vINEy, kirEm, nm BAte NAM! yEhAEv, nie { rAxH\ iwyi puk}H M. anY iwyi nie { sH t tiM. yEhAEv, nieR sHEnhM kAz eLAL@M tmAyi@tANH . tEmGLiluM yeryANH nieR vizVsHtt. eedvEm, sVM mIet di cAluM! m}uv ElAkvuM nieR Etju kANe. eedvEm, nieR suXeL riA ecyHtAluM. qeR AnyH mRupwi nkyM riA nieR mhAzi p EyAgikyM ecyHtAluM. eedvM teR lyi sMsA ric@+ {A yM jyiM, vijy i hAdik! Q EdzM {A qeR jniniwyi vItiM. EzEKM {A av nM. suEAutA}H v r {Anv nM. gielyAdM mneyM qERtAM. qyIM qeR ziErAkvcvu mAM. eydA qeR ecEAlumA yiriM. EmAvAbH, qeR kAluk}ukA pAmAM. EdAM, qeR ecriu m awimyAM. {A ePli sHtYer EtAlikyM vijyArvM m}kyM ec@M. rANH z@vieR EkAyiElH qe nyik? EdAmientier EpArAwA ere nyiM? eedvEm, etlAM ecA qe shAyiA ninAvuM. pE nI {eL eekevwiu! {

sIn 108+12-109+23
ew eesnYEAewAM nI EpA mil! 12 eedvEm, z@eL EtAl i A {eL shAyicAluM! {eL shAyiA mxYAvil! 13 eedviEn {eL zrAA nAvU. eedvi {ew z@ eL EtAliAnAkuM!

834
13 qeR

14

sInM 109
sMviDAyknH. dAvIdieR sHEtAgAnLielAH.
1 eedvEm, 2 3

15

10 11

12

qeR AnyH EnEr ecviepAEt! dxHwA qei N pRy . astY pRykyANv. qei jnM evRuLvA kArY pRy. akArNmAyi jneme mikyANH. {Anver sHEnhic@, pE av ere evRu. atinAliEA eedvEm, {A niEAw Ai . {AnvErAw n ecyHt. pE averEAw tiyA ec@ tH. {Anver sHEnhic@, pE avere evRu. qeR z@ ecyH t tikH aven ziiENEm. ayA et@kAren etLiyiA orAeL kek. qeR z@ et@ ecyHtevM ayA ArnAeNM nYAyA Dip viDie. qeR z@ vieR vAkELAErAM ayA te wt vinyAke. qeR z@ eevkAet mrNmw ye. aveR etA}i meArA lBie. qeR z@vieR ueL anATrAkyM aveR BArY viDvyAkyM ece. avH vIw nxH w ewkyM av yAckrAkyM ece. qeR z@vi kwM ekAwv avetlAM qwe. ayA ew aVAnPlemlAM aprici t ekAuEpAke. qeR z@viEnAwH M dy kAA tirie. aveR uELAwH M kANYM kAAtirie.

16

17

z@vien pUmAyM nziicAluM. aw tlmRk sv t iniM aveR EprH mAyHc@kLye. qeR z@vieR pitAvieR pAp yEhAv oAie i! aveR mAtAvieR pAp oriluM miewAti ei! pAp yEhAv qeM oAieci. qeR z@vien jnM pUmAyM mRA eedvM wyAe. qeA, dxHw o nyM ecyHtil. avenAriluM er yM sHEnhicil. driM nirA lMbmAyvew jIvitM av vixmkrmAi. m@v dritA ti ayA rsic@. atinA drit avte sMB vie. m@v nyAk NemH ayAeLAriluM #hi cil. atinA ayAH nk eLAmAkAtirie.

18 zAp aveR vOmAke.

19

20

21

22

23

atH aveR wievmAke. zAp aveR zrIri purA eetlmAke. zAp dxHwen epAtiy NiyAke. atveR ar ymAke. yEhAv Q kArYeLlAM qeR z@viEnAw vie. qe ekAl A mi jn ELAwH yEhAv veyl A M ece. yEhAEv, nIeyeR yjmAnnA . atinA nieR nAme mh tVew tri qEAw wepEwNEm. nI vLer sHEnhm v, atinA qe ri cAluM! {A evRuemA pAvM nihA y mAM. {A stYmAyM d+Ki t, qeR XdyM tktH. dinAYiel nI ni}luk EpAel qeR jIvitM k}i tAyi qniBvew. ErA kL o ecRuANiey EAel qniBvew.

835
24 vizekAH qeR m@k d

sIn 109+24-111+8
EAel ecRuA nie vlyM ec@M. eedvM o vAgHdAnM ecyHti@H, av teR mnu mAukyil. nI qAlvuM mIEsedien EAely o puErAhitnA . qeR yjmAn nieR vlBAg H. EADdivsi av teR m@ rAjAAer EtAliM. eedvM rAxH\eL viDiM. mi m] t EdhekAu epAtiy ewM. blrAxH\ew EntA eL eedvM ziiM. v}iEyAriel aviyiniH rAjAvH evM wiM. pie av tlyykyM blvA nAkyM ec@M!

b l mAyiri. qniH emli u BArM nxHwew. 25 dxHwA qe apmAni. av qe EnAi tl lu . 26 qeR eedvmA yEhAEv, qe shAyic A luM! nieR stYsHEnhM kANikyM qe rikyM ecyHtAluM. 27 aEA, nIeye shAyic @ qH avrRiyM. aEA, nieR ziyAeNe ric e tvr RiyM. 28 dxH w A qe zpi, pE yEhAEv, ninee a #hiAnAvuM. avere mic @ , aver EtAl i c A luM. aEA nieR dAsnAy {A hAdiM. 29 qeR z@eL litrAi yAluM! av tew apmAnM EmliEpAel Drie. 30 yEhAvyH {A ni pRy. anvDi jnieR mivcH nie {A sHtti. 31 qekAeA, yEhAv ni hAyErAewAmA. aver mr Ni viDiA miv riniM eedvM aver ri .

sInM 111
1 yEhAvey

sInM 110
dAvIdieR sHEtAgAnLielAH.
1 yEhAv 4

qeR yjmAnEnAw@ pRu, nieR z@eL {A nieR niyNilAEvALM* qeR vlvzirik. 2 yEhAv nieR rAjYM vLM. nieR rAjYM sIEyAni rMBi kyM nieR z@eL avew sVM rAjYLi nI BriMver a vLkyM ec@M! 3 nI nieR eesnYe sMGwi iEA nieR jnM sVyM vEcM. av tew viEz xvOLNiH atirAviel owM. nil mu vI}u
nieR ... niyNilAEvALM aTvA {A nieR zueL nieR pAdpIWmA EvALM.

sH t tik! nl v ew sELni {A pU mnEAew yEhAvyH ni pRyM. yEhAv atH - t vi . jnM eedviniM nk #hi. eedvM stYmAyM mhtVEmRiyM atH-tkrvumAy kArY ec@ . aveR n qeM w . yEhAv dyAvAM kNApU mAeNH ne oAi tr i eedvM atH-t v ii. te pip@vH eedvM hArM n. teR krA aveneM oAi. eedvieR zmAy v]i k teR jntyHHH anYrAxH\ ew lM tA nkyA eN etLiyic@. eedvM ec@EtAErAM nlM nYAyyvumA. aveR klnkeLlAMte vizVsiAvu tH. eedvieR kl n k qe EM wM. klnk nkA aveR nYAyIkrN vizVsHtvuM vumA.

sIn 111+9-114+6
9 teR jne riA av

836
sInM 113
1 yEhAvey

oven ayc @ . qeEM w krA eedvM avmAyu Ai. eedvieR nAmM By rvuM vivumA. 10 eedvEAw ByiniM drvinimANH viEvkmA rMBitH. eedve asri v viEvkzAlik. eedv ieR sH t tik qeM AyiriM.

vA}H k! yEhA vyew dAsEr, aven vA}Hk! yEhAvyew nAmM vA}Hk. 2 yEhAvyew nAmM EA}uM qEA}uM a#hiewe. 3 dysUrYeR ki}mt asHt mnsUrYeR pwiARuver yEhAvyew nAmM vA}Hewe.
4 yEhAv qlA rAxH\M mIet

sInM 112
1 yEhAvey

6 7

10

sH t tik! yEhA vey BykyM drikyM ec@v hAdiM. ayA eedvklnkeL sHEnhi. aveR pigAmik miyi mhAArAyiIM. nl jntyew pigAmik yTAi a g]hItrAM. ayAew wMbM DnikmAM. aveR n qAlvuM w kyM ec@M. nItimAAH , eedvM i kAzi viLEpAel. eedvM nl v M kANYvAM dyApUmA. kANYvuM oQdArYvuM ovnH xNmA. vYApAri nIti pultH ov xNmA . ayA oriluM vI}ukyil . nlv qAlvuM oAiewM. dvAkLA av e{@k yil. yEhAvyi yiti nA avnH vizVAsM. ayA vizVAsmvnA . av Byewkyil. av teR z@eL EtAliM. driH ayA sQjnYmAyi sADn n. aveR n qeEM wkyM ec@M. dxH w A ku EkApixH W rAM. av EdxYe@ pliRuM. pE pieyv l A tAyi IM. av vLeryDikM # hiEpAluM av lBi il.

. aveR mhim kAz EALM y. new eedvmA yEhA veyEAel mil . eedvM yer sViliri. kAzvuM miyM kANA tAE}A@ EnAEiv yer, nmEmEl NH eedvM. drier eedvM ecLiyi niy . yAcker av cn yi niy. aver eedvM mANimArA kyM ec@. aver eedvM m KEntALA. ovH mAyiel vrAM. pE eedvM av u eL nkyM aveL sEA xiikyM ec@M. yEhAvey sHttik!

sInM 114
1 yi

3 4

AEy QjipH t vi@. yAEAbH (yi AEy) viEd zrAjYM vi@. eydA eedvieR vizixHw jnmAyi. yi AEy aveR rAjYmAyi. ecw kH oAwiyk. EyAAndi tirieA}uki. pv t NAwkeLEAel n]M vc@. k Awk eLEAel n]M vc@. ecwEl, nIeyiEnAwiyk? EyAAndiEy, nIeyi tiri eA}uki? pvtEL, nieLinH NA wienEAel n] M vyH ? kEL, nieLi Aw keLEAel n]M ec@?

837
7 yjmAneR

sIn 114+7-116+11
Aer yEhAv a#hiM.

mi, yAEA bieR eedvmA yEhA vyew mi, mi viRyH. 8 pARyiniM evemA}uiytH eedvmA. kwMpARyini mA eedvM nIRv o}uiytH.

13 teR vluM ecRumAy B 14 yEhAv niM niew m

M wt wt nke.
15 yEhAv sVvuM miyM s]xHwi

sInM 115
1 yEhAEv, mhtVM sVIkriEtH

3 4

10

11

12

{Ll. mhtVM nintA. nieR sHEnhvuM vizVAsYtyM mlmA mhtVM niERtAtH. {ew eedvM qvieweyH rAxH \ atH - tewet inH? eedvM sVilA. av yETxHwM vi. rAxH\ew EdvA eviyM sVvuM ekAu evRuM ti mk mAM. ErA Aiy evRuM timk mAM. timkH vAykH, pE sMsAriA v. avyH k kH , pE kANA k}iy il. avyH ecvikH , pE EkA k}iyil. avyH mkH, pE mNA k}i yil. avyH eekkH, pe sHp ziAnAvuil. avyH kAluk L@H, pE nwAnAvuil. av yew etAkLiniH o zbHd vuM vmil. timkAi ati yiv timEpAelyA yiIM! yi AEyliel jnEm, yEhA vyi vizVsik! yEhAv avew kM kvcvumA. ahErAeR wMbEm, yEhA vyi yik! yEhAv av ew kM kvcvumA. yEhAvyew BAEr, yEhA vyi yik! yEhAv av ew kM kvcvumA. yEhAv ne oAi. yEhAv ne a#hiM. av yi AEylien a# hiM. ahErAeR wMbe yEhAv a#hiM.

c @ . av nieL sVAgtvuM ec@! 16 sVM yEhAvyEwtA. qA mi av mxY nki. 17 pErt yEhAvey sH t ti il ! kl R kLilAyv yEhA vey sHttiil! 18 pE nAM yEhAvey EA sHtiM. qeM nAM aven sHtiM! yEhAvey vA}Hk!

sInM 116
1 yEhAv qeR An Ek 2 shAyi

5 6

7 8

9 10

11

EA {Anven sHEnhi. qeR viLi av EkEA {Anven sHEnhi. {A eReR mriciri! mr NpAzM qe iyiri. kl R qni @M awykyA yi. {A BykyM vYAl ewkyM ecyHt. aEA {A yEhAvyew nAmM viLic@. {A pRu, yEhAEv, qe ricAluM! yEhAv nlvM dyApUmA . eedvM kNAmynA. nihAyer yEhAv pripAli . {A nihAynAyi, yEhAv qe rikyM ecyHt. qeR tH m AEv, vimik! yEhAv nie pripAliH. eedvEm, nIeyeR ANen m] t Yuvini ric @ . qeR knI nI nii. nIeye vI}Hcyini ric@. jIvivew EdzH {A yEhAvey wM EsviM. {A nziie@! q {A pREA qni vizVAsM Ayi. aet, qeR pri*Bmi yi EA {A pRu, qlA vM NyA!

sIn 116+12-118+18
12 yEhAvyHH q nkAnAeN

838
4 yEhAvey rADivEr,

13

14

15

16

17

18

19

ni k}iyk? qnietlAM yEhAv ttA! av qni r t. ati nA {A avenA pAnIy bli aiM. yEhAvyew nAmM {A viLikyM ec@M. yEhAvyH Enck {Ani EA aveR m}uv jniM mAek aiM. yEhAvyew BArielA veR mrNM av vLer DA nM. yEhAEv, nieR dAsAri elAvnA {A! {A nieR dAsnA; nieR dAsimArielAvew H . yEhAEv, nI qeR bn LiniM qe EmAciic@! nin {AenA tjH{tA bli yiM. yEhAvyew nAmM {A viLiM. vAgHdAnM ecyHtv {A yEhA vyH smiM. aveR skl jniM miEl {Ani EA EpAM. eyzElmiel lyiEl {A EpAM. yEhAvey sHtti k.

8 9

10

11

12

sInM 117
1 skl rAxH\L@Em, yEhAvey

sH t tik. skl jnL@Em, yEhAvey sHttik. 2 eedvM ne vLer sHEnhi! av nEAw qeM vizV sHtt kA@kyM ec@M! yEhA vey sHttik!

13

14

15

sInM 118
1 yEhAvey

mhtVewk, qeA avnA eedvM. aveR stYsH E nhM nitYmA ! 2 yi AEyEl, en pRyk. aveR stYsHEnhM qeM w! 3 puErAhitEr, en pRyk. aveR stYsHEnhM qeM w!

16

17

18

pRyk. aveR stYsHEnhM qeM w! {A }i ep@, atinA shAyi {A yEhAvey viLic@. yEhAveyni mRupwi nkyM qe sVtnA kyM ecyHt. yEhAv qEAewAmH, ati nA {A Byewkyil. qni EdAxM vA jninH oM ecAnAkil. yEhAvyAeNeR shAyi. qeR z@ prAjitrA {A kAM. jne yitiluM yEhA vey yitA ExHWM. niew EntAeL yi tienA yEhAvey yi tA ExHWM. DArALM z@ qe vlyM ecyH t . qA yEhAvyew ziyA {Anver prAjye wi. z@eLe pieyM pieyM vLu. yEhAvyew ziyA {Anver EtAlic@. EtnIcM epAtiyEAelyA yi qeR z@eLe epAtitH . pE av EvgM qriy epAEpAel tI. yEhAvyew ziyA {An ver prAjyewi. qeR z@ qe mikyM eReR mrNAsnAkyM ecyH t. pE yEhAv qe shAyic@. yEhAv qeR ziyM vijy gItvumA! yEhAv qe ri! nlvew vstikLiniH vij yAEGAxM EkAM. yEhAv teR mhAzi vIuM kAiyiri . yEhAvyew kr vijyi ye@. yEhAv teR mhAzi viuM kAiyiri. {A jIviM mriil. yEhAv ecyHtete {A pRykyM ec@M. yEhAveye ziic@, pE avene vDicil.

839
19 nItiyew kvAw qniAyi

sIn 118+19-119+18
klnk t. klnk m}u vM asriA nI {ELAw pRykyM ecyHt. yEhAEv, {A nieR niym qEA}umsriec i q {AnAzi. nieR kl n k pWiEA {AenAriluM nANM ekwkyil. aEA, nieR nyM nItiyM {A pWiekAH qniH yTAi nie mhtVe wAM. yEhAEv, {A nieR klnk LsriM. atinA qe eekevwiyEt!

4 yEhAEv, nI { nieR

RAluM. {A ak kwH yEhAvey rADiM. 20 av yEhAvyew kvAwLA . nItimAA atilUew kw EpAkuM. 21 yEhAEv, qeR AnyH mRupwi nkiyti nin ni. qe ritinH nin ni. 22 pNiA tiL klH ml lAM. 23 yEhAv aen sMBviic @ . nAmtH atH-tkrem k! 24 H yEhAvyAiy divs mANH . nmiH h A dic @ l siAM! 25 jnM pRu, yEhAvey sHtti k! yEhAv ne ric@!* 26 yEhAvyew nAmi v ven sVIkrik. puErAhit A mRupwi pRu, { nieL yEhAvyew vstiyi El sVAgtM ec@! 27 yEhAv eedvmA. av ne sVIkrikyM ec@. bli Awien piwic @ eki yAgpIWieR ekAukLi El ekAuvrik. 28 yEhAEv, nIeyeR eedvmA . {A nin ni pRy kyM ec@. {A nie vA}H! 29 yEhAvey vA}Hk, qeA av nl v nA. aveR stYsHEnhM nitYmA.

6 7

EbH
9 o yvAvinH niljIvitM nyi

10

11

12

13 14 15

sInM 119 ElPH

16 1 nilrAyi jIviv s

xHw. av yEhAvyew pEdz Lsri. 2 yEhAvyew krARsriv sxHw. av pUmnEAew yEhAvey asri. 3 av tik ec@il. av yEhAvey asri.
yEhAvey ... ric@ yEhAEv, dyvAyi {eL ricAluM. yEhAEv, dyvAyi {eL vijyiicAluM. yM jyic@ v rAjAvien driA vijyA rvmAyi tH.

A qen k}iyM? nieR vc n asric@ekAute. {A pUXdyEAew eedv e EsviA mi. eedv Em, nieR kl n k asri A qe shAyicAluM. nieR vcn EyAew {A pWitinA nine tier {A pApM ec@kyilElA. yEhAEv, nI vA}H ewe. nieR niym qe pWii cAluM. nieR viEvkEAewy viDi keLeylAMpi {A pRyM. meienAM nieR krA pWiti {AnAhAdi. nieR c {A cc ec@. nieR mAM {A piw. nieR niymLi {A hA di. nieR vAk {A mRkyil.

gIem
17 qEAw

nIti kAiyAluM. aEA nieR Q dAsnH nieR kl n kLsric u jIviA k}iEuM. 18 yEhAEv, qeR kk R AluM. {A nieR vcn vAyikyM atH - ttY kAkyM ece.

sIn 119+19-45
19 Q EdzH {AenA apricit.

840
Eh
33 yEhAEv,

20 21

22

23

24

yEhAEv, nieR vcn qiniM mRyHEt. nieR viDik qEA}uM pWi A {AnAzi. yEhAEv, ahArikeL nI zAsi . avH dritAM. nieR klnkLsriA av Ail. {A litM niYM kAti rie. nieR krA {A as rici. EntAEpAluM qe dxiciri . pE, yEhAEv, {A nieR dAsnA. {A nieR niym pWikyM ec@. nieR krARA qeR msuXH. aetniH nl pEd z t.

34

35

36

37

dAelH
25 {A mriARAyi. yEhAEv, kli

38

cAluM, {A jIvie. jIvitei {A niEAw pRu. nI qni mRupwiyM t. ni nieR niy m qe pWiicAluM. 27 yEhAEv, nieR niym pWi A qe shAyicAluM. nI ecyH t iri atH - ttY {A pWie. 28 {A d+KitM INitM . jH{ nki qe vIuM knAiyAluM. 29 yEhAEv, tiyew v}iyi jIvi A qe avdiEt. nieR vcnLA qe nyi cAluM. 30 yEhAEv, nieR vizVsHtdAs nAtinH {A etrew e@. nieR viEvkEAewy viDik {A EyAew pWi . 31 yEhAEv, nieR krARien {A mRuek piwi. qe nirAz nAEt. 32 {A h A dEAew nieR kl n kLsriM. yEhAEv, nieR kl n k qe h A dii.
26 qeR

39

40

nieR niym qe pWiic A luM, aEA {A av asriuM. qniH mnilAiAluM. nieR vcn {A as riM. {A av pUmAyM asriM. yEhAEv, nieR kl n kew pAtyilUew qe nyicAluM. jIvitrIti {A stYmAyM sHEnhi. DniknAkA v}i pkrM nieR krARieni ciiA qe shAyicAluM. yEhAEv, vilek kArY kAtiniM qeR k keL nI sUiENEm. nieR mAi jIviAene shA yicAluM. jnM nie dritinAyi, nieR dAs vAgHdAnM ecyHt nwAiyAluM. yEhAEv, {A By apmAnM qw kLAluM. nieR viEv kpUvmAy viDik nltA. tA, nieR kl n keL {A sH E nhi. qEAw nIti puliyAluM, {A jIvie.

evQ
41 yEhAEv, nieR nitYsH E nhM

qni kANic A luM. nieR vAgH d Anmsric H qe ri cAluM. 42 aEA, qe apmAni v mRupwi qniAM. yEhAEv, nI pRy kArY {A stYmAyM vizVsi.
43 nieR

stYvcn {Aen EA}uM pRye. yEhAEv, nieR viEvkEAewy tImAneL {AnAyi. 44 yEhAEv, nieR vcn qM, qeM {A piwM. 45 aen {A sVtnAM. qekAeA, nieR niym pAliA {A kWinAVAnM ec@.

841
46 nieR krARieni {A rAjA

sIn 119+46-72
RiEl {A mwi vrikyM ecyHt. nieR klnkLsriA amA iAet {A tiwi v. o sMGM dxH w A qe dxic @ sMsAric @ . pE yEhAEv, nieR vcn {A mRil. arAiyi NH nieR nl tImAn {A ni pRy. nie rADi nieR oAErA BM {AenA suXA. nieR klnysri oAErA vYiM {AenA suXA . yEhAEv, miyi nieR stY sHEnhM niRy. nieR niym qe pWiicAluM.

AmAyi sMsAriM. avere apmAnikymil. 47 yEhAEv, nieR klnk pWi ti {AnAhAdi. kl nkeL {A sHEnhi. 48 yEhAEv, nieR klnkeL {A sHtti. {Anvey sHEnhi . {Anv pWikyM ec@M.

60 61

62

syi
63 49 yEhAEv,

50

51

52

53

54 55

56

qEAw nieR vAgHdAnM oAicAluM. vAgHdA nM qni tI n. {A yAtnyBvikyANH , yEhAv qe zVsii kyM ec@. nieR vcnM qe vIuM jIviic@. qeA vizixH w rA t eL kv qe ir mAyi apmAnic@. qiluM nieR vcnLsritH {A niiyil. nieR viEvkEAewy ni y {AenEA}uM oAi. yEhAEv, av qe zVsi i. nieR vcneL asri A dxHwrAy jneL kA EA {A EkApixHwnA. nieR niym qeR Bvniel* gAnLA. yEhAEv, rAiyi {A nieR nAmM asHmri. nieR vc nM {A asHmri. nieR kl n k EyAew asritinAlANitH.

64

EtH
65 yEhAEv, nieR dAsnAy qni

EhH
57 yEhAEv, nieR klnkLsri

kyANH qeR kwmey {A niyic@. 58 yEhAEv, {A pUmAyM niilAyi. vAgH d AnM ecyH t EpAel nI qEAw kANYvAnAyiAluM. 59 qeR jIvitei {A vLer EyAew ciic@. nieR krA
B v n M aTvA {A vsi lyM qM.

Ayi nI aEnkM nk ecyHt. vAgHdAnM ecyHt kArY te yANH nI victH. 66 yEhAEv, buipUvmAy tImA neLwA aRivH qni nkiyAluM. nieR klnkLi {A yi. 67 yAtnkLBviti mH {AenApAw et@k ecyHt. pE EA {A EyAew nieR klnkLsri. 68 eedvEm, nI nl v nA, nI nk ec@. nieR niym qe pWiicAluM. 69 qeA ExH W er sVyM kv qei dxic Nk pRu. pE, yEhAEv, nieR klnk pU mnEAew {A asric@. 70 a v viEvknYrA. qA {A nieR vcn LilAhAdi. 71 kxH w tkeLni nl t Ayi. qekAeA {A nieR niym pWic@. 72 yEhAEv, nieR vcneLniH citmA. yirM evix NeLyM sVxN eLyMkA vizixHwmANv.

sIn 119+73-97
EyAdH
73 yEhAEv, nI qe s] x H w ic @ ,

842
84 {AenkAlM jIviM? yEhAEv,

nieR sVM eekkLA qe tAukyM ec@. nieR kl nk pWiAM mnilAAM avey asriAM qe shAyicAluM. 74 yEhAEv, qeAEA nieR BA qe dri . nI pRytH {A vizV sitinA av h A di . 75 yEhAEv, nieR tImAn nYAyem {AnRiy. nIey e zii zriyA tAM. 76 ni, nieR stYsHEnhMekAH qe zVsiic A luM. nI vAgHdAnM ecyHtEpAel qe zVsiicAluM. 77 yEhAEv, qe zVsii kyM jIviAnvdikyM ecyHtAluM. nieR pEdz {A stYmAyM sVdi. 78 qeA vizixHwer sVyM kv qei N pR u. av nANM ekwe ei. yEhAEv, nieR niym {A pWi. 79 nieR BA qeRywE vrikyM nieR krA pWi kyM ece. 80 yEhAEv, nieR jH { {A tYmAyi pAliAniwyAke, aen {A apmAnitnAkAti rimElA.

85

86

87

88

qe pIfiiver nIey A ziik? cil ahArik ori t ew NkekAH qe i. nieR vcnetirAyi atH. yEhAEv, nieR klnkLiellAM jni yiAM. qe pIfiiekAH et@kArA Nv. qe ricAluM. av qe tAH nziiciri . pE {A nieR jH{ k asri niiyil. yEhAEv, nieR stYsH E nhM qEAw kANikyM qe jI viAnvdikyM ecyHtAluM. nI pRyetM {A ec@M.

lAemdH
89 yEhAEv,

90

91

92

93

94

kPH
81 {A mriARAyi, nIeye ri

M kAiriANH . pe yEhAEv, nI pRy kArYLi {A yi. 82 nI vAgH d AnM ecyH t kArY {A tIic @ ekAEyiri . pE qeR kk INi kyANH. yEhAEv, qEA}A nIeye zVsiik? 83 cvRunyiel Niy miri eAliEpAelyAEA}uM {A nieR niym mRkyil.

95

96

nieR vcnM nitY mANH. nieR vcnM sVi nitYmAyi w. nI qM, qeM vizVsH t nA. yEhAEv, nI miey s]xw H ic@, atiM nilni. nieR niym mlvuM orwi meyEAel mi avey as ritinAlumANH atH M wtH. nieR vcn qni suX eLEAelylAyiei qeR yAtnkLAe {A tkewmAyi. yEhAEv, nieR kl n k {AenAriluM mRil . qe A av qe jIvii. yEhAEv, {A niERtA. atinAele ricAluM! q ekAeA nieR kl n k asriA {A kWinmAyi mic@. dxH w A qe nziiA mic@. pE nieR krA qe viEvkiyAi. nieR niymemA}iek qlAiM avyEwtAy primitikH.

EmM
97 oA yEhAEv, nieR pEdzeL

{A

sHEnhi.

qlA

843
yHEA}uM {Anveyi sMsAri . 98 yEhAEv, nieR jH { k qe z@eLA jH{AniyA . nieR niymM qEA}uM qEAewAmH. 99 {A nieR krA pWiti nA qeR ql A A erAL@M jH{AniyA {A. 100 nieR jH{k pAliti nA mAerA {A bui mAnANH. 101 qeR oAErA vwvyH p iluM etAy mAini nIey e ak@. atinA yEhAEv, nI pRyEAel qni ec@vA k}iyM. 102 yEhAEv, nIyA qeR . atinA nieR niym asri {A niuk yil. 103 nieR vcnM qeR vAyi EtnienA mDurmANH. 104 nieR pEdz qe jH{A niyA, atinA vYAj p EdzeL {A evRu.

sIn 119+98-124
sAem

113 yEhAEv, niEAw pUmAyuM

114

115

116

117

118

119

105 yEhAEv, nieR vcnM qni 106 nieR

107

108

109

110

111

112

mAdIpmA. niym nl v . av asriAem {A tijH{ eyw. yEhAEv, {A vLerAlM yAt nyBvic @ . dyvAyi kl n nki qe punIvii cAluM! yEhAEv, qeR sHEtAM sVIk ricAluM. nieR niym qe pWiicAluM. qeR jIv qEA}uM apkw ilA. pE nieR p Edz {A mRiil. dxHwA qe wA mi . pE {A nieR kln kLsriAtiiil. yEhAEv, nieR krA {Aen M piwM. aete vLer sxHwnA. nieR niymLsriA {AenEA}uM kWinmAyi miM.

120

RilAver {A evRu. pE {A nieR pEdzeL sHEnhi. qe mRc@ vyHkyM sMri kyM ecyHtAluM. yEhAEv, nI pRyti {A yi. yEhAEv, dxHwA qeRyw E vrAniwyAEt. qeR eedvieR klnk {An sriM. yEhAEv, nI vA nkiy EpAel qe tAiyAluM. {A jIvikyM ec@M. {A nie yi, atinA qe nirAznAEt. yEhAEv, qe shAyicAluM, {A riewM. nieR kln k {AeneEM pWiM. yEhAEv, nieR niym lMGivereylAM nI ti Ly. qekAeA, nie piwrAem stic EA av N pRu. yEhAEv, miyiel dxHwAer nI cvRuEpAel vliecRiu. atinA nieR krARien {AenEM sHEnhiM. yEhAEv, {A nie By. nieR niym {A By kyM drikyM ec@.

ayi
121 zriyM

nl mAy {A ecyHtiri. yEhAEv, qe pIfiiA #hivew eekyi qe liEt. 122 qEAw n kAAem stYM ecyHtAluM. {A nieR dAsnA . yEhAEv, ahArik qe pIfiiAniwyAkEt. 123 yEhAEv, nieR shAyM EtwiyM niinieA nl vA EkAniM qeR k }u. 124 {A nieR dAsnA. nieR stYsH E nhM qEAw kAi yAluM. nieR niym qe pWiicAluM.

sIn 119+125-151
*125 {A nieR dAsnA. mni

844
138 krARi nI { nl niym

lAA qe shAyic A luM. aen qni nieR krA aRiyA k}iyM. 126 yEhAEv, nI qeiluM ecA smymAyi. jnM nieR niymM lMGiciri. 127 yEhAEv, tnieA nieR klnkeL {A sHEnhi . 128 {A EyAew nieR klnk eLlAM asri. vYAEjAp EdzeL {A evRu.

139

140

141

Ep
129 yEhAEv, nieR krA atH-t

142

130

131

132

133

134

135

136

krmA. atinAlANH {An tien piwtH. jnM nieR vcnM mnilAA wuEA atvH EnrAy jIvitM nyiti v}ikAi yAy o dIpM EpAelyAyiriM. nieR vcnM sADArNAr enEAluM jH{AniyA. yEhAEv, nieR klnk pWi A {AnA#hi. i EyAew, amnAyi kAiri venEAelyA {A. eedvEm, qe EnAk, qEAw kN kA@k. nieR nAme sH E nhivErAw zriyAy ecyHtAluM. yEhAEv, vAgH d AnM ecyH t EpAel qe nyicAluM. qni EdAxmAyetAM sMBviEt. yEhAEv, qe pIfii vriniM qe ricAluM. {A nieR klnkLsri kyM ec@M. yEhAEv, nieR dAsen sVIk ricAluM. nieR niym qe pWiicAluM. o kunI}te {A kruAiyiri. qe A jnM nieR vcnL sriil.

143

144

t. stYmAyM { vey yiAnAvuM. qeR zmAy vikAr qe tk. qeR z@ nieR klnkeL mRti nA {A lnA. yEhAEv, nieR vcni yiAemti { etLivuH. {Antien sHEnhi kyM ec@. {AenA viEvkmilA yvA vAyiriAM. pE nieR jH{ k {A mRil. yEhAEv, nieR n nitYmA . nieR pEdz yimA. qniH dritM dritkAl mAyi. pE nieR kln k {AnAsVdi. nieR krA qeM ny tA. a mnilAA qe shAyicAluM. aetni jIv nM.

EkAPH
145 yEhAEv,

146

147

148 149

150

sAed
151 137 yEhAEv,

nI nItimAnA. nieR niym nItipUvk mA.

pUXdyEAew nie {A viLic @ . qni mRupwi nkiyAluM! nieR kl nk {Ansri. yEhAEv, {A nie viLi . qe ricAluM! nieR krA {AnsrikyM ecAM. niEAw AiA {A atirAviel q}uE@. nI pR y kArYLi {A yi . nieR vcnM pWiA {A RmiLci. nieR pUsHEnhEAewyM qe vicAluM. yEhAEv, zri ey nI pR kArY ecyHtH qeR jIv nilnii yAluM. jn qnietier dxHwFA ElAcn nw. av nieR pEdz piwil. yEhAEv, nIeyEAw vLer awiri. nieR klnk eLlAM yimA.

845
152 vLer pH , nieR vcn

sIn 119+152-120+1

165 nieR pEdzeL sHEnhi

nitYmAyiriemH nieR krARiniM {A pWic@.

ErzH
153 yEhAEv,

154

155

156

157

158

159

160

qeR yAtnk kAkyM qe rikyM ecyHtAluM. nieR pEdz {A mRiil. yEhAEv, qniAyi EpArAw kyM qe rikyM ecyHtA luM. nI vAgH d AnM ecyH t EpAel {A jIvie. dxH w A vijyiil , qe A av nieR niymL sriil. yEhAEv, nI vLer dyAvAnA . zriey nI pRy kArY ecyHtAluM. {A jIvie. pE qe pIfiiA mi DArALM z@ qniH. qiluM nieR krA pAli {A niiyiil. vizVAsvker {A EnA. yEhAEv, nieR jH { k avrsriAtH {A evRukyM ec@. tA, nieR klnkLsriA {A kWinyM nw. yEhAEv, nieR pU sHEnh EAew qe jIviicAluM. yEhAEv, rMBM mt te nieR vcn yi tA. nieR nl niymM nitY mAyi nilnikyM ec@M.

v yTA smADAnM keM. aver vI}H A oiM k}iykyil. 166 yEhAEv, nIeye ri kAirikyA {A. nieR klnk {A asric@. 167 nieR krA {A pAlic @ . yEhAEv, nieR niymeL {A vLer sHEnhi. 168 nieR krARuM klnkM {An sric@. yEhAEv, {A ecyHti rietlAM nI aRiy.

etQ
169 yEhAEv,

170

171

172

173

174

zI
175 161 zrAy

EntA akArN mAyi qe mic@. qiluM {A nieR niyme mAM d rikyM BykyM ec@. 162 yEhAEv, nieR vcnM qe niDi kiiyvenEAel hAdi i. 163 NkeL {A evRu! kWi nmAyi evRu. pE, yEhAEv, nieR vcneL {A sHEnhi. 164 nieR nl niym nimiM {A divsi }u tvN nie sHtti.

176

qeR h A dgItM EkAluM. nI vAgHdAnMecyHt EpAeleye jH { AniyAi yAluM. yEhAEv, qeR An EkAluM. nI vAgH d AnMecyH t EpAel qe ricAluM. qiniM sH E tAgIt epAiRe@. qeA nieR niym nIeye pWiic@. nieR vAkELAw tikriA M qeR gAnM pAwAM qe shAyicAluM. yEhAEv, nieR niymeLlAM nltA. nieR klnkew mAM {A etrew. atinA eekey i qe shAyicAluM! yEhAEv, nIeye riem AeNeR t I . pe nieR pEdzLi {AnAhAdi kyM ec@. yEhAEv, {A jIvikyM ni e vA}HkyM ece. nieR niym qe shAyie. nxH w e AwienEAel {Anlu. qe etruvEr NEm, yEhAEv. {A nieR dAsnA. nieR kl n k {A mRkyM ecyHtiil.

sInM 120
lyiEl EpAti o gAnM.
1 {A dritilAyi. shAy

inAyi

{A

yEhAvey

sIn 120+2-123+2
viLic@. avene rikyM ecyHt. yEhAEv, qei N pR vriniM qe ric A luM. astYmAy kArYLANv pR tH. NyAEr, nieA ki@keyRiyAEmA? nieL EnwemRiyAEmA? nie ziiA BweR aOvuM k kriyM. NyAEr, niewyw vsitH Emezi* vsi EAelyA. ekdAriel* wA rLi vsiEAelyANtH. smADAnM evRuvErAewAM {A vLerAlM k}iu. qni smADAnM EvNem {A pRu. av Ev yvuM.

846
sInM 122
lyiEl kyRiEAti dAvIdieR o gAnM
1 nm yEhAvyew lyi

2 3

4 5

6 7

sInM 121
6

lyiEl EpAtiL o gAnM.


1 shAyinAyi {A kLi

El EnA. pE qeR shAyM qviewniAM vrik? sVieRyM miyewyM xH w AvAy yEhAvyiniH qeR shAyM vM. nI vI}uvA eedvM avdiil. nieR sMrk RiEl vI}ukymil. yi AEylieR sMrk my uil. eedvM oriluM Ru il. yEhAvyA nieR sMr k. teR mhAziyA av nie sMri. pk nie pviA sUrY k}ikyil. rAiyi nie pIfi iA cM sADiyil. qlA apkwiniM yEhAv nie sMriM. yEhAv nieR ANen sMriM. nI vrikyM EpAkukyM ec@ EA yEhAv nie shAyi M. EA}uM qeM yEhAv nie shAyiM!

El EpAkAM q jnM pR EA {A hAdic@. {Liview eyzElmieR kvA ww ni. putiy eyzElM! oErkIt ngrmAyi punnii eiri. aEAANH EgA EpA tH . yEhAvyew nAme vA}HA yi AEylukA avi ewEA. yEhAvyH EgALANv. dAvIdieR wMbiel rAjA A tew siMhAsnL view Apic@. jne viDiA nANv siMhAsnM aview ApictH. eyzElmieR smADAninA yi Aik. nie sHEnhi vH aview smADAnM lBi eci. nieR mtiluki smADA nmAeyi! nieR vizixHw mirLi surittVM lBiec i! qeR sEhAdrAewyM ay AewyM nyHH view smA DAnmAke q {A A i. {ew eedvmA yEhA vyew lyieR nyHAyi Q ngri nkAkeey {A Ai.

sInM 123
lyiEl kyRiEA ti gAnM.
1 eedvEm, {A nie EnAi A

E m e z , e k d A Q lLiluv si EpArALikLANH.

i. nI sVi rAjA vAyi ri. 2 awimk vzYAyi yjmA nen yi. aEtEpAel, { {ew eedvmAy yEhAvey yi. eedvM {ELAw kN kA@tinAyi { kAiri.

847
3 yEhAEv, vLerAlmAyi apmA

sIn 123+3-127+2

nitrAyiri {ELAw kN kAiyAluM. 4 mwiyAM DiArikmAy av riniM {H mtiyAEvALM apmAnvuM apkIiymA yi@H.

sInM 124
lyiEl kyRiEAti dAvIdieR o gAnM.
1 yEhAv new pAyi

av teR jne qM, qeM sMriM. 3 dxH w A qeM nItimAA ew mi niyikyil. a en sMBvic A nItimAA EpAluM ti ecA twuM. 4 yEhAEv, nItimAAErAw n kAiyAluM. nilXdymv ErAw nIti puliyAluM. 5 dxHwA vt kA@. dxHw Aer yEhAv ziiM. yi A Eyli smADAnmAyirie!

ieli nme sMBvi mAyi? yi AEyEl, mRupwi trik. jnM ne micEA yEhAv nEAewAmilAyiei nm e sMBvimAyi? new z@ avew EkAp ieR jVlni ne jIv EnAew vi}uumAyi. new z@, ne o}ui Ly LyMEpAelyM ne o}u ieAuEpA ndiEpAely mAyiEen. ahArik new vAyHver yH ne o}uieAu EpA evMEpAelyAyiI Een. yEhAvey vA}Hk! ne piwi wi vDiA yEhAv z@eL avdikyil. vlyilkewkyM pie r ewkyM ecyHt pieyEA elyA nAM. vlkIRukyM nAM rewkyM ecyHt. new r yEhAvyini v. yEhAv sVvuM miyM s]xHwic@!

sInM 126
lyiEl kyRiEA ti o gAnM.
1 yEhAv ne EmAciiEA

a sVpHnM EpAelyAyiriM!
2 jnM cirikyM sEAxgAn

pAwkymAyiriM! anY rAjYA pRyM. yi AEylukA Ayi yEhAveyA atH - t kM ecyHt. aet, yEhAv nmAyi atH - tM vic i ei n vLer sEAximAyi ! yEhAEv, mmiyiel nIcAluk Li vIuM jlM niRc EpAel {eL vIuM EmAciicAluM. vi vityH EA ov d+KitnAyiiriAM. pE viLevwEA av s xHwnAM! vik vyliEl ekAu EpAEA ayA krEAM, pe viLvH vIiEl ekAu vEA av hAdiM!

sInM 127 sInM 125


lyiEl kyRiEA ti o gAnM.
1 yEhAvyi

lyiEl kyRiEAti zElAEmAeR o gAnM.


1 o mirM pNiy yEhAvy

yi m xY sIEyApv t MEpAelyA . av oriluM luuk yil. av qeEM wM. 2 eyzElmi @M pv t H . yEhAv teR jni ilumAyirikyM ec@.

el i pNiAew aVAnM evRuetyA. o ngre nirIitH yEhAvyeli kAvA evRuet smyM kL ykyANH. 2 atirAviel NM eevki yRuM jIvitmAM Etwi aVAniM v]TAvilA.

sIn 127+3-130+7
eedvM tA sHEnhi jne, av RuEA EpAluM pripA li. 3 ik yEhAvyew sAnmA . o ayew zrIri ni tiPlmANv. 4 o yQvnAreR puA o BweR vnA}iyiel auk EpAelyA. 5 puAereAH vnA}i niR yHv atIvsxHw. ayA eLAriluM EtAliewil. epAlLi ayAew z@ LiniH av aven sMr iM.

848
3 qeR

sInM 128
lyiEl kyRiEA ti o gAnM.
1 yEhAvyew BAerlAM BAgY

puRH vliy mRivu kAMver avere awic@. nILvuM }vum mRivuk qniAyi. pE nlvnAy yEhAv kyRu k mRicH qe dxHwAri niM EmAciic@. sIEyAen evRuv EtAl i e@. av litrAyi oAwiEA vukyM ecyHt. Emryiel pul @ EpAelyA yi av. vLceyE av NiEA. ekAyHkArnH o eek niRey pul @ ki@il . atH o DAnYnyH EpAlumil. atiel kwEpAv, yEhAv nie a#hie q pRykyil. yEhAvyew nAmi nie {L#hi q jnM pRykymil.

4 5

vAA. eedvM cHCi mA i av jIvi. aVAnPli niLAh A diM. ni sxHwrAvukyM ni nl kArY sMBvi kyM ec@M. Bvni nieR BArY PlmA miriviEpAelyAM. EmzyH @miri nieR ik nieR olIvumr EpAelyAM. yEhAv tIcyAyM teR B er kArM a#hiM. yEhAv sIEyAniniH nie a#hie. jIvitiluwnILM eyzElmiel a#hM niLA sVdie. nin nieR pQAer kANA nA ySAke. yi A Eyli smADAnmAke!

sInM 130
lyiEl kyRiEA ti o gAnM.
1 yEhAEv, {A vliy }i

sInM 129
lyiEl kyRiEA ti o gAnM.
1 qni jIvitiluwnILM DArALM 6

z@Ayi. yi AEyEl, z@eLi {ELAw pR yk. 2 qni jIvitiluwnILM DArALM z@Ayi. pE av vijyiciil.

lANH . atinA {A nieR shAyM Etw. qeR yjmAnEn, qe vi cAluM. shAyinAy qeR nilviLi EkAluM. yEhAEv, jnieR sklpAp M nIyver yTAi ziici@ei ovEpAluM jIvEnAew avEzxiciriyil. yEhAEv, nieR jnEAw epARuAluM. aEA nie rADiA jnmAvuM. yEhAv qe riM kAirikyA {A. qeR AN avnAyi kAiri. yEhAv pRytH {A vizV si. {AeneR yjmAnen kAiri kyANH . BAtmAkA kA ekAu kAvliri pARAvukA renEAelyA {A. yi AEyEl, yEhAvyi yik. stYsH E nhM yEhA vyi mAM kA. yEhAv vIuM vIuM ne ri.

849
yi AEylieR M yEhAv ec@M. m}uv pAp epARukyM

sIn 131+1-133+1
nieR puErAhit nyew vOmNiiri. nieR vizVsHtBA atIv sxHw. nieR dAsnAy dAvIdieR n yH Ayi nieR aBixirAjA vien tirsHkriAtiAluM. yEhAv dAvIdiEnAewA ti jH{eyw. dAvIdiEnAw vizV sHtnAyiriAemAyi atH. rAjAA dAvIdieR wMb iniM vemH yEhAv vAgHdAnM ecyHt. yEhAv pRu, dAvIEd, nieR ik qeR krARsricA, {A pWii niymLs ric A nieR wMbi ni eriluM qeM rAjAvAyiriM. teR lyi lmAyi yEhAv sIEyAen etre w. aview teR lymA kNemvnA#hic@. yEhAv pRu, tAyiriM qeEyH M qeR lM. view {A vsiM. sm]mAyi BNM nki Q ng re {An#hiM. dri EpAluM sm]mAyi hArM ki@M. puErAhitAer {A ryew AymiwIM. qeR B view vLer h A dikyM ec@M. view, dAvIdien {A bl nAM. qeR aBixirAjAvinH {AenA viL nM. dAvIdieR z@eL {A ap mAnMekAu mwM. pE dAvI dieR rAjYe {A vLM.

9 yEhAEv,

sInM 131
lyiEl kyRiEA ti o gAnM.

10

11 1 yEhAEv,

{A ahAriyl . mANiyAyi nwAM {A mi il. vliy kArY ecA {A miil. qnisAY mAy kArYeLRicH {A vix miil. 2 {A zAnA. qeR mnH zAmA. 3 ayew eekkLiel sMt] p H t nAy ienEAel qeR mnH zAvuM sVvumA. 4 yi AEyEl, yEhAvyi yik. avni M qM yik.

12

13

sInM 132
lyiEl kyRiEA ti o gAnM.
1 yEhAEv, dAvIdieR shn 2 14

15

4 5

oAicAluM. dAvIdH yEhAvEyAewA vizixHw tijH{eyw. yAEAbieR mhAeedvEAw av o vizixHwtijH{eyw. dAvIdu pRu, {AeneR vIi iEl EpAkyil. {AeneR kili kiwyil. {A Rukyil. qeR k k {A awyHyil. yAEAbieR mhAeedvmA yEhAvyH o vsti ke Mver {A aArYeLAM ec@kyil! qAi* vc H n Ek@. kirYH eyyArImi krARieR epkM nAM kei. nm viwAriEl EpAkAM. eedvieR pAdpIW i* nmArADiAM. yEhAEv, q}uEH nieR bl ieR epkvumAyi nieR vimlE EpAEkNEm.
EbH l EhM, dAvId jnic

16

17

18

sInM 133
lyiEl kyRiEAti dAvIdieR gAnLielAH.
1 oA,

sEhAdrAH stYmAy eqkYEAew oiciriA k}i ytH q nlM hAdkrvuM!

qAH pNM.

e e d v i e R p A d p I W M sAYepkM, viwArM, eedvAlyM qeAeyA vAM tinM. eedvM, teR siMhAsn iliH kAluk jn aven rADi lvc @ vimi q pRyEA elyANitH.

sIn 133+2-135+21
2 ahErAeR tlyielA}ic sug

850
enyM m}eyyM eedvM s] x H w i . kAienyM eedvM s]xHwi . QjipH t iel dYjAtrAy m}u v mxYeryM m] g eLyM eedvM lAyHm ecyHt. DArALM vIrYv]ikM atH-t M eedvM QjipHti v ic@. PREvAM aEhieR EdYAgmANH eedvM aet lAM sMBviictH. eedvM aEnkM rAxH \ eL EtAlic@. zrAy rAjAAer eedvM vDic@. aEmArYew rAjAvAy sIEhAen eedvM EtAlic@. bAzAniel rAjA vAy oAgien eedvM EtAlic@. knAnilu sklrAxH\eLyM eedvM EtAlic@. avew EdzM av yi AEy li nkyM ecyHt. EdzM av teR jni nki. yEhAEv, nieR nAmM qeE M simAM! yEhAEv, jnM nie qM, qeM oAiM. rAxH \ eL yEhAv ziic @ . pE yEhAv teR dAsA ErAw kN kAi. m@vew EdvA evRuM sV-evitimk mAM. m xY niic evRuM timk mAmANv. timkH vAyeiluM sMsAriAnAil . avyH k@eiluM kANAnAil. timkH ecvikeiluM EkAnAil. avyH m eiluM mNAnAil. timkAiyvM aenyA yiIM! qeA, tim k teL riemv vizV sic@. yi AEylieR wMbEm, yEhA vey vA}Hk! ahErAeR wM bEm, yEhAvey vA}Hk! Elviyew wMbEm, yEhAvey vA}H k! yEhAvyew BEr, yEhAvey vA}Hk! yEhAv sIEyAniniH, teR vstiyAy eyzElminiH vA}Hewe! yEhAvey vA}Hk!

eetlM aveR tAwi mIzyi lUew aveR mEnAhr vO LiEl o}u EpAel. 3 ehEApv t i niM sIEyApv t iEl mu epyHtiRuEAel. qekAe A, sIEyAni niANH yEhAv teR a#hL@M zAzVtmAy jIvM ntH.

sInM 134
lyiEl kyRiEA ti o gAnM.

10

11 1 yEhAvyew

sv d AsAEm, aven vA}Hk! rAi m}uv lyi <x nwvEr, 2 dAsAEr, niL@ew eekk yi yEhAvey vA}Hk. 3 sVvuM miyM s] x H w ic yEhAv sIEyAniniH nieL a#hie.

12

13

sInM 135
14 1 yEhAvey

vA}H k! yEhA vyew nAmM vA}H k! yEhA vyew dAsAEr, aven vA}Hk! yEhAvyew lyi, new eedvieR lyieR ti m nivEr, yEhAvey sHttik. yEhAvey sH t tik. qe A av nlvnA. av eR nAme sHttik. qe A atH hAdkrmA. yEhAv yAEAbien* etre w. yi AEy eedvi ERtA. yEhAv mhAnAeN {AnRi y. new yjmAn ql A EdvAerAM mhAnA. yEhAv teR xHwienA vi. sViluM mi yiluM kwliluM agADsm iluM aen te. eedvM miEm m}uv EmG eL s]xHwi. miiNri
AEylieR meA EprH.

15

16

17

18

19

20

21

y A E A b H yi l. 32+22-28.

851
sInM 136
1 yEhAvey vA}Hk, qeA

sIn 136+1-137+5
lUew nyic @ . aveR stY sHEnhM nitYmA. zrAy rAjAAer eedvM EtAlic@. aveR stYsHEnhM nitYmA. blrAjAAer eedvM EtAli c@. aveR stYsHEnhM nitY mA. aEmArYrAjAvAy sIEhAen eedvM EtAlic@. aveR stY sHEnhM nitYmA. bAzAniel rAjAvAy oAgien eedvM EtAlic@. aveR stY sHEnhM nitYmA. avew EdzM eedvM yi AEy li nki. aveR stY sHEnhM nitYmA. EdzM eedvM yi AEyli sAnmAyi nki. aveR stYsHEnhM nitYmA. n prAjitrAyEA eedvM ne oAic@. aveR stY sHEnhM nitYmA. eedvM ne z@LiniM ric @. aveR stYsH E nhM nitYmA. eedvM qlAvM BNM n . aveR stYsHEnhM nitY mA. sViel eedve sHtti k! aveR stYsHEnhM nitY mA.

16 eedvM teR jne mmiyi

av nl v nA. aveR stYsHEnhM nitYmA. 2 eedvADieedve vA}H k! aveR stYsH E nhM nitYmA . 3 kADikAvien vA}H k! aveR stYsH E nhM nitYmA . 4 atH - t vi oEr eyAvnAyi eedve sHtti k! aveR stYsHEnhM nitY mA.
5 eedve

17

18

19

20

10

sH t tik, kA ze s]xHwiA jH{AnmpEyA gicvnH sHtti pAwk! aveR stYsHEnhM nitYmA. eedvM smi krey viric@. aveR stYsH E nhM nitYmA . eedvM mhAkAzeL s]xw H ic@. aveR stYsH E nhM nitYmA . eedvM pk vA}uvA sUrYen s]xHwic@. aveR stYsHEnhM nitYmA. eedvM cenyM neLyM rAiyew nATArAi. aveR stYsHEnhM nitYmA. eedvM QjipHtiel dYjAtrAy ql A mxYeryM m] g eLyM vDic @ . aveR stYsH E nhM nitYmA. AEylien eedvM Qji pHtiniM EmAciic@. aveR stYsHEnhM nitYmA. eedvM teR mhAziyM blvuM kwiic @ . aveR stYsHEnhM nitYmA. ecwlien eedvM rAyi p . aveR stYsHEnhM nitY mA. yi AEylien eedvM kwlilUew nyic @ . aveR stYsH E nhM nitYmA. PREvAenyM aveR eesnY eyM eedvM ecwlielA}ui. aveR stYsH E nhM nitYmA .

21

22

23

24

25

26

sInM 137
1 bAbiElANiel ndikrikili

11 yi

12

2 3

13

14

15

H sIEyAen oAEA { kru. {ew kir alrimr eAukLi i. bAbiElANi {eL twvukA rAiyv {ELAw pAwA pRu. hAdgAn pAwA av pRu. sIEyAeni gAn pAwA av pRu. pE o viEdzrAjY vc H yEhAvyew gAnM pAwA { AvilAyi! eyzElEm, nie {Aenei luM mRA qniH vIuemA sHEtAM pAwA k}iyAetyAke.

sIn 137+6-139+11
6 eyzElEm, nie {Aenei

852
qnietier EkApiei nieR eekk nivi av riniM qe ricAluM. 8 yEhAEv, nI vAgHdAnM ecyHtv qni tAluM. yEhAEv, nieR stYsHEnhM nitYmA. yEhAEv, nI {eL s]xHwic@. atinA {eL eekevwiy Et!

luM mRA {A vIuM oriluM pAwkyil. {A nie oriluM mRyiel stYM ec@. 7 eyzElM qlAyHEA}uM qeR hAdikvAyiriemH {A R t! yEhAEv, eyzElM nilMptic dini EdAmY ecyH t tH oAENem, av pRu, atieR awiR mt atien nziik. 8 bAbiElAEN, nI nziiewM! ninhte zi tv vA}Hewe. nI {eL Evd niic EpAel nie Evdni iv vA}Hewe. 9 niew ueL piwicH pAR yilwiv vA}Hewe.

sInM 139
sMviDAyknH. dAvIdieR sHEtAgAnLielAH.
1 yEhAEv, nIeye prIic@. 2 {AenEA

sInM 138
dAvIdieR o gAnM.
3 1 eedvEm,

pUXdyEAew nie {A vA}H . ql A EdvAewyM mi vcH nie {A sHttiM. eedvEm, nieR vi ly imi {A nmi. nieR nAme, nieR stY sH E nhe, nieR vizVsH t tey {A vA}H . nieR vAieR zi sinA nI. EA nIytien ativi zixHwM EpAlumAiyiri! eedvEm, nieR shAyinAyi {A viLic @ , nI viLiEk kyM ecyHt! nIeyni zi nki! yEhAEv, nieR vAk av EkEA ElAkiel skl rAjAAM nie vA}HM. yEhAvyew mAei av pAwM. qeA yEhAvyew EtjH atimhA. eedvM vliy mANiyANH . qiluM qLiyver av pri pAli. ahArikeL ec@evH eedvM aRiy. pE av avriniH ak ni. eedvEm, {A dritieA qe jIviic A luM. z@

10

11

qei ninelAmRiyAM. riemM qEA qNIemM nin RiyAM. drnite qeR cik nIyRiy. yEhAEv, {AenviewEA evM qEA kiwevM ninRiyAM. {A ec@etM nI aRiy. yEhAEv, qeR vAyiniM vA puRewM mute qni pRyAete nIyRi y. yEhAEv, qeR miluM pii luM iluM oe nIyH . nI nieR eek emel qeR Em vyH. nieR aRivi {A atH-tM ekA_. qni mnilAAnA vutimRmANtH. {A EpAiweAe nieR AvuH . yEhAEv, qni niini rewAnAvil. yEhAEv, {A yer sV i ecA aview nIyH. pAtALi ecA aviewyM nIyH. yEhAEv, sUrYdi ki} {A ecA aview nIyH. pwiARH smi ecA aview nIyH. aviewEA}uM nieR vleek ekAu piwicH nI qe nyi . yEhAEv, nii nieALiA micH {A pREAM, pk

853
rAiyAyi mARiyiri. tIc yAyM H qe mRyHM. pE @EpAluM ninH l yEhAEv, rAi ninH pk EpAel kAzpUritmA . yEhAEv, nIeyeR zrIrM m}u vM s]xHwic@. {AeneR a yew gBilAyiEA e qeiy kArY qlAM nI aRiu. yEhAEv, {A nie sHtti ! visHmykrmAy rItiyi nIeye s]xHwic@. nieR v] ik atH - tkremH qniH nAyRiyAM! qei ninelAmRiyAM. a yew gBi qeR zrIrM p eEA qeR aik vL nI ku. qeR zrIrBAg vL nI ku. aetlAM nI nieR pusHt ki ErKewi. o dinM EpAluM vi@EpAkAet qlA div svuM nIeye nirIic@. nieR cikeLni DAnM. eedvEm, ninmAmRiyAM! qniveyA k}iei, av m}uv mtrikeLAM aDikmAEyen. {An pUiyAEA {AnEA}uM niEAewAmAyiriM. eedvEm, dxHwer vDicAluM. ekAlyALikeL qi niki yAluM. dxHwA niei dxic@ pRy. nieR nAme av dxi. yEhAEv, nie evRuver {A evRu. ninetirA ver {A evRu.

sIn 139+12-140+13
sInM 140
sMviDAyknH. dAvIdieR sHEtAgAnLielAH.

12

1 yEhAEv,

13

14

15

16

17 18

19

20

10

21

22 aver {A pUmAyM evRu

! nieR z@ qeRyM z@LA. 23 yEhAEv, qe EnAi qeR Xdye aRiAluM. qe prI icH qeR cikLRiAluM. 24 qnieeiluM dxH w ci yEA qRiyk. nitYmAy pAtyilUew qe nyikyM ecyHtAluM.

11

12

13

dxH w AriniM qe ric A luM. <rAri niee sMricAluM. av dxHwt sUNM ec@ . averEA}uM klhLArMBi . avew nAvuk vixAuk eLEAelyA. avew nAvi wiyi svixM vcEpA elyANtH. yEhAEv, dxH w AriniM qe ric A luM. UrAri niM qe sMricAluM av ere oAwikyM pIfiiA mikyM ec@. ahArik qniAyi o ekNieyAi. qeiwiA av vl viric@. qeR v}i yi ekNieyAi. yEhAEv, nIyA qeR eedvM. yEhAEv, qeR A n EkAluM. yEhAEv, nIyA qeR z nAy yjmAn. nIeyeR rk nA. yieleR tley sMri zirOANmA nI. yEhAEv, av dxHwArA. avrA#hitH av lBi Et. avew ptik epALi EyNEm. yEhAEv, qeR z@eL vij yiiEt. av ti sU NM ec@kyANH. pE ti k av te nkiyAluM. avew tlyi krinlu kLiAluM. qeR z@eL tIyi elRiAluM. orilumv tiri ek kyRA }iyiElH (zv }i) aver qRiAluM. yEhAEv, NyAer jIvi iEt. dxHwA tik sMBviNEm. drier yEhAv nItipUvM viDi emeniRiyAM. nihAyer eedvM shAyiM. yEhAEv, nItimAA nieR nAmM vA}H M. nItimAA nie rADiM.

sIn 141+1-143+3
sInM 141
dAvIdieR sHEtAgAnLielAH.
1 yEhAEv,

854
sInM 142
dAvIdieR DYAngItLielAH. av hyilAyi kAl AnyANitH.
1 shAyinAyi

shAyi {A nie viLi. {A niEAw AiEA qe vi cAluM. EvgmAke, qe shA yicAluM! 2 yEhAEv, qeR An sVIk ric A luM. atH DUpbli sAnM EpAelyAke. sAyA bliEpAelyAke atH. 3 yEhAEv, {A pRy niy iAene shAyic A luM. {A pRy nirIiA ene shAyicAluM.
4 tik ecAene EtAii

Et. dxHwA et@ ec@EA avErAewni sMsmil A tA EN. dxHwAew v] ikew ppAene wyA Et. 5 nItimAnH qe tiAnAM. atveR dyyAyiriM. nieR Bee vimziAnAM. atv ecA k}iy vuM vliy sdHv]iyAyiriM. {An sVIkriNM. pe dxH w Aew dxH v] ike tier qEA}uM AikyA {A.
6 avew BrNADipA zii

ewe. aEA {A stYmA pRet jnM aRiyM. 7 mxY nilM }ikyM }u kyM ec@. qiH @M ecLi pr. aEtEpAel new aik avew }imAwLi citRuM.
8 qeR

{A yEhA vey viLiM. yEhAvEyAw {A AiM. qeR zHn yEhAvyew mi {AnvtriiM. qeR d ri t e L i {AnvEnAw pRyM. z@ qniAeyA ekNieyA iyiri. qniH qeR tYAz nxHweiri. pE qnieA sMBvietH yEhAvyRiy. @M EnAEA {AeneR suXeL kAil . qni EAwiEAkAniwmil. qe ri AnAM miil. atinA {A shAyinH yEhAvEyAw nilviLi. yEhAEv, nIyAeNeR aBy AnM yEhAEv, qe w jIvitinH avdiA nin AvuM. yEhAEv, qeR An i c A luM. qni nie vLery DikM vzYmH. qe oAwi vriniM qe ricAluM. qni EnriwAvutiluM zrA Nv. Q ekNiyiniM qe ri cAluM. aEA qni nieR nAme sH t tiAmEl A . nI qe pripAlictinA nItimA A qEAewAM EGAxi kyM ec@M.

sInM 143
yjmAnnAy yEhAEv, shAyi {A nie Etw . {A nie vizVsi. qe mriA viwEt. 9 dxH w A qni ekNieyA . {Anvew ekNiyi vI}AniwyAEt. qe w A aver avdiEt. 10 {A suritmAyi nwEpA EA dxHwA avew sVM ekNiyi vI}e.
dAvIdieR sHEtAgAnLielAH.
1 yEhAEv, qeR An EkA

luM. qeR An icAluM. qiti mRupwi tAluM. nI stYmAyM nlvM vizVsHt em etLiyicAluM. 2 yEhAEv, nieR dAsnAy qe viDiEt. kArNM, nieR mi M nixHkLrlElA. 3 pE qeR z@ qe oAwikyANH. qeR jIvite

855
av tviwepAwiyAiyiri . pukAl mricverey EpAel kl R yiElH qe t_kyANv. 4 qniH tYAz nxH w eiri . qeR eeDrYM nxHwew. 5 pE pu sMBvic kArY {AEnAi. nI ecyH t aEnkM kArYeLi {A ElAcikyANH. nieR mhA ziyA nI ecyH t kArY eLi {A pRykyANH! 6 yEhAEv, eekkyi {A niEAw Ai. vr mi m}ey kAiriEAel nieR shAye {A kAiri.
7 yEhAEv, EvgmAke, qni mRu

sIn 143+4-144+13
veyni yprizIlnM t. yEhAveyni EpAri pri zIlnM t. yEhAv qe sHEnhikyM sMrikyM ec@. pvtA #ilu qeR aByAnmA yEhAv. yEhAv qe ri. yEhAv qeR kvc mA. {Anvni yi. qeR jne BriA av ene shAyi. yEhAEv, qekAH mxY nin vizixHwrAyi? nI {eL gQni EpAluM qinANH? mxYeR jIvitM o nizVAsM EpAelyA. kwEpA ni}luk EpAelyANveR jIvitM. yEhAEv, kAzM kIRiR tAE} vAluM. pv t eL sH p zic A luM. avyiniM puk yM. yEhAEv, miiNrycH z@ eL riyAluM. nieR au k qyHtH aver riyAluM. yEhAEv, sVi niiRi vH qe ricAluM! z@ ew Q smi {A oli c@EpAkA wyAEt. Q viEd zikLiniee ricAluM. Q z@ NyArA. stYmlAvyANv pRytH. yEhAEv nieR atH-tv]i keLi {AenA pugAnM pAwM. pkik vINvA yicH nie {A sHttiM. yEhAv rAjAAer yM jyi i. teR dAsnAy dAvI dien yEhAv z@ew vALi niM ric@. Q viEdzikLiniee ri cAluM. Q z@ NyArA . stYmlA kArY av pRy. {ew puA ErAgYm mrEpAel. {ew puimA ekAAriel mEnAhrmAy al ArEpAelyM. {ew pAy qlA DAnY ekAu niRiri. { ew vylukLi yirNi Awk.

10

11

12

pwi tAluM! qnieeR eeDrYM nxHweiri. qiniM aklEt. {A mricH zv}i kLi k}iy pErterEA elyAkEt. yEhAEv, Q BAti nieR stYsHEnhM kAiyAluM. {A nii yi. {A ecE kArY kAiAluM. qeR jIvitM {A nieR eekkLili! yEhAEv, sMrNinAyi {A nieRywei. z@ Liniee ricAluM. {Aen ecNem kANic@ tAluM. nIyA qeR eedvM. nieR nl AvH qe Env}i nyie. yEhAEv, {A jIvie, a en jnM nieR nAme sHtti M. nI stYmAyM nl v en kANic@ trikyM qe z@Li ni rikyM ecyHtAluM. yEhAEv, nieR sHEnhM qEA w kAiyAluM. qe ekAl A mi z@eL EtAl i E NEm. qekAeA {A nieR dAsnA.

8 9

10

11

12

sInM 144
dAvIdieR o gAnM.
1 yEhAv 13

yEhAv

qeR pARyA. vA}H ewe. yEhA

sIn 144+14-146+4
14 {ew BwA surit. z@

856
atH-tkrvumAeNH av pWi M. yEhAEv, nieR rAjYM nitYmAyi wM. nI qeM BriM. vINver yEhAv y. zH n Liever yEhAv shAyi. yEhAEv, skl jIvikM BN inAyi nie Etw. yTAsm yH nIyv BNM n kyM ec@. yEhAEv, nI nieR eekk niv kyM qlA jIvikM v zYmetlAM nkyM ec@ . yEhAv ec@etl A M nl t A . aveR v] ikeLl A M eedvM qenyvnAeN kANi. shAyinAyi aven viLi vErAewlAM yEhAv vLer aw vnA. stYmAyi aven rADivErAewl A M av vLer awvnA. Bew xHwM yEhAv ec@. teR Ber yEhAv i. av avew Ank mRupwi ekAwkyM aver rikyM ec@. te sHEnhi oAErAer yM yEhAv sMri. pE dxHwAer yEhAv nzii. yEhAvey {A sH t tiM! aveR vinAme ql A vM qM, qeM sHttiec i!

LAM atimic @ kwil . { yi EpAil . {ew etvukLi vilAp Lil. 15 rM sBLi jnM atIv sxHwrANH. yEhAv tew eedvemi mxY atIvs xHwrA.

13 14

15

sInM 145
dAvIdieR o sInM.
1 qeR eedvmAy rAjAEv, {A

16

10

11

12

nie sHti. nieR nAm e {A qeM vA}H. nitYvuM nie {A vA}H. nieR nAme {A qeM vA}H. yEhAv mhAnA. mxY aven atYM vA}H. av eR mhtHv]ik qmv. yEhAEv, mxY nie, nieR v] ikew Epri qM qeM vA}HM. nieR mh tHv]ikeLi av pRyM. nieR tApvuM mhtVvuM atHtkrM. nieR atH - teLi {A pRyM. yEhAEv, nieR atH-tv]i keLi jnM pRyM. nieR mhtHv]ikeLi {A sM giM. nieR nl v]ikeLi jnM pRyM. nieR neyi jnM pAwM. yEhAv kANYvAM dyApU mA. yEhAv mAzIlM sHEnhM niRvmA. yEhAv sv E rAwM nl v nA . eedvM teR skl s]xHwi kELAwM kANYM kA@. yEhAEv, nI ec@ kArY nin sH t ti ekAuv. nieR BA nie vA}H. nieR rAjYM q mhremH av pRy. nI q vizi xHwenH av pRy. yEhAEv, aen nieR mh tHv]ikeLi anYEdzAr RiyM. nieR rAjYM qmhM

17

18

19

20

21

sInM 146
1 yEhAvey sH t tik! qeR

tH m AEv, yEhAvey sH t ti k! 2 qeR jIvitiluwnILM {A yEhAvey sH t tiM. qeR jIvitiluwnILM av sHEtA M pAwM. 3 shAyinAyi niew EntA eL yitH. mxYer yitH. qeA, mxYH nieL riAnAvil. 4 mxY mrikyM sMsH k ri ewkyM ec@. anrM av

857
ew shAyptik nxHwmAvu kyM ec@. pE eedvEAw shAymEp iv atIvsxH w . av tew eedvmA yEhAvey yi. yEhAv sVvuM miyM s] x H w ic @ . yEhAv sme s] x H w ic @ . atilu sv t i enyM s]xHwic@. yEhAv aver qeEM sMriM. awic m evH yEhAv zriyAy n. viz vH eedvM BNM n. twvRyi pUiyiwever av EmAcii. aH kA}H c tiric @ kiA yEhAv shAyi. drit iever yEhAv shAyi . nlver yEhAv sHEnhi . {ew rAjYH apriciter yEhAv sMri. viDvk eLyM anATeryM yEhAv pri pAli. pE dxH w er yEhAv nzii. yEhAveyeEM BrNM nw M! sIEyAEn, nieR eedvM qM, qeM BriM! yEhA vey vA}Hk!

sIn 146+5-147+19
avnRiy kArYH priDi yil. vinIter yEhAv tAu. pE dxHwer av apmAni . yEhAvyH ni. new eedve kir ekAu vA}Hk. eedvM kAzH EmG ekAumw. miAyi eedvM m} epi. pvtLi av pul@ vL. m]g eedvM BNM n . pikeL av EpA@. ytirkM zrAy BwAM aven sEAxiiil. te rADivErAw yEhAv sxH w rA. aveR stY sHEnhi vizVAsmvErAw yEhAv sAdi.

9 10 11

12 eyzElEm, yEhAvey vA}H

13

10

14

sInM 147
1 yEhAvey

sH t tik, qe A av nlvnA. new eedvi sHttipAwk. aven sH t ti nl M hAdkrvumA. yEhAv eyzElmien niic@. twvukArAei yi AEy lukAer eedvM tiriek ekAu v. eedvM avew tk Xdy eL suKewkyM avew mRivuk vc@ek@kyM ec@ . eedvM neL qkyM oAErAieRyM Ep viLi kyM ec@. new yjmAn vLer mhAnA . av atizmA.

15 16

17

18

19

k! sIEyAEn, nieR eedve vA}Hk! eyzElEm, eedvM nieR kvAw blew. nieR ng riel jne eedvM a #hikyM ec@. nieR rAjYi eedvM smA DAnM ekAuv. atinA nieR DAnYM z@ yi kvewyil. nin BN i niRey DAnYmAvukyM ec@M. eedvM mi kln n, mi EvgM asri. mi kiLiEpAel evMver eedvM mu epi. eedvM mu epAwiEpAel vitRi . eedvM kAzniM li} vI}i. avnyyH tien EnriwA omA kil. aEA eedvM meA kl n nkyM, wkA@ vIuM awi kyM ec@. mu, jlemA}ukA wu. eedvM yAEAbi teR kln k nki. av teR niym M cM yi AEyli nki.

sIn 147+20-150+2
20 meA rAjYEAwM eedvM

858
14 eedvM teR jne zrAM.

ecyHtiil. m@ jntkH av niym pWiic@ekAwil. yEhAvey sHttik!

eedvieR Ber mxY sHttiM. jnM yi AEylien vA}H M. eedvM Evi EpArAwEvA avrANv. yEhAvey vA}Hk!

sInM 148
1 yEhAv vA}Hewe! t

sInM 149
1 yEhAvey sHttik. yEhAv

10

11

12

13

Liel dtAEr, sViniM yEhAvey sHttik. svdtAEr, yEhAvey sHt tik! aveR sv e esnY vuEm, aven sHttik! sUrYcAEr, yEhAvey sHt tik! nEL, kAz iel kAzEL, aven sHt tik! atYutsVEm, yEhAvey vA}Hk! kAzimkLiel jlEm, yEhAvey vA}Hk! yEhAvyew nAme sH t ti k! qekAeA, { eLlAM eedvieR klnyA s]xHwie@! eedvM avey zAzVtmAyi s]xHwic@. orilumvsAniA niymM av s]xHwic@. miyiel svEm, yEhAvey sH t tik! smiel mhA jEL, yEhAvey sHttik. agH n i, li}M, mH , puk, ekAwA@k, veylAM eedvM niic@. pvteLyM keLyM Pl v] eLyM EdvdAv] eLyM eedvM s]xHwic@. kA@m] g eLyM kkAlik eLyM }jeLyM pik eLyM eedvM s]xHwic@. miyiel rAjAAeryM rAjY eLyM eedvM s]xHwic@. EntA eLyM nYAyADipAeryM eedvM s]xHwic@. yvAAeryM yvtikeLyM eedvM s]xHwic@. v]eryM ecRu AeryM eedvM s]xHwic@. yEhAvyew nAme vA}Hk! aveR nAme qeM drik. sViluM miyi lum svEm, aven vA}Hk!

ecyH t iri putiy kArY eA pusHEtAM pAwk! aveR BAew sByi aveR sHEtAM pAwk. 2 tew xHwAvi yi AEy sVyM nie. sIEyAkA tew rAjAvi nie. 3 n] M ecyH t M tMu mIiyM kirM vAyic @ M av yEhA vey sHttie. 4 yEhAv teR jntyi s xHw. teR vinItjninAyi avenArtH - tM ecyH . avn ver ric@!
5 eedvBEr, niew vijyi

lAhAdik! kiwyiEl EpAy EzxvuM sEAxik. mxY eedvi sH t tik m}kyM vAk eekyielw kyM ece. av EpAyi tew z@eL ziie. av EpAyi aver ziie. rAjAAewyM mANimA ewyMEm eedvieR jnM clyiwe. eedvieR BA eedvkln EpAel aver ziiM. skl eedvBAmAyEAEr, av en mhtVewk. yEhAvey vA}Hk!

sInM 150
1 yEhAvey vA}Hk! eedve

aveR lyi vA}Hk! aveR ziey sVi vA}Hk! 2 eedvieR mhtHv]ikLi aven vA}Hk! aveR qlA

859
mAhAYM aven vA}H k! 3 kAhLvuM ekAuMekAH eedv e vA}Hk! vINyM kirvuM ekAH aven vA}Hk!
4 tMbu

sIn 150+3-6

mIiyM n] MecyH t M eedve sHttik! tivAdY

M pulA}luM ekAH aven sHttik! 5 eekAL m}i aven sHttik. eekAL Re m}i eedve vA}Hk! 6 sv j IvjAlvuEm, yEhAvey sHttik! yEhAvey sHtti k!

szvAkY

mKM dAvIdieR punAy zElAEmAeR viEvkpUmAy pEdzLANH Q vAk. yi AEylieR rAjA vAyi zElAEmA. 2mxY jH{AnvuM EnrAy mA vuM pRuekAwMviDmANH Q vAk q}uteiritH. jH{A EnApEdz mnilAA Q vAk aver shAyiM. 3t ew mnien EnrAy mAi viksiiA Q vAk m xYer pWiiM. stYstyewyM nItiyewyM nyewyM nl v}i k av pWiM. 4jH{AnsAdnM #hivH yTAjH { AnM pkekAwA Q vAkA vuM. ecRuA aRiEytH aver pWiivAM pRuekAwAM aRivukeLen pEyAgiN emRiyAM Q vAk pkriM. 5jH { AnikEpAluM Q vAk EkAM. avH wt pWiAM wt jH {AniyAvAM k}iyM. zH n prihArH sAmYm v wt sAmYM EnwM. 6aEA, jH { AnvcnM FA L@M mnilAA av k}iyM. jH{Anik pRy kArY mnilAvAM av k}iyM. 7o vYi ATmikmAyi pWiE tH yEhAvey drikyM a srikymANH . tYikjH { An iEl nyi. qA dxHw A ziNvuM stYjH{AnvuM evRu . teR pu zElA EmAeR pEdzM 8qeR mkEn, nieR pitAvu nie tiEA ik. a pWii kArY avgNi kymtH. 9nieR mAtApitA pWi

i kArY, mxYer wt surnA surmAy tlAEvA mEnAhrmAy k}uABrNEmA EpAel yA. dxw H AErAw Ec tientier tAItH 10qeR mkEn,* ti ecAnixHw ewvH . nieeAuM ti eciA av miM. aver itH ! 11 dxH w A pR EAM, {ELAewAM vrik! er eyiluM ekAl A ptiyiriA EpAkyA {. nixHkLnAy oven nmAmiAM. 12 ayAeL nmH ekAlAM. ayAeL nmH nrk iElyyHAM. ayAeL vDicH zv }iyiElyyHAM. 13vLer vilpi wiu qlArM sADnM nm EmAxH w iAM. vsH ekAH nmH new Bvn niRyHAM. 14atinA {ELAewAM vH etA e ecA {eL shAyik. ki@etlAM nm pvyHAM. 15qeR mkEn, avew piRek EpAktH. avew jIvitmAi ElH o vwEpAluM vyHtH. 16 dxHwA qEA}uM tik ecA tARAyirikyANH. averEA}uM mxYer ekAlAnA#hi. 17pikeL piwiA mxY vl viric@. qA pik kuekA irie vl viriekAH EyAjnmil. 18 aen dxHwA mxYer ekAlA ptiyi. pE stYi av sVM ekNiyi vINH nziiewM! 19 i piwi
qeR mkEn yvAvAyi vLv o mArEvi q}utiytAvAM szvA kY. eedve sHEnhikyM dri kyM ecyHtH qen rvAditVm o yvAvAyiIrAM qH aven pWii kyANH Q pusHtkM.

861
c v t sAdivekAu te nziM. nl OI- j{ H AnM mxYer pWiiA jH { AnM mi. etvukLiluM cyiluM av (jH{AnM) mRviLi @. 21irERiy etviel mlkLi niH av viLi. ng rkvAwew aw niH k ew kxiA av mi . jH{AnM pRykyANH. 22vifHFikEL, nieLkAlM m r ec@M? nieLkAlM jH{Ane prihsiM? aRiviEnA w evRuH nieLkAlM wM? 23qeR pEdzM zAsnkM ecvieAiei qniRiyA mAyietlAM {A niELAw pR ymAyi. qeR aRivu m}uv ni nmAyi. 24qA ni qe viA Aiyil. {A shAyiA mi c@. {A eek nIieyiluM ni eLeR shAyM nirsic@. 25ni vkvyHAet qeR pEdzeLlAM avgNic@. qeR vAk sVIk riA ni vistic@. 26ati nA niew driti {A ciriM. ni dritmA kH {AnAsVdiM! 27 mhAdrit ekAwA@EpAel ni sMB viM. zHn ekAwA@EpAel niLi vwiM. sVM drit M d+KM ni vlieyA BArmAM. 28etl A M sMBviEA ni eLeR shAyM EtwM. pE {A nieL shAyiyil . ni qeEwemiluM kekyil. 29nieLAriluM qeR jH { AnM #hiAtinA {A nieL shAyikyil. yEhAvey ByA M driAM ni Aiyil. 30qeR pEdzvAk EkA ni Aiyil. EnrAy mAM {A kAiEA aM gQni c i l . 31ni EtAiyEpAel jIvic@. sVM pEdzeL niL sric @ . atinAliEA sVM v]iyew PlM ni aBvi NM!
20i!

szvAkY 1+20-2+15

32jH { Ane asriA A AtinA aviEvkik mri. tew buinYt wti av nikyM atH aver nziikyM ecyHt. 33pE qe asriv surit rAyi k}iyM. ayA zVsiM. av tiey ByeEwtil.

j{ H Ane vik qeR mkEn, {A pRy ArY sVIkrik. qeR kl n k oAik. 2 jH{Ane vikyM mnilAA prmAvDi mikyM ec@k. 3jH{Ani Evi mRviLi @kyM DArNAzi Evi nilviLikyM ec@k. 4jH { Ane eviey EpAel Etwk. mRiri niDi q EpAel atien Etwk. 5 aen eyAe ecyHtA nI yEhAvey d riA pWiM. nin stYmAy eedvjH{AnmAM. 6yEhAv jH{AnM t. aRivuM DArNAziyM aveR vAyi niM v. 7nItimAAM vizVsHt mAyvH av shAyM n. 8anYErAw nIti kA@ver av sMri. teR vier av kA. 9atinA eedvM ninH aveR jH{AnM nM. aEA nyM nIti yM EnmAytH nI mnilAM. 10jH{AnM nieR XdyiEl vri kyM nieR AvH aRivuekAu sEAxikyM ec@M. 11jH { AnM nie sMrikyM DArNAzi nie kAkyM ec@M. 12dxHwerEAelyAti niM jH { AnvuM DArNAziyM nie twyM. pRy vAkLi EAluM ti klvrANv. 13av ney eekviwkyM EA i (pApM) jIvikyM ec@ . 14 av et@ ec@ti hA dikyM tiyew dxic mA sVdikyM ec@. 15av yiA ekAAvM Ny AM vkAmA. qA nieR jH { AnvuM DArNAziyM nie rM kArYLi nielAM aki niM.

szvAkY 2+16-3+20

862
jH{Ani QtH. pE yEhA vey drikyM tiyi ni k nikyM ec@k. 8 nIyi ecyH t A a nieR zrIrinH oQxDEmA ExM pk pAnIyEmA yiriM. yEhAvy H smik s ekAH yEhA vey drik. nin vuM mikc t H av nk. 10 aEA ninH vzYmetl A M lBiM. nieR pAyLi DAnYM niRy kyM nieR ckLi vIu niR u kviykyM ec@M.
9nieR

16jH { AnM nie apricitOI yi niM sMriM. tEAewAM pApM ecA mDurvAk ekAu ElABii apricitOI yi niM jH{AnM nie riM. 17ecRuiEl vivAhityAey iluM BAvien EpicvLAN v. eedvi miluAiy vivAh wwi mRvLANv. 18EA avELAewAM avew BvniEl EpAtH mrNi El nyi! nI aveL piw A, av nie zv}iyiEl nyiM! 19av te o zv}i EpAelyANH. avLiEl EpA puxAH jIv nxHwewkyM av oriluM tiric @ vrAtiri kyM ec@. 20n I t i m A A e r asriA jH{AnM nie shAyiM. nItimAA erEAel jIviA jH{AnM nie shAyiM. 21nItimAAM vizVsHt mAyv tew Edz vsiM. vizVsH t rAy vinItH tew Edz nilniAM. 22 qA dxHw AH sVM EdzM nxHwewM. N pRykyM vikyM ec@v Edz niM nixHkAsitrAM.

yEhAvyew zi sVIkrik 11qeR mkEn, nI etA ec@ etH yEhAv cilEA iA NiM. pE Q ziyi EkApi tH. ati ni pWiA mik. 12qekAeA, yEhAv tA sHEnhiver ti. aet, tA sHEnhi mken ti pitAvienEAelyA eedvM. j{ H AnieR a#h kev vLer h A diM. mnilAA wu EA ayA ag]hIt. 14jH{An i niM lBi lABM evi eyAL@M teAL@M vizixHwM! 15BrNELA mlYEmRiytA jH{AnM. nin EvetAM jH{AnEALM mlYmtl! 16jH{AnM ninH dIGAySM s M mhtVvuM n. 17jH{Anik smADAniluM hAdiluM jIvi M. 18jIveR v]M * EpAelyA jH{AnM. a sVIkrivH atH pUjIvitM n. jH{Ane mRuek piwivH stYmAy hAdM. 19yEhAv jH { AnM ekAH miey s] x H w ic @ . yEhAv aRivuekAH kAze s] x H w ic @ . 20 yEhAv teR aRivuekAH smM nm m} n EmGM s]xHwic@.
13jH{Ane

EnrAyi jIvi nieR jIvitEnM qeR mkEn, qeR pEdz mRtH. {A niEAw pRy etAe oAik. 2 {A nin n vcn ninH dIGvuM sEAxdvuM wt smADAn prvumAy jIvitM nM. 3sHEnhiAtiritH. qlAyHEA }uM vizVsHtM stYsmAyiri k. ArYeL nieR te BAgmA k. av k}ui ekiyiwkyM Xdyiel}ukyM ec@k. 4 a en nI jH{AniyAvukyM eedvi eRyM mxYewyM Iti piwic@ p@kyM ec@M.

yEhAvyi yik pUmAyM yi k! sVM aRivi yiAti rik. 6 nieR v] ikLiell AM eedve vicArik. aEA}v nie shAyiM. 7nieR sVM
5yEhAvyi

j I v e R v ] M nitYmAyi jIviA zi mxY n p}M A v]M. l. 3+22 M evLi. 22+1-2 M kAk.

863
21qeR mkEn, jH { AnM nieR xHwiyi niH mARAtirie! cii AM viEvcnEAew ElAciA m nieR k}ivu sMrik. 22jH{AnvuM DArNAziyM nin jIvitM trikyM atien wt mEnAhrmAkyM ec@M. 23aEA nI suritnAyi jIvikyM vI}Hc sMBviAtirikyM ec@M. 24kiw EA nin BymAkil. vimi EA, nieR RM smADAn prmAyiriM. 25-26nin sMBvi ksHmik drLi ByEtil. qekAeA, yEhAv nin zi trikyM suritnAyi kA kyM ec@M. dxH w A niEAw ecyHEtAvu tikLiluM Bye Ew. ni ekNiyilkewAet yEhAv kAekA_M.

szvAkY 3+21-4+16

EnrAyi jIviti j{ H AnM 27shAyM vzYmvAyi k}i yEAe}Ae n ec@k. 28ay Ar qeiluM vzYeA, a nieR eekvzmei nimixM te atyA nk! nAeL v ekAuepAyH e AZ qyAELAw pRytH! 29ayAren mRiEviA pti wtH. sVM surittVi nAyi ni aw tAmsiNM! 30nl kArNmil A et eryM EkAwti kytH. ayA niEAw eteAM ecyHtiieli aen ectH. 31cil epe EkApikyM ti ec@kyM ec@. aEpA elyAktH. 32qekAeA, ti ec@ver yEhAv evRu. pE nItimAAeryM vizVsH t eryM yEhAv piNyH. 33yEhAv dxHwew wMbe tirANH. pE, EnrAyi jIviv ew vstikeL avn#hi. 34ov ahArEAew anYer prihsic A yEhAv aven ziikyM prihsikyM ec@M. qA vinItErAw yEhAv kANYvAnA. 35viEvkzAlik mhtVmA jIvitM nyi. vifHFik nANM ek@M jIvi.

j{ H AnieR ADAnYM mEL, niew pitAvieR p Edz Ekk. a #hi tri ik! 2 qekA eA, {A nieL pWii kArY DAnvuM nEyRiymA . atinA qeR pEdz oriluM mRtH. 3{AM ori ecRumAyi! {AeneR pitAvieR umkM mAtAvieR kpumAyi. 4qeR pitAvH qe ArY pWiikyM ecyH t . aEhM qEAw pRu, {A pRy kArY oAik. qeR kl nk asrik. nin jIv lBiM. 5jH{AnvuM DArNAEzxiyM Enwk! qeR vAk mRtH . qEA}uM qeR pEdz as rik. 6jH{Ani niM akltH. aEA jH{AnM nie sMriM. jH{Ane sHEnhik, a nie sMriM. 7jH { AnsAdni niyi EAe jH{AnmArMBi. ati nA jH { AnsAdninH nin sVmAyetl A M pEyAgik! aEA nI jH{AniyAyiiM. 8jH{A ne sHEnhik. jH{AnM nie mhAnAkyM ec@M. jH { Ane prmDAnmAk, jH { AnM nin mhtVM ekAuvrikyM ec@M. 9 nin AkAvu vuM vizixHwvsH vANH jH{AnM. 10mkEn, qe ik. {A pR y kArY vicA nin dIGAySAM. 11jH{Anei yANH nie {A pEdzitH. EnmAilUew nie {A nyi kyANH . 12Q mAM piwk. nieR kAluk o ekNiyiluM epwkymil. ninEAwiEAkAM, nI vI}ukyil. 13Q pAW qlAyHEA }uM oAik. Q pAW oriluM mRtH. av nieR jIvnA! 14dxHw nw mAM piwrtH. averEAelyAkA mitH . 15tiyi nik nik. ati eRywE EpAktH . atien vi@mARi EnEr EpAk. 16qeiluM ti ecuMver dxHwAH RM vrikyil . anYer ereyiluM

szvAkY 4+17-5+21

864
zriyAy v}i nxHweiri. av tRiykymil. sUik! jIv niEl v}iEy EpAvuk! vYBicArM nAzkrM mEL, qe ik. {A pRy vAk mRtH . 8vYBicArpApM ec@ OIyi niM aknik. avew vI@ pwiEAluM EpAktH. 9 nI aview EpAyA nin lBiE mhim anY lBiM. vx nI kWi nmAyi victieReyAe Pl apricit ekAuEpAM. 10nieR DnM m}uv nI aRiyA v ekAuEpAM. nieR aVAn PlM anY ki@M. 11 avsAnM, nieR ErAgYvuM nieR vsHvk kM sVyM nziicti nI vYs niM. 12-13aEA nI pRyM, {Aen ekAeeR mAtApitA ecviekAwil? qekAH {Aen eR Aer vkvcil? acwM pAliA {A oriluM Ai yil. tiewA {A oriluM Aiyil? 14 atinA {AniEA mxYAkAvu qlArM dri tM aBvic@ k}iu. qlAv M aetlAmRiykyM ecAM!
7atinA

EvdniiMver avRM vrik yil . 17ti ecAetyM anYer EvdniiAetyM avu jIvi A k}iykyil. 18pulrievM EpAelyA nlv. sUrY dikyM pk kAzmA nvuM hAdkrvumAvukyM ec@ . 19pE, dxHwA rAi EpAelyANH. av i tiw ykyM kANA vsHLi ti vI}ukyM ec@. 20qeR mkEn, qeR vAkeL EyAew Ekk. qeR vA keL awRiyk. 21qeR vA keL nii niktH. {A pR y kArY oAik. 22 qeR pEdz Alu jIv nM. zrIrinH ErAgYM EpAel yANH qeR vAk. 23nieR cik ApUvmA keytANH nie sMbic i w EALM prmDAnM. nieR cik LANH nieR jIvite nyitH. 24stYe vLecAwikEyA zriy lA kArY pRykEyA ectH. N pRytH. 25nin milu nl M viEvkpUvumAy lYLi niM sVyM akltH. 26nieR v] ikLi vLer ik. nl jIvi tM nyik. 27EnrAy mAM-nlM zriymAytH - evwiu nwtH . qA tiyi niH qEA}uM ak irik. vYBicriAtiriA viEvkM qeR mkEn, qeR viEvk pUmAy pEdzeL EyAew Ekk. {A pRy DArNyew vcn ik. 2aEA nI viEvkpUvM jIviA oAikyM nieR vAkeL sUikyM ec@M. 3meAvnH suriyAeyA BArYyAEyAM, avew i niM mADurYm M kxkvumAy vAk v . 4 pE owvi av kyHpuM EvdnyEm n. kw vixvuM m cEyRiy vAM EpAelyAyirimtH! 5av mrNiEl nyi o pAt EpAelyA. av nie Enri@ pAtALiEl nyiM! 6avew piREk EpAktH! av

sVM BArYey aBvik kiNi nieA}u evEm wiyHAvU. nieR kiN iel evM etviEleA}ukAet EnAk. sVM BArYymAyi mAEm eelMgikbM pAwZ. sVM vIwi evLiyilu ikew pitAvAk tH . 17 nieR ik niERmA mAyiriNM. nieR vIi puR vmAyi aver p vyHtH. 18ati nA sVM BArYyi sEAxik. ecRumAyiEA nI vivAhM k}icveL aBvik. 19 av su riyAeyA mAEpweyEAel, mEnA jH{yAy mAieyEAelyA. avew sHEnhM nie pUmAyM sEAxiie. avew sHEnhM qEA}uM nie mpiwiie. 20atinA meAvew eekkLi El cAAwiEAktH. 21nieR v]ikeLlAM yEhAv vYmAyi kA. nIeyviewEA
15-16sVM

865
ev yEhAv kA. 22 dxHw eR pAp aven wM. av eR pAp aven bi kyRuk EpAelyAM. 23acwM pAliAtinA dxHw mriM. sVM zkLi av wuM. kwM vAA shAyi tiel apkw qeR mkEn, meAveR kw inH rvAdiyAkAtirik. mw ieAwA k}iyA oveR kwM vIAem nI vAgHdAnM ecyHti @EA? meArAew kwinH nI jAmY ArnAyi@EA? 2 qi nI wi yiri! nieR vAk te nie wi! 3nI ayAew k i kI}ilANH. atinA ayA ewyw EpAyi sVyM EmAciik. nie kwi niM EmAciiA ayAELAw yAcik. 4vimiAEnA RAEnA EpAluM kAtH. 5EvA rni niM rew mAnienEA el, ekNiyi niM pRy pieyEAel, i niM nI niee rewk.

szvAkY 5+22-6+26

kAlukM ekAH mxYer viA awyAL kANikyM ec@. 14ayA dxHwnA. qlAyHEA}uM ti sUNM ec@kyANyA. ql A yiwvuM ayA }A . 15pE ayA ziiewM. epeH drM wiM. ayA epeH nziiewM! ayAeL riA mAkyil! yEhAv evRu }ukArY yEhAv Q Ru kArY, al }H, evRu+ 17 ahArM sH P uri k k, N pRy nAvuk, nixHkLer vDi eekk, 18 tikLAsUNM ec@ Xdy , dxHwtyiElEAw pAd , 19 N pRykyM EkAwtiyi kAi pRykyM ec@ mxY, tAi m@ ver tilwiiv. 20qeR mkEn, nieR pitAvieR klnk oAik. ayew p Edz mRkymtH . 21avew vAk qEA}uM oAik- a k}ui ekikyM Xdyi sUikyM ec@k. 22nI EpA iweAe avew pEdz nie nyiM. nI RuEA av nie kA ekA_M. nI NEA av niEAw sMsArikyM mA niEzM trikyM ec@M. 23nieR mAtApitAew kl n kM pEdzM nin zriyAy pAt kAi kAzM EpAel yANH . jIvitiEl pAtyi av nie tikyM prizIlii kyM ec@M. 24dxHwOIyew aw E EpAtiniM avew EbADn nie twy. B Avien Epicvew mDurvA kLiniM avew vAk nie sMriM. 25av suriyAyiri AM. pE sQrYM nieR i elriyAM ElABiiAmiwyAkA tirie. avew kk nie piwiwAtirie. 26 o EvzYyew vil o axNEALM kAM. qA anYeR BArY nieR jIvitM te vilyAyi qwEAM!
16

alsnAtiel apkwM nI RuienEAelyA kNM. RuH q ec@ev kAk. Rui niM pWik. 7Rui BrNADipnil, yjmAnnil, EntAvil. 8pE EvnAlH Ru uk atieR BNM EzKri. RuH atieR BNM sAdi. m}AlH Ev hArM ati AvukyM ec@. 9mwiyA, nIeyEnrM aview kiwM? nIeyEA}ANH vimi niM Nk? 10 mwiy pRy, qnieArlMwi myNM. alEnrM wi {A kiw vimiM. 11 pE av RieAEyiriM. ayA wt wt drinAyiI. tAmsiyAet ayAeAmil A tAM! qlAM o k v kv EpAelyAM.
6mwiyA,

dxw H vilekvmAy ov NkM apvAdL@M pr. 13ayA kcikyM eekkM


12dxHwM

szvAkY 6+27-7+25

866
lYmAi nw. 9 aEA tAH i-sUrY asHtmiARAyi . rAi wukyAyi. 10OI ayAeL kANA vIwi puRE v. av o EvzYeyEAel vOM Dric i . ecRuAr Evi avH cil ptik A yi. 11av mdAlsyM EtAYA sAriymAyi. av vIi niA EpAvukyAyiil! 12av etvilUew nw. av ql A yiwvuM }M Etwi nw. 13av yvAvien piwiwkyM MbikyM ecyHt. o nANvuM wAet av aveR kiEl EnAi pRu, 14 {A eA smA DAnbliyic@. vAgHdAnM ecyHt {A smikyM ecyH t . 15EAe}niH DArALM BNmH . atinAlA {A nie qEA ewAM NiA vtH. {A nie vLer prti. EA nie {A kupiwic@. 16 {AeneR kiwyi nl viriuk viric@. QjipHti ni mEnAhrmAy viriukLA Nv. 17 qeR kiwyi {A sug vYvuM pUzi. mM akiluM lvM gvuemAe atH - tkrmAy gM pr! 18v, nm rAi m}uvM h A dEAew eclv}iAM. dyM ver nm sH E nhi m}ukAM. 19qeR BAvu vYApArsMb mAyi der EpAyirikyANH. 20dIG yAyHAvzYmAy pNvuM ekAA NyA EpAyiritH . rA}H c yHkM ayA mwivril. 21yvAvien ElABiiA OI vAkpEyAgic@. avew m]d lvAk ayAeL ekNiyi vI}Hi. 22 yvAvH aveL piwH ekNiyiEl EpAyi. ayA aRvu zAlyiEl nyiew kAL eyEAelyM ekNiyiEl nw mAnienEAelyM yi. 23 Evw atieR XdyilUew Lc @ kw A aumAyi rikyANH. vl yiEl pR kyRu pieyEA elyAyi yvAvH. tAnke apkwei avnRiyil. 24ni, mEL, qe ik. {A pRy vAk ic@ Ek k. 25o dxHwOIyA vzIkri

27sVM zrIriEl tIeyRiy veR vO kriyM. 28qri y kriyilUew nwveR pAd epA_M! 29anYeR BArYEyA ewARu etAveR kArYvuM aen te. ayA aBviE ivM. 30-31vizuekAH ov BNM EmAxHwiEcAM. ayA piwieA EmAxHwictieR }iri ayA n EkivM. ayA sv i eRyM vilvM atH! qA at RiyAvu m@vH ayAELAw drvu pUmAyM nxHwewil. 32qA vYBicArpApM ec@ v EbADnY. av sVyM nziikyANH. av sVM nAz i kArNmA! 33mxYH ayAELAw drvu pUmAyM nzi. nANEwH oriluM mAykymil . 34OIyew BAvH asUyAluvAM. BAvH vLer EkApiM. ayAeL ziiA BAvH etM ec@M. 35ayA ew EkApM tiA q pNM ekAwAluM sADYml.

j{ H AnM nie vYBicAri niM riM qeR mkEn, qeR vAkELA ik. {A nin t kln k mRAtirik. 2 qeR klnkL srik. nin jIv lBikyM ec@M. qeR EbADne nieR jIvitiel prmDAn kArYmA k. 3 qeR klnkeLyM pEdz eLyM qEA}uM niEAewAmAk. nieR virlukLi av iyiwk. nieR Xdyi av q}utiv yH k. 4 jH { Ane o sEhAdri eyEAel kk. DArNAziey nieR wMbieR BAgmAk. 5aEA}tH nie anYOIkLi niM sMriM. av nie pAp iEl nyiEc Avu avew m]dvAkLi niM sMriM. 6o divsM {A jnAlyilUew puRE EnAiyEA 7ecRuA rAy DArALM vifHFikeL ku. vLer EbADnYnAy o ecRuAr enyM {A ku. 8 ayA cl wi o cI sHIyew vIwien

867
eH avL@ew pAtey piptH. 26av DArALM puxAer vI}Hi yiri. nirvDi puxAer av nziiciri. 27 avew vIwH nrkmANH. avew mAM EnEr mrNiElA nyitH.

szvAkY 7+26-8+27
. dxHwmAeLyM N pRy vAykeLyM {A evRu. qA nl tImAneLw AM nItinYAyviDim k}ivH {A jni n. DArNAziyM kM {A n. rAjAA BrNinH qe pEyAgi. BrNADikAri k niym nwAM qe pEyAgi. miyiel qlA BrNADipAM teR jne BriA qe pEyAgi. qe sHEnhiver {A sHEnhi. kxHweu Etw vH qe keAnAvuM. DnvuM mhimyM nkA qni k}iyM. yTA DnvuM vijyvuM {A n. {A tv teA E xHWM. qeR sAn mAy evieyA ExHWM. mxYer {A EnrAy mA ilUew nyi. zriyAy nYAyviDiyew mAilUew {Anver nyi. qe sHEnhivH {A s n. aet, av ew vstikLi {A niDi k niRyHM. vLer pH diyi oAmtA yi s]xHwie {AnA. rMBie {A s]xHwi ei. ElAkArMBi mute {A s]xHwiei . sm mE {A A ei. jli mE {AAei. pvt mE {A piR i. kk mE {A jnici. yEhAv mi s] x H w iH {AAyi. vyluk mE {A piRi. ElAk iel dYDULiey eedvmA timE {A piRi . yEhAv kAze s] x H w i EA {AAyi.

14

8
2 3

10

11

j{ H AnM, nl OI i! jH { AnvuM DArNA ziyM niew Ni . imkLiel nAvlk Li pAtEyArv ni. ngrkvAwinriki av ni. R vAtilukLi niH av viLi. jH { AnM pRy, mxYEr, {A niELAwAhVAnM ec@ . ni EBAxAeri, viEv kiyAkA pWik. aviEvki kEL! mnilAA pWi. ik! {A pWii kArY prmDAnM. zri yAy kArY {A niELAw pRy. qeR vAk stYmA. dxHwNkeL {A evRu. {A pRy kArY EnrA . qeR vAkLi oM vYAjEmA etEA al. mnilAvnH veyl A M suvYmANH . aRivuv etAe mnilA. qeR ziNM sVIkrik. atH evieyAL@M teA L@M vilEyRiytANH. mkeLA vilEyRiytA jH{AnM. o vYiA#hi Avu qienAM vilEy RiytANtH. j{ H AnM q ec@ {A jH{AnmA. nl nYAy i {A vsi. aRi viluM nl ptikLiluM nin ee keAM. yEhAvey driv ti ey evRu. {A (jH{AnM) ahAreyM anYerA ExHW cmyveryM evRu

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

12

26

13

27

szvAkY 8+28-9+17
yEhAv kryH iluM v]M vryHkyM smi pri Di kl i kyM ecyH t EA {AAyi. yEhAv kAzi EmG vinYsiE {AAyi . yEhAv smi evM niRyHEA {Anview A yi. kwevinH yEhAv pri DiyiEA {AnviewyA yi. yEhAvyvdi tiluM yrA jl nirinAkil. yEhAv miyew awiRyi EA {AnviewyAyi. smnAy pNiArenEA el {AnveRywAyi . {AekAH yEhAv qM nic@. aven {A qEA}uM ciriikyM hA diikyM ecyHt. tA s]xHwic ElAkeecAli yEhAv kAMABritnAyi. tA aview iy mxYer ecAli av sEAxici. ikEL, ni qe i k! qeR mA piw A niH hAdikyM ecAM! qeR vcn EkH viEvk zAlikLAvuk. iAtiri tH. qe viv sEA xiM. avenM qeR vAti El EnA. qeR pwi av kAni. qe kev jIv ke. av yEhAv yi ni nk lBiM. qA qnietier pApM ec@v sVyM mRiEvli yANH. qe evRuverlA vM mrNe sHEnhi!

868
Apic@. 2 av (jH{AnM) mAMsM pAkM ec@kyM vIuAkyM ecyH t . av teR EmzEm hArM vc@. 3anrM av tEA ewAM BNM k}itinH ngr iel i mkLiElH jne NiA teR dAsAer ayc@. av pRu, 4 pWiNem vEr, vrik. EBAxAeryM av Nic@. av pRu, 5v, qeR jH { AnieR hArM k}i. {AAiyiri vIu wi kyM ec. 6 niew EBAx evwiy, ni jIv lBiM. DArNyew mAi crik. 7ahAriEyAwH ayA etA ec@et iANicA ayA nieL vimzikEy Z. eedvieR jH{Ane prihsi k mAmANyA. dxHweR et@ iANic A ayA nieL prihsiM. 8 atinA, ov tA anYerA ExH W en cmy ver tiA ecltH. ayALti nieL evRuM. qA o jH{A niey shAyicA ayA nieL driM. 9 jH{Aniey ni pWii cA ayA wt jH{AniyAM. nItimAen pWiicA ayA w t pWiM. 10yEhAvEyAw drvANH jH{A nsAdniEl dYpwi. yEhAveyRic@ aRivANH A}HcyiEl dYpwi. 11ni viEvkieyi niEwtH dIGAy AyiriM. 12 ni jH{AnikeLi a niew te nyH ANH . pE ni ahAriyAvukyM anYer prihsikyM ecyHtA niAvu dritH ni teyAyiriM rvAdi. 13EBAx bhLM @ dxHwOI eyEAelyA. avH aRivil. 14av teR vI@vAtiliri . ngriel ilu teR kEsryi avLiri. 15k kwEpAEA avLver viLi . avvLi tAlrYmil. qi luM av pRy. 16pWiNem vEr, vrik. EBAxAeryM av Nic@. 17pE av (buihI nt) pRy, nI EmAxHwiecw

28

29

30

31

32

33

34

35

36

j{ H AnvuM EBAxvuM jH { AnM avew vIw pNi. avLti }u sH t MB*

}u st H MB AcIn yi AEyli pl vIwkM }u k ekAH Emr tAi ni nAlu mRikL@Ayi. jH{AninH zmAy awiRy nelA BvnmAyievi etLiyi.

869
evM sVM eveA sVAd tANH . EmAxH w iec w aM nI sVyM A aeA mikc tANH. 18avew vIwH tLA mAM niRyH etAeNH EBAxA aRiymil. av (EBAxM) nrk ieR atYgADtyiElH aver Niciri! zElAEmAeR suBAxit zElAEmAeR suBAxit (jH{An BAxN) Niv+ jH{AniyAy pu teR pitA vien sEAxii. qA EBAxnAy pu aey vuM d+Kii. 2ti ecyHt ki@ pNM pEyA gnYmAM. qA n ecyHtA a mrNini nie riM. 3nItimAAer yEhAv kA. avAvzYmAy BNM av n . qA dxHwjnL@ew #h yEhAv sADic@ekAwkyil. 4mwiy drinAyiIM. aDVAni v DnikmAM. 5miw yTAsmyM viLevwM. viLevwukAlH kiwRukyM viLevwAtirikyM ec@v nANM ekwM. 6nItimAen a#hiA jnM eedvEAw Ai. dxH w AM aen pREAM, pE atH avew dxHwptikew mRmA mAyiriM. 7nItimAA nl oAk avEz xiiM. dxHwArAke w te mRewM. 8eriluM qeiluM ecAnA vzYeA jH { Anik asri . pE EBAx ticH sVyM } vivyH. 9nlvM vizVsHtmAyv sur it. qA ctiynAy vbu iAr piwiewM. 10stYM mRc@ vyHv } A. R pRyv smA DAnM A. 11nItimAeR vAk jIvitM emc mA. qA dxHweR vAk aveR iel tiey evLivA EtyZ.

szvAkY 9+18-10+26

10

12evRuH tmA. qA mxY ec@ etAy qlA kArY M sHEnhM epARu. 13jH { Anik EkA ekA_ kArY pRy. qA EBAxA o pAWM pWiE ziie wu. 14jH { Anik zArANH . av putiy kArY pWikyM ec@ . qA EBAxA sMsAri kyM sVyM } vivyH kyM ec@. 15Dniker s sMri. dAriYM drien nzii. 16ov n ecyHtA ayA tieR tiPlM ki@M. avnH jIv lBi. ti ziey viv yH. 17sVM zikLi niM pWi vnH m@vM jIvEnkA k}iyM. qA pWiA AA v mxYer etAy mAiEl nyi. 18teR evRuu mRc@ vyHv N pRykyAvuM. qA prd xNM criiAEn o EBAx mi. 19vAyAwi sVyM }Li cAw . jH{Ani zAnAyiriA pWi . 20nItimAeR vAk evi EpAelyA. qA dxH w eR cik vilektA. 21nItimAeR vAk anvDi Eper shAyiM. qA EBAxeR EBAxM aven ekAl@M. 22yEhAvyi ni or#hM niH yTA s nM. aEtAewAM driteLAmAyiri kymil. 23EBAxA et@ ec@tilAhA di. qA viEvki jH{Ani hAdiM. 24dxHw tA By kArYLA prAjyewM. nItimAnAke avnA #hi ki@M. 25dxH w A sVM }LA nziM. qA nItimAA qe EM krAyi wM. 26niAyi mwiyeneAH oM ecitH . niew vAyi puLirsM EpAelEyA kkLi puk

szvAkY 10+27-11+22

870
9dxH w nH teR vAkekAH anYer mRiEvliAnAvuM. qA nItimAA sVM jH { AnA sMriew. 10nItimAA vijyiEA ngr mAek hAdi. dxHwA nzi EA jnM hAdicH u viLi . 11o ngre ati vsi vizVsHt a#hiEA ng rM vizixHwmA. qA dxHw pRy kArYH o ngre nziiAnAM. 12suEbADmilAv teR ay Aeri dxNM pRy. qA nizbHdnAEketEAe}H jH{Ani aRiy. 13anYeri rhsY pRy ven yiA ekAil. qA prdxNM criiAv vizV snIymA. 14db l EntA rAjYM vI}uM. qA nl pEdxHwA rAjY e suritmAM. 15anYeR kwM vIAem vAgHdA nM ecyHtA ni kxHwM. arM wpAwk ecAtiA ni surit. 16dyAluvuM mAnYymAy OI d rvu Enw. k puxA pNM mAM Enw. 17dyAlu EnmA. dxH w sVyM }A. 18dxHw mxYer vicH avew pNM kv. qA nItimA zri yAy ec@kyM yTA sAnM EnwkyM ec@. 19stYi n yTAjIv ekAuv. qA dxHw ti yH piREk EpAvukyM mrNe vrikyM ec@. 20ti ecAnixH w ewver yEhAv evRu. qA zri ecA mivri av s xHwnA. 21dxHwA tIcyAyM ziie wemtH RANH. nItimAA sVt rAewkyM ec@M. 22suriyAy OI vifH F iey i av piyew mili sV vLyM EpAelyA.

11

EpAelEyA ayA nieL NHWi piwiiM. 27yEhAvey dric A ni dIGkAlM jIviM. qA dxHw Aew yi niM vx RyM. 28nItimAA #hi te hAdM nvyA. dxHwA #hiv vinAzM vityHM. 29nItimAAer yEhAv sMri . qA et@ ec@ver yEhAv nzii. 30nItimAA qEA}uM suritrA yiriM. qA dxHwA nAi niM rewM. 31nItimAA viEvkEAew sMsA ri qA dritL@A v pRy EkA EpAluM jnM Ail. 32nItimAAH EnrAy sMsAri AnRiyAM. qA dxHwA drit v sMsAri. cil klAsupEyAgi . mxYer viAnANvr pEyAgitH. yEhAv k lAsukeL evRu. qA zri yAy lAsuk yEhAvey s xHwnA. 2ahArEAew zMs nw v aDAnrAM. qA vinIt jH{AnikmAM. 3nItimAArAy vizVsHter vizVA sYt nyi. qA dxHwA anYer ctiEA sVyM nzi . 4eedvM mxYew nYAyviDi nw divsM pNM vilektAM. qA jne n mrNi ni riM. 5nItimA vizVsH t eni av eR jIvitM anAyAsmAM. qA dxHw sVM dxHv]ikLA nzi iewM. 6vizVsH t en n ri. qA dxHw tLA#hi ti yi wewM. 7dxHw mricA avnH yAetArA zymil. av zicetlAM EpAyia m}uv vilektA. 8nItimA }i niM r ew. etiluM dxHwnH dritM sMBvikyM ec@M.

871
23nItimAAH avrA#hi lBiEA a wt nyHiw yA. qA dxHw zitH av lBiEA a drit i mAM wn. 24dAnM ec@vnH wt ki@M. qA dAnM ecA mwiv wt drinAM. 25dAnM ec@v EnmAM. anYer shAyicA wt EnwA nAM. 26DAnYM m@v viA mwi atYAiArEnAwH k EkApi. qA anY Bi A DAnYM viv jnieR hAdM Enw. 27n ecA miven jnM dri. ti ec@vnAke dritLlAet oM ki@il. 28sVM si yi v jIvnilA l EpAel nilM ptiM. qA nItimA putieyA pcilEpAel vLM. 29sVM kwMbi dritM v v oM Enwil. avsAnM EBAx jH { Aniyew dAsmA ewM. 30nItimAeR v]ik jIveR v] M EpAelyA. jH { Ani jn i pujIv n. 31nItimAAH miyi tiPlM ki@ei dxHwM avnhi tiPlM ki@M. ov jH{AniyAkA #hi evi eriluM ti EA av EkApiil. tA et@ ec@ev ErApNM EkA nixHwewAv EBAx . 2nItimAni yEhAv sEAxi . qA dxHwen yEhAv Aren viDi. 3dxHwA oriluM suritrl. qA nItimAA suritM sMr itmAM. 4nl BArYeyeAH BAvH s xH w M aBimAniymA. qA OI BAvien nANM ekwi yA av ayAew zrIri o asuKM EpAelyAyiriM. 5nItimAA tew ptikLi stYsrANH. qA dxHw pR yvyi yitH.

szvAkY 11+23-12+18

12

6dxH w A tew vAk ekAH anYer mRiEvl i . qA nItimAeR vAkH m xYer apkwLi niM riA EpAluM k}iyM. 7oM avEzxiAet dxH w A nziiew. qA nItimA mrNAnrvuM vLerAlM asHmri ew. 8jnM jH{Aniey vA}H. qA EBAxen av driil. 9mANi cmH piNi kiwv nAtiluM EBdM mANiyAkAet aVAnivnAkyANH. 10nItimA teR m]geL pripA li. qA dxHwnH dyAlu vA k}iyil. 11teR miyi pNieyw k xknH vzYinH hArM ki@M. qA epArAyi smyM kLyv EBAx. 12dxH w AerEA}uM ti ecA mi. qA nItimAAH Ev k EpAel }iElAw k H. 13dxH w EBAxM pRykyM sVM vAkew ekNiyi vI}u kyM ec@. qA nItimA arM dritLi niM re w. 14ov pRy nl vAkH tiPlM ki@. aEtEpAel te ayAew v]ik ayA lABM nkyM ec@. 15teR mAmA mikc e tH EBAx qEA}uM k. qA jH{AniyAke anYeR vAkH qEA}uM ecviekAw. 16EBAx teR EkApM niy Nmil A et kwii. qA sm, anY et@ pRAluM EvgM atien mi. 17stYM pRyv teR vAk Li vizVsnIynA. qA N pRyven a }Li El nyi. 18ciiAet sMsAriveR vAk vAeLEpAel mRiEvli M. qA jH{Ani teR vAk Li AluvAyiriM. aveR vAkH mRivukeL NA k}iyM.

szvAkY 12+19-13+19

872
6nItimAM vizVsH t mAyven n sMri. pApe sHEnhi ven ti kI}w. 7cil Dniker nwi. stYi aveAM teyil. qA cil drier nwi. avrAke svmA. 8DniknH teR jIv riA mRuvil ekAwEivM. qA dri nH arM BIxNi orilumAkil. 9nItimA nAyi kAzi viL EpAelyANH . dxH w nAke aNy viLEpAelyM. 10anYerA ExHW cmyv }AkEy Z. m@v pRy vivrAke, viEv kikM. 11vnyilUew pNM EnwiyA awen nxHwmAM. qA aVA nic@ pNmAveR pNM w t vLM. 12zyiwH mEnAd+KmAM. niLA#hi sADicA ni sEAxM ekAu niRyM. 13anY shAyiA miEA nirsiv sVyM }A kyANH . anYeR vAien drivnAke sAniewM. 14jH { Aniyew pEdz jIv n. dritkAlLi vA k nieL shAyiM. 15sbuiyven kLixHw ew. vizVsiA ekAA veR jIvitM kxHwM. 16jH{Ani qM ElAciEc v i. EBAxnAke, teR EBAxM sVM v] ikLilUew kwii . 17dten yiA ekAAetyA yA ayA @M }L@ AM. qA orA yiA ekAAvuveni aview smA DAnmAM. 18sVM et@kLi niM pWiA tARAkAv driM nANM ek vmAyiIM. qA vimzie wEAE}A ziiewEAE}A i vnH EnmAM. 19oveneiluM #hikyM aEA a ki@kyM ec@EA ayA sEAxiM. qA EBAx

19N pRyveR vAk EvgM nzi. stYM qeEM nilni. 20dxHwA qEA}uM }LA# hi. qA smADAni mi v sxHw. 21nItimAAer yEhAv sMriM. dxHwAH DArALM dritAM. 22NyAer yEhAv evRu. qA stYM pRyveryM vizV sHteryM ecAli yEhAv sEAxi . 23sm tniRiyAvuetlAM viLic@ pRyil. qA EBAx viLic@vuetlAM aveR EBAx e etLiyi. 24kWinAVAnikH m@ pNiA ew mtl wi lBiM. qA mwiynH awimeyEAel pNieywE ivM. 25Xdyd+KM oveR sEAxM lAtA. qA nlvAH o ven sxHwnA. 26nItimA suXeL EyAew etrew. dxHwArA ke, qEA}uM dxic @ek@ ke . 27mwiy tniAvzYmAy Etwi EAvukyil. qA atYVAniH sH krgtmA. 28EnrAyi jIvivnH stYjIv lBi. nitYjIvniEl v}i atA.

13

jH { AniyAy mk pitAvu ecA pRytH EyAew Ek. qA ahAri te tiver viA Ail. 2nItimAA pRy nl v A kH zriyAy tiPlM ki@M. qA dxH w AerEA}uM ti ec@. 3pRy vAk EyAew pEyAgiv teR jIv ri M. qA vktirivilAet sMsA riv nziiewM. 4m w i y n H #heiluM aetAM pUIkriewkyil. qA nAyi aVAnivH avrA#hi lBiM. 5nItimAA NkeL evRu. dxHw apmAniewM.

873
ti #hikyM ati niM vi@mARAtirikyM ec@. 20jH{AnikmAyi sQXdM Api k. niM jH { AnikLAyiIM. qA EBAxAer suXLAi yA ni }Li ecepwM. 21pApikeL av EpAiweA e drit EvyAwM. qA nItimAAH n sMBviM. 22nItimAnH teR mM Epr ikM nkA DnmAM. avsAnM dxHwAetlAM nIti mAA lBiM. 23nAyi viLvuA nl nilM o driAyiEAM. qA etAy tImAnLA av piNi kiw. 24ov teR meL stYmAyM sH E nhievi av et@ ec@EA ayA tiM. nI nieR puen sHEnhievi av zriyAy pAt kAieAw ti nI AluvAyiriM. 25nItimAnH yTAi #hi lBiM. qA dxHwnH av nAvzYm vuM DAn vsH EpAluM ki@kyil. jH{AniyAy OI teR vIwien zriyAy rItiyi nwA jH{A nM pEyAgi. qA EBAxyAy OI teR EBAxM ekAH teR vIwien tk. 2EnrAyi jIviv yEhAvey dri. qA vizVsHtnlA v yEhAvey evRu. 3EBAxeR vAk av dritM v. qA jH{Aniyew vA k aven sMri. 4pNieywA kAlikLil A v eR pAyM nYmAM. nl viLvu AA mxYH kALyew kH pEyAgiAM. 5vizVsH t nAyv N pRy il. ayAeLA nl sAiyA. qA yiA ekAAv oriluM stYM pRyil. ayAeLA kAiyA. 6e e d v e prihsiv jH{AnM EtwemiluM kekyil. eedvi vizVsivrANH stY i jH { Anik. aRivH avH anAyAsM lBi.

szvAkY 13+20-14+21

14

7EBAxmAyi @wtH . av nie pWiiAenAmil. 8miwA jH{AnikLA. qe A, sVM v]ikeLi av EyAew cii. qA EBAxA vifHFikLA. qe A vn ekAu t jIvi AnAemH av k. 9EBAx teR dxHv]ik vil nti ciri. qA nlv mAuEnwA vLer mi. 10ov d+Kiteni d+KM av mAEm aBvmA. aEt EpAel ov sxHweni, hAdmBviAM avenAEn k}iy. 11dxH w eR vsti tkewM. qA nItimAeR BvnM qeE M nilniM. 12EnrAyetH mxY k o mAmH. qA mAM mrNi ElE nyi. 13cirieiluM ov d+Kit nAyiriAM. ciri k}iyEA vYs nM tiniM. 14dxHw tew et@kH pU mAyM ziiewM. nItimAA t ew sv]ikew PlM Enw kyM ec@M. 15EBAx Eketl A M vizV siM. qA jH{Ani EyAew ciiEc sVIkri. 16jH{Ani yEhAvey drikyM tiyi nik nikyM ec@. qA EBAx vIuvicA rmilAet vi. 17iEkApi EBAx ec@ . jH{AniyAke mEyAew kA . 18EBAxmA tew EBAx H ziiew. qA jH{Ani k aRivuekAH sAnitrAM. 19nItimAA dxHwAetier vi jyM EnwM. dxHwA avew mi nmsHkriA nibitrAM. 20drinH suXAil , aveR ayvAsiEpAluM. qA DniknEnkM suXA. 21niL@ew ukAreni ti vicAritH. sxHwrAyiriAnA# hievi pAvELAw kN kA@k.

szvAkY 14+22-15+16

874
2jH{Ani sMsAriEA m@v EkAnixH w ew. EBAxeR vAkLAke evRuM pA}HvAkM. 3qlAyiwvuM q nwevtH yEhAv kA. nItimAM dxHw mwM qlAveryM yEhAv nirIi . 4kANYm vAk jIveR v]M EpAelyA. qA N pRy vAk oveR A vien tk. 5EBAx sVM pitAvieR p EdzM ecvieA_il . qA eriluM pWiitien jH{Ani EyAew EkM. 6nItimAA plkArYLiluM s rANH. qA dxHwnH tniv yi niM dritA. 7jH{Anik pumy vivr n. EBAxrAke EkA ekAA kArY pRy. 8dxHwAew v}ipAwk yEhAv evRu. qA nItimAeR A n Ekti yEhAv hAdi . 9dxHwAew jIvitrIti yEhAv evRu. n ecA mi ver yEhAv sHEnhi. 10etAyi jIviA wuv ziiewM. tiewAnixHwe wAv nziiewkyM ec@M. 11pAtALiEltwM ql A yiwvuM sMBvi kArY yEhAvyRiy . atinA mxYew mnSkLi nw kArYM yEhAvy iy. 12EBAx tA et@kArenu pRy tixH w ewil . jH { AnikELAwH pEdzM EtwAM ayA Ail. 13hAdiveR mKM aveR hAdM kwiiM. qA ov d+Kiteni aveR AvH d+KM kwiiM. 14jH { Ani wt aRivu EnwA mi. mFnAke wt EBAx M EnwAM. 15cil dri qlAyHEA}uM d+Kit rANH qA mnsA h A di vH jIvitM qEA}uM vlieyA viANH. 16DnvM dritmAtiluM emcM drinAyiH yEhAvey d ritA.

22tikLAElAciv et@ ec@kyANH. qA, n ecA mivnH sHEnhvuM vizVsHt tym suXAM. 23ni kWinAVAnM ecyH t A niLA#hi lBiM. qA oM ecAet vAyAwiyAyiA ni dAriYmAM. 24jH{AnikH s tiPl mAyi lBiM. qA EBAxAH EBAxM tiPlmAyi ki@M. 25stYM pRyv anYer shA yi. N pRyv anYer mRiEvlikyANH. 26yEhAvey driv sur it. aveR ikM suri trAyi vsiM. 27yEhAvEyAw drvH stY jIv n. aetAven mrN eNiyi niM ri. 28aEnkM mxYer Bri rAjAvH ExHW. qA jkeLAmiel i rAjAvH vilekvnA. 29mAzIlnANH atism. iEkApi tAenA vifHFiyAeN sVyM etLiyi. 30mn+smADAnmveR zrIrvuM ErAgYmtAyiriM. qA asUy zrIre ErAgmtAM. 31dri dritmAv eed ve driiel sVyM etLi yi. eedvmANH eryM s]xHwictH. qA driErAw kN kA@v tA eedve dri q etLiyi. 32tew dxHv]i mlM dxHw A prAjitrA. qA nItimA A tew mrNkAlM vijyM EnwM. 33jH { Ani ql A yH E A}uM viEvk EAew cii. qA EBAx jH{Anei omRiyil. 34n o rAjYe mhAM. qA pApM jninH apmAnmA . 35jH{AnikLAy EntA rAjAvH sxH w . qA EBAxArAy EntAELAw rAjAvH EkApi. smADAnEAewy mRupwi EkApe lAtA. p mRupwi EkApe jVlii.

15

875
17evRuuiw niM DArALM BitiluM EBdM sHEnhmiw niH alM k}itA. 18iEkApik Evgi p A. qA mAzIl smADAnmA. 19mwiynH ql A yiwvuM }L@ AM. qA vizVsHteR jIvitM suKkrmAyiriM. 20jH { AniyAy pu pitAvi smADAnM n. EBAxnAke teR ayHH apmAnM v. 21EBAxM vitH EBAx en sEAxii. jH{AniyAke EyAew zriyAy ec@. 22mtiyAy pEdzM kiAveR ptik epALiyM. qA jH{Ani k pRy ecvieA_v vijyiM. 23nl mRupwi nv sEAxi . zriyAy smye zriyAy vAH ativizixHwM. 24jH { Aniyew v] ik miyi Eel* jIvitiEl nyikyM mrN}iyiEl EpAti niM ayAeL twykyM ec@M. 25ahArietl A M yEhAv nziiM qA viDvyH etlAM yEhAv sMri. 26dxH w cikeL yEhAv evRu . qA kANYm vAk Li yEhAv sEAxi. 27vnyilUew Enwv teR wMbiEl dritM ekAuv. qA vizVsH t nAyirivnH orApM vrikyil. 28mRupwi pRyM mH nItimAA ElAci. qA dxH w A ElAciMmE sMsAri; at v dritAkyM ec@. 29yEhAv dxHwAri niM vLer akelyA. qA nItimAA ew An av qEA}uM Ek . 30puiriv anYer sEA xii. nl vA mn+suKM n . 31et@ ecyH t evH eriluM iANiEA iv vLer viEvkiyA.

szvAkY 15+17-16+12

16

32qA pWiA visti v sVyM mRiEvlik mAmANH. qA sVM etH anY iA NiEA a ecvieA_v wt wt mnilAM. 33yEhAvey driv jH{A niyAkA pWi. yEhAvey stYmAyM driM mH vinIt nAyiIrNM. mxY ptikLiw. qA yEhAvyAN niREv@tH. 2teR v]ikeLlAM zrieyH ov k. qA mxYeR v]ikew awiAnErNk yEhAv vilyi. 3nieR v]ikLiellAM yEhAv yiEl tiriyk. nI vijyiyAM. 4yEhAvyH qlAiM ptik H. yEhAvyew ptikLi dxHw A nziiewkyM ec@M. 5tA anYerA ExH W enH sVyM k oAErAeryM yEhAv evRu. ahArikeL m}uvM yEhAv ziiM. 6yTA sH E nhvuM vizVAsY tyM nie nilnAM. yEhA vey drik, nI tiyiniM vLer ak niM. 7ov yEhAv xHwew rIti yi EnrAyi jIvicA aveR z@ EpAluM avEnAw smADAni k}iyM. 8EnrAy mAilUew alM Enw tANH vnyilUew DArALM Enw etA emcM. 9tAnA#hi kArYeLi o vnH ptikLiwAM. qA atiEl niREvewNem niyitH yEhAvyANH. 10rAjAvH sMsAriEA aEh ieR vAk niymmA. aE hieR viDik nItiymAyi riNM. 11ql A EtAkM lASkM stYmAyiriNem yEhAv cHCi. qlA vYApAr krARu kM nYAymAyiriNemM av #hi. 12ti ec@ver rAjAA evRu. n aveR rAjYe blewM.

miyiEel mkLi atAytH nili mkLi qM.

szvAkY 16+13-17+8

876
28}Ar qEA}uM zHn A. ayA apvAd pr kyM cAtimAer ti eti kyM ec@. 29}Ar teR suX iwyi DArALM zHn s]xHwi . nlA v}iEy av av er nyiM. 30vinAzkrmAy ciltH sUNM ec@EA ayA kiRu. ayAren mRiewA ElA ciEA ayA ciri. 31nl jIvitM nyicvew mhtV ieR kirIwmANH nrcmwi. 32znAy BwnAyiritiluM EBdmANH mEyAewyirikeytH. ngrM m}uv niyitiluM nANH sVM EkApe niyi tH. 33mxY tImAneLwA nRu iw. qA tImAn vtH eedvi niA. smADAnEAewyiH o N iy aM titH vivAd iwyi o vIw niRey BNM k}itiluM ExHWmA. 2smnAy dAsnH yjmAneR vifHFiyAy mkeR Em niyNM lBiM. jH{AniyAy dAs o puenEAel prigNiewkyM sVi vItM ki@kyM ec@M. 3sVvuM eviyM Ikri A agHniyiliw. qA mxY XdyeL IkritH yEhA vyA. 4dxH w anY pRy tik Ek. N pRyvM N k i. 5cil drier kLiyA. zHn ver av prihsi. teL s] x H w ic eedve av bmAniielAN kANi tH. dxHwA ziiewM. 6Eprik v]er sEAxii . ik tew mAtApitA Li aBimAni. 7EBAx aDikM sMsAri buiyl. aEtEpAel BrNADip N pRyM buiyl. 8eekli kxkmAeN k vH. qviewecAluM avr enyAyiriM.

13stYM EkA rAjAA # hi. N pRyAver rAjA A xHwew. 14rAjAvH EkApicA aEhinH eryM vDiAM. jH { AniyAyv rAjAvien sEAxiiA miM. 15rAjAvH sAdiEA jIvitM nin sugmmA. rAjAvieR Iti vskAlEmGiniM epA}iy m}i EpAelyAyiri M. 16jH{AnM sVeA vilpiwi c t A. DArNAzi eviey A vilpiwicmA. 17nItimAA tiyi nik vsiA mi. sVM jIvi te EyAew EnAv sVM ANenyA kAk. 18ahAri nAzieR vilA . anYerA ExH W nA tAen kv prAjyieR viluM. 19anYerA ExH W t cmy DnikmAyi s p vyH tiluM EBdmANH vinItnAyi driErA ewAM k}iytH. 20anY pWiiEA i v EnM. yEhAvyi vizVsi v ag]hIt. 21jH { AniyAyven jnM aRiyM. sUic@ vApEyAgivnH vL er EA/AhknAkA k}iyM. 22jH { AnM, avnH yTA jIv n. EBAxArAke w t EBAxEL pWi. 23jH{Ani qeiluM pRyti mH nAyi ElAciM. av pR y vAkLAke nlvyM vN EyAgYvumA. 24nl vAk EtEpAelyA. av sVIkriA qvuM ErA gYi nlmA. 25mxYH ne EtA o mAmH. mAmAke mrNi ElE nyi. 26pNiAreR aBilAxM av eneAu pNieywi. pNi AreR vizH aven pNieyw i. 27vilekv tik ecAnA ElAci. aveR pEdzM agHni EpAel nzii.

17

877
9niEAw et@ ec@vEnAw mitH nin suXeL AM. qA aveR et@keL i nI vIuM oAiciA a niew sQXdi mRiEvliM. 10sm tA ec@ et@k LiniM pWi. EBAxnAke Ru pAWAyAluM oM pWikyil. 11dxHwnH et@ ecA mAmANA #hM. avsAnM, eedvM aven ziiA o dten ayyHM. 12i EmAxHwieti EkApic@ ni trwiey kAtH apkwkrmANH . qiluM EBAxM kANiA mAM tir @ vifHFiey kAtiluM EBdmANtH. 13nin n ec@vErAw ti eyAM ectH . nI aen ecyHtA bAi jIvitkAlM nin dritmAM. 14tM wutH o aNeu epAic@viw EpAelyANH. ati nA vxLAM mH v} nik. 15et@ ecAv ziiew M et@ ecyHtv ziiewA M yEhAv evRu. 16EBAx pNmei atH nir kmA. qeA, jH{AniyA kA pNM ayApEyAgi il. 17suXH qEA}uM sHEnhi. yTA sEhAdr qlAyHEA}uM }AEA}uM nie shA yikyM ec@M. 18anYeR kwieR rvA ditVM o EBAx mAEm ew. 19titH sVdiv pApvuM sVdi. zMs nwv sVyM } Ni c@vkyANH. 20vXdymvnH EneLAm Akil. N pRyvnH } AM. 21EBAxnAy pu pitAvH vL er d+KiM. EBAxeR pitAvH sEA xikyil. 22sEAxM nl m EpAelyA . d+KmAke ErAgM EpAelyM. 23dxH w anYer ctiA rh sYmAyi pNM p@. 24jH{Ani qEA}uM vuM nl vitieni ElAci

szvAkY 17+9-18+11

18

. qA EBAx qEA}uM vid rleL sVpHnM kA. 25EBAxnAy pu teR pitAvinH d+KmA. EBAxnAy pu tni jEmkiy ayHM d+KmA . 26nirprADiey zii etA . vizVsHtrAy EntAeL zii etA. 27jH{Ani vAk sUic@pEyA gi. jH{Ani Evgi EkApi il. 28zAnAyiA EBAxM jH{A nieyEAel EtAiM. oM miA tiA tA jH{AniyAeNH jnM Dri. cil anY iluM niA nixHwewil. av t EtAiyEpAel vi. nl pEdz ki@EA av vYsnikyM ec@. 2EBAx anYri ni pWiAnA #hiil. sVM zy pR yAnANvnixHwewk. 3dxHwen mxYrixHwewil. EBAxen jnM prihsi. 4jH { Aniyew vAk }m kiNi- jH { AnieR kiNniM y evM EpAelyA! 5nItiEyAew mxYew nYAyviDi nwNM. aprADikeL evRuet viw EA nItimAAErAw ni nIti pulil. 6EBAx teR vAkLi sVyM p vivyH. aveR vAk klhmAM. 7EBAx sMsAriEA av sVyM nziikyANH. sVM vA k aven w. 8k qEA}uM prdxNM Ek AnA#hi- atvH vyiEl nlyAhArM ecl@EAelyA. 9ti ec@v vsH nzi ivenEAel EdAxM ec@v nA. 10yEhAvyew nAmi vLer k H. aetA ziEgApurM EpAel yANH. nItimAAH aveRyw El ecH suritrAkAM. 11tew sH teL riM qH Dnik k. aetA zi dM EpAelyAeNv k.

szvAkY 18+12-19+15

878
2qieneyiluMpi EvzM ekA_tH nl. qA ec@ ettieni nl EbADM EvNM. qwcAwi oM ectH. atH ni etAyi viAniwyAM. 3oveR sVM EBAxM ayA ew jIvitM tkM. pE av yEhAvey p}iM. 4DniknH DArALM suX AM. drien, tni suX EpAluM Epic@ EpAM. 5meArAetier N pRy v ziiewM. N pRyv suritnAyiriil. 6DAikEnAw sQXdM Api A aEnk ekAtiM. sAn nvEnAw @ wA qlAvM #hi. 7driEnAw sVM vI@kAEpAluM qtirA. suXeLlAM av ni nikluM. ayA avErAw shAyM yAcic A EAluM avr veR awE EpAkil. 8sVyM xHwewv jH{AniyA kA kWinAVAnM ec@M. mnilA A av nAyi mikyM ati PlmAvukyM ec@M. 9kAi ziiewM! N pRyv nziiewM. 10EBAx DniknAvukyil. awim rAjmAriey BriEAelyAyiri mtH. 11jH { Aniey jH { AnM mAzIlnA . tEAw et@ ec@vErAwH av mitH atH-tkrM. 12<nAy rAjAvieR vAk siMhieR gnM EpAelyA . qA aEhieR zMs kLAke puliE cARu ecRum} EpAelyM. 13EBAxnAy pu teR pitAvinH ptHLyM te ekAuv. nir rM vlAtiew BArYyAke nilyH Aet @vI}u evM EpAelyM. 14mxYH mAtApitALi ni vIwkM pNvuM ki@. qA yEhAvyi ni sAnmANH nl BArY. 15mwiynH sm] mAyi RM kii ey vrAM. pE aveR vizH vLer vlutAyiriM.

19

12ahAriH dIGkAlM nilni lil. qA vinIt driewM. 13ni mRupwi pRyM mH sMsA ric@ tIA anYer avdiNM. aen ecyHtA ni apmAnit rAvukEyA EBAxnAyi prigNie wkEyA l. 14nl mnSv ErAgAvey atijIviM. qA nirAzen sEAxiiA mAvil. 15jH{Ani wt pWiAnA#hi . wt jH{AninAyi ayA wt aw ecviEyA. 16mANiey kANA ecl@EA kA}HcvYM ekAu EpAvuk. aEA ni EvgM ayAeL kANAnAM. 17eriluM v EcAdYM ec@M ver dYM sMsArivnA zri. 18zA tiEA zH n prihAri piy v}i nRuiw kyANH. 19ni sVM suXien apmA nicA zmAy EkAy ngre EtAlitienAM vixmmAyiri M ayAeL EtAlik. v}k m xYer zmAy sAkLi kvAw ekAArvAw EpAel Ev tiri. 20niew vAk niew jIvite bADi. nl kArY pRA ni n sMBviM. cIArYLA pRyeti ni EdAx sMBviM. 21mrNEmA jIvEnA ekAuvrA k}iy vAk nAviniM vM. sMsAriAnixH w ewv a ekAuv sVIkriA tA RAyiriNM. 22BArYey keiyv o nl kArYM kei. yEhAv niLi sMItenv etLiyi. 23dri shAyinAyi A iM. qA Dnik mRupwi pR y pxmAyiA. 24cil suX nAzM vM qA yTA suXAke cil EA o sEhAdrenAM ExHW nAyiriM. N pRykyM mxYer vi kyM ec@ EBAxnAyiri tiluM EBdM driM vizVsHtmA yiritANH.

879
16niymM asriv sVyM sMri. qA atH DAn mel kv vDiewM. 17dri pNM ekAwtH yEhAvyH kwM ekAwEAelyA . avErAw kN kAiyti yEhAv tiPlM tM. 18ni mken pWiikyM av et@ p@EA tikyM ec@k. aen ecA visti cA, niLven sVyM nziA viwkyAyiriM. 19iEkApiH atieR vil nEkivM. niLven } Li niM mAi niiyAluM av vIuM vIuM ate ecyH t ekAEyiriM. 20pEdzM EkkyM ac w M pAlikyM ec@k. aEA ni jH{AnikLAM. 21mxYH DArALM zy AM. pE yEhAvyew ptiEy vijyi. 22oAErAM vizVsHtM En vmAkNemANH #hM- avi zVsHtnAtiluM EBdM drinA tA. 23yEhAvey drivnH nelA jIvitM. ayA sVM jIvi ti sMt]pHtnA. pk eLiy EpwiyM ayA Ev. 24sVM kArYM EnAA EpAluM k}iyAmwiyArA cil. sVM kii niM BNem w vAyi vyHA EpAluM mi A mwiyA! 25oiEnAwM drvu kANiA v ziiewNM. EBAxen av eR pAWM blmAyi pWiiNM. qA jH{Aniey pWiiA alM EpAluM miEtil. 26pitAvi niM qlAM EmAxHwi ciH aey oAwic@ viw pu qEA}uM evRuew nANM ek vnA. 27pEdz i ni v v]iek et@k vieA EyiriM. 28kAi nYAye o tmAz yA! dxHwA pRytH wt ti ekAuv.

szvAkY 19+16-20+13

20

29tA anYenA ExH W en kv ziiewM. EBAx ziiewNM. vIuM mdYvuM mxYeR niyNM nxH w ew. av ocyAAM vIu pRyAM wu. av wicH EBAx ec@. 2rAjAvieR EkApM siMhgnM EpAelyA. rAjAvieR EkApM LiviA ni jIv te nxHweEAM. 3etA EBAxM o tM w AM. atinA tiA vrA ven driNM. 4vi vityH A EpAluM tA RAkA mwiy viLevwu smy EnAEA oM kANil. 5}m kiNi niM ki@ evM EpAelyANH nl pEdzM. qA anYni ni pWiA jH{Ani kWinAVAnM ec@M. 6t vizVsHtM sHEnhM niR vmAeNH plM pRyH . qA yTAi arilu ver kewk vixmkrM te. 7nItimA nl jIvitM nyi. aveR ik a#hiewM. 8jnieR nYAyviDi nw EA tiey nyi niM Ev tiriA rAjAvH EtYkM iNM. 9tAenEA}uM ExHWmAy ec@ eH yTAi eiluM pRyAnAEmA? tni pApemAmi elH eiluM pRyAnAEmA? l! 10klAsuM kEAM ekAH mxYen piver yEhAv evRu. 11o ekAc @ uEpAluM teR v]iekAH tA zriEyA etEA q kANi. niH i ey nirIicH av vizVsHtM nlvmAENA q niyiAM. 12nmH kANA kkM Ek A ecvikM yEhAv nkiyi uH . yEhAvyANv nmEvi s]xHwictH! 13nI RA xH w eA dri nAM. smyH aVAni kyAeNi DArALM BNM nin ki@M.

szvAkY 20+14-21+11

880
28rAjAvH vizVsHtM Ruvem i aveR aDikArM wM. av eR yTAsHEnhM aveR rAjY e zmAM. 29ecRuAren aveR k kH nAM aBini. qA v] en ayAew nrcmwikH nAM d ri. ayA m}uv jIvitvuM nyiecAN sUciitH. 30ziieA nAM et@ ec@ tvsAniiM. Evdn ovni mAmAM. vyluk nnyH A kxk cAluk kIRu. vYtYsH t cAluk awcH av evieR gti tiric@viw. rAjAvieR mn ien yEhAvyM aEtEpAel niy i. rAjAvien tniixHwmi wE nyiA yEhAvyH k}i yM. 2tA ec@etl A M zrieyeA v k. qA mxYew v]ikew yTA kArN yEhAv viDi. 3zriyM nYAyvumAy ec@k. blikeLA yEhAv sH E nhi tH avyANH. 4ahEyAewy EnAvuM ah y cikM pApmA. ov eR dxHwteyyAN kANitH. 5EyAewy ptik Enm AM. aEyAew kArY Evg i ec@v drinAyiIM. 6vnyilUew DniknAyA s EvgM nziM. nieR s nie mrNiEl nyiM. 7dxH w ec@ tik aver nziiM. zriyAy ecA av vimKt kA@. 8dxH w anYer qEA}uM cti . qA nItimAA vizV sHtM EnvmA. 9v}A BArYEyAewAM vIi k}iytiluM EBdM Emr yi k}iytANH. 10dxHw wt ti ecAnA# hi. av tni @mv ErAw alvuM kN kA@kymil. 11eedve prihsiven ziik. EBAx a kH pAWM pWie. av jH{AnikLAM. aEA LvH wt aRivuAM.

14nii niM cil vAi v nl ! vilwtlANi tinH! qeAe pRyM. qiyA anYErAw EpAyiRyM tAenA nl wpAw nwieyH. 15sVvuM rM oven Dni knAM. qA tA pRy kArY eLi EbADmvnANH wt Dnik. 16anYeR kwieR rvAdi tVEmA ninH nieR vOM nxHwewM. 17vnyilUew Enw nl et nin EtAAM. qA tY ikmAyi a vilektAM. 18ptikLiwMmH nl pEdzM Enwk. yi puRewkyAeN i mAniEzinAyi yvid gHAer kek. 19anYeri apvAdM pRy ven yiA ekAil . ati nA vAyAwikmAyi @wAti rik. 20pitAvienEyA mAtAvienEyA zpiv i aNy kAzM EpAelyA. 21anAyAEsn Enwiy DnM piIwH NM ecil. 22ninetier et@ ecyHtven nI ziitH. yEhAvyHAyi kAiri k! avsAnM Q zH n i vijyM EnwA av nie shA yiM. 23cil etAy M EtA kM pEyAgi. anYer ctiA nANH av apEyAgitH . yEhAv a evRu. atven sEAxiiil! 24oAErAM q sMBvi em yEhAv niyi. ati nA teR jIvitiel sMBvi emH mnilAA k}iyM? 25eedvi Enc EnrA vLer ElAcic@EvNM. piIwH, aen EnrAtiiei q nin EtAAM. 26rA dxH w AerH jH { Ani yAy rAjAvH niyiM. aver rAjAvH ziikyM ec@M. 27yEhAvyH viL EpAelyA eNAveR AvH. oveR i liriRiyA yEhAvyH k}iyM.

21

881
12eedvM nl v nA. dxH w ew v]ik eedvM aRiy. av aver ziikyM ec@M. 13drien shAyiAvnH v zYM vEA EpAluM shAyM ki@ kyil. 14ov niEAw EkApicA av nH rhsYmAyi o sAnM nk. rhsYmAyi n sAninH vliy EkApe twyAnAM. 15nIti nwAtH nItimAAer sEAxii. a dxHwer By ewkyM ec@. 16jH { AnieR v}i vi@EpA v nAziElA EpAtH. 17hAde prmDAnmAyi k v drinAM. vIuM B NvuM sHEnhiv oriluM Dni knAvukymil. 18dxH w A, t nItimAEnAw ecyHt tikH AyiM ecE ivM. vizVsHtrlAv t vizVsHtErAw ecyHt et@ke lAM AyiM ecEivM. 19iEkApiyM klhe sHEn hivmAy BArYEyAewA vsi tienA EBdmANH mmiyi vsitH. 20jH{Ani tniAvzYm sA di. qA EBAx ki@pwi EvgM apEyAgi. 21qEA}uM sHEnhvuM kANYvuM kA@vnH nl jIvitvuM sm]iyM drvuM ki@M. 22jH { AniH q ec@vAM k}iyM. k tiErADi ngr e avnH miA k}iyM. t eL riemH av k EkA eyyM nziiA av k}iyM. 23sVM vAk EyAew pEyAgiv sVyM pi niM ri. 24tA m@verA ExHWenH ahAri k. sVM v]i ekAH av teR dxHwt etLiyi . 25-26mwiy wt wt #hi EA av sVyM nzii kyANH. avyHAyi aVAniA AAtinAlANyA sVyM nzi tH. qA nItimA sm]mAy ti niM dAnM ec@.

szvAkY 21+12-22+10

22

27sVAlABi Evi dxH w A nw v}ipAwk yEhA vey sEAxiiil. 28N pRyv nziiewM. Nk Ek@ekAirivM avEnAewAM nziiewM. 29tA zriyAeNH nItimA qEA}umRiy. qA dxHwEnA atBinyiNM. 30yEhAv qti ni pti nwAAM mAM jH{Anm mil. 31mxYH yienlAemAA nAM, tirkeLEAluM. qA yEhAv vijyM sAniAet av H vijyiA sADYml. DniknAyiritiluM ExHW mANH drNIynAtH. s EprANH sVeAM evi eyAM ExHWM. 2DnikM driM oEpAelyANH. yEhAvyANvereylAM s]xHwictH. 3pk v kH jH { A nik o}iumARu. qA EBAx A Ener atiEl ecH atiel drit EnriBvi. 4yEhAvey drikyM vinIt nAvukyM ec@k. aEA ni sM mhtVvuM stYjIvit vumAM. 5dxH w pl pkLiluM w u. qA sVM ANeni EbADmv pkLi niM ak ni. 6iey ecRuie EnrA y mAM pWiik. aEA, vL vlutAEA, av v}iyi lUewe jIvic@ekA_M. 7dri Dnikew awimkLA. kwM vAuv kwM ekAw veR dAsnA. 8p vityH v p ekA@M. avsAnM tA anY nkiy pkLAe ayA nziiewM. 9dAnM ec@v a#hi ewM. pAvmAyi BNM p vyH tinAlANv a#hi ewk. 10anYerA ExHWnA tAen kven rk. av EpAEA dritM avEnA

szvAkY 22+11-23+9

882
en ecyHtA nIyM avenEAel kA pWiM. aEA av pkeLAe ninM AM.

ewAM EpAM. aen klhvuM vIu pRyluM avsAniM. 11XdyeyM kANYvA keLyM sHEnhiv rAjAvieR suXAM. 12yEhAv te aRiyver ku ri. qA tnietirAyiri ver av nzii. 13mwiy pRy, qniiEA pNieywA v. puReA siMhmH. aete ekAl@M. 14vYBicArpApM o ekNiyANH. ekNiyi vI}uvEnAw yEhAv EkApiM. 15ik mr ec@. qA niLver ziicA atA viAtiriA av pWiM. 16sVyM DniknAvA anYer pviM Dnik sAn nM nieL drirAM. m j{ H Anvcn pRy kArY i k. jH{Anik pRi@ kArY nie {A pWiiAM. Q pEdzLi niM pWik. 18et lAM oAi nin nH. Q vAk pRyA k}iA a nie shAyiM. 19ArY nie EA pWiiAM. nI yEhA vyi yiNM. 20ninAyi m vcn {Aen}utiyiri . pEdzieRyM jH{Ani eRyM vAkLANiv. 21 Q vA k nie stYvM DAnvumAy kArY pWiiM. aEA nie aycvEnAw nl mRupwik pRyA nin k}iyM.
17{A

-3kwM vIAemH vAgHdAnM ectH. 27 kwM vIA k}iiel i ninetl A M nxH w mAM. qinA kiw em nxHwmA tH?
26anYew

-4pUvikA pu vrc atiiErK mAtH.


28nieR

-5etA}ilALi rAjA vien EsviA ahnA. mANimArlAvEvi ayA pNieywEtil.


29smnAy

-6mANiEyAw wiyi B NM k}iEA ErAewA mANH nIyirietH oAik. 2oriluM, vizuei EpAluM, aDikM titH . 3 av viLu nl BNvuM aDikM titH . aetA ekNiyAyiriAM.

23

-7micH nieR ErA gYM nziitH. viEvkieyi nI mAzIlnAyiriM. 5ciRk vcH pi pR EpAEAel pNM EvgM nxHwmA.
4DniknAkA

-8BNM k}i tH. avnixHwew vizixHwEBAj ni niM ak nik. 7qEA}uM eclvieni cii vnANyA. tik, wik q yA niEAw pREAM. qA aveR #hM atl . 8aveR BNM tiA nI ErAgiyAM. nieR pcArvAkM nivA kM vYmAvukyM ec@M.
6sVAEnAewAM

-122driri niM EmAxH w itH qmANH. qA aen ec tH. drier EkAwtiyi mtel wkyM ectH. 23yEhAv av ew BAgA. av aver tAu kyM avri niM kvew vew qlAM qwkyM ec@M.

-2EkApivmAyi sQX dM pAwil. EvgM EADAEvzitnA veR awE EpAktH. 25a


24EvgM

-9pWiiA mitH. ni eR jH{Ane av prihsiM.


9EBAxen

883
-10atiiErK oriluM nI tH. anATew mi oriluM eekEy RtH. 11yEhAv ninetirAM. z nAy yEhAv aver tiErADi.
10p}y

szvAkY 23+10-24+4

nii sEAxie. nieR ayH sEAxmAke.

-11vic H aEhi niM k}iy pWik.


12vien

-12iey ziik. atveR mrNiniwyA kil. 14 nI aven tl@tH aveR jIvite rikyAyiriM.
13vzYmEAe}Ae

-17mkEn, {A pRyA EpA ic@Ekk. qeR jIvitM nin xHwAmAke. 27 EvzY kM cIOIkM ekNiyA. av nin tiric@ kyRAnAkA agADmAy kiNRuEpAelyANH . 28cIOI kenEAel nin Ayi kA ni. DArALM pu xAer av pApikmA.
26qeR

-13mkEn, nI jH{AniyAyA {A vLer sEAxiM. 16 zriyAy kArY nI pRy EkEA {A XdypUvM hAdiM.
15qeR

-14asUyewtH. qA yEhAvey k}iy drik. 18qEA}uM tIyH. tI oriluM nxHwmAvukymil.


17dxHwErAwH

-15mkEn, ik, jH{AniyAvuk. EnrAy jIvitM nyi A qEA}uM ik. 20 DArALM vIu wikyM BNM k}i kyM ec@vErAw @wAtiri k. 21vLer wikyM tikyM ec@v drirAyiIM. av rAek ec@tH tikyM wi kyM RukymANH. epete av omilAvrAM.
19atinA

-18vIuM mdYvuM wi vH kxHwM. av DArALM klh M tmAM. avew kk kliyv. av vINH sVyM mRiEv. pk eLlAM avH o}ivAA k}ii ei! 31atinA vIien sUik. a v mEnAhrmA. EkA yi a tiLu. wiEA twmilAet Ru. 32qA av sAnM a seEAel kwi . 33vIH ninH apricitmAy kANAniwyAM. nieR mnM kluM. 34kiwEA alywi kwli kiwkyAeN nin EtAM. kli kiwkyAeN EtAlu AM ninH. 35avew awi qni ekAil . avere wic t H qniH aBveil . EAe}ni e}uEAnAil . qnii niyM wiNM q nI pRyM.
29-30DArALM

-1622nieR pitAvu pRy kArY ik. pitAvil A et nIeyAri luM jnimAyiil. v]yAyiri EA}uM nieR mAtAvien dri k. 23 stYM, jH{AnM, EbADnM, DArNAzi v pNM ekAwvA A EyAgYml. av oriluM vi AnAml. 24nItimAeR pitAvH vLer sxHw. jH{AniyAy pu ei av h A dM ekAuv . 25atinA nieR mAtApitA

24

-19dxHwErAwH asUy pAwil. av ErAewAM nieR smyM pA}A tH. 2 av dxHwt sUNM ec@ . }Atieni mA mANvew sMsArM. -20DArNAziyilu mA nl Bvn pNiyie wtH . 4 apUvvuM mEnAhrvumAy niDikekAH aRivH mRik niR yH.
3jH { AniluM

szvAkY 24+5-29
5aRivH

884
A qEA}uM pkLA prAjit rAM.

-21oven knA. aRivH mxY zi pk. 6 yM wuM mH EyAew sUNM ecNM. jyM EnwNemi nirvDi nl pEdxHwA EvNM. -22jH{AnM mnilAA nAvil. jnM DAnkArY cc ec@EA EBAxAH oM pRyA nAvil.
7EBAxAH

-28pAti h A ditH . av vI}uEA h A ditH . 18aen ecyH t A yEhAv a kAkyM niEAw sMItnAkAtirikyM ec@M. aEA yEhAv z@vien shAyi EcM.
17z@vinH

-238nIeyEA}uM ku} sUNM ecyHtA jnM nie }ArnAyi m M. av nie i kymil . 9 EBAx ElAci etlAM pApM ecAnANH. tA anY erA ExH W en kven jnM evRu. -24INitnAyA nI yTAi blhIn.
10pkAl

-29nie vYsniiAtiri e. dxHwErAwH asUyewtH. 20 dxHwH zyil. avew kAzM M.


19dxHw

-30yEhAvyM rAjAvumA yven drik. avetirAyi nivErAw EcrtH. 22 qekA eA arA EvgM nzii eEAM. eedvvuM rAjAvuM tew z@vinH qmAM p v emH ninRiyAnAvil.
21mkEn,

-25oven ekAl A mi EA nIyven riA miNM. 12aeteR pNiyl q nI pRytH. yEhAv qlAM aRiy. nIeyekA ec@evH av aRiy. yEhAv nie nirIi. nieR v]ik H yEhAv tiPlM trikyM ec@M.
11jnM

-26mkEn, Et k}i. a nl t ANH . Etnwyi ni Et 14aEtEpAel mDurmtA. jH{AnM nieR AN nltA. jH{Anmei nin tIy AM. nieR tI oriluM a@ EpAvukymil.
13qeR

-27vsH EmAxH w i AEnA ayAew Bvne miA EnA ni kenEAelyAktH. 16nItimA }utvN vINAluM vIuM q}uEM. qA dxHw
15nItimAeR

wt suBAxit vAkLA v+ nYAyADip nItimAnAyiriNM. pricymekAumAM ayA o ven piNyHtH. 24aprADiey evRuet viw nYAyADipentier jnM tiriyM. anYrAjYAEpAluM nYAyADipen p}iM. 25qA nYAyADip aprADiey zii cA k nYAyADipen aBin iM. 26vizVsH t mAy mRupwi ql A v eryM sEAxii oANH . ukLielA mM EpAelyA NtH. 27vylukLi xi ec@ti mH vIw pNiytH. vAslm Ati mE hArinAyi xi ecyHtevH Ru vk. 28mtiyAy kArNmilAet em tier sMsAritH. N pRyky mtH. 29qe av Evdniic@, ati nA {AnvenyM aen ec@M.
23jH{Anikew

885
qEAw ecyH t aprADH {Anven ziiM. q pRy tH. 30{AenA mwiyeR pAwM kw EpAyi. jH { Aniyl A oveR miriEAinrikilUew {A kw EpAyi. 31 vylukLieluM kL k vLkyANH. EyAjnmilA ssY nil vL. vy lukew @mtiluk piL vI}A RAyiri. 32a kH {A aet i ElAcic @ . aEA ti nieAe {AenA pAWM pWic@+ 33al M wi Ruk, al M wi vi mik. eekkEkAH owi my uk. 34etlAM nie EvgM dri nAM. k kwkyRi sklM EmAxH w ic @ ekAuEpAy EpAel avnH omilAtAM.

szvAkY 24+30-25+22

zElAEmAeR suBAxi t ERwi zElAEmAeR eR suBAxit wi tA. Q vAk eydArAjAvAy hisHIyAvieR dAsA pkiytANH+ 2n aRiEyA kArY mRc@ vyHA avkAzM eedvi H. qA rAjAvH aveR vA kH driew. 3kAzM atYutiluM mi nmH tAe}yM. rAjAAew mn ien sMbic@M aen te. nm mnilAAnAvil. 4evi IkriecwA pNi ArnH mEnAhrvsH AA k}iyM. 5 aEpAel rAjAvieR dpEdxH w AeL mAiyA n aveR siMhAsne zmAM. 6rAjAvieR mi epAcM pR ytH. nIeyA sivYiyAeN pRytH. 7rAjAvH nie sVyM NitANH wt nH. qA nI sVyM Nic A kew mi aphAsYnAM. 8nI k kArYM nYAyADipEnAw pRyA tiwM kAtH. nI pRy eteH meArA etLiyic A nI prihAsYnAM. 9meArAmAyi EyAjiAnAkAet vA q ecNemH nii

25

wyi tImAnik. anYeR rhsY ei pRykymtH . 10aen ecyH t A nI nANM ekwM. dxH E prH nineAriluM mARuky mil. 11zriyAy smy Ev pRy tH evii sV i riEAelyA. 12jH{Aniyew mRiyiH sV vLyeAL@M tABrNeLAL@M ExHWmA. 13vizVsHtnAy dt te ayc vH vLer vilyvnA. w piwic viLevwukAlH t evM EpAelyANv. 14sAn vAgHdAnM ecyHti@ nkAv m} epiA kAEm GvuM kA@M EpAelyA. 15mEyAewy sMsArM ewyM, BrNADipeR EpAluM ci ey sVADIniM. m] d BAxNM ati zmA. 16Et nltAeNiluM aDikM wi tH . aen ecyH t A ErAgi yAM. 17aEtEpAel ayAreR vIi ewew EpAktH. aen ecyH t A ayA nie evRu wuM.
18stYM pRyAv apkwkAri yA. avenA gdEyA vAELA aEA EpAelyAyiriM. 19pkAlH Nyni vizVsi tH. mRi pElA tL kAElA EpAelyA ayA. atYAvzY Gi av nie mRiew . 20vYsniveR mi hA dgAnM pAwtH tveR vOM qwmAuEpAelyANH. yvAriE ecARu il EAelyANtH. 21nieR z@vi vizuei av k}iA BNM nk. nieR z@vi dAhiei wi A evM ekAwk. 22aen ecyH t A nI aven apmAni kyAyiriM. tveR tlyi qri y kriyiwEAelyAyiriM. z@viEnAw n kAiytinA yEhAv nin tiPlM sAni kyM ec@M.

szvAkY 25+23-26+21

886
8EBAxen bmAnitH etAli yi* kl @ bi EpAel yANH. 9EBAx suBAxit pRyA mitH mdYp sVM eekyiel m_ pRiA miEAelyANH. 10EBAxenEyA v}iEpAenEyA vAwkyHewtH apkwkrmANH. mRiEvem pRyAnA vil. 11nAy tA Cic ti. EBAxeR kArYvuM aen te. vIuM vIuM EBAx ecyHt ekAEyiriM. 12jH{Aniey nwiv EBAx enA vxL.

23vw niM vI kAH m} ekAuv. aEtEpAel apvAdM EkApe Ni. 24klhi BArYEyAewAM vIi i k}iytiluM EBdM Em ryi k}iytANH. 25wekAu dAhic i riEA t wievemEpAelyANH derni suvA. 26nItimA INic H dxH w eR puREk EpAtH nl evM a}u EAelyA. 27aDikM Et wi nl. aEtEpAel sVyM DArALM tApm AvAM mitH. 28niyNmilAv epALi EkAy ngrM EpAelyA .

EBAxAeri EvnAlH mu epil. ekAyHkAlH m}yM. aEt EpAel, mxY EBAxen bmAni tH. 2ov nie zpic A ati vixmitH. nI eteAM ecyHtii el i nin EdAxM sMBvi kyil. ayAew vAk oriluM niAet pR EpA vi eyEAelyAM. 3tirey cAekAwiNM. EkAv k}utey kwiANiwNM. EBAxen tl@kyM EvNM.

26

4vixmM piwic orvyANitH + EBAx o mEcAdYM EcAdicA atinH mmRupwi nktH. a enyAyA nIyM EBAxen kt ewM; 5 qA EBAx o m EcAdYM EcAdic A nI o m mRupwi te ekAwNM. aeli tA miwenH av kM. 6EBAxeR eekyi sEzM ekAw yyH tH . aen ec@tH sVM kAluk mRic@ kLyEA elyAyiriM. nI dritM vkyA yiriM. 7EBAx gQrvm kArY pR yA mitH tLvAtAr nw A miEAelyANH.

mwiyAeriy suBAxit 13mwiy pRy, {A vIwi puRiRil. etvi o siMh mH. 14mwiy vAti EpAelyANH . vijAgiriyi ni tiriy vAti EpAel kiwyi tiriuM mRiuM kiwkyANveR etA}i. av oriluM oriwEM EpAil. 15sVM pAi niM sVM vAyiElH hArM qwk EpAluM ecA mwiynANv. 16tA vliy jH{AniyAeNH mwi y k. mtiyAy kArNELAew kArY pRyA k}iy }uEper A smnA tAenH av k. 17ruEp tilu tiliw epwtH, etviwi nwEA o nAyyew ecvi piwiti lYmANH. 18-19anYen ctic i H a tA evRuM tmAz kANictAeN pRy v kAziEl tIyukL ycH eweyiluM mrNiniwyA kiRuenEAelyANH. 20viRkilAet tI ek@EpAM. aEt EpAel xNikLilA v}M av sAniM. 21kri qriuekAiri. viR tIeyri. aEtEpAel x NiAr klhic @ ekAEyiri .
etAli pARl@k qyHviwApEyA gi o EtAlip.

887
22mxY nl hAreey EpAel prdxNe sHEnhi. 23dxH w ciey nl vAk ekAu mRyH tH evi pUziy mpAM EpAelyA. 24dxHw teR vAk ekAH nlv cm y. qA av Xdyi dxHw ptik oLic@ vyH. 25av pRy kArY nltAyi kANe w. qA aven yitH. aveR XdyM niRey dxHw z yLANH. 26dxHwcik av nl vAkLi mRc@ vyH. pE av dxHwnANH. avsAnM, av ec@ tik ql A vM kA kyM ec@M. 27anYen ekNiyilkewA miv stYi tnite ekNieyAkyAyiriM. anY eREm kl@iyiwA miv sVyM tkewM. 28N pRyv tA Evdnii ver evRu. mKsHti pR yv sVyM mRiEvlikyANH. vrAniri kArYeLecAli vIiLtH. nAeL q sMBvi emH ninRiyil. 2oriluM nieR sVM aDrM ekAH niee vA}HtH. m@ v a ecyHtekAe. 3kl@ BArmtANH, mN ekAu EpAkA vixmmM. qA EkApic o EBAxeneAuA dritM wt ashYmANH. 4EkApM <rvuM EmAzvumANH. a vinAzkrmANH . asUy eRwi EmAzmANH. 5R vimznM mRiri sHEnheA ExHWM. 6sHEnhit mn+pUvmlAet ni eL Evdniiec vrAM. z@vieR kArYM vYtYsHtmANH. niEAw sHEn hM kwiiEA}uM av nie EvdniiAnA#hi. 7viziel i nin Et EpAluM k}iAnAvil. qA viz uei nI qM -dsVAdv EpAluM- tiM. 8vIi nik k}iyv i nik pieyEAel. 9sugvY nie sEAxi i. jIvryHt pEdz

szvAkY 26+22-27+22

27

EAL@M suXieR dyAmAy o vAH eR aBikAmYM. 10nieRyM nieR pitAvieRyM suXeL mRtH . pA EA shAyinAyi dery sEhAdreRywE EpAktH . akely sEhAdrEnAw shAyM EtwtiluM ayAren smIpi tA EBdM. 11qeR mkEn, jH{AniyAyiri k. aete sxHwnAM. aEA, qe vimzi M mRupwi nkA qni k}iyM. 12jH { Anik drit v kH aByM Etw. qA EBAxA Ener pkLiEl ecH avy Bvi. 13meAveR kwi jAmYM niA nin AyM nxHwewM. 14suBAtM qH EAzic @ ekAH ayAren pulkAel N tH. ayALietA a#hmAyl; zApmAyi kM. 15klhi BArY m}divsM EtArA tiri evM EpAelyANH. 16aveL twyA mitH kAi en twyA miEAelyA. eekekAH q piwiA mi EpAelyANtH. 17mxY u kik u ekAu mc @. aEtEpAel mxY prsH p rM mc v i eAH m@vri niM pWi. 18aimre pripAliv atieR p}M tiAnh. aEt EpAel teR yjmAnen Esvi vnH tiPlM ki@M. yjmAn aven pripAliM. 19evi EnAvnH sVM mKM ati kANAM. aEpAel m xYeR mnH aveR yTA mKM kAi. 20mxY pAtALM EpAelyA. mrNieRyM vinAzieRyM lM EA}uti wt # hi. 21mxY sVvuM eviyM agH n ii ecyH e tw. a EpAel jnM vA}H tilUew m xY prIiew. 22o vifHFiey EvNemi tvi wepAwiyAAM. pE aEA}uM av

szvAkY 27+23-28+23

888
teR te ekNiyi vI}uM. nIti mAnH nyAvukyM ec@M. 11Dnik qEA}uM t jH{Anik LAeN k. qA jH{Ani yAy dri stYe kA. 12nl v EntALAEA ql A vM sEAxi. pE dxHw etrewewEA ql A vM oLi. 13sVM pAp mRc@ vyHA mivnH oriluM vijymA kil. qA pApeL u pRH ti ec@tvsAniicA av kN EnwM. 14qEA}uM yEhAvey dri v ag]hIt. qA kWinXd yM yEhAvey asriA A AvM dritAM. 15dxHw dblEm BrNM nw EA ayA o EkApic siMh eEyA EpArAwA tARAy krwi eyEyA EpAelyAyiriM. 16BrNADip viEvkmilAvnA yA ayA teR jkeL Evd niiM. qA vizVsHtM v ney evRuvmAy BrNADip dIGkAlM BriM. 17meArAeL ekA aprADM ecyHt vnH oriluM mn+smADAnmAkil. ayAeL M tAtH. 18EnrAyi jIviv suri t. dxHwnH teR kH nxHwewM. 19nAyi aVAnivnH sm] mAyi BNM ki@M. qA sVpHnM ku smyM kLyv qEA}uM drinAyiriM. 20eedvM te piwven a#hiM. pE DnM EnwA mAM miv ziiewM. 21nYAyADipnH nItiEbADmAyi riNM. er EnAi o vYiey piNyHtH. qA cil nYAyA DipA niAr k eekli vAi tew tImAn mAuM. 22sVAnH DniknAvukEyEvU. tA dAriYEAw vLer awiri kyAeNH ayA aRiyil. 23oveR et@ iAi nI shAyicA piIwH ayA nii sEAxiM. qEA}uM suKM n vAk pRytiluM nl t A NtH.

eR EBAxtVe puR cAwiA ninAvil. 23nieR i peL EyAew EnAk. k}iy nAyi avey pripAlievH RA k. 24sH qAlvuM nil niil. rAxH\ EpAluM qA lvuM nilniil. 25pul@ eci Lyk. punAH epA@M. kLi vL pul@ eciLyk. 26nieR Awkew ErAmM evieywH nieR vOAk. nieR wkLi eR viiH Rc@ lM vAuk. 27 ninM nieR wMb iM sm]mAyi ipA ki@M. nieR dAsimAer atH ErAgYvti kLAM.

28

dxHwA qlAienyM Bye w. qA nItimA siMh eEAel eeDrYzAliyA. 2asriA AA rAjY inH ecRieyA kAlE DArALM dxHwEntAAM. qA jH{Ani yAy nl EntAvu rAxH\M dIG kAlM nilniM. 3driH p v BrNA Dip xi nzii epm} EpAelyA. 4niymM asriAtiA nI dxHwew pA. pE niymM asricA nI avetirA . 5dxH w AH nIti mnilAkil . pE yEhAvey sHEnhiv a mnilA. 6dxHwnAy DniknAtienA ExHWmANH nlvnAy drinAtH. 7niymM asriv sm nA. vilekvmAyi cAM wv teR pitAvinH apmAnM v. 8drier vic @ sAdikyM vliy pliz vAukyM ecyHtA ninH sVH nxHwewM. atH av ErAw kN kA@ meAveR eekkLiEl EpAM. 9eedvieR pEdz Ek A AAveR Ank eedvvuM Ekkyil. 10dxHw nItimAen mRiewA ElAciEc AM. qA dxH w

889
24cil sVM mAtApitALi niM EmAxH w i. a etl qv pRy. qA vIi kyRivH ql A M tc @ wyH v enA dxicvnA av. 25s V A pA. qA yEhAvyi yi v sAniewM. 26tie yiv EBAxnA. qA jH{Ani dr i niM rew. 27dri dAnM ec@vnH v zYmetlAM ki@. qA drier shAyiA AAvnH wt dritAM. 28dxHw BrNADipnAyi etre weA ql A vM oLi. pE dxHw prAjyewEA nItimAA vIuM BriM. ov kWinXdyM teR etien iANiEA e}lAM vLer EkApivemi, av nziiewM. aview pie zeyAumil. 2BrNADip nl v nAeNi qlAvM sEAxi. qA o dxHw BriEA qlAvM v lAtik pRyM. 3jH { Ane sH E nhiveR pitAvu sEAxi. pE teR pNM EvzYkiwyi eclv}i vnH m}uv sM nxHwewM. 4rAjAvH nItimAeni rAxH\M z mAM. qA rAjAvH sVAM teR v] ik tiPlM vAuvemi rAxH\M dbl mAM. 5ov mxYErAw nl v Ak pRH teR #h sADiA micA av sVM ekNieyA kyANH. 6dxHwA sVM pApA nzi iew. nItimAnH pA@pAwi hAdiAM. 7nlv driH Ev ecyHt ekAwAnA#hi. dxH w ArA ke aen ec@il. 8anYerA ExHWrA teL kv wt }M viLi c @ v. m}uv ngreyM }ilAA avAM. qA jH{Anik smADAnmAM.

szvAkY 28+24-29+23

29

9EBAxmAyi o zHnM o tI AA jH{Ani miEA EBAx mr pRH tiM. av oriluM o tIielkymil. 10ekAlyALik qEA}uM nixHkL en evRu. nlvM nixHkL mAyven ekAlA dxHwA #hi . 11EBAx vLerEvgM EkApi. qA jH{Ani mAzIlM niyNmvmA. 12BrNADip Nk icA ayAew m}uv EdYAgAM dxHwArAM. 13otri driM drini niM EmAxH w ivM oEpAel yANH + yEhAvyANH veryM s]xHwictH. 14driErAw nIti pul rAjAvH dIGkAlM BriM. 15tl@M pEdziM ik H aEyAjYmA. mAtApitA eL asriAet i xH w M EpAel vicA av teR mAtAvinH apmAnM vM. 16dxHwA rAjYM BricA qlAyi wvuM pApM niRyM. qA nItimA A tYik vijyM EnwM. 17pu et@ ec@EA aven ziik. aEA ninvenecA l i aBimAniAnAvuM. avenAri luM nie nANM ekwkyil. 18eedvA nyiewA rAxH\ inH oriluM smADAnmAkil. qA eedvieR niymmsri rAxH\M sEAxiM. 19nI evRuet sMsArik mAem i dAs o pAWM pWiNemil. nieR vAk mnilAemiluM av atsrikyil. 20ElAciAet sMsArivnH o tIymAkil . ElAci Aet vivenA tI EBAxAM. 21dAsnH vzYmetl A M ekAw A avsAnM avenA nl dAs nAyirikyil. 22EkApixH W pA. iEkApi aEnkM pAp ec@ aprADiyAyiriM. 23anYerA ExH W nAeN sVyM kven cite

szvAkY 29+24-30+20

890
8N pRyAtiriA qe shA yiENEm. qe vliy DnikEnA vliy driEnA Et- aE mAM tAluM. 9 vzY ilDikmuAyA qni nie Eve EtAAM. qA drinA eNi {A cilEA EmAxH w i EcAM. aen {A eedvieR nAminH apmAnM vM. 10yjmAnEnAw dAsen dxic @ pRytH. aen pRA yjmAn nie vizVsikyil. nI aprADi eyH ayA kM. 11cil sVM pitAAetier sMsAri. tew mAtAELAwH av drvH kA@mil. 12cil t nl v er sVyM keviluM stYi a enyl. 13t vLer nl v erH cil k. anYerA vLer ExHW rA teLH av k. 14vAkEpAel pl@k cil H. avew tAwieyl@k kik EpAelyA. pAvLi niH qlAM tieywA av tew smympEyAgi. 15ki@etlAM tieywA cil rA#hi. qnitA, qnitA, qnitA qE av pRyZ. oriluM sMt]pHtmAkA m kArY H - yTAi mtivrA nAl kArYLH. 16pAtALM, mLilA OIk, m} kA ni vr nilM, twyA nAvA agHni. 17pitAvien apmAnikEyA mAtApitAeL kLiyAkEyA a sriAtirikEyA ec@v ziiewM. aveR kk k}u kAM kA@pikM ekAiRi EAel vxLAyiriM atH. 18qni mnilAAnAvA m kArYH. qni mnilAAnA vA kArY stYi nAluH. 19kAz pR pH , pAR yilUew nIu pAH, smi RuEk kw k, OIymAyi sHEnhilAyiri pux. 20BAviEnAw vizVsH t yl A OI tA eteAM ecyHtiielH aBinyi. av Bi, Li

nziiM. vinItenyAke, anY driM. 24oic @ vi ruk A z@LA. o k mven BIxNiewM, atinA EkAwti yi stYM pREyivEA av sMsAriA ByM. 25ByM o ekNi EpAelyANH . qA yEhAvyi yicA nI suritnAyiriM. 26BrNADipeR suXLAkA plM #hi. qA jni Em nItiEyAew viDi nwv yEhAvyA. 27vizVsHtrlAver nItimAA evRu. vizVsH t er dxH w AM evRu.

30

yAEyew punAy rieR suBAxit yAEyew punAy rieR suBAxitLANiv. Ti EyliM kAlim aveR sE zmANitH+ 2miyiel vuM nIcnA {A. kArY EvEpAel mni lAA qni k}iyil. 3jH{AniyAkA pWnM qniil. eedvei qnieAmRiyky mil. 4sVi ni kArYeL i M ver pWiciil. kAi en M ver eekekAu piwi ciil. NixNi M evM sMBrici@mil. miyew priDik yTAilRiyA M k}i iil . aeneyAe ecA k}iyv rANH? qviewyAN veR wMbM?* 5eedvM pRy oAErAvAM pri pUmA. tiEl vvH aByAnmA eedvM. 6 atinA eedvvcn mAA mitH . aen ecyH t A av nie ziikyM nI N pRykyA eN etLiyikyM ec@M. 7yEhAEv, {A mriH qni Ayi ru kArY ecyHttrN Emey Ai.
wMbM aveR EpM aveR mkeR EpM qH? qM.

891
, tA eteAM ecyHtiiel pRy. 21miyi }mA m kArYH- stYi ElAki shiAnAvA nAlu kArYLA 22rAjAvAyiI dAs, tH + EvetlAM ki@ dxHw, 23 evRuu niRvLAyi@M BAvien ke OI, yjmAniyew aDip yA dAsi. 24ecRuetiluM vLer viEvkm nAlu vsHH miyi+
25

szvAkY 30+21-31+14

26

27

28

ecRuM db l mAeNiluM Ruuk EvnAlH t ew BNM sAdi; mALrwi ecRiy m] g mAeN iluM pARkLi vIwAAn vyH k}iyM. ev@iLikH rAjAviel i luM oeAmiAM pNieyw AM avyH k}iy. nin eekekAH piwiAnA vu ecRuetiluM plik rAjekAArLiluM vsi.

mknA. {A sH E nhi pu. nie lBiAnA {A AictH. 3 nieR zi OIk Li nziitH. OIk rAjA Aer nzii. atinA avri sVyM nziitH . 4 elmEvEl, rAjAvH vIu wi zriyl. BrNADipA mdYM #hi zriyl . 5 aDikM wic A av niymM mRM. aEA av pAv ew avkAzeLl A M kv EAM. 6mdYM drinH ekAwk. drit iev vIu ekAwk. 7av wie, qiH tew dAriYM mRe. tew ql A dritM av mRe. 8sVyM riA k}iyAven nI shAyiNM. sVyM sMsAriA k}iyAvEvi sMsArik! piepver ql A M shAyi k! 9ninRiyAvuM zriyAy mAy kArYAyi q}uE@ ni k. sv j neyM nItiEyAew viDik. pAvewyM shAyM EvvewyM avkAz sMri k. xw H yAy BArY BArYey* ke k vixmmANH. pE r eLA vilpiwictANv. BAvH aveL yi. av oriluM rinAkil. jIvitiluwnILM av B Avi n ec@. aveLA riluM ayA }mA il. aveLEA}uM kiLiyM cN vuM sMBrikyM sEAx EAew sVM eekkekAH sADnAkymANH. vidrEdz ni o k EpAelyANv. ql A yiw niM av BNM ekAuv .

29nwi gQrvM nwi m kArYH. stYi av nAlANH. 10 30

*xHwyAy

31

siMhM skl m]gLiluM z nA. oi niM av piiriEAwil. ahArEAew nw pUv EA}i, EkAlAwH, sVM jn iwyi rAjAvH.

11

12

32ahrikyM anYetier ti ElAcikyM ec EBAxM ninAyA a ni kyM qA ec@etti eni oAElAcikyM ec@k. 33orA pAlu kwu evyA . orA meArAew miliwi cA EcArvM. a EpAel mxYer EkApewiyA nin dritM.

13

14

31

elmEvrAjAvieR suBAxit elmEvrAjAvieR suBAxit LANiv. aEhieR a yANietAe pWiictH. 2nIeyeR

vcnM 10-31 qAyBAxyi Q pdYi el oAErA vcnvuM armAlyiel aw ari wu. aen Q kvit sHIyew smsHtNL@M vi . t H x Hw y A y B A r Y lIn sH I qM aM.

szvAkY 31+15-31
15

892
23

16

17

18

19

20

21

22

av qM pulkAEl q}u E. wMbinAvzY mAy hArM pAkM ec@kyM EvlAew pH ekAwkyM ec@. kA lemAe av vAu. tA sAdic pN mpEyAgicH miriEAi av xi ec@. av atYVAnM ec@. av kyM teR pNi ecA ApHtymA. tAAiy sADn vi EAe}Ae aveLA lABM Enw. rAi eevMver av EjAli ec@mH. sVyM luAi sVM vO av en@. driH av dAnM ec@kyM vzYAer shAyikyM ec@. mu ep@EA teR wM beecAli av EvvlAti ewil. avH av nl w vO nkiyi@H. av viriukAi kiw yi viri. En lin vO av DrikyM ec@.

24

25

26

27

28

29

30

31

avew BAvien jnM d ri. Edze EntALielA vnANyA. av nelA kcvwAriyA NH. vOM arkmA i av kcvwAH vi . av vA}Hev.* k aveL drikyM ec@ . av jH{AnEAew sMsAri . sHEnhiAM kNkA AM av jne pWii . aveLAriluM mwiciyl. vIi el sADn av pripA li. avew ik aveLi nl pRy. BAvH av eLi en puk}H iR y, nl OIk vLeryH . qiluM nIyAENvuM ExHW. sQrYvuM vzYtyM nie viM. pE, yEhAvey driv vA}HewNM. ahi tiPlM av nk. avew v]ikeL epAlH vA}Hk.

av vA} H ev av zyANH.

sBAsMgi

nATeR vAkLANiv. Q nAT dAvIdieR puM eyzElmiel rAjAvumAyi. 2ql A M arhitmA. et lAM otrM smyM pA}AlAeNH pRy! 3 Q jIviti* nw kWinAVAnLi nielAM mxY yTAi qeiluM EnwEA? l! sMgtik oriluM mARuil 4mxY jIvi; mxY mri . pE mi qeM nilni . 5 sUrY di; sUrY asHtmi. aEtl vIuM diA sUrY tiwewkyM ec@. 6kAH etEAwi; kA@ vw EA@M awi. kAH EAw @M awi. kAu tiriH atArMBi ciw te vIuM awi. 7ql A ndikM aEtlE vIuM vIuM o}u. aveylAM kwliEleA}u. pE kw niR yil. 8ql A M pUmAyi vivriA vAkAvil . pE k sMsAric@ekAEyiri. vA k vIuM vIuM new ecvi kLiEle. pE new ecvi k niRyil. new kk nAM kA kA}H ck ekAuM niRy il. putAyi omil mt qAyiEvA atAyie wkyAeNl A M. ecyHtiEpAelte aEt kArY ece@ekAiri. Q jIviti putAyi omil. 10tA, putANH qeA v pREAM. pE, atH qEA
9rMBM

}uM viewyAyi. neAM mE ativiewyAyi! 11pu sMBvic kArY mxY oAiil. sMBvi kArY mxY BAviyi oAiky mil. BAvitlmRA t mu Ayiv ecyHtkArYM oA kyil. j{ H AnM sEAxM ekAuvEvA? 12nATnAy {A eyzElmi yi AEylieR rAjAvAyi. 13Q jIviti ecyH t kArYeL ieylAM pWitinH qeR jH{AnM pEyAgiA {A tImAnic@. tH eedvM { ec@vA t vuM kWinmAeyA kArYmAeNH {A aRiu. 14miyi ece qlA kArYM {A priEzADi kyM aetlAM evRuM smyM pA}A lAeN kAkyM ecyH. kAien piwiA miEAelyANtH . 15ArY mAA ninAvil. vL kArYeL EnrAyet viLi vA ninAvil. qeiluM nxHw eei ativiewey eM pRyAnAvil. 16{A qEAwte pRu, {A vLer jH{AniyANH. qni mH eyzElM Bric qlA rAjA AerAL@M jH { AniyA {A. jH { AnvuM aRivuM stYielA eNH qniRiyAM! 17EBAxM ElAcitien A jH { AnvuM aRivuM qen ExHWmAeN pWiA {A ni yic@. pE, jH{AniyAkA mi tH kAien piwivA* mi
kAien piwiwA aTvA Avien piwiwA vixmmANH. vixmmANH q tinH kxHwAwANH qM AvH q tinH kAH qM amH.

Q jIviti sUrY kIe} qM.

sBAsMgi 1+18-2+16

894
9{A vliy DnikM si mAyiI. qni mH eyz Elmi jIvic erAM {A mhA nAyi. qe shAyiA qeR jH { AnM qEA}umAyitAM. 10qeR kk kAkyM zi kyM ecyH t etl A M qni kii. qeR qlA v]ikLiluM qeR mnH sMt]pHtmAyi. qeR kWi nAVAni m}uvm sAnmA yi hAdM. 11pie {A ecyHt kArYLiEl el A M o EnAi. qeR ql A kWinAVAneLyM pi {A ciic@. aetAe evRuM smynxHw mAyi! kAien piwiA mi EAel! Q jIviti n ec@ v] ikLi niH oM EnwAnil.

EpAelyAeNH {A pWic @ . 18aDikM jH{AnEAewAM nirAzyM v. wt jH{AnM Enwv wt vYsnvuM Enw.

suKEBAg sEAxM ekAuvEmA? {A qEAwte pRu, qni suKM aBviNM. ql A M k}iy sVdiNM. qA aM nixHEyAjnmAeNH {A pWic@. 2qlAyHEA}uM ciri tH vifHFimANH. viEnAditH o nyM ecil. 3atinA, mni jH { AnM niR yHEA zrIri {A vIu niRc @ . sEAxiAenA mAM ketinANH {A Q EBAx i mic t H . etiluM tr i sEAxiNM. iy jIvi tkAlM ekAH mxYnH q nk eLAe ecAem kAkyAyi qeR lYM.

kWinAVAnM sEAxM eekvEmA? 4anrM {A vliy kArY ecA wi. {A qniAyi vIwk pNiykyM miriEA k vc @ piwiikyM ecyH t . 5qniAsVdiA pUEAM EkLIvnM Ai. ql A rM Plv]M {A n@. 6qniAyi {A jlAzyAi. qeR vL v] nnyH A atiel evM {ApEyAgic @ . 7dAsA eryM dAsimAeryM {A vAi. qeR vIi jnic awimkmA yi. opAw vliy kArY qniAyi. qniH kAli M ipmAyi. eyzElmi mAerAL@M wt sADnM vsHtvkkM qni sVmAyAyi. 8qniAyi sVvuM eviyM {A EzKric@. rAjAAriniM avew rAxH\Li niM {A niDik sVpic @ . qniAyi pAw OIpuxA qniA yi. M zi qlAM qni Ayi.

j{ H AnmAyiriAM rM rAjAvi ecA k}iyti EnA wtelAM ecA M k}iyil. nI ecAnA#hi etAe etiluM o rAjAvH mH ecyHtiriM. rAjAAew v]i kEpAluM vYmAeNH {A pWic @ . atinA vIuM jH { An eyM EBAxeyM &AienyM pi {A ElAcic@ wi. 13kA zM ienA ExH W mA EpAelte jH { AnM EBAxe A ExHWemH {A ku. 14ati enyANH+ jH{Ani, tA qviewEA evRiyA mnien kk EpAel pEyAgi. EBAxnAke i nwvenEAelyM. pE, EBAxM jH{AniyM avsA nitH o EpAelyAeN {A ku. vM mri. 15{A sVyM ciic@, EBAx sMBvi aEt kArY te qniM sMBviM. pie {Aeni jH{AniyAkA aVAniNM? {A sVyM pRu, jH{AniyAyiriM vYmA . 16jH { AniyM EBAxM mriM! jH{AniEyEyA EBAxEnEyA mxY qeEM oAikymil. BAvi yi jnM avew v]ikeLAe mRM. atinA jH{AniyM EBAxM oEpAelyANH.
12o

895
jIviti yTA sEAxmEA? 17ete jIvitEAw evRu vnAi. Q jIvitilu qlAM kAien piwiA miEpAel vYmAeNtH qe d+KitnA i. 18qeR qlA kWinAVAneLyM {A evRuA wi. {A kWin mAyi aVAnic@. qA qni EzxM jIvivrAyiriM ati eR PlmBvikeyH {A ku. {AnetAM ekAuEpAkil. 19{A aVAnikyM pWikyM ecyH t tieReyAe niyNM EveR cilAM. ayA jH{Ani yAEmA EBAxnAEmA qH qni Riyil. M vYmANH. 20aen qeR qlA v]ik LiluM {A vYsnic@. 21teR m}u v jH{AnvuM aRivuM sAmYvu mpEyAgicH ovnH pNieywAM. qA ayA mrikyM ayA ecyHttieR PlM m@v ki@ kyM ec@M. aVAniAvH qlAM lBi. aete vLer d+Ki tnA. aM nYAyml . vY mANH. 22teR ql A v] ikM EpArAM EzxM ovnH yTA i qA ki@k? 23teR jIvitiluwnILM avnH EvdnyM nirAzyM kWinAVAnvumAyi. rAiyiEAluM ayAew mni vimmil. M vYmANH. 24-25qeA nAyi jIvitM sVdiA mic erilum EA? l ! {A mnilAiyti tANH+ o vYi ecAvu vuM nl kArYM tikyM wikyM ecEEjAli sVdikymANH. eedvi niA v etM {A ku. 26orA n ec@ kyM eedve sEAxiikyM ecyHtA eedvM ayAH jH{AnvuM DArNAziyM hAdvuM nM. qA pApM ec@vnH m@ EjAliyAM ki@k. eedvM dxHwni niewH nItimA n. pE Q EjAlieylAM nirkM. kAien piwiA miEAelyA NtH.

sBAsMgi 2+17-3+13

o kAlmH qiM zriyAeyA smymH. miyiel qlAM zriyAy smy sMBviM.

piRAenA smymH, mriA M. nwAenA smymH, ecwi k pRiAM. ekAlAenA smymH, suK ewAM. nziiAenA smymH, niiAM. kryAenA smymH , ciri AM. d+KiAenA smy mH, hAdn]M cviAM. yD nil vyH A enA smymH,* av eekyi elwAM. ciler mRuek NrAenA smymH, piwiM ayyHAM. qeiluM prtAenA smy mH, atH nxHwetAyi k tAM. vsH t sUiA enA smymH , vsH t vliecRiyAM. vOM vlic@kIRAenA smy mH, enAM. nibHdt pAli E smymH , sMsAri AM. sH E nhiAenA smymH , evRuAM. yienA sm ymH, smADAniM.

eedvM teR ElAke niyi 9teR kWinAVAni niM o veneiluM yTAi Enw EA? l! 10eedvM nm ec vA t ql A kWinAVAnM {A ku. 11aveR ElAkei ciiA k}ivH eedvM nm t. qA eedvM ec@etlAM nm pUmAyM mnilAAnA vil. qi@M eedvM qlAM yTAsm y ec@. 12mxYH ecAvu vuM nl kArYM jIvi kAlM sEAxi kyM sVdikyM ec@kyAeN H {AnRiy. 13ql A vM ti kyM wikyM EjAli sVdi
yD ... smymH kl@k qRiu kLyAM kl@k EzKriAM o smy mH qM.

sBAsMgi 3+14-4+8

896
Li eedvieRywE EpA EvA? m] g ieR AvH tAe} miEl EpAEvA? RiyAM? 22atinA o mxY ecAvu vuM mikc kArYM sVM v]i kLi sEAxikeytANH. av M atANH. mxY BAviey RiEc A H vYAlewkymtH . kArNM, BAviyiel sMBviem pRyA M k}iykyil q te. mriEtA EBdM? nirvDi k <rmAyA eekkArYM ecewet {A vIuM ku. avew knI {A ku. d+Kiter zVsii A omiel {A ku. <r A svzrAyiri {A ku. av Evdniiver oA zVsiiA mielM {A ku. 2jIviciriverA mrN mwvANH wt suKem {A niyic@. 3 jnicEAE} mric ver sMbiciwEALM kArY wt ExH W M. qeA, Q ElAki ecew tik av oriluM kAil.

kyM ec@vAnANH eedvM #hi tH. veylAM eedvdmAy sA nLANH. 14eedvM ec@etM qe EM nilniemH {A mni lAi. eedvieR v] iEyAwH qeiluM iEcA mxYnA vil . eedvieR v] iyi niM qeiluM qwmAAM mxYAvil. mxY te b mAnitinANH eedvM aen ecyHttH. 15mu sMBvicetlAM sMB vic@k}iu. ati mAM vA nmAvil. BAviyi sMBviAniri sMBvikyM ec@M. av ey mAAM nmAvil. qA kxHw tyBvic@ekAiriver shA yiA eedvM #hi.* 16etAeyMwi {A Q jIvi ti ku. EkAwtikLi nyM nItiyM niRyNM, pE EA}view ti niRirikyAeN {A ku. 17 atinA {A qEAw te pRu, eedvM qlAiM o smyM niyici@H. mxYew ql A v] ikeLyM viDiA eedvM smyM niyiciri. nl veryM dxHwAeryM eedvM viDi M. mxY evRuM mg ] eLEAelEyA? 18mxY prsHprM ec@ kArY eLi {A ElAcic@. qi@ {A sVyM pRu, t m]g eLEAelyAeNH mxYrRiyN em eedvM #hi. 19 mxY m] g eLA ExH W nAENA? al ! qekAeA qlAM nixHPlM. mxYM m]gM ote sMB vi. av mri. mxYM m]gM oEr zVAsM. c o m]gM mric mxYni niM vYtYsHt mAENA? 20mxYewyM m]gewyM zrIrM oEr rItiyi avsAni. av mi niv, avsAnM miEl mwukyM ec@. 21m xYeR Avien sMBvi evH rRiy? mxYAAvH mk
v cn M 15 aTvA EA sMBvitH pu sMBvictANH. BAviyi sMBviA EpAM mu sMBvictANH. eedvM kArYeL vIuM vIuM sMBvii.

qi kWinAVAnM ecNM? {A ciic@, mxYer inANi kWinmAyi aVAni tH? mxY vijyikLAvAM m@ verA ExHWrAvAM mi tH {A ku. qekAeA, mxY asUyAluLA. m@v H teLA AtH av xH w ewil . tH asUy q EdAxmANH . kAien piwiA mi EpAelyANtH. 5cil pRy, oM ecAet eekyM ekiyiritH EBAx mANH. pNieywieli ni piNi kiw mriM. 6 zriyA yiriAM. qA {A pRy, w t kiA kxH w ewtienA EBdM ekAu t]pHtiewkyANH. 7nirkmAy m@ cilwi {A ku+ 8ovnH wMbmilAyiriAM. avnH o puEnA sEhAdrEnA A EyNemil. pE ayA kWinA VAnM ecyHtekAEyiriM. ayA
4aEA

897
eLAriluM ekAu t] p H t nA il. oriluM niAet kWin mAyi aVAnic@ekAiriEA}uM ayA sVyM EcAdiM, {Aeni nANi kxH w ewtH ? {Aen ekAH qeR jIvitM sVdi il? M vLer EmAzvuM viEvkmi lAyHmymANH. suXM wMbvuM k pk 9ruEp orAeLA emc m ANH . ruEp omic@ pNieywEA pNiyiniM av wt ki@. 10orA vINA mvnH shAyiA nAM. qA oyA vI}uEA av dritM-aven shAyiA omil. 11ruEp omic @ RiyA w AM. qA oyH kiwRu vnH wu lBiil. 12z@vinH orAeL EtAliAnAEy AM. pE ru Eper EtAliAnA vil. mEprAke eRwi z rANH. m kxN oic@ piric kyRuEpAelyANv- a epAi A vLer vixmmANH. jnM, rAx\ H IyM, jnIti drimAy yvEntA vANH EBAxM v] mAy rAjAvi enA EBdM. v] rAjAvH tAI k vkvyHil. 14yvBrNADi kAri rAjYe o dri piR vnAkAM. twvRyi niAvAM av BrNADikAriyAyi vtH . 15qA Q jIvitiel mxYer {A nirIiciri. {AnitRiy kyM ec@. mxY yvA vien agmi. av rAjAvA yiIM. 16aEnkEnkM A Q ecRuAren piwM. qA, piIwH aEt k te aven evRuM. M vYmA. kAien piwiwA miEAelyANtH.
13jH{AniyM

sBAsMgi 4+9-5+10

tA EBdM. EBAxA plEA}uM tik ec@. avrtH aRiyAet ymiri. 2 eedvi vAgH d An ec@tH ktElAew EvNM. eedvEAw pRy kArY EyAew EvNM. vikArwieH tiwEAew oM pRytH. eedvM sVilA, nI miyiluM. ati nA nI Rc@kArYEL eedvEAw pREyZ. Q vcnM stYmA + 3vLer vYsnELAewAM d+sV pH n v. vLer vAkELA ewAM EBAxM. 4eedvi nIeyA vAgH d AnM ecyHtA a pAlik. vAgHdAnM nwAA kAltAmsmAktH . eedvM EBAxAri sxHwnl. nI nkAem vAgHdAnM ecyHtv eedv i nk. 5vAgHdAnM ecyHtiH a niREvAtiritiluMEBdM vAgHdAnM ecAtirikyANH. 6 ati nA nieR vAk nie pApi yAAtirie. puErAhitEnAwH , {Anenyl EzictH! q pR ytH . aen ecyH t A eedvM niEAw EkApikyM nieR aVAne m}uvM tkkyM ecyH E tAM. 7nin dritmA tinH pA}HsVpHneLyM vIiL lienyM pA}HvAkeLyM avdi tH. nI eedve driNM. oAErA BrNADipM o aDikAriyH 8cil rAjYLi driereAH Br NADip kWinAVAnM eci kEAM. pAvELAw ayA nItI puliel nin EtAM. pAvew avkAzetirA NtH. qA atH-tewtH! av ereAH pNieywi BrNADi peneAH pNi eci meA BrNADipH. mAvuml, Q ru BrNADipAMEm meA aDip H . 9 rAjAvuEpAluM awimyANH . rAjYM aveR wmyA. DnM sEAxmAil sH E nhivnH ori luM teR pNM ekAu sMt]pHt nAkA k}iyil. Dne sHEnhi
10pNe

vAgd H AnM ec@EA ik eedve rADiA EpA EA AluLAyirik. EBAxAerEAel blikLi tienA eedvi ecviekAw

sBAsMgi 5+11-6+9

898
ayA tni kArY sVIkri kyM eedvieR sAnmAy EjAli sVdikyM EvNM. 20o vnH aDikkAlM jIvitmAyiri il. atinAlv ArY teR jIvitiluwnILM oAiNM. ayA ecAnixH w ew EjAli yi eedvM aven vYAp]tnAM. sH hA dM ekAuvil Q jIviti anYAymAy meA wi {A ki. a mn ilAA vLer yAsM+ 2eedvM ovnH vLer sM pNvuM b mtiyM n. ayAH vzYm etlAmAyi. qAlvuM # hiM Ayi. pE aA rYLAsVdiA eedvM aven a vdiil. cil apricit vH qlAM qw ekAEpA. tH vLer EmAzvuM vYvumAy kArY mANH. 3orA vLerAlM jIvic i E AM. ayAH Ru mAyi EAM. qA ayA atielAe sMt] p H t nAkAtirikyM mrNAn rM ayAeL M oAiAtiri kyM ecyHtA, {A pRyM piR EAE} mri zivANH ayA eLA EBdemH . 4u piR EAE} mrNmwytH stYi vY mANH. zi o EpEpAluM lBiti mH EvgM kl Ryi awyHew. 5 zi ori luM sUrYen kAil. zi vinH oriluM oM aRiyA k}i il . qA eedvM nkiyv sVdiAvenA vimmB vitH zivAyiriM. 6 ayA rAyirM vxM jIvic@eviriAM. pE ayA jIvitM sVdi ieli, jnnEAew mric zi vANH ayAeLA anAyAsmAyi aEt aYM keiytH. 7ov pNieywekAEyiri . qinH ? sVM hAri nAyi. pE ayAeLAriluM sMt] pH t nAil . 8aEtEpAel o jH { Ani EBAxenA ExH W nl . jIvite aetenEyA aen te sVIkriAnRiy drinAk yANH ExHWM. 9 wt wt #

vnH wt wt kiiyAluM t]pHtiyAvukyil. M vYmANH. 11DArALM pNm orAeL a ecl vAA suX shAyiM. atinA Dnik stYi oM Enwil. teR si EnAiyi riAemEyZ. 12pk m}uv kWinAVAnM ec@ ov vIi vH smADAn EAew Ru. BiA DArAL mEA lEyA qetAM ayA zH n ml . qA Dnik teR pNeRiEcA EvvlAtieH RA sADiAet k}iy. 13Q jIviti {A k vLer d+KkrmAy o kArYmH. orA BAvi yiEl pNM sAdikyANH . 14aEA cil drAyi ayA H qlAM nxHwew. atinA teR pu nkA ayAeA mAyiil. omilA et nAM v; oM wAet EpA 15ayew gBi niM o milAetyANH mxY vtH. av mriEA aEtEpAel omilAet mwukyM ec@. sADn EnwA av kWinAVAnM ec@. pE mriEA avnH oM ew ekAuEpAkAnAvil. 16a vLer d+KkrmANH . v EpAelte av Q ElAkM viwM. atinA, ov teR, kAien piwiA mi niH qA EnwtH? 17d+KvuM vYAltkM mAM niR divsEL av lBiZ. av sAnM av nirAzM ErAgiyM EkApixHWmA! jIvitiel v ] ikLAsVdik 18ov ecA k}iy vuM nl kArYmitAeN {A aRii ri+ miyiel *hsVjIvitini wyi ov tikyM, wikyM ec@ v] i sVdikyM EvNM. eedvM avnH Q alnAk nkiyiri. avnAekyM atANH. 19eedvM ovnH DnvuM vsHtvk kM av sVdiA ziyM nkiyA av atAsVdiNM.

899
hitiluM EBdM ekAu t]pHtiewkyANH. qEA}uM wt wt #hi nixHPlmANH. kAien piwiA miEAelyA NtH. 10-11mxY qAyi s] x H w i eEA amAmANH mxY. aet i ti evRuetyANH. m xYnH eedvvumAyi eti ti A k}iyukyil. qekAeA eedvM mxYenA znA. dIGic tM vsHttey mA@k ymil. 12ElAkiel iy jIviti niwyi mxYnH vuM ExHWmA yetAeNH rRiy? aveR jIvitM o ni}EpAel kwEpAvu kyANH. piIew sMBviem pRyA M k}iyil. j{ H An pEdzew EzKrM sEprH sugvYeA ExHWM. ov jnic dine A ExH W mANH av mri divsM. vii EpAtiluM ExHWmANH zvsMsHkAri EpAtH. qekAeA, ql A vM mriM. jIvic i ri oAErA vYiyM sVIkrikyM EvNM. vYsnmANH cirieyA E xHWM. qekAeA, mKM d+KitmAEA XdyM m mA. jH { Ani mrNei cii . EBAxnAke nl kAlM vtieniyM. EBAxnA vA}HewtiluM EBdM jH{AniyA vimzie wtANH. EBAxeR ciri evRuM pA}ANH. awielriy m_EpAel NtH. m_ EvgM kiymM. ati mkLiel pAM wAk EpAlumil. eriluM pNM ekAwA jH{AniEpAluM teR jH{AnM mRM. pNM aveR DAr NAziey nzii. cil kArYL@ew rMBE A nl atieR avsAn

sBAsMgi 6+10-7+21
mANH. ahAriyM ammA tiluM EBdM mAnYM mA zIlmAtANH. Evgi EkApitH. q ekAeA, EkApitH EBAxmANH. p}y nl kAlH jIvitM emcmAyi. qA sMBvi ct? H q pRytH. EcAdYM yiA jH{AnM ne a vdiil.

10

7
2

11sVei jH { AnM nin ExHWmANH. yTAi jH{Anik H vzYilDikM DnM ki@M. 12jH { AniM pNiM nie sMrivA k}iyM. qA jH{A nilUew sAdi aRivANH wt EBdM. ati nieR jIv riA wi k}iyM! 13eedvM s]xHwiciri kArY EnAk. etAeN EtAiyAEA luM nin mAA k}iykyil ! 14jIvitM nl t AyiriEA atA sVdik. pE jIvitM dritmymA EA eedvM nm nl kAlvuM kxHwkAlvuM teH oAik. BAviyi qAemH M aRiykymil.

mxYnH mnAkA k}iyil *hsVjIvitiniwyi {AenlAM ku. nlv ecRuiEl mri {A ku. dxHwA vL erAlM jIviM. 16-17piei nANH sVyM vDitH? vLer nIti mAEnA dxHwEnA ktH. vliy jH{A niEyA vliy EBAxEnA ktH. kAl emH qinA mritH. 18M aM EReyAkA mi k. eedvieR B EpAluM R c@ nyM Rc@ tiyM ec@M. 19-20qEA}uM n ec@, pAp emAM ecA, o nItimAM Q miyi tIcyAymil. jH{AnM ovnH zi n. o jH{Ani, ngriel p EBAxEntA eLA EBdmANH. 21mxY pRy ql A ArY M ecviEyAEtil. nieR te bAlYAr niei dxic@ pRy nI EkAniwyAEyAM+
15qeR

sBAsMgi 7+22-8+12
22plAvzYM

900
mirik. pE oAik, te Itiew klnkLA rAjAvu ntH. 4 rAjAvinu klnk nkA aDikArmH . q ecN emH ovM aEhEAw pRyAnA vil . 5 rAjAvieR klnysri v suritnAyiriM. qA a ecE zriyAy smyM jH{Ani aRiy. zriyAy kArYM qEA ecNemH av aRiy. 6orAH qlAM ecA zriyAy smyvuM zriyAy mAvumH. oAErA M oAErA avsri tAen ecNem tImAnemwNM. 7} LiewEA}uM q sMBvi emRil A EA}uMEpAluM ayA Li ecNM. qekAeA, BAviyiel sMBviem pRyA M k}iyil. 8teR AvH Evep@ EpA twyA omAvil. teR mrNe twyA ziyM mil. yiniwyi o BwnH teR xHwkArM qviewEAkAM sVAt Ymil. aEtEpAel, ov ti ecyHtA ti aven evRuet viwil. 9aArYeLlAM {A ku. Q ElAk nw kArYeLi {A vLer gAFmAyi ciic@. mxY m@ver BriA aDikAri nAyi qEA}uM pAwepw {A ku. tvH EdAxvumANH. 10dxHwew mhM mEnAhrvumAy zvsMsHkArcwukM {A ku. cwuk k}iu mwiEAv, mric@EpAy dxHweri nl pRy kyANH . dxH w A opAewApAwH tik ecyHt pNLiEAluM sMBvi. tH vYmANH.

nIyM anYer dxic@ sMsArici@e kArYM ninRiy kyM ecAM. 23ArYeLeyl A M pi qeR jH{AnmpEyAgic@ {A ciici @H. stYmAyM jH{AniyAyiriA {AnA#hic@. qAltH asAYmA yi. 24kArYeLAe enyA ytH qekAe mnilAA qni k}iyil. a mnilA A M vixmmANH. 25stYmAy jH{AnM keA {A pWikyM kWinAVAnM ec@kyM ecyH t . ql A iM o kArNM keA {A mic@. {Aen pWic@? dxHw nA EBAxvuM EBAx cmy &AmAeN {A mni lAi. 26cil OIk ekNikEpAel apkwkrmAeNM {A ku. av ew Xdy vlkEpAel, av ew eekk clkEpAelyM. OIkew piwiyiewtH mrN eA EmAzmANH. eedve pi wv OIkLi nik niM. pE pApi avew piwi yilkewM. 27-28 pRy, qnierM keAemRiyA ArYeLlAM {A omic@ Ec. {AniEA}uM rAyi kAkyANH. qA {Ani kei. yirM mxYri nItimAnAy o puxen {A ke i. pE nlvLAy o OIey keAnAyil. 29{A pWic o nl kArYmH+ eedvM mxYer nlvrAyi s]xw H ic@. pE av tiyiEl plv}i kM kei. j{ H AnvuM aDikArvuM o jH{Ani k}iyEAel kArY mnilAAM vizdIkri AM M k}iykyil. jH{AnM aven nii. d+Ki mKe a sEAxmtA. 2rAjAvieR klnk nIeyEA}uM asriNem {A pRy. eedvEAw nIeyA vAgH d AnM ecyHti@tinA aen ecNM. 3rAjAviEnAw aBiAy pRyNM. etAy oienyM piAAety

nIti, sAn, zi k t ec@ tikH wnwi ziiee vril. avew zi wnwi nw il. atH m@vereAuM ti ecAniwyAM. 12o pApi Ru tik ecyHEt AM. ayAH dIGAySmA EyAM. pE qi@M eedve asrikyM drikyM ec@
11cilEA

901
tANH ExH W emH {AnRiy. 13dxHwA eedve driil. atinAlvH nl kArY ki@ kyil . avH dIGAySAvu kyil. sUrY asHtmitins ricH nIu nIuEpA ni}EpA elyAyiriil avew jIvitM. 14miyi sMBvi, nYAymAyi EtAA cil kArYH. dxHw A dritvuM nl v H nyM sMBviNM. pE cilEA nlv dritvuM dxHwAH nym AkARuH. a zriyl. 15atinA, jIvitM sVdikyANH wt DAnem {A niyic@. q ekAeA, Q ji mxY ecA k}iy vuM nl kArYM, tikyM wikyM jIvitmAsVdi kymA. RpM Q jIvi ti miyi ecyH t tIA eedvM niEyAgic kWinAVAnM sVdiAnAmElA. eedvieR v ] ikeLlA M mnilAAnAvil 16Q jIviti mxY ec@ kArY {A EyAew pWic@. mxY q tir piwicvrAeN {A ku. rApk av pNiey wkyANH . RM tAiel te pRyAM. 17 eedvM ec@ o pAw kArY {A ku. eedvM miyi ec@ kArY mxY mnilAkielM {A ku. q micAluM ovnH a mnilAkil. eedvieR v]ik tni mn ilAevH o jH { Ani pR A EpAluM a stYml. aArY eLlAM mnilAA ovM k}i ykyil.

sBAsMgi 8+13-9+10

2pE, ql A vM sMBvi oH- nAemlAM mriM! nlvM dxHwAM mrNmA. rA yvM arAyvM mrNM sMB vi. EtYkvAgHdAn ec@ vM ecAvM mrNmA . nItimA pApieyEAelte mriM. eedvi EtYk vAgHdAn ec@v vAgHdAn ec@vA ByvenEAelte mriM. 3Q jIvitiel ql A kArY LiluM EmAze sMgti qlA mxY M oEr aYmAemtANH . qA mxY qEA}uM tiyM vifH F ivuM ElAciev M vLer kxHwmA. cik mrNiEl nyi. 4EA}uM jIviciri etAvM avnA rAyAluM tYAzyH. qA Q ecAlH stYmA. jIvi o nAy, c siMh eA nltANH. 5t mriemH jIvi m xY aRiy. qA mric mxY yAetAmRiyil . mric v i niyM tiPlmil. jnM aver w mRM. 6ov mric A , aveR sHEnhvuM evRuM asUyyemlAM EpAM. mricv miyi sMBvi o kArYvuM ni pvyHkymil.

mrNM nYAyEmA? qlA kArYeLiyM {A vL er EyAew ciic@. nlvM jH{AnikmAyvM avew v] ikM sMBvi kArY eedvM niyi {A ku. t sHEnhiewEmA evRue wEmA q mxYRiyil . BAvi yi qAem mxYRi yil.

sADYmAEA jIvitM sVdik 7atinA ecH nieR BNM EAe hAdEAew Bi k. nieR vIu wicH hAdi k. nI eneyAe ecyHtA eedvsmi a zriyAyi riM. 8 nl vOLNiH nAyi nwk. 9 nI sHEnhi BArYEyA ewAM jIvitmAsVdik. nieR *hsVjIvitiel qlA divsvuM sVdik. miyiel Q ecRiy jIvitM eedvM nin ttANH. nin H ekyM atANH. atinA, ninH Q ji ecAetlAM ecyHtH sVdik. 10ecA EjAli k keEA k}ivieR prmA vDi pEyAgicH a ec@k. zv }iyi o EjAliymil. aview ciyil , aRivil , jH { Anvumil .

sBAsMgi 9+11-10+10

902
18

nAemlAM mrN}iyiEl qw EpAvukyANH. sQBAgYM? dQBAgYM? nme ecA k}iyM? 11Q jIvitiel nYAymlA m@ kArYM {A ku+ vuM Evg iElAwv qEA}uM m/rM jyi il ; zmAy Esn qEA}uM yM jyiil; vuM jH{AniyA yvnH tA sAdi BNM qEA}uM lBiil; smnH ayA Lhi sH qEA}uM ki@ il . vidYAsnH ahi puk}H qEA}uM ki@il. smy mAEA qlAvM EdAxA ! 12tniH ni q sMBviemH ov oriluM aRiyil. vlyi piwie m/YM EpAelyANvqA sMBvikeyH m/YM ori luM aRiyil . ekNiyie pieyEAelyANv-q sMB viemH pi aRiyil. aEt EpAel, ksHmikmAyi sMBvi EdAxLi ov wu. j{ H AnieR zi jIviti ov viEvk EAew okArYM ec@M {A ku. qe sMbic i wEALM a prmDAnmAyi EtAi. 14 Rc@ jn o ekAc@pNmAyi . o vliy rAjAvH pNe mikyM ati @M teR eesnYe vinYsikyM ecyHt. 15qA pNi jH{AniyAy ovAyi. ayA drinAyi . pE teR pNe ri A ayA teR jH{AnM pEyA gic @ . ql A M k}iEA jnM ayAeL mR. 16pE, {AniEA}uM pRy, jH { AnM zieyA ExHWmAeNH. drieR jH{A ne jnM mRkyM ayAew vAk Ek nikyM ecyH t . qA, jH { AnmA ExH W emH {AniEA}uM vizVsi .
13Q 17

y BrNADip EAzi vAkeLA ExHWmA. yiel vAkeLAM eLAM emcmA jH{A nM. qA EBAxnH o pAw nk nziiA k}iyM.

10

c tAM ANikH vuM nl sugvsH t vi enEAluM dmtAA k}i yM. aEtEpAel alM EBAxinH vLer jH{AneyM mhtVeyM nziiA k}iyM. 2jH { Aniyew cik aven EnrAy mAi nyi. qA EBAxeR cik aven etAy mAiluM nyi. 3evRuet v}i yilUew nwEAEpAluM EBAx teR EBAxM kwii. a en avenA EBAxnAeNH qlA vM aRiy. 4yjmAn EkApic t inA nI EjAli vi@EpAktH . nI zAM shAyiymAyiA vliy et@ k EpAluM nin tivA k}i yM. 5Q jIviti {A ki@ cil wiyH. atAke nYAyvu ml. BrNADipAA tri lu otrM vI}HcyANtH+ 6 EBAxA H DAn An nke iri. aEt smyM DnikH DAnml A EjAliyM ki@. 7dAsArAyiriEv tirR sriEA BrNADipArAEk v avew vzH awimk eLEAel nwtH {A ki. qlA EjAliM atieR apkwmH 8}i}iv atiEl vIEN AM. Bii epALiven pAukwi Ec AM. 9 vliy kl @ k@vnH atinA mRiEveEAM. apk wkrmAy rItiyi ni mr a ev@veR Em vIENAM. 10qA jH{AnM EjAliEyyM anAyAsmA. EmAze ki ekAu mRik vixmkrmANH . qA ki mcewiyA pNi qmAyi. jH { AnM a EpAelyANH.

viEvkmv zAmAyi pR y Rc@ vAk EBAxnA

903
11ovnH pAukeL qen em NemRiEAM. qA ayALw ilAEA pAH ereyiluM kwicA ayAew sAmYM nixHP lmANH. jH{AnM aenyANH. 12

sBAsMgi 10+11-11+9

ecH nI pRtH avErAw pR EAM. BAviey eeDrYmAyi Enriwk EpAiweAe nk ec@k. Rc@kAlM k}iyEA nI ecyHt nkeLlAM niiEl tiric@ vM. 2nintH nirvDi vYtYsH t kArYLi niEpik. miyi qelAM EdAx sMBviemH ninRiyil. 3ninH RiAvu cilkArY H. EmGLi niRey jlme i, av miyi m} epA}iM. o mrM vINA- etEAEA vwEAEA ke-atH aviewe kiwM. 4qA ninRiAnAkA cil kArYH. orvsri nI miNM zriyAy kAlAvyH kAv oriluM viiwkyil. qlA m}ARuM m} epiem By v oriluM viL ekA@kymil. 5kAeviewyANwikey nin Riyil. zi ayew gBi qen vLeM ninRiyil. aEtEpAel eedvM qec@emM ninRiyil - av ql A M sMBvi ikyM ec@. 6atirAviel te n@ wuk. eevErMver pNi niky mtH . qeA qA nie DniknAkey nI aRiyil. nI ec@etlAM vijykrmAEyAM. 7jIvEnAewyiri ExH W mA ! sUrYkAzM kAtH sur mA. 8 qkAlM jIviev kNAAet jIvitiel oAErA divsvuM nI sVdiNM! qA nI mriemtH oAik. jIvic tilumDikkAlM nI m]tnAyirikyM ec@M! mrNmwtiEzxM nin eAM ecAnAvil! ecRumAyiriEA eedve Esvik 9atinA yvAEL, ecRumAyi riEA qlAM sVdik! hA dvAArAyirik! mnS nyi kArYeLAyAluM ec@k. nini xHwm ec@k. qA nieR ql A v] ikM eedvM viDi

jH{Aniyew vAk sHtti iwyA. EBAxeR vAk LAke, vinAzM vityH.

11

13EBAx EBAxtVM pRuekAu wu. avsAnM av pRy tH &AA. 14EBAx qEA}uM tAen ec@em pRy. qA BAviyielAemA mRiyil. piIewAAvukeyH oM pRyAnAvil. 15

EBAx teR vIiEl v}i keA EpAluM smnl atinAlv teR jIviilu wnILM kWinAVAnM ecNM.

aVAnieR vil zivienEAelyAyiri rAjYi kxH w M. qEA}uM tiekAiri BrNADip rAjYieR kArYM mhAkxHwM. 17 nl wMbi piR rAjAvu rAjY i n. sVM tIyM wiyM niyi BrNADipA rAjY inH vLer n. rAjAA mdi Anl , zrAkAnA tikyM wikyM ec@tH.
16rAjAvH 18

pNi ecA mwiveR vIwH EcArA wuM. Emr tAe} vI}ukyM ec@M.

19tikyM vIu wikyM ec@veR jIvitM h A dkr mAM. qA pNM opAw zHn prihri.

prdxNM dxic@ sMsAritH. aveni ti kkEpAlumtH. nI nieR vIi knAeNiEA luM Dniker dxic@ sMsAritH. qeA, o ekAc@pi pR
20rAjAvien

sBAsMgi 11+10-12+14

904
ikryi epAiy BrNi EpAel nieR jIvitM pEyA gnYmAti mEp. kiN RieR mwil @ epAi i El vI}uEAel nieR jIvitM pA}Akuti mEp. nieR zrIrM mi niv. mriEA nieR zrIrM mi El mwukyM ec@. qA nieR AvH eedv i ni v. mriEA, nieR AvH eedviEl mwuM.

nwemH oAik. 10EkApM nie niyiAniwyAktH. nieR zrIrM nie pApiEl nyiA niwyAtH. jIvitieR dyG i ecRumAyiriEAe mxY EBAx ec@.
7

12

vAkYieR zn H ecRumAyiriEA, vA kYieR din vti mH, {AeneR jIvitM lciri q nI pRy kAlem H , nieR xH w Avien oAi k. 2ecRumAyiriEA nieR xHwAvien oAik. sUrYc AM nM ninH uEpA H . EpmArik oipiRek oAyi vEAel driteLAeA Ayi vM. 3 smyM nieR krL@ew zi EcA EpAM. nieR kAluk d b l mAvukyM vLykyM ec@M. nieR pl@k ekA}iykyM ninH hArMEpAluM cvyHAnAkAetyA yiIkyM ec@M. nieR kk H vYmAyi kANA k}iyAtAM. 4nin Ekvi RyM. etviel zbHd EkA k}iyil. DAnYM epAwi tirikl @ EpAluM nie sMbiciwEALM zAmAyiriM. OIk pA@pAw nI Ek kyil. qA BAti pAw kiLiyew zbHdMEpAluM nie N M. kArNM, ninH RAnAvil. 5tleL nI ByewM. nieR v}iyiel oAErA ecRiy sAD nM mIet vI}uemH nI ByM. nieR tlmwi bdAMmriel pU EpAel evM. nIeyA pc tireyEAel nili}u nwM. jIviA z nin nxHwmAM. anrM nI nieR nitYvstiyi ElEpAM. vilpiv nieR zrIrM klRyiEl ekAuEpAkEv etvi oEcM. mrNM nI ecRumAyiriEA nieR xH w Avien oAi k. eviyRu epA@M mE. sVAM tkM mE. kiN

8qlAM a arhitmANH. et lAM evRuM smyM ekAllAeNH pRy!

psMhArM vliy jH{AniyAyi. m xYer pWiiA av teR jH{A nM pEyAgic @ . vLer EyAew pEdz pWic@. 10zriyAy vA kupiwiA aEhM vLer yic@. stYvuM yiAvu mAy pEdz aEhM q}uti vc@. 11jH{Anikew vAk m]geL etLiyH AM emAmpEyAgi kuk EpAelyANH. owiyA zmAy wArikEpA elyANH pEdz. nI EnrAy v}iyi jIvi q etLiyi A pEdzeL nin vizV siAM. pEdzeLlAM oEr wy ni (eedvM) ni v. 12atinA mkEn, pEdz pWik. pE m@ pusHtkeLi jA#t pAlik. mxY qEA}uM pusHt keL}u. vLeryDikM pWi nie INiiM. 13-14ni, Q pusHtkiel}ute i@ kArYLiniH nAem pWi NM? mxY ecAvu vuM DAn sMgti eedve dri kyM aveR klnkLsriky mANH. qekAeA, mxYeR qlA v]ikM, rhsYv]ik EpAluM, eedvmRiy. qlA nl kArYeLiyM cIArYeL iyM av aRiy. mxYeR qlA v]ikM av viDiM.
9

mgItM

zElAEmAeR atimEnAhr gItM

s H I tA sE H nhivEnAwH MbnekAu mw. kArNM nieR sHEnhM vIi EnA emcmANH. 3 nieR nRumNM atH - tkrem iluM nieR nAmM ElAkiel vuM nl primLEA mADu rYEmRiytANH . aekAANH tNik nie sHEnhitH. 4 nineAM qeyM Ec! nmH oAwiEAkAM! rAjAvH teR aRyiElH qe ekAuEpAyi.
2 qe

kiwtH? nineAmAyiri A {AM vrAM. ael i nieR suXew wkeL sMri o vAwkeAkAM {A! av avELAwH q mEnAhriyANH ! q ecNem nin tIcyAyM aRiyAM. ecl, wkeL piw ecl. wyeR wArin riek nieR AwkeL EmyH! 9 qeR iEy, PREvAeR Et vli tirkiw yiel eptirEyAM EjnM pkvLANH qni nI. tirkew mKvz LiluM k}uiluM surmAy al ArH. 10-11 tA ninAeyAiy alA r. o sV ziErAlArvuM evi k}uABrNvuM. sVA lrN ekAH nieR kvi wM q mEnAhrmAyiri. nieR kNHWM eviekAH niR iri.
8 nI

eyzElM puimA puxEnAwH { ninAyi nic @ l siM. nieR sHEnhM vIi EnA mDurmAeNH oAk. yvtik nie sHEnhitH Q nl kArNmekAu te. av eyzElM puimAErAwH puimAEr, {AenA kRu suriyANH . EtmAni elyM smAnielyM wAr EpAel kRutANH {A. 6 sUrY qe qEALM kRu ic@evEA {A q kRu tAeNEA ni EnAtH . EkApixH WrAy qeR sEhAdr A avew miriEAieR prirNinH qe tivi@. atinA qnitien pric rivA qni k}iil.
5 eyzElM

av pRy
12 teR mi kiw rAjA

7 qeR

av avEnAwH pUAN ekAu nie {A sH E nhi! ni eR wkeL EmyHtH qvi eweyH qEAw pRyEmA? n@ cyHH nI avey qviewyANH

vieRywEH qeR sugM ecei. 13 qeR k}ui i rAi m}uv qeR sHtnmEY kiw o m siEpAelyANH qeR iy. 14 q-egdiyiel miriEAi smIp eemlAilk EpAelyANH qeR iy. av sMsAri iEy nI q suri yANH? oA! nI suriyANH! nieR mi}ik mAwAviEREpAel.

15 qeR

mgItM 1+16-3+3
av pRy
16 qeR iyA, nI q sumK

906
yHwE mi}iRic@ ni aven kAluM. 10 qeR iy qEAw mic@, q}uE, qeR iEy, qeR surI. nmH aklLi El EpAkAM! 11 EnA, eeztYkAlM EpAyHmRu, 12 m} vi@ EpAyi. tA, pAwLi pU viw. pAwA smymANH. ariAvuk mwi eyiy EkiEl? 13 aimri tLirik . mirilkew sQrBYm Riyk. qeR iEy, qeR su rI, N nm EpAkAM! 14 mlyiel ecAy pAReiel hkLi oLipA qeR mAwAEv, nie {AenA kEAe. nieR suKdmAy zbHd emA {A Eke. nI q suriyANH! av yvtikELAw pRy
15 miriEAM nzii i

nANH! new kiw q puti yM svumANH! 17 new vIwieR rM EdvdA ekAuM k}uEA Pimr ekAumtANH.

zAErAniel pninIvuM tA}Hv rkLiel lilivumA {A.

2 qeR

av pRy iEy, m@ OIki wyi, m_kiwyiel lili vA nI! av pRyu puxAiwyi, qeR iyA, nI kA@mriwyiel imrmANH!

3 m@

av yvtikELAw pRy qeR iyeR ni}liliri tH {AnAsVdi; aveR kni qeR ciyH pTYmANH. qeR iy qe vIuzAl yiElH nyic @ . avenEA wtH sHEnhmAyi. miriywk tH qe z yA, ik tH qe E xvtiyA, kArNM {A sHEn hprvzyAyiri. qeR iyeR week qeR tlyew awiyiluM aveR vl eek qe puNkyM ec@. eyzElM puimAEr, kAlmA ti mEp qeR sHEnhe tiyNi sHEnhe Li viwkiel H kA@klmAk ewyM EpwmAkewyM Epri qEAw vAgHdAnM ec@EmA?

RuAer {Ayi piwiw. {ew miriEAH pUl y. 16 qeR iy qERM {A avERmANH. 17 pk avsAn zVAsemw EA}uM ni}luk oAwi akluEA }uM lil i kiwyilUew qeR iy kwEpA. qeR iyEn, mwU. p pvt iel mA kiwAvienEyA klmA iEyEyA EpAelyAk!

av vIuM sMsAri
8 {AeneR iyeR zbHdM i

. mlkM pvtM cAwi wH tA a v. 9 o klmAieyEAelEyA L mAenEAelEyA NH qeR iy. new Bii pii niH a}ikiwyilUew jnAl

av pRy rAiyi {A kiwyi qeR iyen tiru. {AnvnAyi tirueviluM keA nAyil! 2 {A w NH ngri prM! etvukLiluM vizAl lLiluM qeR iyen {A EtwM. {A avnAyi etr ueviluM keAnAyil! 3 ngri kvA nw Bw A qe kumi. qeR iyen ni kuEvA? q {AnvErAw EcAdic@.

907
4 qeR iyen {A keiy

mgItM 3+4-4+10

EA kAvAewyw niH {A mARiyEty_. {Anven twu nii, qeR ayew vIiEl nyic@. qeR a qe svic mRiyi aven qiMver {Anven EpAkA nvdicil. av eyzElM puimAErAwH
5 eyzElM puimAEr, kAlmA

ti mEp qeR sHEnhe tiyNi sHEnhe Li viwkyiel H kA@klmAk ewyM EpwmAkewyM Epri qEAw tijH{ ec@EmA? avM vDuvuM
6 DArALM keAM mmiyi

niM vv rANH ? qri y mM irivuM sg vsHtM pw pukEmG EpAel avew pii epAwipwlmy. 7 zElAEmAeR pl kAluM. yi AEylieR krAy aRup BwA atinH akwi ni. 8 rAiyew tpkweyM Enri wA tARAyi avew pAzV Li vA iiw. av erlAM prizIlnM siic EpArA LikLANH. 9 zElAEmArAjAvH elbAEnAni ni ekAuv twiekAH, tni AeyA pl niic@. 10 evi}kM sVcAM yi atiERtH . riiwmAke kriuv EclyA epAti M. eyzElM puimA sHEn hpUvM iEcmANH Ecl. 11 sIEyA puimAEr, v! zElA EmArAjAvien v kAluM. av atYDikmAyi nM pU, aveR vivAhdini aveR a aven aNiyic kirIwM kAluM! av avELAwH qeR iEy, nI suri te! atIv suri. mwpwii nieR kk NAvuk

EpAelyANH . gielyAdupv t ec viEl n] M ecyH t iR u ipMEpAel, nIeA}u tANH nieR mEnAhrmAy kA. 2 Lik}ie epAwieRy evtANH nieR drAji. aveyl AM reptANH . av yHeAiM o ieyEpAluM nxHweiil. 3 o ecm p@luEpAlEl nieR aDrM. nieR vAyH mEnA hrmA. mwpwii nieR eciwM ru mAtLnAr AtikEpAelyANH. 4 dAvIdieR EgApurMEpAel nieR k}uH nIu EnriytANH . EgApurM atieR Biiyi yirM pwc kekAH , z rAy pwyALikew pwc k ekAH alrivAnAyi nii ctANH. 5 liliecwikiwyi mly rEwmAkiwAeLEA elyANH nieR sHtn. 6 ni}luk oAwiykluErvuM pk QAzVAsM vliE rvuM mmlkLiElM mlkLiElM {A EpAM. 7 qeR iEy, nI sklM su riyANH. nieR EdhieluM o kLmil! 8 elbAEnAni ni mNvAI, qnieAM v! elbAEnAni niH qEAewAM EpA. amAnA mlEm niM eznImwiyi niM ehEAniniM siMh ew hkLiniM pui likew kLiniM nI EpAk! 9 qeR iEy, qeR mNvAI, nI qe vikArtrLitnA! oerA kwERA qeR XdyM nI kvkLu. nieR k}u ABrNiel oerA rA qeR Xdye nI aphric@. 10 qeR mNvAI, qeR iEy, nieR sHEnhM q surmAN EA! nieR sHEnhM vIiEn A emcmANH. sugvY EAM emcmANH nieR pri mLM.

mgItM 4+11-5+11
11 qeR vDU, nieR aDri

908
qeR zirH tiiri. nizyiel pukmi qeR tlmwi nniri. {AeneR ai a}ic @ mAi. ni, vIumtNiyA {AnA#hi il . ciyAe qeR pAdLi vIuM ecLipurLA {AnA#hiil. qAeleR iy vAti}u tilUew eeknIi. qeR M avnAyi pritpic@. m pur eeklEmAew qeR iy vAti RA {Aen}u E@. qeR virlukLi niH iu vI}u mrH vAtiiwiyil m. {AeneR iynAyi R. pE qeR iy piiriu epAyHLu! av vi@EpAy EA {A tAu mric@; {An vnAyi etrueviluM qni ven keAnAyil; {Anven viLic@- qAlv viLiEkil. kvA nw ngrkAvA qe kumi. avere tli. avere mRiewi. EkA yiel kAvA qeR mwpwM kv. eyzElMpuimAEr, nieLeR iyen kAkyAeNi, Em prvztyA {A vivzyAyiri evH avEnAw pREyNEm q niELAw {AnEpi . eyzElM puimAew mRupwi
9 surI, nieR iy m@ iy

niH mDuvURu. nieR nAvi eR awiyi M EtM pAluM o}u. nieR vOew gM primLEA XdYmANH. 12 qeR iEy, qeR mNvAI, nI pUiyiwe dYAnMEpAel yM pUiyiwe jlAzyM EpAelyM awc i iri jl DArEpAelyM NH. 13 nieR kAluk mAtLnArkL@M tr vizixHwknikLuM niReA dYAnmANH; 14 eemlAiyM nAIM mvuM sug QRluM lvuM awu sugANH; iv]vuM mrM akiluM tiu o dYAn mANH nieR kAluk. 15 elbAEnA mlnirkLi nieA }u jlieR o}uEpA elyM o dYAn jlDArEpAely mA nI. av pRy N! etkAE v! vH qeR dYAni vIzi yAluM. atieR nRumNM pr iyAluM. qeR iy teR pUEAi Evzic H atiel EmAhnPl Bie. av pRy qeR ANsKI, qeR mN vAI, {AeneR pUEAiEl Evzic@k}iu. mrM sug vYM {AnitA ivciri . qeR EtM EtnwyM {A Bic@k}iu. qeR vIuM pAluM {A kk}iu.

16 vwkAE

OIk iyAErAwH iye @kAEr, ti! wi! sHEnhM ekAu lhriyilA! av pRy qeR XdyM Niri. qeR iy vAti m@tH {A Ek . qeR ANiEy, qeR sH E nhEm, qeR N AEv, qeR kLmvEL, qni Ayi RAluM! muikLA

Ari niH qen vYtYsHt nAM? nieR iy m@ iy AErA emc m AENA? ekAeAeyAENA enA vAgHdAnM nI {ELAwAvzYe wtH? avew mRupwi
10 qeR iy ptinAyirew

2 {ARuEA}uM

mEYyM eR etLiu niRMpUH viLi niM. 11 aveR zirH tniMEpA elyANH. kriAyEwEpAel kRuiH tANH aveR mwi.

909
12 aveR kk aviwi

mgItM 5+12-7+1
EpAel nIH o}utANH nieR kA. Lik}ie epAwieR a evtANH nieR dnir. aveylAM rep@. avyielA iM o ienEAluM nxHw eiil. mwpwii nieR eci wM ru kxNM mAtLnArA EpAelyANH. aRup rAjH { imAM qp evAimAM qm tNikM AyiriAM, qA qniAyi ov mAM, qeR mAwAvH. qeR kLm v. avew ayew ecli avLANH . ayew oAmnyA Nv. aveLiH tNik vA}Hi. EtA}imAM rAjH{imAM EpAluM aveL vA}Hi. knYkmA aveL vA} H

el AvukEpAelyM pA Liel ariAvuEpAelyM rAkimiiy rMEpAelymANH. 13 aveR kviwM sugvY EAvuM primLipEyAgi pUL@M EpAelyANH. mIR EyAlu v lil i vu EpAelyANH aveR uk. 14 rBritmAy suvd$uEpA elyANH aveR kr. nIlM ptic, mi, neA eA EdhmANvERtH. 15 knkAliluRic ev sHtMBEpAelyANH aveR kAluk. elbAEnAniel ati vizixH w mAy EdvdAEpAel nIuyANH aveR niH! 16 aet, eyzElM puimAEr, qeR iynANH vuM aBikA mY. ql A iEnyMkA mDurM kinitANH aveR vAyH . atAeNeR iy, qeR iytm. eyzElM puimA avELAwH sumKI, nieR iy qu EpAyi? v}iEyyA nieR iy EpAytH? {ELAw pRy, avnAy etrcili { nie shAyiAM.

10 rANA knYk? BAtMEpAlv

viLu. cEnAewAM mEnA hri. sUrYenEAel EzABi tyM kAziel eesnY eLEAel ByrtVvuM vLAN v. av pRy
11 {A bdAMpvnLiElH R

avew mRupwi 2 qeR iy, aveR pUAvi ElH sugvYwiElH RiEAyi. dYAni EmyHA M lil i U EzKriAM av EpAyi. 3 {AeneR iyM qeR iy qnimANH. lili iwyi EmyivnANH av. av avELAwH
4 qeR iEy, nI tiAEpAel

iec ; tA}H v Arew Pl kANA; mirivik emAiEAey kANA; mAtLnAr k pUviEA qRiyA. 12 rAjv] ieR EtkLiele, {AnRiytimE te, qeR mnM tixHWic@. eyzElM puimA viLi
13 ElMkArI, mwiv, mwiv!

mwiv! { nieeyA kANe. mhnyIM n]mAwM ElM kAriey nieLinANH aA Lic@ EnAtH?

suriyM eyzElMEpAel s ymANH. dmLAy pN EpAel ByAnkvumANH. 5 qe EnAtH! nieR kk qe vl A et Ejii! gielyAdH pv t ec viEl n]M ecyHtiRu ipM

av avew sQ rYe vA} H rAjmArI, pAdkLi nieR pAdM q mEnAhrM. o klAkAr oiy BrNM

mgItM 7+2-8+7
EpAel vLevAtANH nieR Q. v] emAeA pAnpAmANH nieR nABi; atielAriluM vIH o}iyAtirie. lil i atiri EgAtu nEpA elyA nieR drM. EpwmAeR riwAEpAel yA nieR sHtn. nieR kNH W emA dEgApurM. ehzHEbAniel bAH RbIM kvA winrikiel LEpAelyA nieR kk. dEzi El mi}i n@ ni elbA EnA EgApurM EpAlA nieR nAsik. nieR zirH kEmlEpA elyM tlmwi p@EpAelymANH. nieR nIeA}u tlmwi o rAjAvienEAluM piwiwM! suBgyM zAlInyM suriyM XdyhAriNiymAy yvtiyA nI! nI QnEpAel yrmv LANH. mriel p}lM EpAelyA nieR mlk. mri kyRi atieR cil kLi piwivA qniixH w mH. nieR mARiwM miril k EpAelyM nieR nizVAs ieR gM iLiER EpAelymAke. nieR vAyH vuM nl vIu EpAel, qeR sH E nhi Ener o}u, RuveR iEl emel oliciRu, vIuEpAelyAke. av avEnAw sMsAri
10 {A qeR iytAeN

910
ewyM sugmyiEl ! aet, smAy pl kArYM, p}yM putiyM, {A nin Ayi oiyiri iyA!

3 4

nI, qeR ayew mly, qeR usEhAdrnAyi qi, nie puRvc @ kA emi, o emH ereAuM pRyiAet qni nie Mbi AmAyi, q {AnAzi! 2qeR ayew vIiElH , av eLe pWiici aRyHkEH {A nie nyiM. qeR mAt LnArki niM pi}iew, sugvYM Ec vIH nin {A tM. av eyzElM puimAErAwH
3 aveR vlkrM qe puNM.

wkrM qeR tlyHwiyilu mAM. 4 {A tARAti mEp sH E nhe tiyNi viwi elH qni vAtrNEmeyH eyzElM puimAEr niELAw {A yAci. eyzElM puimA
5 teR iyen cArieAH, m

miyi ni v vLArANH? av avEnAwH nieR a nie sMvhic , nie svic, imrEcA i nie {A Ni. 6 XdyimIEt nI Driciri mEpAel, kri nI aNii ri mEmAtirM EpAel, nieR XdyEAwH a awH, qe nI sUiiEl. sHEnhM mrN ienAM zmANH. vikArAEv zM klReyEpAel blvANH. atieR epArik o jVAl yAyM piIwH o ekAwMtIyAyM vL! 7 LyinH sHEnhe ekw AnAvil . ndikH sH E n he }HAM k}iyil. teR svsVvuM sHEnhinAyi n puxen jn nii EmA?

mAml avene #hi kyM ec@. 11 v, iyA, nm pAwLi EliRi #AmLi rApAAM. 12 nmH, atirAvielyNH mi riEAiElEpAyi mirik emAiEAeyM pU viw EvAeyM mAtLnArk pUvi EAeyM EnAAM. aviewvc H {AeneR sHEnhM nin tM. 13 new vAtiRH dtAyiy ewyM ql A rM surpuxH p

911
avew sEhAdrA pRy u epH avew mARiwM veryM vL iil. o pux aveL vivA hM ecA vEA, av Evi {e ecA p@M. 9 av o mtilAyievi, eviAuk av @M yAmAyi. aveLA vAti lAyievi av@M EdvdAlkekAu epAtiyAmA yi.
8 {eA

mgItM 8+8-14

Awew mtlyHAyi av puxAer niEyAgic@. oAErA M yirM evi nANy ieR mlYm miri ekAu v. 12 zElAEmAEn, yirM evinAN yM nin sUiAM. Ru evinANy, miri ekAuv oAErAM ekAw . qA qeR sVM mi riAw {A tIc y AyM sUiyHM! av avELAw pRy

sEhAdrAH av rM n 10 {AenA EkAyANH. qeR sHt n qeR EgApurvuM. av eR kkLi sMt]pt H iyM smA DAnvuM viLu {A ku. av pRy zElAEmAenA miriEAAyi. miri

13 nI dYAnilirie, nieR sVr

inAyi suX kAMx EyAew kAiri. {AM wi a Eke! av pRy


14 qeR iyA, EvgmAve. klmA

11 bAhAEmAni,

iEyEAelEyA ecRuEpwmA niEnEAelEyA sugvYml nirkLiEl pAyk!

eyzAvH

EmAsieR punAy eyzA vieR dznmANitH .* eyd yH M eyzElmiM sMBviA EpA kArY eedvM eyzA vi kAieAw. IyAvH ,* EyATAM,* hAsH , * eyhisH k I yAvH* qiv eydyiel rAjA ArAyi kAlANH eyzAvH ArYeLAe dzictH. teR jnientier eedv ieR vYvhArM 2sVEm, miEy, yEhAvyH ecviekAwk! yEhAv pRy, qeR meL {A yi. qeR meL {A EpAivL i. pE qeR m qnie tirAyi. p atieR yjmAnen aRi y. k}ut teR yjmAn te EpA@ wM aRiy. pE yi AEyjnt qe aRiy il . qeR jnM mnilA il.

4yi AEyrAxH \ M aprAD ekAu niRiri. av mE tAy amitBArM EpAelyANH av ew pAp. dxHwwMbLini cIikeLEAelyANv. av yEhAvey vi@. yi AEy

dznM sVpHnM EpAel oH. eedvM teR vizixH w jnH dznLilUewyANH qlAM kAiyM Ekic@M teR sEzM ntH. IyAvH o eydArAjAvH. i. m. 767-740 kAlH Bric@. EyATAM o eydArAjAvH i. m. 740-735 kAlH Bric@. hAsH o eydArAjAvH i. m. 735-727 kAlH Bric@. eyhisk H IyAvH o eydArAjAvH i. m. 727-687 kAlH Bric@.

lieR vinAyven (eedvM) av apmAnic@. av aven vi@ EpAkukyM apricitenEAel epmARukyM ecyHt. 5eedvM pRy, {Aeni nieL wM ziiNM? nieL {A ziic @ , pE ni mAemAmAyil. nI qnietier klApM ieAEyiri. EA qlA tlyM qlA XdyvuM ErAgArmAyiri. 6 niL@ew kAlwimt zirSver zrIrieR qlA BAgM mRivukL@M R vw L@M niRiri. ni sVM vweL iil. niL@ew mRi vuk v] iyAkEyA mwieu kEyA ecyHtiil. 7niL@ew nAwH nziie@. niL@ew ngr agHniyA nzi ieiri. z@ niL@ew mi eekywiyiri. eesnY A nziie rAjYMEpAel nieR EdzM nziieiri. 8sIEyAnieR pui (eyzElM) miriEAi Epie nY mAy o wArMEpAelyANiEA. evrii Epie p} eyA vIwEpAelyuM z@ EtAli c o ngrMEpAelymANH tH. 9 stYmAeNiluM aview vsiA svznAy yEhAv ciler a vdic@. esAEdAM, egAEmArA* ngr EpAel n pUmAyM nzii eil. stYmAy <x eedvM #hi 10esAEdAmiel EntAEL, yEhA vyew sEzi kAEtAAluM! egAEmArAyiel jnEm eedvieR
esAEdAM egAEmAr jn ti ecyHtti nA eedvA nziie ngr. l. 19 kAk.

913
pEdz ecviEyAAluM! 11eedvM pRy, nieLinANH Q blikeLlAM qni tekAE yiritH? wkL@ewyM kALeA}u ieRyM AwkL@ewyM bli k qni Ev lBic@k}iu. 12ni qe kANA vEA qeR m qlAieRyM Em wi nw. en ecA rA niELAw pRtH? 13nixHPlmAy blik qniini aitH . nieLni n DUpbli {A evRu. amA vAsi,* zbH,* mAEGAxEvLk qien plEA}Ayi ni nw vik {A evRu. visELnLi ni nw tik {A evRu. 14ni L@ew timAsEyAgeLyM sBk eLyM {A pUmnAel evRu . Q EyAg qni mhABArM EpAelyAyiI. BAr tAi {A INitnAyiri. 15nieLEAw AivA eekkL@yM pE {An i kyil . ni wt wt AiM- pE nieL {A ecvieA_kyil . qekAe A niL@ew eekk rM pur tANH. 16nieL IkriA sVyM ivk. niL@ew dxH v] ik avsAniik. tik kANA qniixHwmil. et@ ec@ tvsAniik! 17nk ecA pWik. anYErAw nIti pAlik. anYer Evdniiver zii k. anATikeLyM viDvk eLyM shAyik. 18yEhAv pRy, v, nmi etAe cc ecAM. niL@ew pAp vvOM EpAel vi ri. qAl k}ukiLH ni muEpAel evL@AM. niL@ew pAp vtA. qA niH kiLiEpAel evL@ AnAM.
amAvAsi qAymAsieR oAM tIyti. Q divsM eedvArADnyHAyi viEyAg nwARuH. z b H zniyA}Hc. eydew vimi nAy o EtYkdinM.

eyzAvH 1+11-26

19{A pRy kArY i cA, niH Q EdzniH o pAw nk lBiM. 20 qA vi A AAtiA, nieLnie tirA. z@ nieL nzii kyM ec@M. yEhAv Enri@ pRtANi etAe.

eyzElM eedvEAw H t pulil vizVst 21eedvM pRy, eyzElmien EnAk. qi vizVsikyM agmikyM ecyH t vLAyi av. qANH aveL o EvzY eyEAel iItH ? avLi EA qe piwil. eyzEl mi nIti niRyNM. eyzElMkA eedEvcH C yH e A jIviNM. qAliEA ekAlyALikLANi view vsitH. 22n eviEpAelyA. qA niL@ew evi nixHEyA jnmAyiri. niL@ew vIH (n) evvumAyilH nivIrYmA yiri. 23niL@ew BrNADipA niExDikL@M kAM dxHwAmAyi cAilumANH. niL@ew BrNA DipAerl A vM tik ecA eekli vAu. jne vi A BrNADipAerlAM pNM vAu . anATikeL riA av miil. viDvkL@ew vzYL EnVxiAM av tARAil. 24etlAM ekAH, yjmAn, sv znAy yEhAv, yi AEylieR tApvA pRy, qeR z@ EL, nieL {A ziiM. ni Linieyni zHnL@Akyil. 25evi mAA mxY Ar jlM* pEyAgi. aen ni L@ew et@keL {A lAtAM. ni Liel vilekkArY niLi niM {AenwM. 26rMBi A yiEpAlu nYAyADipAer {A niAyi tiriek ekAu vM. p}ykAle pEdxH w A eLEAlAM niL@ew pEdxHwA. aEA ni nlM vizVsHtvu mAy ngrM q viLiewM.
ArjlM i ec@vA pEyAgi o rAspdAM.

eyzAvH 1+27-2+1 15

914
LAM. mxY m@ mxYmAy @mluk avsAniiM. ni eyAriluM av yprizIlnM Etwkyil. 5yAEAbieR wMbEm, nI yEhAvey asriNM.* 6{Ani niEAw pRyetekAe A, nI nieR jne Epi ciri. nieR jnM ki} m xYew etAy zyekAu niR yHeiri. nieR jnM ePli sH t YerEAel BAvipRyA mi . nieR jnM viEdzAzy eL pUmAyM sVIkriciri. 7nieR nAwH m@ lLini eviyM sVvuM ekAu niRyH eiri. aview vLer vLer niDikL@H . nieR EdzM tirk eLeAu niRyHeiri. an vDiynvDi EtkL@view. 8m xY rADi DArALM timkL@H nieR nAi. mxY vi#h eL AkyM avey rADi kyM ec@. 9 mxY wt vx LAyiri. mxY vuM tA}Hi ri. eedvEm, tIcyAyM aH avErAw epARuil, aEl? eedvieR z@ ByM ecLiyilM pARk piiluM oLik. yEhAvey nI By kyM aveR mhAziyi niH oLikyM ec@k! 11ahArik ahri niM. ahArik nANic@ nil nmsH k riM. smyH yEhAv mAM yiriM. 12yEhAv o vizixHwdinM sU NM ecyH t iri. divsM yEhAv ahArikeLyM epAc AeryM ziiM. anrM av mANimArlAtAewkyM ec@M. 13elbAEnAniel yrm EdvdA E pAe l yAN A a h A ri k . bAzAniel mhAy oAmr EpAelyANv. pE eedvM aver ziiM. 14tpvtL@M y kL@M EpAelyANH ahA rik. 15 ahArik tEgApu rL@M zmAy EkAkL@MEpAelyA
10ecH

27eedvM nlvM En vi vmA. atinAlv sIEyA nienyM avniEl mwieyiy veryM rewM. 28qA yEhAvey agmiAvrAy qlA vALikL@M pApikL@M nzii ewM. 29ni rADnyHAyi etre w oAmreLyM vizixHw dYAn eLyM ecAli BAviyi mxY liM. 30aen sMBviet ekAeA, ni Nu l kL@ oAmr EpAelyAM. vi vru nzi pUEAEpAel yAM niL@ew jnM. 31blvAA Nivr iuk EpAel yAM. avew v]ik tIki A mtiyAy tIeAriEpAelyAM. blvAAM avew v]ikL@M kiriyA wuM. tIyN yHA M k}iykymil. EmAsieR punAy eyzAvH eydeyyM eyzElmienyM Ric@ Q sEzM ku. 2aYdinLi, yEhAvyew lymiri pvtM qlA pvt L@ewyM mkLilAM. atH ql A keLAL@M yewM. qlA rAxH \ LiniM aEAH ir mAyi jnvAhmAM. 3aEnkM Ep aEA@ EpAM. av pRyM, v! nm yEhAvyew pvti El kyRAM. yAEAbieR eedv ieR lyiEl nm kyRi EAkAM. aEA eedvM jIvitiel teR mAM ne pWiiM. n aven piwkyM ec@M. eedvini pEdzyEhAvyew sEzM- eyzElmiel sIEyA* pv t ilArMBikyM ElAkM m}uvM Riec l @ kyM ec@M. 4 aEA eedvM qlA rAxH\ M o nYAyADipnAyiriM. plewyM t av avsA niiM. yM ecA yDmp EyAgitH av niM. av vAL@kekAH klkL@AM. ecwik evA pkrN

sIEyA eyzElM niieiri pvtieR etEyM. eedvieR jnt eyzElmi vsi qAvAM tinM.

y E h A v e y a s r i N M yEhAvyew kAzi nwk.

915
. pE eedvM aver ziiM. 16tzIziel vliy kluk EpAel yANH ahArik. (DAn vsHt ekAu niRvyANH Q kluk.) pE eedvM ahA rikeL ziiM. 17 smyM mxY ahri niM. EA ahArikLAyiri v nil nmsHkriM. sm yH yEhAv mAEm q}uE@ ni. 18 svvi#hL@M nziM. 19mxY pARk piiluM nile vilukiwyiluM oLiM. yEhAveyyM aveR mhAzi eyyM mxY ByewM. miey viR iA yEhAv q}uEEA }AN sMBvik. 20 smyM jnM rADn nwA niictAy tL@ew sV-evi vi#h vliecRiyM. vvAlukL@M epc A }ikL@M vsi nile vilukLiEl mxY vi# h vliecRiyM. 21qiH av pARkLiel vi lukLi oLiM. yEhAveyyM av eR mhAzieyyM ByiANv en ec@tH . miey viRi A yEhAv q}uE@ niEA }ANi sMBvik. AEy eedve yiNM ritinH m@v ri yi niNM. av evRuM mxYrANH-mxY mri. atinA, av eedveEAel blrAeN ni kttH. {A niELAw pRy ArY mnilAk. eydyM eyzElmM yietl A M yjmAnnuM svzmAy yEhAv qwekAuEpAM. m}uv BN vuM m}uv evvuM eedvM ekAu EpAM. 2m}uv vIrAeryM gtHB BwAeryM eedvM qwM. m}uv nYAyADipAeryM vAckeryM* mAyAjAlAeryM mAeryM eedvM ekAuEpAM. 3eesniknA ykAeryM sAEntAeLyM
22nieL

eyzAvH 2+16-3+1 12

yi

vAckA eedvM teR vizixHwdAs rAyi viLic v . v dznL@M sVpH n L@M kAieAwH vrilUew eedvM jnELAw sMsArici.

av ekAuEpAM. mAyAjAlM kANiAM BAvipRyAM mi smrAy pEdxHwAeLyM jH{A nikeLyM eedvM ekAuEpAM. 4eedvM pRy, ekAc @ ik niL@ew EntAArAkA {A w yAM. 5 oAErA vYiyM mH oAErA vYiM qtirALikLAM. yvA Aymver drikyil. sADA rNA mANimAer drik yil. 6 smyM ov teR te wMbie sEhAdrArielA ven piwiwM. ayA sEhAdr EnAw pRyM, nineA EmliyH, atinA nI {L@ew EntAvAM. Q vinAzkAlM m}uv nI {L@ew EntAvAyiriM. 7pE sEhAdr q}uE@ pRyM, qni nie shAyiAnA vil. qniH qeR vstiyi v zYi BNEmA vOEmA l. ninee niL@ew EntAvAA k}iyil. 8eyzElM vINtinAluM et@ ecyHtiritinAluM a sMBvi M. eydA vI}ukyM eedve piwtH avsAniikyM ecyH t iri. av pRyM vimAy kArY yEhA vyH qtirA. yEhAvyew tApmA kk etlAM vY mAyi kA. 9t et@ ecyH t vrAeNH mxYew mKte evLivA . tL@ew pApi av ahrikyM ec@. esAEdAM kAerEAelyANv. t pApM ec@tH eriluM kAe EtA EpAlumil avH. av sVyM vLer EdAx vivciri . 10nl v H nyAemH avErAw pRyk. tL@ew sdHv] ikH av sAniewM. 11qA dxHwAH dritM. avH vLer EdAxL@AM. t ecyH tiri skl tikM av ziiewM. 12qeR jne ik EtAliM. aver OIk BriM. qeR jnEm, niL@ew v}ikAik nieL etAy v}iyilUew nyi

eyzAvH 3+13-4+5 5

916
mEnAhrmAy mwiyH . pE smyM avew tl emAywiewM. av mwiyilAtAyiIM. EA LvH vilwiy vOL@H . qA smyM, avH d+KAcr NieR vOEL A. EA Lvew mKLi sQrYlkL@A yiriM. pE smyH avH meArwyALmAM. etAli epAiy tieR awyALmAyiriM atH. 25 smyM niL@ew puxA vAL@kekAu vDiewM. niL@ ew vIrA yi mriM. 26 ngr kvAww sELnl Li vilApvuM d+KvuM niRyM. kAM ekAAM qlAM piwic@ pRic@ekAuEpAy nihAyyAy o OIeyEAelyiriM eyz ElM. av nili kryM. smyM }u OIk o puxen piwiwM. OIk pR yM, { BiA aM sVyM AAM. DriA vO sVymAAM. nI {eL vivAhM k}ic A mAEm { etl A M sVyM A. { nieR nAmM Ayirie. dyvAyi, {ew apmAnM lAtAiyAluM. 2 smyM yEhAvyew ecwi (eydA) vLer mEnAhrvuM mhtV mAmAM. nil vLvey ecAli, yi AEyliliEA}uM vsi v vLer ahriM. 3sIEyA niluM eyzElmiluM aEA}uM vsi jneLlAM smyM vi jntyAyi viLiewM. o EtYk pikyi Ep qlAvM; w jIviA avAdM lBicvew pikyilu ql A vM; sMBviM. 4sIEyAkArikL@ew rM yEhAv k}ukiLyM. eyzElminiM m}u v rvuM yEhAv k}ukiLyM. nYAyieR Avien pEyAgi cH eedvM nItiEyAew viDiM. qri y agHniyew AvupEyAgicH av qlAM primAM. 5 smyM, tA teR jnEAewA mAeNH eedvM etLiyiM. pk eedvM o pukEmGM s]xw H iM. rAi yi eedvM jVli agH n iey s]xw H iM. Q etLivuk qlA eki

. EnrAymAiniM av nieL tiri. teR jneiy eedv ieR tImAnM 13mxYer viDiA yEhAv q}uE@niM. 14mAM EntA L@M ecyHt kArYL@ew Epri yEhA v avetiery teR viDi KYApiM. yEhAv pRy, miriEAH ni kic@kLiri. dri ew vsHt ni kvew. atiEA}uM niL@ew vIwkLiluH. 15qeR jne EvdniiA ni evkAzmAtH ? driew mK ecLiyiEl tiyiwA nievkAzmANH . qeR yjmAn, svznAy yEhAvyA NietAe pRtH. 16yEhAv pRy, sIEyAniel OIk vliy ahArikLAyiri . av tL@ew tlk y iiwicH, t anYerA E xHWrAeN nwic@ekAu nw. av kekAH z]MgArEcxHwk kANi. mAml, tL@ew kA Lk kilui av n]M vyHkyM ec@. 17sIEyAniel OIkL@ew tlyi qeR yjmAn mRivuk L@AM. yEhAv avew mwik m}uvM ekA}iu EpAkAniwyAM. 18 smyM yEhAv av ahri tiniwyA ql A M qw mA@M+ mEnAhrmAy kALk, sUrY cAerEAel kANew mAl k, 19 kvLy, eekvLk, mwpw, 20 EmAyM, ekAlusu k, arc k , sugElpn ik, mvAdkiwk, 21 mEmA tir, nAsikAvLy, 22En Ay, eekyilA wk, EvxHwik, mwiIlk, 23kAwik, lin vO, tlAvuk, nIL EvxHwik qiv. 24 OIkH EA mDurg m sugElpnmH. pE smyM avew sugElpnM a}u kiytAM. EA}v ar ek@. qAlEA av DriA evRuM kyRuk mAEm A. EALvH

917
wM sIEyApvtiel jnt yew qlA sELnL@ewyM mkLi lu kAz tYewM. qlA vYiM sMrNmAyi orAvrN mAyiriM. 6 vrNM orBy AnmAyiriM. vrNM jn e sUrYeR tApiniM sMr iM. qlArM LyLi niM m}yiniM sMri orBy AnmAyiriM vrNM. AEy eedvieR vi dYAnM ni {AeneR suXinAyi o gAnM lpiAM. teR miri EAiEnAwH av sHEnhe ecAliytANH gAnM. yi

eyzAvH 4+6-5+1 13

7sv z nAy yEhAvyew miriEAH yi AEyrAjYmA . mirivi-yEhAv sHEnhi ecwi-eydArnA.

yEhAv nIti kAMi. pE aview ekAlpAtkM mAM. yEhAv nYAyM kAMic@, pE pIfitew vilAp mAM.
8ni vLer aw jIvi. meAiM wmilAtAM ver ni vIwkL@A. qA yEhAv nieL ziikyM ni oyH jIviAniwyAkyM ec@M. m}u v EdzeyM kjnt niLA yiriM!* 9 svznAy yEhAv qEAwien pRykyM {Anven vikyM ecyHt, aview DArALM vIwkL@iEA. pE vIwk eLl A M {A tkem stYM ec@. mEnAhrmAy vliy vIwk LANiEAL@tH. pE vIwk nYmAewM. 10 smyM pH miriEAi niH Rc@ miriEy lBikyZ. nirvDi cA vi vitcAluM Rc@ viLEv lBi. 11ni atirAviel q}uEH wiA mdYM EtwiEA. rAi vLer eevMver ni vIu wic H mrAyiri. 12vIuM vINyM ecyM oAw}luM m@ sMgIEtApkrNL@mAyi ni vi w. yEhAv ecyHtiri etAM ni kAmil. yEhA vyew kr anvDi kArYL@ Aiyiri. niLetAM EnAEpAlumil. atinA ni tH vLer EdAxM ec@M. 13yEhAv pRy, qeR jnM twvukArAyi ekAuEpAkewM. qekAeA, av yTA i qe aRiyil. yi AEy nivAsikLi cil EA DAn EntALA. tL@ew suKjIvi ti sxHwrANv. qA DAn EntAeAe vizM

5
2

vLer PlpuxHwmAeyA vyli qeR cAtieA miriEA Ayi. qeR cAti kiLc@ nilemA i. mikc mirivi avn view n@. vyli nwvi av enA EgApurM niic @ . nl miri aview vLemv tIxic@. pE cI miri Ey aviewyAyiZ. atinA eedvM pRu+ eyz ElMnivAsikEL, eydAEr, qeiyM qeR miriEA ieniyM vicArik. qeR miriEAinH til DikM q ecA qni k}i yM? qniAetAe {A ecyH t . nl miri vLrA {AnA#hic@. pE, cI mi riEy AyiZ. aeten sMBvic@? ni, qeR mirivylukELAw {Aen ec@emH {A pR yAM+ vylien sMric@ ni mwk pRic@ {A tI kiM. kti {A epALi ciwkyM kl@keL L@k cvi i nwmARAkyM ec@M. qeR miriEAien {A trizAM. ecwikeL M pric riyil. vyli M pNiey wyil. kLkL@M mecwikL@M aview vLM. aview ep etH EmGELAw {A kliM.

m } u v . . . n i L A y i r i M mAM wM lBiA rItiyi vIwiEnAw vIwM vy liEnAw vyluM ieAH ni EdzH kjntyAyi vsiM.

eyzAvH 5+14-30

918
EpAEAel avew pigAmik nziiewM. pUvH tIyielriH cArM kAi pREpAEAel av ew pigAmik nziiewM. svznAy yEhAvyew pEd zLsriA av vistici ri. yi AEylieR vinA yveR sEze av evRu. 25atinA yEhAv teR jntEyAw vLer EkApic i ri. yEhAv teR eek yi aver ziiM. pvt EpAluM ByewM. m]tEdh etvi a}unk EpAel kiwM. pE eedvM aEA}uM pi tnAyiriM. mxYer ziiA aveR eek aEA}uM y niM. AEylien ziiA eedvM eesnYe ekAuvM 26atA! vidrmAy o EdzH rAxH \ Ayi eedvM orwyALM n. eedvM o ekAwiyy kyM jne Lmwic@ viLi kyM ec@. z@ vidrilu eA EdzniM v. eevkA et av rAjY EvziM. vLer EvgilANv nIutH . 27z@ oriluM INikEyA vI}ukEyA ec@il . av oriluM RM ukEyA RukEyA ec@il. avew arc qEA}uM mRikiyi ri. ecvARH oriluM epA@ il. 28 z@vieR auk mcEy RiytH. avew vil@k qEA}uM lc @ ni. pwtirkL@ew kAluk pAREpAel Rcv. avew EtkL@ew pii epAwiyew EmG L@y. 29z@vieR EAzM siMhg nM EpAel. yvsiMhieR gnM EpAel. z@ ryew, tnietier yM ec@vew, En mrL@kyM aver piwic @ ekAuEpAvukyM ec@. mxY tRi rewA mi. pE M aver riAnil. 30atinA siMhM tirmAlkEpAel alRu. piwiwev nil EnA. @mAM kA. Q kn EmGLi sv kAzvuM A . yi

dAhvumAM. 14anrM av mrikyM mrNieR wmAy ziEyALinH* wt eL ki@kyM ec@M. mrN}i avL@ew vAy anmAyi piLkyM qlAvM pAtALiEl ptikyM ec@M. 15av vinItrAewM. mANimA tl nic H nil EnAM. 16sv z nAy yEhAv nItiEyAew nYAyviDi nwkyM av mhAnAeNH qlAvM aRiy kyM ec@M. vieedvM zriyA y ec@kyM mxY aven d rikyM ec@M. 17 yi AEyjn tey eedvM avew EdzniM oAwikyM avew EdzM nYmA vukyM ec@M. Awuk avi xH w miwE EpAM. ori DnikEwtAyi miyilUew i ik Emu nwM. 18aver EnAk! vik kyRu ekAu ekivliEAel av tL@ew aprADvuM pApvuM eki vli. 19av pRy, eedvM Evgi aveR ptik nwA ieyi! aEA nmH q sMB viemRiyA k}iymElA. yEhA vyew ptik wen Avik mAeyi! aEA, aveR pti eye nmRiyA k}iyM. 20nkeLAe tikLAeNM ti keLAe nkLAeNM av pR y. kAzM AeNM @ kAzmAeNM av k. kyHpu mDurmAeNM mDurM kyHpA eNM av k. 21 t vLer smArAeNH av k. t vLer buimAArAeNH av k. 22vIu wi kArY i vLer sirANv. mdY ilti nipuNArAN v. 23eekli kiiyA av vA LiyHH r nM. pE nItimAA nYAyM kiAnv avdik ymil . 24av EdAxL@AM. vyHEAluM kriyilyM qriyEA el avew pigAmik pUmA yM nziiewM. Ev jIic@
ziEyA mriEA mxY EpA lM. sADArN gtiyi }imAwM q M. A EpAiwM qM aM vrAM.

919
eyzAvien vAcknAkA eedvM viLi IyArAjAvH aric vxM {AeneR yEhAvey ku. av vLer y atH - tkrmA eyA siMhAsnilirikyAyi . aveR nIL AyM lyM niRc@. 2sARAPH dtA * yEhAv yH iluM ni. oAErA sARAPH dtM Ru ciRk vItmAyi . dtA ru ciRk tL@ew mKM mRyHAM ru ciRk pAd mwAM reM pRtiM pEyAgic@. 3 oAErA dtM meA dten viLiAyi. dtA pRu, pri, pri, pri , svznAy yEhAv pri . aveR EtjH miey m}u v niRyH. dtAew zbHdM vLer c ilAyi. 4 avew zbHdM vAtili @m cwien viRic@. anrM lyi puk niRyA wi. 5{A vLer ByvnAyi. {A pRu, oA, l! {A nzii e@. {A eedvEAw sMsAri A mAM nilnl. eedvEAw sMsAri nil Xdymv iwyill {A jIviM. qi @M {A rAjAvien, svznAy yEhAvey kiri. 6yAgpIWi agH n iyAyi . sARAPH dtArielAv o ekAwilupEyAgicH krin puR ew. dt krinluM eekyiEli qeRywE pR v. 7sARAPH dt w k riekAH qeR vAyi sHp zic@. anrM dt pRu, tA Q kriekAH nieR u kLi sH p zic E tAew nI ecyH t et@k niiniM EpAyiri. nieR pAp wc@kLyeiri . 8anrM {AeneR yEhAvyew sVrM Ek@. yEhAv EcAdic@, qni H er ayyHAnAvuM? nmEv i EpAM? atinA {A

eyzAvH 6+1-7+2 2

pRu, tA {AniviwH. qe aycAluM! 9aEA yEhAv pRu, ec jnEAwH en pRyk+ ic@ Ek, pE mnilAil . ic@EnA. pE pWiil! 10jne zy}ilAk. m xYer av kAM Ek mAy kArY mnilAA k}iyA vrAk. nI aen ecyHtiel i av t EkM kA M mnilAiEyAM. aEA av qiEl tiriek vkyM suKewewkyM ecyHEtAM! 11aEA {A EcAdic@, yjmA nEn qkAlM {Anien ec NM? yEhAv mRupwi pRu, ngr nziiewveryM m xY aviwM vi@EpAMveryM ec@k. vIwkLi orAEpAluM av EzxiAtiriMver ec@k. EdzM nziieH nYmAyi Ep iewMver aen ec@k. 12yEhAv jne vLer drEH oAwiM. rAjYH nYmAy opAw lmAM. 13pE pielA jne aview tA avdiM. nziieEwvrAyieviluM av yEhAvyiEl tiriek vM. av o oAmrM EpAelyAyiriM. eviyiAluM o i niM. Q i vLer vizixHwmAy viA. arAmmAy zn H M EyATAmieR punAyi hA sH. IyAvieR punAyi EyATAM. ersInAyi arAmiel rAjAvH. ermlYAvieR punAy Ep hH yi AEyliel rAjAvuM. hAsH, eydyiel rAjAvAyi kAlH ersIM EphM eyzElmien tier yM ecA aEA@ EpAyi. pE ngre EtAliA av k}iil. 2dAvIdieR wMbinH o sE zM nke@. sEzM tAyi, arAmieRyM qyImieRyM (yi AEy) eesnYM omic i ri. eesnYvuM omic@, twiciri . EkEA hAsurAjAvuM jnL@M vLer By. kAi ly

sARAPH dtA dtArAyi eedvM pEyA gici EtYk mAlAKmA. av agHni EpAel EtjSvrAyitAvAM Q Ep vrA kArNM.

eyzAvH 7+3-21

920
13aEA eyzAvu pRu, dAvIdieR wMbEm, EyAew Ek k! nI jnieR m prIi - nin DAnvuml. ati nA nIyiEA qeR eedvi eR mey prIi. 14qA qeR yjmAnnAy eedvM o awyALM kANiM+

kA@mrEpAel av By viRc@. 3anrM yEhAv eyzAviEnAw pRu, nIyM nieR pu ezyA yAbuM ecH hAsiEnAw sMsAriNM. mkLile LiEl evemA}uiwE eclNM. alkAreR vyliEl EpA v}iyilANtH. 4hAsiEnAw pRyk, jA#tyA yirik, zAnAyirik. ersIen yM ermlYAvieR puenyM Bye wAtirik. qri ru kuk EpAelyANv. mH av tIeA ikLAyi. qAliv evRuM pukyA. ersIM arAmM ermlYA vieR puM EkApAlrANH . 5av ninetier FAElAcn nwiyiri. av pRu+ 6nm ecH eydyH e tier yM ecAM. eydey nmiwyi p vyHAM. tAebylieR puen nm H eydyew putiy rAjAvAAM. 7qeR yjmAnnAy yEhAv pRy , avew pti vijyikyil. aen sMBvikyil. ersI dm sHksiel rAjAvAyirie a sMB vikyil . qyIM EAe}A rAxH\mA. 8qA vrA EpA aRupu vxii qyIM o rAjYmAyi wtH twy ewM. 9 zmrYA qyImieR tlA nmAyiriEA}uM ermlYAvieR pu zmrYyew BrNADipnAyiri EA}uM avew pti vijyi kyil. nI Q sEzM vizVsiAti A jnM nie vizVsikyil. AEv- eedvM nEAewAmA 10anrM yEhAv hAsiEnAw w pRu; 11yEhAv pRu, etlAM zriyAeN etLiyiA o awyALM EcAdik. ninH xHw m awyALM EcAdiAM. ziEyA EpAel orgADtyi niEA kAz EALM yri niEA awyALM vrAM. 12qA hAsH pRu, {A etLivinAyi orwyALM EcAdik yil. yEhAvey {A prIik yil.

15

16

atA o knYk. av gBv tiyA. aveLA pu jEmkyM ec@M. av avnH AEv* q EpriwM. AEv evyM EtM Bi M. n ecEeteneyM tiey nirAkriEeten eyM pWi trilAyiri M av jIvik. qA iH ntikeLi pWiA AymAE te qyImM arAmM nYmAM.

niLiEA ru rAjAA eryM By. 17 qA ni yEhAveyyA ByEtH . q ekAeA yEhAv niH eR dritL@AM. drit ni M niL@ew pitAAew wM bM vM. eedvM qec@M? eedvM aUriel rAjAvieneAH nietier yM eciM. 18 smyM yEhAv pRvey viLi M. (pRv EA QjipHtiel a vikrikilANH . ) yEhAv EtnI cey viLikyM ec@M. (EtnIc EA aUrilANH.) Q z@ niL@ew rAjYEvM. 19Q z@ mmiyiel avikw pARk niR gLiluM mw kLiluM RvkLiluM twiM. 20eydey ziiA yEhAv aU rien pEyAgiM. aU vAwkyHe w Qri EpAel pEyAgi ewM. yEhAv eydyew tlyi elyM kAlukLielyM ErAm vwic @ kLyM EpAelyAyirimtH . yEhAv eydyew tAwi vwic@ kL yEAelyAyirimtH. 21aH orAH o piwAvi enyM rH NAiikeLyM
AEv eedvM nEAewAM q M.

921
mAEm pulA k}iy. 22 ayAH ev tiA pAEl lBikyZ. rAjY qlAvM evyM EtM BiM. 23 Q EdzH yirM miri ecwikL@ EtAL@H. oAErA mi riecwiM yirM evi nANy vilyH. qA Q vyluk m}u v kLkL@M mwkL@M ekAu niRyM. 24EdzM kAwAyi mARukyM EvyH lM mAmAyiI kyM ec@M. 25jnM okAliview aVAnicH BNpdA xi ecyHti. qAliH mxY avi Ew EpAkukyil. EdzM m}uv kL kL@M m_M niRyM. wkL@M kkA likL@M mAEm aviEw EpA. aU w vM yEhAv qEAw pRu, vli eyA eLwH ArY q}u+ mEh-zAlA hAzH-bsi tANitH. (tAmsiyAet ekAyM EmAxNvuM sMBviM. qANitin M.) 2vizVsHtsAikLAyi pEyAgi Avu ciler {A sMGwiic@. (puErAhitnAy QriyAvH, eyeber KYAvieR punAy esKrYAvH qivrAyi av.) {A Q vAk q}utH av nirIi c @ . 3 anrM {A vAckiey Apic@. av gBM DrikyM o pu jEmkyM ecyHt. aEA yEhAv qEAw pRu, iH mEh-zAlA hAzH - bsH q Epriwk. 4 qekAeA, i a, a qeAe pR yA wuMmE eedvM dmsHksi luM zmrYyilum sv sM DnvuM qwekAu EpAkyM aetlAM aUriel rAjAvi n kyM ec@M. 5yEhAv vIuM qEAw sMsA ric @ . 6qeR yjmAn pRu, zIElAhiel emeleyA}u twAk iel evM sVIkriA v visti. v ersIniluM ermlYAvieR puniluM (EphH) sxHwrANH. 7qA {A, yEhA v, aUriel rAjAvienyM ayAL@ew m}uv zieyyM nietier ekAuvM. yIsH ndiyini

eyzAvH 7+22-8+1 16

vlieyA jlvAhMEpAel av vM. evM yH krkviyM EpAelyAyirimtH. 8 evM ndi yiniM etRicH eydyiEleA }uM. evM eydyew kNHWEALM ykyM atien tAu miL ykyM ec@M. AEvEl, Q LyM nieR rAjYe m}uvM vi}uuMver prM. teR dAsAer yEhAv sMri rAxH \ EL, yi tARA k! ni EtAliewM. vidr rAxH \ EL ik! EpArinH ouk! ni prAjyewM. EpArAinAyi ptikLiwk! niL@ew ptik epALiyM. ni L@ew eesnY kl n nk! niL@ew klnk nixH PlmAM. qekAeA, eedvM {ELAewAmA!

10

eyzAvi tAIk teR mhAziyA qEAw sMsAric @ . Q jntey EAelyAketH yEhAv qni mRiyi nki. yEhAv pRu, 12oAErAM pRytH m@v tetier FAElAcn nw eANH. nI aetAM vizVsi tH. av Byewtien Byk ymtH. aArYeL ByewtH! 13nI ByeEw ov sv z nAy yEhAvyA. nI driE vM ByeEwvM avnA. 14yEhAvey nI drikyM aven prien kkyM ecyHtA av nineA aByAnmAyi riM. qA nI aven dri il. atinA eedvM ni ti vI}u o pAREpAelyA. av yi AEyliel ru wMbL@M wRivI}AniwyA pARyA. eyzElmiel m}uv jnteyyM piwiwA ekNiyA yEhAv. 15(aEnkM Ep pARyi tivI tkM. av ekNiyi piwi ewM.) 16eyzAvu pRu, o krARu Ai mvyHk. qeR pEdz
11yEhAv

eyzAvH 8+17-9+7 7

922
niM puRAevew d+KM-mAEm kANAA. i wiyvH sVyM re wAmAvil.

BAviAyi sUik. qeR BA EnAinie aen ec@k. 17 krA tA+ {eL shAyiA {A yEhAvey kA niM. yAEAbieR wMbeecAli yEhAv li. av aver EnAAwi mwi. pE {A yEhAvyH Ayi kAiri . av {eL riM.
18qeR ikL@M {AM yi A EyjntyH awyALL@M etLi vukL@mA. {eL svznAy yEhAv-sIEyApvti jIvi yEhAv-ayctANH. 19cil pRy, BAvivAck ErAwM evLicAwAErAwM qA ecEet EcAdik. (Q BAvi vAckM evLic AwAM piRu piRukyM pikeLEAel zbHd mAkyM ec@. t F vsH t tkLRiyAemH L@keLeA u ktiAnANtH.) pE, {A niELAw pRyeteA, jnM tL@ew eedvEAw shAymEp iNemANH ! BAvipRyvM evLicAwAM mricvErAw q ecNemH EcAdi. jIviciri v mric v ErAwH qeiluM vzYewetinANH? 20pEdzL@M krARuM ni a sriNM. Q kl n k as ricieli ni etAy klnkL sriAniwyAEyAM. (mvAdik L@M BAvivAckAM puRewvi klnkLANH etAyv. kl nk vilekvyANH; avey ak ric ekAH ni oM Enw kyil.) 21nI etAy klnk piw A EdzH dritL@M piNiy mAM. jn vizvrAM. aEA av EkApixHWrAvukyM tL@ew rAjAvienyM avew eedveyM dxic @ pRykyM ec@M. anrM av shAyi nAyi eedviEn tlyy M. 22 av ilum tL@ew Edz EnAkyAeNi drit L@M nirAzew @M-sVrAjY

o pudinM v p}ykAlH , esbUlUeRyM nPHtAliyewyM EdzM aDAn mAyieH jnM kti. qA sminw EdzeyM EyA Andiyew mRukreyyM eydr l A v vsi glIleyyM piIewAri eedvM mhAM. 2av i vsic@. pE av o mhAkAzM kAM. nrkM EpAel oriwANv vsic t H . qA mhAy kAzM av Em tiLuM. 3eedvEm, nI rAjYe vLM. mxYer nI sEAxiiM. jnM avew h A dM niEAw kwi ikyM ec@M. viLevw smy e hAdM EpAelyANtH. yvij yi ni Enwiy vsH t pvyH smye h A dM EpAelyANtH . 4 qekAeA, mhABArM nI qwmA@M. mxYew puRniM BArEmRiy kM nI qw mAuM. nieR jne zii A z@ pEyAgic vliy d$H nI qwmA@M. midYAen nI EtAlic kAlEEpAelyAyirimitH. 5yi mEA@ EpAy m}uv ecrikL@M nziiewM. rR pur m}uv vOL@M nzii ewM. av tIyielRiyewM. 6vizixHwzi piREA aen sMBviM. eedvM nmeA puen tM. avnAyiriM jne nyi mtl. atH-tmi, znAy eedvM, nitYmAyi jIvi pitAvH, smADAnieR rAjmAr qeA eyAyiriM aveR nAmM. 7zi yM smADAnvuM aveR rAjYA yiriM. dAvIdieR wMbi ni Q rAjAvinAyi a vL ekAEyiriM. Q rAjAvH nyM nItiyM ekAH qeEM rAjYM BriM. svznAy yEhAvyH teR jnEAw zmAy sH E nhmA

923
tH.* gAFsHEnhM ekAANH av eneyAe ec@tH. yi AEylien eedvM ziiM 8qeR yEhAv yAEAbieR jnientirAyi o kln nki. yi AEylientiery kl n asriewM. 9 aEA qyI miel sklM, zmrYyiel EntA EpAluM, eedvmANver ziicet RiyM. avriEA vLer ahArikL@M epAcAmANH. 10 av pRy+ Q xHwikk nil vIENAM, pE nAM av vIuM niiuM. n zmAy kl@kekAH nii ewM. Q ecRuv] mRiyH ewM. pE {Lview putiy mr nwM. putiy mrLAke, vlu M zvumAyiriM. 11atinA, yi AEylientier yM ecAver yEhAv ke M. ersInieR z@eL yEhAv avetier ekAuvM. 12ki} niM arAmYeryM pwiARu niH ePlisH t YeryM yEhAv ekAu vM. z@ tL@ew eesnY e pEyAgic H yi AEylien EtAliM. qA eedvM aEA}uM yi AEyliEnAw EkApic i riM. yEhAv aEA}uM jne ziiA tARAyiriM. 13eedvM jne ziiemiluM av pApM ec@ nikyil. av avniEl mwiecl kyil. sv z nAy yEhAvey av piwkyil. 14atinA yEhAv yi AEylieR tlyM vAluM mRi M. zAKyM lyew tuemAe av o divsMekAH mRic@mAuM. 15(mAerM mANimAermANH tleytinM. Nk pRy vAck qANH vAlinM.) 16jne nyiv etAy mAilUewyANver nyitH. aver piwvrAke, nzii ewkyM ec@M. 17svM dxHwA rANH. atinA yEhAv yvALi
z m A y s HE n h M qAyBAxyi Q vAinH zmAy vikArLAy sHEnhM, evRuH, EdxYM, tAlrYM, asUy q mH.

eyzAvH 9+8-10+4 4

10

sxHwnl. yEhAv avew viDv kELAwM ikELAwM kN kA@ky mil . qekAeA, sklM dxHwrANH. eedvvimAy kArY mxY ec@. av N pRy . atinA eedvM avErAw EkApi c @ ekAEyiriM. av aver ziic@ekAEyiriM. 18ecRieyArgHni EpAelyA ti. agHni dYM kLkeLyM mw keLyM qric@ kLy. pie atH LiwH kAiel epAkeL kri yH. avsAnM aetA mhAgHni yAyiIkyM qlAienyM puk yAi mA@kyM ec@. 19sv z nAy yEhAv EkApi ciri, atinA EdzM m}uvM agHniiryAM. sklM agHni yi qriewM. teR sEhAdren EAluM riA M niykyil. 20vlvzH jnM qEA kwic@p Ri. pE avEA}uM viz M. wvzM av qEA tiM. pE aekAuM niRykyil. an rM oAErAM tiriH sVM zrIrM tiM. 21 (mne qyImien tier yM ec@M, qyIM mneyH etieryM yM ec@M qANi tinM. pie, av ruM eyd yHetier tiriykyM ec@M.) yEhAv EA}uM yi AEylien tier EkApixHWnANH. teR jne ziiA yEhAv EA}uM s nANH. dxHwniymeL}u niymni AtAeL EnAk. mxY jIvitM dhmA niymLAN vAtH . 2 pAvELAw nIti kAAvrANv. pAvL@ew av kAz av kvew. viD vkeLyM anATeryM ekAywi A avrvdi. 3niymniAtAEL, ni ecyH tiritieR vizdIkrNM ni nEkivM. aEA nieL ec@M? vidrmAeyA rAjY niA niL@ew vinAzM vrik. aEA shAyinAyi ni qEAEAwM? niL@ew pNvuM s emAM nieL rikyil. 4 o twvukArenEAel ni nmsHk riEivM. mrNmwvenEAel

eyzAvH 10+5-20

924
@H. aEnkM rAxH\eL {A EtAli ciri. avew DnM {Anphri c i @H . avew jne {A awimkLAiyi@mH. atiznA {A. 14 qeR sVM eekkekAH aveweyl A M DnM pii niM m eekyiewEAel {A kvew. pi plEA}uM myM wM vi@EpAkARuH . wu kAA mAkil . ciRkwiA EnA bhLmAi twyAEnA o piymil. atinA mxY m qw. aEtEpAel miyiel sk l mxYeryM qwti niM qe twyAM mAyiil. aUrieR ziey eedvM niyi 15EkAwAli, atieneAu ev@ venA ExH W ml . aRvA aekARvenA ExH W ml. qA tA eedveA w t DAniyM zmAeNH aU k. vwieywH erey iluM tl @ venA vwi ztvuM ExHWmAEpAelyANitH. 16tA mhAenH aU k. pE sv z nAy yEhAv aUrientier o mhAErAge ayyHM. ErAgi BArM RyEAel aUrinHH teR sM ziyM nxH w mAM. anrM aUrieR EtjH nziiewM. qlAM nziM ver k agH n iEpAelyAyi rimtH . 17 yi AEylieR kAzM (eedvM) tIjVAlEpAelyAyiriM. prinAyv o tInALM EpAel yAyiriM. dYM kLkeLyM mec wikeLyM nzii jVAlEpAel yAyirimv. 18anrM jVAl vLkyM vreLyM miriEA keLyM kric@kLykyM ec@ . avsAnM, qlAM-mxYEpAluM nziiew. eedvM aUrien nziiEA}uM aenyAyiriM. vi viR EpAelyAyiriM aU. 19vni tAM mr mAM avEzxiM. pE, o iEpAluM av qiIAM. 20 smyM, yi AEyli jIv EnAew avEzxivM yAEA bieR wMbinivM

ni nilM ptiM. qA a nieL shAyiyil! eedvM aEA }uM EkApiM. aEA}uM nieL ziiA eedvM snAyiriM. 5eedvM pRyM, aUrien {AenA vwiEpAel pEyAgiM. EkAp A, yi AEylien ziiA {A aUrien pEyAgiM. 6 ti k ec@vetier yM ecA aUrien {A ayyHM. {AnvErAw EkApiciri. ati nA avetier yM ecA {A aUriEnAw kliM. aU aver EtAlikyM avew DnM aphrikyM ec@M. yi AEy aUrinH etvi nwEA kAli nwiyiew ecLiEpAelyAM. 7qA {Anver pEyAgi emH aU mnilAkyil. av qnieArAyDmAeNH aU k il . m@ver nziiNemE avZ. anvDi rAxH \ eL nziiNem mAEm aU ElAciZ. 8 aU avEnAw te pRy, qeR EntAeLlAM rAjAAerEAelyA! 9 kAEnA ngrM kemIzH n grM EpAelyA . aAdH n grM hmAH ngrM EpAelymA. zmrYAngrM dmsHk sHngrM EpAelyA. 10 dxHw rAxH \ eL {A EtAl i kyM EA avey niyikyM ec@. av rADi vi#h eyzElmieRyM zmrYyew yM vi#heLA ExHWmA. 11zmrYeyyM avL@ew vi#heL yM {A prAjyewi. eyzEl mienyM avL@ew jnM Aiy vi#heLyM {A prAjye wM. 12eyzElmiEnAwM sInAyipv tEAwM ecAEzic m}uv qeR yjmAn pUIkriM. an rM yEhAv aUrien ziiM. aUrieR rAjAvH vLer ahAri yA. aveR ahArM aven eAH anvDi tik ecic@. atinA eedvM aven ziiM. 13aUrieR rAjAvu pRy, {A vLer jH{AniyA. qeR sVM jH{AnM ekAuM ziekAuM pl mhAkArYL@M {A ecyH t i

925
teL miven yitH wkyil. yEhAvey, yi AEyli eR vien yiNemH av pWiM. 21yAEAbieR wM bi avEzxiv vIuM znAy eedve piwM. 22nieR jnM vLeryH . sm iel mNrikeLEAelyAN v. qA yEhAvyiEl tiri ek vrA cil mAEm avEzxi. av eedviEl mwuM. pE dYM nieR rAjYM nziiewM. tA Edze tkemH eedvM KYApic i ri. anrM niR eA}u ndiEpAel EdzE n o}ukyM ec@M. 23qeR yjmAn, svznAy yEhAv Q Edze tIcyAyM nziiM. 24qeR yjmAn, svznAy yEhAv pRy, sIEyAvAsik LAy qeR jnEm, aUrien ByE til! mH QjipHtH nieL awic EpAel av nieL awiM. nie EvdniiA aU vwi pEyAgiEAel yirimtH . 25pE, ecRieyA kAliEzxM qeR EkApM avsAniM. aU nieL Ev ziicti {A sMt]pHtnAM. 26anrM svznAy yEhAv aUrien cAvARuekAwiM. mH yEhAv rAEv pARyi vc H midYAen EtAlic@. yEhAv aUrien miEA}uM aen teyAyi riM. mH yEhAv QjipH t ien ziic@- kwlimIEt vwi y kyM teR jne QjipHtiniM nyikyM ecyHt. yEhAv teR jne aUrini riEA}uM aenyAyiriM. 27aU niH drit ekAu vM- niL@ew mli ekivyH kM EpAely BArLAyi riM atH. pE kM niL@ew piwliyiniM qwmAewM. niL@ew ki(eedvM)nA d$H tkewM. aUeesnYM yi AEy lien mi 28avzixHwwH (aAH) eesnYM EvziM. emtiLi

eyzAvH 10+21-11+5 5

lUew (miE#A) eesnYM nwEpAM. eesnYM tL@ew BNM klv Ryi (mImAzH) sUiM. 29kwi (mAbRAhH)lUew eesnYM ndi Ruek kwM. av Egbyi RuM. RAmA ByewM. ezQlieR giebyyilu jnM oAwiEAM. 30bTH - gl I Em, kryk. lEyEz ik! anAETAE mRupwi n k! 31mdHEmnAyiel jnM oAwiEAvuk yANH. egbImiel jnM oLicirik yANH. 32Q divsM eesnYM EnAbi niM. eyzElmiel pvtmAy sInAyipv t ientier yM ecA eesnYM tAeRwM. 33kAluM! new yjmAnnAy s v z nAy yEhAv mhAv] e (aU) ariiw@M. teR mhAzi yAlANH yEhAvyen ec@k. mhAAM mANimAmAyv vI}H ewM-av aDAnikLAM. 34yEhAv teR EkAwAliekAH kAwH eviyiwM. elbAEnAniel mhAv] (mANimA) vI}ukyM ec@M.

11

smADAnieR rAjAvH v yiAyiyew iyiniM o ekAc@mrM (zi) vLrA wuM. yiAyiyew EvkLi niAyi riM zAK vLk. 2yEhAvyew AvH ziviluAyiriM. jH{AnM, DArNAzi, mAniEzM, zi qiv Avu n. yEhAvey aRiyAM driAM AvH zivien shAyikyM ec@M. 3Q zi yEhAvey dri kyM atH zivien sEAxii kyM ec@M. kArY kAtinsricH Q zi nYAyviDi nwkyil. Ek tinsric @ M av viDik yil . 4-5pAveL av nItiEyA ewyM vizVAsYtEyAewyM viDiM. Edze driAyi kArY ec@ti tImAneLw EA av nItimAnAyiriM. jnM ziiewNemH av tImAni cA, av kln nkyM jnM ziiewkyM ec@M. vDivA nANv viDieti, av kl i EA dxH w A vDi

eyzAvH 11+6-12+4 4

926
LiluM citRie@. qA eedvM aver omic@ EcM. 13 smyM qyIM (yi AEy) eydEyAwH asUyewkyil . eydyHH o z@vuM avEzxi kyil. eydA qyIminH } L@Akyil. 14pE eydyM qyImM ePlisHtYer miM. ekAc @m] g eiwiA tA}H pR pikeLEAelyAyiriM ru rAxH\L@M. avrivM omicH ki}vew DnM m}uvM kv ewM. EdAM, EmAvAbH, aEA qiviwLilu jne qyI mM eydyM niyiM. 15yEhAv EkApAlnAvukyM QjipH t iel kw viBjikyM ecyHt. aEtEpAel yEhAv y IsH ndiu mkLi teR eek vIM. av ndiey awikyM ndi }u ekAc@ pu}kLAvukyM ec@M. av yHH }mAyirikyil- ecri DricH mxYH ndi kwAM k}iyM. 16avEzxi eedvieR jninH aU viwA o v}ik eM. eedvM QjipH t iniM mxYer EmAciic kAlE EpAelyANtH.

ewM. nyM nItiyM Q zivi kEM. atvnH o ar Dri EAelyAyiriM. 6 smyM ecAyH ii kL@mAyi smADAni vsiM. kw vk AwkL@mAyi smADAn EAew kiwM. kikL@M siMh L@M kALkL@M smADAnEAew omi c @ k}iyM. o ekAc @ i avey nyiM. 7pL@M krwikL@M smADA nEAew omic@ vsiM. avyew ueLl A M prsH p rM pvi Aet omic@ kiwM. siMh peLEAel kci tiM. pAu k EpAluM mxYer pvik yil . 8mKeR aLyH riek o iEpAluM kLiA k}iyM. vix AieR mALiEl eekyiwA o iEpAluM k}iyM. 9etlAM sUciitH aview smADAnM pulemANH-M meA rAeL pvikyil. qeR vi pvtiluv oM nziiA nA#hikyil. qekAeA, jnM stYmAyM yEhAvey aRiyM. smi evM niRiri EAel avri aveniy aRivu niRyM. 10 smyM yiAyiyew wMb inieA vizixH w vYiy AM. ayA o ptAk EpAelyA yiriM. ql A rAxH \ L@M av iluM owNemH ptAk sUciiM. t ecEeteA eeyH rAxH\ avEnAw EcA diM. av Ayiri lM EtjH ekAu niRyHewM. 11 smyM qeR yjmAn (eedvM) avEzxi teR jn e vIuM qiiwic @ ekAu EpAM. eedvM rAM tvNyAyiri m ec@tH . (aU, vw QjipHtH, et QjipHtH, qEtYA pY, lAM, bAbiElA, hmAH qiviwLiluM ElAkeAwm vidr rAxH\LiluM avEzxi eedvieR jntyANv.) 12Q ptAk eedvM qlA jni m awyALmAyi yM. yi A EylielyM eydyielyM jnM avew rAjYniM re@. jnM miyiel skl vidr Edz

12
2

eedvienA st H tigItM smyM nI pRyM+ yEhAEv nie {A sHtti! nI qEAw EkApiciri. qA liEA qEAw EkApiEt! nieR sHEnhM qEAw kAi yAluM. eedvM qe ri. {An ven yi. {A Byi il . av qe ri. yEhAvyAy yAhH qeR kH. avene ri . aveni {A sHtti gIt pAwkyM ec@. ryew RvukLiniM ni evemwk. aEA niH sEAxmAM. aEA ni pRyM, yEhAv vA}Hewe! aveR nAme rADik! av ecyHt kArY eLieyl A M ql A vErAwM pRyk!

927
5

eyzAvH 12+5-13+1 16

yEhAveyi sH t tik pA wk! qekAeA av mh Ay kArY ecyHtiri! eedveiy Q vA m}uv ElAkiluM crii k. m}v jntyM ArY aRiye. sIEyAkAEr, ArYeLi viLic@ pRyk! yi AEylieR pri zmAeyA rItiyi niELAewAmH . atinA sxHwrAyirik!

niL@ew s m}uvM kv ew smyM v. sv z nAy eedvM a sMBviiM. 7jninH eeDrYM nxH w ewM. ByM jne dblrAM. 8qlAvM By ewM. avew ByM svEvdn EpAlu o EvdnyAyi avew vyRien bADiM. avew mK tI EpAel mM. ByieR Q mKM ayAeweylAM mKkH mxY aMviwM. bAbiElANientier eedv ieR nYAyviDi 9tA, yEhAvyew vizixHwdinM vrvAyi! aetA ByrdinmAyi riM. eedvM vLer EkApikyM av rAjYe nziikyM ec@M. pApM ec@vereyAe eedvM nziiM. 10 kAzM L@M. sUrYcAM nL@M tiLuk yil. 11eedvM pRy, ElAki {A EdAx vivyH M. dxHwer avew pApH {A ziiM. ahArikL@ew ahArM lAtAA {A wyAM. anY ErAw niyt kA@vew gv H {A avsAniiM. 12Rc@Ep mAEm avEzxi. sVe EAel virLmAyiriM avew qM. av tnieAL@M vil EyRiyvrAkyM ec@M. 13qeR EkApMekAH kAze {A viR iM. mi atieR AnniM mAewkyM ec@M. sv z nAy yEhAv teR EkApM kwii divsM aen eyAe sMBviM. 14aEA bAbi ElAkA mRiEv mAnienEAel oAwiEAkM. wynilA Awk eLEAel av oAwiEAM. oAErA M avnveR rAjYEM jnL@ewywEM tiriEAwi eyM. 15pE bAbiElAkAer z@ oAwiM. z@ oven piwiwiyA aven vAL@ekAu evieAl@M. 16 avew vIwkLilu etlAM aphriewM. avew BArYmA blA/MgM ecewM. avew u L@k EnAi niE tl@ekAH ekAlewM.

13

bAbiElANi eedv ieR sEzM EmAsieR punAy eyz AvinH H eedvM bAbiElANi eniy d+KsEzM kANic @. 2eedvM pRu+ trizAy mlyew mkLi o ekAwi yk. aver viLik. nieR eekk vIk. mANi mA kvAwLilUew Evzi A avErAw pRyk!
3eedvM

pRu+ aver {A jniniwyi niM Evtiric@ k}iu. {A te av kln nkyM ec@M. {A EkApAlnA. mxYer ziiA qeR mik c v er {A sMGwiic @ . sxHwrAy avri {A aBi mAni! pvtLi vlieyA zbHdM. zbHdM ik! aEnkew rvMEpAel! pl rAjYA oic @ w. sv z nAy yEhAv teR eesnYe smA hrikyANH. yEhAvyM Q eesnYvuM o vidrEdzniM vrikyANH . cvALimR niANH avew vrvH. teR EkApM k wiiA yEhAv Q eesnY e yDmAM. rAjYe m}uv M Q eesnYM nziiM.

6yEhAvyew vizixH w dinM aw iri. atinA krykyM sVyM d+KikyM ec@k. z@

eyzAvH 13+17-14+9 9

928
EylieR awimkLAM. mH av yi AEylukAer tL@ew awimkLA iyi. qA EA yi AEy lukA rAxH \ eL prAjye wkyM avEm BrNM nw kyM ec@M. 3 niL@ew kWinAVA ne qw mA@kyM yEhAv nieL zVsiikyM ec@M. mkAlH ni awimkLAyi. mxY nieL kWinAVAnM ecA nib ic @ . qA yEhAv niew kWinAVAne avsAniiM.

17eedvM pRy, tA, EmdYyew eesnY bAbiElANien mi A {A wyAM. eviyM sVvuM tiPlmAyi nkiyA EpAluM EmdYyew eesnY mNM nikyil. 18BwA bAbi ElANiel yvAeL mic @ ekAl@M. ziELAwM BwA kN kA@kyil. ikELAw BwA dy kA@kyil. bAbiElA nzii ewM- atH esAEdAmM egAEmARyM nziieEpAel yiriM. eedvM Q vinAziniwyAM. oM avEzxikymil. 19qlA rAxH\LiluMvcH mEnAhr mANH bAbiElA. tL@ew ngr ei vLer aBimAnBritrANH bAbiElAkA. 20qA bAbi ElA mEnAhrmAyi wkyil . BAviyi mxY aview w vsikyil . aRbik aview wArmwiil . wyA tL@ew wkeL EmyHA aviEw ekAu vrikyil. 21 mmiyini kA@m] gLAyiriM aview jIvi km]g. bAbiElANiel vIwk Li mxY vsiAvil . vIwk niRey mkL@M vliy pikL@mAyiriM. vIwkLi kAA wk kLiM. 22bAbiElANiel mhM mEnAhrvumAy vstikLi kA@nAyHL@M ecAyHL@M vsiM. bAbiElA lAtAewM. bAbi ElANieR avsAnM awiri . bAbiElANieR vinAzM EveRArilAke q vyH A qniAvil.

bAbiElA rAjAvien iy o gAnM 4 smyM ni bAbiElANiel rAjAvieniy Q gAnM pAwA wuM+ {eL BricEA rAjAvH <r nAyi. qAliEA aEh ieR BrNM avsAnii e@. dxHwBrNADikArikL@ew ecEA yEhAv tk. avew aDikArM yEhAv qw. bAbiElArAjAvH EkApEAew jneL mi. ayA ori luM mnM niiyil. dxHwnAy BrANADikAri jne EkAp A Bric@. jneL pIfii tH ayA oriluM nii yil. qAliEA rAxH \ M m}uvM vimilANH . rAjYM zAmA . jnLiEA EGAxi A wu. nI o dxHwnAy rAjAvAyi. EA nI nziieiri. eepmrEpAluM h A di . elbAEnAniel EdvdA L@M hAdi. mr pRy , rAjAvH {eL mAi. qAliEA rAjAvu vINiri , ayAeLAriluM q}uE@ nikymil. nI v mlM ziEyA q pAtALM Lki vzAyiri. miyiel m}uv EntAL@ewyM AeL ziEyA Nk

14

yi AEy mwivM BAviyi yEhAv yAEAbi EnAw teR sHEnhM vIuM kwiiM. av vIuM yi AEy jntey etrewM. smyM yEhAv avH avew EdzM nM. aEA vijAtIy eyd ErAw EcM. jntyM oic@Ec kyM owMb(yAEAbieR wMbM)mAyiIkyM ec@M. 2 rAxH\ yi AEyjntey yi A EyEdzE nyiM. m@ rAjY Lini OIpuxA yi A

929
yANH . ziEyA, rAjAAer avew siMhAsnLiniM q}uEli. nieR vrvinA yi av tARAyiriM. Q EntAeLlAM nie prih siM. av pRyM, EA nI {eLEAel o m]tEdhmANH. EA nI {eLEAel mAM. nieR ah ziEyALiEly yHeiri. nieR vINyi ni sMgItM tApmA nieR AvieR vrvien KYApi. nieR zrIrM pu}u tiM. nI avyewEm kiwyiEelEpAel kiwM. pu}u nieR zrIre put EpAel epAtiyM. nIeyA BAtnMEpAelyA yi. pE nI kAz niM nilM ptic@. mkAlH, miyiel m}uv rAxH \ L@M nieR mi nmic@. qAli EA nI mRiciweiri. nI qEA}uM niEAwte pR u, {A atYutnAy eedv eEAelyAM. {A yer kAziEl EpAM. eedv ieR n mkLi {AeneR siMhAsnM vyHM. vipv t mAy sEPANi Em {AniriM. aview {A EdvAmAyi siM. EmGLiel yAgpIWiEl {A kyRiEAM. {A atYu tnAy eedveEAelyAyi riM. qAl sMBvic i l . nI eedvEAewAM kAziEl EpAyil . agADgmAy, nr k}iyAy ziEyALiEl nI ekAu vre@. jnM nie Ric@ EnAkyM niei vicArikyM ec@M. nI evRuemA m]tEdhmAyi av kAM. pie av pRy, yALAENA miyiel rAjYH mhABItiyAiytH? yALAENA ngreL tkH m miyAiytH? yALAENA y i mxYer twvukArAkyM sVtrAAtirikyM ecyHt tH?
18

eyzAvH 14+10-24
miyiel qlA rAjAAM tA pEAew mric@. qlA rAjAA M sVM klRkL@H. qA, dxHwnAy rAjAEv, nI sVM klRyini puRA eiri. mriniM mRi e zAKEpAelyA nI. zAK mRiecRiye@. yi mric@ vINvenEAel, nin EmEl wi BwA nwEpAyi. EA nI mric etAvenyM EpAel yA. nI zvcyi epAtiy eiri. mEnkM rAjAA mriciri. aveAe sVM kl R kL@ mH. pE nI avErAw Eck yil . qekAeA nI nieR sVM rAjYe nziic@. sVM jne nI vDic@. nieR m nI ecyHtkArM w nziiil. av twyewM. aveR meL vDiAenA uk, pitAAew aprADM mUlM aver vDik. aveR m nieyAriluM EdzieR niyNM ewyil . ni eyArilumv tL@ew ngr ekAH ElAkM niRyHkyil.

19

10

11

20

12

21

13

14

15

16

22svznAy yEhAv pRu, {AenNI@ niH avetier yM ec@M. KYAt ngrmAy bAbiElA {A tkM. m}uv bAbiElAkAeryM {A nzi iM. avew meLyM ekAc@m eLyM avew meLyM {A nziiM. yEhAv sVyM pR tANitH. 23yEhAv pRu, bAbiElA Ni {A mAM vM. lM m]g EviytAM. mxY l. lM cAyiriM. vinA zieR luekAH bAbiElA Nien {A eRiyM. svz nAy yEhAv pRtANitH.

17

aUrienyM eedvM ziiM yEhAv o vAgHdAnM ecyHt. yEhAv pRu, etlAM {A ciiEAelte sMBviemH {AnitA vAgH d AnM ec@. {A sUNM ecyHt
24sv z nAy

eyzAvH 14+25-15+7 7

930
32

EpAel a sMBviM. 25 qeR rAjYH aUriel rAjAvien {A vDiM. qeR pv t i rAjAvieREm wi {A nw EpAM. rAjAvH qeR jne awimkLAi. av avew k}u i kM vc@. eydyew k}u iniH kM qwmAewM. mwH mAewM. 26atA {A qeR jntyHAyi ElAcitH. ql A rAxH \ eLyM ziiA {AeneR eek (zi) pEyAgi kyM ec@M. 27yEhAv o ptiyiwEA M a twyAnAvil. mxYer ziiA yEhAv teR krmy EA oM a twyA k}ikyil.

eesnYM avew rAjYE dtAer ayyHM. dtA avew jnEAwH qAyiriM pRyk? av KYApiM. ePlisH t Y EtAl i eeiluM sIEyAnien yEhAv zmAi. aveR pAvM jnt suryHA yi aEA@ EpAkukyM ecyHt. EmAvAbi eedvsEzM EmAvAbi o d+KsEz mANitH. o rAi eesnY EmAvAbilu rieR s m}uvM kv. rAiyi ngrM tke@. o rAi eesnYM EmAvAbilu kIRieR yM s m}uvM kve w. rAi ngrM nzii e@. rAjwMbvuM dIEbAniel jnvuM rADnAlyiEl kryA EpA. EmAvAbukA enEbA yHM* EmedbyH MEvi kr y. d+KsUckmAyi av tlyM tAwiyM vwic@. EmAvAbielviewyM, vIwkL@ew mkLiluM etviluM jnM kRu vOLNiu kry. ehzHEbA, qelyAel ngr Liluv vLer ci kry . vLer dery yhsH ngr i EpAluM avew nilviLi EkAM. BwA EpAluM Byiri . BwA ByM ekAu viRyH kyANH. EmAvAbiEnAw vYsnMekAH qeR XdyM kry. jnM sur yHAyi prM pAy. der EsAvAriElANv oAwtH . qgAHezLIzIyyiElv oAw . lUhIiEl mlAt yiEl kyREv mxY kryk yANH . EhAErAnyImiEl v}iEy nwEv jn ci krykyANH. qA ni%IMjlAzyM mmi EpAel vriri. qlA ecwi kL@M Ni. pcH alvumil. atinA jnM tetlAM tieRui EmAvAbu viw.

15

ePlist H Y eedv ieR sEzM 28hAsH r AjAvu mric vxM nkiytANH Q d+KsEzM. 29ePlisHtYrAjYEm, nie pIfi ic i rAjAvH mric t inA nI atIv sxHw. qA nI a sEAxitH . aveR BrNM avsAnic@ev vsHttyANH. pE rAjAvieR mk v BrNM nwM. o sM eRwi apkw kAriyAy se sviEA elyANtH . vLer EvgtyM vix vum pAienEAelyAyiriM ninH Q putiy rAjAv.H 30qA qeR pAvM jnM suritrAyi BiM. avew ik suri trAyiriM. qeR pAve jni nH suritmAyi kiwvA k}iyM. qA nieR wMbe {A piNii@ ekAl@M. nieR avEz xi jnM m}uv mriM.
31

ngrkvAwinH arikiluvEr, nilviLi! ngriluvEr, nilviLi! ePlisHtYnivAsi kEL, ni ByewM. niL@ew eeDrYM EkAlrEpAel M. vwEA@ EnAk! atA o DULi EmGM! aUri nieA Esn v! EsnyiluverlAM kA!

enEbA EmAvAbiel o ngrM. o vYAj Edvtyew EpM.

931
aetlAM epRuieywH av EpAp A aviyiel atii kw. EmAvAbielviewyM vilAp EkAM. vidrilu qgyIMn gri jnM nilviLikyANH. Eb-liMngriluM jnM nil viLi. dIEmAniel jlAzyLi rM niRiri. yEhAvyAy {A dIEmAnH wt dritL@ AkyM ec@M. EmAvAbi vsi Rc@Ep z@Li niM rep@. pE aver tiA {A siMheL ay yHM.

eyzAvH 15+8-16+1 14

16

nieR jnt Edze rAjAvinH o kA}H c ekAwyyH NM. Eslyi nieArAi iey m miyilUew sIEyApuiyew pv tiElyyHNM. 2 EmAvAbiel OIk aEA ndi mRic @ kwA mi. shAyM Etwi av oriwniM meAriwE oAw. mreAi niM w tk vINEA nilM ptic piueL EAelyANv. 3 av pRy, {eL shAyi ! {eL ecNem pR AluM! mYA sUrYniniM tN {eL riEAel {eL z@LiniM ri cAluM. {eL oLiicu vyH! z@ kAieAwEt. 4 EmAvAbukA vIiniM oAwic@ viwevrAyi. ati nA av niL@ew Edz vsie. z@LiniM av er oLiic i k. ekAywi avsAniM. z@ prAjyewM. anYer pIfiiv Edz niM rewM. 5 anrM putiy rAjAvH vM. dAvIdieR wMbi nimA yiriM Q rAjAvH. av vizV sHtnAyiriM. av sHEnhs M dyAluvumAyiriM. Q rAjAvH nItiEyAew viDi nwM. zriyM n niRmAy kArY av ec@M.

6EmAvAbukA vLer ahArvuM epAc v umvrAeNH { Eki@H. av DAxHwYvuM epAc vumvrA. avew epAc mAke evRuM epAvAkL@mA. 7 ahmlM EmAvAburAjYM m}uvM avBiM. m}v EmAvA bukAM nilviLiM. mkAl tAyi tiric@ kiN emH jnM #hiM-av vLer vYsniM. kI-hEreziluA iy aiywk av #hiM. 8ehzH E bniel vylukL@M zibH m yiel miriEAkL@M oM vLrA tAtinA av vYsniM. viEdzBrNADipA mirivik mRic @ kLyM. z@eesnYM yEs ngrM veryM mmiyiElM pr. smMver av vYApic@.

10

11

12

EmAvAbieni o EzAkgAnM yEs, zibH m A nivAsikELA ewAM {A nilviLiM, q ekAeA mirik nzii e@. ehzHEbnielyM qlyA elyielyM jnEAewAM {A nilviLiM, kArNM, aview viL evwil. Evn}vuM ahAdAr vvuM Ayiriil. kEli* hAdEmA sMgItEmA Ayiriil. viLevw smy e hAdM {AnvsAniiM. vIuAA pAkmAy miri yeiluM atH pA}AyiEAM. atinA, EmAvAEb, nie Ric H {A EKdi. kIhErezienecAli {A vLer vYsniM. Q ngreLecAli {A vLer vLer d+Ki. EmAvAbukA tL@ew rADnA lLiEl EpAM. av AiA miM. qAel A sMBvietH av kAkyM AiA EpAlu mAkA INitrAkyM ecyHt.

13EmAvAbieniy ArY yEhAv plvM pRu, 14EA

kE eedvieR miriEAH qm o EprH. Q Ep anvDi ngrL@M o pvtvuM yi AEyliluH.

eyzAvH 17+1-14

932
yi AEylieR vinAyven av kAM. 8tL@Aiy mhA kArYLi av vizVsiil . vYAjeedvAyi tL@Aiy vizixHw dYAnLiElEA yAgpIW LiElEA av tiriykyil. 9 smyM m}uv dngrL@M nYmAM. yi AEyjnt v ti mH Edziel pvtL@M kAwkL@M qenyiEvA a EpAel pNL@M yiIM. mH yi AEyjnt v kArNM aviwe mxYerl A M dErH oAwiEAyi. BAviyi rAjYM vIuM nYmAyiIM. 10en sMBvi A kArNM ni nieL ri eedve mR qtANH. eedvmA niL@ew aByA nem ni oAiciil. vidrlLiniM ni vLer nl tAM mirivik ekAuv. niH vik nwAM. pE av vLkyil. 11 o dinM ni ecwi nwkyM avey vLA mikyM ec@M. piE te ecwi vLrA wuM. pE, viLevw smyH ni p} pRiA ecl @ M. aEA ql A M kriu ni tAyi ni kAM. o ErAgM ecwikeL ekAl@M.
12

yEhAv pRykyM ec@, m vxii (liAr kAlM niyiEAel) averl A vM, av ahri vsHtvkkL@M nxHwewM. cil mAM avEzxiM, qAlv aDikmAvil. arAmi eedvsEzM dmsHksieniy o EzAk sEzmANitH. dmsHksinH eneyAe sMBviemH yEhAv pRy+ dmsH k sH EAe}A ngrmA . pE a tkewM. nziie ekiw mAM aview avEzxiM. aErAEvriel ngr jnnY mAM. nYngrLi i p sVtvihArM ec@M. avey zlYewAnAmA yiriil. qyI(yi AEy)mieR EkA ekiy ngr tkewM. dmsHksiel BrNM avsAniM. yi AEyli sMBvi te arAmiM sMBviM. mA NimAerlAM qwewM. etA e sMBviem pRtH sv znAy yEhAvyA. aEA yAEAbi(yi AEy) eR s nxH w mAM. yA EAbH ErAgiyM emliuNi yvmAyvenEAelyAM.

17

5rPAyIMtA}H v ryi DAnYviLev w EpAelyAyiriM smyM. vyli vL ecwik pNiA EzKri. anrM av DAnY lk mRiecw. pie DAnYM EzKri. 6jnM olIvH viLevw nwEA elymAyiriM smyM. av olIvu mriniM olIvuk pRi ciw. pE RcH olIvuk mr i avEzxiNM. vuM yr ilu ekAi nAlH olIvuk avEzxi. ngrL@ew kArYvuM aen te. sv z nAy yEhAvyANi pRtH. 7 smyM mxY, teL s] x H w ic v nAy eedve EnAM.

13

14

aEnkmEnkM jne ik. kwliruEpAel c i av nilviLi. rvM ik. kwirk l yHEAel. jn tirk EpAelyAyi rikyM ec@M. eedvM aver zAsiM. av oAwiEAvukyM ec@M. kAi pREpA ptiEpAelyAyiriM av. ekAwAi owiu vI}u kL k*EpAelyAyirimv. kAwi EA av dEr pR EpAM. rAi jnM By viRyHM. BAti mE oM avEz

vI}u kLk nILM R EvkELAw wiy o ecRu ssYM. kAH zmAyi awiEA EvErAew pi}uetwew kyM pREpAvukyM ec@.

933
xiAetyAM. aen new z@H oM kiukyil. av new EdzE vM. pE aview omAyirikyil.

eyzAvH 18+1-19+9 9

18

qEtYApYy H eedvsEzM qEtYApYyiel ndikL@ew tIr EdzE EnAk. aviwmAek kIw niRiri; avyew mL ni EkAM. 2 EdzM {ANvikLi L@keL smi mRukryiElyyH. EvgtyA dtA yrm krAyvew awE EpA ! (ql A yiwvum jn dIGkAyM zmAyver By . av zmAeyA rAxH\mANH. av m@ rAxH\eL EtAli. ndik ekAu viBjitmANH rAjYM.) 3av cil EdAx sMBvi emH jni mRiyi nk. rAjYinH aen sMBvitH ElAkiel skl jnL@M kAM. pvti yiyiri ptA kEpAel vYmAyi jnM ArYM kAM. Q dIGkAy sMBvi tieni skl ElAkM EkM. ykAhLM EpAel vYmAyi av EkM. 4yEhAv pRu, qniAyi tARAeiwH {AAyiriM. etAe sMBvitH {A zA nAyi nirIiM. 5 mEnAhrmAeyA EvnAl mYAi jnM vi mikyAyiriM. (evL@AkAle miikLlAet m}yilA w piwic viLevw kAlAyiriM atH.) aEA BIkrmAy cil sMB viM. pUAli EzxmAyiri mtH. pumirik pU kAyHM. qA viLevwi mH z@ vrikyM Q ecwik nziikyM ec@M. z@ mirivik pRic@ dEreRiyM. 6 mirivik pi kM kA@m] g M k}iA aview kiwM. pik EvnA lH mirivik ekAu k}iyM. eeztYkAlH kA@m]g av tiM. 7 smyM, svznAy yEhAv yH o vizixHwv}ipAw ekAuvr

ewM. dIGkAyM blvAAmAy vrAyiriM kA}H c k ekAu vrik. (ql A yiwm jninH vErAw BymANH. av atiz rANH . av m@ rAjYeL EtAl i . ndik ekAu BAgie o EdzilANv.) v}ipAwk yEhA vyew sviDmAy sIEyApvt iEl ekAuvrewM. Qjipt H i eedvsEzM QjipH t ienRic @ d+Ks EzM+ tA! EvgtyAeA EmGi yEhAv v. yEhAv QjipHtiEl EvzikyM Qji pHtiel skl vYAjeedvLM By viRyH kyM ec@M. QjipH t H DIrty rAjYmAyi. pE eeDrYM arEpAel kiEAM. 2eedvM pRy, QjipHtkAer eAH {A avetier te yM eciM. mxY sVM sEhAdrAetier EpArAwM. ay Ar ayArentirAM. ngr ngretieryAM. rAxH\ rAxH\etirAM. 3 QjipHt kA zy}ilAM. teL ecNemH jnM tL@ew vYAj eedvELAwM jH{AnikELAwM EcAdi M. tL@ew evLic AwAErAwM jAlvidYAErAwM EcAdiM. qA avew pEdz vYmAM. 4y j m A n M svzmAy yEhAv pRy, QjipHtien {A (eedvM) <rnAeyA yjmAnen liM. znAy o BrNADip jniEm BrNM nwM. 5een ndi NivrL@M. smiel jlM v@M. 6qlA ndikL@M d pUrit mAM. QjipHtiel EtAwk vrH evemlAM nxHwewM. jlssY eLl A M cILiyM. 7ndItIr m}uv ssYL@M NiEAM. ndiyew vuM vItiy BAg ssYEpAluM NuM. 8ndiyiniM mIpiwi qlA vM vYsnic@ nilviLiM. BN inAyi av yi een ndi vivrL@M. 9vOL@A v vLer vLer vYsniM. ev i EvNmElA av vOM enA. qA ndi vivrL@EA

19

eyzAvH 19+10-20+2 2

934
vinH QjipHtieR atiiyi o sH m ArkmAyiriM. 20 svz nAy yEhAvyew zmAy v]i keA sAYmAyirimtH. jnM shAyinAyi yEhAvEyAw nil viLiEA av shAymy yH M. rikyM tiErADi kyM ec@ oven yEhAv ay yH M. aver pvivri niM av jne riM. 21aEA QjipHtkA stYmAyM yEhAvey aRiyM. QjipHtiel jnM eedve sHEnhiM. jnM eedve EsvikyM nirvDi blikLikyM ec@M. av yEhAvyH vAgH d An ec@M. av vAgHdAn pAlikyM ec@M. 22QjipH t kAer yEhAv zii M. anrM yEhAv aver suK ewkyM (mik) av yEhA vyiEl mwivrikyM ec@M. yEhAv avew Ank vi kyM aver suKewkyM ec@M. 23aH QjipH t iniM aUri ElH o DAn mAmAyiriM. aEA aUkA QjipHtiElM QjipHtkA aUriElM EpAM. QjipHtH aUriEnAw EcH rA Dn nwM. 24aH yi AEyluM aUM QjipH t M omic @ EcH Edze niyiM. tH Edzi enAr#hmAyiriM. 25 svz nAy yEhAv Q rAjYeL a# hiM. av pRyM, QjipH E t, ni qeR jntyA. aUEr, {A nie s]xHwic@. yi AEyEl {AnA nieR wm. nieLl A M ag]hIt! Qjipt H ienyM qEtYApY eyyM aU EtAli M sEA, aUrieR rAjAvA yi. azHEdAdHngrienti er yM ecA aEhM tAen ayc@. tA ngrM piwiec w. 2aH EmAsieR punAy eyzAvilUew yEhAv sMsAric@. yEhAv pRu, ecH nieR aryi niH vYsnieR vOM riu kLyk. kAlukLini

Q ecwik vLkyil. 10aNk ek@ EjAliyiEleiriv pNiyilAet nirAzrAM. 11EsAvAngriel EntAA vifHFikLA. PREvAeR jH{A nikLAy pEdxHwA etAy p EdzM n. t jH { AnikLA eNH EntA pRy. t p}y rAjwMbArAeNH av avkAzew. qAlv sVyM kEpAel jH{AnikLl. 12QjipH E t, nieR jH { Anik eLview? sv z nAy yEhAv QjipHtinAyi sUNM ecyHti ri kArY jH { AnikL RiyNM. sMBviA EpA kArY av ni pRu trNM. 13EsAvAniel EntA vifHFik LAyiri. EnAPiel EntA vYAj vizVsiciri. ati nA EntA QjipHtien etAy v}iyi nyic@. 14yEhAv EntAeL zy}ilAi. av alu tiriykyM QjipH t ien etAy v}iEy nyikyM ec@. av ec@etlAM etA. mdYpic@ nil kiwL@verEAelyA Nv. 15avH ecAnA yAetA mil. (Q EntA ecwikL@ew tlkL@M vAlukL@mA. av pnEyA {ANEyA .) 16 smyH, QjipHtkA By OIkeLEAelyAyiriM. sv znAy yEhAvey av ByewM. yEhAv jne ziiA eekyy kyM av ByewkyM ec@M. 17skl QjipHtkAM ByeEw lmAyiriM eydEdzM. eyd ey Ep Ek oAErA QjipHt kArM ByewM. sv z nAy yEhAv QjipHtinH BIkrdrit sMBviiemtinAlANtH . 18 smyH, QjipHtkAH knABAx (eydBAx) sMsAri au ngrL@AyiriM. Q ngrLi elAH vinAzngrM q viLi ewM. svznAy yEhAvyew B rAyieAAem jnM vAgH d AnM ec@M. 19aEA QjipHtieR mY BAgH yEhAvyHAyi o yAgpIW mAyiriM. yEhAvEyAw dr

20

935
ecriM a}ic@ mA@k. eyzAvH yEhAvey asric @ . vOEmA ecriEA wAet eyzAvH nw. 3anrM yEhAv pRu, eyz AvH m vxM vOELA ecri EA DriAet iRi. tH Qji pHtiM qEtYApYyHM orwyALmANH. 4aUrieR rAjAvH QjipHtienyM qEtYApYeyyM EtAliM. aU tw vukAer piwiwi avew rAjY niM ekAuEpAM. v]AM ecRu AM vOmilAetyM ecilA etyM nyiewM. av pU ngHnrAyiriM. QjipHtkA lit rAM. 5 shAyinAyi qEtYApYyi El EnA jnM nirAzrAyi IM. QjipH t ieR mhtVi atH-tew jnM litrAM. 6smtIr vsiv pRyM, av {eL shAyiem { vizVsic@. aUrAjAvi niM av {eL riem kti { aEAEAwiec . qA aver EnAk. rAjY piwicweiri. pie { eLen repwAnANH? bAbiElANi eedvsEzM smtIriel mmiey Ric@ d+KsEzM+ mmiyini cil v. enegviniwi kA@ EpAel. o Byr Edz niA NtieR vrvH. sMBviA EpA atiBy rmAy cil {A kA. vk ninetier tiriy {A kA. jnM nieR sV kv {A kA. lAEm, ecH avErAw EpArAwk! EmdYEy, nieR eesnYe ngr i iluM vinYsicH atien EtAlik! ngriel m}u v dxH w teyyM {AnvsA niiM.

eyzAvH 20+3-21+1 11

kA kArY qe ByM ekAu viRi. 4 {A vYAlci nANH. ByM mlM {A viRyHkyM ec@. qeR sxHwsAyAM ByieR rAiyAyiIiri .
5

qlAM zriey mxY k. av pRykyANH , EmzeyA k! tikyM wikyM ec@k! aEtsmyM BwA pR ykyANH, pARAvukAer niEyA gik! -AEr q}uE k, qiH prick mik!

21
2

6qeR yjmAn qEAw pRu, ecH , Q ngri kAv niA orAeL kupiwik. kA etlAM av aRiyiNM. 7pARA vukAr tirwyALikeLyM k}ut keLyM aeli okeLyM nir yAyi kA av vLer sUHm tEyAew iNM. 8anrM o divsM pARAvukAr mRiyiu t, siMhM! pARAvu kAr en pRykyAyi, qeR yjmAnEn, qlA divsvuM {A kAvEgApuri kAv ni kyAyi. qlA rAiyiluM {A pARAvu nikyAyi! pE... 9tA! av v! kAlAL@kL@ewyM tirwyALikL@ewyM nirk te {A kA.

aEA o dt pRu, bAbiElA EtAl i e@. bAbiElA nilMpticiri. m}uv vYAjeedvL@ewyM vi#h nileRiuwyH eiri.
10eyzAvu pRu, qeR jnEm, yi AEylieR eedvmAy svz nAy yEhAvyini EketlAM {A niELAw pRiri. emti Li DAnYM epAwiewEAel ni tkewM.

3 Byrtk kH {A vLer Byiri. ByM ekAH qni eeR vyRu Evdni. Evdn svEvdn EpAelyANH. Ek kArY qe vLer Byew.

11

qEdAmi eedvsEzM dmeyiy d+KsEzM. EsyIri (qEdAM) niH qe

eyzAvH 22+12-22+1 12
ErA viLic @ . av pRu, pARAvukArA, rAiyini q avEzxi? rAiyini q EnrM nIu niM! pARAvukAr mRupwi pRu, BAtM vrikyAyi. pE pie rAi vIuM vM. nineei luM EcAdiAei aEA v EcAdik. aRbYy H eedvsEzM aRbYeyRic@ d+KsEzM. EddAnini o yAAsMGM aRbY mmiyiel cil mr L@ew kIe} rAi k}ic@ i. av dAhi cil yAik evM ekAw. cil yAik EtmAA BNM ekAw. av ekAl A v vAyH l yi niM repEAwivrikyA yi. qA tARAy auk LiniM repEAwkyAyi av. o BIkryi ni M oAwiyklukyAyi av.

936
3

12

nieR EntAeLlAM omicH oAwi EAyi. pE averlAM piwi e@, vil @ kLil A et. EntA eLlAM vLer dErH oAwiEAyi. pE averlAM piwieiri . atinA {A pRy, qe EnAtH! {A krye! eyz ElmieR nzIkrNeec A l i qe zVsiiEtil.

13

14

15

16aetAe sMBviemH qeR yjmAnnAy yEhAv qEAwLiyi . yEhAv pRu, o vx i, (liAreR kAlgNn ysric H ) EkdArieR skl tApvuM asHtmiM. 17 smyM, EkdAriel mhAArAy BwAri cil, vilALik, jIvEnAew av EzxiM. yi AEylieR eedvmA yEhAv qEAwH rY pRu.

22
2

eyzElmi eedvsEzM dznieR tA}H v reyi y d+KsEzM+ nie pi? nieLinA sVM vI@Emryi mR iritH? mH Q ngrM vLer tir piwiecA ngrmAyi. vLer zbHdAymAnmAy, sEAxi ngrM. qAliEA kArY mARiyiri. nieR jnM ekAl e@ekAiri. pE vAL@ ekAl. mxY mric@ vINtH yill.

5yEhAv o EtYkdivsM etrewiri. divsM klApL@M zy}vumAM. dznieR tA}Hvryi* mxY mxYeREm nwEpAM. ngr mtiluk tkewM. tA}H v ryi luv pvtngriluvErAw EAziAkuM. 6lAmiel tirwyALik tL@ew vnA }ikL@emwH yi EpAM. kIRiniv prick mi zbHd mAM. 7eesnY nieR EtYk tA}Hvryi siM. tA}Hvr Etk ekAuniRyM. ngr kvAw tirwyALik kAv niM. 8 smyM eydA vnmiri sUiciri y DL@pEyAgiA #hiM. eydey sMri EkA z@ nilMprizAM. 9-11dAvIdi eR ngrieR EkAk epAA wukyM ni piLH kA kyM ec@M. atinA, nI vIwkeL kyM vIwkL@ew kl @ kL@pEyA gicH EkAk ek@kyM ec@M. p}y aviyini evM sMBriA rBiikiwyi ni l emAM. aen ni jlM sMB riM. sVyM sMriA ni en ec@M. qA etl A M s] x H w ic eedvi ni vizVsikyil. vLer pH veyl A M s] x H w ic oven (eedvM) ni kAkyil. 12atinA, qeR yjmAnM svzmAy yEhAv, tL@ew m]trAy sHEnhiterEyA vilpi AM vYsniAM jnEAwAv zYewM. jnM tl m$nM ec@kyM

d z n i e R t A } H v r eyzElmi smIpm tA}HvrkLielAAyiriAM tH.

937
vYsnieR vOM DrikyM ec@M. 13qA EnA! jnM EA s xH w rANH . av h A dikyANH . av pRy+ kALeyyM wienyM ekAl@k. nmAEGAxiAM. BikyM vIuwikyM ec@k. ti kyM wikyM ec@k, qe A nAeL n mriM.
14sv z nAy yEhAv A rY qEAw pRykyM {Aen eR ecviekAH EkkyM ecyHt+ et@k ecyHt aprADi yA ni. Q aprADM epARu ewM mE ni mriem {A vAgH d AnM ec@. qeR yjmA nM sv z mAy yEhAvyA Ni pRtH.

eyzAvH 22+13-23+2 2

ezbe H ny H eedvsEzM yjmAnM sv z mAy yEhAv qEAwien pRu+ ezbH n q dAseRywE EpAvuk. ekAArM vicArikArnA NyA. 16 dAsEnAw nIyiview qewkyANH? q EcAdik? nieR wMbAer ereyiluM view sMsH k ric i @EA? nIey inANivieweyA kl R eyA tH? qM EcAdik. eyzAvu pRu, yAeL EnAk! ayA tmAeyAriwH teR klR pNiykyANH. teR kl R pNiyA pAR rkyA NyA. 17-18m x Y A , yEhAv nie triNmAM. yEhAv nie o ekAc@ pii ii meA rAxH \ ieR eekkLiEleRiu ekAwM. nI aviewiw mriM. yEhAv pRu, nI nieR EtkeLecAli aBimAni. qA vidrEdzH nieR BrNADikAriH atiluM nl Etk L@AM. aview nieR EtkeL M ikEpAlumil . 19viw e nieR pdviyiniM nie {A puRAM. nieR pdviyi niM nie nieR putiy EntAvH
15qeR

nIM ec@M. 20a {A qeR dAsM hiIyAvieR pumAy qlYAImien viLiM. 21nieR Eml ieywH {A aven aNiyiM. nieR aMzvwi* qwH {A av nM. nieR EjAli {A av nM. dAs eyzElMkAM eydyew wMbAM o pitA vienEAelyAyiriM. 22dAvIdieR BvnieR tAEA {A aveR k}uilNi yiM. av o vAti RA vAti Rte kiwM. M atwyH A ApHtnAyirikyil. av o vAtilwcA atH awu teyiriM. M a RAnA vil. teR pitAvieR Bvniel bmAnitmAy kEsrEpAelyAyi riM dAs. 23zmAeyA plk yiElwic @ kyiy o Ni EpAel {Anven blewM. 24aveR pitAvieR vstiyiel mhtVmAM DAnvumAy qlAM aveR Em uM. AypUi yAyvM ikL@mwM sklM aven yiM. av aveR Em iiw ecRiy pA L@M evM niRyH vliy i kL@M EpAelyAyiriM. 25 smyH , EA vLer blm plkyi tRyHe Ni (ezbHnA) dblmAvukyM tkkyM ec@M. Ni tRyi vI}ukyM atiEluAyietlAM tkkyM ec@M. aEA, Q sEzilUew {A pRetlAM sMBvikyM ec@M. (yEhAv aLiytinA aetlAM sMBviM.) elbAEnA eedvsEzM eewRieniy d+KsEzM+ tzIzini klukEL, vYsnik! niL@ew RmK tkeiri. (Q klukLi luvErAw kiIMEdzni tiric @ vrvi pRye vA yANitH.) 2smtIr vsivEr, niz bHdrAk, vYsnik. sIEdAeR

23

aMzvwi rAjAAM EntAAM t BrNM nwvrAeN kANiA eekvzM vyH EtYktrM d$H.

eyzAvH 23+3-18

938
12

vYApAri yi eew. smtIr ngrM kcvwAer smM kwi ayyHkyM av nie st ekAu niRyH kyM ecyHt. 3av DAnYM Etwi sm yA nwi. eewRukA eenndI tIr vL DAnY ekAu v. DAnYM av m@ rAxH\ vikyM ecyHt, 4sIEdAEn, nI vLer nANMekwNM. qekAeA EA smvuM smieR EkAyM pRy+ qni ikLil. {A sv Evdn aBvic i il . {A u jEmkiyiil . ikeLEyA epik eLEyA {A vLiyiil. QjipHtH eewRieniy vA EkM. Q vA QjipH tien vYsnMekAu Evdni iM. klukEL ni tzIziEl mwNM. smtIrvAsikEL, ni vYsniNM. mH eewngre ni sV dic@. rMBM mt te ngrM vLkyAyi. ngrA jIviA vidrEdzLiEl EpAyi. eewngrM nirvDi EntAeL s]xHwic@. ngriel vYApA rik rAjmArAerEAelyA . kc v wA ql A yiwM driew. pie rA eewRientier ptik sU NM ecyHttH? sv z nAy yEhAv te. aver aDAnikLANemH av niyic@. tzIzini klukEL, ni sVrAjYE mwuk. o ecRundiey EpAel smM Ru ek kwk. M nieLyiEA twykyil. yEhAv smiEm teR eek nivi. eewRientier yM ecA rAxH\eL sMGwi ikyA yEhAv. eewRien yM avL@ew EkAeyyM tk A yEhAv knAEnAw kl i .

13

14

yEhAv pRy, sIEdAeR knYkApuiEy,* nI nzii ewM. nIyini hAdikyil. pE eewRukA pRy, ees sH {eL shAyiM! qA eessiEl kw kwA nieA vimlM ki@k yil. atinA eewRukA pRy, bAbiElAkA {eL shA yiM! pE kdyew EdzE EnAk! bAbiElA eA rAxH\Emyl. aU bAbiElA Nien mikyM ati @M yEgApur ek@kyM ecyHt. mEnAhrmAy vIwkLi niH BwA ql A M kv ekAuEpAyi. bAbiElANien aU kA@m]gL@ew lmAi mAi. av bAbiElANien avzixHwL@ew wmAi. atinA tzIziel klukEL, vYsnik. niL@ew aBy AnM (eew) nziiewM.

15mxY eewRien q}up ekAl E mRM. (atAytH o rAjAvi eR BrNkAlEALM.) q}up vx EzxM eew EvzYyew gAnM EpAel yiIM. 16

oA! pux mR OIEy, nieR vINyemwH ngrilUew nwk. nieR gAnM mEnAhr mAyi vAyik. ewew nieR gAnM pAwk. aEA L@k nie oAEAM.

10

11

17q } u p vxEzxM eewRieR kArYM yEhAv pun+pri EzADiM. av aveA tI mAnM aRiyikyM ec@M. eewRi vIuM vYApArM lBiM. miyiel m}uv rAxH \ M eew o EvzYeyEAelyAyiriM. 18pE sAdi pNM m}uvM sUi A eewRinAvukyil . eewRieR vYApArini lABM yEhAvyH Ayi sAdiewM. lABM eew yEhAvey Esviv nM. aen yEhAvyew dAsA vyRu

sIEdAeR knYkApui sIEdAngrM.

939
niRuyMver BiM. mEnAhrvO av DrikyM ec@M.

eyzAvH 24+1-19

24

AEylien eedvM ziiM tA! yEhAv Q Edze nzi iM. EdzetlAM pU mAyM yEhAv wc@nIM. jne aviewniM pRyyHM. 2 smyH sADArNAM puErAhitM aen te yi riM. awimkL@M yjmAnAM a enteyAyiriM. awimeL@M avew yjmAnikL@M akArM te yiriM. vAuvM vil nAM aente yiriM. kwM vAuvM kwM ekAwvM aen te. plizAM kwMvAu vM akArM te. 3 Edz verl A M aviewniM puRA ewM. s m}uv kvc ec ewM. yEhAv kliciritinA aetAe sMBviM. 4 rAjYM nYvuM vYsnimAM. ElAkM nYvuM dblvumAM. Edze mhA- dublrAyiIM. 5EdzvAsik Edze v]iEkwA iyiri. eten sMBvic@? mxY eedvvcnetier et@ ecyHt. eedvieR niym eL mxY asricil. vLer AlMmH av eedvvumAyi o krARuAi. qA eedvvumA yAiy krA av lMGic@. 6Q Edz vsiv et@ ecyHt aprADikLANH. atinA Edz e tkemH eedvM vAgHdAnM ecyHt. mxY ziiewM. cil mAM avEzxiM. 7mirivik nzikyANH . putiyvi cIymANH. mH m xY sxH w rAyi. qAliH av d+KitrA. 8av hAdM kwiiil . h A dzbH d eL lAM nilciri. eckLiniM vINkLinim ahAdgAn avsAniciri. 9vIu wi EA mxY hAdgAn pAwA Ril . vIu wivnH EA kyHpu EtAi. 10pU zy}M qtH Q ngri piy EprA. ngrM

yi

nziieiri. mxYH vIwkLi EvzivAnAil . vAtiluk awyH eiri. 11mxY ckLi vIu EcAdic@ ekAEyiri. pE qlA ahA dvuM nxH w mAyiri. sEAxM deryAeiri. 12 ngri nAyi vinAzM mAM avEzxi. kvAwEpAluM tkeiri .
13

14

15

16

17

18

19

viLevwsmyM, mxY olIvu mrLiniM olIvH tl @ . pE, RcH olIvu mAM mri avEzxiM. rAxH\iwyi Q EdzM qenEyA aenyA yirimitH. avEzxiv EAziA wuM. smieR zbHdE A cilAyirimtH. yEhA vyew mhimyi av l siM. mxY pRyM, ki}vEr, yEhAvey vA}Hk! vidrEdz vAsikEL, yi AEylieR eedv mA yEhAvyew nAmM vA}Hk. miyiel skllLiniM eedve vA}H tH n EkM. Q gAn nl eedv e vA}HM. pE {A pRy + mti! qni Evkii! {A kAetlAM BIkrsMgti k. rAjYEAhik jnien tier tiriykyM aver Evdni ikyM ec@. Q EdzvAsikH {A apkwM dzi. avAyi ByM, dVAr , ekNik qiv {A kA. apAyeiEH jnM ByM. cil oAwiEAM. av }ik Li vI ekNiyilkewM. avri cil }ikLini puR kyRuM. pE av meA ekNiyi piwiewM. mkLi lAkAze LyvAtiluk R ewM, LyjlM vhiA wuM. miyew awiRk viR yHM. kL@AM. mi piLkyM ec@M.

eyzAvH 24+20-25+1 11
20

940
EpmAriyM EpAelyA. m} Biiyi awic H tAE}eA}u . pE vIi vsi vH apAymAil. z@ EAzikyM zbHdmA kyM ec@. BIkrz@ EpAviLi nw. pE, eedv Em, nI a twyM. mmiyi EvnAlH ecwik vAwi nil vI}u. aEtEpAel z@ vien nI EtAlikyM aver mili}yHkyM ec@. twi y EmG Evnc < wien twy. aEtEpAel BIkr z@ vieR EAzeL nI twyM.

21

22

23

ElAkieR pAp BArictH. atinA mi BArinwiyi lAyiEAM. mi p}kiy vIw EpAel luuM. wiyenEAel mi nilM ptiM. mi wrA k}iykyil. aEA yEhAv sVIy eesnYeL sVivc @ M miyiel rAjAAer miyi vc@M viDiM. anvDi Ep omic @ Ec ewM. avri cil o }iyi pUiyiweiri. avri cil twvRyilAeiri. pE avsAnM, vLer Enri EzxM, av viDiewM. eyzElmiel sIEyApv t i yEhAv rAjAvienEAel BriM. aveR EtjH mA kAM. sUrYcAerA B aveR EtjiAyiriM. a nimiM c apmAnit nAvukyM sUrY nANMekwk yM ec@M. eedvienA st H tigItM yEhAEv, nIeyeR eedvmA . nie {A drik yM nieR nAme vA}HkyM ec@. nI atH-t v ici@H. vLer pH nI pR kArY pUmAyM zriyA . nI pRiEpAel te qlAM sMBviciri. ngre nI nziic i ri. zmAy EkAkLA sMri e ngrmAyi atH. qA EA atH evRuemA pARM mAM. viEdzekAAr tk eiri. aetAM oriluM punniiewkyil. zmAy rAxH\Liel jn nie driM. zmAy ngr Liniv nie ByewM. yEhAEv, vzYL@ pAv H nIeyArByAnmA. pl zH n aver EtAl i AnA rMBi. pE nI aver sMr i. yEhAEv, mxYer LyiniM winiM ri vIwEpAelyA nI. drit BIkrmAy ekAwA@M

25
2

dAsAAy eedv ieR viH 6aH svznAy yEhAv Q pv t i sklmAyi o vi ouM. vii vuM mikc BNvuM vIuM Ayiri M. LM mAMsvuM AyiriM. 7qAliEA qlA jntkeLyM rAxH\eLyM mw o mRyAyi ri. mrNM qANH Q mRyew EprH. 8 qA mrNM qeEyH mAyi tkewM. qeR yjmAn nAy yEhAv ql A mKniM knI wc@ mA@kyM ec@M. mH aveR jnM m}uv d+KitrAyi . pE eedvM miyiel m}v vYsnvuM qwmA@M. etAe sMBviemH yEhAv pRiri tinA etlAM sMBvikte ec@M.
9

10

11

aH jnM pRyM, tA new eedvM! n kAiriv. ne rinANv viri tH. new yEhAvyHAyi kAirikyAyi nAM. ati nA, yEhAv ne riEA nAM hAdic@ mtimRM. yEhAvyew zi Q pvt iluH. EmAvAbH prAjyew kyM ec@M. yEhAv z@vieR Emwi nwM. cvRunyi eevEA cviiemtiew EAel yirimtH. nIArEREpAel yEhAv teR eekk viwM. anrM

941
mxY aBimAnietAe yEhAv smAhriM. avA iy skl survsH t L@M yEhAv smAhriM. aetl A M av qRiukLyM. mxYew y EkAkL@M aBy AnL@M yEhAv tkM. aetlAM yEhAv nil epAwi yielRiyM. eedvienA st H tigItM aH, jnM eydyi Q gAnM pAwM+ yEhAv nmH r n. nm eA zmAy ngrmAyiri . atinH zmAy EkAkL@M tiErADL@mH. kvAw RkyM ani miM nItimAA EvzikyM ece! eedvieR nl vcnLsrivrANv. yEhAEv, nie yiv M nie vizVsivM nI yTA smADAnM n. atinA ql A yH E A}uM yEhA vyi vizVsik. qekA eA avni, yEhAvyA yAhi* nin nitYmAy aByAnmAyiri! pE ahri ngre yEhAv tkM. aview vsi ver av ziikyM ec@M. tngre yEhAv nileRiyM. atH epAwiyi ptiM. driM vinItmAyv av zixHwLilUew nwM. vizVsH t tyANH nItimAAew mAM. EnM stYvumAy mAM nItimAA piw. eedvEm, nI mAM sugmmAkyM ec@. qA, yEhAEv, { nieR nItiAyi kAiri. { L@ew AvH nieyM nieR nAmeyM oAAnA#hi. rAiyi niEAewAmAyiri A qeR mnAzi. oAErA pudinieRyM pulriyi

eyzAvH 25+12-26+17
niEAewAmAyiriA qeR AvH ekAti. nieR nIti yew mAM miyiEl vEA mxY zriyAy jIvitrIti pWiM. nI dymAM kAiyA dxHw n ecA pWiyil. n niR ElAk vsic A luM dxH w tiEy ec@kyZ. yEhAvy ew mhim av oriluM kANA niwyil. qA yEhAEv aver ziiA tARA. tIcyAyM avri kAM, El? yEhAEv, nieR jnEAw nin zmAy sH E nhM dxH w Au kANic @ ekAwAluM. tIc y A yM dxHwA liM. nieR z@ tIc y AyM sVM agHniyi (ti) qriyM. yEhAEv, { ecA mic qlAkArYL@M nI niREviyiri . atinA { smA DAnM tAluM.

12

10

11

26
2

12

13

14

15

16

17

y E h A v y A y A h H ael i yAhH yEhAv. qAyBAxyi eedvi nAmM.

eedvM teR jni pujIv nM yEhAEv, nIyA {L@ew eedvM. qA mH { m@ yjmAnAer piw. { m u y j mAn A E w t A y i . qAliEA mxY o nAmM mAM, nieR nAmM, oAie qH {LAzi! mric yjmAnA jIvi kyil. Et mrNi niM q}uEyil . aver nziiA nI niyic@. { eLeAH averi oAii etlAM nI nziic@. nI sHEnhi rAxH\e nI shAyic@. rAxH\e anY EtAlitH nI twu. yEhAEv, dritLiepwEA mxY nie asHmri. nIyver ziiEA av zAmAyi Ai. yEhAEv, { niEAewA mlAEA { svi OIeyEAelyA. sv EvdnEyAew av kry.

eyzAvH 26+18-27+11
18

942
5

19

aEtEpAel, { Evdn yH. { jmL@tH evRuM kAinH. ElAki putiy m xYer nil . Edzi { r ekAuvil. pE yEhAv pRy, nieR jnM mriciri, pE av punjIviM. qeR jnieR m]tEdh mrNiniM yi e}uEM. mric@ mwi vEr, q}uE@ sEAxik! nieL mw mH pudini eR kAzi citRi vI}u muEpAelyA. mi tilu mricver Epi putiy kAlieR vrvien a Ri .

qAlAeriluM suryHAyi qiEl vrikyM qEAw smADAnmAA #hi kyM ecyHtA, av vEAe, qEAw smADAnM Apic @ ekAe. mxY qeRywE vM. nl E vkL@ o ecwiEpAel zmAyi nilniA av yAEAbien shAyiM. yi A Eylien av puxi ecwi yAM. aEA ecwikLiniM p}eLEpAel aviwmAek yi AEylieR ikeLeAu niRyM.

nYAyviDi+ tiPlEmA ziEyA qeR jnEm, niL@ew mRikLi El EpAvuk. vAtiluk pU@k. Rc@kAlM niL@ew mRikLi oLicirik. eedvieR EkApM avsAniMver oLicirik. 21 Q ElAkiel mxYer av ew pApH zi viDiA yEhAv teR AnM vi@vM. mi vDievew rM kANi M. mric v er mi nieyAri luM mwivyHil.
20

27
2

aH, yEhAv sUzAliyAy livYATA q se viDiM. u kiw s mAy livYATAen ziiA av teR mhtVmA, kw vuM ziym vAL@pEyAgiM. BImAkArjIviey yEhAv smi vDiM. aH mxY smAy miri EAieni pAwM. EtAien yEhAvyA {A pripAliM. EvsmyH {A EtAi evemA}iM. pkluM rAiyM {A ati kAv niM. EtAinH M tEmliyil. {A EkApixHWnl. pE ym AvukyM eriluM mw ieR Bii ek@kyM ecyHtA {A atiEl ecH atH qric@kLyM.

AEylien eedvM dEryy H M jne yEhAv qen yA ziik? mH z@ jne mRiEvl i c @ . aEpAel te yEhAv averyM hri EmA? mH vLeryDikMEp ekAl e@. yEhAv aEt kArYM te ecyHtH aver vDiEmA? 8aveL vLer dErycH yEhAv yi AEylumAy tM otI ilAM. av yi AEyliEnAw vLer pxmAyi sMsAriM. w piwic mmiyiel kA@EpAel av eR vAk qriyM. 9yAEAbieR aprADM qen yA epARuewk? aveR pAp LilAtAkviDM qAyiriM sMBvik? ArYeLAeyA sMBvik+ yAgpIWieR pAR l@k epAwiyAyiIM; vYAjeedv L@ew timkL@M yAgpIWL@M nzi iewM. 10aH, mhAngrM nYmAM. aetA mmiEpAelyAyiIM. mxYer lAvM dErEAwiEAM. ngrM RAeyA puEmwEpAelyAyi IM. ekAc@ kAliiwAvuk avi ew pul @ tiM. mirivikLi niM kAlik l tiM. 11 vik NuM. zAKk aw vI}uM. OIk kuk viRkAM. mxY mnilAA visti . atinA avew xHwAvAy eedvM aver zVsiikyil. avew xHwAvH avErAw kN kA@kyil.
7teR

yi

943
12aH yEhAv teR jne anYriniM Evtiric@ wuM. av yIsH ndItIr niA rMBiM. yIsH n di mt Qji pHtiel ndivery teR jne av smAhriM. ni yi AEylukA oAErA rAyi omic@ EcewM. 13qeR jnilDikvuM aUri nxHwmAyi ri. qeR jni cil Qji pHtiElH oAwiEAyi. pE aH, o mhAkAhLM m}uM. averlAM eyzElmiEl mwivrikyM ec@M. vipvti av yEhAvyH mi nmsHkriM.

eyzAvH 27+12-28+1 12

5aH sv z nAy yEhAv mEnAhr kirIwmAyiIM. avEz xi teR jntyH av mhtVmA puxHpkirIwmAyiIM. 6teR jne Bri nYAyADip AH yEhAv jH{AnM nM. ngr kvAwLi yM ec@vH av k nM. 7pE EntAAriEA wiyArAyiri . puErAhitAM vAck emAe vIuM mdYvuM wiciri. av kAliwRivI}u. dzn kAEA vAck mdYpic i ri . mdYpic@ekAH nYAyADipA nYAyviDi nw. 8qlA EmzkL@M CiekAH mweiri. oriwM v]iy o lvumil.

28

vw yi AEyli tAIk zmrYey EnAk! qyImi el wiyA ngre EyAH ahri. ngrM suxH w mAeyA tA}H v ryA vlyM eceH o im kLi iti ec@. tL@ew ngrM mEnAhrmAeyA puxkirI wemH zmrYA k. pE av vIu wi. Q mEnA hr kirIwmAke, vAwiEA ecwiymA. tA qeR yjmAnnH zM DIrmAy o vYiyH. ayA li}MepA}iciEpAelyM m} EpAelyM rAxH \ iEl kw vM. ekAwA@EpAel av rAjYE EvziM. rAjYe AwM LymA zmAy ndiEpAel yiriM av. kirIwM (zmrYA) av nile RiyM. qyImiel wiyA mEnAhr mAy kirIweEyAhri . pE ngrM cviiemti ewM. suxHwmAeyA tA}HvryA eH ngrM o iE itiec@. mEnAhr puxkirIwM vAw ecwimAmA . Evnliel dY ai }MEpAelyAyiriM ngrM. ai}M kAv epe H a pRic@ti.

teR jne shAyiA eedvM #hi 9mxYer o pAWM pWiiA mikyA yEhAv. teR vcn mxY mnilAieAw A mikyANH yEhAv. qA mxY ekAc @ ueLEAel yANH. aw kAlH mlwiyi nike, ueLEAelyA NH. 10 atinA yEhAv uELA ewEpAel mxYErAw sMsAri + sA lsAvH sA lsAvH KAvH lKAvH KAvH lKAvH jyi zAmH jyi zAmH.*
11apricitmAy Q BAxNrItiyM m@ BAxkL@M jnEAw sMsAriA av pEyAgiM. 12mH eedvM avErAw sMsAric@. av en pRykyM ecyHt, tA o vim lM. etA smA DAnprmAy lmA. INit

s A l s A v H . . . z A m H ekAc@ikeL q}u tA pWiiti o qAy gAn mAyiriAmitH. etA ieR vA k EpAelEyA viEdzBAxEpAelEyA oe EtAi. qA vieweyA kln, avieweyA kln, vieweyA cM, avieweyA cM, vieweyA pAWM, avieweyA pAWM qien priBAx ewAM.

eyzAvH 28+13-27

944
eriluM vH nieL ziiM. nieL av cviiemti ecLi EpAelyAM. 19 ayA vH nieL qw ekAuEpAM. niL@ew zi BIkrmAyiriM. aeti Ek EAe ni By w uM. BAtie v zi rAiyi vLer eevMver wM. 20aEA niH Q kT mni lAM+ orA nILmilA o kiw yi kiwRA mic @ . putyH AM mAM vItiyilAeA putA NyAH kiiytH. kiwyM putM ayAH pEyAgnYmAyEpA elyAyiriM niL@ew krARuk. 21epRAsiMpv t i ecyH t EpAel yEhAv EpArAwM. gieb EyAtA}Hvryi vc@AyEpAel yEhAv EkApiM. anrM av teR xHwM viM. cil vici kArY yEhAv ec@M. qA av teR kM pUIkriM. orpriciteR EjAliyANvERtH . 22ni ni aArYetier EpArAwtH. aen ecyHtA ni @m ky mRuM. {A Ek vAk mARukyil . miyew BrNADipnAy, svz nAy yEhAvyini v vAk LANv. aetlAM eceirikyM ec@M. nItiEyAew yEhAv zii 23{A niELAw pRy sEzM ic@Ekk. 24kxk teR vy qEA}uM }uekAiriEmA? l! avenEA}uM mi pNiey wEmA? l! 25kxk nilemAi ati vi vityH. pltrM vik pl rItiyilANv nw tH. ayA ct vitRu. kw vityH . EgAtH nirniryAyi nw. yvieR vik ati eR AnM atikLi ecRu EgAtuM nw. 26new eedvM nieL o pAWM pWiiA pEyAgi. teR jne ziiEA eedvM nItimA enANi sUciitH . 27 ct emtiA kxk emtil kyM pl @ kL@M pEyAgi EA? l. kw emtiA av

viewv vimie. smADA nieR wmA. pE jnM eedvi ecviEyA il . 13atinA eedvieR vAk o viEdzBAxyEwEpA elyAyi. sA lsAvH sA lsAvH KAvH lKAvH KAvH lKAvH jyi zAmH jyi zAmH. mxY avew xH w MEpAel vic@. atinAlv piEA@ vI}ukyM prAjitrAvukyM ecyHt. av piwiewukyM ecyH.

eedvieR nYAyviDiyi niH M rewil 14eyzElmiel EntAEL, ni yEhAvyew sEzM iNM. qAliEA ni aven vi A Ail. 15ni pRy, { mrNvumAyi o krARuA iyiri. nrk}iyAy ziEyA L@mAyi {eA wwiyH . atinA { ziiewkyil. zi {eL oM ecAet kw EpAM. { {L@ew t M NkM pii mRi riM. 16aArY mlM qeR yjmA nnAy yEhAv pRy, sIEyA niel nilH {AenA pAR-mllHwM. atH vLer vilpiwic o klA yiriM. Q DAne pARyi ql A M pNiyewM. pARyi yi M nirAzrAvukyil. 17Bii EneryAeN kANiA jnM k pEyAgi. aEt EpAel, zriyAyeteu kANi A {A nItiyM nyM pEyA giM. ni dxHwA niL@ew N kLiluM sULiluM mRiriA mi. pE ni zii ewM. niL@ew oLisEt tk A ekAwAEA LyEmA vEA elyAyirimtH . 18mrNvumAy niL@ew krA mAyHewM. ziEyAL@ mAy wwi nieL shAyi kyil.

945
emtivi pEyAgiEA? l. o ekAc@ vwiekAu tliyANH Q mNik EvtiriecwtH. 28amAv teR eekk ekAu mAvu }yH . pE, avLtH qEA}uM ec@il. yEhAv teR jne ziiM a kArM te. vicM kAi av aver EpwiiM. pE aver pUmAyM epAwic @ kLyil . aEnkM tirk aver cviiemti A av avdiil. 29svz nAy yEhAvyini pAWmA NitH. visHmykrmAy pEdzM av n. av stYi jH{Ani yANH.

eyzAvH 28+28-29+1 14

yiriM. avH #hi ki@ kyil. vizv BNM sVpHnM kAEAelyAyirimtH . NH q}uEEA}uM ayA viz AM. dAhiv evM sVpH n M kAEAelyANtH . N e}uEEA}uM ayA dAhiM. sIEyAnientier yM ec@ qlArAjYeL sMbic@M stYmANH. rAxH\H av rA#hietAM ki@kyil. atH - tsH t bH D rAvuk! vIu wiAet mEdArAvuk. kA kyM sHtbHDrAvukyM ec@k! mdYM k}iAette ni mRi u vI}uM. yEhAv nieL RM. yEhAv niL@ew kk awyH M. (vAckArA niL@ew k k.) yEhAv niL@ew zirS mwM. (vAckArA niL@ew zirSk.)

29

eyzElmiEnAw eedv ieR sE H nhM eedvM pRy, arIEylien EnAk! arIEy dAvIdH tAvL mwic lM. avL@ew EGAx vxM EtARuM wi. 2 arIEy lien {A ziic i ri. ngrM d+KvuM nilviLiyM niRi ri. pE aveLEA}uM qeR arIEy teyAyi. 3arIEy El, nin @M {A eesnYeL vinYsic i ri. ninetier {A yEgApurL@yi. 4 nI prAjyewkyM nil vliciw ewkyM ecyH t i. EA nieR zbHdM nilniH o Et ieR zbH d MEpAel {A Ek . nieR vAk ecLiyi nieA zAsVrM EpAel y. 5ecRiy epAwi EpAel aview DArALM apricitH. kAi pR EpA pti EpAel DArALM <r AmH . 6 svznAy yEhAv nie kM, wi, vliy zbHd qivekAu ziic@. qlAM qri c @ kLykyM tkkyM ecyH t }liA@M ekAwAuM agHniyemA eyH . 7nirvDi nirvDi rAxH\ arIEylientier yM ecyHt. atH rAiyiel BIkrsVpHnM EpAel yi. eesnY arIEylien vlyM ec@kyM ziikyM ecyHtiri. 8 pE eesnY M etA sVpH n MEpAelyA

10

11ArYeLAe sMBviem {A niELAw pRy, pE nieLe mnilAil. awc@ mvc pusH t kiel vAk EpAelyANH qeR vAk. vAyi AnRiyAvu orAH pusHtkM ekAwH vAyiA vzYewAM. pE ayA pRyM, qniH Q pusHtkM vAyiAnAkuil, tH aw c@vciri. qnii RAnA il . 12 ael i, vAyiAnRi uwA ovnH pusHtkM nki yiH vAyiA vzYewAM. ayA pRyM, vAyiA aRiyA ekAH qniH Q pusHtkM vAyi A k}ikyil. 13qeR yjmAn pRy, v qe sHEnhi q pRy. av sVM vAyini vA k ekAH qe sHtti. pE avew Xdy qiniM vLer akelyANH . averEAw kA@ drvAke, mn+pAWmAiy evRuM mxYkl n yM. 14atinA {A ver zvuM atH-krvumAy v] ikekAH sH t bH D rAM. avew jH{AnikH viEvkM nxHw

eyzAvH 29+15-30+8 8

946
lAil , pE av tL@ew pAWM pWiM. AEy eedveyANH yiEt, H Qjipt H ienyl yEhAv pRu, Q sti keL EnAk. avere a sriil. av ptikLAElAci , pE qeR shAyM Etw il. av mu rAxH\L@mAyi krARu kL@A. qA qeR A vinH krARukELAw tAlrYmil. v wt wt pAp ecyHt @kyANH. 2 av shAy inAyi QjipH t iEl EpA. qA aen ec@tAENA zri eyH av qEAw EcAdiil . PREvA teL riemH av tIi. QjipH t H teL riemv k. 3qA {A pRy, Qji pHti oLiciritH ni NM ecil. nieL sMriA Qji pHti k}iykyil. 4 niL@ew EntA EsAvAniElM AnAptimA hAEnsiElM EpAyiri. 5 pE av nirAzrAM. aver shA yiA k}ivilA o rAjYeyA Nv yitH. lyM ap mAnvuM mAEm QjipHt v. yi

ewM. avew jH{AnikH mni lAA k}iykyil. 15av yEhAvyi niH qlAM oLiiA mi. yEhAv oM mnilAielH av k. av i tik ec@. av sVyM pRy, M {eL kANAnAvil. {LArAeNH M aRiykymil. 16niLAek }iyiri. kLi mM zvnuM smem ni k . Ae vsH t Ai yven EnAi nIyl qe Ai ytH! q pREAem ni k. tH o klM atieR ni itAvien EnAi nin mni lAkyil q pRyEAelyANH. nlk AlM vrvAyi stYM+ ecRieyA kAl iEzxM elbAEnAnH kE pv t MEpAel PlpuxH w mAy m AkuM. kEpvtmAke, wti iy vnM EpAelyM. 18bDir pusH t kiel vAk EkM. a ilUewyM mwmilU ewyM kAM. 19drier yEhAv s xH w rAM. yi AEylieR vi ni dri hAdiM. 20dxHwM niyM lAtAEA }ANi sMBvik. ti ec@ti nA#hiv l A tAEA}A Ni sMBvik. 21(nItimAAeri av NpRy. mxYer EkAwti yi wAnv mi. nixHkLer nziiA av mi .) 22atinA aAhAmien sVt nAiy yEhAv yAEAbieR wM bEAw sMsAri. yEhAv pRy, ni yAEAbH apmAni ewkEyA likEyA l. 23av teR m}uv meLyM kAkyM qeR nAmM viem pRykyM ec@M. Q ikeL {A qeR eekk ekAu s]xHwic@. yAEAbieR vi (eedvM) vizixHw qv pRykyM ec@M. ik yi AEylieR eedve driM. 24 vri aDikM EpM DArNAziyil. atinAl v et@k ecyHt. v mni
17tA

30

eydy H eedvsEzM m]geLiy d+K sEzM+ apkwkrmAeyA lmANH enegvH . aviwM siMheLyM aNlikeLyM pRMpAukeLyM ekAuniRiri. pE cil enegvilUew kwEpA- Qji pH t iEl EpAvukyANv. av tL@ew niDi m}uv k}utRM tL@ew B$ArM m}uv ok@RM vc @ ekiyiri. shAyiA k}ivilAeA rAjYeyANH av yietANH tinM. 7QjipH t H vilek rAxH \ mA. QjipHtieR shAyM nirkmA NH . atinA {A QjipH t ien oM ecA vYALi q viLi . 8ni ql A vM kANviD i etA PlkiE q}uti
6enegviel

947
vyHk. etA pusHtkiluM q}u tivyH k. avsAnnAL@kAyi et}utivyHk. tH vidrBAvi EviytANH+ mAtApitAeL a sriA AA ikeLEAel yANiv.
9av NyArANH . yEhA vyew vcn pWiA A AvM. 10av vAckA ErAw pRu+ { ecE kArYLi sVpH n M dzi E! {ELAw stYM pRy tH! iymAy pRH {eL sEAxiik! {Ayi nl mAM kAk! 11yTA i sMBviA EpAv kANAtirik! {L@ew v}iyi niM mARuk! yi AEylieR vieni {ELAw pRyA tirik! qv vAck ErAw pRu.

eyzAvH 30+9-23

eLA EvgtyAM. 17 z@Li elAv y BIxNiyi niLi yirM Ep oAwiEAM. au z@L@A BIxNiyi nieLlAvM oAwiEAM. niL@ew eesnYiERtAyi ek avEz xik i mkLiel ekAwimrM mAmAyiriM. 18yEhAv teR kN nii kA NiAnA#hi. yEhAv kAi rikyANH. q}uEH nieL zV siiA avnA#hi. yEhA vyA eedvM nItimAnA. yEhAvyew shAyM #hi verlAM ag]hIt (sxHw). 19yEhAvyew jnM sIEyApv ti, eyzElmi vsiM. ni Lini krci wkyil. niL@ew nilviLi yEhAv EkkyM ni eL zVsiikyM ec@M. yEhAv nieL vikyM shA yikyM ec@M. teR jne eedvM shAyiM 20mH qeR yjmAn (eedvM) niH vYsnvuM kxH w AwM nki-nieLM k}i avuM evvuM EpAelyANtH. pE eedv mA nie pWiiv, av niiniH niyM mRiri kymil . ni vien sVM kk ekAu kAM. 21 aEA niLini et@ ec@kyM etAy mAiEl EpAvukyM ecyHtA, ni pii en o zbHdM EkAM, tA zriyAy mAM. ni Q mAilUew EvNM EpAvA! 22eviyM sVvuMekAu epA ti vi#h niH. vYAjeedv nieL amAi yiri. pE vYAjeedveL EsvitH ni avsAnii M. EdvAer ni mlinAvzi xHwLAyi qRiukLyM. 23a yEhAv niAyi m}ey ayyHM. ni nil vi vit yHkyM nilM niAyi BNM vLkyM ec@M. ni vLer nl viLvu ki@M. vylukLi ni L@ew m]g Ev BNM ki@M. niL@ew wkH vliy vyluk

eydyew r eedv ini mAM 12yi AEylieR vi (eedvM) pRy, yEhAvyew Q sEzM viA ni Aiyil. ni yM ec@tiluM NpRy tiluM yiAnANA#hM. 13ni ArYLA aprADikLA NH. atinA ni vilukvIN Bii EpAelyA. Bii mRiuvI tkM. 14ni mRiu vI kxNM kxNmA mBrNi EpAelyAyiIM. kxNLA ke, pEyAgnYvuM. awi niM kn EkArAEnA evM ekAu vrAEnA atieR kxN pkri kyil. 15qeR yjmAnnuM yi AEyli eR vimAy yEhAv pRy, qeRywE vA ni rewM. qi vizVsiev i ni k zi vM. pE ni zArAyiriNM. pE a ecA ni xHw ewil! 16ni pRy, { H oAwiEAkA tirk EvNM! a zriyANH, ni tirR kyRi EpAM. pE z@ nieL piwM. z@vinH niL@ew tirk

eyzAvH 30+24-31+4 4

948
m}yM li}vum ekAwA@ EpAelyAyiriM yEhAvyew zi. 31yEhAvyew zbHdM Ek EA aU ByewM. yEhAv aU rien vwiekAH awiM. 32eck LiluM kirLiluM awicH sMgItm AEAel yEhAv aUrien awiM. teR mhAkrMekAH yEhAv aUrien EtAliM. 33EtAEPH vLer Enrete tARAiyi@H. rAjAvinAyi a tARAyiri. vLer }iluM vItiyiluM aetAeiri. aview vlieyA viRkiArvuM agHniymH. yEhAvyew nizVA sM qriy gk}EpAelvH atien kiM. yi AEy eedvieR ziey yiNM shAyinAyi QjipHtiEl EpAver EnAk. mxY tirkeL vzYew. tirk teL shAyiemH av k . nirvDi EtkL@M QjipHtiel tirwyALikL@M teL sMri em jnM k. eesnYM vLer vlutAyekAH t suritrAeNH av vicAri . yi AEylieR vinAyv en (eedvM) av yiil. mxY yEhAvEyAw shAyM aBY iil. 2qA yEhAv jH{AniyA. avetier drit vitRuM yEhAvyA. yEhAvyew kln ey mAA mxY k}iyil. yEhAv q}uEkyM dxH w etier (eydA) EpArAwkyM ec@M. av er shAyiA mi(Qji pHtH)vErAwM yEhAv EpArAwM. 3QjipHtkA evRuM mxY mAMeedvml . QjipH t iel tirk evRuM m]gLANH- Avl. yEhAv teR krmykyM shAyi (QjipHtH) prAjyewkyM ec@M. shAyM lBiEv (eydA) vI}uM. averl A vM omic @ nzii ewM. 4y E h A v qEAwLiecyH+ siMhEmA siMhiEyA o m]ge ryAyi piwiwiyA siMhM c

L@AyiriM. 24niL@ew kkAli kM k}utkM yETxHwM BNM ki@M. vLeryDikM BNmAyi riM. m]gH BNM ekAwvA ni EkArikL@M }ikL@M pEyAgiEivM. 25 ql A pv tinuM iM evM niR a vikL@AyiriM. aEnkM Ep ekAlewkyM EgApur tk ewkyM ecyH t ti EzxmAyi riM sMBvik. 26aH ckAzM sUrYkAzM EpAel tiLuM. sUrYkAzinH EA}utienA }iri tIt yAM. o divse sUrYkAzM o m}uv }HcyielEAel yi riM. yEhAv teR jntyew mRi vuk vc@ek@kyM teR mn A mRiEvver suKewk yM ec@EA}ANien sMB vik. 27tA, derniM yEhAvyew nAmM v. twic pukEmGL@ agH n iEpAelyANveR EADM. yEhAvyew vAy EkApM ekAu niRyHeiri. aveR nAvA ke, qriy agH n iEpAelyM. 28yEhAvyew nizVAsM (AvH ) k}uEALM y o mhAndi EpAelyANH. rAxH\H yEhAv nYAyviDi nwM. atH vinAzi eR ariyilUew av aver ariEAelyAyiriM. yEhAv aver niyiM. atH m]g EpAel o kwiA av m xYew vAyiliw EpAelyAyi riM. 29aH ni sEAxgAn pAwM. ni o avDidivsM rM BiEAelyAyiriM aAle rAik. yEhAvyew pv t i El nwEA ni sEA xi. yi AEylieR pARyA yEhAvey rADiA EpA EA pulA} EkH ni sEA xi. 30yEhAv teR mhAy zbHdM skleryM EkiM. teR z mAy kr EkApEAew tA}H vtH yEhAv skleryM kANi M. qlAM qric@kLy mhAgHni EpAelyAyiriM kr. niRey

31

949
m] g ieREm niH alRu. aEA siMhe oM Epwii kyil. mxY vH siMhieR Ener zbHdmAiyAluM siMhM By ewkyil . mxY oc v c A luM siMhM oAwiEAkukyil. aEtEpAel svznAy yEhAv sIEyApv t iEliR ivM. yEhAv i pw ev@M. 5 pik tL@ew wi mk Li vmi@ pREAel svz nAy yEhAv eyzElmien tiErA DiM. yEhAv aveL riM. yEhAv eyzElmilUew kwEpA kukyM aveL rikyM ec@M. 6yi AEylieR stikEL, ni eedvientier tiriu. ni eedviEl mwivrNM. 7aEA mxY niL@Aiy sV-evi vi#hL@ew rA Dn niM. vi#hL@Ai yEAe ni stYmAyM pApM ecyHt. 8aU o vAL@ekAu EtAl i ewem stYmA. qA vA o mxYERtAyirikyil. aU nziiewM. pE vinAzM o mxYeR vALi niAyiriil vtH. aU eedv ieR vALiniM oAwiEAM. pE ecRuA awimkLAyi piwi ewM. 9avew aByAnM tk ewM. avew EntA EtAli ewkyM ptAk nxH w ewkyM ec@M. yEhAvyANietl A M pRtH . yEhAvyew agH n i$M (yAg pIWM) sIEyAniElA. yEhA vyew awH (yAgpIWM) eyzEl mi . EntA nItiyM nYAy vumvrAkNM {A pRy kArY vi k! n v rItiyi EvNM rAjAvu BrNM nwEtH. m xYer nyiEA EntA nYAy mAy tImAneLwNM. 2 aen sMB viNemi rAjAvH kAiluM m} yiluM o aByAnM EpAel yAyiriNM. vr miyi jl vAhM EpAelymAyiriNM. atH

eyzAvH 31+5-32+1 12

xH N miyi vlieyA pARyew t ni}luEpAelyAyiriNM 3mxY shAyinAyi rAjAvien EtwkyM aveR vAk EyAew EkkyM ec@M. 4 EA zy}i k}iyvH mn ilAA k}iyM. EA vY mAyi sMsAriA k}iyAvH vYmAyM EvgiluM sMsAriA k}iyM. 5 dxHwA mhAAer viLi ewkyil . FAElAcnAer jnM driyil . dxH w ArAyv dxHwt sMsAri. 6dxH w dxH w r pRy. aveR XdyM ti ecA ElA cikyM ec@. EBAx et@ ecAnA#hi. dxH w yEhA vey dxic@ pRy. vizven BNM k}iyHAM dAhiven evM wiAM dxHw avdi il. 7 dxHw tiey opkrN mA. pAvevriniM qlAM tieywA av ElAci. pAveLi av NpRy. driH av nIti niExDi. 8pE o nl EntAvH nk ecAnAElAci. nk ayAeL o nl EntAvAkyM ec@.

32

dritkAlM vrvAyi OIkLi cilriEA zArANH. niiEA suri ttVM EtA. pE ni niH qeR vAk EkNM. 10OIk EL, niiEA surittVEbA DmH . pE o vxM k}iH ni }ilAM. qekAe A awvxM ni mi riyew viLevw nwkyil. pRi A miriEy Ayiriyil. 11OIkEL, niLiEA zA rANH. pE, ni ByNM! OIk EL, niLiEA suritrAeN EtA. pE ni vixmiNM! niL@ew nlvO a}ic@kL H vYsnieR vO Dri k. vO niL@ew ar yi ivyHk. 12 vO vYsnM niRyHe niL@ew mARiw iEm Drik.
9ni

eyzAvH 32+13-33+1 11

950
2

niL@ew vyluk nYmAyi ritinA kryk. ori niRey miri ti miriEAk EA nYmAyiri. 13qeR jnieR miAyi nilviLik. aview m_kL@M kLkL@M mAEm vL qtinA kryk. ngriM ori h A dM niRu nii vstikmAyi vilpik. 14mxY tlAnngrM vi@ EpAM. ekAArvuM EgApurL@M nYmAM. mxY vIwkLi vsi kyil - av hkLi vsiM. kA@k}utkL@M wkL@M ngri vsiM-m]gLview EmyA EpAM. 15-16mkLiniM eedvM teR AvH nm tver wM. EA miyi nEy l. aetA mmiEpAelyANH . pE mmi BAviyi kEEdzM EpAel yiIM-nItipUvkmAy nYAyviDi aview vsiM. kE o pcAwEpAelyAM-n avi ew vsiM. 17 n smADAnvuM suryM qeEmAyi ekAu vM. 18qeR jnM smADAnieR mEnAhrl vsiM. av suryew wAri vsiM. av zAvuM smADAnprvumAy lLi vsiM. 19pE etAe sMBviti mH vnM vI}NM. ngrM prAjy ewNM. 20niLi cil ql A avikL@ewyM kryi vik nw. kAlikeLyM k}utkeLyM ni aview Emu nwA viw. ni vLer sxHwrAyi rikyM ec@M.

aEA mxY pRyM, yEhAEv, {ELAw kN kAENEm. { nieR shAyM tIic@. yEhAEv, qM BA ti { zi tAluM. dritilkewEA {eL ricAluM. nieR zmAy sVrM jneL Byew. av nii niM oAwiEAkukyM ec@. nieR mAhAYM rAjYeL pAlA ynM eci.

33

ti wt tiyA tA, nI ymAkyM jn i niH qlAM aphri kyM ec@. avrAke nii niH oriluM oM aphri mil. nI mxYetier tiriy. avrAke oriluM ninetirA mil. atinA nI EmAxNM ni EA m@v niiniM EmAxHwi c@ wuM. nI jnientier tiri y niEA anY nin etier tiriu wuM.

4ni yi sADn kvew. av niLiniM qwewM. aEnkmEnkMEp vH niL@ew sH aphriM. tH eviLik vH niL@ew viLvu k m}uv ti kAlE EpAelyAyiriM. 5yEhAv vLer mhtVmAvnA . vLer y oriwH av vsi. sIEyAni yEhAv nIti yM nYAyvuM niRyH. 6eyzElEm, nI smAeedvjH { AnvuM viEvkvuM ekAH smA. nI. rekAu s mANH. nI yEhAvey dri. a nie svumA. a en nI wev ninRiyA sADi. 7pE ik! puRH dtA nilviLikyANH. smADAnM ekAu v dtA vlAet nilviLik yANH. 8pAtk tke@. nir kLilUew M nwil. mxY tL@ew krARuk lMGiciri. sAik n etLivuk vizV siA av Ail. oM anYer vkvyHil. 9 EdzM ErAgM piwic @ mrikyANH . elbAEnA mrikyANH. zAErA tA}HvryAke, vrunYvumA. bAzAM k EluM ori mEnAhrmAy ecwik ekAu niRi. pE EA ecwik vLil. 10yEhAv pRy, ni {Aen}u E@ niH qeR mAhAYM kANi M. ni mnxY {A DAni yAM. 11ni nixHPlmAy kArY ecyHtiri. av Nl@M vyH E AluM EpAelyA. av

951
vilekvyA! niL@ew AvH agH n iEpAel nieL qriyic @ k LyM. 12 ql@k cArmAMver m xY kieyriyM. av mw EpAelyM Niy epAEpA elyM kM. 13vidrEdzLiluvEr, qeR v]ikeLi Ek. qeR aw vEr, qeR zieyi aRiy. 14sIEyAniel pApik By. et@ ecyHtv By viRyH. av pRy, vinAzkrmAy Q agHniyi nilAeriluM avEz xiEmA? nitYmAeyriy Q agH n iriek jIviA k}iyM? 15pNiEvi anYer pIfi iA tARAkA nlvM vizV sHtmAyv agHniey atijI viM. eekli vAAvrANv. anYer vDiA ptik av tiLy. ti ecA pti keL av EnAkwiyil. 16av t AnLi suritrAyi vsiM. tmAy pAREAkLi av sMritrAyiriM. avH ql A yH E A}uM BNvuM evvuM AyiriM. 17nieR kk rAjAvien (eedvM) aveR m}uv mEnAhri tEyAewyM kAM. mhAy EdzM ni kAM. 18-19 mH niA yi driteLi ni cii M. ni kM, viEdzikeL view? { mnilAkA BAxyANv sMsArictH. prEdz Lini EdYAgAM A emview? {L@ew tiErAD EgApureLiy cArAerview? averlAM EpAyiri! eyzElmien eedvM sMriM 20sIEyAen EnAk, {L@ew mtprmAy EGAxL@ew ngrM. eyzElmien EnAk-mEnAhrmAy vimlM. nIewA wArM EpAelyA eyzElM. aveL Ri c @ ni ik oriluM pRiecwil. avL@ew kyRuk oriluM epAiil. 21-23qekA eA, znAy yEhAv aview

eyzAvH 33+12-34+6 6

yH. avikL@M vItiEyRiy ndikL@ m lmANtH. pE aview ndikLi z@L@ew nQkkELA zi y klukELA l . nQkkLi EjAli ec@vEr, kyRukekAH ni niAM. pAmre bl ewA niAvil . pAy nivAM niAvil . q ekAeA yEhAvyA n@ew nYAyADip. yEhAv new niym L@A. yEhAvyA n ew rAjAvH. av ne ri. atinA yEhAv nm vLer DnM nM. mwEpAluM yi vLer DnM EnwM. 24aview vsi M {A ErAgiyANH q pRykyil. pAp epARue vrANH aview vsiv. eedvM teR z@eL ziiM rAxH\EL, aw vH i k! nieLlAM vLer aw iNM. miyM atiElu skl mxYM ArY EyA ew EkNM. 2skl rAxH\ELAwM avew eesnYELAwM yEhAv EkApic i ri. avereyl A M yEhAv nziiM. averlAM vDi ewA av wyAM. 3 avew m]tEdh puReRiyewM. av yiniH dgM vmiM. pvt Li remA}uM. 4 kAzM o EpAel iywyH ewM.* n kriH miriviy ewEyA aimrieREyA lk EpAel tAE}A@vI}uM. kAze neLAAek kiEAM. 5yEhAv pRy, qeR vA kAzH rMekAu mwEA etAe sMBviM. tA! yEhAvyew vA qEdAmi lUew sMhric @ kwEpAM. yEhAv aver aprADikLAyi viDic i ri. mrNmANvew zi. 6 yEhAvyew vA Aw kL@ewyM EkAlAwkL@ewyM rM ekAuepAtiyeiri. NA wieR v] yiel ekA}uH ati puriyiri. qekAeA

34

EpAel iywy H ewM vAyic@ k}iH ov pusHtkM mwi vyH EpAel.

eyzAvH 34+7-35+7 7

952
tiyi@H . tA avey omic @ EcemH eedvM aLi. atinA eedvieR AvH avey omi iM. 17avEyAew ecNem eedvM niyic @ . pie eedvM avyHAeyAriwM kei. o vr vrc H avyH Ay lM av kAieAw. atinA lM m]gH qeEmAyi sV mAM. qEM avyview vsiM. eedvM teR jne zVsiiM mmi ti hAdiM. s xH w mA mmi o pUvu EpAel vLM. 2 viw pUeL niRcH mmi atieR ahAdM aRiyiM. mmi hAdM ekAH n]M vyH EpAel EtAiM. elbAEnA niel kAwEpAelyM kE EpAelyM zAErA tA}HvrEpAelyM mmi mEnAhrmAyiriM. skl jn tyM yEhAvyew mhim kAem tinA aen sMBviM. new eedvieR mEnAhArit jnM kAM. 3INic eekkeL vIuM z mAk. INic m@keL vIuM z mAk. 4mxY Epwic @ }i yiri. avErAw pRyk, zmA yirik! ByewtH! tA niL@ew eedvM vH niL@ew z@eL ziiM. av vrikyM niH niL@ew tiPlM nkyM ec@M. yEhAv nieL riM. 5aEA a kA}H c tiric @ ki@M. avew kk RewM. eckiwH Ekvi tiriek ki@M. avew kAk RewM. 6 mw mAkeLEAel n] M vyH M. Qmk sVM zbHdi hAd gAn pAwM. mmiyi jlDAr keLA}ukA wuEA aen sMBviM. vr miyi avik o}uM. 7EA mxY evM EpAel EtA evRuM mrIcikk LA* kAtH. qAlEA yTA jlieR twAkte avi
mrIcik mmiyi nilniM w epAu avsri, derniM EnA kyAeNi evM ni EpAel EtAiM.

ebA yiluM qEdAmiluM ekAl @ ti o smyM yEhAv niyi c i ri. 7atinA NAwkL@M kAliikL@M ErAgYm kALkL@M ekAlewM. EdzmAek avyew rM ekAu niRyHewM. mH avyew ekA}uuekAH mwewM. 8a A r Y e L A e sMBviM, qeA ziyH o smyM yEhAv etrewiri. sIEyAniEnAw mxY ecyHt etA y kArYH pkrM ecEtieR o vxM yEhAv etrewi ri. 9qEdAmieR ndik tiL yH kIluEpAelyAyiriM. qEdA mieR nilM qriy gkM EpAel yM. 10agHni rAiyM pkluM qriyM. agH n iey M twykyil . qEdAminiM qeEM puk yM. EdzM qeEmAyi nzii ewM. M ni atiEl sri kyil. 11 pikL@M ecRiym]gL@M EdzM eekywM. mkL@M kwA kL@M aview vsiM. EdzM nYmAy mmi q viLiewM. 12sVtAM* EntAL@M l A tAM. av BriA aview oM avEzxikyil. 13mwkL@M kAepAkL@M aviwe mEnAhrBvnLiellAM niRyM. vIwkLi kA@ nAyHL@M mkL@M vsiM. kA@m]g avi ew w @M. aview vL pul@k iwyi vliy pik jIviM. 14kA@pUckL@M k}utlikL@M avi ew omic@ vLM. kAAwk NkeL viLiM. nizAjIvik vimlM EtwieytH aviewyAyiriM. 15pAuk aview mALL@AM. av aview myiwM. mk viriH pAiu l Li niH }uvM. zvMtInii k, ep @kAer kANA ecl@EpAel aview owM. 16yEhAvyew EnAk. atiel}utiyiri vAyik. oEpAluM l A tirikyil . m]g oEcemH Li q}u
sVtA pNielEyA rAjYeEyA DAn pQrA. nl wMbi ni vrANiv. verAriluM awimkL@mA yiil.

35

953
ewyAM. vr miyi kiNRuk L@AM. miyiniH jlM vhi M. kA@m]g vANiiwH jl ecwik vLyM. 8aH aview o pAtyAyi riM. vipAt qH v}i viLiewM. v}iyilUew nwA dxHwA avdiewil. EBAxA M v}iEy EpAkyil. nItimAAEr v}iEy nw. 9 v}iyi yAetA rpAyvuM Ayiriil . mxYer pviA aview siMhL@m Ayiriil. v}iyi dxHwm]g L@mAyiriil. eedvM riv EviytANH v}i. 10eedvM teR jne sVt rAM! av avniEl mwi vrikyM ec@M. sIEyAniEl kw vEA av hAdiM. av nitYmAyi hAdiM. sVM zir iel kirIwMEpAelyAyiriM av ew hAdM. avri sMt]pHtiyM hAdvuM niRyM. vYsnvuM d+KvuM vLer vLer dErEpAM. aUkA eydey mi hisH k IyAvieR ptinAlAM BrNvxi, aUriel rAjA vAy sEhrIbH eydyew zi deLlAM miA puRe@. sEhrIbH ngreL EtAlic@. 2sEhrIbH vlieyA eesnY EAewAM teR EsnAnAyken eyzElmi hisHkIyArAjAvieR ywEyc@. EsnAptiyM ees nYvuM lAKIziniM eyzElmi El EpAyi. av alkAreR vyliEl mAilu t twAkirikiel evAi riki* ni. 3eyzElminiM mEp Es nAptiymAyi sMsAriA EpAyi. hiIyAvieR punAy qlYA IM, sAPieR punAy EyA vAhH , ezbH n A qivrAyi av. ekAArM vicArikArnAyi qlYAIM. EyAvAhH ErKk sUivM ezbH n A ekAArM kArYArmAyi.

eyzAvH 35+8-36+1 10

4EsnApti avErAw pRu, aUrieR mhArAjAvH en pRy evH hisHkIyAviEnAw pRyk+

36

evAi oriwniM meAriwE evM ekAuEpA o pAiEyA }ElA.

nie q shAyiem tilA nI yitH ? 5nI ziyiluM yt LiluM yievi atH nixHEyAjnmA. av pA}H vAkLlAet oml. qnie tier klApM A rilANH nI yDikM yi etANH qni EcAdivA tH ? 6 QjipHt shAyiem AENA nI ktH? QjipHtH o epAiy vwiEpAelyA. atiE nI Qi niA a nie priElikyM a en nieR eekyi o dVArM vI}ukyM ec@M. ayA shA yiem kti QjipHtiel rAjAvAy PREvAen M yiAnAvil. 7qA, {L@ew eedvmA yEhAv {eL ri emH { vizVsi qH nI pREAM. pE m xY yEhAvey rADici yAg pIWL@M tAnL@M hisHkIyAvH tkevH qni RiyAM. eydyielyM eyz ElmielyM jnEAw hisHkI yAvH en pRykyM ecyH t . ni eyzElmi lu Q oerA yAgpIWiEl rADn nwAvU. 8niyM ninH qeR yjmAn EnAw yM ecAnANA#h emi, aUrAjAvH Q krARu AM. yinyyHA rA yirM tirwyALikeL oAem i ayM tirkeL {A nin trAM qH {A vA gHdAnM ec. 9 pE aEA }uM ninH qeR yjmAneR vuM tA}H o BwenEAluM EtAl i A k}iyil ! pie nIeyinANH QjipHtieR rT eLyM tirwyALikeLyM yitH! 10ni, yEhAvyew shAymi lAetyANH {A Q rAjYe

eyzAvH 36+11-37+1 1
nziiA viriet nI kEvA? l! Q rAjY ientiEr ecH atien tk k qH yEhAv qEAw pRu,.

954
vH nieLEyAErAeryM niL@ew sVM EpAeleyA rAjYE ekAuEpAMver nii ecAM. putiy rAjYH niH DArALM nl DAnYvuM putiy vIuM a vuM miriEAkL@M Ayi riM. 18hisHkIyAvH ni drit L@AA wekAwtH . av pRy, yEhAv ne riM. pE {A ni ELAw EcAdi, mEetiluM o rAjYe avew eedvM aUrieR rAjAviniM ri ci@EA? l! 19hmAieRyM aAdieRyM EdvAerview? av EtAlie@! esPv yImieR EdvAerview? av EtAl i e@. av zmrYey qeR ziyiniM ri Ec A ? l ! 20 anYEdzLiel etiluM eedvM tL@ew rAjY e qiniM ric i @ EA? l! yEhAvyH eyz Elmien qiniM riA k}iyEmA? l!
21qA eyzElmiel jnM vLer zArAyi. hisH k IyArAjAvH avH o kln nkiyitinA EsnAptiEyAwH av oerAvAM riyAwiyil. hisHkIyAvu pRu, avEnAwH oM pRytH. 22anrM ekAArM vicArikA rM hiIyAvieR pumAy qlYAImM rAjkIy kArYdziyAy ezbHnyM ErKk sUivM sAPieR pumAy EyAvAM hisHkIyAvieR awE EpAyi. vYsnM kANiA avew vO kIRiyi. aUrieR EsnA pti pR kArYeLl A M av hisHkIyAviEnAw pRu.

11aEA qlYAImM ezbHnyM EyAvAM EsnAptiEyAw pRu, dyvAyi {ELAwH arAmYBAxyi sMsAric A luM. {H BAx mnilAM. eydyiel BAxyi {ELAw sMsAritH. nI { L@ew BAxyi pRA ngrmtili liri {L@ewyAL@k a mnilAM. 12pE, EsnApti pRu, niELAwM niL@ew yjmAnEnAwM mAM sMsAriAnl qeR yjmAn qe ayc t H . mtililiriv ErAwwi sMsAriAnANH av qe ayc t H ! avH Ev BNEmA evEmA Ayirik yil; av sVM mlvuM mvuM nieLEAelte BiM. 13anrM EsnApti eydBA xyi Re EAzic@, 14aUri el mhArAjAvieR Q sEzM Ekk+

hisHkIyAvH nieL vifHFi kLAA w nktH! qeR ziyiniM nieL ri A avnAvukyil! 15yEhA vyi yik! av ne riM. aUrAjAvH Q ng re EtAliA yEhAv a vdiil. qH av pRy vizVsitH . 16hisHkIyAvi eR vAk vitH . aUrieR rAjAvien vik. aUrieR rAjAvu pRy, nmeA krARuAAM. ni ngrMviH qeRywE vr NM. aEA qlAvM sVt rAyi vIiEl EpAkAM. qlAvM sVM mirivi yiniM p}M tiA sVAt YmAyiriM. sVM ai mrLiniM ai}M tiA M qlAvM sVAtYmA M. qlAvM sVM kiNi niM evM wiyHAM. 17 {A

37

hisk H IyAvH eedvEAw shAyM EcAdi hisH k IyArAjAvH aetl A M ic@ Ek@. anrM aEhM teR mnsH t ApM kwiiA vO vlic@kIRi. pie, d+K

955
ieR vOL@M DricH yEhAv yew lyiEl EpAyi. 2ekA ArM vicArikArnAy qlYAImi enyM rAjkIy kArYdziyAy ezbHneyyM puErAhitri mA eryM hisH k IyArAjAvH EmAsi eR puM vAckmAy eyzA vieRywEyc@. t d+Kit M mnsHtApevmAeN kANi tAyi av Dric i vO. 3av eyzAviEnAw pRu, H d+KieRyM kxHwtyewyM divsmAeNH hisH k IyArAjAvu kl i c i ri. tH atIvvYsn krmAeyA dinmAyiriM. jniARAy inH ayew vyiniM puRE vrA ErAgYmil A ti ri divsM EpAeleyAAyi rimitH. 4 EsnAptiyew yjmA n, aUriel rAjAvH , jIvi eedve dxic@ pRyA ayAeL ayciri. nieR eedvmA yEhAv aArYeLlAM EkEAM. z@ et@kArenH yEhAv etLiyi EcAM! atinA EA}uM jIvi vAyi Aik. 5-6hisH k IyAvieR EdYAg A eyzAvieR awE EpAyi. eyzAvH avErAw pRu, niL@ew yjmAnnAy hisH k IyA vinH Q sEzM nk+ yEhAv pRy, EsnAptikLiniM ni Ek kArYELAH ByeEw til ! aUriel rAjAvieR dtA qnietier pR ti kl vAk vizVsitH . 7tA, aUrientier {AenArAA vien ayyHM. teR rAjYiA kA EpA vipieni aUri eR rAjAvinH orpkwieR vivr NM lBiM. atinA ayA sVrAjY E mwiEAM. aH {Anven o vAL@ekAH aveR rAjYvcH vDiM. aUrieR eesnYM eyzElM viw 8-9aUrieR rAjAvinH o v mAnM kii. ati en pRi , qEtYApYyiel rAjAvAy ti hAA ninetier yi

eyzAvH 37+2-16

v. atinA aUrieR rAjAvH lAKIziniM libHnyiEl EpAyi. Ek EsnApti aUri eR rAjAvH yM ec@kyAyi libH n yiEl EpAyi. ayA hisHkIyArAjAvi dtAer ay c@. ayA pRu, 10hisHkIyArAjA viEnAwH, eydyiel rAjAviEnAw en pRyk+ nI yi eedvM nie vifHFiyAAniwyAtH. ey zElM aUrAjAvinA EtAli ewA eedvM avdik yil. q pRytH. 11aUrieR rAjAA m@ rAjYELAw ecyHti@ kArY eLi nI EkiriM! av aver pUmAyM tk! ni rewEmA? l! 12av ew EdvA aver riEcA? l! qeR pUvik aver m}uv nziic@. EgAsAenyM hArAenyM EresPienyM etlAri vsi EdkA eryM av nziic@. 13hmAi el rAjAevview? aAdiel rAjAvH ? esPv y IM ngri el rAjAvH? EhnyielyM v yielyM rAjAvH ? averl A M lAtAyi! averlAM nzii e@! hisk H IyAvH eedvEAw Ai 14dtAriniM kk vAi hisHkIyAvH vAyic@. anrM hisH kIyAvH yEhAvyew lyiEl EpAyi. hisHkIyAvH kk RH yEhAvyew sviDi vc @ . 15hisHkIyAvH yEhAvEyAw Ai A wi.
16sv z nAy yEhAEv, yi AEylieR eedvEm, ek bumAlAKmAEm* nI rAjA vAyi ri. miyiel skl rAxH\eLyM Bri nI mA mANH eedvM. sVeyM mi

ekbumAlAKmA eedvieR EtYk dtA. Q dtAew timk krA RieR epki mkLiluH.

eyzAvH 37+17-30
eyyM s]xw H icvEn! 17yEhAEv, dyvAyi qeR vAk EkA luM. yEhAEv, nieR kk RH Q sEzM EnAiyAluM. jIvi eedvmA aey apmAniA sEhrIbH ay c sEzM EkAluM! 18a stYmA yEhAEv! aUrieR rAjAA rAxH\ eL m}uvM tk! 19aU rieR rAjAA rAxH \ L@ew EdvAer agH n iir yAi. pE av yTA Edv ArAyiil. av twiyiluM kliluM mxY ekAiyA iy evRuM timk mAmAyi . atinAlANH aUrieR rAjAAH aver nzii A sADictH. 20qA nIyA yEhAveyM nIyA keedvemM m@ rAxH\L RiyM. atinA aUrieR rAjA viniM {eL dyvAyi ric A luM. aEA, nIyANH yEhAv qM nIyANH keed vemM m@ rAxH\ aRiyM.

956
nA! qni vLer vLer EtkL@H . qeR ziyA elbAEnAen {A EtAl i c @ . elbAEnAeR ekAwmwikLi {A kyRi. elbAEnAniel m}u v mrL@M (eesnYM) {A mRic@. pvtL@ew atYuti yiluM vnieR aBAg mAyi {A. putiy lLi {A kiN Ruk }ikyM evM wi kyM ecyHt. QjipHtiel ndi k {A vikyM rAjYi lUew nwkyM ecyHt. atA nI pRtH. pE {A pR nI EkiiEl? {A (eedvM) vLer pH ElA cici. purAtnkAlte {AntAElAcic@. EA {AntH yTAYmAkyM ecyHt. z mAy ngreL wic @ niri knkLAimAA nie {An vdic@. ngrLiel jnH ziyi lAyi. av ByvM zy }mAyvmAyi. vyli el ecwikL@M pul@M EpAel av mRiyHewARAyi. vIwieR Emryi kiLiH epA i vLrAet kriuEpA pul@keLEAelyANv. nieR yeLieyAe qniRiyAM. nI vimicetEA e}eniRiyAM nI yiniR iytH qEAe}eniRiyAM. nI yiniM tiriec iytH qEAe}eniRiyAM. qEAw nI EkApic e tEAe}M qni RiyAM. aet, nI qEAw EkApici. nieR ahArM kl aDi Ep {A Ek@. atinA nin {A mkyRiwM. nieR vAyi {A kwiANiwM. pie, nie {A tiricH nI v v}iEyte tiric@ekAu EpAM.

25

26

27

hisk H IyAvi eedvieR rM 21anrM EmAsieR punAy eyzAvH, hisHkIyAvinH Q sEz myc@. eyzAvu pRu, yi AEy lieR eedvmAy yEhAv pRy, aUrieR rAjAvAy sEhrIbi eR sEzei nIeyEAw Aic@. {A nie viciri 22sEhrIbieniy . yEhAvyew sEzM tA+ aUriel rAjAEv, sIEyAni(ey zElM)eR knYkApui nie mANiyAyi kil. eyz ElM pui nie prihsi. pE, eryA nI prihsi kyM EpikyM ecyHt tH? etieryA nI sMsAri ctH? yi AEylieR prien tirAyi nI! avenA E xHWenH nI sVyM nwic@! qeR yjmAnnAy yEhAvey apmAniA nI EdYAgAer ayc@. nI pRu, {A atiz

28

29

23

24

hisk H IyAvi yEhA vyew sEzM 30anrM yEhAv hisH k IyAvi EnAw pRu, Q vAk zriyA

957
eNtinH nin {A o awyALM nM. nin vi nwA k}ii il. atinA eAlM, k}i ekAle viLviniM kAwEpAel kiLi ecwikLiniM nin DAnYM lBiM. pE m ekAli i nI n DAnYM m}uvM tiM. viL nI ekA@kyM sm]mAyi hArmAvukyM ec@M. miriv ik nH nI atieR p}M tiM. 31eydyew wMbi r eH avEzxivM jIvEnAew avEzxivM vLrA wuM. av }iEl EvErAwicH mi mkLi PlmA ecwikeLEA elyAyiriM. 32 qekAe A, tAM cil jIvEnAew av EzxiM. av eyzElminiM puR EpAM. avEzxiv sIEyA pvtiniM vM. s v z nAy yEhAvyew zmAy sHEnhM* ec@M. 33atinA aUrAjAvieni yEhAv en pRy+ av Q ngriEl vril. Q ngri Env oru EpAluM ayyHil. teR kvc av Q ngriEl ekAuvril. Q ngrdue miA av ecLiekAH ukyil. v v}iEyte av mwuM. Q ngriElH av vrik yil. yEhAvyANi pRytH! Q ngre {A kA ri M. qniM qeR dAsnAy dAvIdiM Evi {Ani ec@M.

eyzAvH 37+31-38+8 8

i rADikyAyi. aEA aveR ru puArAy aAE elM zEresruM o vAL@ekAH aven vDic@. anrM puA arArAiEl pAlAynM ecyHt. atinA sEhrIbieR punAy shEA aUrieR putiy rAjA vAyi. hisk H IyAvieR ErAgAv aH hisHkIyAvH ErAgiyA kyM tAH mrNEAww kyM ecyHt. EmAsieR pu nAy eyzAvAck aEhe kANAnAyi EpAyi. eyzAvH rAjAviEnAw pRu, aEyAw ArY pRyA yEhAv qe liciri+ nI tAmsiyAet mriM. atinA nI mriEA qecNemH nieR wMbAMgELAw pRyk. nI vIuM suKewkyil. 2lyieR En mri El mKM tiricH hisHkIyAvH A iA wi. aEhM pRu+ 3yEhAEv, pUmnEAew nie {A EsvicievH oAicA luM. nieR xHwiyi ny mAM {A ecyHt. anrM hisH kIyAvH vlAet kru. 4eyzAvinH H yEhAvyiniM Q sEzM lBic @ + 5 hisHkIyA vieR aw ecH nieR pUvik nAy dAvIdieR eedvmA yEhAv avEnAw pRytAyi pRyk, {A nieR An EkkyM nieR knI kAk yM ecyHt. nin {A ptinu vxE wi yS nIiM. 6nieyM Q ngreyM {A aUrieR rAjAvieR eekyi niM riM. Q ngre {A sMriM. qA hisH k IyAvH eyzAvi EnAw EcAdic@, {A suKewem tinH yEhAv qH awyALmA ntH? qni yEhAvyew l yiEl EpAkA k}iyemtinH qA etLivH? 7tA pRy kArY av nwilAemtinH yEhAvyini awyALM tANH+ 8tA, hA

38

34

35

36 rAiyi yEhAvyew dt Riec H olieyp AyirM aUBwAer vDic@. jnM BAti NeNIEA t iluM m]tEdh citRiiw tA ktH. 37atinA aU rieR rAjAvAy sEhrIbH nInEv yiEl mwi aview tAmsic@. 38onA, sEhrIbH teR eedv mAy niE Aien aveR ly

z m A y s HE n h M qAyBAxyi Q vAinH sHEnhM, evRuH, EdxYM, tIHNt, asUy qM amH.

eyzAvH 38+9-39+2 2

958
qnieeR mni Q } L@Ayiri. atinAliEA {AeneR jIviti m}uvM vinyvAnAyiriM. qeR yjmAnEn, Q dritkAlM pEyAgicH qeR Avien punIvii. qeR A vien zvuM ErAgYm mAkA shAyicAluM. suKe wA qe shAyicAluM! vIuM jIviA qe shAyicAluM! tA! qeR drit EpAyiri ! EA qni smADAnm Ayiri. qe nI vLer sH E nhi. {A kl R yi cIuEpAkA nI wyAyil. qeR pApeLlAM nI epARu iri. qeR pAp nI dereyRiu. mricv nie vA}HiAwil. ziEyALiluv* nie vA}Hi Awil. nI riem mric@ EpAyv kil. av nil e o }iyiEl EpA. pieyv miuEtyil. qeEAel jIviciri mxYrANH nie vA}HtH. nI yiAvuvenH pitAvH teR mELAw pRyNM. atinA {A pRy+ yEhAv qe ric @ . ati nA { jIvitkAlM m}uv yEhAvyew lyi gAn pAwiyiriM.

sieR pwvukLiel* ni}lukeL {A ppwvH piREkAAM. sUrY eR ni} p pwi piEA@ EpAyi ri. aEA eyzAvH hisHkI yAviEnAw pRu, aiAyk epAwicH }uAi atH nieR mRivi pur@k. aEA nin suKewM. 9teR ErAgM mARiyEA hisHkI yAvH ayc kH tANH+
10

16

17

11

12

13

14

15

vAkYM ver {A jIviem {A sVyM pRu. pE ziEyALieR kvAwilUew {A kwEpAEk smymAyi. ni {AeneR kAlM m}uv aview eclv}iM. atinA {A pRu, jIv vew ElAki vcH {Anini yEhAvyAy yAhien kAkyi l. miyi vsi mxYer {A ni kAkyil. qeR vsti, qeR wyeR wArM, vlic@ niliH qi niH qwe@. tRiyiniM i mRiecw NiEpAel qeR jIvitM avsAni qi. qeR *hsVjIvitM aH EvgM avsAniic@! rAi m}uvM {AenA siMh eEAel nilviLic @ . pE siMhM ql@k kwic@ epAi EAel qeR tIk tk e@. qeR *hsVjIvitM nI EvgM avsAniic@! mAwiRAvienEAel {A kr u. o pieyEAel {A kru. qeR kk INit mAyi. pE {A wM sV iEl EnAi. qeR yjmA nEn, {A vLer d+KitnAyi ri. qe shAyiem vAgHdAnM ecyHtAluM. qnie pRyA k}iyM? q sMBviemH qeR yjmAn qEAw pRu. qeR yjmA n a nwilAkyM ec@M.

18

19

20

bAbiElANini dtA aH bldAeR punAy emErAdH bldA yi bAbiElANieR rAjAvH. emErAdH hisHkIyArAjAvinH kkL@M sA nL@M ayc@. hisHkIyAvH ErAgM bADic @ kiwilANH qRiti nAlANH aEhM en ecyHttH. 2tH hisHkIyAvien vLer sEA xiic @ . atinA aEhM teR niDirkLilu vilpiwic skl M dtAer kANic@. evi, sVM, sugvYjH{n, vil

39

h A s i e R p w v u k GwikArmAyi hisHkIyAvH pEyAgic@ekAi o miriieR pwvuk. sUrYkAzM pwi yi vI}uEA}@A ni}lieR nily sricH smyM niyici.

ziEyA mrNiEzxM sklM EpA lM. zv}i qM aM. qA new A EpA lM qM tien amAAM.

959
EyRiy sugeetl qiv eyAe aEhM aver kANic @ . yipEyAgici vAL@kL@M prickL@M hisH k IyAvH aver kANic@. tA sAdicetlAM aE hM aver kANic@. teR ekAAr iluM rAjYilumetlAM hisHkI yAvH av kANic@ekAw. 3anrM vAcknAy eyzAvH hisHkIyArAjAvieR awecH aEhEAw EcAdic@. verA N@ pRytH? v qview ni vvrANH? hisHkIyAvu pRu, v der y o rAjYniM qe kA vAnAyi vvrANH! bAbiElANi niANH v vtH. 4atinA eyzAvH aEhEAw EcAdic @ , ayew ekAAri avereAeyANH ktH? hisHkI yAvu pRu, av qeR ekAAr iluetlAM ku. qeR s m}uv {A aver kANic@. 5aEA eyzAvH hisHkIyAvi EnAw en pRu, svz nAy yEhAvyini vAk Ekk. 6 nieR ekAAriluM nieR pUv i k sAdic mAy sklM bAbiElANiEl kwi eAuEpAvA smymwiri . oM avEzxikyil! s vznAy yEhAvyANit@ pR tH. 7bAbiElANukA nieR sVM meL piwic@ekAuEpAM. nieR m bAbiElANiel rAjAvieR ekAAri x$ArAyi v iM. 8hisH k IyAvH eyzAviEnAw pRu, yEhAvyew Q sEzM nl t A. ({A rAjAvAyiri EA yTA smADAnvuM sur ittVvuM AM qH hisHkI yAvH sVyM ktiytinAlANH aE hM en pRtH.) yi AEylieR zi avsAniM niL@ew eedvM pRy, qeR jne zVsii k, zVsiik! eyzElmiEnAw kANYEAew sMsArik! eyzElmiEnAw pRyk, nieR <xA kAlM

eyzAvH 39+3-40+1 10
avsAnic@. nieR pAp nI AyiM ecyHt k}iu eyzElmieR pApH yEhAv aveL rutvN zii c@ k}iu. ik! tA ov EA zi! mmiyi yEhAvyH v}ieyAvi! new eedv inAyi mmiyiel v}i nir Ak! svtA}HvrkL@M niRyHk. qlA pvtL@M kL@M wic@ nir k. vL v}ik EneryA k. p nil mis ewk. aEA yEhAvyew EtjH tYmAM. svjnvuM omi c@ yEhAvyew EtjH kAM. aet, yEhAv sVyM pRtA NietlAM! o zbHdM pRu, sMsAri vi! atinA ayA pRu, {Aen pRyNM? zbH d M pRu, mxY qeEyHM jIviyHil; averlAM pul@ EpAelyANH . avew n o kA@pUEpAelyANH. yEhAvyini o kAH puli wi. pulH nzi kyM kA@pUvH nilMptik yM ec@. aet, qlA mxY M pul@EpAelyANH. pulH nzikyM kA@pUvH vI}uk yM ec@. pE new eedvieR vAH nitYmAyi w. r+ eedvieR suvA sIEyAEn, nin pRyAenA nl vA. ot pvti E kyRi niH vA viLic@ pRyk! eyzElEm, nin pRyAenA nl vA. ByewAet Re pRyk! ey dyiel sklngrELAwM Q vA pRyk+ tA, niL@ew eedvM! qeR yjmAnnAy yEhAv ziEyAew v. svmxY eryM BriA av teR k}ivupEyAgiM. teR jnt yH yEhAv sAn ekAu

40
2

10

eyzAvH 40+11-22
vM. av li av ekAuvM. wy wkeLeyEpAel yEhAv teR jne nyiM. teR krM (zi) pEyAgicH yEhAv teR wkeL smAh riM. AwkeL yEhAv teR eekkLielwM. atieR amA avEnAewAM nwM. eedvM ElAke sx ] w H ic@ ; avntien Bri teR eeklM ekAH sme rL? teR eekypEyAgicH kAzmLtArH? miyiel m m}uvM o pAM ekA LtArH? pv t L@M kL@M aLvu EkAluekALtArH? a yEhA vyA! qecNemH yEhAvyew AviEnAw M pRil . av ecyHtkArY qen yA ecEetH M yEhA vEyAw pRil. yEhAv eweyiluM shAyM EtwiEyA? yEhAvey eriluM nItinYAyM pWiiEcA? yEhAv yH eriluM aRivu pk ekAwEA? yEhAvey er iluM viEvkiyAkA pWiiEcA? l ! yEhAvyH etl A M aRiyAmAyi. ElAkiel skl rAxH \ L@M etAiyiel oi evM EpAel. yEhAv skl vidrEdz eLyM omiecA AsiliA av ekAc@ mkk EpAel yAyiriM. elbAEnAniel mreLlAM yEhAvyH viRki tikyil. elbAEnAniel sv m]gL@M o bli ekAlA tikyil. eedvvumAyi lnM ecyH t A ElAkiel rAxH \ eLl A M ni ArM. eedvvumAyi lnM ecyH tA rAxH\ nirk. eedvM qeneyH mxY mni kANAnAvil eedve qeilumAyi tArt mYewAEmA? l! eedvieR ciM vryHAEmA? l!

960
19

11

20

12

21

22

13

14

23

24

15

16

25

17

26

18

27

pE cil pARyiluM twiyiluM ekAiyA timkeL eedvem viLi. o pNi Ar o timyA. aEA meAv atien sV M epAtiykyM evic lk AiyiwkyM ec@M. atieR pIWmAyi viAeA twiyM etrewiri. pie ayA o pNiAren ke. ayA mRiu vI}A eA eedve s]xHwi. tIcyAyM ni stYmRii iEl ? tIc y AyM ni EkiiEl? tIcyAyM pute niEAw pRiiEl ? miey s] x H w ic t Aer tIc y AyM niRiyAM! yEhAvyA stYeedvM! av miyew v] iEli ri. avmAyi tArtmYe wEA mxY pucAwik EpAlA. kAze av evRuemA NixNM EpAel nivi. kAze av o wArMEpAel viric@. BrNADipAer av mANi mArlAtA. ElAkiel nYAyADipAer av pU mAyM vilekvrA. BrNADipA ecwik EpAelyA; av miyi nw e@, pE sVM Evk } iliRMmH eedvM ecwik Li QkyM ecwik Ni riu EpAvukyM ecyHt. kAH avey kciieneyEpA el pRiLykyM ec@. vinAyv (eedvM) pRy+ qe mAerilumAyi tArtmYM ecAnAkuEmA? l! M qni smnl. kAzE EnAk. rANH neL s]xHwictH? kA ze eesnYeL s]xHwic@? oAErA nieR yM EprH RiyAM? stYeedvM blvAM zimAmA. ati nA Q nLielAM nxHw mAyil. yAEAbieR jnEm, stYmA ! yi AEyEl, nIyi vizV

961
siNM! {A jIvi rIti yEhAvyRiyil. eedvM qe kupiwikEyA ziikEyA l q nIeyi pRu. yEhAvyAy eedvM vLer viEv kiyAeNH tIcyAyM nI Eki @H. tAnRiyetlAM pWiA mxYnAvil. yEhAv oriluM INitnAkuil. avnH vim ieR vzYmil . miyiel skl vidrleLyM yEhA v s]xHwic@. yEhAv nitYnAyi jIvi. db l er zrAA av shAyi. ziyilAver zrAA av wyA. yvA tLkyM vimM v zYmAvukyM ec@. ekAc @ ikEpAluM }uvI}u. qA yEhAvyi yi v putiy vluk mLc@ zrA k}ukAerEAel . av db l rAkAet oAw. av INitrAkAet nw . tYik xw H AvA yEhAv yEhAv pRy, vidrrAxH\ EL, zArAvuk. qiH qeRywE vrik! rAxH\ EL, eeDrYM sMBrik.* qeRy wv sMsArik. nmeA mic@wkyM rA zriey niyikymAvAM. Q EcAdY r qni trik+ ki}niM v ven rANiytH ? n avEnAewAM nw. teR vAL@pEyAgicH av rAxH\eL EtAlikyM av tviwuepAwi yAkyM ec@. teR vil@ pEyAgic H av rAjAAer EtAlikyM kAiR kci uEpAel av pREpA vukyM ec@. av eesnYeL r eviluM avnH oriluM mRiEv il. meAriluM EpAkA lLiElH av EpA.
vIuM
4

eyzAvH 40+2 28-41+1 10


rANietAe sMBviic t H ? rANi ecyHttH? rANH m}u v jneyM rMBMmtEl viLi ctH? {A, yEhAv NH et l A M ecyH t tH ! yEhAvyA {AnA dY. rMBi mEte {AniviewyAyi . qlAM nziEA}uM {Ani viewyAyirikyM ec@M. vidrEdzEL, EnAi Byewk! miyiel vidrEdzEL By viRyH k! view vH qe vik! av vrikyM ecyHt.

28

29

30

31

41
2

6pNiA prsH p rM shAyi . zrAyiriA av pr sHprM shAyi. 7o pNiAr timyAvA twi mRi. av sVM pNiyven shA yi. meA ElAhM ik ekAwic@ ptM v. pie yv awkli* awiven EA /Ahii. Q avsAne pNiAr pRy, Q pNi ekAAM. ElAhM LkivrikEyyil. pie ayA tim mRiu vI}Aet o pIWi tRc@ vyH. pie aetAriluM Lmil!

10

yEhAvy H mAEm ne riAnA 8yEhAv pRy+ yi AEyEl nIeyeR dAsnA . yAEAEb, {A nie etrew. nI aAhAmi eR wMbinivnA . aAhAmien {A sH E n hikyM ecyHt. 9 nIeyA vid rrAxH\ilAyi. pE {A nie qiiwiciri. vidrEdzniM nie {A viLic@. {A pRu, nIeyeR dAsnA. {A nie etr ew. nie {A tirisHk rici@mil. vixmiE, {A niEAewA mH . ByeEwtil , {A nieR eedvmA. {A nie

e e D r Y M s M B r i k ael i krAk. eyz. 40+31.

awklH @p}u H pNiAr ik pEyAgicH awic@ prA p EyAgi klH.

eyzAvH 41+11-26
znAM. {A nie shA yiM. qeR nl vlkrM ekAH nie {A tAuM. tA, cil niEAw EkApiciri . pE av litrAM. nieR z@ nxHwewkyM atYrAkyM ec@M. nI ninetirAyver EtwM. pE ninver keAnA vil. ninetier yM ecyHt v pUmAyM atYmAM. {A nieR eedvmA yEhA vyA. {A nieR vl krM #hic i ri. {A niEAw pRykyM ec@+ ByeEw! {A nie shAyiM. amlYmAy eydEy, ByeEw til! qeR iye yi AEy jnEm, ByeEw! stYmAyM {A nie shAyiM. yEhAv sVyM pRtANiet lAM. yi AEylieR vinAy v (eedvM), nie riv pRtANietlAM+ tA, {A nie putieyA emtiplkyAiyiri. p krNinH mcEyRiy aEnkM pl @ kL@H . k emtic H DAnYM EvtiriecwA kxk p EyAgi. nI pvtEm cviinwH avey epAwiM. keL nI k EpAelyAM. nIyvey vAyvielRiyM. kAH avey pRiLykyM citRi kyM ec@M. aEA nI yEhA vyi niM. yi AEy lieR vinAyvni (eedvM) nI vLer aBimAniM. driM pAvevM evM tir y, pE aveAM ke AnAil . avH dAhi . avew nAvu vivri ri. avew AnkELAwH yi AEylieR eedvmA yEhAvyAy {A tikriM. aver {A eekviwkEyA mri AniwyAkEyA l. Niy kLilUew {A ndikeL o}uM. tA}HvrkLilUew {A avikeLA}uM. mmiey {A evM niR twAkmAM. vr miyi RvukL@AM.

962
19

11

20

12

mmiyi mr vLM. EdvdA mrL@M aExYAmrL@M olI vumrL@M eessH mrL@M puyM eepM aview vLM. etlAM kH jnM, yEhAvyew ziyANi ecyHtetH aRi yM. etl A M yi AEylieR vinAyvnANH (eedvM) ecyHtetH mxY kH mni lAA wuM

13

14

15

16

vYAjeedveL yEhAv evl@ vLi 21yAEAbieR rAjAvAy yEhAv pRy, v, nieR vAdLvtri ik. niL@ew etLivuk qe kANik. aEA nmH zriyAy Etet niyiAM. 22niL@ew timk {L@ew mi vH qA sMBviet pRyNM. rMBielA sMBvictH? BAvi yiel sMBviM? {ELAw pR yk! { atIv EyAew Ek AM. aEA awtAyi q sMB viem { mnilAM. 23BAvieyi aRiyA {eLeA e EnANem pRyk. aEA ni yTA EdvArAeN { vizVsiM. qeiluM ec@k! nl E tA cIEyA qe iluM ec@k! aEA ni jIviciriev { aRiyM. { nieL piwkyM ec@M. 24EnA, vYAjeedvEL, ni oml ! niH oM ecA k}iyil . evRue (eedv xHwiyi) ovEn nieL rADi.

17

25

18

26

tAnANH keedvemH yEhAv etLiyi vwH oven {ANi. sUrY di ki}niM av v. qeR nAme av rADi. wL@A v nn kLimiE nw. aEtEpAel Q vizi xHw rAjAAEm nw. sMBviMmE eti rA {ELAw pRtH ? n aven eedvem viLi

963
**NM. niL@ew timkLi orA eLiluM ArY {ELAw pREA? l! timkLi o@M {ELAw yAetAM pRil. timk o vAM pRil. ni pRytH av EkAmAkil. sIEyAEnAwH eti dYmAyi pRtH yEhAvyAy {AnA . Q sEzvumAyi odten {A eyzElmiElyc@+ EnA, nieR jnM tiriek v! {A vYAjeedveL EnAi. avrilAM qeiluM pRyAM mAM jH{AniyAyiil. {Anv ErAw EcAdY EcAdic@. avrA ke oerA vAEpAluM pRtu mil! EdvAerlAM oml! avH oM ecAnAvil! timkLA ke, pUmAyM vilekv! yEhAvyew vizixw H dAs qeR dAsen EnAk! {An ven piNyH . {A etrewvnANv. av ni {A atIv sMItmANH. qeR Avu {Anvni niRc@. rAxH\eL av nYAy viDi nwM. av etvukLi Re sMsA rikyil. av nilviLik EyA EAzikEyA l. av mAnYnAyiriM. av o {ANEpAluM owikyil. o kriiriEpAluM av ekwk yil. av nItiEyAew viDi kyM stYM kekyM ec@M. av INitnAyiIkEyA ElAki nIti eekvM mE tkewkEyA l. vid rEdzLiluv aveR pEd zLi yikyM ec@M.

eyzAvH 41+27-42+1 13

yiel skl mxYM jIveR zVAsM n. miyi nw oAErA vYiM yEhAv Avu n.)
6

27

28

29

42
2

n vivA yEhAvyA {A niEAw pRu. {A nieR krM #hiM. nie {A sMrikyM ec@M. qni mxYmAeyA krARu etinH nI sAYmAyiriM. svmxYM nIeyA kAz mAyiriM. nI aAew k RkyM av kA}H c lBikyM ec@M. aEnkM Ep twvRyi luH ; nI aver EmAciiM. aEnkM Ep i vsi; nIyver twvRyiniM puR E nyiM. {AnA yEhAv, yEhAv qA qeR EprH. qeR mhtVM {A meArA nkil. qERtAyiriE sH E tA eLAM kvewA {A timkeL (vYAjeedv) a vdiyil. rMBi, cil sMBvi em {A pRu. aetAe sMBvikyM ecyHt! EA a sMBviti mE, BAvi yiel sMBviem {A pRy. eedvienA sE H tAM yEhAvyH o putiy gAnM pAwk. vidrrAjYnivAsikEL, smiel nAvikEr, sm iel jIvikEL, vidrEdzvA sikEL, yEhAvey vA}Hk! mmikEL ngrEL, EkdAriel #AmEL, yEhAvey vA}Hk. eezlAnivAsikEL, hAdgAnM pAwk! niL@ew pvtieR enRukyini pAwk. yEhAvyH EtjH nk. vidrEdzvAsikEL, aven vA}Hk! yEhAv znAeyA BwenEA el puRE EpAM. ys enEAelyAyiriM av. av vLer EkApitnAM.

10

11

ElAkieR xw H AvuM BrNA DipM yEhAvyA 5stYeedvmA yEhAv pR tANitH. (yEhAv kAze s]xHwi c @ . miEm av kAze nivi. miyilu svtienyM av s]xHwikyM ecyHt. mi

12

13

eyzAvH 42+14-43+1 1
av zbHdmAkyM nilvi LikyM ec@M. teR z@eL EtAlikyM ec@M. eedvM vLer mAzIlnA {AenAM pR iil. {A sVyM niyi kyM oM pRyAtirikyM ecyH t . qAliEA {A svi O Ie y EAe l Re nilviLiM. {A atikWi nmAyM ciluM nizVsiM. kL@M pvtL@M {A nzi iM. aview vL svs sYL@M {A NM. ndikeL {A vr miyAM. jlAzy eL {A NM. pie aer {A averAri luM aRiyA rItiyi nyi M. aer {A av mu EpAyiEyilA lLiEl nyiM. avH {A ien kAzmAM. p nile {A misewM. {A vAgHdM ecyHt kArY nw ilAM. qeR jne {A eekviwkymil. pE, cil qe piw nii. avH sVM epAti timkL@H. av tim kELAw pRy, nieLeR EdvArA. av tL@ew vYAjeedveL yi. pE av nirAzitrAM. yi AEy eedve viA Aiyil bDirAEr, qe vik! aAEr, qe EnAiAk. sv E lAkiluM vc H qeR dAsnAyiriM vuM a! ElAkiEl {Anyc dtnANH vuM bDir. {AnAmAyi krARuAiEyA-yEhAvyew dAs- av vuM anA . tAen ecNemH qeR dAs kA. pE av qe asriil . avnH sVM ecvikekAu EkAM, pE avene EkA A il.

964
21

14 vLerAlE

22

15

teR dAs nlvnAyiriA yEhAvyA#hi. teR atH-tkrmAy pEdz* av nA driewA yEhAvyA #hi. qA mxYer EnAk. m@v aver EtAl i kyM avew vsHtvkk aphri kyM ecyHtiri. yvA eLl A M Byiri. av twvRkLi pUiyiweiri. mxY avew pNM m}uv kviri. aver riA mil . anY avew DnM kv. a tiriek ekAwH! q@ pRyAnAmil.

16

17

18

19

23niLilAeriluM eedvieR vAk iEcA? l! pE nI aveR vAk ic@ Ek kyM Ay kArYei cii kyM ecNM. 24yAEAbieRyM yi AEylieRyM sH aph riA rANver avdic t H ? yEhAvyANH en ecA aver avdictH! n yEhAv yHetier pApM ecyHt. atinA new sH aphriA yEhAv aver avdic@. yi A EylukA yEhAvyA#hic rIti yi jIvicil. yi AEyjnt av eR vcn vicil. 25atinA yEhAv avErAw EkApic@. yEhAv avetier zmAy yL@ Ai. yi AEylukA @M agHniEpAelyAyi atH. pE qA sMBvietH avrRi yil . av qriyEAelyA yi atH. pE sMBvitien i mnilAAM av A il.

43

20

eedvM sdA teR jnEAewAM yAEAEb, yEhAv nie s]xHwic@! yi AEyEl, yEhAv nie s]xHwic@! EA yEhAv en pRykyM ec@, Bye Ew! {A nie ric@. nin {A Epri@. nI qERtA.

vAkYM 21 aTvA yEhAv teR pEdz atH - tkrmAM. av akArM ec@M. kArNM av nlvnANH.

965
2dritL@AEA

eyzAvH 43+2-19

{A niEA ewAmH. ndik mRic@kwEA ninH apkwmAkil; tIyilUew nwEA nin epAElil; tInAL nin priEl i k yil . 3 qekAeA, yEhAv yAy {A nieR eedvmA. yi AEylieR vinAy {A nieR rknA. nin vil yAyi {A QjipH t ien nki. qEtYApYeyyM esbeyyM nie qERtAA {A pkrM nki. 4nI qni vLer DAnmANH, atinA nie {A mhtVewM. {A nie sHEnhi, nin pkrM {A ql A jneLyM rAxH \ eLyM nkyM ec@M. teR ikeL eedvM Bvni ekAuvM 5atinA ByeEwtil! {A niEAewAmH! nieR meL {A omic@i nieRywEl ekAuvM. ki}niM pwiARu niM {Anver sMBriM. 6 vwi EnAw {A pRyM+ qeR jne qni trik! etiEnAw {A pRyM+ qeR jne twvRyili wtH! qeR puAeryM puimA eryM vidrEdzLiniM ekAu vrik! 7qERtAyver- qeR nAmM ver qeRywEl ekAu vrik! aver {A qniEvi s] x H w ic @ . aver {A s] x H w ic @ . av qERmA ElAki eedvieR sAYM yi AEylA 8eedvM pRy, keiluM arAyver ekAuvrik. ecviy eiluM eckiwArAyver ekAu vrik. 9sv j ntyM rAxH \ L@M aview omic @ ewNM. rMB i qAyi q pRyA av ew vYAjeedvLielAinH #hM AEyAM. av tL@ew sAi keL ekAuvre. sAi stYM pRye. atH avew En etLi yiM. 10yEhAv pRy, ni qeR sAikLA. {A etrewu dAsnA nI. qi vizVsi

A mxYer srAtinA nie {A etrewtH. av {AnA q nI mnilAA nANH nie {A etrewi ritH . {AnA stYeedvM. qnimH eedvmAyiil . qniEzxvuM eedvmAkil . 11{A sVyM yEhAvyA. meA rkniltAM- knAyv {AnA 12 niEAw . sMsAric v {AnA. nie {A ric @ . niEAw {A ArY pRu. niEAwewyAyiv et iluM apricitnl . nIyA qeR sAi, {A eedvvuM. (yEhAv sVyM pRtANietAe.) 13{AenEA}uM eedvmAyi. {A eneiluM ecyH t A a mAi mRiA M k}iyil . qeR ziyiniM mxYer riAM M k}iyil. 14yEhAv, yi AEylieR vi nAyv, nie ri. yEhAv pRy, ninAyi {A bAbi ElANiEl eesnYe ayyHM. aEnkMEp piwiewM. av, k dAyA sVM klukLi ekAu EpAkewM. (kdAyA klu keLec A l i vLer ahri vrANH.) 15 nieR vinAy yEhAv {AnA. yi AEylien {A s]xw H ic@. {A nieR rAjAvA. eedvM teR jne vIuM riM 16yEhAv smilUew pAt niiM. tirywi eviluM teR jninAyi av pAty AM. yEhAv pRy, 17 sVM rTL@M tirkL@M eesnYL@mp EyAgicH qEAw yM ec@v prAjyewewM. av piI ewAriluM q}uEkyil. av nziiewM. em}utirinALM aN yMEpAel av twyewM. 18ati nA rMBiluAy kArY asH m ritH . vLer meAkA l sMBvic e tAieniyM 19 qekAeA, ciitH. {A putiy kArY ec@M! ni nI o ecwiEpAel vLM. stY mAeNH nin tIcyAymRiyAM.

eyzAvH 43+20-44+9 9

966
2{AnA

mmiyi {A stYmAyM o mAM niiM. vrmiyi tIcyAyM {A ndik s] x H w iM. 20vnYm]g EpAluM qEAw niyv rAM. vliy m] g L@M pikL@M qe driM. mmiyi evemA }uEA av qe driM. vr miyi {A ndikeLA}u EA avere mhtVewM. {A etrew qeR jni jlM nkA EviyANH {A evM ekAwtH. 21{A s]xHwic mxY rANiv. av gIt pAwi qe sHtiyHkyM ec@M. 22yAEAEb, nI qEAw Ai cil. qekAeA yi AEyEl, nin {A mwAyiIiri . 23nieR AwkeL nIeyni bliyAyi ekAuvil. nIey e mhtVewiyil. nIeyni blik ekAuvil. qni bli k nkA nie {A nibi c @ mil . INitrAver DUp kiA {A nie nib icil. 24atinA nI nieR pNM qe driA sADn vApEyAgicil. pE qe nieR awimeyEAelyAA nI mic@. nieR tik qe mwi Mver nI pApM ecyHt. 25{A, {AnA nieR pAp wc@kLyv. qee ItiewAnA {Ani ec@ tH. nieR pAp {A oriluM oAikyil . 26pE, nIeye (nieR EneLi) oAiiNM. nmeAwi qA zriey niyiAM. nieR v]ik viv ricH a nYAyem etLiyiNM. 27nieR dYpitAvu pApM ecyHt. nieR niymjH{ qnietier v ic @ . 28 nieR viBrNADip Aer {A virlAtAM. yAEA bien pUmAyM {A qERtA M. yi AEyli EdAx sMB viM. yEhAvyANH keedvM yAEAEb, nIeyeR dAsnA . qe vik! yi A EyEl, nie {A etrew. {A pRy kArY Ek!

yEhAv, nie s]xHwi c {AnA. nI yiriEet EA, nie atAi s] x H w ic {AnA. nI nieR ayew vyilAyiEA mt nie {A shAyic@. qeR dAsnAy yAEAEb, ByeEwtil. ey En, nie {A etrew. 3dAhiv {A evM o}ic @ ekAwM. vr lLi {A avikeLA}uM. nieR mL@ ewEm {AeneR Avien pkMnieR pigAmikew Em qeR a#hM. nieR wMb i mkLi o jlvAhM EpAel yAyiriM atH . 4ElAkiel m@ jntkiwyi av vLM. jl vAhriki vL mr EpAelyAyiriM av. 5ov pRyM, {A yEhAv yEwtANH . meA yAEAbH q EppEyAgiM. EveRA {A yEhAvyEwtH qH oiwM. nieyA yi AEy q EpM pEyAgiM. 6yEhAvyA yi AEylieR rAjAvH . sv z nAy yEhAv yi AEylien ri. yEhAv pRy, {AnA keedvM. m@ eedvmil. diyM avuM {AnA . 7qeEAel meA eedvmil. aenyei eedvmiEA sMsArie. eedvM vH av qeEAelyAeNti etLivu k tre. Q purAtn jntey {A s]xHwic mtluAy kArY eedvM qEAw@ pRyNM. BAvi aRi yAemtieR etLivinAyi eedvM o awyALM tre. 8 ByeEw til ! vYsniEmil ! q sMBviem {A niEAw pR i@H. nIeyeR sAYmA. EveR eedvmil- {AnA k. EveRA pARymil - {AnANH kenH qniRiyAM. vYAjeedv nixP H l timkL@A (vYAj eedv). pE av nixHPl LANH. mxY timkeL sHEnhi . pE timk nixHEyAjn LA. av timkL@ew sAi
9cil

44

967
kLA-pE av kANA k}ikyil . avH omRikyil tL@ew v]ikLA t nANM ekw evM avrRiyil. 10rANH Q vYAjeedveL AiytH? Q nixHEyAjnLAy timk Ai? 11pNiArANH EdvAer AiytH! pNi ArAke mxYrANH - EdvArl . averlAM owi ArY cc ecyH t iei, aEA av nANMekwkyM ByewkyM ec@ mAyi. 12pNiAr teR pkrN ekAH kri mkLi vcH u p}ui. ElAhM ikekAi wicH ayA timyA. sVM k eekkLANyAL@pEyAgi tH . pE vizEA av zi nxHwew. evM wii lAeyi av INitmA. 13meA pNiAr luM nArAy vuMekAH twiyi vryiw. atH qview mRiNemH ayA kAieAwu. pie ayA Lik ekAH twiyi nieA tim ekAieyw. mM pEyAgicH av timey aL. aen ayA twiey tYM o mxYen EAel iI. Q mxY pmAke atieR vstiyiliri kylAet oM ecyyil. 14ov EdvdAEvA eesEA oAmrELA mRi. ( mr ayA vLiyvyl-av sVM kA vni vLvyANH. o eep mrM nA m} atien vLM.) 15anrM ayA mre viRkAyi pEyAgi. ayA mre ekAc@ viRkLAi kIRu. viR ayA pAck iM tI kAyAM pEyAgi. Rc@ viRpEyA gicH tIkicH ayA aM w. pE viRkini te ayA o eedve AkyM rADi kyM ec@! eedvM mxY AiytANH- pE mxY timyew mi nmsH k ri! 16twi yi pti ayA ki. tIyi ayA Rci Evvik yM vyRu niRey tikyM ec@. tI kAytinH ayA viR ki

eyzAvH 44+10-22

. ayA pRy, ekAAM! EAeLni w kiiyiri, tIyew evLici qni kA vAM k}iy. 17 pE Rc@ twi micmH. atinAlyA aekAH o timyAi atien eedv em viLi. eedvi mi nmsH k rikyM atien rADikyM ec@. ayA Aiy eedvEAwH ayA A i, nIyAeNeR eedvM, qe ricAluM! 18teLA ec@etH av aRiyil. av mnilAil! avew kk mweiriti nA kANAnAkA EpAel. av ew Xdy (mnSk) mnilA A miEtyil. 19 av ArY eLi ElAciciEyil. mxY mnilAil, atinAlv en sVyM ciiciEyil, pti twi {A tIkic @ . knlukLi {A avuM mAMsvuM @. pie {A mAMsM ti. pie avEzxic twi {A Q BIkr sADne A AM pEyAgic@. {AenA twi ey rADi! 20tAenA ec@etH ayA aRiyil. ayAL@ew mnS kli. atinAltH ayAeL etAy mAilUew nyiciri. ayA H sVyM riAnAil . tA etA ec@etH ayA kA NA k}iyil. {A piwiciri tim o vYAjeedvmANH q yA pRyil.

stYeedvmA yEhAv yi A Eylien shAyi 21 yAEAEb, ArY oAi k! yi AEyEl, nIeyeR dAs nAeNEAik. {A nie s]xw H ic@. nIeyeR dAsnA. yi AEyEl, atinA nIeye mRtH. 22 nieR pAp vliy EmG EpAelyAyi. pE, pAp {A wc @ kLu. nieR pAp, ElAlvAyvi EmGM atYmAEAel EpAyiri. nie {A ri

eyzAvH 44+23-45+6 6
kyM sMrikyM ecyHt, atinA nIeyiEl mwi vrik! yEhAv mhdH k ecyH t tinA kAz sEAxi . mi, atieR agADt EpAluM, sEAxi! pvt eedvi niEyAew pAw. vnv] m}uvM hAdi! qekAeA yEhAv yAEAbien ric @ . yEhAv yi AEyli mhAkArY ecyHt. nI qAyiriEvA aen yEhAv nie s]xw H ic@. nI a yew vyilAyiriEA e yEhAv ecyHt. yEhAv pRy, yEhAvyAy {A ql A M s] x H w ic @ ! kAzeL {A sVyM vinYsic@! miey {A qni mi nivi.

968
xHwM nI niREv@M. eyzElmi EnAw nI pRyM, nI punnii ewM! lyEAw nI pRyM, nieR awiR punnii ewM! yi AEylien sVtmAA eedvM EkAerzien etrew teR etrewe rAjA vAy EkAerzieni yEhAv pR kArY tANH+ EkAerzieR vlkrM {A #hiM. rAjAAew aDikArM kvtinH {Anven shAyi M. ngr kvAw EkAerzien twykyil. {A ngrkvAw RkyM EkAerzH ak kw kyM ec@M. 2 EkAerEz, nieR eesnYM mE RuM. {A nin mE EpAvuk yM ec@M. pv t eL {A wic@nirM. evlMekAu ngrkvAw {A tkM. kvAwieR usAk {A owiM. 3 i sAdie sH {A nin nM. oLiic@vc sH {A nin tM. {AnA yEhAv q nI aRi ytinANH en ec@tH. yi AEylieR eedvM {AnA , nie {A Ep ecAli viLikyM ec@! 4 qeR dAsnAy yAEAbiEv iyA {A etAe ec@ tH . qeR etrewe jntyAy yi AEylukAEv iyANH {Ani ec@tH . EkAerEz, nie {A Ep ecAl i viLi. ninee aRiyil . pE nie {A EpecAliviLi. 5 {AnA yEhAv! keedvM {AnA. meA eedvvumil. nie vO Driic t H {AnA. qi@M nIeye aRiyil. 6 {AnANH k eedvemH jnM mn ilAAnANH {Ani ec@ tH. {AnANH yEhAv qM meA eedvvumiel M ki} niM pwiARuveryv aRiyNM.

23

45

24

25vYAjvAck N pRy. pE avew Nk vYAjmAeN yEhAv etLiyi. mAyAjAl Aer yEhAv vifH F ikLA. jH{AnikeLEAluM yEhAv }. t vLer aRivuvrAeN av Dri. pE yEhAv aver mAerEAelyA. 26yEhAv mxYH sEzM nkA teR dAsAer ayyH . sEzM av yATAYmAkyM ec@. mxYer ecNemH aver aRiyiA yEhAv dtAer ayyH . avew sEz yEhAv niREv@kyM ec@M.

eydey pun+sx ] w H iA eedvM EkAerzien etrewu yEhAv eyzElmiEnAw pRy , mxY vIuM nii vsi M! eydyiel ngrELAw yEhAv pRy, nI punni iewM! nziie ngr ELAw yEhAv pRy, ni eL {A vIuM ngrLAM! 27 agADtkELAw yEhAv pRy, vruEpAvuk! nieR RvukeL yM {A viM! 28 yEhAv EkAerziEnAw pRy, nIeyeR wynA. qeR

969
7

eyzAvH 45+7-20
yil. etAe ec@tinH {An v liekAwkyM Ev. mxY sVtrAewM. av ew sVAtYM qni sQjnYmA yiriM. svzkHtnAy yEhAv pRtANietAe. yEhAv pRy, QjipH t M qEtYApYyM DnikmANH. pE yi AEyEl, DnemAe nin ki@M. Esbyiel yrM wiy v niERtAM. k}ui cl ymAyi av nin piAel nwM. av nieR mi nm sHkriM. av niEAw A ikyM ec@M. yi AEyEl, eedvM niEAewAmA. m@ eedvvumviewyil. eedvEm, mxY kANA k}i yA eedvAmA nI. yi AEy lieR rknA nI. aEnkM Ep vYAjeedveL A. pE av nirA zrAM. averlAvM nANM ek@ EpAM. pE yi AEy yEhAvyA riewM. r nitYmAyi wM. yi AEy oriEAluM nANM ekwewkyil. yEhAv eedvmA. kAz eyM mieyyM av s]xHwi c @ . miey yEhAv atieR An tixH W ic @ . tA s]xHwicEA mi nYmAyiri etH yEhAv #hic@. tAm siA EviyANv atien s]xHwictH! {AnA yEhAv. meA eedvmil. {A rhsYi sMsAricil. {A sVtmAyi sMsAric @ . qeR vAk {A ElAki eR i oLiic@ vyHil. qe nYlLi EtwN emH {A yAEAbieR jn ELAw pRil. {A yEhAv yA, {A stYM pRykyM ec@. stYmAy kArY {A pRy.

kAze {A s]xw H ic@. i enyM {A s]xHwic@. smADAnM {AA. dritM {A A. {AnA yEhAvetlAM {A ec@kyM ec@ . kAziel EmG miyi m}EpAel n epie! mi piLH r vLre! nyM ati vLre! yEhAvyA {A aven s]xHwic@.

14

teR sx ] w H ikeL eedvM niyi 9mxYer EnAk! av teL s]xHwicvmAyi ti. av qEAw ti kAk! epAiy mklieR kxN EpAelyANv. mklmAvA mym kLimpEyAgi. nIey A ec@ mxYA? q kLim EcAdimil. s]xHwikH xHwAvien EcAdYM ecA zi yil. mxY Q kLimEpAelyA . 10 pitAvH teR ik jIv n. qinANH ae ni jIv nkiytH? qH i EcAdiA k}iykyil . qinA eNe svictH? qH ikH sVM aey EcAdYM ecAnAvil. 11eedvmAy yEhAvyA yi A EylieR vi. av yi AEy lien s]xHwic@. yEhAv pRy, qeR mEL, nieLEAwH aw yALM EcAdic@. {A ecyHt kArY kANiA nieLEAwAv zYe@. atinAlitA! miey {A s]xw H i c@. atiel skl mxYeryM {A s]xw H ic@. {AeneR sVM eekkL@pEyAgic H kAze s] x H w ic @ . kAziel sv eesnYiM {A kln nki. EkAerzinH {AnveR zi nkiytinA av nl k ArY ec@M. aveR EjAli {A anAyAsmAkyM ec@M. EkA erzH qeR ngrM punni iM. qeR jne av sVtrAkyM ec@M. qeR jne EkAerzH qni vik

15

16

17

18

19

12

13

tAnANH keedvemH yEhAv etLiyi 20ni anYrAxH \ LiniM repiri. atinA o

eyzAvH 45+21-46+1 10

970
nilMptiM. vYAjeedvH repwAnAvil- aveylAM twvu kAerEAel ekAuEpAkewM. 3yAEAbieR wMbEm, qe vik! EA}uM jIvic i ri yi AEylukAEr, ik! {A nieL mkyAyi. amA ew vyilAyiEAmt {A nieL mi. 4 ni jni cEA nieL {A m. vyA EA}uM nieL {A mM. ni L@ew tlmwi nryHM. qiAluM nieL {A mM. qekAe A, nieL {A s]xHwic@. ni eL {A wM mkyM ri kyM ec@M. 5qe mAerilumAyi tArtmYM ecAnAEmA? l! qni smAnnA yi mil . qeiyetl A M mnilAA ninAvil. qeEA el meAmil. 6 cil sVvuM eviyM sm] mAyH . avew pNsiyiniM sVM vI}u . av tL@ew evi lAsi . twiyi vYAjeedve ekAiyAAnv klAkAr pNM ekAw. pie, av nm sH k rikyM vYAjeedveL rADikyM ec@M. 7av t L@ew vYAjeedveL mliEli nw. vYAjeedvM nixH P l mA- mxYH avey mEi v! timey mxY nilRi ; avyH cliA k}iyil. vYAjeedvM oriluM atieR AnniM mARuil . mxY atieR EnH EAziM; pE atH mRupwi pRyil . vYAj eedvM o timmAM. mxYer av ew dritLiniM riA atinAvil. 8ni pApM ecyH t iri. eti ni vIuM ciiNM. ArY oAikyM zrA kyM ec@k. 9pu sMBvic kArY oAik. {A eedvmA qH oAik. EveRA eedvmil. vYAjeedv qeEAelyl. 10avsAni qeAe sMBvi emH rMBiEl {A niELAw pRu. ERAlM mH , aver sMBviA kArY {A ni

EcH qeR mi vrik. (v vYAjeedvL@ew timkeLw. Q nixHEyAjn EdvAErAwH v Ai. pE t qA ec@etH av aRiyil . 21vErAwH qiEl vrA pRyk. av tL@ew vYvhArM avtri icH cc ece.) vLerAlM mu nw kArY eLi niELAwArA pRtH? vL er vLer mu mtE ArY niELAw pRuekAitA rANH? yEhAvyAy {AnA A rY pRtH. keedvM {AnA . qeEAel meA eedvm EA? meA nl eedvmEA? mxY er ri meA eedvmEA? l! meA eedvmil ! 22 vidrEdzvAsi kEL, niLiniyM vYAjeedveL piwtH nik. ni qe agmicH r Enwk. {A eedv mA. meA eedvmil. {A mAmA eedvM. 23{A qeR ziyA Q vAgHdAnM ec@. {A vAgHdAnM ec@EA vAgH d AnM stYmA . {A vAgHdAnM ecyHtv sMB viM! ql A vM qni mi nmsH k rikyM ec@M. ql AvM qe agmiAemH stYM ec@ kyM ec@M. 24jnM pRyM, nyM ziyM yEhAvyi niE vrik yZ. cil yEhAvyi EkApixHWrANH. pE yEhAvyew sAik vrik yM yEhAv ecyHtiri kArY eLi sMsArikyM ec@M. aen, EkApi av lit rAM. 25yi AEylukAer n ecA yEhAv shAyiM. jnM tL@ew eedvi aBimAnikyM ec@M. vYAjeedv EyAjnmilA v EbluM enEbAyM qeR m i nmsH k riM. vYAj eedv evRuM timk. mxY timkeL m] g L@ew puR kyieAu EpA-mE vliy BAr mAmANv. vYAj eedv mxYer INiik mAEm ec@Z. 2 vYAjeedv eLl A M nmsH k riM-aveyl A M

46

971
ELAw pRi. {AeneiluM sUNM ecyHtA a sMBvi . {AnA#hi {A ec@ . 11ki}niM oven {A viLikyM ec@. ayA o k}ukenEAelyAyiriM. av o vidrrAjYniM vrikyM {A niyic kArY ec@kyM ec@M. etAe ec@emH {A niELAw pRy, {An ec@k yM ec@M. aven {A s]xHwic@. aven {A ekAuvrikyM ec@M! 12ni vliy ke niLi cil k-pE nl kArYeLAM ni ec@mil. qe vik! 13{A nl kArY ec@M! eevkAet {A qeR jne riM. sIEyAniM qeR atH-tkrmAy yi AEyliM {A r ekAuvM. bAbiElANi eedvsEzM ecLiyi vINH aview eyirik! kdyew knY kApuI, nilirik! nIyi EA BrNADipyl! nI m]dlyuM ElAlvtiymAeNH jnM k kyil. ni nI atYVAnM ecNM. tirikelw DAnYM epAwicH nI mAvuANM. nieR mwpwM mA@ kyM Emli a}ic @ kLykyM ec@k. nI nieR rAjYM vi@EpA kNM. mxYH nieR kAluk kANAnAvuM viDM nieR pAvAw ykyM ndik kwkyM ec@k, puxA nieR rhsYBAg kAkyM nie eelMgikmAyi pEyAgikyM ec@M. nieR cI v]ikH nieeA u {A pkrM vIiM. nie shAyiA oM vrik ymil. qeR jnM pRy, eedvM {eL ri. aveR nAmM+ svznAy yEhAv, yi A EylieR vinAyv qA . atinA bAbiElAEN aview zAmAyirik. kdyew puI, iEl EpAvuk. qe
6

eyzAvH 46+11-47+1 11
A nI ni aDikM kAlM rAjY L@ew RANi yiriil. qeR jnEAw {A EkApi c i . av qERtA. pE {A EkApici. ati nA aver {A mANikLlA tAi. aver {A nin t. nI aver ziikyM ecyHt. pE nI avErAw kANYM kANic E t l . v] ereAu EpAluM nI nAyi pNiey wic@. nI pRu, {A qeEM jIviM. {AenEA}uM RANiyA yiriM. nI avErAw ecyH t tikeL nIeyA ikwi ecyHtil. q sMBviemH nI ciicil. atinA mEnAhrI i k! suriteyH nin EtAkyM mANiyAy kvY i {AnA. qeEAel DAnvYiyAyi mil. {A enAriluM viDvyAkil. qni eEA}uM ikL@AyiriM q nI sVyM pRykyM ec@. Q ru kArY epAwnEv nin sMBviM. dYM nin nieR ik nxHwewM. pie nin nieR BAvH nxH w ewM. aet, stYmAyM nini sMBviM. nieR jAlvidYkELA ecwividYkELA nie ri il. nI tik ec@, pE aEA}uM suritey nin EtA. qeR tik M kAil. q nI sVyM k . nieR jH { AnvuM aRivuM nie riemH nI k. kvYi {AnA. qe EAel mANiyAyi mil q nI sVyM k. pE nin duritL@AM. aetEA sMBviem nin Rikyil. pE drieR vr vAyi. drit twyiwA nineAM ecAnAvil. qA sMBvicet EpAluM aRiyA viDi nI Evgi nzi iewM!

47
2

10

11

eyzAvH 47+12-48+1 10
12

972
4

13

14

15

jIvitiluwnILM jAlvidYkL@M ecwividYkL@M pWiA nI atYVAnM ecyH t . atinA nieR jAlvidYyM ecwividY yemAe pEyAgiA w uk! jAlvidYk nie shAyiEcAM. ninAereyi luM EpwiiA k}iEAM. ninH vLeryDikM pEdxHwA H . av t pEdz nin mwEA? qi nieR nnirIker ayyH k. mAsArMBM pRyAnv k}iyM. atinA nin driteLEA AemH avH niEAw pRyAnAEyAM. pE av teLe ri AEpAluM k}iyAvrAyiri M. av eevEA EpAel kM. aM wA EpAluM kn avEzxiAEpAel av Evgi kM. kAyAenArlM tIEpAluM avEzxiil. nI qiEvieyAe kWinA VAnM ecyH E tA atienAe aen sMBviM. nieR jIvit iluwnILM nIymAyi vYApArM nwiyv nie vi@EpAM. oAErAM avnveR v}iEy EpAM. nie riA M avEzxikymil. eedvM teR ElAke Bri yEhAv pRy, yAEAbi eR wMbEm, qe vi k! ni sVyM yi AEy q viLi. ni eyd yew wMbArANH . ni yEhAvyew nAmi vAgHdAn ec@. yi AEylieR eedve ni vA}H . pE aen ec@EA ni vizVsHtErA At yvErA al. aet, av vingriel pQrArA. yi AEylieR eedve av yi. sv z nAy yEhAv qA aveR nAmM. sMBvi kArY {A pE vcictANH. aArY eLieyl A M {A niELAw

pRu. epe {A aetlAM sMBviikyM ecyHt@. ni kWinXdyerRiyAem ekAANH {AnetAe ecyHt tH. {A pReteiluM vizV siA ni Aiyil . ni vLyA uEpAelyuM evlM EpAelyM kWinXdyrA yi. atinA q sMBviemH vLerute {A niEAw pRi. av sMBviti vLer mute ArY {A vcic i . nL@A iy EdvAri ecyHt q ni pRyA k}iyAtAA nANH {Ani ecyHttH. new vi#h, new timk, etAe sMBviic @ q ni pRyAtiriAnA {Ani ecyHttH. yi AEylukAer Ikri A eedvM zii sMBvicetlAM ni Ekk yM kAkyM ecyHt. atinA vA ni m@vErAw pRyNM. EA niiniyM aRiyA putiy kArYeLi {A pRyAM. etAM puAy kArYLl. etAe EA nw kArY LANH. Eti mH ni ArYeLi Ekiriyil . {itRiyAvutANElA q pRyA niAvil. pE aEA}uM nieLe vi c i l ! nieLAM pWic @ mil ! {A pRetAM ecvieA A ni Aiyil. ni qnietirAemH rMBM mt E qniRiyAmAyi. jni cEA mt ni qnie tier klApM kAiyi. pE {A mAzIlnAyiriM. {A qniAyi ec@M. EkApAlnAyi nieL nzii AtinH mxY qe vA}H M. qeR kAiriinH nieL e vA}HM. EnA, nieL {A rAM. mxY eviey agH n iyi

48

10

973
*Ikri. pE dritLi lUewyAyiriM {A nieL Ikrik. {AnitH qniAyi sVyM ec@MqniAyi! {A mANiylA EpAel nieLe prigNi il! cil vYAjeedv qeR EtjSM sHttiyM eekywA {A avdiyil! yAEAEb, qe vik! yi AEyEl, qeR jnmAkA nie {A viLic@. atinA qe vik! rMBM {AnA ! avsAnvuM {AnA! qeR sVM eekkekAH {A miey s] xH wic @ . qeR vlkrM kAze s]xHwic@. {Anver viLikyAeNi, averAicH qeR mi vM. nieLlAvM view vH qe vik! etAe sMBvi emH etiluM vYAjeedvM pREA? l! bAbiElAkA ErAwM kdyErAwM yEhAv # hitH av etrew v ec@M. yEhAv pRy, aven {A viLiemH {A niELAw pR tANH. aven {A ekAu vrikyM ec@M! aven {A vijyiiM. view vH qe vik! bAbiElA o rAxH\mAyi rM Bic E A {AnviewyAyi . {A pRtH L@k mn ilAtinH rMBM mtE {A vYmAyi sMsArici.

eyzAvH 48+11-49+3
}u ndiEpAel vmAyi. smiel tirmAlk EpAel nin pieyM pieyM nk L@AmAyi. nIeye asriciei, nineApAw ikL@AmA yi. av mNrikEpA elyAyiEen. nIeye a sriciei nI nziie wmAyiil . nI qEAewAM wmAyi. qeR jnEm, bAbiElA vi@ EpAvuk! qeR jnEm, kdyri niM oAwiEAvuk! Q vA hAdEAew jnEAw pRyk! miyiel vidrEdzLielAe Q vA prk! mxYErAw pRyk, teR dAsnAy yAEA bien yEhAv ric@! yEhAv teR jne mmiyi lUew nyic @ . pE av dAhmAyil! qekAeA av teR jninAyi pARyi niM evM vhiic @ ! av pARpiLkyM ati niM evM vhikyM ecyHt! pE, yEhAv yMwi pRu, dxHwAH smADAnm Ayiriyil! eedvM teR vizixw H dAsen viLi vidr EdzvAsikEL, qe vik! sklnivAsik L@M ik! {A jniM mE, yEhAv aven EsviA qe viLic@. ayew gBi lAyiriee yEhAv qeR EpviLic@. yEhAv avEvi sMsAri A qe pEyAgi. mc EyRiy vAL@EpAel av qe pEyAgi. pE, av teR eekyi oLiicH qe sMrikyM ec@. auEpAel avene pEyA gi. pE teR vnA}i yi qe oLiikyM ec@. yEhAv qEAw pRu, yi A EyEl, nIeyeR dAsnA.

11

19

12

20

13

14

21

15

22

16

49
2

anrM eyzAvu pRu, EA, qeR yjmAnnAy yEhAv qeyM aveR AvienyM niELAwi pRyAnyyH. 17 yi AEylieR viM rkmAy yEhAv pRy, nieR eedvmA yEhAv {AnA. shAykrmAy kArY ecA nie {A pWii . nI EpAEkv}iEy nie {A nyi. nIeye asriciei, smADAnM niiEl niReA

18

eyzAvH 49+4-16
niEAewAM {A atH-t vikyM ec@M. {A pRu, {A evRuEt kWi nAVAnM ecyHt. EyAjnm etAM {A ecyHtil. qeR zi m}uv pEyAgic@, pE {A yTAielAM ec@ il . atinA qeeAH qecNemH yEhAv ni yie. qeR tiPlM eedvM niyiNM. yEhAv qe ayew vyi s]xHwic@. atinA {AnveR dAsnAyiriM. yAEAbienyM yi AEylienyM {A avni El tiriek ekAuvrikyM EvNM. yEhAv qe mhtVe wM. qeR eedviniM qni zi lBiM. yEhAv qEAw pRu, qeR dAsnA nI qni Evi yAEAbieR EgAeL ykyM yi AEylieR avzixH w er pUv itiyilA kyM ec@M. yAEAbieR EgA qiEl mwivM. pE nin meA EjAliyH; atH tienAL@M DAnmANH ! nie {A qlA rAxH\M kAzmAM. miyiel skljn iM nI qeR ryew mA mAyiriM. yEhAv, yi AEylieR vi nAyv, yi AEylieR r k pRy, qeR dAs vinI tnA. av BrNADipAer Esvi. pE jnM aven evRu. pE, rAjAA aven kAkyM aven d riA nikyM ec@M. vliy EntAA aveR mi nm sHkriM. yi AEylieR vi nA yEhAv #hi tinA aen sMBviM. yEhAvyi yiAM. nie etrewv avnA. ryew divsM yEhAv pRy, {AeneR kN kA@ o vizixHwdinM vM. a {A nieR A nk mRupwi nM. {A

974
nie ri o viEzxdin mAM. a {A nie riM. nie sMriM. qni mxYmAyi o krARue tinH nI sAYmAyirikyM ec@M. rAjYM EA nzii eeiluM nIytH wm tiri ek nM. twvukAErAw twvRyiniM puRv qH nI pRyM. i k}iyvErAw i niM puR v q nI pR yM. av yA ec@EA Bi M. emAkLiEAluM av H BNM lBiM. avH vizikyil. dAhik ymil . sUrYtApEmA kAEA aver bADikyil . qe A eedvM aver zVsii kyM nyikyM ec@. jlvAhrikilUew eedvM aver nyiM. qeR jninAyi {AenA pAteyAM. pvt wic@ nirewM, tA}H pAtk y ewM. tA! vidrEdzLi niH L@ k qeRywE v. vw niM pwiARuniM L@ k qeRywE v. QjipH t iel asVAniniM L@k qeRywE v. sVEL, miEy h A di! pvtEL, hAdArvM m}! qeA yEhAv teR jn e zVsii. teR dri jnEAw yEhAv n kA@. sIEyA Epiev pE EA sIEyA pRy, yEhAv qe Epic @ . qeR yjmAn qe mR. pE {A pRy, o OI teR ien mRA nAvuEmA? l ! tA svic iey OIyH mRAnAvuEmA? l ! OIyH teR meL mR A k}iyil . qniH (yEhAv) nieyM mRAnAvil. EnAk, nieR EprH {AeneR eekyi q]}tiyiri. nie i {A qEA}uM oA!

10

11

12

13

14

15

16

975
17

eyzAvH 49+17-50+2
yM. aEA, qi yi v nirAznAvukyiel H nI aRiyM. znAy pwyALi yi Enwiy DnM ninH avni niewA k}iyil. znAy Bw kAv niEA twvukA r rewA k}iyil. qA yEhAv pRy, twvu kA rewM. eriluM vH twvukAer znAy Bwnini M riM. eten sMBvi M? nieR y {A ec@M. nieR ikeL {A riM. jnM nie mRiEvlic@. pE avereAH {A avew te zrIrM tIiM. avew sVM rM av wi vIAM. aEA yEhAvyANH nie ric e tH ql A vM aRiyM. yAEAbieR znA yv nie ric@evH qlAm xYM aRiyM.

nieR ik nieRywE mwivM. nie EtAl i c v nie oyH vi@EpAM.


24

yi AEylieR jnM tiriekv 18 mkLiEl EnAk! nin i luM EnAk! nieR ikeLlAM omicH nieRywE v. yEhAv pRy, qeR jIvnA eN vAgHdAnM ec@+ nieR ik nI k}uilNiy BrNM EpAelyAyiriM. mN vAiH k}uABrNM EpAelyAyi riM nieR ik. 19 nI EA tkewkyM EtAl i ewkyM ecyH t iri . nieR EdzM pEyAgnY mA. pE ecRieyA kAl iEzxM nieR nAi DArALM mxYAM. nie nziic v der, deryAyiriM. 20 nin nxH w e ikeLEyA H nI d+Kici, pE ik aviwM tIer ecRiytA NH! { vsiA vizAl mAy lM t. q niEAw pRyM. 21 aEA nI sVyM pRyM, rA eNniI ikeLeylAM ttH? ekAAmElA. {A d+KityM kAkiymAyi. {A prAji tyM qeR jninike vL@mAyi. pie rANH Q ikeL qni ttH? EnA, {A oevLAyi. Q ieLlAM qview ni v? 22 qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, {A rAxH \ L@ew EnH qeR eekvIM. qeR ptAk {A qlAvM kAN viDi yM. aEALv nieR ikeL nieRywE ekAuvM. av nieR i keL sVM mliEl@kyM eekyielwkyM ec@M. 23 nieR ikH rAjAA ArAM. rAjpuimA aver pripAliM. rAjAAM rAj puimAM nin mi nmsHk riM. nieR pAdiel ecLi yi av MbiM. aEA {AnA yEhAv q nI aRi

25

26

50

sVM pAp mlM yi A Ey ziie@ yEhAv pRy, yi AEy jnEm, niL@ew ayAy eyzElmien {A Epic@ evH ni pRy, qA ati niympemview? qeR ikEL, {AnAeiluM kwM vIAEA? kwM vIA {A nieL vi@EvA? l ! ni ecyH t pApLAlANH ni vietH. niL@ew tikLA lANH niL@ew a (eyzElM) pRyyHetH. {A Bvni vEA avi ew mAyiil . {A opAw viLic @ . pE M viLiEkil. {A nieL ri AnALel ni k EvA? niL@ew dritLi ni el A M nieL riA zi qniH. EnA, kwli EnAw {A vruEpAkA kli cA a vru EpAM! m/Y evmilAet cAkyM cI LiykyM ec@M.

eyzAvH 50+3-51+5
3

976
dIpziKyM etLiyi. atinA niL@ew rItiyie jIvik. pE ni ziiewM! ni sVM agHniyiluM dIpiluM vI nziM. {An sMBviiM.

qniH kAze tAAM. d+KieR vOM EpAel kA ze @ekAu mwA qni k}iyM.

eedvieR dAs stYmAyM eedve yi 4qeR yjmAnnAy yEhAv qni pWiiA k}ivu t. atinA {AniEA Q d+Kiter pWii. qlA BAtiluM av ene NkyM vidYAiey EAel qe pWiikyM ec@ . 5qeR yjmAnnAy yEhAv qe pWiA shAyikyM {Anventier tiriyAtirikyM ec@. {AnveR mAM evwiy kyil. 6 qe awivA {Anver avdiM. qeR tAwiErAm pi}uetwA {Anver avdiM. avere pvikEyA qeR mKE kEyA ec@EA {AeneR mKM oLiikyil . 7qeR yjmAnnAy yEhAv qe shAyiM. atinA avew vA k qe mRiEvlikyil. {A znAM. {A nirAzitnAvuk yielH qniRiyAM. 8yEhAv qEAewAmA. {A nixHkLenH av etLiyi. atinA {AenArprADiyAeN etLiyiA M k}iyil. {A et@kAren etLiyiA er iluM #hievi ayA qeRyw vrikyM nmeA vicArN nwkyM ecAM. 9 pE EnA, qeR yjmAnnAy yEhAv qe ri. atinA qe dxHwnAyi ciIkriA M k}i kyil. averlAvM vilek p}y vO EpAelyAyiIM. av citlriM. 10yEhAvey driv, av eR dAsM ecviekAwM. q sMBviemRiyAet dAs pUmAyM eedvi yic@ jIvi. av stYmAyM yEhA vyew nAmi vizVsi, dAs teR eedvi vizVsi kyM ec@. 11EnA, ni EtAiyEpAel jIvi. ni sVM agHniyM

51

AEy aAhAmi enEAelyAkNM ni cil nlvrAyi jIvi A vixmi. shAyi nAyi ni yEhAvey smIpi . {A pRy ik. nieR pitAvAy aAhAmien EnA k. nie mRiecw pARyAN v. 2aAhAM nieR pitAvA, nI aven EnANM. nI sARAEyyMnin jM t OI-EnANM. {A viLicEA aAhAM oyHA yi. pie, {Anven a# hic@. av o mhAwMbM yi IkyM ecyH t . avniniH opAewApAw Ep v. 3aEtEpAel yEhAv sIEyAni enyM avL@ew skl vijnl eLyM zVsiiM. yEhAvyH aveLec Al i yM avL@ew jne ecAliyM vYsnM EtAkyM av Ayi avenA mhAy kArYM ec@kyM ec@M. yEhAv mmiey mA@M. mmi ed EtAMEpAel o EtAmAM. EdzM nYmAyi, pE atH yEhAvyew pUEAM EpAelyAyiIM. aviewyv vLervLer h A diM. aviewy v tL@ew hAdM kwiiM. tjH { teyyM vijyeyMpi av gAn pAwkyM ec@M.
4

yi

qeR jnEm, qe vik! qeR tImAn mxY jIvitieR EnrAy v}i kANic@ ekAw kAzmANH. qeR nItiEbADM {Awen kANic@ekAwM. eevkAet ni eL {A riM. {AeneR ziypEyAgikyM skl rAxH\eLyM viDikyM ec@M. skl vidrEdzL@M qniAyi kAiri. qeR zi aver ritinAN v kAiritH.

977
6

eyzAvH 51+6-19
nieLi mxYer Byew . jIvikyM mrikyM ec@ evRuM mxYrANv. pulien EAel mri evRuM mxY. yEhAv nieL s]xw H ic@. teR ziyA av miey s]xHwi c@. teR ziyA av kA ze miEm viwkyM ecyHt! pE ni avenyM aveR zieyyM mR. ati nA qEA}uM nieL pvi EkApixHWer ni Bye w. nieL nziiA avrA ElAcic @ . pE avriEAe} view? averlAM EpAyiri! twvRyiluv eevkAet sVt rAewM. av twvRyi vc @ mrikEyA cILiyk EyA l. avH vzYi BNM lBiM. yEhAvyA {AnA ni L@ew eedvM. {A sme L kyM tirkeLyAkyM ec@. (svznAy yEhA v qA aveR EprH.)

mkLi sViEl EnAk! tAe} ni @m miey EnAk! kAzM pukEmG EpAel mRyM. mi vilek vO EpAelyAM. miyiel mxY mriM, pE qeR r nitYmAyi wM. qeR n ori luM avsAniyil. neye mnilAv qe ecvieA_k. qeR vcn asriv {A pEdzi kArY Ek NM. dxHwAer ByeEwtil. av niELAw pRy dxic kArYeLyM ByeEwtil. qekAeA, av p}kiy vOMEpAelyAyiriM. av citlu tiM. av kiLi EpAelyAyiriM. pu}u av tiM. pE qeR n nitY mAyi wM. qeR r qM qeM wM. eedvieR sVM zi aveR jne riM yEhAvyew krEm, N! q}uE! zmA! nI pu ecyH t EpAel, purAtnkAlM mt ninEpAel nieR zi EyAgi. rhbien EtAlic zi nIyA. vYALi ey nI EtAlic@.* sme nI vic @ ! agADt kLiel evM nI vic@! sm ieR atYgADBAgeL nIeyA pAtyAi. nieR jnM pAt mRikwkyM ri ewkyM ecyHt. yEhAv teR jne riM. av h A dEAew sIEyAni El mwuM. av vLer vLer sxHwrAyiriM. avew tl kLi nitYmAy kirIwM EpAel yAyiriM avew h A dM. av sEAxMekAu pAw AvuM. sweLl A M mAu EpAM. yEhAv pRy, nieL zV siiv {AnA. pie

13

14

15

10

16qeR dAsA, nI pREy vA k {A nin nkAM. pie {A nie qeR eekk ekAu epAtiu sMriM. putiy sVvuM miyM s]xHwiA nie {ApEyAgiM. yi AEyliEnAw ni qeR jnmA. q pR yA nie {ApEyAgiM.

17

11

yi AEylien eedvM ziic@ N! N! eyzElEm, q}uE ! yEhAv nii vLer EkApiciru. atinA ni ziieiri. Q zi nin wiyHA o EkA vixMEpAelyAyi. nI a wikyM ecyHt.

12

r h b i e n . . . E t A l i c @ kwvYALiyANH rhbH. cil AcInkTkLi rhbH eedv EAEw@m@e pRy.

18eyrUzElmi DArALM mxYA yi. pE avrilAM avL@ew EntALAyil. av vLiy i kLilAM aveL nyiA mAgd zikL@mAyil. 19ru vItM drit LANH eyzElmi vtH. EmAxN vuM hArniyNvuM; ekAwM piNiyM yvuM.

eyzAvH 51+20-52+10

978
sIEyAeR puiyAy eyzEl Em, nIeyA twvukAriyAyi. qAliEA nieR k}ui ekiyiri clyiniM sVyM EmAcik! yEhAv pRy, ni pN inAyi vieil. atinA nieL EmAciiA {A pN mpEyAgiyil.

ni yAtnyBvic E A shAyiA mAyiil . M niELAw kN kAiyil . 20niL@ew jnM INitrAyi. av nilvI kiw. oAErA v}imi luM av kiwAyi. av vlyi kwiy m]geLEAelyA yi. niyM zi shiA vA zi av yEhAvyew EkApA kii. tAnvH niyM zi nemH eedvM pREA av wt dblrAyi. 21pAvM eyzElEm, qe vi k. vIu wiAet te nI o wiyenEAel INityAyi ri. vixEAyA nI dblyAyiri. 22nieR eedvvuM yjmAnmAy yEhAv teR jninAyi yM ec@M. av niEAw pRy, EnA, {A Q vixEA nii niew mA@. qeR EkApe {A nii niew mAu. niyM nIeyeR EkApM ekAu ziiewkyil . 23ni, nie pIfiiver ziiA {Aen eR EkApM pEyAgiM. av nie ekAlA mic@. av niEA w pRu, {L@ew mi nmsHk rik, { nieR Emwi nwe! av nieeAH avew mi nmsH k riic @ . anrM av nieR puRwi ecLiyi elEpAel nwkyM ecyH t . ni av nwEpAkA v}iEpAelyAyi.

4qeR yjmAnnAy yEhAv pRy , qeR jnM tAmsiAnAyi QjipHtiEl EpAvukyM anrM awimkLAvukyM ecyH t . piIwH aU aver awimkLAi. 5EAe} sMBvic@ev EnAk! meA rAxH \ M qeR jntey piwiwi yiri. qeR jninH rAxH\M vil nkiyil. Q rAjYM qeR jne BrikyM aver prihsi kyM ec@. averEA}uM qe dxic@ pRy. 6yEhAv pRy, sMB viciri, atinA qeR jnM qei pWiM. {AnAerH qeR jnM aRiyM. qeR jnM qeR Epr RiyM. {AnANH avErAw sMsAri etH av aRiykyM ec@M. 7o dt sdHvAymAyi i El vtH atH-krmAeyA zY mANH. smADAnM! n riei ri! niL@ew eedvM rAjAvA ! qH o dt KYApi Ekk visHmykrmANH. 8

52
2

yi AEy riewM N! N sIEyAEn! nieR mhtVmA wyAwkLNiH ouk! nieR zi Drik! vieyzElEm, q}uE k! eedve pipAem stiA jnM* niyM nii El Evziyil. av ni lM ml. epAwitiLyk! niL@ew vi sHmykrmAy vO Drik!

10

pipAemH ... jnM pricHECdnM ec eiilAM viIkriewAv mAy jnM.

ngrkAvA EAzic@ w u. averlAemAicH hAdi ! qekAeA yEhAv sIEyAniEl mwutH aver lAvM kA. eyzElEm, nziie nieR mir vIuM hAdi vyAyiIM. nieLl A v M omicH hAdiM. qekA eA yEhAv eyzElmi EnAw kN kA@M. yEhAv teR jne riM. yEhAv teR vizi sk l rAxH\EAwM kANiM. eedvM teR jne rieten eyH skl vidrrAxH \ L@M kAM.

979
11

eyzAvH 52+11-53+10

12

ni bAbiElA viwNM! lM viwk! puErAhitAEr, rADnyH pEyAgic sADn ni m. atinA ni sVyM Ikrik. mlA oienyM sHpzitH. ni bAbiElA viwM. pE av tiwi nieL oAwi yil. ni oAwic@viwewk yil. ni nwiRuM, yEhAv niELAewAM nwkyM ec@M. yEhAv ni mE A yiriM. yi AEylieR eedvM ni piiluM AyiriM.

53

eedvieR, yAtny Bvi dAs 13qeR dAsen EnAk. av vLer vijyiyM DAniymAyi riM. BAviyi jnM aven mhtV ewkyM drikyM ec@M. 14pE, qeR dAsen kEA DArALM Ep e{@kyAyi. av o mxYenH av tiric R i yAnAkA BIkrmAy nilyi av pIfnEmi. 15pE, wt Ep visHmyiM. rAjAA aven atH-tEAew EnAM. pE orrvuM av riyAwkyil . qeR dAseniy kT av Ekil-sMBvictH av ku. av kT Ekil, pE mnilAi. { viLic@ pR kArY stYi vizVsictArH? yEhAvyew zi stYi sVIk rictArH? 2av yEhAvyH mi o ecwi EpAel vL. vr miyi vL eet EpAelyAyi av. avnH EtYkteyAmilAyi. av EtYk EtjeAmAyi il . aven EnAiyA nm vEnAwH xHwM EtA tri o EtYktyM avAyiil . 3mxY aven prihsic@. @kA aven vi@EpAyi. av vLer Evd ni o mxYnAyi. av ErAg nAyi aRiu. mxY aven o iA mrYAd EpAluM kANicil. nAM aven o ik EpAlumAyil.

4pE av new ErAge ew avERtAi. av n ew EvdnkEL@. pE nAM ktiytH eedvM aven ziikyAeNA yi. avenEA ecyHttinA eedvM aven awievA nAM ktiytH. 5pE new et@ k Evdn av aBvik yAyi. new pApH av e{e@. new kwM-ziav nkiyiri. aveR Evdn mlM nAM sQKYmvrAyiri .* 6 pE avni ecyHtti EzxvuM nAM der AwienEA el alu. neLl A M new v}iEyEpAyi. yEhAv neL new aprADiniM EmAciikyM new aprADeLl A M aveR Em vyHkyM ecyHtti Ezx mA nLi ecyHttH. 7a v EvdniiewkyM ziiewkyM ecyH t . pE av oriluM tiExDic i l . av oM pRil-bliEvi nyiew wienEAelyM ErAmM ev@EA o zbH d vum AA AwienEAelymAyi av. sVyM tiErADiA av oriluM teR vAyH piL il . 8mxY aven piwic @ ekAuEpAvukyM avEnAw nIti kAAtirikyM ecyHt. jIvi mxYew EdzniM av oAwi etinA aveR BAvi wMb ei M oM pRyAnAvil. qeR jnieR pApieR vilyHAyi av ziie@. 9av mrNi DnikAErA ewAM yi. dxHwAErAewAM sMsHkrie@. av o et@M ecyHtil-oriluM N pRilqi@M avnH eneyAe sMB vic@. 10aven triNmAA yEhAv niyic @ . av yAtnyBvi Nem yEhAv niyic @ . aen dAs mriEvnAyi sVyM smic@. pE av vLer vLer kAlE o putiy jIvitM

aveR ... suKeweiri av eR mRivuk nimiM nm sQKYM lBiciri qM.

eyzAvH 53+11-54+10

980
5

nyiM. av teR jne kAM. tA ecNemH yEhAvyA#hi etlAM av pUIkriM. 11mAnsikmAyi av vLer yAt nkLBviemiluM sMBvi nk av kAM. tA pWi kArYLi av t]pt H nAM. qeR nl dAs DArALM Eper aprADi kLlAtAM; avew aprAD av qwkLyM. 12ArNA qeR jniwyi {A av tiPlM nM. zAti eReylAM opH avAyiriM. avnAyi {Ani ec@M. qekA eA av mxYAyi teR jIvitM nkyM mrikyM ecyHt. avenA vALiyAyievH jnM pRu. pE, aEnkmEnkM Epew pAp av drIkric@ qtA prmAM. EA}v pApM ecyHtvEvi vAdik yM ec@. teR jne eedvM mwi ekAuv OIEy, sEAxvtiyA! nI vYyA. pE, nI vuM sEAxiNM! yEhAv pRy, oyH k}iy OIyH BAviEnAewAM k}i y OIeyA ikL@ AM. nieR wArM vlutAk. nieR vAtiluk mle Rk. nieR Bvne viksii nitH . nieR wArM vizAlvuM zvumAk. qekAeA nI vLer vL M. nieR mH nirvDi rAxH\ LiniM mxYer lBiM. nieR m nziie ngr Li vIuM wiEyRuM. ByeEwtil! nI nirAzewk yil . mxY nie dxic @ sMsArikyil. nI apmAni ewkyil . ecRumAyi EA nin nANEw EtAi yi. qAliEA nAN Ew nI mRM. nin BA vien nxHweEA EtAiy apmAnM nI oAikyil.

54
2

qekAeA, nieR BA vH nie s] x H w ic v nA(eedvM) . svznAy yEhAv qA aveR EprH. yi A EylieR sMrk avnA . yi AEylieR vi avnA. sklmiyewyM eedvM qH av viLiewk yM ec@M! nI BAvH Epic@EpAy o OIeyEAelyAyi. nin vLer vYsnmAyi. pE yEhAv nie avERtAvA viLic@. nI yQvni vivAhM k}iH BAvH Epic@ EpAy veLEAelyAyi qA tERtAyirivA eedvM nie viLic@. eedvM pRy, {A nie Ep ic@. pE atH RecAkAl E mAM. vIuM nie {A qeR ew @M. niEAw {A mhAkANYM kA@kyM ec@M. {A niEAw vLer EkApAl nAkyM Rc@kAlE nii niH oLicirikyM ecyHt. pE, nie {A qeEM kANYM ekAu smADAniiM. nieR rknAy yEhAvyA Ni pRtH. eedvM qEA}uM teR jne sE H nhi eedvM pRy, oAik, EnAhyew kAlH {A LyM ekAH ElAke ziic@. pE nieyAriluM LyMekAu tA ElAke nziiiel H EnAhEyAw {A o vAgHdAnM ecyH. aEtEpAel {A ni eyAriluM niEAw EkApik yiel M, zAsikyiel M niEAw vAgHdAnM ec@. yEhAv pRy, pv t atYmAEyAM, k epAwiyAEyAM, pE qeR kANYM oriluM nie eekev wiyil. {A nIymAyi smADAnM AkyM aetAriluM av sAniAtirikyM ec@M. yEhAv niEAw kN kA@. avnANH etAe pRM.

10

981
11

eyzAvH 54+11-55+7
tikyM wikyM ec@k. BNiM vIiM vilEy l! yTA BNmlAti Ev i qi pNM mwNM? yTA i nieL t] p H t iew A pNi qi ecNM? vLer EyAew qe vi k, ni nl BNM k}ik yM ec@M. ni sVM mni en t]pHtmA BNM k}iM. {A pRy kArY EyA ew EkA nieR AvH jIvi M. qeR awE vrik. {A niL@mAyi nitYmAeyA krARuAAM. atH dAvIdmAyi {AAiyEpAel o krARA yiriM. dAvIdien {A sHEn hiemM qeM avEnAw vizVsH t nAyiriemM av EnAw {A vAgHdAnM ecyHt. niH krA vizVsi kyM ecAM. dAvIdien {A qlA rAxH\ m qeR ziyew sAY mAi. dAvIdH DArALM rAjYL@ew BrNADipM EsnAnAykmA emH {AnvEnAw vAgH d AnM ecyHt. niRiyA lLi rAjYL@H . pE ni rAxH \ eL viLiM. rAxH \ H nie aRikyil, pE av nieRywEl oAwM. niL@ew eedvmA yEhAv #hitinA sMBvi M. yi AEylieR vi nieL dritinA sMBviM. atinA smymDikM eevM mE ni yEhAvey tiry NM. av awEA, EA e, ni aven viLi NM. dxHwA dxic jIvitM avsA niiNM. dxic cik av avsAniiNM. av vIuM yEhAvyewywE vrNM. aEA yEhAv aver zVsi ikyM ec@M. new eedvM mitinA av yEhA vyewywE vrNM.

12

13

14

15

pAvM ngrEm! ninetier z@ ekAwA@EpAel v. M nie zVsiic i l . pE nie {A punniiM. nieR BiikL@ew kl@kL@Ri A {A mEnAhrmAy A ympEyAgiM. awiRyiwA {A nIll@k pEyAgiM. nieR Biiyew mkBAgM {A prAgMekAu AM. kvAwLi {A tiLu r ptiM. nin ilum mtiluk rekAuAM. nieR m eedve piwk yM av aver pWiikyM ec@M. nieR mH yTA smADAnM lBiM. nI nyewEm ApiewM. aen nI <rtyiniM By iniM surityAyiriM. nin EpwiA omAyi riil . nie mRiEviA oM vril. qeR eesnYLielAEpAluM ninetier yM ec@kyil. nie etiluM eesnYM miA mic A nI aver EtAliM.

16EnA, ekAlen {A s]xw H ic@. av tI kiA knli Q. pie av u p}uicH xHw m pkrNM A. aEt EpAel, qlAM tk vinAzk enyM {A s]xHwic@. 17ninetier yM ecA m xY yDmAM. pE yD nie EtAl i kyil . cil ninetier sMsAriM. qA ninetier sMsAri verlAM etAeN etLiyiewM. yEhAv pRy, yEhAvyew dAsAH q ki@M? qiniM v nl kArY av ki@M!

55

eedvM stYmAyM tp ] t H iEy BNM n dAhivEr, v evM wik! pNmieli vixmi tH. v, niRyMver tikyM wikyM ec@k! ni pNM vzYmil ; niRyMver

eyzAvH 55+8-56+8
mxY eedve mnilAAnAvil yEhAv pRy, niL@ew cik qEREpAelyl . niew v}ik qEREpA elyl. sVM miEyA yeryA. aEtEpAel, qeR mA niL@ew mAeLA yer . qeR cik niL@ ew cikeLA yerymA . yEhAv sVyM pRtANi etlAM. m}yM muM kAzniM vI}u. tRyi vINH tRey nn yHMver atH kAzE tiri ekEpAil . aEA nilM ecwikeL mLic @ vL. ecwik kxknAyi viA . Q vipEyAgicH mxY BiA amA. aEtEpAel, qeR vAyi niM EpA vAk kArY sMBviiAet mwi vril. qeR vAk {AnA#hi kArY niREv@M. {A ec@ vAnyc kArY ec@ti qeR vAk vijyi. ni h A dEAew vAs i niH puRE EpAkuk yM smADAnEAew nyiew kyM ec@M. pvtL@M kL@M hAdEAew n]M vyHA wuM. vylukLiel mr eekekA@M. epAk niiwH yrm eessH m r vLM. kLk niiwH ekA}uumr vLM. etl A M yEhAvey si nAM. yEhAv zenti etLivukLANietlAM. Q etLivH oriluM nziiewkymil.

982
2zbieniy eedvieR niymM asriv ag]hIt. dxHwt ecAv sEAxvA. 3eydrlA cil sVyM yEhAv EyAw EcM. yEhAv {eL av eR jnEAewAM Eckyil . qH av pRytH . {AenA Niy mrxNmANH-qniH i kL@Avil qeA npuMskM pR ytH. 4-5Q npuMsk aen pR yA pAwil. kArNM yEhAv pRy , npuMskLi cil zbi eR niym asri. qeR xHwM av etrew. av stYmAyM qeR krA piw. atinA qeR lyi av Ayi {AenA sH m Arkzil A piM. avew nAmM qeR ngr i oAiewM! aet, npuMskH {A puAM puimAM ntienA nl cil nM. nitYmAeyA nAmM {Anv nM. qeR jntyi niM av mRic@ mAewkyil. 6eydrl A cil sVyM yEhAvEyAw EcM. t yEhA vey EsvikyM aveR nAme sHEnhikyM ecEtinANv en ec@tH . yEhAvyew dAsArAtinH av sVyM av EnAw EcM. av zb ien o/vdinmAyi kkyM qeR krARien av viwAet asri kyM ec@M. 7yEhAv pRy, jne {AeneR vipv t iEl ekAuvM. qeR AnAly i aver {A hAdiiM. avernii v}ipAwkL@M blikL@M qe sMt]pt H nAM. q ekAeA qeR lyM skl rAxH \ M o AnAlyM q viLiewM. 8 qeR yj mAnnAy yEhAv pRytANi etAe. yi AEylukA avew rAjY niM puRAe@. (ElAkieR viviDBAgLi vAsM nw tinH.) pE yEhAv vIuM aver omic @ EcM. av pRy, vIuM {Anver omic@ EcM.

10

11

12

13

56

skl rAx\ H L@M yEhA vey agmiM yEhAv ArY pRu, qlAvErAwM nIti pAlik. zriyAy kArY ec@k! qekA eA, eevkAet qeR r niiEl vM. qeR n eevkA et skl ElAkeLyM kANiM.

983
9 10

eyzAvH 56+9-57+11
ndikLiel mi pARkeL rA DiA niLixHwew. rA DnyH ni avew Em vIeA}i. ni avyH bliyi. pE niH pARk mAM ki@. aet e sEAxiiemH ni kEvA? l ! aete sEAxiiil. qlA kM tpvtM mIEt ni niL@ew kiw o. ni tlLiEl EpAyi blikLi. pie ni kiwkLiEl EpAkukyM EdvAer sHEn hicH qnietier pApM ec@k yM ec@. EdvAer nI sH E nhi. avew ngH n EdheL kH ni sVdi . ni qeR ewyA yi. pE avErAw EcrA nieLe viuEpAyi. qe oAiitinH nieL shA yici sADn ni oLi i. vAtilukM kiLA lukM pii sADn nieLALii. pie, ni vYAjeedvL@mAyi krARukL@A. EmAelieR* mi sVyM surArAkA ni eetl L@M ElpnL@M pEyAgi . ni vidrEdzLiEl dtAer ayc @ . nieL nrk}iyAy ziEyALiEl ekAuvrikyM ec@M. AEy eedve yi NM, vi#heLyl etAe ecA ni kWinA VAnM ecyH e tiluM oriluM INic i l . etl A M sVdi k v}i ni putiy zi Enwi. ni qe oAicil. ni qe gQnic@EpAlumil! pie, eriyAyi ni vYs nict? H eryAyi ni By tH? qinA ni N pR tH? EnA, vLerAlM {A yi

11

12

teR <xy H yEhAv qlA veryM Ni kA@m]gEL, v Bik! kAvA (vAck) ql A M a. teLA ec@ etH avrRiyil. ryHA nAyH eLEAelyANv. av nil kiwRu. oA, av RAnixHwew. av viz nAyHeLEAel yA. av oriluM sMt] pH t rl . teLA ec@ etH wyARiyil. alu tiriu EpAy, tL@ew A wkeLEAelyANv. av atYA#hikLA. sVyM t]pHt rAk mAmANvew vzYM. av v pRy+ {A Rc@ vIu wiM. {Anl M mdYM k}iM. aEtkArYM {A nAeLyM ec@M. atilDikvuM {A wiM. AEy eedve piwil nItimAAerlAM ceAwi, M a ic@EpAlumil. nl v omic @ Eceiri . pE jnL@ew dxHwt kLiniM o}ivAewti EviyANH nItimAA qw eetH oM mnilA il. pE smADAnM vrikyM m xY sVM kili vimi kyM ec@M. eedvM #hiu tsricH av jIviM. mvAdiniyew puAEr vi ew vrik. niL@ew pitAvH vYBi cArpApM ecyHtiri. ni L@ew ayM vYBicriciri. view vrik! ni dxH w M NyAmAy ikLA. nieLe prih si. ni qeR En mKM tiri. qeR En ni nA nI@. oAErA pc m rieR kI}iluM vYAjeedveL rADikyA niL@ew xH w M. oAErA aviEyArM ni ikeL ekAl@. pAREdzLi av er bliekAwkyM ec@.

yi

57
2

10

11

EmAelH o vYAjEdvt. rAjAvH q M v qAy vA EpAelyANitH.

eyzAvH 57+12-58+3
zAnAyiriyAyi- nIey e drikyM ecyHtil. niL@ew sdH v] ikeLyM ni ec@ mtprmAy sk l kArYeLyMpi qni pR yAnAvuM. pE a nixHPl mA! shAyM EvEA ni ni iluM iyiri vYAjeedvELAw nilviLi . av nieL shAyie! pE {A pRy, kAH aver eylAM awic@ pRM. o nizVA sM avey deryk@M. pE qilAyivnH qeR vAgHdmi lBiM. avnH qeR vipvtM lBiM. yEhAv teR jne riM qeR jni pAteyAM viDM tw nIM ec@k. eedvM atYutnA. eedvM nitYmAyi vsi. eedvi eR nAmM viM. eedvM pR y+ tvuM vivumAy o l {A vsi. pE d+KitM vinItmAyvErAewA vuM {A vsi. Xdyi vinItrAyvH {A pujIv nM. Avi vYsni vH {A pujIv nM. {AenM yM ecyHtekAE yiriil. {A qEA}uM EkApi kymil . {A EkApM w A mxYeR AvH- {Anv H nkiy jIv- qeR mi mric@vIENAM. v tik ecyHt. aete EkApAlnAkyM ecyH t . atinA {A yi AEylien ziic@. EkApixHWnAyiekAH {An vniniM ak. yi AEy qeyM vi@. xH w miwE v EpAyi.* yi AEy qviEw EpAeyH {A ku. atinA {Anven nyiM. {Anven suKewM (miM). aven {A zVsi

984
ikyM av suKM EtAi vAk pRykyM ec@M. pie avM aveR jnt yH M vYsnM aBvmAkEy l. aver {A o putiy vA pWiiM. smADAnM. qniw vM vLerykelyv M {A smADAnM nM. aver {A suKewM (mi M)! yEhAv sVyM pRtANi etAe.

12

19

13

14

20pE dxH w A EkApic l Ru kw EpAelyA. avH awu vAEnA zArAvAEnA k}iyil . av EkApic i ri. sme EAel av ecLiyiL. qeR eedvM pRy, dxHw smADAn mAvukyil.

15

58
2

16

17

eedve pip@vA jn dE H bADiiewNM ni k}iy ci viLic@ vuk! sVyM ni tH! kAhLM EpAel Re EA zik! jn ecyH t i et@keLi avErAw pRyk. yAEAbieR wMbEAwH av ew pApei pRyk! aEA av ql A divsvuM qe rADiA vM. qeR mAM av pWiAnA#hi kyM ec@M. av zriyAyi jIvi o rAxH\mAyiIM. eedvieR nl klnkL@sri tiniM av piARuk yil. teL nItiEyAew viDi NemH averEAwAvzYewM. eedvieR nYAyviDiAyi av aveRywE EpAkA nA#hiM.

18

xw H miwE ... EpAyi o tixHwA renEAeleyvM av EtAiy EpAeleylAM av ecyH qM.

3EA av pRy, niEAw drvukAA { Bi nii. nIeyekAu {eL EnAil? niEAw drvu kANi A { sVM zrIre pIfi i. nIeyekAu {eL iEtyil? qA yEhAv pRy, pvAsdivsLi ni sVM

985
sEAxi Ev ec@. ni niL@ew dAsAer pIfi i-niL@ew sVM zrIre yl . 4 ni viz, pE hAriEviyl. tiAM EpArwiAm vizANH, ai nl. niL@ew dxHwkr ekAH mxYer wiA vizANtH . ni BNM Eve vyHtH qniEviyl . ni sVM zbHdM ekAH qe vA}Hil. 5Q viEzxdivsLi ni BNM k}iAet sVM zrIre pIfiiNem {A #hi evH ni kEvA? m xY vYsnitAyi kANNem {AnA#hitAyi ni k EvA? vAwiri pU EpAel mxY tlniNemM vYsn ieR vOM DriNemM {AnA #hieM ni kEvA? mxY d+KM kANiA cAri liri kANA {AnA#hi ev ni kEvA? viEz xdivsLi nirAhArmiri niLtA ktH. yEhAvyew #hM aenyAeNAENA ni ktH? 6viEzxdivsei qni sl e meH {A pRyAM-m xYer sVtmAA divsM. o divsM ni mxYew BAreLw mANem {AnA#hi. dri tmBviver onA ni sVtrANem {AnA#hi . avew mliniM BAr nieLwmAu onA vrN em {AnA#hi. 7niL@ew BNM vizvmAyi pvyH NemM {AnA#hi. Bvnmi l A drier ni keN em {AnA#hi. aver ni niL@ew BvniEl ekAuvr Nem {AnA#hi. vOmilA ven kAEA niL@ew vOM av nk! aver shA yitiniM o}iiritH , avM nieLEAelyANH. 8ni aen ecyHtA ni L@ew kAzM dykAzeEAel tiLA wuM. aEA niL@ew mRivuk suKewM. niL@ew

eyzAvH 58+4-13

n (eedvM) ni mE nw kyM yEhAvyew EtjH nieL agmikyM ec@M. 9 aEA ni yEhAvey viLikyM yEhAv viLiEkkyM ec@M. ni yEhAvey Re viLi kyM {AniviwH qv mRupwi pRykyM ec@M.

eedvieR jnM zri viNM jnH dritvuM BArL@mA ni niNM. kyHERiy vAkL@pEyAgiM oAErA kArY Ayi jneL ewM ni niNM. 10 vizvErAw kN EtAkyM avH hArM nkyM EvNM. dritLBvi ver avew vzYLi ni t] p H t iewNM. aEA niL@ew kAzM iluM tiLuM. niH yAetA d+KvuM Ayiri kymil . mYAsUrYenEAel ni tiLuM. 11yEhAv qEA}uM nieL nyiM. vr EdzLi yEhAv niL@ew Avien sMt]pHtmAM. av niL@ew aik blM nM. ni DArALM jlm o pUEA EpAelyAM. nieLEA }uM jlm RvEpAelyAyiriM. 12vLer vLer vxLAyi ni L@ew ngr nziie@ekA iri. qA putiy ngr niiewkyM ngrL@ew awiRk vLer vLer vx nilnikyM ec@M. Evliek@ v q nI viLiewM. pAt kL@M vIwkL@M pNiyv qM nI viLiewM. 13zb ieniy eedvi eR niymientier pApM ecAti A aen sMBviM. vi dini ni sVyM sEA xiiA miAtiA aen sMBviM. zbien ni hAd dinem viLiNM. yEhAvyew vizixH w dine mhtVewNM. melA divsLiluM ec@ v] ik ecAet viEzxdine ni mhtVewNM.

eyzAvH 58+14-59+16
14

986
9

aEA ni yEhAvyi nM AM. av nieL mi mkLilu atYutl LiEl ekAuEpAkukyM ec@M. niL@ew pitAvAy yAEAbietl A M yEhAv niH nM. sVyM pRtANi

10

yEhAv etAe!

59

dxw H A mAnsArewNM EnA, yEhAvyew zi nie riA mtiyAytA . nI shAyM EtwEA av nie EkAnAM. 2 pE nieR pAp nie eedviniM ak@. yEhAv nii niklu tinH nieR pApLA kArNM. 3nieR eekk a}upurtA ; avyi rM epAtiiri . nieR virlukeL aprADM epAtiiri. nI sVM vAy ekAH Nk pRy. nieR nAvH tik sMsAri. 4 M anYer i stYM pRyil. mxY pr sHprM EkAwtikyukyM vYvhAr i vijyM EnwA kM pRykyM ec@. av prsHprM Nk pRy. av niRey dritLANH, av dxH w tyH jEmkyM ec@. 5 vixsM myiw EpAel av tiyA. ati elA m tiA ni mriM. atielA m epAicA o vixs M puR cAwM. mxY pRy Nk q@kA livl EpAelyANH. 6 Q vl vOmA A ekAil. vlekAH ngHnt mRyHAnAvil. cil ti ec@kyM anYer pIfiiA sVM eekkL@pEyA gikyM ec@. 7tiyiElH oAwiEAtinH av sVM kAlu kL@pEyAgi. eteAM ecA ver vDiAnv tiwew. avew mni dxHwcikLANH. klApmAkyM EmAxH w iky mANvew jIvitM. 8 smADAnieR mAM avRiyil. av nItimAA rl. vmAy jIvitmANvEwtH. av erEAel jIvivAke ori luM smADAnvuM kiil.

11

12

13

AEylieR pAp dritmA qlA nItiyM nyM EpAyi. nm wH @mAM. atinA nAM evLic inAyi kAiriNM. n tIkAzM tIi, pE nH @mAM. n kil A verEAelyA NH. aerEAel nAM Biiyew En nw. rAiyiel EpAel n atilwic@ vI}u. pkevLiciEAluM nm kANAnAil . c y H nAM cverEAel vI}u. neLlAM vLer d+KitrA. AvukeLyM krwikeLyM EpAel Etu. mxY nItimA ArA o kAlM n tI i. pE niyM nIti Ayiil . riewM kA nAmiri, pE r vidrilA. qekAeA new eedv ientier nAM opAw pAp ecyHtiri. new pAp new etien kANi. et lAM ec@ti nAM aprADik LAeNH nmRiyAM. n pApM ec@kyM yEhAv yHetier tiriykyM ecyHt. n avni niklukyM aven eekviwkyM ecyH t . n ti sUNM ecyHt. eedvvimAy kArY n ElAcic @ . Q kArYeLi nAM ElAcikyM mni sUNM ec@kyM ecyHt. nIti ninik. nYAyM vid rmAyiri. stYM v}iyi vINiri. ney ngri El Evziiil. stYM EpAyiri. n ecA miv kvc ece@. yEhAv EnAiyEA o n yM kANAnAyil. yEhAvyH atixHwmAyil. tA EnAiyEA jni Evi q}uE@ni sMsAri A eryM kANAti yEhAv atH-te@. atinA yEhAv sVM ziyM sVM

yi

14

15

16

987
17

eyzAvH 59+17-60+10
ywE vrikyM ec@. vidrLini v nieR mLANv. nieR ep mL@M avErAewAM v. BAviyi sMBviM. a nI nieR jne kAkyM niL@ew mK h A dM ekAu tiLukyM ec@M. dYM nI ByewM. pE pie nI /AhBritnAM! sm Rm m}uv sM nieR mi miu wM. rAxH\ L@ew sH nin eekvM. midYAnielyM PyImielyM ok nieR EdzM kw EpAM. Ezbyini ok L@ew nI nirk vM. av sV vuM DUpvuM ekAuvM. jnM yEhAvyH sHtti pAwM. jnM EkdArini m}uv AwkeLyM EzKricH nin tM. enbAEyAiniM av nieR NAwkeL ekAuvM. m]geL nI qeR yAgpIW iliM. avey {A sVIk rikyM ec@M. qeR mhtV mA lye {A atimEnA hrvuM atH-tkrvumAM. jneL EnAk! av, kA zwi Evgi EpA EmGEpAel nieRywE tiwi v. iEl pR mAwAvukeLEAelyA Nv. vidr Edz qniAyi kAi ri. vliy crkluk yAyH tARAyiri. vidr EdzniM nieR meL ekAuvrA kluk oi yiri. yi AEylieR vi M nieR eedvvumAy yEhA vey driA av eviyM sVvuM ekAuvM. yEhAv ninAyi atH-t vi . anYEdzLiel ik nieR mtiluk vIuM pNiyM. av ew rAjAA nie EsviM. EkApicEA {A nie Evd niic@. pE EA, qni niEAw dy EtA. atinA nie {AnAzVsiiM.

18

19

20

nyM pEyAgikyM jne rikyM ecyHt. yEhAv yi tAeRw. yEhAv nyew mAc Dric@; ryew zirOM aNiu, ziyew vOM Dric@. z mAy sHEnhieR EmliyM. yEhAvyew EkApM aveR z@Li vptiM. aen av av t zi nM. teR z@ELAw yEhAv EkApic i ri. atinAlv skl vidrEdzAeryM zii M. ahmAy zi yEhAv av nM. aEA pwiARuv yEhA vyew nAme BykyM dri kyM ec@M. ki}v av eR Etjien BykyM dri kyM ec@M. yEhAv, avni ni ekAwAH EvgielA }u ndiEpAel epe vM. anrM o rk sIEyAni El vM. pApM ecyHeviluM eedviEl mwiv yA EAbieR jntyiElH av vM.

21yEhAv pRy, avmAyi {AenA krARuAM. nieR vAyi {Aniw qeR AvuM qeR vAkM oriluM nie vi@EpAkil . atH niL@ew m ELAwM mL@ew mELAwemAM yiri M. EA}uM qEA}uM av niEA ewAmAyiriM.

60
2

eedvM v! eyzElEm, qeR kAzEm, q}uE! nieR kAzM (eedvM) vrvAyi! yEhAvyew EtjH nii tiLuM. iEA miey epAtiykyM jn ilAkukyM ec@. pE yEhAv nieR Em tiL ukyM aveR EtjH nieR Em tYmAkukyM ec@M. rAxH\ nieR kAz(eedvM) iEl vM. rAjAA nieR tiLu kAziEl vM. nin @M EnAk! tA, m xY nin @M wkyM nieR

10

eyzAvH 60+11-61+3
11

988
18

12

13

14

nieR kvAweLEA}uM Ri riM. pkElA rAiEyA atH aw ciwkyil. rAxH\L@M rAjAA M tL@ew DnM ninAyi ekAuvM. nie EsviA jntyM rAjY vuM nziiewM. elbAEnAnieR mhtVmAv m}uvM nin nkewM. eepM puyM eessuM jnM nin ekAuvM. qeR vi le wt EmAwipiwi iA Q mr pEyAgi ewM. qeR siMhAsni miel pIWmANviwM, tien {A vLer mhtVewkyM ec@M. mH jnM nie pIfiic@. av nin mi nmsHkriM. mH jnM nie evRu. av nieR kA vI}uM. av nie yEhAvyew ngrM, qM yi AEylieR vieR sIEyA qM viLiM. putiy yi AEy smADA nieR lM nIyinieyAriluM oyH A ewil. nIeyAriluM evRue wil. nIyinieyAriluM nYmA ewil. nie {A qeEM mhAM. nI qeEM sEAxiM. nin Evetl A M rAxH \ tM. ayew mlA wi ienEAel. pE, rAjA AriniM nI s wiM. aEA, nie ritH yEhAvyA {AnAeN nI aRiyM. yAEAbieR mhA eedvM nie rievH nI aRiyM. niniEA ecAtH. nin {A sVM ekAuvM. niniEA AtH. nin {A evi ekAuvM. nieR mrien {A ecAi mA@M. nieR pARkeL {A umAM. nieR ziey {A smADAnmAM. mxY nieyi EA pIfii. pE av ninAyi nk ec@M.

19

20

21

22

15

nieR rAjYH niEmli am ei Ekkyil. mxYri nieyAriluM nieR rAjYe mikEyA kvc nw kEyA l. nieR BiikeL nI r q viLiM. nieR kvAweL nI sH t ti qM viLiM. sUrY ni aDikkAlM pk nieR kAzmAyiriil. c eR kAzM rAiyi ninDi kkAlM kAzmAyiriil. q ekAeA, yEhAv nin nitYkAzmAyiriM. nieR eedvM nieR EtjAyiriM. nieR sUrY nieyAriluM asHtmikyil. nieR c nieyAriluM L@kyil . qeA yEhAv nieR nitY kAzmAyiriM. nieR vYsn kAlM asHtmikyM ec@M. nieR jnM m}uvM nlvrAM. avH qeEmAyi mi lBiM. {Anver s] x H w ic @ . {AeneR sVM kr ekAu Aiy atH-tssYmANv. vuM ecRiy wMbM vuM vliy EgAmAM. vuM ecRiy wMbM zmAy rAxH \ mAM. smymAEA, yEhAvyA {A EvgM vM. etlAM {A sMBviiM.

16

17

yEhAvyew sVAtYsEzM yEhAvyew dAs pRy, qeR yjmAnnAy yEhAv aveR Avien qi niRc@. pAvevErAw sdVA pRy tiM d+Kiter zVsiiAM eedvM qe etrewtANH . bikELAwH av sVtrAeNM twvukErAw t sVtrAe iri qM pRyA eedvM ay ctAeNe. 2 yEhAv teR kANYM qEA kANiem KYApiA eedvM qe ayc@. dxHwAer tA zii smyM KYApiA eedvM qe ayc @ . d+Kiter sAVniiA eedvM qe ayc@. 3sIEyAniel d+Kitewyw E eedvM qe ayc@. aver {A EGAxAyi tARAM.

61

989
avew tlyiel cArM {AenwM. av {AenA kirIwM nkyM ec@M. avew d+KM {AenwH h A dieR eetlM av nM. avew vYsnM {AenwH EGAxieR vO av nM. avH nl mr qM yEhAvyew atH - tecwi qM EpriwA eedvM qe ayc@. 4 smyM nziieiri p}y ngr punniiewM. rMBiElEpAel ngr pumEyAew niiewM. aEnk mEnkM vx mu nzii e ngr punniiewM. 5aEA niL@ew z@ ni L@ewyw vH niL@ew wkeL pripAliM. niL@ew z@L@ew ik niL@ew vylukLiluM EtALiluM pNieywM. 6 yEhA vyew puErAhitA qM new eedvieR dAsA qM ni viLiewM. miyiel skl rAjY Linim sH nin lBiM. a eekvzmAti ni aBimAnikyM ec@M. 7mH m@v nieL apmAni kyM nieL dxic@ pRykyM ecyHt. mAerAL@M ni apmAni trAyi. atinA niL@ew EdzH mAerAL@M ri ni lBiM. nitYmAyi nilni sEAxM ni lBiM. 8 etA e qekAu sMBviM? q ekAeA {A yEhAvyA. {A nItiey sH E nhikyM ec@. EmAxNvuM et@kL@M {A evRu. atinA mxYH ahi li {A nM. qeR jnvumAyi {A nitYmAy o krARu AM. 9 qlA rAjYLilum skl M qeR jne aRiyM. qeR rAjYe ikeL qlAvM aRiyM. aver kA M av yEhA vyew ag]hIter kAM. eedvieR dAs r ekAuv yEhAv qe vLer vLer sEAxii. qeR M m}uvM qeR yEhAvyi h A di. ryew vO

eyzAvH 61+4-62+5
yEhAveye Drii. puxeR vivAhvOM EpAel mEnAhrmANtH. nyew Emli yEhAv qe aNiyi. OIyew vivAh vOM EpAel surmAytH. mi ecwikeL vL. mxY dYAni viiwkyM dYAnM avey vLkyM ec@. aEtEpAel yEhAv ney vL M. skl rAxH\miwyi av sHtti vLM. putiy eyzElM n niR ngrM sIEyAnien {A sHEnhi , atinA {A av Evi sMsAric@ekAEyi riM. eyzElmien {A sHEn hi. atinA {A sMsArM niil. n o tIkAzM EpAel tiLuMver {A sMsA riM. r orgHninALM EpAel qriu tiLuMver {A sMsAriM. skl rAxH \ L@M nieR n kAM. skl rAjAAM nieR mhtVM kAM. aEA nineA putiy EpAM. yEhAv ninH putiy Ep nM. yEhAv nii vLer aBimAni M. nI yEhAvyew eekyiel mEnAhrmAy kirIwM EpAelyAM. nIyinieyAriluM eedvM Ep ic v q viLiewil . nieR EdzM nieyAriluM eedvM nziic lM q viLiewkyil. eedvM sHEn hiv q nI viLi ewM. nieR EdzM eedvieR vDu q viLiewM. q ekAeA yEhAv nie sH E nhi. nieR EdzM avERtAkyM ec@M. ov oveL sH E nhic A av aveL vivAhM k}i, av aveR BArYymA. aEtEpAel, nieR EdzM nieR mL@EwtAM. ov teR putiy BArYyi h A di. aEtEpAel, nieR eedvM nii vLer hAdiM.

11

62

10

eyzAvH 62+6-63+8
6

990

10

11

eedvM teR vAgd H AnM pAliM eyzElEm, nieR mtilukH {A pARAviw (vAck A). pARAvukA nibHdrA yiriyil . rAiyiluM pkluM av Aic @ ekAEyiri M. pARAvukAEr, ni yEhA vEyAw Aic @ ekAEyiri NM. aveR vAgHdAnM ni Lven oAiic @ ekAEyiri NM. oriluM An ni tH. eyzElmien yEhAv miyiel jnM m}uv vA}H ngrmAM ver ni yEhAvEyAw A iNM. yEhAv o vAgHdAnM ecyHt. yEhAv teR te ziey sAYmAi. vAgHdAnM pAli A yEhAv teR zi pEyA giM. yEhAv pRu, ni L@ew BNM {Anini vIuM ni L@ew z@ ekAwiel vAgH d AnM ec@. niL@A iy vIH nieyAriluM ni L@ew z@eLwielH {AR t. BNM sAdiv a tiM. av yEhAvey vA}H kyM ec@M. miri pRiv atieR vIu wiM. qeR vinAi aetlAM sMBvii M. kvAwLilUew kw vrik! jn inAyi v}ieyAk! pAt eyAk! v}iyiel kl@keLlAM epRuiLyk! jneArw yALmAyi ekAwiyyk! i, yEhAv skl vidr EdzELAwM sMsAri+ sIEyAkAErAw pRyk+ EnA, niL@ew rk vrikyAyi. av ni tiPlM ekAuv. av sAnM tEAewAM ekAuv. vijnM, yEhAvyew ri ev qeAe aveR jnM viLiewM. eedvM #hi ngrM eedvsAiYm ngrM qeAe eyzElmM viLiewM.

63

eedvM teR jne viDi qEdAminiM v v rANH ? av ebA yi niM v. aveR vO Li kwMvkR puriri . vOLi av tApiyAyiri. av niv H teR mhAziEyAew nw . av pRy, nieL riA zi qniH . {A stYM pRykyM ec@ . nieR vO v w irietH? vIuAA miri pi}iyvEREpA luH av! av mRupwi pRy, {A sVyM mirici nw. M qe shAyicil. {A EkApi kyM miri cviiemti kyM ecyHt. sH qeR vO LiEl etRic @ . aen qeR vO a}uAyi. mxYer ziiA {AenA smyM etrew. EA qeR jne rikyM sMr ikyM ecE smymAyiri . {A iluM EnAi, pE qe M shAyicil. M qe NyHAti {AntHte@. atinA {A qeR jne riA qeR sVM zi pEyAgic@. qeR te EkApM qe Nc@. EkApic E A {A jni Em nw. *BAmAyi {Anver ziic @ . avew rM {A nileA}ic@.

12

yEhAv teR jnEAw dyAvAnAyi yEhAvyew kANYe {A oAiM. yEhAvey sH t ti AM {A oAiM. yi AEy lieR wMbinH yEhAv pl nkL@M nki. yEhAv { ELAw vLer kANYvAnAyi. av {ELAw kN kAi. yEhAv pRu, tH qeR jn mA. vrAeNeR yTA

991
9

eyzAvH 63+9-64+2
teR jniEvi eedvEAw An yEhAEv, sViniM tAE} EnAiyAluM. EA sMBvi u kArY kAluM! sV iel nieR mhM vivu mAy vstiyiniM tAe} { eL EnAiyAluM. {ELAw nieR zmAy sHEnhemview? nieR ieR ini v nieR zmAy v]ikeL view? qEAw nieR kANY emview? qEAw nieR sHEn hkANYM nI qview oLiici ri? EnA! nI {L@ew pitAvA ! aAhAM {eL aRiy il . yi AEy (yAEAbH ) {eL tiricRiyil. yEhA Ev, nI {L@ew pitAvA. {eL qlAyHEA}uM rici nIyA! yEhAEv, nIeyA {eL niiniM timAutH? nie piwkey { H vixmkrmAetekAH? yEhAEv, {LiEl mwiv AluM. { nieR Esvk A. {L@ewywEvH {eL shAyicAluM! {L@ew wMb niERtA. nieR vijnM avew EdzH Rc @ kAlEm tAmsic @ Z. aEA {L@ew z@ nieR vilye cvii emtic@. av nieR nAmi viLi ewil . av nieR nAmM Driil. {L@M averEA elyAyi. nI kAzM vlic@kIRukyM tAE} vrikyM ec@EA qlAM mARuM. pvt nieR mi M. pvt epAAwk qri yEAel tIyi qriyM. tIy ew mkLi evemEpAel p vt tiLyHM. aEA nieR z@ niei pWiM. aH nieAEA sklrAxH \ L@M By viRyHM.

10

11

12

13

14

ik. atinA yEhAv aver ric@. mxYH DArALM dritL@A yi. pE yEhAv ave tirAyiil . yEhAv aver sHEnhikyM avnH avErAw shtApM EtAkyM ecyH t. atinA yEhAv aver ri c@. teR vizixHwdten av aver riAnyc @ . av aver epRuieyw ekAu EpAyi. aver av qEM pripAlikyM ec@M. qA jnM yEhAvyHetier tiriu. aveR priAA vien av vYsniic@. ati nA yEhAv avew z@vAyi. yEhAv avetier yM ecyHt. pE vLeru sMBvic kArY yEhAvyiEA}uM oAi . EmAezeyyM teR jne yM av oAi. jneL kwlilUew ekAuvvnA yEhAv. teR ipe (jnM) nyiA yEhAv teR wyAer (vAck) ayc @. pE, yEhAvyiEA qview? teR Avien EmAezyi niEpicv qview? EmAzey yEhAv teR vlkrM ekAu nyic@. EmAezey nyi A yEhAv teR mhAziy pEyAgic @ . jn kw mRic@ kwA yEhAv kwlien rAyi p. Q mhAkArY ecyH t ekAH yEhAv teR nAmM viutmAi. yEhAv teR jne agAD smilUew nyic@. mmiyi lUew tir nwEAel jnM vI}Aet nw. vyli nwEA p vI}A Ril. aEtEpAel kwlilUew nw EA mxYM vINil. yEhA vyew AvH aver o vim lE nyic@. jnM qlA yH E A}uM suritrAyi. yEhAEv, nI jne nyic v}i atANH. nI mxYer nyikyM nieR nAme visHmykrmA kyM ecyHt.

15

16

17

18

19

64
2

eyzAvH 64+3-65+7
3

992
Ayi, qA EA atH tI kiEAyiri! { Ayi nl vsH eLAe nziieiri. etAe {eL sHEnhi tiniM ak@EmA? nI oM pRyAtiriEmA? qeEM nI {eL ziiEmA?

10

11

pE, stYi nIyen ecNem {LA#hi il. pvt nieR mi kNM. nieR jnt, oriluM stYmAyi nie vic i l . nI pRtH av oriluM Ekil. nieEA elA eedve M oriluM kiil . meA eedvmil - nI mAmA eedvM. jnM mEyAew nieR shAyi kAi A nI avAyi mhAy kArY ec@M. nI n ec@tilBimAniv ErAewAmA. nI vzYe jIvitmAgi av jIvic@ ekAH nie oi. pE, EnA, pH { ninetier pApM ecyHt. atinA nI { ELAw EkApic @ . ni { eLen rewM? {eLl A M pApieR ecLi purv. {L@ew sdHv]i k EpAluM ml. av rR pur vO EpAel. { p}u lk EpAelyANH. { L@ew pAp kAH q EpAel {eL ekAuEpAyi. M nieR nAmM viLiil. nie agmiti { /Ahitrl, atinA nI { eL tiykiyiri. { {L@ew pApi o}ukiEAyi ritinA nieR mi { nihAyrANH. pE yEhAEv, nI {L@ew pitAvA. { kLim EpAel. nI zvM. nieR eek k {eL s]xHwic@. yEhAEv, {ELAw EkApM w rEt! {L@ew pAp qe M oAiEt! dyvAyi { eL EnAiyAluM! { nieR jnmA. nieR vingr nYmA . ngrLiEA mmi EpAelyA. sIEyA o m miyA! eyzElM tk e@! {L@ew pUv i k {L@ew vilyi nie rADi c@. {L@ew lyM vLer mh

12

qlA vM eedvei pWiM yEhAv pRy, qeRy wH pEdzinAyi viilA ver {A shAyic @ . qe aEnVxiAv qe kei. qeR nAmM DriA o rAxH \ EAw {A sMsAric @ . {A pRu, {AniviewyH! {Anivi ewyH! 2qnietier tiriver sVIk riA {A oini. av qeRyw v {A kAi rikyAyi. pE av nlt l A eA v}iEy jIvitM w. mni EtAiyEpAel av vic@. 3av qe zlYe wieAH qeR mi ni. av blikL@M v}ipAwkL@M t L@ew vizixHw dYAnLi ai . 4av kl R kiwyiliri . av mricvew sEzvuM kAiri. av zvzrIr eAM jIvikEpAluM ec@. av piyiRci Bi. av ew kiyM m_M a}ukiy mAMsM purH v]iEkwAyiri. 5pE av muvErAw pRyk yANH, qeRywE vrtH! {A nieL IkriMver qe etAw tH. aenyv qeR ki puk EpAelyANH. avew agHni qEA}uM qriu ekAEyiri.

65

AEy ziiewNM owEw o vilcIH. niL@ew pAp nieL aprADi yAieyAN pRytH. vilyw yHMver {A awiyiriyil. nieL ziic@ekAH {AntH aw yHM. 7niL@ew pApL@M niL@ew pitAAew pApL@M o te. yEhAv pRy, pv t Li
6tA

yi

993
DUp kiEv niL@ew pitA A Q pAp ecyHt. kLi avere nANM ekwi. aver {A dYM ziikyM ecyHt. ahi zi {Anv nki. AEylien eedvM pU mAyM nziikyil 8yEhAv pRy, miriyi putiy vIuAEA mxY a pi}iew. pE av miri m}uv nziiil . miri vIuM pEyAgiAemti nAlANv aen ec@tH . qeR dAsAErAwM {A a te ec@M. aver {A pUmAyM nziiyil. 9 yAEAbieR (yi A Ey) wMbiniM ciler {A avEzxiiM. eydAri cil qeR pv t ielM. qeR dAsA aview vsiM. aview vsiEver {A etr ewM. 10 anrM zAErA tA}Hvr wkH EmciRmAM. EKA tA}H v r kAlikH vimsEt mAM. etl A M qeR jninH qe etryv EviyANH. 11pE ni yEhAvey vi@. atinA ni ziiewM. qeR vipvte ni mR . ni BAgYe rADiA w i. vYAjeedvmAy viDiey ni rADi. 12qA {A ni L@ew BAvi niyi. ni vAL@ ekAH vDiewNem {A niyic@. nieLlAM vDiewM. qekAeA {A nieL viLic @ , ni viLiEkil ! {A niELAw sMsAric @ . ni icil. tiey {A pR kArY ni ecyHt. {AnixHw ewA kArY ecA ni niyic@.
13 14

eyzAvH 65+8-21
diM, pE dxHwArAy ni apmAnitrAM. qeR dAsA hAdic@lsi M, pE ni dxH w A d+Kic@ kryM. niL@ew aAvH tkkyM ni vLer vYsni kyM ec@M. niL@ew Epk qeR dAsA H zApM EpAlyAyiriM. qeR yjmAnnAy yEhAv ni eL vDiM. teR dAsAer av putiy Epri@viLikyM ec@M. mxYriEA miyiniH a #hM Etw. pE BAviyilv vizVsHt eedvieR a#hM EtwM. mxYriEA miyew zieyti vAgHdAnM ec@. pE BAviyilv vizVsH t eedvi yiM. qekA eA pe drit mR ewM. qeR jnM oriluM drit oAikyil.

yi

15

16

17

18

19

20

atinA qeR yjmAnnAy yEhAv ArY pRu. qeR dAsA BNM k}iM, pE ni dxHwA piNi kiwM. qeR dAsA wiM, pE ni dxH w A dA hiM. qeR dAsA h A

21

putieyA kAlM v {A putieyA sVvuM puti eyA miyM s]xHwiM. mxY tkAlM oAikyil. aArY eLAM av oAikyil. qeR jnM sEAxiM. av qeEM h A diM. {A s]xHwitienecAli. hAdM niReA eyzElM {AA M. aver {A hAdi vrAkyM ec@M. aEA {A eyzElmi sEAxiM. qeR jntyi {A sEAxiM. ngri nieyAriluM krciElA vYsn EmA Akil. ngrilAM yeAet mriil. oAErA iyM dIGnA jIviM. oAErA v] M vLer AlM jIviM. Ru vyS yAL@M ecRuArnAyiriM. Ru vxM jIviAv zpie ven jnM kM. ngri orAeLA vIw pNitA ayALview vsiM. miriEAAv ati el miri tiM.

eyzAvH 65+22-66+8
22

994
pE av nAyHL@ew k}uH owikyM ec@! averni DAnYbliyi. pE, av erni piyew rvuM sm i! av DUpM ki, pE av tL@ew vilek vi#heLyM sH E nhi. av avew v}i-qERtl etrew. av tL@ew BIkrvi#heL sHEnhi. atinA {A avewte tL@pEyAgiA niyi c@! atAytH, avErvuM By kArYekAH aver {A ziiM. aver {A viLic@, pE av icil. avErAw {A sMsAric@, pE av Ekil. atinA avErAwM {A aEtkArYM te ec@M. ti ey {A pRkArY av ecyHt. {AnixHwewA kArY ecA av etre w. yEhAvyew kl n kLsri vEr, yEhAv pRy kArY ni iNM. ni L@ew sEhAdrA nieL evRu . ni qeR v}iEy vti nA av nietirAyi. av pRu, yEhAv dri ewEA { niL@ewy wE vM. aEA { niLi sxHwrAyiIM. dxHwA ziiewM.

23

24

25

nieyAriluM orA vIw pNi ykyM meArA ati tAmsi kyM ecil. nieyAriluM orA EtAmAkyM meArA atiel p}M tikyM ecil. qeR etrewe jnM mr L@ewykAlM jIviM. qeR etrewe jnM tL@A etlAM sVdiM. OIkLinieyAriluM jni EAe zi mriAnAyi sviil . OIkLinieyAri luM svsmye Byk yil . qeR jntyM avew ikL@emlAM yEhAvyA a #hiewM. EcAdiMmE aveA Evet {AnRiyM. av EcAdic @ tIEte aver {A shAyiM. ecAyH L@M i ikL@M omic@ BiM. siMh k kAlikELAewAM vyHEA Bi M. qeR vipv t i sM eryM EpwiikEyA kwikEyA ecil. yEhAvyA NiArYeLlAM pRtH. sklrAx\ H eLyM eedvM viDiM yEhAv pRytitANH, kAzM qeR siMhAs nvuM mi qeR pAdpIWvumA . pie, qnieA g]hM pNi yAem ni kEvA? l! ni k}iyil ! qnieA vimlM tvA nin k}i yEmA? l! ni k}iyil. {A sVyM s]xw H ictANietlAM. {A s]xHwicekAANH vi ewyetl A M AyiritH . yEhAv sVyM pRtANietA e. qEAw pRyk, {A pri pAliA jnM q ec@? pAveL {A pripAli. d+Kiter {A pripAli. qeR vAkLsriver {A pripAli. cil kALkeL bliyAyi ai . pE av mxYer mi kyM ec@. av ecri yAwien ekA bliyi.

66
2

ziyM putieyA rAx\ H vuM ngriniM ly iniM vlieyA zbHdM Ek . yEhAv teR z@eL nziitieR zbHdmANtH. a hi zi yEhAv av 7-8 svEvdnyH nkyANH. mH OI sviil . tA jEm iey kAM mH OI yH svEvdn aBviE H . aEtEpAel putieyA ElAkM o divsM ekAu wutH M onAL@M kiil. odivsM ekAu piRvieyw o rAxH\e Ric@M M onAL@M Ekiumil. nAwH svEvdn EpAelAH dYM aBviNM. svEvdnyH
6i!

995
EzxM EdzM avL@ew inH - o putiy rAxH\M-jEmM. 9 aEpAel putiyetAien jniiAet {A EvdnyAil. yEhAv pRy , ni {A svEvdny AiyA putieyA rAxH\M lBi tiniM nieL {A twyk yil q {A vAgHdAnM ec@. niL@ew eedvM pRtANitH.
10

eyzAvH 66+9-21

11

12

13

14

eyzElEm, hAdik! eyz Elmien sHEnhivEr, hA dik! eyzElmi vYsnkr mAy cil sMBvic@, atinA niLi cil d+KitrA. qAliEA ni h A di NM. qekAeA, kANYM av L@ew mlkLini v pAlu EpAel ni aBviM. pA nieL yTAi t]pt H iewM! ni pA wi kyM eyzElmieR mhim stYi sVdikyM ec@M. yEhAv pRy, EnA, ni {A smADAnM nM. Q smADAnM ndIvAhMEpAel ninH lBiM. miyiel skl rAxH \ L@ewyM sH nii El o}ukieyM. sH jlvAhM EpAel vM. ni ekAc@ueLEAelyAyiri M. ni pA (DnM) wi M. nieL {A qwH qeR eekkLi piwicH mwiyilii lALiM. a ieneyEpAel {A nieL zVsiiM. {A zVsiiEA ni ey zElmilAyirikyM ec@M. ni stYmAyM aBviv ni kAM. ni sVtrA kyM pul @ EpAel vLkyM ec@M. yEhAvyew dAsA aveR zi kAM, pE yEhAvyew z@ aveR EkApM kAM.

15EnA, yEhAv tIymAyi v. yEhAvyew eesnY epAwipw lmAyi v. jntey

yEhAv teR EkApM ekAu zii M. EkApic i riEv jne ziiA yEhAv tInALL@p EyAgiM. 16yEhAv jnL@ew nYAy viDi nwM. anrM yEhAv aver tIekAuM teR vAL@ekAuM nziiM. aEnkM Eper av nziiM. 17sVyM IkricH tL@ew vizi xHw dYAni rADn nwA av sVyM LikyANH . av avew viziExHwAdYAniEl pr sHprM piwkyANH. aviewyv tL@ew vi#heL rADi. pE, yEhAv avereylAM nzii M. av pi, qlik qiv yew mAMsvuM m@ v]iek vsHt L@M ti. pE averl A vM omic @ nziiewM. (yEhAv sVyM pRtANietlAM.) 18dxH w cikL@M dxH v] ikL@ mvrANv. atinA {A aver ziiA v. skl rAxH\eL yM jneLyM {A smAhriM. ql A vM omic @ vrikyM qeR zi kAkyM ec@M. 19 cil {AenArwyALmiwM- aver {A riM. rie avri ciler {A tzIzH, libiy, lUdH (vilA LikL@ew EdzM), bA, #IsH, skl vidrEdz qiviwLiEly yHM. av oriluM qeR pEd z Ekiil. av oriluM qeR EtjuM kiil . ati nA rie jn qeR Etjieni m@ rAxH \ ELAw pRyM. 20av niL@ew skl sEhAdrIsEhAdrAeryM skl rAjYLiniM ekAuvrikyM ec@M. niL@ew sEhAdrIsEhAd rAer qeR vipv t mAy eyzElmiEl av ekAuvM. tir, k}ut, okM, EtrH , vi qivyiElRiyAyiriM avew vrvH. yEhAvyew lyiEl mAy tLikyi yi AEylukA ekAuv sAn EpAelyA yiriM niL@ew sEhAdrIs EhAdrA. 21avri ciler {A puErAhitArAyM ElvYrAyM etr ewM. yEhAv sVyM pR tANietAe.

eyzAvH 66+22-24

996
dinvuM mAsiel dYdivsvuM av vM. 24av qeR vingrilA yiriM. ngri puREEpA yA avH, qnietier pApM ecyHtvew zv kANA k}iyM. avey oriluM nziA pu}u ariAM. zrIreL av sAniA agHni qric@kLyM.

putiy sVLuM putiy miyM 22{A putieyA ElAke s] xHwiM- putiy sVvuM putiy miyM nitYmAyirikyM ec@M. aEtEpAel niL@ew EpkL@M niL@ew ikL@M qEA}uM qEA ewAmAyirikyM ec@M. 23qlA rADnAdivsLiluM ql A vM qe rADiA vM; qlA zb

yiermYAvH

yiermYAvieR sEzLANitH. hiIyAvH q EprAy orAL@ew mknAyi yiermYAvH. anAETAu ngri vsic i o puErA hit* wMbie LAyi yiermYAvH. ebnYAmIEgAAew Edzi yi ngrM. 2EyAzI yAvH eydAEdzieR rAjAvA yi kAlH yEhAv yiermYAvi EnAw sMsAriA wi. EmA q EprAy orAew punAyi EyAzIyAvH . EyAzIyAvieR pti mAM B r N v x i l A y i * yEhAv yiermYAviEnAw sMsAri A wiytH . 3eyEhAyAIM eydyew rAjAvAyi kAlM yEhAv yiermYAviEnAw sMsAric@ ekAi. EyAzIyAvieR punA yi eyEhAyAIM. rAjAevnil yi siedIyAvH eyd BricH pti enA vxvuM au mAsvuM y EA}uM yEhAv yiermYAviEnAw sMsAric @ ekAi. siedI yAvuM EyAzIyAvieR punAyi . siedIyAvieR ptienAAM BrNvxiel aAM mAsmANH eyzElM nivAsik vAsikLA etH. eedvM yiermYAvien viLi 4yiermYAvinH yEhAvyew sE zM lBic@. yEhAvyiniAyi Q sEzM+
5

nie aRiyAmAyi. nI piR MmE nie {A o vizixHw dQtYi etrew. rAxH\ vAcknAyiriAnA nie {A etrewtH.
6aEA yiermYAvu pRu, pE, sv z nAy yEhAEv, qen sMsAriNemeniRi yil. {A evRuemA bAlnANH. 7pE

yEhAv qEAw pRu,

{AenA bAlnANH q pRy tH. {AnyyHiweAe nI EpAkNM. {A pRyA pRy etlAM nI pRyNM. eryM ByewtH. {A niEA ewAmH. nie {A sMri kyM ec@M. yEhAvyi ni sEzmANitH.

9aEA yEhAv teR krM nIi qeR vAyi sHpzic@. yEhAv qEAw pRu,

10

yiermYAEv, qeR vAk {A nieR vAyi niRyH kyANH. {A nie rAxH\L@ewyM rAjYL@ewyM mtlArnAi yiri. nI pNiykyM epALi kyM ec@M. nI nziikyM tiyiwkyM ec@M. nI nii kyM nwkyM ec@M.

nieR ayew gBi nie s]xw H iMmE qni

anAETAH ... puErAhitA abYATA q puErAhiteR wMbie puErAhitArAkAM v. dAvIdH rAjAvAyi kAlH tpuErAhitnAyi abYATA. zElAEmArAjAvH aEh anAETAiElH oAwic@. 1 rAjA. 2+26. E y A z I y A v i e R . . . v x M atAytH i. m. 627.

ru dzn yEhAvyew sEzM lBic@. yEhAvyiniAyi Q sEzM+ yiermYAEv, nIeyA kAtH? {A yEhAvyH mRupwi nki, bdAMmrieR kuekAu o vwi {A kA.
11qni

yiermYAvH 1+12-2+6

998
19

12yEhAv qEAw pRu, nI nAyi kiri. qekAe A nin qeR sEzM sP lmAEA q R vA {A EnAieAiri. 13yEhAvyew sEzM qiEl vIuM v. yEhAvyew sEzM tAyi+ yiermYAEv, nIey kA? {A yEhAvEyAw mRupwi pR u, tiLyH evm o klM {A kA. atu vwniM ecriykyANH. 14

averlAM ninetier EpArAwM. pE, av nie EtAl i kyil. qekAeA, {A niEAewAmH , nie {A rikyM ec@M. yEhAvyi ni sEzmANitH.

eydA vizVst H yAyiil yEhAvyew sEzM yiermYA vi lBic@. Q sEzM yEhA vyi niAyi. 2 yiermYAEv, ecH eyzElMkAErAw sMsAri k. avErAw pRyk+

15

16

17

18

yEhAv qEAw pRu, BIk rmAy ciltH vwniM vM. Q rAjY vsi sklM a sMBviM. Rec A kAlM ekAH vw rAjYLi vsi skleryM {A viLiM. yEhAvyANH ArY pRtH. rAjY Liel rAjAA vH eyzEl mieR kvAwriki t L@ew siMhAsneLAM. ey zElmieR ngrmtiluk av miM. eydyiel skl ngrM av miM. qeR jnientier {A nYAy viDi KYApikyM ec@M. av tik ecyH t tinAluM qnietirAyiIiriti nAluM {Ani ec@M. qeR jnM qe viuEpAyi. av anY eedv bliyNM nwi. sVM eekk ekAuAiy vi#heL av rADic@. yiermYAEv, nineEpAel nI tAeRw. q}uEuniH jn EAw sMsArik. {A pR yA li kArY qlAM pRyk. jne ByewtH. nI jne ByeA, nI aver ByewA tkArNM {A nin tM. {A nie o zngrM EpAelyM usHpM EpAel yM evlBii EpAelymAM. eydyiel oAErAM, rAjA AM EntAM puErAhi tM sADArNmxYM Ener niA nin k}iyM.

a nieLA yvrAxH \ mA yi. nieLEAw vizVsHt rAyi. nvvDuvienEAel nieLe piw. oriluM k]xipEyAgiA miyilUew, mmiyilUew, nieLe ag mic@. yEhAvyH eA visA nmAyi yi AEylukA. yEhAv sMBriE dYPlmA yi av. aver Evdnii A mic v vALikeL viDieu. dxHw EdAx Ayi. yEhAvyi niA yi Q sEzM. yAEAbieR wMbEm, yEhA vyew sEzM Ekk. yi A EyEgAEL, aLiec@tH Ekk. yEhAv pRytienyANH + niL@ew pUvikErAw {A nIti kAiyiel ni k EvA? atinAlAENA av qi niktH ? niL@ew pUvik vilek vi#heL rADikyM sVyM vilekv rAyiIkyM ecyHt. yEhAv {eL QjipH t i niM ekAuv. yEhAv { eL mmiyilUew nyic@. vrM pAR niRmAy lwi av {eL nyic@. M apkwkrvumAy lwi yEhAv {eL nyic@. aviwM jnnYmA. mxY atiel yA ec@wiyil . pE yEhAv {eL atiEl nyic@. yEhAvyiEA qviewyA?

999
7

yiermYAvH 2+7-20
L@ew piREk EpAyi.) pE avew etAik epAiyvyA . avyi evM ni yil. yi AEyjnt awimkLAyiri EA? awimyAyi piRv enEAelyAEyA av? yi A EylukAew sH jnM qi kv? siMhik yi AEyli En lRu. siMh mrL@. siMh yi AEy Edze nziiciri. yi AEyng r tI kieiri. avyi M avEzxiciil. emMPisiniM thHpEnsi* nimv nieR ci tki ri. Q dritM niL@ew etieR Pl mA! niL@ew eedvmA yEhAv nieL zriyAy v}iEy nyikyAyi. pE ni avninikEpAyi. eydAEr, eti ElAci k. tH QjipHtiEl EpAkA shAyiEc A ? een ndiyiel evM wiA a shA yiEcA? l! aUriEl EpAkA a shAyiEc A ? yIsH ndiyiel evM wiA a shAyiEcA? l! ni tik ecyHt. tik LAke, ni zik Enwi rikEy Z. ni dritm AM. dritM nieL o pAWM pWiikyM ec@M. eti ElAcik! niL@ew eedv iniklutH q EdAxmA eNH aEA ni mni lAM. qe BykyM dri kyM ecAtiri etA ! qeR yjmAnnAy, sv znAy yEhAvyini sEzmANitH. eydA vLerH nI nieR kM qRiu kLu. nie niyiA {ApEyAgic i ky nI epAic @ . nI qEAw pRu, {A nie Esviil ! ql A kLiluM

10

11

12

qH niL@ew pUvik pRy il. yEhAv pRy, aEnkM n k niR o nl miyiEl {A nieL ekAuv. ni H aview vL p}vuM viL kL@M Biti EviyANtH. pE ni qeR miey a}uH i. ni {A nllM t. pE niLtien cIyAi. yEhAv qview? q puErAhi t EcAdic i l . qeR niy mmRiyvH qe aRiyN emA#hmil. yi AEyjnty ew EntA qnietier tiri u. vAck vYAjeedvmAy bAlieR* Epri vcn nwi. vilek vi#heL av rADic@. yEhAv pRy, atinAli EA nieL {A vIuM ewM. niL@ew Eprik ELyM {A ewM. kiIMdVIpukLiEl kw kw EpAvuk. EkdAEdzE ciler ayyHk. EyAew EnAk. eriluM qeiluM en ecyHtiuEA q kAk. putiy EdvAer rADiA etiluM rAxH \ tL@ew p}y EdvAew rADn nii yiuEA? l! avew EdvA yTAEdvArl t e! pE, qeR jnM tL@ew mhtVmA eedve rADi ni kyM vilek vi#heL rA DiA wukyM ecyHt. kAzEL, sMBvic kArY ELA e{uk! mhAByM ekAu viRyHk! yEhAvyini sEzmAyi tH. qeR jnM ru tik ecyHti ri. av jIvjlieR R vyAy qiniM aklukyM sVM eveAik }i kyM ecyH. (av anYeedv

14

15

16

17

18

19

13

20

bA Q vYAjeedvmA m}yM EpmAriyM ekAuvetH knAnY kti. EdzH nl viLvuAM avnAeNv kti.

e m M P i s H, t h Hp E n s H QjipHtiel ru ngr.

yiermYAvH 2+21-34

1000
y, nIeyni jmLi. av erlAvM apmAnitrAM. av ere EnAil. av qni puRMtiriu. qA eydA }i cAwEA qe viLi , v {eL ricAluM. vi#h vH nie ri e! nI ninAyi Aiy timkeLview? nI dritLi vI}uEA vi#h v nie ri {eLA kANe. eydA, ninH ngr L@ewy vi#h! nI qienEAw ti? nieLlAvM qnietirAyiri . yEhAvyini sE zmAyi tH. eydAEr, nieL {A ziic @ , pE PlmAyil . ziieiuM ni tiriek vil. nieL smIpic vA cker ni vAL@ekAu evi eA. ni apkwkAriyAy siMheLEAelyAyi. vAcker ni vDikyM ecyHt. Q tlmRyievEr, yEhA vyew sEzi ecvi ekAw k! yi AEylukAH {A m miEpAelyAyiEA? av {A M apkwkrvumAy EdzmAyiEA? qeR jnM pR y, { EtAiy EpAel nwA sVAtYmH. yEhAEv, { niiEl mwi vril! qinANv aA rY pRytH? yvti teR BrN mR il. vDu teR vOew arc mRil. pE qeR jnM aEnkM tvN qe mR. eyEd, vYAjeedvLAy kAm k piAel EpAEket eney stYi ninRiyAM. ti ecA nI stYi pWi ciri. niL@ew eekkLi rmH ! pAve nixH Lew rM! niL@ew vIi atimic@ ky Riytinl niLver piwict. H o kArNvumilAetyA niLver ekAtH.

21

22

23

24

25

26

27

ql A pc m riwyilum EvzYeyEAelyAyi* nI. eydEy, nie {AenA vizi xHwmirivi EpAel nu. nI nl vimAyi. pie nIey en dxic p}mA mi riyAyi? kArMekAuM EsAekAuemA e nI nieR eek k}ukiyAluM nieR aprADM qni kANAM. eedvmA yEhAvyini sEzmAyi tH. {A aprADiyl, bAvi#h eL {A rADiciil qeA e nineEAwH qen pR yA k}iyM eydA? tA}Hvryi vc@ nI ecyHt vikeLi ElAcik. nI ecyHtiuet elAemH ElAcik. lYmi l A et aviewyM viewyM oAwinw epeAkeEA elyA nI. mmiyi jIvi kAuk}ut eyEAelyA nI. N Ec EA epk}ut kAu mN. av mdAwH ekAu puLy EA tiriek ekAuvrA M k}iyil. NEcrAlH aveL #hi tH k}u tyH M aveL lBiM. aveL kek vLer qL@mANH. eydEy, vi#h piA ely oAM nik! anY eedvAy dAhM mtiyA k. pE nI pRy, a ekAeA kArYmil! qni ni AnAvil ! anYeedveL {A xHwew. qniver rADiNM jnM piwiwEA k apmA nitnA. aEtEpAel, yi A EylukA apmAnit. rAjAA M EntAL@M apmAnit. puErA hitM vAckM apmAnit. av mrxNL@mAyi sMsAri ! av pRy, nIeyeR pitAvA. av o pAR EyAw sMsAri. av pR

28

29

30

31

32

33

34

qlA kLIluM.. EvzYeyEAelyAyi jn Q lLi tL@ew vYAjeedveL rADic@ qANitin M.

1001
35

yiermYAvH 2+35-3+10
qiuM nIeye pitAvH q viLi. nI pRu, {A i yAyiEA mt nIeyeR suXAyi. eedvinH qEA}uM qEAw EkApmAkyil . eedvieR EkApM nitYmAyiriil. qM nI pRu. eydEy, nI a eneyAe pReiluM ninA vu tiyM nI ecyHt.

pE nI EA}uM pRy, {A nixHkLnANH. eedvM qEAw EkApiciil. atinA N pR aprADinH {AM nieR Em nYAyviDi nwM. qekA eA, {A o etuM ecyHtiil q nI pRu. 36 nI mAnsArewk qL@mANH. aU nie nirAzewi ati nA nI aU viH shAyM Etwi QjipH t iEl EpAyi. qA QjipHtM nie nirAzewM. 37 aen tYikmAyi nI Qji pHtM viwM. nieR mKM nI nANM ekAu mRc @ vyH M. rAxH \ eL nI vizVsic @ . pE yEhAv rAxH\eL nirsic@, atinA av nie riA nAvil. ov BArYyumAyu vivAhb M mRiyHkyM av ayAeL viH meAven vivAhM k}i kyM ecyHtA ayA vIuM avL@ew awE vvAnA EmA? l! ayA avL@ew aw E tiriek vA EdzM ecLipurtAM. eyEd, nI vYAjeedvLAy aEnkM kAmk A o EvzYeyEAel ep mARi. EA, nI qeRywE tiriek vrAmA#hi! yEhAvyini sEzmAyi tH. 2 eydEy emAkLiEl EnA k. nI vYAjeedvLAy kAmk AmAyi Ev}H c nwA o lemiluM aviewyEA? ar bY mmiyi kAiri EAel nI v}iEyArH kAmk AerAii. Edze nI a}u purtAi! qeney EA? nI aEnkM tik ec@ kyM qEAwH avizVsHtnAyiri kyM ecyHt. 3 nI pApM ecyHt, atinA m} epyH t il . vskAlm}yumA yiil. qAluM nI liA Ail . nieR mKBAvM nANMekwA AAEA}e EvzYyEwEpAel yi. sVM v]ikLi liA nI Aiyil.

dxic ru sEhAdrimA+ yi AEyluM eydyM 6EyAzIyArAjAvieR BrNkAlH yEhAv qEAw sMsAric @ . yEhAv pRu+ yiermYAEv, yi A EylieR* ti kl v]ik nI kiEl? av qEAewmAM avizVsHtyAeN nI ku. qlA k mkLiluM pcmrc@viluM av vi#hemA vYBicric@. 7{A sVyM pRu, Q tik eLl A M ecyH t k}iyEA yi A Ey qeRywE tiriek vM. pE av qeRywE tiri ek vil. yi AEylieR avizV sHtyAy sEhAdri eydA av ecyHtete kAkyM ecyHt. 8yi AEy avizVsH t yAyi. {AnveL qi dEryc@ qH avRiykyM ecAM. av vYBi cArpApM ecyHttinAlA {Anv L@mAyi bM EvepwiyetH yi AEylinH aRiykyM ecAM. pE atH avL@ew avizVsHtyAy sEhAdriey Byewiyil. ey dA Byil . eydA puRiRi EvzYeyEAel epmARukyM ecyH t . 9 tAenA EvzYeyEA elyA epmARuettH eydA ktiyEtyil. aen av rAjY e a}u purtAi. kliluM twiyiluM niic vi#heL rA Dic @ ekAANv vYBicArpApM ecyHttH. 10yi AEylieR avizV sH t sEhAdriyAy eydA pU mnEAew qeRywE vil. qeRywEl mwiveH
yi AEy vw yi AEysA%AjYM qANiview ekAH amAtH. yiermYAvieR kAlinH ERALM vxM mH aUkA yi AEy nziici.

yiermYAvH 3+11-22

1002
l. av atH asHmrikEyA viukLykEyA ecil. meA vi epkM avAkymil. 17 smyM, eyzElM, yEhAvyew siMhAsnM q viLiewM. sk lrAxH\L@M yEhAvyew nAme drivA eyzElMngri vM. avrini tL@ew ti niR kWinXdytVM piwril. 18 div sLi eydwMbM yi AEy wMbEAw EcM. av vw EdzniM omic @ Ec vM. avew pUvik {A nkiy EdzEH av vM.
19

av evRuet nwikmAmAyi . yEhAvyini sEzmA yi tH. 11yEhAv qEAw pRu, yi A Ey qEAw vizVsHtyAyiil. pE avH avizVsHt eyd EyA nYAyIkrNmAyi. 12yiermYAEv, vwEAu EnAi Q sEzM pRyk+ yi AEylieR avizVsH t jnEm, tiric@ vrik. yEhAvyi niAyi Q sEzM. niEA w nIrsew {AnvsAni iM. {A kN niRvnA . yEhAvyiniAyi Q sEzM. niEAw {AenA lvuM EkApikyil. pE nI nieR pApM tiric RiyNM. nI nieR eedvmA yEhAvyHetier tiriu. atA nieR pApM. anYEdzAew vi#heL nI rADic@. oAErA pc m ri viluM nI vi#heL rADic@. nIeye asric i l . yEhAvyi niAyi Q sEzM.

13

20

14ni avizVsH t . pE qiEl mwivrik! yEhAvyi ni sEzmAyi atH. {A nieR yjmAnnA. oAErA ngriniM orAeL vItvuM oAErA wMbiniM ru Eper vItvuM qwH {A nieL sIEyAniEl* ekAuvM. 15pie ni {A putiy wyAer nk@M. wyA qEAw vizV sHtrAyiriM. av nie aRivuM DArNAziyMekAu nyiM. 16 smyH niLnvDiEp nAilu AM. yEhAvyini sEz mAyi tH. aH , yEhAvyew sAYep kM* eekvzmAyi din {A oAi qH M vIuM pRykyil . viepkei averAriluM vIuM ciikEy

21

22

yEhAvyAy {A qEAw te pRu, nieL qeR sVM meLEAel ktA {AnA#hi. sxHwmA eyA EdzM ni trA {AnA #hi. mEetA rAxH \e AL@M mEnAhrmAy EdzM. ni eLe pitAEv q viLi em {A kti. nieLEA}uM qe piwem {A kti. pE nI BAviEnAw vizVA sM pulA BArYeyEAel yi. yi AEy wMbEm, nI qEAwH avizVsHtmAyi! yEhAvyinitAyi Q sEzM. emAkLi nin nilviLi EkAM. yi AEyjnt nil viLikyM kANYinAyi AikymANH. av vLer dxHwrAyi. tL@ew eedvmA yEhAvey av mR. yEhAv yM wi pRu, yi AEylukAEr, nieLEAwH avizVsHtrAyi. pE qiEl mwivrik! mwi vrik. ni qEAw avizV sH t rAyiritinH niELAw {A epARukyM ecAM. jnM pRyNM, aet, { nii El vM. nI {L@ew eedvmA yEhAvyA.

sIEyA eyzElM niieiri pvtieR etEyM. eedvieR jnt eyzElmi vsi qAvAM tinM.

sAYepkM krARieR epkM qM viLiew. yi AEyjnt sInAyi mmiyilAyi kAlH eedvM avErA ewAmAyiev etLiyi kArY L@M p klnk ErKewiy kll kkL@M awiy o piyANitH.

1003
23

yiermYAvH 3+23-4+11
nAM. qeR EkApM agH n i EpAel Evgi vYApiM. qeR EkApM nieL qric@kL ykyM ec@M. agHni aN yHvA M k}iykymil. qekAi sMBviM? ni L@ew dxHv]ik ekAH.

24

25

4
2

kLi vi#heL rADi EBAxmAyi. pvt Liel stHAr etAyi. tIcyAyM, yi AEylieR r new eedvmA yEhAvyi niM v. new pitAAetl A M vYAjeedvmAy bA tiiri . n ikLAyiEA mt sMBvici. BIkr vYAjeedvM new pitAA ew AwkeLyM kAlikeLyM puAeryM puimAeryM ti. n apmAnM ekAu nil kiwe. new apmAnM o put EpAel ne mwe. n new eedvmA yEhAvyHe tier pApM ecyHtiri. n L@M new pitAAM pApM ecyH t iri. iAlM mt te nAM new eedvmA yEhAvey asriciil. yEhAvyini sEzmAyi tH. yi AEyEl, nin tiriek vrNemei qi El mwi vrik. nieR vi#h vliecRiyk. qiniM akH alu nwtH. nI aen ecyH t A ninH qeR nAmi vAgH d AnM ecA aht lBiM+ yEhAv jIvi EpAel q nin pRyA k}iyM. vAk stYsvuM vizVsHtvuM zri yAy rItiyiluM pEyAgiA nin k}iyM. nI aen ecyH t A, rAxH \ yEhAv yA a#hievyAM. yEhAv ecyHtiri kArY Li av zMsiM. tANH yEhAv eydAErAwM eyzElMkAErAwM pRytH + nieR vyluk }umRie iil. vyluk }u mRik! m_kiwyi vi pAktH! yEhAvyew jntyAyiIk. mnM tiriyk!* eydAEr, ey zElMkAEr, ni mnM tirii eli {A vLer EkApAl

vwni drM jninH sEzM nk@k+


5 e y d y i e l

eyzElMngri vsi sklErAwM pRyk, rAjYw nILM kAhLM m}k. ci en viLic@ vuk, omic@ vrik! sMrNinAyi nmH zvuM EkAekiymAy ngr LiEl rewAM. sIEyAni EnH awyALeAwi yk. niL@ew jIvnAyi oAwk! kA nitH! {A vw niM drM ekAuvti nA ec@k. BIkrvinAzM {A ekAu v. o siMhM aveR hyi niM puR viri. rAxH\ L@ew vinAzk nIAnArMBi ciri. niL@ew EdzM nzii A av sVvsti viiri . niL@ew pN nzi iewM. avyi vsiA M avEzxiil. atinA cAvOLNiH Re nilviLik! qekAe A, yEhAv nEAw EkApici ri. yEhAv pRy, sMBvi smyH rAjAviM aEh ieR EdYAgAM eeD rYM nxH w ewM. puErAhitA ByewM. vAck e{uM.

10aEA {A, yiermYAvu, pR u, qeR yjmAnnAy yEhAEv, eyzElmielyM eydyielyM jneL nI kbLiiciri. nI avErAw pRu, ni smADA nmAM. qAliEA vAmn av Ener nIL@kyANH! 11

m n M t i r i y k yEhAvyH H pricH E C ditnAvuk. XdyieR pricH E Cdn qM.

smyM eydyielyM eyz ElmielyM jnH o sEzM

yiermYAvH 4+12-29

1004
{A kAhLMviLi Ekiri. eesnYe yi Nik yA kAhLM! dr nirniryAyi v! rAjYM m}uvM nziieu! qeR wAr epe tk eu! qeR tirIlk kIRiey Riyeu! yEhAEv, qnA {A y eAwik kANNM? qnA {A ykAhLM EkNM? eedvM pRu, qeR jnM vifHFik. av qe aRiy il . av etAwiik. av mnilAil . ti ec@ti smrANv, pE n ecEeteneyH avRiykymil. drM vrvAyi {A miey EnAi. mi nYmAyi . miyi omAyii l.* {A kAzEEnAi. atieR kAzM nxHwei. {A pvteL EnAi. av viRyHkyAyi. keLlAM tkvI}ukyAyi. {A EnAi, pE eryM kil . kAziel pRv keLlAM pRki. {A EnAkyM nl mi mmi yAkyM ecyHt. Edze ngreLl A M nziieu. yEhAvyAN sMBviic t H . yEhAvyM aveR mhAEkApvu mANi sMBviictH. yEhAvyANH ArY pRy tH+ rAjYM m}uvM tkewM. (pE {A pUNmAyM miey tkil.) atinA EdzvAsik mricv Ayi vilpiM. kAzM tAyiIM. {A pRu k}i iri, atH {A mAukyil. {AenA niyic i uH , tImAnM {A mAukymil. eydA tirwyALikL@ ewyM vil A LikL@ewyM zbH d M EkkyM oAwiEAvukyM

12

13

14

15

16

17

18

nkewM+ emAkLiniH o wkAwiM. tH mmiyi niM qeR jnL@ew En v. ptirini DYAnM Ev tiriA kxk pEyAgi mmAtenEAelyl tH. ziwiy kAANtH, atH qi ni vrikyM ec@. ni {A eydAetiery qeR viDi KYApiM. tA! zu EmGMEpAel y. rT ekAwAuEpAel kAN ew. aveR tirk k}uk AerA EvgEmRiyv. a { vLer dritmAyiriM! { nziiewM! eyzElMkAEr, niL@ew Xdy iniM ti k}ukiLyk. riewtinAyi niL@ew XdyM Ikrik. dxHwvicAr wrAtirik. ik! dAeR EdzniM o dt sMsAritieR zbHdM. qyImieR mlEdzni eArA dvA ekAuv. Q rAjYe tRiyik. ey zElMkAiwyi Q vA prk. o vidrEdzniM zu v. eydyiel ngr Ener zu yviLi m}. mxY vyli kAv ni EAel zu eyzElmien vL iri. eyEd, nI qnie tier tiriu! atinA nine tier zu v! yEhAvyi niANH Q sEzM. nieR jIvitrItiyM nieR v]ikL@M ninH Q drit vi. nieR tiyANH nieR jIvite kWinmAiytH . nieR dxHwjIvitM nieR Xdy i }ilu mRivieR EvdnyLvAi. yiermYAvieR nilviLi oA, qeR d+KvuM vYAltyM qeR vyRien pIfii. EvdnekAH {A vLy. qeR XdyM i viu. qni zAnAyiriAnA il . qekAH ? qeA

20

21

22

23

24

25

26

27

28

19

29

mi nYmAyi ... omAyiil mieA pmAyiil. atH nYvu mAyi.

1005
ec@M! cil hkLi oLiM, cil epAkLi oLiM. cil pARkLiEl vliu kyRuM. eydyiel ngreLlAM nY mAM. M avyi vsiyil. eydA nI nziieiri. ni nIyiEA qA ec@k? qinA nI nl v vOLNiytH? qinA nI sVABrNLNiytH ? qinA nI ki mxiey }utH ? nI sVyM suriyA , pE a evRuEt smyM kLylANH. nieR kAmk nie evRu. av nie ekAlA mikyANH. OIyew svsmyE EpAel o nilviLi {A Ek . kwiU svi vL@ew nilviLiEpAlutH . sIEyApuiyew* nilviLi yANtH. oA {A tL vI}A RAyi! qni uM ekAlpAt kik! qH eekkL@yi av Ai.
4

yiermYAvH 4+30-5+9
pE {A (yiermYAvH) sVyM pRu, av evRuM pAv LANH, buihIn. yEhAvyew v}i av pWiciil. tL@ew eedvieR pEdz av aRiyil. atinA {A eydyiel EntAL@ewywE EpAM. {AnvErAw sMsAriM. yEhA vyew mAM tIcyAyM EntA RiyAM. tL@ew eedv ieR niymM avRiyAemH qniRH . pE EntA eLlAM yEhAvey Uxi tiniH piiriyvA EyAji ciri. av eedvientirAyi. ati nA kAinieA siMhM vH aver miM. mmiyi nieA ecAyH aver vDiM. ngrriek o puili oLic i ri. ngriniM puR v oAErAeryM puili kwic@ kIRuM. eyd A vIuM vIuM pApM ecyHt tinA aen sMBviM. av plvM yEhAvyinikH alu tiriu. eedvM pRu, eydEy, {A niEAw epARuEtinH mti yAy kArNM kANik. nieR ik qe Epiciri. av vi#hELAw vAgH d AnM ecyHt. vi#hLAke yTA eedvL@ml! nieR ik {A Evetl A M nki. qiuM averEAwH avizV sHtt kAi! aDiksmyvuM av EvzYkELAewA eclv}ic@. niRey tIyM tiH NEcrA oi ni tirkeLEAel yANv. ayAreR BArYey viLi tireyEAelyAN v. eneyAe ec@tinH eydAer {A ziiENA? yEhAvyinitANH Q sEzM. aet! aen jIvi o rAxH\e {A zii Nem ninRiyAM. ahi zi {A av nkyM ec@M.

30

31

eydAew dxw H t yEhAv pRy, eyzElmiel etvukLilUew nwk. iluM EnAi ArYeLi ciik. ngriel epAviml etryk. n niR oven, vizV sHtmAy kArY ec@, stYM Etw oven, keAnAEmA q EnAk. o nlven ke A ninAyA {A eyzEl miEnAw miAM! 2mxY Nyi ien pRy, yEhAv jIvi EAel. pE AmAyl pRci. 3 yEhAEv, niEAw vizVsH t t pulveryA nin EvetH qniRiyAM. eyd Aer nI wieciluM aveA EvdnyM EtAiyil . nIyver nziieciluM pAWM pWiAnv Aiyil. av vLer kWinXd yrAyi. tL@ew cI v]i kLi vYsniA av vis tic@.

sIEyApui EprH.

eyzElMngrieR

yiermYAvH 5+10-24
10

1006
av tiM. niL@ew zid av vAL@k ekAH tk M. ni yi zi d av nziiM! yEhAvyinitANH Q sEzM, pE eyEd, BIkr din vEA {A pU mAyM nieL nziiil. eydA niELAw EcAdiM, yiermYAEv, new eedvmA yEhAv qinA nEAw Q EdAx ecyHttH? avH Q r nk+ ni eyd A yEhAvey viuEpAyiri . sVM EdzvcH viEdz vi#heL ni Uxic@. aeneyAe ecyH t tinA niH niL@Ewtl A Edz Li viEdzikeL UxiE ivM. yEhAv pRu, yAEAbieR wMbEAwH Q sEzM pRyk. eydyew rAjYH Q sEzM pRyk+ Q sEzM Ekk+ buiyi lA vifHFikEL, kkL@e iluM ni kAil! ecviy eiluM Ekil! tIc y AyM ni qe By ew. yEhAvyinitA yi Q sEzM. qni mi ni By viRyHNM. kwlukH tIrMekAH atiri v {AnA. eve qe EM atieR Ante nilniAnA {Anen ecyH t tH . tirmAlk tIrH wiEcAM. pE av ati en tkil. tirk alRi vemiluM avyH tIrin RM EpAkA k}ikyil. pE eydA kWinXdyrA . qnietier tiriyA v}i kLAElAcikyANH averEA }uM. av qiniklukyM qe viuEpAvukyM ecyHt. eydAEr, new eedvmA yEhAvey nm BykyM drikyM ecAM. av nm zrtHAlm}yM vskAl m}yM zriyAy smyte nk@. zriyAy smy te

11

12

13

14

15

16

17

eydyew mirivikL@ew nirkrikilUew EpAvuk. vi k mRiciwk. (pE av pU mAyM nziitH . ) avyew zAKkeLlAM mRik. qekA eA, zAKk yEhA vyEwtl. yi AEywMbvuM eydA wMbvuM qlAriluM qEAwH avizVsH t rAyi. yEhAvyini sEzmA yi tH. av yEhAveyi N pRu. av pRu, yEhAv nELAwH oM ecil. nmeA }vuM vrikyil . ne o eesnYM mitH nAM ori luM kAkyil. nAM oriluM piNi kiwyil. vYAjvAckA evRuM nY AH mAM. eedvieR vcnM avrilil . av drit sMBviM. svznAy eedvmAy yEhAv ArY pRu+ {Anver ziietv pRu. ati nA yiermYAEv, {A nin t vcn agHniEpAelyM av viR EpAelymAyiriM. agH n i aver pUmAyM nziiM! yi AEywMbEm, Q sEzM yEhAvyiniA, vidr EdznieA eesnYe {A nieL miA ekAu vM. aetA zmAy rAxH \ mA. aetA purAtnrAxH \ mA. niRiyA o BAxyANH rAxH\A sMsAri tH. av pRytH ni mnilAAnAkil. avew vnA}ik R klRk EpAel. avew BwA atiz. ni EzKric viLvuk m}u vM BwA tiM. niL@ew BNM m}uvM av tiM. niL@ew puAeryM puimA eryM av tiM (nziiM). niL@ew ipeLyM kAli eyM av tiM. ni L@ew mirikL@M aiAyHkL@M

18

19

20

21

22

23

24

1007
nm viLevwAnAevH av RA qH oriluM tELAw te pRyil. eydAEr, ni etu ecyHtiri. atinA m}yM viLevwM Ayil. niL@ew pApM yEhAvyew a#h aBvitiniM nieL twiri. qeR jniniwyi dxH w A H. pikeL piwiA vlviri cverEAelyANH dxHwA. av tL@ew ekNikeLAi. pE pik pkrM av mxYer piwi. i niRey pikeL EpAel Q dxHwAew vIwk niRey NkLANH . avew Nk aver DnikM zmAiyi ri. t ecyH t tikekAH av vLekA}uiri. av ec@ tikeArv sAnvumil. anATikAyi av vAdikyil. anATer av shAyikyil. pAv H av nItiEyAewy viDi nkyil. eneyAe ec@tinA eydAer {A ziiENA? yEhAvyinitAyi Q sEzM. EpAelA rAxH\e {A ziiNem nin RiyAM. ahi zi {An v nkNM. yEhAv pRy, eydyew EdzH BIkrvuM e{imAy o kArYM sMBviciri. vAck N pRy. puErA hit av niEyAgie kArY ec@kyil. qeR jnM tH Q tri xHwew! pE zi vEA nieL ec@M? zu eyzElmien vLy ebnYAmIkAEr, niL@ew jIv Evi oAwk! eyzElM ngr iniM oAwiEAvuk! etEA vAngri ykAhLM m}k! EbH-hEerM ngri apA yeAwi yk! vwniM
2

yiermYAvH 5+25-6+9
drM vtinA etAe ec@k. sIEyAnieR puI, nIeyA mEnAhrmAy Emci puEmwEpA elyA. wyA eyzElmiEl vri kyM avew ipe ekAuvrikyM ec@. av av uM wArmwi. oAErA wyM teR sVM ipe pripAli. eyzElmientier yi tAeRwk. q}uEk! nm H ngre c y H H miAM! pE EAe tAm sikyANH. sAyAiel ni} luk nIuwi. atinA q}uEk! rAi yi nmH ngre miAM! eyzElmi um zid nm tkAM. svznAy yEhAv pRy titANH: eyzElmi um mr mRiyHk. atientier mi o pErADvuM uk. ngri mnM mAmAtH . atH ziiewkyM EvNM! kiN atieR evM pum EyAew sUi. aEtEpAel eyzElM atieR dxH w tyM pumEyAew sUi. ekA EyyM klApEyMpi ngri elEA}uM Ek. eyz Elmi {AenEA}uM EvdnyM ErAgvuM kA. eyzElEm Q mRiyi i k. nI icieli nin {A puRM tiriyM. nieR Edz e {AenA nYmmiyAM. aview tAmsiA M k}iyil. svznAy yEhAv pRy titANH+ avew EdzH avEz xi yi AEylukAer omic@ uk.* miriviyiel av

25

26

27

28

29

30

31

omic@ uk aTvA EzKrik. t L@ew DAnYiniM m@ viLvukLi niM RcH kxk vyli Epic@ EpAkNmAyi. aen pAvM yAAM qEA}uM BiAene iluM lBiM. en Epie DAnYM epRuieywtinANH EzKri k q pRytH.

yiermYAvH 6+10-23

1008
16

10

11

12

13

14

15

sAn miri} EzKri EAel nI aver omic @ Eck. miri pRiven EAel qlA vikL@M priEzADi k. ErAwANH {A sMsAriEtH? eryA {A tAI ecE tH? rAeNni ecvi trik? yi AEylukA ecvi epAi yiritinA tAItH oM Ekil . yEhAvyew pEd z avixHwmil. aveR sEzM av EkE. pE {A yEhAvyew EkApM niRvnA. a vhic H {A INitnAyiri! yEhAvyew EkApM etvi kLi ikEm o}ik. sELiciri ecRuAew Em yEhAvyew EkApM o}ik. BAvuM BArYyM piwiewM. v] m}uvM piwiewM. avew vIwk anY nk ewM. avew vylukL@M BArY mAM anY nkewM. {Aen eR eekyykyM eyd Aer ziikyM ec@M. yEhAvyiniAyi Q sEzM. yi AEylukA wt w t pNM EvNM. vuM a mANimAmt mANimA ver aen te. vAckA mt puErAhitA ver sk lM N pRy. qeR jni vlAet mRiEv iri. vAckM puErAhi tM mRivuk vc@ ekNM. pE mRivukeL ekAc@ EpAR lAyi mAEm av kZ. av pRy, ekAAM, qlAM ekAAM! pE at nl! puErAhitAM vAckM av ew v] ikLi liNM. pE av ouM litrl te. sVM pApLi nANiA aRivH avil . atinAlv mEAErAeryM EpAel zii ewM. jne {A zii EA av nileRiyewM. yEhAvyANH Q kArY pRtH.

17

18

19

20

21

22

23

yEhAv en pRy+ kvlkLiniekAu EnAk. p}yv}i qviewey EcAdi k. nlv}i qviewey EcAdi k. v}iEy nwk. aen ecyH t A ni ni vimM keM. qA nl v}iEy { nwyil q ni pRu! nieL nirIiA {A nirI ker etrew. avErAw {A pRu. ykAhLinA yi ecviEyAk. pE av pRu, { ecviEyAil! atinA rAxH \ EL, ni ic @ Ekk! rAjY LiluvEr ekAw! miyiel mxYEr, Ekk. eydA {A dritM ekAuvrA EpA. kArNM, av ElAcic tikL@M qeR sEz avgNicM te. av qeR niymLs riA vistic@. yEhAv pRy, nieL ekAH qni DUp ezb yini* ekAuv? q ekAH vidrEdzni mDuri kriu ekAuv? ni L@ew EhAmyAg qe sEA xiiyil. niL@ew blik qe sxHwnAil. atinA yEhAv pRyti tANH : eydyiel jn {A zHn nM. mxYer vI}H kl@k EpAelyAM av. pitAAM puAM av yHEm ti vI}uM. suXL@M ayAM mriM. yEhAv pRytitANH+ vw nieA eesnYM v. mi yiel vidrEdzniM o mhA rAjYM v. BwA vil@kL@M L@M Dri . av UrArA. av kNEy l. av atiz ArANH . tirR EpAkEv av smM alRuEAel ocy

ezb e sQdiyERbYyew o BAg mAy, yi AEyli et o EdzM. yiermYAvieR kAlH sugvYvYA pArieR niyNM ezbyHAyi.

1009
24

yiermYAvH 6+24-7+12

25

26

27

28

29

30

A. sIEyA puI, eesnYM nie miAnA vtH. eesnYeiy vA k { Ekiri. { L@ew }Li piwie EpAel. ByA nihAyrA {. zi jni OIey EAelyA {. vylukLiElH RiEAktH . pAtkLilUew EpAktH. qekA eA zu vAELiyiri. qlAyiwvuM apkwvuM H. qeR jnEm, cA DrikyM cAri L@kyM ec@k. mri cvAyi Re kryk. k pu nxH w eEpAel kr yk. vinAzk vLerEvgM nm etirAyi vtinA en ec@k. yiermYAEv, yEhAvyAy {A nie ElAhew mAuEnAA rnAyi s] x H w ic @ . nI qeR jne prIikyM aver en jIvievH nirIi kyM ec@M. averlAM qnietirAyi. av kWinXdymANH. av mxYer dxic@ pRy. kIluM uM piwic oAwM uM EpAelyA Nv. averlAM dxHwAmANH. eviey IkriA mic pNiArenEAelyANv. l Qti tI ziEyAew L@. pE, tIyiniM QyEm vZ! evLLi IkriAnA vAet pNiA smyM pA}Ai. aEtEpAel qeR jni niM ti akeil. qeR jnM tirsH k rie evi q viLiewM. yEhAv aver sVIkriA ekAH av aen viLi ewM.

yiermYAvieR lysMgM yiermYAvi yEhAvyew sEzM+ 2 yEhAvyew vsti yew kvAwi nik. kvAw i Q sEzM sMgik. eydyiel m}uv jnEm, yEhA vyini Q sEzM vik. Q kvAwLilUew yEhAvey rA

DiA vvEr, nieLlAvM Ekk. 3 yi AEylukAew eedv mA yEhAv. sv z nAy yEhAv pRytH tA+ mnM tiriykyM nl kArY ec@kyM ec@k. aen ecyH t A Q l vsiA nieL {A avdiAM. 4 cil pRy Nk Li yitH. av pRy, yEhAvyew lymA,* yEhAvyew lyM, yEhAvyew lyM! 5 ni mnM tiriykyM n k ec@kyM ecyHtA nieL {A view jIviA avdiAM. ni prsHprM nIti pulNM. 6apricitErAw ni nIti pul NM. viDvkELAwM anATErAwM nAyi epmARNM. nixHkLer vDi tH! anYeedveL piwrtH! qekAeA av niL@ew jIvitM tkM. 7nieLe as ricA nieL Q l vsi A {A avdiAM. Q lM niL@ew pUv i kH eekvzM vyHA qEmAyi {A n kiytANH. 8pE ni NkeL vizV sikyANH. NkLAve vil ekvyM. 9EmAxHwikyM ekAl@k yM ec@EmA ni? vYBicAr pApM ni ec@EmA? anYer v]TA p}i EmA? ni bA q vYAj eedve rADikyM ni RiyA anYeedvL@ew piRek EpAvukyM ec@EmA? 10aen eyAe ecyHtA, qeR nAmil Riyew Q lyi qeR mi niA k}iyem ni kEA? Q BIkrtY ecyH t ekAH niH qeR mi niH { surit q pRyA k}iyem nI k EvA? 11Q lyM qeR Epri viLiew! Q lyM niH kAew oLisEtM qtilupri omEl? {A nieL nirIic@ ekAirikyAyi. yEhAv yinitAyi Q sEzM. 12 e y d A E r , niLiEA zIElA pNiEl EpAk. {A
yEhAvyew lyM eydew rADn yHAyi eyzElmilu EtYkmirM.

yiermYAvH 7+13-27

1010
tH qeyl . yEhAvyi ni sEzmANitH. av av ereyA mRiEvitH , av avEmte apmAnM v. 20atinA yEhAvyien pR y+ Q lEAw {AeneR EkApM kwiiM. mxYeryM m]g eLyM {A ziiM. vyliel mreLyM nil vL viLkeL yM {A ziiM. qeR EkApM o mhAgH n i EpAelyAyiriM. atien twyA mAvil.

dYmAyi qeR nAminH o Bvn mAiy lE EpAk. yi AEylukAM tik ecyHt. Q tik mlM lEAw {A qecyH t evH aviewec kAk. 13ni yi AEylukA Q tikeLAe ec@kyAyi. yEhAvyinitAyi Q sEzM! aen ni Q tikeLlAM ecyHttinA niELAw {A plvM sMsAric@. qA nieLe viA Aiyil. {A nieL viLic@, pE ni viLi Ekil. 14 atinA eyzElmi qeR nAmi aRiyew lyM {A tkM. zIElAvien nziicEpAel lyM {A tkM. qeR EprilRiyew eyzElmiel lyM ni vizVsi oANH . niM niL@ew pUvikmAyi lM {A nki. 15qyImiel niL@ew sEhAdrAer m}uv {AenRi EpAel nieLyM {A qi ni dEreRiyM. 16yiermYAEv, nineEpAel Q eydA Evi Ai tH. avEvi yAcikEyA AikEyA atH. aver shA yiA qEAw yAcitH. avAy niew An {A ecvieA_kyil . 17eyd yiel pNLi av ec@ eteH nI kAeeni RiyAM. eyzElMngriel et vukLi averA ec@etH nin kANAM. 18eydA ec@ eteA+ ik twi EzKri . pitAA atien viRkAyi pEyAgi. OIk sV iel rAjH { iAyi* mAvu}c H amA. eydA anY eedveL rADiA pAnIyyA g o}i. qe EkApii AnANH avri ec@tH. 19pE eydA stYi mRiEvi
sViel rAj{ H i asHEtAerH q vYAjEdvtyAyiriAmitH . eelMgikty ewyM yieRyM EdvtyANv. emeseAAmYA Q Edvtey rADi c i . kAzeA nM EpAel kANei #hmANveLH av ktiyi.

blikeLA yEhAv a srNey xw H ew 21sv z nAy yEhAv, yi A EylieR eedvM ArY pRy + ecH niixHwm EhAm yAgL@M blikL@M k}ik. blikL@ew mAMsM sVyM tik. 22niL@ew pUviker {A Qji pHtiniM ekAuv. avErAw {A sMsAric@. pE EhAmyAg eLiEyA blikeLiEyA yA etA klnyM {Anv nkiyi l. 23av {A Q klnEy nki yZ+ qe asrik. {A niL@ew eedvvuM ni qeR jntymAyiriM. {A klicetlAM ec@k. niH nyAM. 24pE niL@ew pUvik qe vic i l . av qni ecvi til . av kWinXdyM xH w m ec@vmAyi. av nlvrAyil. av wt wt ti ecyHt. av mEAl piEA ANH EpAytH. 25niL@ew pUvik QjipHt vitiEzxM ver qeR dAsAer {A niL@ew ywEyyH kyM ecyH t i. qeR dAsA vAckrAyi. aver {A vIuM vIuM niL@ew awEyc @ . 26pE niL@ew pUvik qe ecvieAEtyil. avere ic E tyil . av vLer kWinXdyrAkyM avew pitAAerA dxic tik ec@kyM ecyHt. 27yiermYAEv, nI ArY eydyiel jnELAw pRy. pE

1011
av nie ecvieA Nemil! nI aver viLiM, pE av viLi EkNemil . 28 ati nA nI avErAwH ArY pRy NM+ tAN H t L @ ew e e dvmA yEhAvey asriA rAjYM. Q jn eedvieR pEdz oriluM viil . yTA pEdz v aRiyil.

yiermYAvH 7+28-8+5

kzAieR tA}v H r nieR tlmwi mRicH derLyk. emAieR mkLiEl EpAyi kryk. qekAeA mxYew Q tlmRey yEhAv nirsiciri. yEhAv avew En puRM tiriiri. EkAp A avnver ziikyM ec@M. 30eydA tik ec@ {A kiutinA ec@k. yEhAvyini sE zmANitH . av tL@ew vi#h eL Apiciri! vi#h eL {A evRukyM ec@! qeR nAmi viLiew l yilANH av vi#hM Apict. H qeR Bvne av ecLipur tAi! 31eydA ebhiEAM tA}Hvryi EtAePiel t l* niiciri. aview av sVM puAeryM puimA eryM vDikyM aver bliyi kyM ecyHt. {AenAriluM kli AtANitH. rieleiluM oriluM qeR mni kwiil! 32atinA {A ni mRi yi n. divs vrik yAyi, yEhAvyew sEzmANitH, Q le jnM etAePH qEA ebhiEAMtA}H v reyEA ori luM viLiA kAlM vM. avrtien kzAieR tA}H v rey viLiM. avriti Q Ep nkA kArNM av mricver EtAePi niyM sMsH k riA aview wmil A tA Mver sMsH k riM. 33mricvew Edh mi mkLi kiwkyM
29yiermYAEv,

kAziel pik BN mAkyM ec@M. avew zrIr kAum]g tiM. pikeLEyA m]g eLEyA oAwiA M avEzxi kyil . 34eydyiel pNLi elyM eyzElmiel etvukLi elyM hH L Adimik {A lAtAM. eydyiElA eyzEl miElA vDuvieREyA vreREyA zbH d Ekkyil . nAwH o nYmmiyAyiIM. yEhAvyinitANH Q sEzM+ aH eydyiel rAjA AewyM BrNADikArikL@ewyM aik avew zvwIrLi niewewM. puErAhitA ewyM vAckewyM aik avew zvwIriniM jnM qwM. eyzElMjntyew ai k zvwIrLiniM av qwM. 2 aik av sUrYnM cnM nM tAe} nil nirivyHM. eyzElMkA sUrY enyM cenyM neLyM sH E nhic @ . av sUrYcn eL <xikyM piwkyM pEdz EtwkyM avey rADiA nmsHkrikyM ecyHt. pE M aik epRuieywkyM vIuM sMsHk rikyM ecil . atinA aik visnM EpAel nil nir kiwM. 3eydAer {A avew vIwkLiniM nAiniM oAwic@ viwM. jnM viEdzE ekAuEpAk ewM. yi vDiewA dxH w rAy eydAri cil t ekAl e iei qA ziM. yEhAvyiniLLtAyi Q sEzM.

tl eedveEyA vYAjeedv eEyA rADiti o lM. miEA}uM Q lM kM pv tM mkLilAyiriM.

pApvuM ziyM yiermYAEv, eydAErAwH pRyk+ yEhAv en pR y+ vI}uv vIuem}u Eem niRiyAM. etAy v}iEy EpAv i iriH tiric@v. eydA etAy v}iEy EpAyi (jIvic@). pE eyzElMkA

yiermYAvH 8+6-17

1012
AM mRivuk vc@ekNM. pE mRivukeL av ecRiy EpARlukLAyimAM k. av pRy, o }vumil, qlAM BMgiyAyiri! pE nltAyiriil. av ec@ tikeLEyAH av liNM. pE av liilte. tL@ew pAp H av apmAnitrAkNM qtH av mnilAil . atinA mel A vErAwemAM av ziiewM. {A jn eL ziiEA av nil eRiyewM. yEhAvyANH aArY pRtH. avew PlvuM viLkL@M {Aen wM. aen av viLvilA etyAM. yEhAvyinitA yi Q sEzM. mirivi yi o miriyM kAkyil. aimri oerA ai}vuM Ayiriil. lkEpAluM N ieA}iyM. {A nkiyetA eyM {AenwM. neLinANiview ri te? v, nm zngr LiEl oAwiEAkAM. new eedv mA yEhAv ne mriA viwkyAeNi nmview mriAM. n yEhAvyHetier pApM ecyHtiri. atinA eedvM n wiA vix jlM t. smADAnM ki@em n tI ic@, pE o nyM eekv il. suKew smyM n tIic@. pE BIti mAmANH ne kAnitH. dAEgAAew EdzniM z@vieR tirkL@ew kit n Ek@. avyew LwieyA c y i nilM viRyH . nAwM atilu sklM nziiA nANH av viritH. ng rvuM ati vsi skl eryM nziiAnANH av vi ritH. eydAEr, nieL mi A {A vixseL ay

10

11

pieyM etAy v}iEy EpA etekAH? av tL@ewte NkeL vizVsi. av tiriek vrA Ail. {Anver EyAew Ekiri . pE zriyAyeteH av pRyil. mxY av ew pApLi pApi il. t ecyHtiri tik eLi av ElAciil . av ElAciAet kArY ec@. yiElEAwiEA tirkeLEAelyANv. kAziel pRvkEpAluM kArY ecA zriyAy smyM aRiyAM. ekAkM AvukM putieyA i El pREetEAe}RiyAM. pE yEhAvyew cH C ey eH qeR jninRiyil. yEhAvyew pEdz { H! atinA { jH { AnikLA! q ni pRuekAEyiri. pE a stYml. qekAeA, zAOimA* tL@ew Epn ekAu N pRiri. eedvieR pEdz ecvi eAA jH{Anik vis tic@. av jH{AnikLlte. jH{Anik ekNiyilAeiri . av e{i viRyHkyM apmAnitrAvukyM ecyH t iri . atinA avew BArYmAer {A anY nM. avew vylu k {A putiy wm nM. yi AEylukAel A M wt wt pNM EvNem ANH. tIer aDAnikL@M vuM mANikL@mwM ql A v M wt wt pNM EvNM. vAckA mt puErAhit A ver qlAvM N pRy. qeR jni vlAet mRiEvi ri. vAckM puErAhit

12

13

14

15

16

zAOimA viviDkArY q}utieyw kyM pkiey}ukyM ecyHti v. piAlH p}yniymmAyiI kArYLi cilM atiluewM. kArYL@mAyi vLer awiwp}kiyti nA q}ukL@ew aM aRiy ti vidgHdrAyiI av.

17

1013
yH . seL niy iA k}ikyil. s nieL kwiM. yEhAvyi nitANH Q sEzM. eedvEm, {A vLer d+KiluM yAtnyilumANH. qeR jne ik. Q rAjY eviewyM mxY shAy inAyi nilviLikyANH . av pRy, yEhAvyiEA}uM sIEyAniluEA? sIEyAnieR rAjAvH EA}uM aviewyEA? pE eedvM pRy, eyd A tL@ew vilek viEdz vi#heL rADic@. aete vLer EkApAlnAi! aver in ecyHt? jnM en pRykyM ec@, viLevwkAlM k}iu. Evn k}iu, qi@M n r eil. qeR jni mRiEviri. atinA qniM mRiEvi ri. sMsAriAnAvAviDM d+KitnANH {A. gielyAdi tIcyAyM cil m kL@H. gielyAdi tIcyA yM o eevdYH. qi@emA eNeR jnieR mRivuk EBd mAkAtH? qeR tlyi jlM niRykyM kk kIDAryAkyM ecyH t iei nziie qeR jninAyi rAiyM pkluM {A krEen. mmiyi qnieAriwmAyi ei, o v}iylmA yiei, qnieeR jne vi@EpAkA k}iEen. qni vriniM ak EpAkA k}i Een. qekAeA av erl A M eedvEAwH avizVsH t rA. averl AM aventirA yiri. av tL@ew nAH vil@EpAel pEyAgi; Nk avew vAyiniM zrEpAel pR. stYml; Nk Q nAi ziEyAew vLiri . av o pApiniM meAiEl EpA. avH
4

yiermYAvH 8+18-9+11
qe aRikyil. yEhAvyANH Q kArY pRtH. niL@ew ayAer nirIi k! niL@ew sVM sEhAdr Ari yitH ! qekA eA, oAErA sEhAdrM vknA. oAErA ayA rM niL@ew pii niM sMsAri. oAErAM teR ayA rEnAw N pRy. M stYM pRyil. eydA tL@ew nAvukeL NpRyA pWii ciri. tiric@vrA k}iyA INiMver av pApM ecyHt. EdAx oi piREk oAyi v. NkL@M oi piREk oAyi v. jnM qe aRiyA vistic @ . yEhAvyANi pRtH. atinA svznAy yEhAv pRy: pNiAr tIyiliH ElAhieR mA@ EnA. eydAer {A aen prI iM. qni meA mAmil. qeR jnM pApM ecyHtiri! auk EpAlu nAk eydH. avew vAyk N pRy. oAErA M ayArEnAwM mDu rmAyi sMsAri. pE av ayAren miA FAElAcnyM nw. eydAer, qni zii NM. -yEhAvyini sEz mANitH - arAer qni ziiEivemH ni RiyAM. avrhi zi {A av nkNM. pv t Ayi {A (yier mYAvH ) c i nilviLiM. nYmAy vylukAyi {A enA zHmzAngAnM pAwM. q ekAeA, jIvv qw e@. miEA aview s riil . kAlikL@ew zbH d miEA aview EkAnAvil. pik pREpAyiri. m]gL@M EpAyiri. yEhAvyAy {A eyzElM ngre o a}uArmAM.

18

19

20

21

22

9
2

10

11

yiermYAvH 9+12-24

1014
Li kI niRyM. {L@ew kkLi jlvAhM niRy kyM ec@M. cilu nilviLiyew zbHdM sIEyAniniM Ek: { arAi nzii e@! { arAi apmAnitrAyi! { {L@ew EdzM vi@ EpAkNM. qeA, {L@ew vstik tke iri. {L@ew vIwk evRuM pARLAeiri . eydyiel OIkEL, ni yEhAvyew sEzM Ekk. yEhAvyew vAyini vAk vik. yEhAv pRy, niL@ew puimAer c i kryA pWiik. oAErA OIyM Q zHmzAngItM pAwA pWiNM+ mrNM viri. {L@ew jnAlkLilUew mrNM kyRiyi ri. {L@ew ekAAr LiEl mrNM viri. et vi kLi {L@ew ik iwyiEl mrNM kwvi ri. epAlLi wiyi ri ecRuAiwyiEl mrNM kwviri. yiermYAEv, ArY pRyk+ yEhAv pRy, m] t Edh vylukLi cANkM EpAel mi uwM. kxk ekAyHetw DAnYEpAel avew zv nil kiwM. pE av smAhriA mAyirik yil. yEhAv pRy+ jH { Anik sVM jH{AneecAli ahri tH. zimAA sVM zi eyecAli ahritH. Dnik teR pNeec A l i ahri tH. eiluM ahriNem ei av ArYLi ahrie+ av qe aRiyA pWic@evhrie. {A yEhAvyA qM {A kANYvAM nItiymA eNM Q miyi {A nItinw evM tni mnilA

12

13

14

15

16

17

18

atH RunrikL@ew* vstiyAyi IM. eydAEdze ngreL {A tkM. aen M aview vsiAetyAM. etAe mnilAA t jH{AnmvEA? yEhAvyA pWiie erilumEA? yEhAvyew sEzM vizdIk riA eiluM k}iyEmA? EdzM qinA nzii etH ? qinANviwM M EpAkA nYmmi EpAel yAiytH? Q EcAdY yEhAv mRupwi nki. av pRu, qe A eydA qeR pEdz Li nik. av {Aen eR pEdz nki. pE averAriluM qe ecvieA _kEyA qeR pEdzL srikEyA ecyHtil. eydA avew v}iyi jIvic @ . av kWinXdyrAyi . vYAjeedvmAy bAlien av agmic@. vYAjeed veL agmiAnANH pUvi k aver pWiictH. atinA, yi AEylieR eedv mA, svznAy yEhAv pRy, eydAer {A wen ziiM. eydAer {A anYrAjY iwyi citRiM. av apricitrAjYLi vsiM. avErA avew pitAAErA rAxH \ eLi oriluM Eki il. {A vAAer ayyHM. av eydAer vDiM. jntey lnAzM ec@Mver vAA aver ekAl@M. svznAy yEhAv pRy eteA+ ni aArYeL i ciik! zvsMsHkArEvL yi vAwkyH kry OIkeL viLik. pNi smk LAyver EvNM vA. jnM pRyu, OIk EvgM vH {Evi nilviLi e. aEA {L@ew kk

19

20

21

22

23

24

Runrik o kAum]gM. mxY lAi w mAEm Q m]g vsi.

1015
evH av zMsie. aArY {A xHwew. yEhAvyinitAyi Q sEzM.
25zrIri mAM pricH E CdnM nwiyver {A zii kAlM v. 26QjipHtH, eydA, qEdAM, aEA, EmAvAbH qI rAjYLilu veryM mmiyi vsiv eryMpiyA {A pRytH. rAjYLiluverAM zrIri priECdnM nwiyvrl . pE yi AEywMbi niv Xdyi priECdnM nwiy vrl.yEhAvyinitA Q sEzM 6

yiermYAvH 9+25-10+14
yEhAEv, nieEAel ovnil! nI VlnA! nieR nAmM mhM zvumA! eedvEm, sklM nie dri NM. skl rAxH\L@ewyM rAjA vA nI. avew drvu nI ahi. m@rAxH\Li DArA LM jH{AnikL@H. pE avrAM nieEAel jH{Aniyl. anYrAxH\Liel qlA mxYM viEvknYM vifHFikL@mANH. avew pEdz vilek dAzilLiniM v. tzIzungriel eviyM QPAsungriel sVvuM ekAH av tL@ew vi#h L@A. mryAzArimAM ekAl AmANH vi#hL@A tH . av vi#hLi nIlyM QtyM ekAu Ni k puti. jH{Anik EdvAer A. pE yEhAvyANH k stY eedvM. stYmAyM jIvi k eedvM avnA. nitYmAyi Bri rAjAvA av. eedvM EkApiEA mi viRyH. viEdzikAke aveR EkApe shiAmAvil. yEhAv pRy, avErAwH Q sEzM pRyk+ vYAj eedv sVEmA miEyA Aiyi il . av nziiewkyM miyiniM sViniM atYmAkyM ec@M. eedvmANH teR ziypEyA gikyM miey s]xHwikyM ecyHttH. eedvM teR jH{AnM pEyAgikyM ElAke s] x H w ikyM ecyH t . teR DArNAziekAH eedvM kA ze miEm nivi. eedvM wim}e A, kAzniM av vliy jlvAheyM s] x H w i. miyiellAyiwvuM av kA zH EmGL@y. m}EyA ewAM av milien ayyH . teR nilvRkLiniM av kAien ekAv. mxY q buinY! ekAl A teyAiy vi#

10

yEhAvyM vi#hL@M yi AEywMbEm, yEhA vey, av nieLi pRy tien, vik! 2 yEhAv pRy titANH+ viEdzIyerEAel jIvitH . kAziel EtYk awyAL eL ByewtH. mu rAxH\ kAz kA Q awyAL eL Byew. qA ni avey ByewtH. anYew cAr vilektA . qekAeA, avew EdvA avAiy evRuM timk mAM. avew vi#h kAiel twi evieywH LiekAu pewiy evRuM timk. Rc@ eviyM sVvuMekAH av vi#heL mEnAhrmA . pie av ikyM NiympEyAgic H avey vI}Aet Ri. anYrAjYL@ew vi#h evriEAiel EkAl EpAelyANH . vi#h sMsAriAnAvil . nwAnAkA tinA mxY aver qw ekAu EpAkyM EvNM. ati nA vi#heL ByeEw til . av nieL mRiEv l i AnAvil . avH nieL shAyiAmAvil!

10

11

12

13

14

yiermYAvH 10+15-11+5

1016
22

15

16

hLA nANMekwew. vi#h epALiylAet o ml. av viEvk nY.* vi#h vilekM jIvni l A vymANH . nYAyviDiyew kAlH vi#h tk ewM. pE yAEAbieR eedvM vi#h EpAelyl . eedvM qlAM s]xHwic@. teR jntyA vA eedvM etrew wM bmANH yi AEy. sv z nAy yEhAv qA eedvieR EprH. vinAzieR vrvAyi nietlAemwH puRewA tARAkuk. ni eydA ngri piwie wkyM z@Ltien vLykyM ecyHtiri. yEhAv pRy+ EA ey dAer {A Q rAjYniM puRAM. av {A EvdnyM dritvuM nM. av o pAWM pWitinAyi {Ani en ec@M. oA, qniH (yiermYAvH) vlAet mRiEviri. qni priE iri. a suKewkymil. qi@M {A qEAw pRu, tAeNeR asuKM. a {AnBviEc pU. qeR wArM nziie@. wArieR kyRuk epAiyi ri. qeR m qe vi@EpAyi. av EpAyiri. qeR wArM RiA M avEzxicil. qnieArByA nmAA M avEzxi il. wyA (EntA) buihIn. av yEhAvey keA miil. av jH{AnikLlA tinA ip (mxY) citRewkyM nxH w ewkyM ecyHt.

23

ik! o vliy zbHdM! zbHdM vwniM v. atH eydyiel ngreL nzi iM. eydA o nYmmiyA yiIM. atH RunrikeA tAvLmAyiIM. yEhAEv, qen jIviNemH stYi jnRiyiel H qniRiyAM. zriyAy jIvitrIti EyetH stYi mxY Riyil. yEhAEv, {eL tiiyAluM! pE nIti kAENEm! EkAp A {eL ziiEt! au EkApic i riei, anYrAxH \ eL ziic A luM. av nie aRiykEyA dri kEyA ec@il. av nie rADiil . rAxH \ yAEAbieR wMbe nzi ic @ . yi AEylien av pUmAyM nziic@. yi AEy lieR mAt]mi av nziic@.

24

25

17

18

19

11

20

21

av viEvknY avri Avil q vAcYAM. jneL viEvkikLA tH AvAeN eebbi pRy. av jIvnil qM tinM pRyAM.

krA lMGieiri yiermYAvi lBic sEzmA NitH . yEhAvyiniM v tANH Q sEzM+ 2 yiermYAEv, Q krARieR vAkeL vik. eydAErAwH etieylAM pRyk. eyzElmi jIviv ErAwH ArY pRyk. 3yi AEy lieR eedvmA yEhAv pRy titANH . Q krA asriA vnH dritL@AM. 4 niL@ew pUvikmAyi {AAiy krARi eniyANH {A pRytH. aver QjipHtiniM puRE ekAu v kAlANH avmAyi {A Q krARuAiytH. pl dritL@ewyM lmAyi QjipH t H - H A EpA w awEpA elyAyi atH . qe as rikyM {A kli m}uvM nwAkyM ec@k. ni aen ecyHtA nieLeR jn mAvukyM {A niL@ew eedvmA kyM ec@M. 5niL@ew pUv i kmAyi {A Aiy krA pAlitinA

1017
{Anien ecyHttH. avH vLer vLRu -pAluM EtemA}ulM {A vAgHdAnM ecyHt. ni Li tAmsitH rAjYANH. {A mRupwi pRu, yEhAEv, Em. 6y E h A v qEAw pRu, yiermYAEv, eydyiel pN LiluM eyzElmiel etvukLiluM Q sEzM sMgik. tA sEzM+ Q krARiel vAk ik. qiH niym a srikyM ec@k. 7niL@ew pUv i ker QjipH t EdzniM puR ekAuvrEv {AnvErAw tAI ecyH t i. EdivsM ver {Anver vIuM vIuM tAI ecyHt. qe asriA {An vErAw pRu. 8pE niL@ew pUv i k qe vic i l . av kWinXdyrAyi. sVM dxH w XdyieR xHwienA v ikyM ecyHt. asriAti A av EdAxL@Aem ANH krARi pRytH. atinA {AnvH EdAxeLlAM vi! krA asriA {AnvErAw klic@. pE avr ecyHtil. 9yEhAv qEAw pRu, yier mYAEv, eydAM eyzElmi vsivM FAElAcn nwi. 10pUv i kew aEt pApM te avM ec@. qeR sEzM viA avew pUvik vis tic@. av anYeedveL piw kyM rADikyM ecyH t . pUvikmAyi {AAiy krA yi AEywMbvuM eydAwM bvuM lMGic@. 11atinA yEhAv pRy+ eydAH {A eevkAet cil dritL@AM. avH rewA k}ikyil ! av mnsH t ApewM. shAyinAyi averEAw nil viLic@. pE {Anver iil. 12eydApNLiluvM eyz Elmiel etvukLiluvM shAy inAyi tL@ew vi#hELAw AiM. av vi#hH DUp kiM. qA ByA nksmyH eydAer shAyi A vi#h k}iykyil.

yiermYAvH 11+6-19

13eydAEr, ni eyd yiel pNL@ewy nirvDi vi#hL@H. evRueEw Edv nAy bAlien rADiA ni nirvDi blipIWL@Ai. eyz Elmiel etvukL@ewy qM. 14yiermYAEv, Q eydAAyi AitH . avAyi yAci tH. avAyi An kL@viwtH. {A a ecvieA _kyil. av yAtn aBvic@ wuM. aEALv shAyinAyi qe viLikyM ec@M. pE {A aver viil. 15

16

17

qekAAeNR eydey sH E nhit qeR lyilA yiritH? aview vrA av eArvkAzvumil . av pl tikL@M ecyHtiri. eydA, EtYk blikL@M m] g blikL@M vinAziniM riem nI kEA? qni blik aicA ziyiniM rewAem nI kEvA? yEhAv nineA Epri@. av nie viLic@, kANA sur mAy pc olIvumrEm, pE o ekAwAi yEhAv mre agHniiryAM, atieR zAK k qriykyM ec@M. sv z nAy yEhAv nie n@. drM ninAemH av pRykyM ecyHt. q ekAeA, yi AEy wM bvuM eydAwMbvuM tik ecyH t iri. av bAli blik aic @ . aete EkApiikyM ecyHt.

yiermYAvientier dxw H ptik 18anAETAkA qnietier FAElAcnk nwtH yEhAv qni kAi. av ec@k yAyi kArY yEhAv qe kANic @ . aen av qnie tirAeN {AnRiu. 19 jnM qnietirAeNH yEhAveyni kANic @ tMmE bli kA ni AwienEAelyAyi {A. av qnietirAeN

yiermYAvH 11+20-12+9

1018
dxHwAer aRvuzAlyiEl wkeLEAel vlic i }c A luM. aRvieR divsEAyi aver etrewAluM. viwM qnALien vru kiwM? pul @ k qnA Niriu kiwM? m]gL@M pikL@eml A M ciri. dxHwAew mAtAM tH. qi@M dxH w A pRyk yANH , {e sMBvi em kAvAMmAM kAl emAM yiermYAvH jIviyil. yiermYAvi eedv ieR mRupwi yiermYAEv, mxYmAy oA yi tL nI tirk etier m/rieten? sritmAeyAriwH nI tL A, apkwkrmAeyAriwH nI qec@M? EyAAndiryiel mw kLi nI q ec@M? v nieR sVM sEhAdr ArANH. nieR sVM wMb iel aMg ninetier FAElAcn nw. nieR sVM wMbA ninetier EAzi. sH E nhiterEAel niEAw sMsAriEA EpAluM aver vizVsitH. yEhAv teR jnmAy ey dey tirsk H ri {A qeR lyM Epici ri. qeR sVM sVien* {A eekviiri. {A sHEnhi oveL (eydA) avL@ew z@ nkiyi ri. qeR sVM jnt o kA@siMh eEAel qnietier tiri iri. av qeR EnH gic @. atinA {Anvri nik. qeR sVM jnt, k}ukArA vLye, mric@ekAiri o m] g eEAelyAyiri. pik av @M pR.

{A aRiiil. averei en pRu+ mrvuM atieR Pl"M nm nziiAM! nm ven ekAl A M! aEA mxY aven mRM. 20pE yEhAEv, nIeyA nItimAnAy nYAyADip. mxYew XdyL@M mnSkL@M qen prIiNem nin RiyAM. qeR vAd {A niEAw pRyM. ahi zi nI av nkA {AniwyAM. 21anAETAkA yiermYAvien vDiA ElAcikyAyi. av yiermYAviEnAw pRu, yEhAvyew nAmi vcnM nwtH. aeli { nie ekAl @ M. anAETAkAew kArYi yEhAv o tImAn emw. 22 sv z nAy yEhAv pRu, Q anAETAkAer {A wen ziiM. avew yvA yi mriM. avew puAM puimAM piNi kiw mriM. 23anAETAH ngri M avEzxikyil. oM avEz xikyil . {Anver ziiM. av {A cil EdAxL@AM.

12

yiermYAvH eedvEAw prAtiew yEhAEv, {A niEAw tiEA nIyANH qEA }uM zri! pE zriyAyi kAN ewA ciltieni niEAw EcAdiA qniA#hmH . dxH w AerekAu vijyi ? nineA@M vizVsiA k}iyAveekAANH suKkrmAy jIvitM? dxHwjneL nI viewyii ri. zmAy EvkL@ ecwik EpAelyANv. av vL kAyH. avew vAy ekAH nI avH awvM iyevmAeNH av pRy. pE, XdyMekAH av niiniM vLerykel yANH. pE, yEhAEv, qeR XdyM nI aRiy. nI qe kAkyM prIikyM ecyH t AluM.

sVH eydA qM.

1019
10

yiermYAvH 12+10-13+7

11

12

13

v, kA@m] g EL, vH qe iluM Bi. aEnkM wyA qeR miri EAk nziic@. wy A qeR vyliel ecwik cviiemtic i ri. qeR mEnAhrmAy vy wyA nYmmiyAi. qeR vylien averA mmiyAi. a vruNi. o mxYM aview vsiil . rAjYM m}uvM o nYmmi. vylien pripAliA M avEzxicil. nYmiyi qlAmckM ekAywiA BwA v. Edze ziiA yEhAv eesnYeL pEyAgic@. or niM meyMveryv zii e@. oM suritrA yiil. mxY EgAtu vityHM. pE av mE ekA. av ql@mRiey pNieywuM. pE o PlvuM ki@kyil . sVM viLvienecAli av liM. yEhAvyew EkApmANtini wyAiytH. yi

tL@ew pAWM pWiNM. qeR jntyew v}i av nAyi pWikyM qeR nAmM pEyAgi kyM yEhAv jIviEpAel qv pRykyM ecyHtA aver vijyikLAkAM qeR jn iwyi vsiAM {A av 17qA diM. etiluemA rAxH\M qeR sEzi ecvi EyAAtiA a {A pUmAyM nziiM. kri ecwiEpAel {An pRiecwM. yEhAvyini sEzmAyi tH. arcy ew awyALM yEhAv qEAw pRtH tA yi+ yiermYAEv, ecH linekAu o arc vAuk. qitH aryi Drik. arc nnyAniwyAtH. 2atinA {AenA lin arc vAi, yEhAv qEAwAvzYe EpAelte. a {AeneR aryi @kyM ecyHt. 3pie yEhAvyew sEzM rAmM qni lBic@. 4 sEzM tAyi+ yiermYAEv, nI vAi Driciri arcymAyi A i E l * EpAvuk. arc pARviwvukLi oLic@ vyHk. 5atinA {A AiEl EpAvukyM arc yEhAv pR EpAelte oLic @ vyH kyM ecyHt. 6 aEnkM divsEzxM yEhAv qEAw pRu, yier mYAEv, ni AiEl EpAvuk. aview oLic @ vyH A pR arc kewk. 7atinA {A AiEl EpAvukyM arc }iecwkyM ecyHt. aetALiic@ vc pARiLiniwyiniM {AntH qw. pE EA qni DriA k}iyil . atmAM nzici. atH oiM ekAAet yAyi.
AH tH eyzElminw o #AmmAyiiriAM. EyAv 18+23- ebnYAmIeR Edze pNL@ew pi kyi pAr qeA pNmH . a teyAyiriAM tH . AinH y IsH qM amH.

13

AEylieR ayA H AnM yEhAvyew vAgd 14yEhAv pRyeteA+ yi AEyEdzi @M vsi vAyi {Aen ec@emH niEAw pRyAM. av vLer dxH w ArANH . yi AEylukA nkiy Edze av nzii c i ri. dxH w Aer {A avew EdzniM pRiecwH EdzniM puRAM. eyd AeryM {A avErAewAM pRi ec w M. 15pE aver avew EdzniM pRiecwtiEzxM avErAewni shtApM EtAM. pie {A oAErA wMbeyM avnveR vsH t vkkLiElM EdzEM tiriek ekAuvM. 16av tL@ew pAWM nAyi pWiNemAeNeR #hM. mH av qeR jne bAlieR nAmi tijH { ecA pWi ic @ . ni av nAyie

yiermYAvH 13+8-20

1020
dyEyA EtAkyil , eydAer l A yH m ec@tiniM qe twyA {A shtApe avdi yil.
15

8aEA qni yEhAvyi ni sEzM lBic @ . 9 yEhAv pRtH tAyi+ arc nzicH oiM ekAAtAyiri. aEpAel eydyielyM eyz ElmielyM ahArikeL {A nziiM. 10eydyiel ahA rikL@M dxHwAmAy aver {A nziiM. qeR sEz ecvi eAvA av visti. av kWinXdyrANH . mAvuml , avH EtAiyEt av ec@k yZ. av anYeedveL vizVsi kyM rADikyM ec@. eydA Q arc EpAelyA yiIM. av nziiewkyM oiM ekAAetyAyiIkyM ec@M. 11ov arc teR aryi mRui ek@. aEtEpAel, m}uv yi AEywMbeyM m}uv eydAwMbeyM qni @M ekiyiri. yEhA vyinitANH Q sEzM. v qeR jnmAkviDM {Ani ecyHt. aEA qeR jnM qni kIiyM sHtiyM d rvuM ekAuvM. pE qeR jnM qe ecvieAe vrikyil.

16

17

18

eydy H tAIk eydAErAw pRyk+ yi AEylieR eedvmA yEhAv pRytH tA+ skl vIusikLiluM vIu niRyH k. jnM nie prih sic @ ekAu pRyM, tIc y AyM, qlA vIusiyiluM vIu niR yHNem {RiyAM. 13aEA nI avErAw pRyM, yEhAv pRytitANH + Q Edz vsi skleryM {A o wiy enEAel nihAyrAM. dAvIdi eR siMhAsniliri rAjA AeriyA {AnI pRytH . puErAhit, vAck, eyzElM nivAsik, qiver ieyAe yA {A pRytH. 14eydA oiEm oAyi mRiuvI}u tinH {AniwyAM. pitAAM pu AM oiEm oAyi mRiu vI}uM. yEhAvyini sEz mANitH. qnivErAw shtApEmA
12yiermYAEv,

19

20

ic@ ecvieA_k. yEhAv niELAw sMsAric i ri. ahArikLAktH. niL@ew eedvmA yEhAv ey drik. aven vA}Hk. aelilv @ ekAuvM. ni kLi vI}uH , aview evLic i nAyi #hic @ tIic @ k}iyAniwyAH , aven vA}Hk. pE yEhAv ri@ ekAuvM. kAze av kw AimA@M. ni yEhAvey vic i eli niL@ew ahArM qe vYsniiM. {AeneR mKM epAi vl A et nilviLiM. qeR kk a@kN ekAu niRyM. qekAeA yEhAvyew ipM* piwic@ ekAuEpAkewM. rAjAviEnAwM aveR pi EyAwM en pRyk, nieR siMhAsniniM Rivri k. nieR mEnAhr mwM nieR tlyiniM vINiri. enegvummiyiel ngrL@ew kvAw awc@pUeiri; M a RAmAvil. s v e ydAM vAsikLAyi piwieiri. av twvu kArAyi ekAuEpAkeiri . eyzElEm, EnA! z@ vw niM vrikyANH! qviewyA nieR ipM?* nl i pe eedvmA nin ttH. nI avey pripAliEiyi .

y E h A v y e w i p M eydA lArikmAy o EprANitH. yEhAvey wynAyM aveR jne ip mAyM kli o rIti. i p M view eyzElmi ilu m pNeLyANH ipmAyi sUci itH. eyzElM wyM eydyH ilum pN ipvuem EpAel.

1021
21

yiermYAvH 13+21-14+8
en ek pAp ecyHekA iriM. vrcy M vYAjvAckAM vrc e yi yiermYAvi yEhAvyew sEzmANitH+

22

23

24

25

26

27

ipieR kN EbADi ivA yEhAv EcAdicA nI q pRyM? eedvei jn eL pWiiEvnAyi nI. nieR EntA aver nyiE vrAyi. pE av t L@ew EjAli ecyHtil! atinA ninH wt EvdnyM drit L@mAM. svic @ ekAi ri OIeyEAelyAM nI. nI sVyM EcAdiNM, Q EdAx qnieekAuA yi? nieR nirvDi pAp mlmAN sMBvic t H . nieR pApmlM nieR wu kIRi EAyi. nieR pAdk aph riewkyM ecyH t . nie apmAnitinANH avri ecyHttH. kRunH teR niRM mAA k}i yil. puiliH teR pui k mAAM k}iyil. eyzElEm, aEtEpAel ninM mnSmARi n ecA k}iykyil . nI qEA}uM tik ec@. nieL {A vstikLiniM oAwiM. ni nAlupAwM oAwM. mAi pR ptiEpAel yAM ni. tA ni sMBvik. qeR ptikLi niL@ew BAgmitANH. yEhAvyini sEzmAyi tH. qekA i sMBviM? qeA, nieLe mR. ni vYAj eedvLi vizVsic@. eyzElEm, nieR w {A nieR mKiEm yM. sklM nie kAM, nI apmA nitnAvukyM ec@M. nI ecyHt ekAwMrtk {A ku.* nI ciriM kAmk AmAyi vYBicriM {A ku. EvzYeyeAelyAkA nieR ptikeLi {AnRi u. nie {A kLiluM vylukLiluM ku. eyzElEm, nin kxH w M. qnA nIyi

14
2

eydrAjYM mrNmwvAyi vilpi. eydyiel ngr Liluv wt db l rAyieAi. av nil kiw. eyzElMkA shAy inH eedvEAw vilpi. jnEntA evinAyi B]tYer ayc@. B]tYA jlsMBr NikeL smIpieciluM o@M jlM kiiyil. nYmAy BrNikL@mAyi B] t YA tiric @ v. aen av litM vixmAyi. apmAnMekAH av tlmwi. viLkAyi M nilemA il. miyi m} ep@il. xiA nirAz. atinAlv apmAnMekAH tl mRyH. tmA teR nvjAtzi vienEpAluM vyli vii@ EpA. pclH lAtinA lANvLi ec@tH. kA@k}utk emAkLi ni. RunrikeLEAel av kAieR mNM piwi. pE avyew kkH hArM keAnAil. qeA tiA aview o ecwiymil. eedvshAyi An aetlAM {L@ew etAeN {RiyAM. {L@ew pAp mlM { yAtn Enriw. yEhAEv, nieR nl nAmi Evi {eL riA qe iluM ecyHtAluM. pl AvzYM { nie vi@EpAey { sti. { ninetier pApM ecyH t i ri. eedvEm, nI yi AEylieR tIyA! dritkAlLi nI yi AEylien ric@. qA liEA nI Q EdzH orpricit enEAel kANew. rAi

n I . . . k u vYAjeedvArADney yi riAM view sUciitH. EdvAly EvzYkL@mAyi eelMgikbM pul M avew rADnyew BAgmAyi.

yiermYAvH 14+9-19

1022
ErAw {A oriluM kliciil. av ErAw {A oriluM sMsAriciil. vAck vYAjdznL@M vil ek jAlvidYkL@M sVM sl L@mANH sMgitH . 15atinA qeR nAmi sMgi vAckeri qni pRyAtH tANH. vAcker {A ay ctl. vAck pRu, vAEL iy z@ oriluM Q rAjYe miil . Q EdzH oriluM piNi Ayiriil. vAc kA piNiekAu mriM. z@ vieR vA aver vDikyM ec@M. 16 vAckew vAk Ek jnM etvielRiyewkyM ec@M. av piNiyAluM z@vi eR vALinAluM mrNmwyM. aver EyA avew BArYmAerEyA puA erEyA puimAerEyA sMsHkriA mAyirikymil . aver {A ziiM.
17

tiyi@ EpA yAiken EAel nI kANew. ksH m ikmAyi mieiri ovenEAel nI kAN ew. ereyiluM re wA k}iyA BwenEAel nIyiEA kANew. pE, yEhAEv, nI {ELAewAmH. { nieR nAmi viLi ev. atinA, shAyiAet {eL eekviwEt!

eydy H eedvsEzM yEhAv pRy titANH + eydA stYi qe vi@ EpAkAnA#hi. qe Epic@EpAtiniM av sVyM piiriyil. atinA liEA yEhAv aver sVIkri kyil . EA yEhAv av ec@ tik asH m riM. yEhAv aver avew pAp ziiM. 11aEA yEhAv qEAw pRu, yiermYAEv, eydA nvrNEmey AiAtiri k. 12 eydA pvsiAM qEAw AiAM wi EyAM. pE avew An {A ecvieA_kyil . aver ni EhAmyAgL@M DAnYblikL@M aic A EpAluM aver {A sVIkrikyil. eydAer {A yi nziiM. avew BNM {A qwekAuEpA kyM eydA piNi kiwkyM ec@M. mArkErAgekAuM {An ver nziiM. 13pE yEhAvEyAw {A pRu, yEhAEv, qeR yjmA nEn, vAckA jnELAw vYtY sHtmAy ciltA pRytH. eyd AErAwH av pRu, z@vieR vALinH ni ryAkil. oriluM ni piNiiryAkil. yEhAv Q Edz ni smADAnM nM. 14aEA yEhAv qEAw pRu, yiermYAEv, vAck qeR nAmi N pRykyANH. vAcker {Anyctl. av
10eydAeri

18

19

yiermYAEv Q sEzM eyd AErAw pRyk+ qeR kk Li a@ niRiri. rAi yiluM pkluM {A niAet kryM. qeR knYkApuiAyi {A nilviLiM. qeR jni nAyi {A nilviLiM. q ekAeA, ErA aver awic@ epAiciri. av vlAet priEiri. rAjYE kwEA vALinir yAyver {A kA. ngr iEl kwEA piNi ekAu ErAg {A vLery DikM kA. puErAhitAM vAckAM viEdzE kweiri. jn pRy, yEhAEv, eydArAxH\e nI pUmAyM tirsHkric@EvA? yEhAEv, sIEyAen nI evRuEvA? yEhAEv EBdewAnAk nI {eL mRiEvliciri. nIeyinAN ecyHttH? { smADAnM kAMikyAyi, pE o nyM vil. suK ewlieR o kAle { tIikyAyi. pE BIkrt mAM v.

1023
20

yiermYAvH 14+20-15+9
eydAer {A miyiel skl jnM BItiyew dAh rNmAM. eydAErAw {Ani en ec@tH eyzElmilu mneyew v]ik mlmANH. hisHkIyArAjAvieR punANH mne. eydyiel rAjAvA yi mne. eyzElMngrEm, niEAwH M shtApM EtAil. ninAyi M vYsnikEyA krykEyA l. nineenye EcAdi AEpAluM M v}ivi@EpA kukyil! eyzElEm, nI qe eekevwi u. yEhAvyini sE zmANitH. vIuM vIuM nI qe vi@EpAyi! atinA nie {A ziikyM nziikyM ec@M. nieR zi nwAAet {A mw. eydAer {A vImRM ekAH EvtiriM. EdzieR ngrkvAwLi aver {A citRiM. qeR jnM mAnsAr eil. atinA aver {A nziiM. avew ikeL {A ekAuEpAM. aEnkM OIkH tL@ew B AAer nxH w ewM. sm iel mNrikeLA viDv kL@AM. csmyH {AenA vinAzken ekAuvM. eyd yiel ecRuAew amAer vinAzk miM. eydyi el jnL@ewEm {A EvdnyM ByvuM ekAuvM. {A vLerEvgM sMBviiM. z@ jne vAL@kekAH mikyM vDikyM ec@M. eydyi avEzxiver av vDiM. ovH }u puAAyiEAM. pE averlAM mriM. kru krH zVAsM kiA INiMver av vilpiM. av mnS tk }vLAM. av L@ew tiLu pk d+KA L@M.

21

22

yEhAEv, { dxH w ArA eN {RiyAM. {L@ew pUvik ti ecyHet { RiyAM. aet, { nine tirAyi pApM ecyHt. yEhAEv, nieR nAmieR nyH Ayi, {eL tiyk Et. nieR mhnIy siMhAsn iniM nieR mhtVe ekAu EpAkEt. {ELAewA m nieR krA oAik. krA lMGiEt. viEdzIyvi#hH m} ekAu vrA ziyil. m}cARlien ayyHA zi kAzi nil . nIyA {L@ew k tI. nIyANietlAM s]xHwic v.

15

yEhAv qEAw pRu, yier mYAEv, EmAezyM zmEvluM eydAAyi AiAA yii@M qniivErAwH alivu EtAiyil. eydAer qini M deryk@k. avErAw EpAkA pRyk. 2 av niEAw {eL view EpAkNM? q EcAdiEcAM. avErAw nI en pRyk+ yEhAv pRytH tANH+ ciler {A mriAnAyi etrewiri. av mriM. ciler vAL@ekAu vDi ewA {A etrewiri . av vALA ekAlewM. ciler piNiekAu mriA {A etrewiri. av piNiekAu mriM. cil piwi ewAM viEdzrAjYEH oAwi ewAM {A etrewi ri. av viEdzrAjYH twvukArAyiriM. avetier {A nAlutrM vinAzker ayyHM. -yEhAv yini sEzmANitHekAl A nAyi {A z@vien vAL@ekAwH ayyHM. avew m]tEdh vlic@ekAu EpAkA {A nAyH eL ay yHM. avew zv tiAM nziiAmAyi {A kAz iel pRvkeLyM kA@m] g eLyM ayyHM.

yiermYAvH 15+10-16+2

1024
16

10

11

yiermYAvH vIuM eedvEAwH vlAtiew aE, nIeyni jEmkiyti {A (yiermYAvH) vYsni. m}uv EdzeyM ew kyM vimzikyM ecE vnA {A. {A oM kwM vAiyiil . pE ql A vM qe zpi. yEhAEv, stYmAyM {A nie nAyi Esvic @ . dritkAl Li {AeneR z@eLi niEAw Aic@.

17

18

12

13

14

15

yiermYAviLL eedv ieR mRupwi yiermYAEv, oriukxNM awic@tkA M sAY ml. vwni* ieni yA {A pRytH. o evl xNeyM citRiA M sAYml. eydAH aEnkM niDikL@H. seAe {A anY nM. anYH av vAE i vril . s {A av nM. qekAe A eydyHH anvDi pAp L@H . eydyiel ql A BAg M jnM pApM ecyHt. eydAEr, nieL {A z@ L@ew awimkLAM. nieA rilumRiyA EdzH ni awimkLAyiriM. {A vLer EkApiciri. qeR EkApM tIH N AgH n iEpAel, nIytiel riyewM. yEhAEv, nIeye mnilA . qe oAikyM pri pAlikyM ecyHtAluM. mxY ere Evdnii. avH ahmAy zi nkiyAluM. nI avErAw m kANi. av ErAw mAzIlnAyiriEA qe nziiAtiriENEm. qeRic @ M {A ninAyi shi EvdneyRic@M ciiENEm.

19

20

21

nieR sEzM qni v. nieR vAk {A Bi kyM ecyH t . nieR sEzM qe sEAxiic @ . nieR nAmi viLiewti {AnAh A dic @ . sv z nAy yEhAveyA nieR nAmM. sVyM ciricAhAdiciri EAewAM {A oriluM iil. nieR sVADInM mlM {A tniey . qni i lum tikL@ewEnH nIey i EkApM niRc@. qi@M qnieE Evdni ev mnilAil. qeR mRivH NAeteM EBdmA kAeteM qni mni lAil . yEhAEv, jlDAr EpAelyAyi nI vr jlDAr EpAelyAyirievH qni Bvew. jlvAhM nilc Rv EpAelyA nI. aEA yEhAv pRu, yier mYAEv, nI mAnsAreH qi El tiric@vA, nie {A ziikyil . nI mAnsAr e@ tiriek vA ninee EsviAM. vilek vAk sMsAriAet vily vAk sMsAricA ninH qniAyi sMsAriAnAvuM. yiermYAEv, eydA mAnsAreH nieRywE vrNM. pE nI averEAelyAyiIrtH. nie {A blvAM. nIeyA evlBiiEpAeleyH av kM. eydA nine tier EpArAwM. pE av nie EtAl i kyil . qekAe A, {A niEAewAmH . nie {A shAyikyM ri kyM ec@M. yEhAvyi ni sEzmAyi atH. dxHwAriniM {A nie riM. av nie Byew. pE avri niM nie {A riM.

v w H bAbiElAeesnYM eydey miA vwniM v qANi sUciitH.

16

drieR dinM yEhAvyew sEzM qi El v+ 2 yiermYAEv, nI vivAhitnAktH. ninI lH

1025
puAErA puimAErA Ayiri tH. 3Q l piR puAeryM puimAeryMpi yEhAv ArY pRy. ikL@ew mAtApi tAeLRic H yEhAv pRytH te+ 4 o BIkrmrNi av owuM. avAyi M vilpi kyil . aver M sMsH k rikyil. avew m]tEdhM cANkM EpAel nil kiwM. z@vieR vAL@ekAH av mriM. aeli piNiekAu mriM. avew m] t Edh kAziel pRvk M miyiel kA@m] g M BNmAyiIM. 5atinA yEhAv pRy+ yiermYAEv, mxY mrNsdY y vIiEl kyRiEAktH. aview EpAyi mricvAyi vilpi kEyA nieR vYsnM kwi ikEyA ectH . aArY ecAtirik. qekAeA qeR a#h {A tiriek qwiri. eydyiel Q jnEAw {A kN kA@kyil. qnivErAw shtApM EtAk yil. yEhAvyini sEzmA yi tH. 6eydyi mANimAM sADAr NAM mrNmwyM. M aver sMsHkrikEyA avAyi vilpi kEyA ecil. avAyi d+KM kwiiA M sVM mwi mRikEyA tl m$nM ec@kEyA l. 7mricvAyi vilpivH M BNM ekAuvrikyil . aEnA aEyA mric v er M zVsiiil . mric v Ayi vilpiver zVsiiA M pAnIyM nkil. 8yiermYAEv, sdY vew vIiEl kyRiecltH. vIi El kyRukyM tiAM wiA mAyi rikyM ectH. 9 yi A EylieR eedvmA, sv z nAy yEhAv ArY pRy+ omic H h A divew zbH d M {A eevkAet avsAniiM. vivAhsAri mxYA hAdzbHd {A avsA niiM. nieR jIvitkAlte

yiermYAvH 16+3-15

sMBviM. ArY {A epe te ec@M. 10yiermYAEv, eydAErAw nI ArY pRyM. jnM niEAw EcAdiM, yEhAv qinANH Q ByrkArY {ELAw pRtH? { q etA ecyH t iri tH? {L@ew eedvmA yEhA vyH e tier {eL pApmA ecyH t iritH ? 11avErAw nI en pRyNM+ niL@ew pUvi kA qe agmitiniM vYticlic t inAlANH Q Byrt k ni sMBvitH. yEhA vyinitANH Q sEzMav qeR mAM viwkyM anY eedveL EsvikyM ecyHt. anYeedveL av rADic @ . niL@ew pUv i kA qe viwkyM qeR niymLsriA tirikyM ecyHt. 12pE ni niL@ew pUvikerA EmAze pApM ecyHt. ni vLeryDikM kWinXdyArA. ni ni EtAiyEpAel vi kyM ec@. ni qe a sriil . ni ni EtAmAM ec@. 13atinA nieL {A Q rAjYniM puR AM. nieL {AenA viEdz rAjYEH oAwiM. niELA ni L@ew pUvikErA oriluM aRii ilA o EdzE ni EpAM. EdzH ni niLA #hiEAel vYAjeedveL rA DiAM. {A nieL shAyi kEyA qeiluM lYM kANi kEyA l. 14yEhAv jIviEpAel stYmAyM yi AEylukAer Qji pHtiniM EmAciicv yEhAv ovnA qH jnM stYM ecARuH . pE, smyM vrik yAyi. yEhAvyinitANH Q sEzM- L@k eneyAM pRyAkAlM. 15mxY putAyi cil pRyM. av pRyM, yEhAv jIviEAel tIcyAyM yEhAv ovnANH yi AEyjneL vw EdzniM puRE ekAu vtH. av aver ayc skl rAjYLiniM av aver

yiermYAvH 1616-17+4

1026
ziyM kM {Anver pWii M. {A eedvmAeNH av aRiyM. {AnA yEhAveyH av aRiyM.

EmAciic@. qekAANH L@k en pRyk? qeA avew pUv i k {A nkiy Edz E {Anver tiriek ekAuvM. 16eevkAette {A eR mIpiwAer Q lE vM.-yEhAvyini sE zmA tH- mIpiwA eydyiel mxYer piwiM. a sMBvic t i EzxM aEnkM Ev Aer view vrA {A NiM.* EvA eydAer ql A pvtLiluM kLiluM pARi LkLiluM EvyAwM. 17 av ec@etl A M {A kA. eydAH tL@ew v]ik qiniM mRc@ piwiAnAvil. avew pApM qiniM mRyH eiil . 18 eydA ecyH t tikH {A tiPlM nMoAErA pApiM {AnvH ri zi nM. qeR Edze av a}u purtAiytinAlA {AnietAe ec@k. tL@ew ByAnk vi#h ekAH aver eR Edze a}uAi. vi#heL {A evRu. pE av tL@ew vi#h ekAH qeR rAjYe niRciri.

17

19

20

21

eedvEAw o An yEhAEv, nIyAeNeR ziyM ryM. dritkAlH nI aBy AnM. ElAkieR nAnABAg LiniM jnM nieRyw E vM. av pRyM, { L@ew pitAA vYAjeedv L@Ayi. vilek vi#heL av rADic @ . pE vi#h avereyA@ shAyic@mil. mxYH tAyi yTA EdvAer s]xHwiAnAEmA? l! avH vi#hL@AAM, pE vi#h yTAEdv Arl. yEhAv pRy, atinA vi#hmAver {A pWiiM. EAe qeR

Xdyi Ric aprADM eydyiel jnL@ew pAp av mAyH c @ kL yAnAkA oriwH q}utiv yHei. uEpnekAH kl i q}utiyirikyANH pAp. a v*jM ptic EpnekAANH kl i avew pAp evi q}utiyiritH. klH avew XdymA. pAp avew yAgpIW Liel* ekAukLiEl ekAi ey}utiyi@H. vYAjeedvAyi smi e yAgpIW avew ik oAi. aEzryH smieiri twi k av oAi. k LilM pcmrwiyilmAyi EA}u vsHteL av oAi. R rAjYe pvtLiel vsH t av oAi. eydyiel jn DArALM niDikL@H. aetlAM {A anY ekAwM. niL@ew rAjYe ql A tlL@M mxY tkM. ni lLi rADn nwi. aetA pApmA yitAM. {A t EdzM ni nxH w ewM. niL@ew z@ nieL niH apricitmAy EdzH avew awimkLAA {A avdiM. qekAe A, {A vLer EkApic i ri. qeR EkApM agHniEpA elyANH . ni qeE mAyi qriu EpAkukyM ec@M.

m I p i w A . . . N i M bAbiElA Nini BwA qM.

yAgpIW yAgpIWL@ew mlk ekAieR tiyilAyi. ov et@ ecyH t A yAgpIWi aByM EtwAM. av aprADiey etLiAEl ziiew. eydAH o suri tlvumiel ANH yiermYAvu pRy tH.

1027
5

yiermYAvH 17+5-19
yEhAEv, nIyA yi AEy lieR tI. nie viuEpA v nANMekwM. yEhAEv, nI jIvjlieR RvEpAel yA. yEhAvey piw tini piARuvnH *hsVjI vitmAyiriM.*

10

11

12

mxYrilu yvuM eedvilu yvuM yEhAv ArY pRy. anYmxYer mAM yi v vLeryDikM kxHwewM. anY mxYew ki yi vH dritL@AM. q ekAeA, yEhAvey vizV sitH av avsAniici ri. 6 dxHwA vijnmAy mmiyiel epAEpAelyA ; Nivr EmAzmAy m iwH epA vL. eedv i nkA k}iy nl kArY eLi mwRiyil. qA yEhAvyi yi v ag]hIt. qekAe A, yEhAv vizVsnIyenH av ayA kAieAwM. jlinriek n mrM EpAel z nAyirimyA. mrinH evM piwiecwA vliy Ev kL@H. mrinH Evnlieni Bymil. atieR lkeLEA}uM pcyAyiriM. m}yilA kAl H aetA@M vYAlewil. mrM qEA}uM PlL@l A di i. oveR mnH vLer kQzlM niRtANH! mninH vliy ErAg L@AkAM M stYil mnilAmil. pE, {A yEhAvyA. qni mxYeR XdyiEl EnAA k}iyM. oveR mnH qni prIiAnAvuM. oAErA M qAyiriNem eni niyiAM. oAErA M aveR v] ieA tiPlM nkA qniAkuM. pi cilEA tAniwA mH awyiEAM. pNiEvi vn nwv pi eyEAelyANH. jIvitkAlM p ti piiwEA pNemlAM ayA nxHwewM. jIviti eR avsAnM, ayAeLA dxHw nAyie vYmAewM. rMBM mtEl new lyM eedvienA EtjA siMhAsnmAyi. a vLer mKYmAeyA lmAyi.

13

yiermYAvieR mAme prAti yEhAEv, nIeye suKewi yA a pUsuKewlA yiriM. nIeye ricA atH yTAryAyiriM. yEhAEv, nie {A vA}H! 15 eydA qEAw EcAdY EcAdic@ekAEyiri. av EcAdi, yiermYAEv, yEhA vyini sEzei qANu pRyAtH? sE zM qEA stYmAyiIM? 16 yEhAEv, {A niiniM oAwiEAyil. {A nie ag mic @ . nI #hi wynA yiI {A. BIkrdinM vrA { A n A # h i i l .* yEhAEv, {A pR kArY ninRiyAM. aetl A M sMBvi nI kA. 17 yEhAEv, qe nziiEt. dritkAlLi {A nie yi. 18 mxY qe pIfiikyANH. jne apmAni. pE, qe nirAznAEt. av By ewe. pE qe Byew Et. BIkrdrieR dinM qeR z@ vENEm. aver tkAluM. aver vIuM tkAluM.
14

zb dine vi mAyi k 19yEhAv Q sMgtik qEAw pRu+ yiermYAEv, nI ecH eydyiel rAjAA vrikyM
*hsVjIvitM av epAwiyiel}ut ewM q vAcYAM. ayAL@ew EprH w mrivew pikyi Ece iri qM. ... {AnA#hiil niyM vrAni ri drei yiermYAvu v cic@. pE vcnM pUIkri ewAtiei qANveR #hM.

yiermYAvH 17+20-18+7

1028
ekAc @ #AmLiniM jnM ey zElmiElH o tIAwni vM. ebnYAmIEgAA vsi Edz niM jnM vM. pwiAR ml ywivAriniM mlEdz niM jnM vM. enegviniM jn vM. jneLlAM EhAm yAgL@M blikL@M DAnYblikL@M DUpL@M tjH{tAblikL@M ekAu vM. v}ipAwkL@M blikL@M av yEhAvyew lyiEl ekAu vM. 27pE nieLe vikEyA asrikEyA ecyH t iel i ni EdAx sMBviM. zb divsM ni eyzElmiEl BAr ekAuvA ni divse vimAkyAyiriil. atinA {A twyAnAvA agHni yAM. agHni eyzElmiel kvAwLilArMBikyM ekAArM ver kic@ kLtiEzxM mAM awukyM ec@M. zvM kLimM yiermYAvi yEhAvyiniM lBic sEzM tA+ 2 yier mYAEv, zveR vstiyiEl EpAvuk. nin {A zveR vstiyi vc H qeR sEzM nM. 3aen, {A zveR vs tiyiEl EpAyi. zv c inwiH kLimi pNiyk yAyi. 4 ayA kLimekAH o wmAkyAyi. pE w inH qEA o EdAxmAyi. atinA zv kLimekAH meA wmAi. teR eekk ekAu pewi ayA teR xHwinsricu wmAi. 5anrM yEhAvyew sEzM qni lBic @ + 6yi AEy wM bEm, qniH (eedvM) etEpAel nieR kArYiluM ecAnAkuM. z veR eekyiel kLimEpAelyA ni. {A zvM! 7et iluemA rAxH\eiEyA sA*mAjY eiEyA {A sMsAri o kAlM vrAM. rAxH \ e {A pRiecwem pREAM. ael i rAjYe {A vliciwkyM

EpAkyM ec@ jnL@ew kvAwi* nik. jnELAwH qeR sEzM pRyk. pie ey zElmiel ql A kvAwiElM EpAkukyM aEt kArY ec@ kyM EvNM. 20jnELAw pRyk+ yEhAv yew sEzM ik. eydyiel rAjAAEr, Ekk. skl eyd AEm, Ekk. Q kvAwLilUew eyzElmiEl kwv skl jnEL, qe ik! 21yEhAv ArY pRy+ zbdivsM ni BArM mAtiriA i k. divsM eyzElmieR kvAwLilUew BArM ekAuvrik ymtH . 22 zbdivsM niL@ew vIwkLiniH o BArvuM ekAu vrtH . divsM o EjAliyM ectH. zbdivse ni o vidinmAiINM. Et kln {A niL@ew pUvikAM nkiyi. 23pE avere asric i l . averni ecvi til. niL@ew pUvik vLer kWinXdyrAyi. {Anver ziic@. pE aekAeA emc vumAyil. avere ecvieA Etyil. 24pE ni qe a sriti AluLAyiri NM.- yEhAvyini sEzmA NitH- zbi ni eyzEl miel kvAwLilUew BArM ekAuvr tH. zb divse o vi dinmANM. o EjAliyM ecAet EvNM divse niLenyA vA. 25Q kln niLsricA dAvI dieR siMhAsniliri rAjA A zb i eyzElmieR kvAwM kw vM. rAjAA rTLiluM tirRM kyRivM. eydyielyM eyzElmielyM EntA rAjAAErAewAmAyi riM. eyzElmi qeEM jnvAsmAkyM ec@M! 26eyd yiel pNLiniH jnM ey zElmi tAmsiA vM. @m
jnL@ew kvAwM eyzElmiEl kvA wLielAAkAM tH. aTvA puErAhi trlAv eedvAlyiEl kwA pEyAgic kvAwmAyiriAM.

18

1029
rAxH \ eEyA rAjDAnieyEyA nziikyM ec@em {A pR EAM. 8 pE, rAjYv mAnsArmAEyAM. rAjYA tik ec@ niiEyAM. aEA {AeneR mnSmA@M. rAjYi drM vityHA p tik piREk {A EpAkyil. o rAxH \ ei {A sMsAri meA smyM vEAM. 9 rAxH\ e {A pNiyemM nwemM {A pREAM. 10 pE rAxH\M tik ec@M qe as riAtiriM {A kAM. aEA, rAxH\inAy qeR nl ptik {A pun+priEzA DiM. 11atinA yiermYAEv, eyd AErAwM eyzElmi vsi vErAwM pRyk, yEhAv pRytH tANH+ ni {AniEAe dritL@AM. nietier {A sUN ec@kyANH. ni ec@ tik avsA niik. oAErAM mAnsA rewukyM nk ecyHt wu kyM ec@k! 12pE eydA mRupwi pRyM, prIic@ EnA ekAH vliy NemAmil . { { EtAiy EpAel viM. {LiElAErAM kWinvuM dxH w vumAy XdyLi EtAiyEpAel viAnA EpAtH.
13

yiermYAvH 18+8-21
kiwyi }u vI}u. t L@ew pUvikew p}y pAtkLi }u vI}u. qEAewAM nl pAtyi nwEti pkrM w v}ikLiluM EmAzmAy v}ikLiluM nwA avrixHwew. atinA eydyew rAjYM o nYmmiyAyiIM. v}iEpA LM viLikyM tllu kyM ec@M. rAjYieR vinAzM kH av e{@M. eydAer {A citRiM. av tL@ew z@LiniM oAwiEAM. sADneL awic@ pR ki}kAienEAel eydAer {A citRiM. aver {A nziiM. {An ver shAyiA vtH av kANAnAkil . l ! {A vi@EpAtH av kAM!

16

17

yiermYAvieR nAlAme prAti 18aEA yiermYAvieR z@ pRu, vrik, nmH yiermYAvi entier FAElAcn nwAM. puErA hit pWiic niym tIc yAyM pA}Akil . jH { Anikew pEdzM EA}uM nEAewAmH . vAckew vAk EA}uM nEAewAmH. atinA nmv eni NpRyAM. atven nziiM. av pRytienAM n ecviekAwkymil.
19

14

15

yEhAv pRy kArY i k+ anYrAxH \ ELAwH Q EcAdYM EcAdik+ yi AEy ecyHt tik meAv ec@ tAyi nieLeiluM Eki@ EA? yi AEy eedvi vizixHwyANH. yi AEy eedv ieR mNvAieyEAelyANH! elbAEnAniel pv t L@ew ekAwmwiyiel mH orilum kiel niLRiyAM. t, o}u avik viel M aRiyAM. pE qeR jnM qei mR iri. av vilek vi# hH v}ipAwkLi. qeR jnM tL@ew v] i

20

21

yEhAEv, qe vik! qeR vAd ikyM rA zriey viDikyM ecyHtA luM. eydAErAw {A n kANic @ . nyH tiekAA ENA jnM tiPlM nEktH? al! {A niew miniH averi nl kArY pRyk yM aen niver zii A k}iyAtAvukyM ecyH t evH oAik. pE averni iEA tiekAu tiPlM t. avere wi ekAlA mikyANH. atinAlvew ikeL AmM ekAu piNiiwk. avew z@ vAL@ekAH aver

yiermYAvH 18+22-19+11

1030
. jnM EdvAer pH rADi ciil. pUvik EdvAer rADic i l . v m@ rAjYLi ni putiy EdvArA. ey dyiel rAjAA Q lM nixHkL rAy ziL@ew rMekAu niRc@. 5b A E d v n A y i eydyiel rAjAA tl pNi. aviewyANv EhAmyAg nw tH. av tL@ew puAer bAEdvnH EhAmbliyic. a en ecNemH avErAw {A pR il. niL@ew puAer bliy iA {A vzYeil. a en o kArYei {AenAriluM ElAcic i @EpAlumil . 6EA jn Q le EtAePH qM hiEAMtA}HvreyM viLi . pE {A niH Q m Riyi t. yEhAvyini tANH Q sEzM+ jnM Q le kzAieR tA}Hvr qM viLi kAlM v. 7Q lH {A eydAewyM eyzElkA ewyM ptikeL tkM. Q jne z@ oAwiM, view vcH eydA vALinA ekAlewA {AniwyAM. avew m]tEdheL {A pikM kA@m] g M BNmAkyM ec@M. 8Q ngr e {A pUmAyM nziiM. eyzElmilUew kwEpAv LM viLikyM atieR En tllukyM ec@M. ngrM nziieirievH kH av e{@M. 9 z@ atieR eesnYe ngri iluM vinYsiM. BNinAyi puR EpAkA eesnYM eryM av dikyil. atinA ngrvAsik piNiyBviA wuM. sVM puAewyM puimAewyM zrIrM tiE avyilAM avew vizH . anrM av prsH p rM tiAM wuM, q pRyk. 10yiermYAEv, aArY nI jnELAw pRyM. av EnAi eAu niE nI BrNi epAiM. 11aEA en pRyk+ sv z nAy yEhAv pRy, eydrAjYeyM eyzElMngr eyM o mBrNieyEpAel

22

23

EtAl i e. avew BArYmA vYkLAyirie. eydyiel puxA mrNiniryAke. avew BArYmAer viDvkLAi yAluM. av tew ikew mrNi vilpie. eyd yiel puxA ekAl e we. ecRuA yi ekAle we. avew vstikLi nilviLiy Ake. avetier nI ksHmikmAyi z@vien ekAu vH aver nilviLiik. qeR z@ qe wA mic t inA etl A M sMBvi e. av qe wA ekNi keLAi. yEhAEv, qe ekAl A avew pti ninRiyAM. av ew epARuEt. av ew pAp mAyHc@kLyEt. qeR z@eL nziicAluM! nI EkApiEA aver zii cAluM!

19

epAiy BrNi yEhAv qEAw pRu+ yiermYAEv, ecH zveR epAiy o mBrNi vAieAu vrik. 2oA@Ru kvAwi * mi lu ebhiEAMtA}H v ryiEl EpAkuk. tAM mAeryM puErA hitAeryM ew ekAu EpAkuk. aview vc, H {A niEAw pRy kArY avErAw pRyk. 3 niEA ewAmvErAwH, eydyiel rAjA Ev, eyzElMkAEr, yEhAvyew sEzM Ekk! yi AEyjn tyew eedvmA, svznAy yEhAv pRytH tANH+ Q l inH {AenA Byr dritmAM! eti Ek qlAvM atHtewkyM ByM ekAu niRykyM ec@M. 4eydyiel jn qi niktinAlA {A en sMBviik. viwM av anY eedvL@EwtAiyiri. eyd A Q lH anYeedv Ayi EhAmblikLic i ri
o A u R u k v A w M ngrieR et pwiARAyiriAmitieR AnemiluM tYmAy AnM aRiyil.

1031
{A epAiM! Q BrNi vIuM EyAjiiAnAvil . eydrAxH \ inH aenteyAyiriM! wmilAtA m]tEdh view EtAEPi sMsHkriewM. 12Q jnM Q liM {A ec@M. Q ngre {A etAP EpAelyAM. yEhAvyini tANH Q sEzM. 13eyzEl miel vIwk EtAePuEpAel a}u purtH yiIM. rAj ekAAr EtAEPEpAel nzi iewM. qekAeA jn vIwkL@ew mc@kLi vYAj eedveL rADic@. av n eL rADikyM avey mhtVewA EhAmblikLi kyM ecyHt. av vYAjeedv Ayi pAnIyyAgLic@. 14anrM yiermYAvH yEhAv tEAw sMgiA klic EtAe PH vi@EpAyi. yiermYAvH yEhAvyew lyiEl EpAvu kyM lyieR m ni kyM ecyHt. svjnELAwmAyi yiermYAvu pRu+ 15yi AEyli eR eedvM, svznAy yEhAv pRy+ eyzElmiM atieR ilum #AmM {A nirv Di dritL@AM. eevkAette {An sMBviiM. qekAe A, jn vLer kWinXdyrA . qe viAM asri AM av visti. yiermYAvM pz H ruM pzH q EprAy o puErA hitAyi. yEhAvy ew lyiel vuM tnAy EdYAgnAyi ayA. E q EprAy orAL@ew punAyi pzH. yiermYAvH lymni sMgitH pzH Ek@. 2 ati nA ayA yiermYAvAcken mic@. yiermYAvieR eekkAluk ayA mri pUiyiwIkyM ecyH t . lyieR Emle ebnYAmIkvAwilAyi tH. 3piEH pzH yiermYAvien twi iniM EmAciic@. aEA yier mYAvH ayAELAw pRu, yEhAv pzH q nieR EprH tiL

yiermYAvH 19+12-20+7

ykyM nAnAvzM BIkrt q EpriwkyM ecyHtiri. 4 atA nieR nAmM. qeA yEhAv pRy+ nie {A eevkAet ninte o BIkrtyAiI M. eevkAet nie {A nieR m}uv suXM o BItiyA imA@M. nieR suXeL z@ vAL@ekAu ekAl @ nI kAM. eydyiel jneL m}u vM {A bAbiElANiel rAjA vi nM. eydAer ayA bAbiElArAjYE ekAu EpAM. aveR eesnYM eyd Aer vAL@ekAu vDikyM ec@M. 5eyzElMkA sADn niiA kWinAVAnM ec@kyM DnikrAyiIkyM ec@M. pE {A aetlAM avew z@ nM. eyzElmiel rAjAvinH nir vDi niDikL@H. pE niDik eLlAM {A z@ nM. z@ aetl A emwH der bAbiElA rAjYE EpAM. 6 pzH, nIyM nieR vstiyi vsi sk lM dEr ekAuEpAkewkyM ec@M. nI bAbiElANiElH oAwi ewkyM aview vsiAniwyA kyM ec@M. nI bAbiElA NivcH mriM. viEdzrAjYH nI sMsHkriewM. nI nieR sHEn hitAErAw Nk sMgic @ . eneyAM sMBvikyiel H nI pRu. pE nieR m}uv suXL@M mrikyM bAbiElA Ni sMsHkriewkyM ec@M. yiermYAvieR aAM prAti yEhAEv nIeye wi, stY mAyM {A wewkyM vifHFiyAewkyM ecyHt.* qeA knAyekAH nI vijyic @ . {AenA tmAzyA yiri. jnM qe EnAiciri kyM pk m}uvM prihsi kyM ec@.

20

y E h A E v . . . e c y H vAcknAyi niymieEA yiermYAvi eedv ieR vAgH d Ani vizVAsmA yi. atAytH, teR zueLA znAkuemH. EA zuL@ew pIf yA tA kbLieirievH aE hi EtA.

yiermYAvH 20+8-21+2
8

1032
yEhAv ri! av aver dxHwAriniM ri! yiermYAvieR RAme prAti {A piR dinM zpiewe! qeR a qni jM nkiy dine a#hitH! 15 qeR jnnei qeR pitA viEnAw pRv zpi ewe. nineA puAyi ri, ayA pRu. aetA rAiyANH! ayAeLeR pitA vien vA aRiyicH s xHwnAi. 16 ayA yEhAv tk ngr eLEAelyAke. yEhAvyH ngrELAwlvuM dy EtAiyil. av BAti ykAhL Eke. c y H H av yErAdn Eke. 17 qekAeA {Anyew vyi kiwEA ayAeLe ekAil. aEALyAeLe ekA iei qeR ate qeR klRyAEyen. {AenAri luM jnikyilAyi. 18 {AenekAANH vyiniM piREi vtH? {A kA etlAM }vuM vYsnvumA. qeR jIvitM apmAnA av sAniM.
14

10

11

12

13

sMsAriEAe}Ae {A alRi. klApeyM vinAze yMpi {AenEA}uM EAzi . yEhAvyini kiiy sEzei {A jnEAw pRy. pE jnM qe apmA nikyM prihsikyM mAM ec@. cilEA {AenEAw te pRy, yEhAveyi {A mRM. yEhAvyew nAmi {AninieyAM sMsAriil ! pE {An pREA yEhA vyew sEzM orgHni EpAel qeRyi qriykyAyi! atH qeR aikLilAek } i nIRiiwiEAel! yEhA vyew sEze vhiA mic@ {A INic@. owvi, qnitH i vhiA k}iyA etyAyi. jn qnietier piRupiRu {A Ek. qlAyi wvuM {A qe Epwii kArY Ek. suX EpAluM qnietiEr sMsAri . mxY cil et@k ecA qe kAirikyANH. av pRy, nmH av ti ecyHet N pRyAM. nmH yiermYAvien wA k}iE AM. aEA nmven ki@M. avsAnM n avniniM EmAcitrAM. aEA nmven piwicH tikArM ecAM. pE yEhAv qEAewAmA . yEhAv znAeyA pw yALieyEAel. atinA qe oAwiv vI}uM. av qe EtAl i kyil . av prAjy ewM. av nirAzitrAM. jnt nANMekwM. mxY ori luM nANEw mRkymil. svznAy yEhAEv, nlver nI prIi. oveR mni eR }LiEl nI EnA. avetiery qeR vAd {A niEAw pRu. atinA nIyvH ahi zi n {A kANe. yEhAvEyAw pAwk! yEhAvey vA}Hk! pAvevew jIv

21

siedIyArAjAvieR aBY n eedvM nirsi yEhAvyiniM yiermYAvi lBic sEzmAyi tH . eydyiel rAjAvAy siedIyAvH pzH qeArAeLyM esPnYAvH q EprAy o puErAhitenyM yiermYAvieR awEyc E A }ANH Q sEzemiytH. mIyAvH qeArAL@ew punAyi pzH. myEsyAvH qeArAL@ew punA yi esPnYAvH. pzHM esP nYAvuM o sEzvumAyiAyi yiermYAvieR aweiytH. 2 pzH M esPnYAvuM yiermYAviEnAw pRu, yEhAvEyAw {Ayi Aik. q sMBviemH yEhAvEyAw EcAdik bAbiElA Niel rAjAvAy enbUKdH E ns

1033
miA vtinAlANH { itRiEytH . yEhAv pe EAel {Ayi mhAy kArY ecyHEtAM. {eL mi tiniM yEhAv enbUKdH E n srien twykyM pRyyHkyM ecyHEtAM. 3aEA pzHriM esPnYAvi M yiermYAvH mRupwi nki. ayA pRu, siedIyArAjAviEnAw pR yk+ 4yi AEylieR eedvmA, yEhAv pRyeteA+ ninH nieR eekkLi yEApkrN L@H. yDL@pEyAgic@ nI bAbiElA rAjAvienyM bAbi ElANYAeryM Enriw. pE yDeL {A pEyAgnYmA M. bAbiElANini eesnYM ngri @m mtili puR H . eesnYM ngri @mH . eevkAette eesnYe {A eyzElmiiEl ekAuvM. 5eydAEr, {A sVyM nie tier pwev@M. qeR zmAy sVM eekekAH nietier {A yM ec@M. niELAw {A vLer EkApic i ri. atinA {A nietier qeR sVM blvAy krekAH yM ec@M. nietier atikWinmA yi EpArAwieAH niELAw EADM {A kwiiM. 6 eyzEl mi vsiver {A vDiM. mxYeryM m]geLyM {A vDi M. ngri pw mArkErAg LA av mrNmwyM. 7aen sMBvictiEzxM yEhAvyini sEzmA tH, eyd yiel rAjAvAy siedIyAvien {A bAbiElArAjAvAy enbUK dHEnsri nM. siedIyAvieR EdYAAeryM {A enbUKdHEn srien l i M. eyzElMkAri cil mArkErAgA mriAtiriM. cil vALiniryAkymil. cil piNiekAu mrikymil. pE {Anver enbUKdHEnsri ekAw M. eydyew z@eL {A vij yiiM. enbUKdHEnsrieR ees nYinH eydAer vDiNM. ati nA eydAM eyzElMkAM

yiermYAvH 21+3-14

vAL@kLA vDiewM. enbUKdH Ens o dyyM kANikyil. av ErAwH ayAH o@M shtApvuM EtA kyil. 8eyzElMkAErAwH ArYwi pRyk. yEhAv en pRy+ mrNEmA jIvitEmA etrewA {A nieL avdiemRiyk. 9eyzElmi tu M mriM. ayA vALinAElA piNiekAEA mArkErAgMekAEA mriM. qA eyzElminiM puR kw kyM bAbiElAeesnYi kI} wukyM ec@v jIviM! eesnYM ngre vLiri. atinA ngriEl BNM ekAuvrA M k}iyil. pE ngrM vi@EpA etAvM teR jIven riM. 10eyzElM ngri dritL@AA {A tImAnic@k}iiri. ngre {A shAyikyil. -yEhAvyi nitANH Q sEzM- ey zElM ngre {A bAbiElA rAjAvi nM. atien av agHniiryAM.
11

eydyew rAjwMbEAw ArY pRyk+ yEhAvyi ni sEzM vik. 12 dAvIdieR wMbEm, yEhAv ArY pRy+ jneL nI qM nItiEyAew viDiNM. pIfniniryAver vA LikiwyiniM sMrik. nI aen ecyHtieli {A vLer EkApiM. M aNyH AnAkA agHni EpAel yi riM qeR EADM. nI tik ecyH t iritinA en sMBviM. 13 eyzElEm, {A ninetirA . nI pvtieR mkLili ri. Q tA}HvryHEm o RANieyEAel nI ri. ni eyzElMkA pRy, M {eL miAnAvil. {L@ew zngre EtAliA nAmAvil. qA yEhAvyi ni Q sEzM vik. 14 niH ahmAy zi lBiM. niL@ew vnLi {A tI

yiermYAvH 22+1-14

1034
EdvdA r av mRi ciwM. av reL tIyi elRiyM.
8aEnkM rAxH\A Q ngri lUew kw EpAM. av prsHprM EcAdiM, qinANH yEhAv ey zElmiEnAwH Q ekAwM<rt ecyHt tH? eyzElM a mhAy o ng rmAyi. 9 EcAdYi rM tAyiriM+ eydyiel jnM t L@ew eedvmA yEhAvymAyA iyi krARiniM mARiytinA lANH eedvM eyzElmien nzii ct. H av anYeedveL rADi kyM <xikyM ecyHt

ekA"M. agHni ni @m sklM nziiM dxw H rAjAAetiery viDi yEhAv pRu+ yiermYAEv, rAjAvieR ekAAriEl EpAvuk. eydyiel rAjAvieR ywuE ecH Q sEzM sM gik. 2eydyiel rAjAEv, yEhA vyini sEzM Ekk. nI dAvIdieR siMhAsnili BritinA vik. rAjAEv, nIyM nieR EdYAgAM nA yi viNM. eyzElMkvAwLi lUew kw v nieR jn sklM yEhAvyini sE zM viNM. 3yEhAv pRy+ nYA yvuM zriymAy ec@k. EmAxHwi even EmAxH w AviniM ri k. anATeryM viDvkeLyM p vikEyA avErAw et@ ec@k EyA ectH. nixHkLer vDitH. 4Q kl n k niLsric A , niH en sMBviM+ dAvIdi eR siMhAsniliri rAjA A eyzElM ngrkvAwilUew kw v wM. rAjAA tL@ew EdYAgAErAewAM kvAwM kwvM. rAjAA, avew EdYAg, jn v erlAM rTLiluM tirRM kyRi vM. 5qA ni Q kl n k Lsricieli yEhAv pRytH tA+ Q rAjekAArM tk ewemH yEhAvyA {A stYM ec@- etA pARmAyi IM. 6eydyiel rAjAvu vsi ekAArei yEhAv pRytH tA+

22

10

eyEhAvAhAsurAjAvi entiery viDi mrNmw rAjAvienecAli kr ytH . avnAyi vilpitH . qA viwM vi@ EpAEk rAjAvinAyi vlutAyi kryk. av oriluM tiric@vrilA tinA avnAyi kryk. av nieyAriluM teR mAt]EdzM kANil.

11EyAzIyAvieR punAy zlmi en(eyEhAvAhAsH ) i yEhAv pRytH tA. (teR pitA vAy EyAzIyAvH mrictienwH zl M eydyew rAjAvAyi.) eyEhAvAhAsH eyzElminiM dEr EpAyi. avnini oriluM eyzElmiEl tiric @ vrikyil . 12QjipHtkA piwic@ekAuEpAy lvcH eyEhAvAhAsH mri M. ayA Q EdzM vIuM kAk yil.

gielyAdiel kAwkEpAel tmA ekAArM. elbA EnAniel pvtEpAel tmA ekAArM. pE {An tien o mmiyAM. Q ekAA rM jnvAsmilA o nYngrM EpAelyAM. ekAArM tkA {A eL ayyHM. vsti tkA yDM avAyiriM. nieR zvuM mEnAhrvumAy

13

14

eyEhAyAiMrAjAvienti ery viDi eyEhAyAIMrAjAvinH mhAk xHwM. av tiec@tinA av teR ekAArM niiAM. jneL vitinA avnH mALikmRik pNiyAM. teR jn eeAH av liyilAet EvlecikyANH. eyEhAyAIM pRy, {A qniAyi o vliy ekAArM

1035
pNiyM. ati vliy mALik mRikL@mAyiriM. atinA av vliy jnAlkL@mAyi vs ti pNi. av EdvdAwi ekAH pALik ptic, H atiE v cAyM pUzi. eyEhAyAIEm, nieR vsti yi niRey EdvdAmrmtH nie mhArAjAvAil. nieR pitAvAy EyAzIyAvH BNpA nIyekAu t]pHtie@. zri yM nYAyvuM EyAzIyAvH v ic@. atinA ayAelAM zriyAyi Bvic@. pAveLyM vzYAeryM EyAzIyAvH shAyic@. atinA ayAel A M nl t Ayi Bvic @ . eyEhAyAIEm, eedve aRi yk qAelANM? EnrA yi jIvik, nItimAnAyirik. pAveLyM vzYAeryM s hAyik qANitinM. yEhAvyinitAyi Q sEzM. eyEhAyAIM, nieR sVM lABM mAEm nieR kk EtwZ. ninAyi wt EnwkeyEt nI ciiZ. nixH k Ler vDiA nI #hi. anY ew vsHtLphriA nI # hi. atinA, EyAzIyAvieR pu nAy eyEhAyAIMrAjAviEnAwH yEhAv pRy+ ey dyiel jnM eyEhAyAIminAyi nilviLiyil. oA qeR sEhA drA, eyEhAyAImieni {A vLer vYsni! oA qeR sEhAdrI, eyEhAyAImieni {A vLer vYsni! qH av prsH p rM pRykyil . eydyiel jnM eyEhAyAI minAyi krykyil , oA yjmA nEn, {A vLer d+KitnANH! oA rAjAEv {A vLer d+Kit nANH! qH av aveni pRykyil. eyEhAyAImien eyzElMkA o k}utey qEpAel }i ciwM. aveR zvM av evRu et vlic i }c @ ekAu EpAM. aveR zvM av eyzEl
20

yiermYAvH 22+15-25
mieR kvAw evLiyiEl eRiykyM ec@M. eydEy, elbAEnApv t iEl kyRi nilviLik. nieR zbHdM bAzAniel pvt Li Eke. abArIMp v t Li nilviLik. q ekAeA nieR sHEnhit A qlAM nziiewM. eydEy, nin surittVM EtAi. pE {A nie tAI ecyHt! {A nie tAI ecyHetiluM nI Ekil. ecRu kAlM mtte nI en yANH jIviciritH. eydEy, ecRukAlM mt te nIey e asrici@mil. eydEy, {A t zi o ekAwA@EpAelvM. a nieR wyAer m}uv pRi LykyM ec@M. cil viEdz rAjY nie shAyiEcem nI kti. qA rAxH\ L@M EtAliewM. aEA nI yTAmAyM nirAznAM. nieR skl dxHv]ikLiluM nI apmAnityAM. rAjAEv, pvtieR atYu tLilu, EdvdA ekAuA iy sVM vstiyi nI vsi . twi ekAuv elbA EnAnie nI vsiEA elyANtH. nieR vliy vsti yi, pvti suritenH nI k. pE zi v EA nI zriM {ruM. svi OIeyEAel nin Evd nyAM.

15

21

16

22

17

23

18

19

eyEhAyAKIrAjAvienti ery viDi 24{A jIviEAel niymA yM, yEhAvyinitA Q sEzM, eydyew rAjAvuM ey EhAyAImieR pumAy eyEhA yAKI, niEAw {Anien ec@M. qeR vleekyiel awyALEmA tirmAyi nIeyiluM EA nie {A pRiec w M. 25 nie {A bAbiElArAjAvAy enbUK dH E nsriM bAbiElAkAM nM. ni ByewvrANv.

yiermYAvH 22+26-23+9

1036
vrikyM ec@M. qeR wk sVM puEmiEl tiriek v EA avH nirvDi ikL@ Ayi av qi vLM. 4 qeR wkEm {A putiy wy Aer vyHM. wyA qeR wkeL pripAlikyM ec@M. qeR wk By nilviLiil. qeR wkLielAM nxH w ew kymil . yEhAvyinitA yi Q sEzM. nItimAnAy mL yEhAvyini sEzmAyi tH, {A nelA muL kiLi i kAlM v. viEvk EAew rAjYM Bri o rAjAvA yiriM av. nYAyvuM zriy mAytH av Edz ec@M. nl mLyew kAlH ey dA riewM. yi AEy surittVi vsikyM ec@M. tAyiriM aveR nAmM+ yEhAv new nyA.

av nie ekAlNM. 26nieyM nieR aEyyM niLielArAL@M jnic@ vI}A meA rAjYE {A qRiyM. nIyM nieR ayM rAjY mriM. 27 eyEhAyAKI, nin nieR EdzE mwi vr Nem EtAM- pE nI oriluM tiric@ vrAnvdiewil.
28

29

30

ErA vliecRi o epAiy klM EpAelyANH ekAnYAvH (ey EhAyAKI). M EvA o klM EpAelyANv. eyEhAyA KIM aveR ikL@M q ekAH vliecRiyewM? q ekAH averA viEdzrAjYE eRiyewM? EdzEm, EdzEm, eydAEdzEm! yEhAvyew sEzM vik! yEhAv pRy, eyEhAyAKI enRic@ Q kArYM q}utiv yHk+ av mLilAvnA . teR jIvitkAlH eyEhA yAKI vijyM Enwil. aveR mLilAM dAvIdieR siMhAsn ilirikymil. aveR i kLilAM eydA Brikyil.

23

eydAew wyAH mhA kxHwM. wyA wkeL nziikyANH. qeR puEmi niM av wkeL nAlupAEwM oAwikyANH. yEhAvyini sEzmAyi atH. 2 wyA (EntA) qeR jnieR kArYi rvA dikLA. yi AEylieR eedvmA yEhAv wyAErAwH kArM pRy+ ni wyA (EntA) qeR wkeL nAlu pAEwM oAwic i ri. ni aver blmAyi oAwic i ri. ni aver pripAlicimil. pE nieL {A eekkArYM ec@M- ni ecyH t tikH nieL {A ziiM.-yEhA vyini sEzmA tH 3qeR wkeL (jnt) {A anY rAxH \ LiElyc @ . pE qeR wkLi avEzxivey {A smAhriM. aver {A avew puEmiEl (rAjYM) tiriek ekAu

7atinA smyM vrvAyi. yEhAvyini sEzmA tH . p}y vAgH d Anei jnM pRyA kAlM vrvAyi, yEhAv jIviEAel niymAyM yi A Eyjntey QjipHtiniM puR E ekAuvtH yEhAvyA . qtANH p}y tijH { . 8qA jnM putiy cil pRyM, av pRyM, yEhAv jIviEA el niymAyM vwEdzniM jne EmAciic v yEhAvyA . tA ayci skl rAjY LiniM av aver EmAci ic@. anrM yi AEyjnt av ew te Edz vsikyM ec@M.

vYAjvAcketi ery viDi vAckeA sEzM+ {A vLer d+KitnA- qeR XdyM tk. qeR aikeL l A M viRyH . yiermYAev {A yEhAvyAluM aveR vivAkLAluM o wiyen EAelyAyiri.

1037
10

yiermYAvH 23+10-21
+ vAcker {A ziiM. vixm BNvuM jlvuM k}iEAelyAyiriM zi. vAck orAIyErAgM a}ic@ vi@. ErAgM rAjYA kmAnM pw. atinA vA ckAer {A ziiM. eyz Elmiel vAckriniANH ErAgM vtH. svznAy yEhAv kArM pRy+ vAckA ni ELAw pRy kArY ecvi ekAwtH. av nieL vi A mikyANH. vAc kA vcneLi sMsA ri. pE avH qi niM dznM lBiyil . avew dzn avewte mniniM v. mxYri cil yEhAvyini yTA sEzM evRu . atinA vAck av eA vYtYsHt sEzM n . av pRy, ni smADAnmAyiriM. avri cil vLer kWinXdyrA. av EtAiyEpAel mAM vi. atinA vAck pRy, nieA EdAxvuM sMBviil! pE Q vAckrilAM sVI ysByi q}uE@ niiil. avrilAM yEhAvyew sEzM kAkEyA EkkEyA ecyHti il. avrilAM yEhAvyew sEzinH kArYmAy ekA wiil. ni, yEhAvyini zi EpmAriEpAel veM. yEhAv yew EkApM }lieAwA@ EpAelyAyiriM. atH dxHw Aew tlyi tkwic@ v ptiM. teR ptik pUmAMver yEhAvyew EkApM zmikyil. divsM k}iyEA ni vYmAyM mnilAM. {A vAckAer aycil. pE av tL@ew sEzM pRyA oAwi. {A avErAw sMsAricil. pE av qeR nAmi sMgic@.

11

12

13

14

15

vYBicArpApM ec@vereA u niRirikyANH eydA EdzM. pltriluM avizVsHtrA Nv. yEhAv Edze zpik yM atH vLer vrL@kyM ecyHt. EmciRLi ecwik vru Nu. vyluk mmiEpAel yAyiri. vAck dxH w ArA. vAck tL@ew sVADInvuM ziyM etAy rIti yilupEyAgi. vAckM puErAhitA EpAluM dxH w rA. qeR sVM lyi av ti ec@tH {A ki. yEhA vyinitAyi Q sEzM. av {A sEz n niM. atver i nwEAelyAyiriM. vAckAM puErAhitM a et v}iyilUew EpA EAelyAyiriM. av i vI}ukyM ec@M. av {A drM nM. vAck eryM puErAhitAeryM {A ziiM. yEhAvyini tAyi Q sEzM. zmrYyiel vAck ti ec@ tH {A ku. vYAjeedvmAy bAlieR nAmi av v ci {A ku. vA ck yi AEyjntey yEhAv yiniki. eydyiel vAckA Q tik eyzElmi ec@tH {A kiri. Q vAc kA vYBicArpApM ec@. av Nk ecviekAw vYAj pEdz asri kyM ecyH t . dxH w Aer eAH tik eciA av EA/Ahii. atinA jnM pApM ec@tvsAniic i l . av esAEdAMkAerEAel yA. eyzElM EAeLni egAEmARA* EpAelyA. atinA svznAy yEhAv vAckAeri pRytH tA

16

17

18

19

20

21

esAEdAM, egAEmARA jn ti ecyHt tinA eedvA nziie ngr . l. 19 kAk.

yiermYAvH 23+22-36
22

1038
c@ekAirikyANH.* 31{A Q vYAjvAcketirA. yEhA vyini sEzmA tH av sVM vAkL@pEyAgi kyM atH qi nitAeN nwikyM ec@. 32vYAjsV pHn sMgi puErAhitA {AentirA. yEhAvyi nitA Q sEzM- av qeR jne NkL@M vYAj pEd zL@M ekAH v}i eti. jne pWiiA vAcker {A ayciil. qniAyi qeiluM ecA avErAw {AenAriluM kliciil. avH eydyiel jn eL shAyiA k}ikyilte. yEhAvyinitA Q sEzM.

av qeR sVIysByi q}uE@ niiei, av qeR sEzM eydAErAw pREen. tik ec@ti niM av jne twEen. dxH w tk ec@tiniM av jne twEen. {A eedvmA, {AenEA}uM awmANH ! yEhAvyini tANH Q sEzM. {A vLer deryl! o vYi cilEA qi niM oLic i EAM. qA aven kAk qnieL@mANH. qekAeA, miyiluM sV iluM {A qlAyiwvumH! yEhAvyANiArY pRtH.

23

24

25qeR nAmi Nk sM gi vAckH . av pR y, qnieA sVpHnM kiiyi ri! qnieA sVpHnM kiiyiri ! av aArY pRytu {A Ek@. 26 etkAlM wM? vAckA Nk cii. qiv Nk jne pWii . 27 eydAereAH qeR nAmM visHmriiAnANH vAck mitH. Q vYAjsVpHneLi prsHprM pRu ekAANv ec@tH . qeR jneeAH qe visHmriiAnANvew mM. avew pUv i kA qe mR EpAel. avew pUv i kA qe mRkyM vYAjeedvmAy bAlien rADikyM ecyH t . 28vyH E AeltH EgAtl ! aEt EpAel vAckew sVpHn qini sEzLl. ovnH Q sVpH n eLi pRyNem ei av pRuekAe. pE qeR sEzM EkvnH stYsmAyi qeR sEzM pRyAniwyAke. 29 qeR sEzM orgH n i EpAelyANH -yEhAvyi nitA Q sEzM- pAR epAi ik EpAelyANtH. 30atinA {A vYAjvAck etirA.-yEhAvyini tA Q sEzM- Q vAc k qeR vAk prsHprM EmAxHwi

yEhAvyini d+KsEzM 33eydAErA o vAckEnA puErAhitEnA niEAw EcAdiEc AM, yiermYAEv, yEhAvyew KYA pnM qANH? nI avErAwien mRupwi pRyNM, ni yEhAvyH o mhABArmA.* Q mhABAre {A nileRiykyM ec@M. yEhAvyinitANH Q sEzM. 34o vAckEnA puErAhitEnA ael i jnLielAvEnA pR EAM, yEhAvyini o KYApnmANitH... ayA N pR u. atinA ayAeLyM ayAL@ew m}uv wMbeyM {A zii M. 35tAyiriM nI oAErAErAwM pRyk+ yEhAveyA mRupwi nkiytH? aTvA yEhAveyA pRtH ? 36pE yEhAvyew KYApnM (mhABArM) q vcnM nI vIuemAriluM pEyAgiil. yEhAvyew sEzM oM o
Q ... EmAxw ekAirikyANH t H ic@ L@ew vAiluM v] iyiluM yTA vAkAerEAel nwi vYAjvAc keriyAvAM av pRytH. aen yTA vAckenyM vYAjvAck enyM tiric R iyA k}iyA jne av vi. m h A B A r M KYApnM q vAieR qAypdM mhABArM q priBAxew iyEpAelyANH.

1039
BArmAyiritH qtinAlANtH . pE new eedvieR vcnM nI mAi. avnA jIvi eedvM. svznAy yEhAv! 37eedvieR vcneLi nin pWiNemi yEhAv nine mRupwi t? qH o vAckEnAw EcAdik. aeli yEhAv q pRu? q EcAdi k. 38pE, qAyi yEhA vyew KYApnM? q EcAdi tH. Q vAk nI pEyAgi c A , yEhAv niEAwikArM pRyM+ qeR sEze nI yEhA vyini KYApnM q viLi tAyi. Q vAkL@pEyA gietH niEAw {A pRu. 39pE qeR sEze nIeyA mhABArem viLic @ . atinA nie {AenA mhABArMEpAel qwkyM qi niM qRiu kLykyM ec@M. eyzElMngrM nieR pUvikA {A nki, qA nieyM ngreyM {A dereyRiyM. 40nie qe EM {AenA apmAnitnAi IkyM ec@M. nieR apmAnM nI oriluM mRkyil.

yiermYAvH 23+37-24+10

nl ai}L@M cI ai}L@M yEhAv qe ArY kANic@+ yEhAvyew ly i mi ru w ai} vc i ri {A ku. bAbi ElArAjAvAy enbUKdH E ns, eyeKAnYAvien twvukArnAyi piwi cti EzxmANH {A Q dznM ktH . eyEhAyAIMrAjAvieR punAyi eyeKAnYAvH. eyeKA nYAvuM ayAL@ew DAn EdYAg AM eyzElminiM ekAu EpAke@. bAbiElANiElAN v ekAuEpAketH. eydyiel m}uv mrNiAeryM ekAl A eryM enbUKdH E ns ekAuEpA yi.) 2o wyi nl ai} LAyi. ai}AlieR dYM p}u p}eLEAelyAyi av. qA mE wyi cI p}LAyi. av tiA

24

EpAluM ekAA cIvyAyi . 3yEhAv qEAw pRu, yier mYAEv, nIeyA kAtH? {A mRupwi pRu, {A ai} kA. nl ai} vLer nl v yA. cI ai} vLer cIvymA. av tiA k}iyA cItA. 4aEA yEhAvyini sEzM qni kii. 5 yi AEyli eR eedvmA yEhAv pRu+ eydyiel jn avew rAjY niM ekAuEpAkeiri. avew z@ aver bAbiElANi El ekAuv. av Q nl ai} EpAelyAyiriM. av ErAw {A kANYM kA@kyM ec@M. 6aver {A sMriM. aver {A eydA EdzE tiriek ekAuvM. aver {A tki wkyil-aver {A ekiyy M. aver {A pRiec w kyil av vLtinAyi aver {A nwM. 7aver {A qe aRiyA nA#hivrAM. {A yEhA vyAeNH av aRiyM. av qeR jnvuM {A avew eedvvumAM. {Anien ec@ eteA, bAbiElANiel twvukA pUmnEAew qiEl tiriyM. 8qA, eydyiel rAjAvAy siedIyAvH , tiA ekAA cI ai}M EpAelyAyiriM. siedIyAvuM aveR EtAEdYA gAM eyzElmi avEzxi vM QjipHti vsi eydAM cI ai} EpAelyAyiriM. 9aver {A ziiM. Q zi miyiel skl mxYeryM e{i M. eydAer jnM prihsi M. averi jnM tmAzk pRyM. {Anver citRic qlA lLi luM mxY aver zpiM. 10av etier {AenA vALH, piNi, ErAgM qiv ayyHM. averlAM ekAlew ver aver {A miM. pie av, {AnvM avew pUvikmAyi nkiy Edz vsikyil.

yiermYAvH 25+1-13

1040
EgAeLyM vM. yEhAvyi ni sEzmA tHbAbiElANiel rAjAvAy enbU KdHEnsrien {A wen vM. av qeR dAsnA. aver {A eydAEdziM eydA emtirAyi ekAuvM. ni ilum skl rAxH \ emtier {Anver ekAuvM. rAjYeL m}uv {A nziiM. EdzeL qeEM {AenA nYmmi EpAelyAM. mxY rAxH\eL kAkyM av qmAM nziieiri qti LM viLikyM ec@M. 10 l Liel h A dDVniyM sEAxvuM {A avsAniiM. aview vDU vrAew h A dzbH d M niym Ayirikyil. mxY EgAtu epAwi zbHdM {AnvsA niiM. viLieR kAzM {A ekwM. 11 m}uv EdzvuM o nYmmiyAM. mxY m}uv q}up vxE bAbiElA rAjAvieR awimkLAM. 12pE q}up ekAl M k}iy EA bAbiElArAjAvien {A ziiM. bAbiElA rAxH \ e {A ziiM. -yEhAvyi nitANH Q sEzM- bAbiElA kAew Edze avew pAp mlM {A ziiM. Edze qeEM {AenA mmiyAi mA@M. 13bAbiElANinH anvDi EdAx sMBviem {A pRi @H. aetlAM sMBviM. viEdz rAxH\eLi yiermYAvH sMgic@. mRiyikeLlAM Q pusHtk i q}uteiri. 14aet, bAbiElAkAH nirvDi rAxH\ eLyM zrAy nirvDi rAjA AeryM EsviEivM. avew skl v]ikM EyAjic zi {A av nM. ElAkrAx\ H L@ew viDi AEylieR eedvmA yEhAv kArM qEAw pRu+ yiermYAEv, qeR eekyiniM Q vIuEkA vAU. eteR EkApieR vIA. nie {A vYtYsH t rAxH \ LiEly
15yi

25

yiermYAvieR sMg ieR sM#hM m}uv eydAeryM sMbicH yiermYAvi lBic sEzM tA. eydArAjAev nilyi eyEhAyAImieR nAlAM BrNvxmANH Q sEzM vtH. EyAzIyAvieR punAyi eyEhAyAIM. aEhieR nAlAM BrNvxemtH enbUKdHEns bA biElANi rAjAvAytieR oAM vxmAyi. 2 yiermYAvAck m}uv eydAM eyzElM kAmAyi nkiy sEzM tA + 3k}i pim vxmAyi ni {A yEhAvyini sEzM werwer nkiyi. EmAsieR punAy EyAzIyAvH eydyiel rAjAvAytieR pti mAM vxM mt {AenA vAc knAyi. amt ver yEhAvyini sEz {A ni t. pE ni iciil. 4 yEhAv pieyM pieyM teR dAsArAy vA cker niiwyiElyc i . qA ni av pRytH o@M iciil. 5 vAck pRu, mAnsA rewk! tik ec@t vsAniik! ni mARiyA yEhAv vLer pH niM niL@ew pUvikM qeE mAyi nkiy EdzE mwi EAkAM. 6 anYeedveL piwrtH. aver EsvikEyA rADik EyA ectH. mxYkrLA A eiri vi#heL rADi tH. atH qni niELAw EkAp mAkEy ec. aen ec@ nieL sVyM mRiEvli. 7pE nieLe ic i l . yEhAvyini sEzmA tH . mxYkrLA Ae vi#heL niLArADic@. aete EkApixH W nAkyM ecyH t . a mAM nieL mRiEvli. 8atinA svznAy yEhAv pRy, qeR sEzH ni ecviEyAiil. 9 ati nA {A wte vw m}uv

1041
yHkyANH. rAxH\eLeyAe Q EkAyiniM wiik. 16av Q vIu wiM. av CdikyM &AAerEAel ep mARukyM ec@M. {A w te ayyH vAL@ mlmANH avren ec@k. 17atinA {A yEhAvyew eekyiniM vIuEkA qwH rAxH \ LiEl EpAkukyM aver EkAyiniM wii kyM ec@M. 18eyzElMkAM eydAM {A Q vIu viLi eydyiel rAjAAeryM jnEntAeLyM EkAyiniM wiic @ . av o nYmmi yAtinANH {Anen ecyHttH. L@k li En LM viLikyM zpikyM ec tri {Anen ecyHt. a sMBvikyM ecyH t - eydA EA aenyA! 19QjipHtiel rAjAvAy PREvAen yM {A EkAyiniM wiic@. ayAL@ew EdYAgeryM DAn jnEntAeLyM m}uv jnteyyM yEhAvyew EkApieR pAnpA iniM {A wiic@. 20skl aRbikeLyM QsH E dz e skl rAjAAeryM {A EkAyiniM wiic@. ePlisHtYEdze skl rAjA AeryM {A EkAyiniM wiic @ . asH k ElA, gA, qEA, asHEdAdi avEzxi BAgM qI ngrLiel rAjAA erlAmAyi atH. 21pie {A qEdAM, EmAvAbH , aEA EdzAeryM wiic@. 22eewRielyM sIEdAnielyM m}u v rAjAAeryM {A EkA yiniM wiic@. vidr rAxH\Liel skl rAjA AeryuM {A EkAyiniM wiic@. 23EddA, EtmA, bUsH qi viwLiel L@keL {A wiic@. tL@ew lyLi mwimRi skleryM {A EkAyi niM wiic @ . 24arAbYyiel skl rAjAAeryM {A EkA yiniM wiic@. rAjAA mmiyi vsi. 25si%i, lAM,

yiermYAvH 25+16-31

EmdYA qiviwLiel skl rAjA AeryM EkAyiniM {A wiic @ . 26 awM akelyM vwm skl rAjAAeryM {A EkAyiniM wiic@. av oAErAeryAyiA {A wiictH. miyilu skl sA%A jYeLyM {A yEhAvyew EkAp ieR EkAyiniM wiic@. pE, EzzAiel rAjAvH, melA rAxH\L@M wictiEzxM wiM. 27yiermYAEv, yi AEyjnt yew eedvmA, sv z nAy yEhAv kArM pRyevH EdzELAewl A M pRyk, qeR EkApieR pAM wik. ti niM wic@ mrAyi Cik! vI}uk, qNItH. nieL ekAlA {AenA vALyyHtinA q}u EtH. 28nieR eekyiniM EkA vAA av mwiM. avr wi A vistiM. pE nI av ErAw svznAy yEhAv kArM pRy+ tIcyAyM ni Q EkAyiniM wiM! 29 {A EAe qeR nAmi aRi yew eyzElM ngrinH sMBviikyANH. ni zii ewkyiel ni kA vuM. qA ni eti. ni ziiewM. miyiel skl m xYeryM ekAl @ tinH {AenA vALien viLi. yEhAvyini tAyi sEzM.
30

31

yiermYAEv, avH nI Q sEzM nM+ yEhAv yer niM EAzi. av teR vi lyiniM viLi! yEhAv teR ajg N(jnM)i Ener alRu! aveR EAz vIinA yi miri pi}iy mxYew gAn EpAel zbHdmAtH. zbHdM miyiel skl mxY riluM q. qieR zbHdmA NietAe? skl rAxH \ Li nim mxYer yEhAv ziikyANH. mxYetier y teR vAd yEhAv pRu, av jnieR nYAy

yiermYAvH 25+32-26+9

1042
yi eyEhAyAIM. 2 yEhAv pRu, yiermYAEv, yEhAvyew lyieR m nik. eydyiel m}uv L@kM yEhAvyew lyiEl rA Dn nwvA vvM Q sEzM nk. pRyA {A kli etlAM avErAw pRyk. qeR sEzieR o BAgvuM eekviw tH . 3 av qeR sEzM EkH asriEcAM. arM dxHwjIvitM av avsAniiEcAM. av mAM vA aver ziiA qeR ptik {AM mAuM. av ecyH t iri nirvDi tik mlmANH {A zi sUNM ec@tH . 4 nI avErAw pRyM, yEhAv pRytH tANH+ qeR pEdz {A ni nki. ni qeyM qeR pEdz eLyM asriNM. 5 vAc krAy qeR dAsA niELAw pRy kArYeLlAM ni vi NM. {A vIuM vIuM vAc kAer niL@ewyiwyiElyec iluM niLver oriluM vicil. 6nieLe asriAtiA eyzElmiel qeR lye {A zIElAviel qeR vi wArM EpAelteyAM. mxY m@ rAxH \ eL zpiEA av eyzElmieni oAM. 7yEhAvyew lyivc H yiermYAvH eneyAe pRytH puErAhitAM vAckM skl jnvuM Ek@. 8jnELAw pRyA yEhAv klic qlAArYL@M yier mYAvu pRuk}iu. anrM puErAhitM vAckM skl jnvuM EcH yiermYAvien piwi wi. av pRu, arM BIkrsM gtik pRtinH nI mriM! 9yEhAvyew nAmi en eyA kArYM pRyA nineen eeDrYM v! zIElAviEltien EAel Q lyM tkewem pRyA nineen eeDrYmAyi! eyzElM M tAmsiA mmi yAyiIem@ pRyA nine en eeDrYmAyi! skl jnL@M yEhAvyew lyivcH yier mYAvien vLu.

32

viDi nwi. EALv o vAL@ ekAH dxHwAer ekAl@kyANH. Q sEzM yEhAvyini tAyi. sv z nAy yEhAv pRy tH enyA+ eevkAet te rAjYLiniM rAjYLi El dr pwM. miyiel skl vidrEdzLiElM av ekAwA@ EpAel vM!

33rAjYieR orniM me aMver m]tEdh qM. mrN evAyi M nilviLik yil. m]tEdh M qw sMsH k rikyil . av cANkM EpAel nilH avEzxiM. 34

wyAEr, ni wkeL nyi NM. mhAEntAEL, nilviLic@ wuk! ajpAlkEr, Evdn ekAu nil kiwL@k. q ekAeA, niL@ew kzA smymAyiri. yEhAv ni L@ew wkeL citRiM. epAiy BrNiyew kxN citRuEA el av qlAyiwvuM citRuM. 35 wyAH oLiA oriwvumA yiriil. EntA re wil. 36 wyA EAzi {A Ek. ajpAlk nilviLi {A Ek. avew EmciR yEhAv tkk yANH. 37 zAmAy Emc i R nziiewkyM mmiEpAel yiIkyM ec@M. yEhAv EkApiciritinA sMB vic@. 38h vi@EpA <rsiMhe EAelyA yEhAv. yEhAv EkApic i ri! EkApM aver EvdniikyM ec@M. avew rAjYM o nYmmi yAyiriM. lyi yiermYAvieR pAWM eyEhAyAIM eydyiel rAjAvAytieR oAM vx mANH Q sEzM yEhAvyiniM vtH. EyAzIyArAjAvieR punA

26

1043
10EA eydyiel BrNADip A kArM sMBvitieni Ek@. atinAlv rAjekAAri niiRiv. av yEhAvyew lyiEl kyRiEAyi. aview yv putiy kvAwiel Evzn dVAri wMpiwic@. yEhAvyew lyiEl nyi v}iyANH putiy kvAwM. 11 anrM puErAhit AM vAckM BrNADipAErAwM m@vErAwM sMsAric @ . av pRu, yiermYAvH vDiewNM. eyzElmien av dxic @ pR u. av aen pRy ni Ek@. 12anrM yiermYAvH eydyiel skl BrNADipAErAwM melAv ErAwmAyi pRu, av pRu, Q lyeyM ngreyMpi ArY pRyA yEhAv ayc tAeNe. ni EketlAM yEhA vyiniANH . 13 ni mAnsA rewNM! ni n ecyHt w NM. ni niL@ew eedvmA yEhAvey asriNM. ni aen ecyHtA yEhAvyM teR mnS mA@M. nieLi av pR EdAxeLAM av ec@k yil. 14qnieEpAel, {A ni L@ew ziyiluH. nlM zriyemH ni ktH qEAwM ec@k. 15qA nieLe ekAl@kyAeN i o kArYM Rvk. o nixHkLen ekAl@tieR pApM niAM. Q ngreyM ati vsi skleryM ni aprADikL@mAM. yEhAv yTA i qe niL@ewyiwyiEl yc@. ni Ek sEzM stYi yEhAvyinitA. 16anrM BrNADipAM skl jnL@M sMsAric@. vAckErAwM puErAhitAErAwM av pRu, yiermYAvH vDiewtH. yiermYAvH nELAw pR kArY new eedvmA yEhAvyinitA . 17aEA mAri cil q}u E@niH skl jnELAwM sMsA ric@. 18 av pRu, vAcknAy mIKAyAvH EmAereziniM v tANH . hisH IyAvH eydyiel

yiermYAvH 29+10-23

rAjAvAyi kAlH mIKAyAvH o vAcknAyi. skl eydA ErAwM mIKAyAvu pRu+ svznAy yEhAv pRy+ sIEyA nziiewM. atH }u mRie vylAM. ey zElM o pARmAM. ly pvtM iAwk t}c@vL o emAAM. mIKA3+12
19hisHIyAvH yi eyd yew rAjAvH. hisHIyAvH mIKAyA vien vDikymAyil. eyd ArielAvM te mIKAyAvien vDicil. hisHIyAvH yEhAvey dric@evH niRiyAM. avnH yEhAvey sxH w nAEA yi. tA eydEyAw EdAx ec@emH yEhAv pRi. pE hisH IyAvH yEhAvEyAw AikyM yEhAv teR mnS mA@kyM ecyH t . yEhAv EdAx ecyHtil. n yiermYA vien EvdniicA n nm te nirvDi drit vM. drit new te vI}HcyANH. 20pH yEhAvyew sEzM sM gic meArAL@Ayi. QrIyAvH qAyi ayAL@ew EprH. ezmAvH q EprAy orAL@ew mk nAyi ayA. kirYH-eyyArIM ngrinivnAyi QrI yAvH . yiermYAvH ecyH t EpAel QrIyAvH Et kArY Q ngr iM Q EdziemtirAyi pR u. 21 eyEhAyAIMrAjAvuM aEh ieR eesniEkAEdYAgAM eydyew EntAL@M QrIyAvH sMgi Ek@. av EkApA lrAyi. eyEhAyAIMrAjAvinH QrIyAvien ekAlNem EtAi. pE, eyEhAyAIminH te ekAl NemA#hmtAyi QrIyAvu Ek@. QrIyAvu By. atinAlyA QjipH t iEl rep@. 22pE eyEhAyAIMrAjAvH aKHEbArieR punAy nATA qEprAy orAeLyM m@ cileryM QjipHti Elyc@. 23anrM av QrIyA vien piwicH eyEhAyAIM rAjAvi

yiermYAvH 26+24-27+12

1044
eLeAu EpAluM {A aven asriiM. 7skl rAxH\L@M enbUKdHEnsrienyM aveR pu enyM pQenyM asriM. pie, bAbiElA prAjyeEw kAlM vM. pl rAxH\L@M mhArAjA AM bAbiElANien tL@ew dAsnAM. 8qAliEA cil rAxH\ELA sA*mAjYELA bAbiElArAjAvAy enbUKdH E nsrien EsviAEnA aveR kM tew k}uiEl AEnA vistiM. aenyA yA {A tAyiriM ec@k+ rAjYe {A vA, piNi, mArk ErAg qivekAH ziiM. -yEhAvyinitANH Q sEzM- rAxH\e {A nzii Mver {An ec@M aventier yM ec@vA v rAxH\e nziiA {A enbUKdHEnser pEyAgiM. 9 atinA vYAjvA cker itH. BAvi vciA jAlvidYypEyAgiveryM itH. sVpHn vYAKYAniA tAemu pRyveryM vizVsitH. mricvErAw sMsAri veryM jAlvidY EyAgi veryM itH. ni bAbi ElArAjAvieR awimkLAkil qH averlAM niELAw pRyM. 10pE av niELAw N pRykyANH . avew Nk nieL mAt]EdzniM vLeryk El ekAuEpAkAEn wyA. nieL {A niL@ew vIwvi@ EpAkA nib itrAM. meA Edz ni mrikyM ec@M. 11pE, bAbiElArAjAvieR ki kIe} k}u vyHkyM ayAeL asrikyM ec@ rAxH \ jIviM. aver {A sVM rAjY vsiAnvdi kyM bAbiElArAjAvien Esvi ikyM ec@M.-yEhAvyini tA Q sEzM- rAxH\ Liniv avew sVM nAi vsikyM aview xi ec@kyM ec@M. 12Et sEzM te {A ey dArAjAvAy siedIyAvi nki. {A pRu, siedIyAEv, nI

eRyweic@. QrIyAvH vAL@ ekAu vDiewNemH eyEhA yAIM kl i c @ . QrIyAvieR m] t EdhM pAveL sMsHkriiwE eRiu. 24 zAPAeR puM ahIAM qEpm o mANi yAyi. ahIAM yiermYA vien piNc @ . atinA yier mYAvH, puErAhitArAluM vAck ArAluM vDiewAet ahIAM kA. enbUKdE H nsrien yEhAv BrNADipnA yEhAvyinieA sEzM yiermYAvi lBic@. siedI yAvH eydyiel rAjAvAytieR nAlAM vx*mAyi a lBictH. EyAzIyArAjAvieR punAyi siedIyAvH . 2 yEhAv qEAw pRtH tA+ yiermYAEv, pekAuM ekAuM tAM kL@Ak. avyi ciltH nieR k}ui vyH k. 3pie bAi k qEdAM, EmAvAbH , aEA, eew, sIEdA qiviw Liel rAjAAyc@ekAwk. eydyiel rAjAvAy siedIyA vien kANA eyzElmieli yiri Q rAjAAew dtA vzM sEzL@M ayyHk. 4 Q sEz tL@ew yjmAnAErAw pRyAM dtAer l i NM. avErAwH en pRyk, yi AEy lieR eedvM, sv z nAy yEhAv pRy+ 5Q mieyyM atilu skl mxYeryM s]xHwi cv {AnAeNH niL@ew yjmAn AErAw pRyk. miyiel sklm]g eLyM s] x H w ic t H {AnA. qeR mhAziyM zmAy kr L@MekAA {Ani ecyHttH. Q mi qniixHwm M nkAM. 6EA {A niL@ew rAjY eLl A M bAbiElANiel rAjAvAy enbUKdHEnsri nkiyiri. av qeR dAsnA. kA@m]g

27

siedIyAvH ... nAlAM vxM eyEhAyA IeR BrNArMBi qANH qAy BAxyi. tH pkiey}utiyEA}u Ay pizkA vAM. vc. 3 siedIyAvien iyA pRytH . yier. 28+1 nAlAM vxei pRyH. i. m. 594-593.

1045
nieR k}uH bAbiElA rAjAvi eR ki kI}i vyHkyM aven asrikyM ec@k. bAbiElArAjAvienyM aveR jneyM EsvicA ni jIvi M. 13 bAbiElArAjAvien Esvi A tARAkAtiA nIyM nieR jntyM z@vieR vA, piNi, mArkErAgM qivkLA vDiewM. aArY sMBvi emH yEhAv pRu. 14qA vYAjvAckA pRy+ nieLA riluM bAbiElArAjAvieR awi mkLAkil. vAcker vitH. q ekAeA av niELAw N kLA sMgitH. 15 vAc ker {Anyc t l . yEhAvyi nitANH Q sEzM- av N sMgikyM sEzM qi nitAeN pRykyM ec@. atinA ni eyd Aer {A dErEAwiM. ni mriM. niELAw sMgi vA ckM mriM. 16aEA {A puErAhitA ErAwM jnELAwM pRu, yEhAv pRy+ vYAj vAck pRykyANH , bAbiElA kA yEhAvyew lyi niH nirvDi sADn kv. aetlAM eevkAet tiriek ekAu vrewM. vAcker vitH, qeA av niELAw N yA sMgitH . 17 vA cker vitH . bAbiElA rAjAvien Esvik. niL@ew zi sVIkrik, ni jIvi kyM ec@M. Q eyzElM ngri vinAzM vA ni kArNmAEktil. 18 av vAck rAeNi, avH yEhAvyi ni sEzmuei av Aie. yEhAvyew ly i EA}um sADneLi av Aie. rAjekAAri EA}um sADneLi av Aie. eyzElmi EA}u m vsHteLi av Ai e. aveylAM bAbiElANiEl ekAuEpAkewAtiriA vA ck Aie.

yiermYAvH 27+13-28+3

19eyzElmi EA}uM avEz xi sADneLi sv znAy yEhAv pRy. lyi k, evlw, nIAvu pIW, m@ vsHt qiveylAmH. bAbiElANiel rAjAvAy enbUKdHEns aetlAM eyzElmi Epic @ . 20 eyd yiel rAjAvAy eyEhAyAImien twvukArnAyi ekAuEpA sm yH enbUKdH E ns aetAM qwiil . eyEhAyAIMrAjA vieR punAyi eyEhAyA KI. eydyiluM eyzElmilum m@ mANimAeryM enbUKdHEns ekAuEpAyi. 21yEhAvyew ly iluM rAjekAAriluM eyzEl miluM avEzxi vsHteLi yi AEyjntyew eedvmAy s vznAy yEhAv en pRy + skl vsHtL@M bAbiElA NiEl ekAuEpAkewM. 22{An vey vIew smyM av bAbiElANiEl ekAuEpAk ewM. yEhAvyini sEz mANitH - anrM {A aetl A M tiriek ekAuvM. sADn {A tiriek Q l vyH kyM ec@M.

vYAjvAcknAy hnnYAvH siedIyAvH eydyiel rAjAvAytieR nAlAM vx ieR aAM mAsM vAcknAy hnnYAvH qEAw sMsAric @ . a` qEprAy orAL@ew punA yi hnnYAvH . giebEyA pNArnAyi ayA. qEAw sMsAriEA hnnYAvH yEhAv yew lyilAyi. puErAhi tAM m@ jnL@M aviewy Ayi. hnnYAvu pRtH tA yi+ 2 sv z nAy yEhAv, yi AEylieR eedvM, pRy+ eydAewEm bAbiElA rAjAvH vc kM {A tkM. 3ru vxM k}iyti mE bAbiElA rAjAvAy enbUKdHEns yEhAv yew lyini ekAuEpAy sADn {A tiric@ ekAuvM. enbUKdH E ns sADn bAbiElANiEl ekAuEpAyi

28

yiermYAvH 28+4-29+1

1046
pRu, yEhAv pRy+ Et EpAel {A bAbiElArAjAvAy enbUKdHEnsew kvuM tkM. av kM ElAkiel skl rAxH\L@ewyM Em vc@. pE ru vxM k}iyute kM {A tkM. hnnYAvH a pRutIEA yiermYAvH lyM vi@EpAyi. 12anrM yEhAvyini sEzM yiermYAvi lBic@. hn nYAvH yiermYAvieR k}uiniM kM qwH owictiEzxmAN sMBvic t H . 13yEhAv yiermYAvi EnAw pRu, ecH hnnYAvi EnAw pRyk, yEhAv pRytH tA+ nIeyA twikM mRi ciri. qA twiki pkrM {AenA ukM AM. 14svznAy yEhAv, yi AEy lieR eedvM pRy+ Q rAxH\ L@eweylAMEm {AenA u kM vyH M. av bAbiElA rAjAvAy enbUKdHEnsrien Esvi tinA {An ec@k. av avnH awimkLAkyM ec@M. kA@ m]gEm EpAluM {A enbUK dHEnsri niyNM nM. 15aEA yiermYAvAck hnA nYAvAckEnAw pRu, EnA hnnYAEv! yEhAv nie aycil. qA nI eydAereAu Nk vizVsiic @ . 16atinA yEhAv pRytH tA, hn nYAEv, eevkAette {A nie Q ElAk niewM. Q vxM nI mriM. qeA nI jneL yEhAvetier tiriyA pWi ic@. 17aEtvxM }AM mAsM hnnYAvH mrikyM ecyHt. bAbiElANiel tw vukAeA kH bAbiElANiel eydrAy vAsikH yiermYAvH o kyc @ . mA(EntA)M vAckAM bAbiElANi vsi skl jnmAyANH kH ayct. H vereyAeyANH enbUKdHEns eyzElminiM bAbiElANiEl ekAuEpAytH .

qA {A sADn view eyzElmiEl ekAuvM. 4eydyiel rAjAvAy eyEhAyAKI enyM {A Q lE tiriek ekAuvM. eyEhAyAImieR pu nA eyEhAyAKI. enbUKdHEn s bAbiElANiElH oAwic@vi skl eydAeryM {A tiriek ekAuvM.- yEhAvyini sEzmA tH- aen, bAbi ElArAjAvH eydAew mli vci kM {A tkM! 5a n r M yiermYAvAck hnnYAvAck mRupwi nki. av yEhAvyew lyi nikyAyi. puErAhitA M aviewyAyi skl jnM mRupwi EkAmAyi . 6yiermYAvH hnnYAviEnAw pRu, Em! yEhAv stYmAyM aen ec@em {A tIi ! nI sMgic sEzM yEhAv yATAYmAe q {A #hi . yEhAvyew lyiluA yi vsHt yEhAv bAbi ElANini tiriek ekAuv emi. vIini rev eryM yEhAv viEw tiriek ekAuvievi. 7pE hnnYAEv, {A pRy ete Ekk. nieLlAvErA wmAyi {A pRyete ik. 8hnnYAEv, nIyM {AM vAckArAti vLer pu te vAckAAyi. pl rAxH \ M mhAsA%AjYM yM, vizH, mArkErAg qiv yAemH av sMgici. 9qA nm smADAnmA em sMgic vAck yTA vAcknAENA q priEzADi ewNM. aveR vcnM yATA YmAyA av stYmAyM yEhAv yA ayyHevenH mxY ktAM. 10yiermYAvH teR k}ui o kM DrikyAyi. aEA hnnYAvAck yiermYAvieR k}uiniM kemw. kM hnnYAvH owic @ . 11anrM hnnYAvH ql A vM Ek viDi Re sMsAric@. av

29

1047
2(eyEhAyAKIrAjAvH ,

yiermYAvH 29+2-18

rAjmAtAvH , EdYAgA, eyzElM eydA qiviwLiel EntA, mrNi A, ekAlA qiv eyzEl miEl ekAuEpAketi Ezx mANH Q kyyHetH.) 3qlAs eyyM egmrYAvienyM siedIyAvH enbUKdHEns rAjAvieRywE yc@. eydyiel rAjAvAyi siedIyAvH. zAPAeR punAyi qlAsA. egmrYAvH hiIyA vieR puM. yiermYAvH kH bAbiElANiEl ekAuEpAkA aver lic@. ki enyA pRitH+ 4svznAy yEhAv, yi AEy jntyew eedvM, tA eyzEl miniM bAbiElANiEl twvu kArAyi aycvErAw en pRy + 5vstik pNiykyM av yi tAmsikyM ec@k. Edz vAsmRik. pUEA k n@ piwiikyM ni vL iy BNM tikyM ec@k. 6vivAhM k}icH puAM puimAM Ake. puA BArYmAer ke k. niL@ew puimAeryM vivA hitrAk. avM aEnkM pu AM puimAmAtinH a en ec@k. aEnkM ikL@mAyi bAbiElANi vLk. qi RvAkAtirik. 7{A nieL ayc ngrinAyi nl kArY ec@k. ni vsi ngri nAyi yEhAvEyAw Aik. qeA ngri smADAn mei niM smADAnm AM. 8sv z nAy yEhAv, yi AEyjntyew eedvM pRy + niL@ew vAckAM mAyAjA lAM nieL viAniwyAtH. avew sVpH n eL vitH . 9av Nk sMgikyANH . tL@ew sEzM qinitA eNH av pRykyM ec@. pE {A vAcker ayci il. yEhAvyinitAyi Q sEzM.
10yEhAv pRytH tA+ bAbiElA q}up ekAlA lM zmAyiriM. kAli

EzxM {A bAbiElANi vsi niL@ewywE vM. nieL eyzElmiEl tiriek ekAuvem ecyHt vAgHdAnM {A pAliM. 11qniH nieL iy cil ptik mlmANH {Ani pRytH.-yEhAvyi nitA Q sEzMqni nieLi nl ptik L@H. nieL mRiewAtl qeR pti. ni tI yM nl BAviymANH {A pti yiwtH. 12aEA ni qeR nAmM viLiM. ni qeRyw E vrikyM qEAw Ai kyM ec@M. {A a i kyM ec@M. 13ni qe etryM. pUmnEAew etr A ni qe keM. 14qe keA {A nieL avdiM. yEhAvyini tA Q sEzM- nieL {A twvini tiriek ekAu vr@M. nieL {A view niM oAwic@ vitANH. pE {Anyc skl rAjYLiniM lLi niM nieL {A omic @ @M. -yEhAvyinitA Q sEzM- nieL {A Q lE tiriek ekAu vrikyM ec@M. 15pE yEhAv nmH bAbi ElANi vAcker tiri q ni pREAM. 16pE yEhAv, bAbiElANi El piwic @ ekAuEpAke wA niL@ew bueLi ArY pRy. dAvIdieR siMhAsni EA ri rAjAvieniyM eyzElM ngr i EA}uM avEzxi jneLiymANH {A pRy tH . 17sv z nAy yEhAv pRy+ eyzElmi EA}u vetier {A wte vA, vizH , mArkErAg qiv ayHtANH. aver {A ti A ekAA cI ai }M EpAelyAkyM ec@M. 18eyzElmi EA}uver {A vAL@ekAuM vizekAuM mArkErAg ekAuM oAwiM.

yiermYAvH 29+19-31
av sMBvic kH miyiel mel A rAjYL@M Byewti nANH {Anen ec@tH. av nziiewM. sMBvic kArY EkH atH-tMekAH L@k LMviLic @ EpAM. mxY EdAx sMBvictinH dAhrN mAyi L@k aver iA@M. qvieweyAe {Anver oAwi EvA avieweyAe mxY aver apmAniM. 19aetlAM {A yATAYmAM. kArNM, eyzElMkA qeR sEzM ecvieAil.-yEhAvyi ni tANH Q sEzM-qeR sEzM {A vIuM vIuM av yc@. avH qeR sEzM nkA {A qeR dAsArAy vAcker pEyAgic@. pE av ic i l . yEhAvyi nitA Q sEzM 20vAsikLAyEAEr, nieL {A eyzElminiM bAbi ElANiElH oAwic @ vi@. ati nA yEhAvyew sEzM ecvi eA_k. 21yEsyAvieR pu sied IyAvieRyM EkAlAyAvi eRyM punAy hAbien iyM sv z nAy yEhAv kArM pRy+ Q ruEpM niELAw N sMgikyANH. avew sEzM qini tAeNv pRiri. pE av N pRykyANH. ru vAckeryM {A bAbiElA Niel rAjAvAy enbUKdH E ns ri nM. enbUKdH E ns avriveryM bAbiElANi twvukArAyi niL@ew mi vc@ vDikyM ec@M. 22 anY A EdAxABveLi y dAhrNinH skl ey dwvukAM aver iA@M. twvuk pRyM+ yEhAv nieL si edIyAv i e n yM hAbienyM EpAel kte. bAbiElArAjAvH avriv eryM @ekA! 23yi AEylu kAiwyi tik ecyHttH ru vAckArANH. ayA reR BArYymAyi av vYBicAr

1048
pApM ecyHt. av N pRy kyM Nk yEhAvyAy qeR sEzmAeN@ pRy kyM ecyHt. aArY ecA {A avErAwAvzYeiil. av erA ecyHtetH qniRiyAM {AenA sAiyANH . yEhA vyini sEzmA tH.

ezmAvi eedv ieR sEzM 24ezmAviM o sEzM nk. enehlAMwMbArnANH ezmAvH. 25svznAy yEhAv, yi AEy lieR eedvM pRy+ ezmAEv, eyzElmiel skl jnM nI kyc@. myEsyAvieR punAy esPnYAvH q puErAhitM nI kkLyc @ . skl puErAhit AM nI kkLyc@. kk nI nieR sVM nAmilANH , yEhAvyew aDikArill ay c t H . 26ezmAEv, esPnYAvi ki nI pRtH tA+ esP nYAEv, eyEhAyAdyew AnH yEhAv nie puErAhitnAiyi ri. nI yEhAvyew lyi eR mtlArnAEkvnA. vAckenEAel aBinyi AdArenyM* nI bi NM. ayAL@ew kAluk vliy twi kiwyiliwkyM k}ui u vLymiwkyM EvNM. 27EA yiermYAvH o vAcken EAel nwikyANH. pie nIey ANH aven piwiwAtH? 28 yier mYAvH bAbiElANilu {H Q sEzmyc i + bAbiElANi lu ni vLerAlEH avi ewyAyiriM. atinA aview vIw pNitH vAsmRik. Plv] n@vLi atiniM ki@ tik. 29puErAhitnAy esPnYAvH kH vAcknAy yiermYAvinH vAyic@ekAw. 30 aEA yEhAv yini sEzM yiermYAvi lBic @ + 31yiermYAEv, bAbiElA Niel skl twvukAM Q sEz
AdAr yiermYAvienyA ezmAvH EitH. vcnM 27-28 kAk.

1049
myyHk+ enehlAMwMbArnAy ezmAvieni yEhAv pRytH tA+ ezmAvH niELAw sM gic@. pE aven {Anyctl. ezmAvH nieLeAH o N vizVsiikyAyi. 32ezmAvH aen ecyHttinA yEhAv pRy tH kArmA+ enehlAmieR wMbArAy ezmAvien {A wen ziiM. aveR wMbe {A niEzxM nziiM. qeR jninAyi {A ec@ nk eLAM avnH piwAnAkil.- yEhA vyini sEzmA tH jneL yEhAvyH e tier tiri yA pWiic t inA ezmAvien {A ziiM. tIyew vAgd H An yiermYAvinH yEhAvyiniM lBic sEzM tA+ 2yi AEyjntyew eedvmA yEhAv pRu+ niEAw {A pR vAk yiermYAEv, nI o pusH t ki q}utivyH k. Q pusHtkM ninAyi q}uk. 3 yEhA vyini sEzmANitH: en ec@k, qeA {A qeR jntyAy yi AEylukAeryM ey dAeryM vAsiniM tiri ek ekAuvkAlM vM. yEhA vyinitANH Q sEzM. jne {A avew pUvik {A nkiy Edz {A tiriek ekAuvM. aEA qeR jnt vIuM lieR wm rAM. 4teR jntyAy yi AEylukA eryM eydAeryM piy sEzM yEhAv pRu. 5tA yEhAv pRtH+ mxY EpwiekAu kry { Ek! mxY Byiri! aview smADAn mil! Q EcAdYM EcAdikyM prig NikyM ec@k+ pux sviAnAEmA? tIc y Ay mil! pieANH znAy qlA puxM svEvdneyw OIeyEAel teR vyRi

yiermYAvH 29+32-30+11
piwitH? qekAANH oAErAewyM mKM mric v EREpAel evL@tAtH ? qekAeA puxA vLer Byiri. yAEAbi vLer DAn eeA dinmANH. mhAdriti eR smymANitH . EpAel meA smyM orilumAkil. pE yAEAbH riewM.

30

8 smyH -sv z nAy yEhAvyini sEzmANitH{A yi AEyjntyewyM ey dAewyM k}uiel kM tkM. nieL @ kyRuM {A epAiM. viEdzik nieyAri luM qeR jne awimkLA yil . 9 yi AEylukAM eyd AM viEdzrAjYeL Esviyil. l ! av tL@ew eedvmA yEhAvey EsviM. tL@ew rAjA vAy dAvIdienyM av EsviM. rAjAvien {AnvAyi ay yHM. 10

11

atinA, qeR dAsnAy yAEAEb, ByeEw! yEhAv yinitANH Q sEzM. yi AEyEl, ByeEw. nie {A vidrEdzniM ri M. vidrEdz twvukA rA ni. pE nieR pi gAmikeL {A riM. aver {A EdzniM tiriek ekAuvM. yAEAbi vIuM smADAnmAM. jnM yAEA bien ni zlYewkyil. qeR jne EpwiiA z@vuAkyil. yi AEylielyM eydyiel yM jnEm {A niELAewA mH. yEhAvyini sE zmA tH . nieL {A rikyM ec@M. nieL {A rAxH\LiElyc@. pE rAxH\eL {A pUmAyM nzi iM. stYmA, rAxH\eL {A tkM, pE nieL {A nziiyil. ni L@ew v]ik ni zii eEwtANH . pE nieL

yiermYAvH 30+12-31+2

1050
miEA. qA ngrM atieR i punnii ewM. rAjekAArM yTAAn vIuM niiewM. lv vA}HiAwM. aviwemuM ciriyew zbH d M niRyM. avH {A nirvDi ueL nM. yi AEyluM eydyM ecRutAyiriyil . av {A mhtVM ekAuvM. M avewEm niu EnAiyil. yAEAbieR wMbM pe yi AEywMbM EpAelyAM. yi AEylienyM eydeyyM {A zmAkyM aver mRi Evl i ver {A zii kyM ec@M. avew sVM L@kLielAv aver nyiM. BrNADip qeR jniniM vM. {AnA vzYeei mAEm ovnH qEAww vrA pRRU. ati nA EntAviEnAw {A qeRywE vrA pRyM. av qeRywekyM ec@M. ni qeR jnmAyiriM. {A niL@ew eedvvuM. yEhAv vLer EkApic i ! av jne ziic @ . zi ekAwA@EpAel v. dxHwAew EnH aetA }li A@EpAel v. tA ecAnAElAcic kArY pUiyAkAet yEhAvyew EkApM zmikyil. divsM avsAniEA, ni mnilAM.

12

13

14

15

16

17

18

{A nAyi ac w mv rAM. yEhAv pRy+ yi AEylu kAM eydAmAy ni EBdmAkA o mRivuH. EBdmA kA priH niH. niL@ew vw <xiA orAL@mil. ni EBdmAkil. ni nirvDi rAxH\L@mAyi sQXdilAyi. pE rAxH\ nieL gQniEtyil. niL@ew suX nieL mRiri. z@vieney EpAel nieL {A mRiEvlic@. nieL {A vlAet ziic@. niL@ew mhAprADM mlmA {An ecyHttH. niL@ew nir vDi pAp mlmANH {An ecyHttH. yi AEyEl, eydEy qi nA ni sVM mRivieni nilviLitH? niL@ew mRivu k EvdnAkrmANH. ati zmn vumil. niL@ew mhAprADM mlM yEhAvyAy {A ArY niELAw ecyHt. niL@ew nir vDi pAp mlM {Ani ecyHt. rAxH\ nieL nziic@, pE EA av nzii eiri. yi AEyEl, ey dEy, niL@ew z@ twvu kArAewM. av niL@ew sADnLphric@. pE anY aver ekAywiM. av y i niLi niphric @ . pE anY yi avri niphriM. niL@ew ErAgYM {A tiriek eAuvM. niL@ew mRivuk {A suKewkyM ec@M. yEhAvyinitANH Q sEzM. qekAeA ni jAti&xH w erH anY pRu. sIEyAen M gQni il qv pRu. yEhAv pRy+ yAEAbieR jnmiEA twvilANH . pE av tiric@vM. yAEAbieR BvnELAwH qni dyvum AM. tk ekiwLA mw e o emAmAmANH ngr

19

20

21

22

23

24

31
2

putiy yi AEy yEhAv ArY pRu, aH {A, skl yi AEy EgAL@ewyM eedvmAyiriM. av qeR jntymAyiriM. yEhAv pRy+ z@vieR vALini rev mmi yi zVAsM keM. yi A Ey aview vimM Etwi EpAM.

1051
3

yiermYAvH 31+3-15
qeA {A yi AEylieR pitAvA. qyIM qeR dYjAtmA. rAxH\EL, yEhAvyini Q sEzM vik! kwryi lu vidr lLi Q sEzemik+ yi AEylu kAer eedvM citRic @ . pE eedvM aver omic @ tiriek ekAu vM. teR ipe (jnt) av wyenEAel EnAkyM ec@M. yAEAbien yEhAv tiriek ekAuvM. averA zA riniH yEhAv aver ri kyM ec@M. yi AEylukA sIEyAeR enRu kyielkyM h A dMekAH EAzikyM ec@M. yEhAv n nkLilu h A dM ekAH avew mKM tiLukyM ec@M. yEhAv avH DAnYM, puvIH, olIev, ii, p qiv nM. niRey evm odYAnM EpAelyA yiriM av. yi AEylukA pie vliy dritL@Ayi riyil. aEA yi AEyyvtik hAdic@ n]M ec@M. yvA L@M v]AM n]i EckyM. avew vYsne {A hA dmAi mA@kyM ec@M. yi AEy lukAer {A zVsiikyM avew vYsne {A hA dmAimA@kyM ec@M. puErAhit {A sm] mAyi BNM nM. {A n nkLi qeR jnieR mnH niRykyM av t]pt H rA vukyM ec@M. yEhAvyi nitAyi Q sEzM. yEhAv pRy+ rAmyi o zbHdM EkM. atH atIv vYs nEAewy ErAdnmAyiriM. RAEh* teR uAyi krykyAyiriM. teR ik

vidrniM yEhAv teR jntyH tYnAM. yEhAv pRy, nitYmAyi w sH E nhMekAH {A nieL sH E nhi. aekAANH niELAw {A wM kN kAiytH. yi AEyEl, qeR vDuEv, nie {A vIuM niiM. nI vIuemA rAjYmAM. nI nieR tMbu vIuM qwkyM h A dm sklErAwemAM n]M vyHkyM ec@M. yi AEyliel kxkEr, ni miriEAkLi vIuM xi yiRM. zmrYAngri @m kLi ni miriEA k vLM. miriEA iel p} xiA BiM. kAvA Q sEzM viLic@ pRy smymAM. v, nmH new eedvmA yEhAvey rADiA sIEyAniEl EpAkAM! qyImiel ipuR kAvAEpAluM sEzM viLic@vuM. yEhAv pRy+ h A di kyM yAEAbinAyi pAwkyM ec@k! rAxH \ Li mhAy yi AEylinAyi viLic@vuk! ni vA}HiAwkyM viLic@ vukyM ec@k. yEhAv teR jntey ric@! yi AEylieR rAxH\iniH jIvEnAew Ep iever av ric i ri! oAik, vw rAjY niM yi AEylien {A ekAuvM. miyiel vidrl LiniM yi AEylukAer {A omic @ @M. jnLi cil aM tLvmAyi riM. OIkLi cil gBiNi kL@M sviARAyvmAyiriM. pE nirvDiEp mwivM. av kruekAH mwivM. pE {Anver nyikyM zVsiikyM ec@M. avi rkLilUew aver {A nyiM. av vI}AtiriviDM nl pAtyilUew aver {A nyiM. nieL {A akArM nyiM.

10

11

12

13

14

15

RAEh yAEAbieR BArY. bAbiElA mAy yi ekAl e BA AeryM ikeLyM Ric @ vilpi qlA sHIkL@M qANitiniview aM.

yiermYAvH 31+16-29

1052
veyeiluM putAyi s]xHwi EA o OI o pux @mAM.
23sv z nAy yEhAv, yi A EylieR eedvM pRy+ eyd AAyi {A vIuM nk ec@M. twvukArAyi ekAuEpAk ever {A tiriek ekAuvM. aH , eydAEdzM atiel pNLilumv oriwi Q vAk pEyAgiM+ nl BvnEm, vipv t Em, yEhAv nieL a#hie! 24eydyiel skl pNLilu mv smADAnEAew omic @ jIviM. kxkM kAlivumAyi i nwvM smADAnEAew eydyi omic@ vsiM. 25I NitM db l mAyvH {A vimvuM ziyM nM. vYsnM niRvew #h {A pUIkriM. 26a EktiEzxM {A N e}uE@ @M EnAi. aetA suKkrmAy RmAyi. 27{A yi AEy, eydAwM beL vLtieR din vrvAyi. yEhAvyi nitA ku Q sEzM. avew ik eLyM m]geLyM wi vLrA {A shAyiM. o ecwi n@ vL EAelyAyirimtH . 28mkAl Li, yi AEylienyM eydey yM {A nirIic @ , pE aver, pi}uetwA smyinAyi {A kAitH. {Anver kIRi yi@. {Anver nziic@. av {A anvDi drit nki. qAliEA, aver niivA M zrAvAM {A EnA. yEhAvyi nitAyi Q sEzM. 29mxY niyM Q p}eAlH pEyAgiyil+

16

17

18

19

20

21

22

mric t inA zVsiiew tH av nirsiM. pE yEhAv pRy+ krci niH! nieR kkLi kI niRyH tH ! nieR v] iH nin tiPlM ki@M! yEhAv yinitANH Q sEzM. yi AEyjnt z@vieR Edz niM mwivM. yi AEyEl, nin tIy H. yEhAvyinitA Q sEzM. nieR ik sVM EdzE mwivM. qyIM kry {A Ekiri . qyIM en pRy {A Ek@+ yEhAEv, nI prmA i qe ziic@! {Aen eR pAWM pWikyM ecyHt. prizIliewA o kiwAvien EAelyA {A. qe zii niENEm, {A nii El mwi vekAAM. prmA mAyM nIyA qeR eedv mA yEhAv. yEhAEv, {A nii nikH alutiriu. pE {Aen eR dxHv]ikeLi pWic@. atinA {A mAnsAre@. {A ecRumAyiEA ecyHt mrLi litM apmAnitmAyi. eedvM pRy, qyIM qeR iypuen ninRiyAM. ien {A sH E nhi. aet, {A plEA}uM qyI mien vimzic i @H , qiluM EA}uM {Anveni cii . {Anven vLer sHEnhi . stYmAyM qniven zV siiNemH. yEhAvyi nitAyi Q sEzM. yi AEylukAEr, v}iyiel aw yAL Rik. vIiEl v}i kANi awyALL@y k. v}i nirIik. nI vi@ EpA v}ik oAik. yi AEyEl, qeR vDU, vIiEl vrik. nieR pNLiEl mwivrik. avizVsHtpuI, nIey kAlM alutiriyM? nIeyEA}Ayi riM mwivrik? EdzH yEhA

pitAA puLi miri ti. pE mH puLirsM lBic@.*


p i t A A . . . l B i c @ mAtApitAAew v]ikL@ew PlM aBvitH i kLANH qM.

1053
30oAErAM avnveR pAp A mriM. puLic miri ti vnH puLirsM ki@M.

yiermYAvH 31+30-32+3
tirsHkriil. mkLilAkAze mxYiLvA k}iykyM tAe} miyiel rhsY m}uv pWikyM ecyH t A mAEm aen sMBvi. aEA mA Em yi AEylieR pigAmikeL {A tiLy. aEA mAEm avew pAp H {A aver tiLy. yEhAvyini tAyi Q sEzM.

putiy krA kArM pRu, yi AEywMbvuM eydAwM bvumAyi {AenA putiy krARu A kAlM v. 32tH {A avew pUv i kmAyAiy krARuEpAelyAyiriil . aver {A eek piwicH QjipHtiniM puRE ekAuvrEvyANH {A krARuAiytH. {Anvew yjmA nnAyi. pE av wwi lMGic@. yEhAvyinitAyi Q sEzM. 33BAviyi {A yi AEyjnt ymAyi Q krARuAM -yEhAvyi nitANH Q sEzM- {A qeR pEdz avew mni niRyHM. avew Xdyi {A q}ukyM ec@M. {A avew eedvmAyiriM. av qeR jnt yM. 34 yEhAvey aRiyA jnH tL@ew ayAeryM bu eLyM pWiiEi vrikyil. q ekAeA vuM niArmt vuM mANiveryv qe aRiyM.-yEhAvyi nitAyi Q sEzM- avew dxHv] ikH {AnvErAw miM. av ew pAp {A oAikyil.
31yEhAv

putiy eyzElM Q sEzM, eyzElMngrM yEhAv yHAyi punniiew divs vrvAyi. m}uv ngrvuM pun niiewM- hnEn EgApurM mt mlvAwM ver. 39aLvucrwH mlvAwMmt Ener gAErbui ElM aviewniM gAErbH q lEM vlic@ nI@M. 40m]tEdh L@M cArvuM vliec R iyew tA}Hvr m}uvM yEhAvyH vi lmAyiriM. tirvAwM ver y kiEAtA}H v ryew tA}H v zM very m}uv m@AvukL@M tiluewM. lM m}uvM yEhAvyH vimAyiriM. ey zElMngrM vIuemAriluM tki wkyM nziiewkymil.
38yEhAvyinitA

35

36

37

yEhAv oriluM yi A Ey vi@EpAkyil yEhAv pRy+ yEhAv pk sUrYen kAzii. cen yM neLyM av rAi yi tiL. tirk tIr tl @ MviDM yEhAv sme L. svznAy yEhAv qA aveR nAmM. yEhAv kArM pRy+ yi AEylieR pigAmik o rAxH\mAyiritvsAniiil. qni sUrY, c, n , smM qivyew niy NM nxHwewEAE} a sMBvi kyZ. yEhAv pRy+ yi AEyli eR pigAmikeL {AenAriluM

32

yiermYAvH o vy vAu siedIyAvH eydyiel rAjA vAytieR pAM vxM* yiermYAvi yEhAvyini lBic sEzM tA. siedIyA vieR pAM BrNvxM enbUKdH EnsrieR ptienAM vxmAyi . 2 aEA, bAbiElArAjA vieR eesnYM eyzElM ngre vLykyAyi. yiermYAvH pARAvi eR mH bnilumAyi. mM eydyiel rAjAvieR ekAArmAyi. 3 (eydyiel rAjAvAy siedIyAvH aview yiermYAvien twvilii. yier mYAvu vcic kArY siedIyA
siedIyAvieR ... vxM i. m. 588-587 yi tH. eyzElM enbUKdHEns rinA nziie vxmAyi tH.

yiermYAvH 32+4-19

1054
qeR eekvzM kii. qeR v]i kH qni cil sAikeLyM kii. evi {A o Ai vc@ i. 11 qiH {A mANieR mvc tiyM mvyH A tiyemw. 12a {A bA ien likyM ecyHt. EnrYA vieR punAyi bAH. mh EsyAvieR punAyi EnrYAvH. mvc mANtii kc v w ieR m}uv vYvkL@M A yi. qeR mAlpu hnem EyluM m@ sAikL@M EnAi niE yANH Q mANM {A bAien lict. H sAikL@M mANi o vci. {A mANM bA i n k anvDi eydAM miriAyi. 13ql A vM EnAiniE {A bAiEnAw pRu+ 14 svz nAy yEhAv, yi AEylieR eedvM pRy+ ru mANL@M -mv cM mvyHAM- qwH o mBrNiyiliwk. mAN vLer AlE nilniviDM aen ec@k. 15 svznAy yEhAv, yi AEylieR eedvM pRy+ BAviyi, qeR jnM oriwi vIwkL@M vylukL@M miriEAkL@M yi AEylieR Edz vAuM. 16EnrYAvieR punAy bA inH mANM nkiytiEzxM yEhAvEyAw Aic @ . {A pRu+
17yEhAvyAy eedvEm, nI nieR mhAziyA kAze yM mieyyM s]xHwic@. nin ecA oM atH - tkrml . 18yEhAEv, nI yir vizV sHtM kANYvAmA. qA pitAAew pAp H puAer nI ziiH. mhtVmA, znAy eedvEm, nieR nAmM sv z nAy yEhAv qA. 19yEhAEv, nI mhAkArY sUNM ecyHt nwA. mxY ec@et lAM nI kA. n ec@v nI tiPlM nkyM ti ec@ver ziikyM ec@

vinH xH w eiil . yiermYAvu pRi, yEhAv pRy+ eev kAet te {A eyzElMngrM bAbiElA rAjAvi nM. enbUKdHEns Q ngrM piwiM. 4eydyiel rAjAvAy siedIyAvH bAbiElAkAew eesnYi niM rewil. pE av tI cyAyM bAbiElArAjAvi nk ewM. siedIyAvH bAbiElA rAjAvumAyi mKAmKM sMsAri kyM ec@M. siedIyAvH aven sVM kkekAH kAM. 5 bAbi ElArAjAvH siedIyAvien bAbiElANiEl ekAuEpAM. {A ziiciri kAlM sied IyAvH aview tuM.-yEhAvyi nitA Q sEzM. bAbi ElAkAew eesnYEAw yM ecyHtAluM ni vijyiil.) 6twvukArnAyiriEv yiermYAvu pRu, yEhAvyini sE zM qni v. sEzM tAyi+ 7yiermYAEv, nieR aAvnAy zl mieR punAy hnemEy eevkAet nieRywE vM. hnemEy niEAw yiermYAEv, anAETAH pNinw qeR vy vAuk. a vAuk, qeA nIeyeR aw buvA. vy vAEtH nieR avkAzvuM rvAdiV vumANH q pRyM. 8anrM yEhAv pR EpAel te a sMBvic@. qeR mAlpu hnemEy kAvA ew mH qeRywEl v. hnemEy qEAw pRu, yier mYAEv, ebnYAmIEgAAew Edz H anAETAinw qeR vy vAik. a vAi sV mAkeytH nieR avkAzmAy tinA nI lM vAuk. aen, atH yEhAvyew sE zmAyieH {AnRiu. 9 anAETA ilu vy qeR mAl pueR eekyiniM {A vAi. ptiEn}u Ez* evi {Anv ekAw. 10 {A mANM oi@. mANieR o ti mvc H
E z e o oQsieR ai ru BAgM.

1055
-avH nI ahi zi n. 20yEhAEv, QjipHtEd zH zmAy atH-ttY nI ecyHt. EpAluM nI zmAy atH-t vic@. aArY nI yi AEyliluM mxY iweAeyM ecyHt. ArY ekAH nI sinAyiri . 21yEhAEv, nI nieR z mAy atH - tv] ik kAi eAH nieR yi AEyjntey QjipH t iniM EmAciic @ . ArY ecA nI nieR zmAy sVM eek pEyAgic@. nieR zi visH myAvhmAyi ! 22yEhAEv, Q mi nI yi A EyjntyH nki. pH Q mi avew pUv i kA n em nI vAgHdAnM ecyHti. etA nl lmANH. nirvDi nk niR nl EdzmANitH. 23yi AEyjnt Q Edz vH atH sVmAeyw. pE av nie asric i l . nieR pEdz av pAlicil. nI klic kArY av ecyHtil. atinA nI yi AEylukAH Q BIkrkArY sMBviic@. 24EA z@ ngre vLy kyM ecyHtiri. eyzElmi el EkAk vliukyRi atien piwicwA av m nk ek@kyANH. tL@ew vAL@ k, vizH, mArkErAg qiv ekAH , bAbiElA eesnYM eyzElMngre EtAl i M. bAbiElANYAew pw ngre mikyANiEA. yEhAEv, en sMBviem nI pR u-EA aen sMBvi tH nI kAkyM ec@. 25yEhAEv, qeR yjmAnEn, EdAxeLl A M sMBvik yANH. qAliEA nI qEAw pRykyANH, yiermYAEv, evi ekAwH lM vAuk. vA li ciler sAikLAkyM ec@k. bAbiElANYAew eesnYM ngrM piwiA tARAyi ri. {AenieneR pNM pA}ANM?

yiermYAvH 32+20-33

26anrM yiermYAvinH yEhAv yini sEzM lBic@. 27 yier mYAEv, {A yEhAvyA. mi yiel oAErAewyM eedvmA {A. qniH asAYmAyi omi el u ninRiyAM yiermYAEv. 28yEhAv w, eyzElMngrM {A w te bAbiElANY Aew eesnYiM bAbiElA rAjAvAy enbUKdHEnsriM nM. eesnYM ngre piwiM. 29b Ab i E l AN Y A e w e e s n YM EAe eyzElmien mi kyANH . av wen ngri kwH tI ekAL@M. av ngre agH n iiryAM. eyzElMkA vYAjeedvmAy bAlinH m@Avi vc u v}ipAwk k}ic H qe EkApixHWnAiy nirvDi vIwk Q ngriluH . av tL@ew m@AvukLilu anYeedvvi#h H blikL@M pAnIyyAgL@M aic@. Bvn bAbiElANY Aew eesnYM kic@ nirM. 30yi AEylukAeryM eyderyM {A nirIici. av ec@ etlAM tiyA. ecRumAyi kAlM mtE av ti ecyHt. yi AEyjnt qe EkApAlnA iyi. sVM eekk ekAu niic vi#heL rADicAN v qe EkApiictH. yEhAv yinitANH Q sEzM. 31eyzElM niie nA mt ver Q ngrvAsik qe EkApiic @ ekAi. Q ngrM qe amAM EkApiic@. ati nA qnitien qeR kmi ni mAA EpAluM EtA. 32y i AEylukAM eydAM ecyH t iri skl tikLAluM {A eyzElmien nziiM. jn , avew rAjAA, avew puErAhitA, vAck, ey dA, eyzElMkA qiverlAM qe EkApAlnAiyiri. 33av shAyinAyi qeRy wE vEriyi. qAlv qeR EnH tL@ew puRM tiric@. aver vIuM vIuM pWiiA {A mic @. pE av qe vic i l . aver tiA {A

yiermYAvH 32+34-33+4

1056
sdA dyAvAnAyiriM. aver {A qe driA #hm vrAM. pie averAriluM qi niklukyil. 41avere sxHwnAM. av n ec@ ti {A sEAxiM. tIcyAyM {Anver Q Edz nwkyM aver vLkyM ec@M. qeR pU mnAluM pU AvinAluM {A aen ec@M. 42yEhAv pRytienyANH + yi AEyjntyH M eydA M {A Q mhAdrM ekAuv iri. aEtEpAel nl k ArY L@M {AnvH ekAuvM. av Ayi nk ec@em {A vAgHdAnM ec@. 43 ni pRy+ Q EdzM o nYmmiyA. ati mxYErA m] g ELA l . bAbiElAkAew eesnYM Q rAjYe prAjyewi. qA BAviyi, mxY oriwi view lM vAiM. 44mxY tew pNmpEyAgic H vyluk vAi M. av tL@ew krARukLi oiH m vyHM. krARuk oiwtinH m@ cil sAikLAM. ebnYAmI EgAA vsiiwH jnM vIuM lM vAuM. eyzElmi ilu m vyluk av vAiM. ey dyew Edze pNLiluM i EdzM pwiAR iv iluM et mEdzM av vyluk vAuM. niL@ewyAL@keL {A tiriekeAu vtinAl sMB viM. yEhAvyinitA yi sEzM.

mic @ . pE av ic i l . 34av vi#hL@Ai-pE {A vi#heL evRu. av tL@ew vi#heL qeR nAmi viLiew lyi vc @ . rItiyi av qeR lye a}uAi. 35ebhiEAmi av vYAj eedvmAy bAli Evi tl pNi. tL@ew puAeryM puimAeryM zibli nkAnA Nv rADnAl Ai ytH. aremA BIkrtYM ecA {AnvErAw oriluM kl i c i il . eydA aremA BIkrk] t YM ec@em {A ciici@ EpAlu mil. 36ni pRykyANH , bAbi ElArAjAvH eyzElM piwicwM. av vA, piNi, mArkErAg qivey Q ngrM pwivAp EyAgiM. qA yi AEyjn tyew eedvmA yEhAv pR y+ 37yi AEylukAeryM eyd AeryM {A avew EdzniM oAwici. avErAw vLer EkApi c i . pE {A aver Q lE tiriek ekAuvM. aver vAsikLAyi ayc qlA rAjYLiniM {A aver smAhric@ ekAuvM. aver {A Q lE tiriek ekAuvM. aver {A smADAniluM sur ittViluM k}iyAnvdiM. 38y i AEylukAM eydAM qeR jntyAyiIM. {Anvew eedvvuM yiriM. 39o jntyA yiriA #hM {A av nM. avH oerA #hEm A yiri- tL@ew jIvitiluwnILM qe rADiA #hM. qe drikyM rADikymANH stYi avew #hM. aen ec@tH avM avew mM n eekvM. av prmA mAyM aenyA#hiM. avew mL@M aen teyAyiriM. 40yi AEyjntyM eydA jntymAyi {AenA krARuAM. Q wwi nitYmAyi wM. Q krARi {AenAriluM jntyi niM tiriykyil. avErAw {A

33

eedvieR vAgd H AnM yEhAvyini sEzM rAM tvNyM yiermYAvi lBic@. yiermYAvH aEA}uM kAvA ew aNi bitnAyi. 2yEhAv miey s] x H w ikyM atien suritmAyi kAkyM ec@. yEhAv qA av eR nAmM. yEhAv pRy, 3eyd Ey, qEAw Aik, {A niEAwrM pRyM. niEAw {A DAn rhsY pRyM. ArY nI mu Eki@Avil. 4 yEhA

1057
vyA yi AEylieR eedvM. eyzElmiel vstikeLiyM eydyiel rAjekAAreLiyM yEhAv kArM pRy. z@ Bvn tkM. ngrmtilukL@ew mkver z@ ecRuk ni iM. z@ vAL@kekAH Q ngrLiluvErAw yM ec@M. 5eyzElMnivAsik nirvDi tik ecyH t iri. avErAw {A EkApiciri. {Anve tier tiriiri. atinA {Anview nirvDi Eper vDiM. bAbiElAkAew eesnYM eyz Elmientier yM ecA vM. eyzElmiel vIwkLi aEnkm EnkM m]tEdhL@AM. 6qA, aEA {A ngr vAsikeL suKewM (miM). av {A smADAnvuM sur yM nM. 7eydeyyM yi AEy lienyM {A avew EdzE vAsiniH tiriek ekAu vM. aver {A p}y EpAel zmAM. 8 av qnietier pApM ecyH -qA pApM {A k}ukiLyM. av qnietier yM ecyHt-pE avErAw {A miM. 9 anrM eyzElM atH-t krmAy o lmAM. mxY ahA diM. anYrAjYA atien vA}H kyM ec@M. aview sMBvi nkeLi av EkEA}AN en sMBvik. eyzElmiEnAw {A ec@ nkeLi av EkM. 10ni pRy, {L@ew rAjYM o nYmmiyA. aview mxYErA m] g ELA vsiil . eyzElmiel etvukLiluM eyd yiel pNLiluM EA zAt yANH . qA w te aviwM zbHdmKritmAM. 11 aview hAd ieRyM sEAxieRyM zbH d niRyM. vDUvrAew hAdzbHdM aview niRyM. jn yEhAvyew lyiEl v}ipA wkL@mAyi vtieR zbH d m AM. av pRyM, svznAy yEhAv vA}H ewe! yEhAv nlvnA! yEhAvyew kANYM nitYmAyi w! {A vIuM

yiermYAvH 33+5-21

eydEyAw nk ec@emti nA jnM en pRyM, tH rMBiEl EpAelyAyiriM. yEhAv ArY pRu. 12svznAy yEhAv pRy, viwM EA nYmANH. view mxYErA m] g ELA vsiil . pE eydyiel pNLiellAM mxYAM. aview wyAM avew ipi vimiA puEmwkL@mAM. 13ipM mE nwEA wyA avey q. mxY rAjYemAwM w keL qM.-iEdzM pwi AR mlywivAriluM eneg viluM melA eydpNLiluM. nl zAK Q sEzM+ yi AEylukAM eyd AM {AenA vizixHwvAgHdAnM ecyH t . {A vAgH d AnM ecyH t kArY AvikmA kAlM vrvAyi. 15aEA dAvIdieR wMbiniM {AenA nl zAKey vLM. rAjYi nlM zriymAyv nl zAK ec@M. 16Q zAKyew kAlH eydyiel jn riewM. jn ey zElmi suritrAyi jIviM. {L@ew eedvM nl v nA* qANH zAKyew nAmM. 17yEhAv pRy, dAvIdieR wMbinieArA ql A yH EA}uM siMhAsnilirikyM yi AEyrAxH \ e BrikyM ec@M. 18Elviyew wMbi niM qEA}uM puErAhitAmA yiriM. puErAhitA qEA}uM qeR mi nikyM qni EhAmyAgL@M DAnYblikL@M a ikyM ec@M. 19yEhAvyini Q sEzM yiermYAvi lBic@. 20yEhAv pR y, rAiyM pklumAyi qni eA krARuH. av qeEM wemH {A stici@H. krA mAA niAvil. krA ni mA k}iA 21dAvIdM ElviymAy qeR krARuM ni
{ L @ e w . . . n l v n A yEhAvyANH new nIti.
14yEhAvyinitA

yiermYAvH 33+22-34+9

1058
pRy+ yiermYAEv, eydyiel rAjAvAy siedIyAvieR awE EpAyi avnH Q sEzM nk+ siedIyAEv, yEhAv pRytH tA+ eyzElMngrM {A wen bAbiElA rAjAvi n kyM ayALi kic @kLykyM ec@M. 3siedIyAEv, bAbiElA Niel rAjAviniM nI rewil. nI tIc y AyM piwiewkyM av nkewkyM ec@M. bAbiElArAjAvien nI sVM kkekAu kAM. av niEAw mKAmKM sMsArikyM nI bAbiElANiEl EpAvukyM ec@M. 4eydyiel rAjAvAy sied IyAEv, pE yEhAvyew vAgHdAnM ecvieA_k. niei yEhAv pRytH tANH+ nI o vALinA vDiewkyil . 5 smA DAnprmAy rItiyi nI mriM. jn nin mu rAjAArA yi nieR pUvikH drvAyi citAgH n i ekAL@i. aEtEpAel nie driAM jnM citAgHni ekAL@M. av ninAyi vil piM. av vYsnEAew pRyM, oA, yjmAnEn! {A sVyM niEAwH Q vAgHdAnM ec@. yEhAvyi nitAyi Q sEzM. 6atinA yiermYAEv, yEhAv yew sEzM eyzElmivc H siedIyAvi nki. 7bAbiElA rAjAvieR eesnYM eyzElmi entier yM ec@EA}Ayi atH. bAbiElAeesnYM, piwicw ewAti eydyiel ngr ELAwM epAkyAyi. lAIzH, aesA qivyAyi ng r. eydyi tiErADie i ngr av mAmAyi. jn tL@ew krA lMGi 8skl qAy awimkM sVAt *YM ntinH siedIyArAjAvH skl eyzElMkAmAyi o krA Aiyi. siedIyAvH krA Aiyti EzxM yEhAv yini o sEzM yiermYA vi lBic @ . 9oAErAM teR qAy awimkeL EmAciiEi yi. qAyrAy skl ,

mAAnAvuM. aEA dAvIdieR pigAmik rAjAAErA Elviyew pigAmik puErAhitAErA yi riil . 22 qA {A qeR dAsnAy dAvIdiM Elviyew EgA AM nirvDi pigAmikeL n kyM ec@M. kAze qm nL@ewyyAyiriM av . kwRe mNrikL@ewy yM AyiriM av. M aetAnAvil. 23yiermYAvinH yEhAvyini Q sEzM lBic @ + 24 yiermYAEv, jneLlAM qpRyev nI EkiEvA? av pRykyANH , yi AEy, eydA qI wMb LiniH yEhAv akEpAyi. yEhAv aver etrewkyM pie tirsHkrikyM ecyHt. o jntyAyi wrA avrixHwewA nilyi qeR jntey av evRu. 25yEhAv pRy, rAvuM pklu mAy qeR krA wieli, kAziM mimAyi {A niymL@Aieli, {A jntey vi@EpAEyAM. 26pie {A yAEAbieR pigAmikLi niM akEAM. pie, aAhA mieRyM yisHhAieRyM yAEA bieRyM pigAmikew BrNADi pArAkA dAvIdieR pigAmikeL {A avdiecvrikyil. pE dAvIdH qeR dAsnA. avErAw {A kANYM kA@kyM ec@M. jn {A pieyM nkL@ AkyM ec@M. eydyiel rAjAvAy sied IyAvinH o tAItH yEhAvyini sEzM yiermYAvi lBic @ . bAbi ElANiel rAjAvAy enbUKdHEns eyzElmiM ati @m pN emtier pwevieAiri EvyANH Q sEzM lBict. H enbUK dH E nsriEnAewAM aEhieR m}uv eesnYvuM aEhieR sA%AjYikI}ilu skl rAjY L@ew eesnYvumAyi. 2tAyi sEzM+ yi AEy jntyew eedvmA yEhAv

34

1059
ep awimkL@M EmAcitrAEki yi. eydAEgAilAM meA rAeL awimyAyi vyHtAyi. 10atinA skl eydAEntAL@M jnL@M Q krA sVIkric@. qlA vM tL@ew ep awimkeL sVtrANM. M eryM awim yAtH . ql A vM atMgIkri kyM skl awimkL@M EmAcitrA kyM ecyHt. 11 pE atiEzxM awimk AyivH mnMmAm Ayi. atinAlv t sVtrA iyver piwicH vIuM awimkLAi. 12aEA yiermYAvinH yEhAv yew sEzM lBic@+ 13yiermYAEv, yi AEyjntyew eedvmA yEhAv pRytH tA+ ni L@ew pUviker {A QjipHtiel awiminiM EmAciic@. a ecyH t EA {A avmAyi o krARuAi. 14niL@ew pUv i k ErAw {A pRu+ oAErA }uekAlM k}iyEA}uM oAErAM tL@ew qAy awimkeL sVtmANM. o qAyAr sVyM awimyAyi ni viA Ru vxe Esvni EzxM ayAeL sVt nANM. qA niL@ew pUvik qe ikEyA {A pRytH ecvieA_kEyA ecyHtil. 15Rc@ kAlM mH ni zriyAy ecA niL@ew mnS mAi ni oAErA M awimkLAyi qAyer sVtrAi. qeR nAmi viLi ew lyivc H qeR mi ni o krARuEpAlum Aiyi. 16qAliEA ni mnSmAiyiri. qeR nAme driiel ni kANiciri . qenyA niLi ecyH t tH ? ni sVtrAiy awimeyyM ep awimeyyM niLi oAErAM tiriecw. niLver vIuM blmAyi awimk LAiyiri. 17atinA yEhAv pRyti tA+ ni qe asrici il . ni niL@ew qAy shjIvik sVAtYM nkiyi il . qekAeA, ni {A sVAtYM nM q krA pAlic i l . tA yEhAvyew

yiermYAvH 34+10-35+1

sEzM. vAL@kekAuM mArkErAg ekAuM piNiekAuM vDi ewA sVAtYM {A ni KYApi! nieLRicu EkEAe miyiel skl rAjYL@M ByckitmA tri niL@ew av {A BIkrmAM. 18qeR krARien lMGikyM qeR mAek ecyHt vAgHdAn pAliAtirikyM ec@ver {A eekmAM ec@M. v o p iey qeR mivcH rukx NLAkyM kxNiw yi nwkyM ecyH t . 19qeR mivcH krARuAiyEA p iyew ru kxNiwyilUew nwv verAeyANH + eyd yielyM eyzElmielyM EntA , EkAwtiyiel mK EdYAg A, puErAhit, pie EdzvAsik, 20 atinA {Anver avew z@M aver ekAlA nA#hi sklmAyi nM. avew zrIr kAziel pRvkM miyiel kA@m]gM 21eydyiel BNmAyiIM. rAjAvAy siedIyAvienyM av eR EntAeLyM {A avew z@M aver ekAl A nA# hivM nM. bAbiElA kAew Esn eyzElM vi@EpAey iluM eydyiel rAjAvAy sied IyAvienyM aveRyAL@keLyM {A bAbiElArAjAvi nM. 22pE, bAbiElAeesnYe tiriek eyzElmiEl ekAu vrA {A kliM. yEhAvyi ni sEzmitA+ {A kliM. eesnYM eyzElmien tier yM ec@M. av atien piwicwkyM tIkic@ nzii kyM ec@M. eydyew Edze ngrL@M {A nziiM. ngr nYmmiyAyiIM. M aview vsikyil. EmAdAhrNmAy ErKA bieR wMbM eyEhAyAIM eydyiel rAjAvAyi kAlH yiermYA vi yEhAvyini sEzM lBic@. EyAzIyArAjAvieR punA

35

yiermYAvH 35+2-15

1060
miriEA vc@ piwiikEyA atH. nieLAriluM arM kArY ectH. ni wArLiEl vsiAvU. aen ecyH t A ni mARimARiecl@ lLi vLerAlM jIviM. 8 atinA { ErKAbukA {L@ew pUvi knAy EyAnAdAbieR kln as ri. {eLAriluM vIu wiil. {L@ew BArYmAErA pu AErA puimAErA oriluM vIu wiil. 9{eLAriluM tAmsi A vIwkL@Ail. { ori luM miriEAkELA vylukELA sVmAil. { oriluM xi ec@mil . 10 { wArLi vsikyM {L@ew pUviknAy EyAnAdAbH {ELAw kl i c i ri tH asrikyM ecyH t . 11qA bAbiElANiel rAjAvAy enbUKdHEns eydArAjYM mi c E A { eyzElmiEl EpAvukyAyi. { prsHprM pRu, v, bAbiElAkAew eesnYiniM arAmYeesnY iniM rewtinAyi nm H eyzElmiEl EpAkAM. aen { eyzElmi ti. 12aEA yEhAvyini sEzM yiermYAvi lBic@+ 13sv znAy yEhAv, yi AEylieR eedvM pRy+ yiermYAEv, eyd AErAwM eyzElMkAErAwM ecH Q sEzM pRyk+ ni o pAWM pWikyM qeR sEzM asri kyM ecNM. yEhAvyini tA Q sEzM. 14ErKA bieR punAy EyAnAdAbH teR puAErAw vIu wietM kln asriewNemM kli c@. ver EyAnAdAbieR pigA mik tL@ew pUvikeR kln asric @ . av vIu wi mil. pE {AnA yEhAv. {A eydArAy niH vIuM vIuM sEz nki, pE ni asricil. 15ni yi A EylukAewyM eydAewyM awE {A qeR dAsArAy vAcker ayc @ . aver {A vIuM vIuM niL@ewywE yc @ . vAck niELAw

yi eyEhAyAIM. yEhAvyi ni sEzM tAyi+ 2 yier mYAEv, ErKAbieR wMbi El* EpAvuk. yEhAvyew ly iel pAzVmRikLi oiEl vrA avErAwAvzYewk. av wiA vIu nk. 3atinA {A yysnYAvien* EtwiEAyi. hbsinYAvH qeArA L@ew punAy yiermYAvieR* punAyi yysnYAvH , yys nYAvieR qlA sEhAdrAeryM puAeryM {A kumi. ErKA bYwMbe m}uvM qniH omic@ kii. 4 pie, {A ErKAbY wMbe m}uvM yEhAvyew lyiEl ekAuv.-hAnA eR puAew mRieyRiy ew mRiyiEl { EpAyigH d lYA qeArAL@ew punAyi hAnA. hAnA o eedv puxnAyi.* atH eydyiel rAjmAri vsitieR aw mRiyAyi. atH zlmieR pu nAy myEsyAvieR mRi mkLilA yi. lyiel dVArpAlknA yi myEsyAvH. 5anrM {A vIu niRc tAM pA ErKAbieR wMbi mi vc@. Rc@ vIu wik. q {AnvErAw pRykyM ecyHt. 6qA ErKAbYwMbM mRupwi pRu+ { oriluM vIu wiyil . { oriluM wiil. qeA {L@ew pU vik ErKAbieR pu EyAnA dAbH {eA kl n nkiyi @H+ niL@M niL@ew pigAmi kL@M oriluM vIu witH . 7mAvuml, nieLAriluM vIwk pNiykEyA vik pAkEyA
E r K A b i e R w M b M ErKAbieR pu nAy EyAnAdAbieR pigAmik. Q wMbA yEhAvEyAw vLer vizVsHt rAyi. EyAnAdAbieR kTyHH 2 rAjA. 10+15-28 kAk. y y s n Y A v H aAlH ErKAbieR wMblvnAyi yA. y i e r m Y A v H yiermYAvAcknl. pE aAl jIvic i aEt Ep meArA. eedvpux vAckAew o An ErH. hAnAeni wtelAM aRiyil.

1061
pRu, ni oAErA yi AEylu kArM eydArM tik ec@ niNM. ni nlvrAyi riNM. anYeedvL@ew BrAk tH. aver rADikEyA Esvi kEyA atH. ni qe a srikyAeNi, {A niM niL@ew pUv i kM nkiy Edz ni vsiM. pE ni qeR sEze ecvieA il. 16EyAnAdAbieR pigAmik {L@ew pUvik nkiy kln k asric@. pE, eydA qe asricEtyil. 17atinA svznAy eedvmA yEhAv, yi AEylieR eedvM pRy+ eydyH M eyzEl miM anvDi dritL@Aem {A pRu. eevkAette {Ani etlAM nwAM. {A jntEyAw sMsAric@. pE avr EkA Aiyil. {Anver viLic@, pE averEAw mRupwi pRil. 18anrM yiermYAvH , ErKAbY yew wMbEAw pRu+ sv znAy yEhAv, yi AEylieR eedvM pRy, ni niL@ew pUviknAy EyAnAdAbieR kln kLsric@. EyAnAdAbieR pEd zeLl A M niLsric @ . av klicetlAM ni ecyHt. 19 ati nA svznAy yEhAv, yi A EylieR eedvM pRy+ ErKA bieR punAy EyAnAdAbieR o pigAmi qM qeR Esvk nAyAM.

yiermYAvH 35+16-36+9

36

yiermYAvieR eyEhA yAIMrAjAvH ki yEhAvyini sEzM yiermYAvi lBic@. atH EyAzI yAvieR punAy eyEhAyAI mieR nAlAM BrNvxilAyi. eydyiel rAjAvAyi eyEhA yAIM. tAyi yEhAvyew sEzM+ 2 yiermYAEv, o eL wH* {A niEAw pRi@
L @ k pusHtk, kk, niym ErKk wiyv q}utApEyAgi nI EtA aTvA pAiRsH (kwlAsH) L@k.

sEzeLlAM atiel}uti vyHk. yi AEy eydArAxH \ eL iyM melA rAxH\eLiyM {A niEAw sMsArici@H. EyAzIyAvH rAjAvAyi mt ver {A niEAw sMsArici@ qlA vA kL@M q}uk. 3{AnvErAwH q ecAnAElAcievH eyd yew wMbM EkEAM. av ti ec@tH avsAniikyM ecyHEtAM. avren ecyHtA, av ecyH t iri skl pAp L@M {A epARuM. 4atinA bAH qEp yAeL yiermYAvu viLic@. EnrYAvi eR punAyi bAH. yEhAv tni nkiyi sEzM yier mYAvH ayAELAw pRu. yiermYAvu pRu ekAiEA bAH o Li sEz q}utivc@. 5anrM yiermYAvH bAiEnAw pRu, qniH yEhAvyew ly iEl EpAvAnAvil . qniH aviEw EpAkA avAdmil . 6atinA tA yEhAvyew ly iEl EpAkNemAeNeRyA #hM. pvAsdini aviEw EpAvukyM LilutH jne vAyic @ EkikyM ec@k. {A pRuekAiEA nI L@kLi q}utieyw yEhAv yew sEzM jnELAw pRyk. t vsic@ekAiri pN LiniH eyzElmiEl v skl eydAmAyi sEz vAyik. 7opE av yEhAvEyAw shAyM aBY iEc AM. opE oAErAM tik ec@ niiEyAM. tAnvErAw vLer EkAiciri evH yEhAv KYApiciri. 8atinA, vAcknAy yiermYAvH vzYeetlAM EnrYAvieR pu nAy bAH asric@. Liel }utiyi yEhAvyew sEzM bAH Re vAyic@, yEhAvyew lyivc A NH ayA a vAyictH. 9eyEhAyAImieR aAM BrN vxieR otAM mAsM o p vAsM KYApie@. eyzElM ngrLi vsi skl m

yiermYAvH 36+10-25

1062
ecyHt. av bAiEnAw pRu, Liel Q sEzei n eyEhAyAIMrAjAviEnAw pRyNM. 17aEA EdYAgA bAi EnAw EcAdic@, bAE, {ELAw pRy, Q Liel}utiyiri sEzM nineviw kii? yier mYAvH niEAw pR kArY nI q}utieywiEl? 18aet, bAH mRupwi pRu, yiermYAvu pRu, aetlAM {A mxiekAH Li q}uti vyH kyM ecyHt. 19rAjkIy EdYAgA bAi EnAw pRu, nIyM yiermYAvM EpAyi oLiNM. nieLviewyA eNALietH ErAwM pRyk ymtH. 20anrM rAjkIy EdYAgA pke}ukArnAy qlIzAmyew mRiyiEl EpAvukyM aview vyHkyM ecyH. av eyEhAyAIM rAjAvieRywE EpAyi aEhEAw Lieni qlAM pRu. 21atinA eyEhAyAIMrAjAvH ekAuvrA eydiey ayc@, qlIzAmyew mRiyiniM qwekAuv. anrM eydi rAjAvienyM aEhi @mAyi skl dAsAeryM vAyic@Ekic@. 22 otAM mAsilANi sMBvic t H . ati nA eyEhAyAIMrAjAvH mukAl vstiyilAyi. rAjAvi miel awi tI qriyA yi. 23eydi Li q}utiyi ri vAyiA wi. pE ayA rEA mEA K$ vAyic@ k}iEAE}H eyEhAyA IMrAjAvH tiRicH o ki ekAH K$ kIRi aw iliu. avsAnM m}uvM 24eyEhAyAIMrAjAvuM tIyili@. aEhieR dAsAM Liel sEzM m}uv Eki@M Byeil. et@ ec@tilu pritApM kANiA av tL@ew vO vlic@ kIRiyil. 25 kic@kLyetH eyEhAyAIMrAjAviEnAw pRy vA nATA, edlAyAvH , ezm

xYM eydyiel pNLiniM eyzElmiEl vvM yEhAv yH mi pvsiNemH . 10aH , yiermYAvieR vAkL@ sEzM bAH vAyic @ . vAyiEA bAH mkLiel mH egmrYAvieR mRiyilAyi . mRi lyieR putiy kvAwiel Evzn dVArinw Ayi. zAPAeR punAyi egmrYAvH. lyiel pke}u kArnAyi ayA. 11bAH LiniM vAyic yEhAvyew sEzMm}uvM mIKA yAvH q EprAy orA Ek@. zAPAeR punAy egmrYAvieR punAyi mIKAyAvH. 12yEhAv yini sEz Ekywen mIKAyAvH rAjekAArilu kArYd ziyew mRiyiEl EpAyi. rAjekA Ari skl rAjkIy EdYAg AM riAyi. tAyi EdYAgAew Epk+ kArYd ziyAy qlIzAmA, ezmAvieR punAy edlAyAvH, aKHEbArieR punAy qnATA, zAPAeR punAy egmrYAvH, hnnYAvieR punAy siedIyAvH qivM melA EdYAgAM aviewyA yi . 13 bAH LiniM vAyic@ Ek m}uvM mIKAyAvH avErAw pRu. 14anrM EdYAgA eydi q EprAy orAeL bA ieRywEyc @ . ezelmYAvi eR punAy nTnYAvieR punA yi eydi. ziyew punA yi ezelmYAvH. eydi bAi EnAw pRu, nI vAyic L@ emwH qeReyAM vrik. EnrYAvieR punAy bAH eLwkyM eydiEyAewAM EdYAgAewywE EpAvuk yM ecyHt. 15aEA EdYAg bAi EnAw pRu, H {eL vAyic@ Ekik. atinA bAH aver vAyic @ Ekic @ . 16 rAjkIy EdYAgA Liel sEz m}uvM Ek@. aEA av Bye wkyM prsH p rM EnAkyM

1063
AvH qiv mic@. pE rAjAvH av pRy vicil. 26pk e}ukArnAy bAienyM yiermYAvAckenyM piwiwA eyEhAyAIMrAjAvH ciler ayc@. rAjAvieR punAy eyrhHemEy, a IEylieR punAy esrAyAvH, abHEdlieR punAy ezelmYAvH qivrAyi av. pE, yEhAv aver oLiictinA avH bA ienyM yiermYAvienyM kupi wiAnAyil. 27yEhAvyini sEzM yiermYAvi lBic @ . yEhAvyi ni sEzM m}uvnwu eyEhAyAIMrAjAvH kic t i EzxmANH aAytH. atH yiermYAvH bAiEnAw pRykyM bAH Li q}utivyHkyM ecyHt sE zmAyi. yiermYAvinH yEhA vyini lBic sEzM tA yi+ 28yiermYAEv, meA wiey wk. eyEhAyAIMrAjAvH kic@ kL dYe LiluAyi sEzM m}uvM Q Liel}uk. 29yiermYAEv, eydyew rAjAvAy eyEhAyAImiEnAw M wi pRyk, yEhAv pRytH tA + eyEhAyAIM, nI kic@. nI pRu, bAbiElA rAjAvH tIc y AyM vrikyM Q Edze nziiemM yiermYAev }utiytH qekAeEA? Q Edz mxYeryM m]geLyM bAbiElArAjAvu nziiemH avenekAA pRtH? 30eydyiel rAjAvAy eyEhAyA Imieni atinA yEhAv pRy tH tANH + eyEhAyAImieR pigAmik dAvIdieR siMhAsn ilirikyil. eyEhAyAIM mri EA aveR zrIrM sMsHkri ewkyil. pE a vliyec RiyewM. pklieR wiluM rAiyew EkAc@ tiluM av eR zrIrM kiwM. 31eyEhAyAI mienyM meLyM yEhAvyA {A ziiM. aveR EdYAg AeryM {A ziiM. av dxHw Ar Ay ek A AN H {Anien ec@tH. avM eyzElmiluM

yiermYAvH 36+26-37+5

eydyiluM vsi skl jn M mArkdr vem {A stYM ecyHti, {A stYM ecyH t iEpAel te skl dritL@M {AnvewEm vM. qeA av qe ecvieA il. 32anrM yiermYAvH meA wi qwkyM EnrYAvieR pu M pke}ukArmAy bA i nkyM ecyHt. yiermYAvu pRuekAiriE bAH, eyEhA yAIMrAjAvH kic @ kL dY e Liel skl sEzvuM Liel}uti. dYe LiEl ti szmAy mEnkM vAkwi rAme Li q}utiEc.

yiermYAvH twvilAe@ enbUKdHEnsrAyi bAbi ElANiel rAjAvH . aEhM eyEhAyAImieR punAy eyEhAyAKIeR AnH siedI yAvien eydyew rAjAvAyi niymic@. EyAzIyArAjAvieR pu nAyi siedIyAvH . 2qA yiermYAvAckEnAwH yEhAv sM giA pR sEzeLAM siedIyAvu ic i l . sied IyAvieR dAsAM eydyiel jnL@M yEhAvyew sEz ecvi ekAwmil. 3s i e d I y A r A j A v H eyK qeArAeLyM puErAhitnAy esPnYAvienyM o sEzvumAyi yiermYAvAckeRywEyc@. ezelmYAvieR punAyi ey K. myEsyAvieR punA yi puErAhitnAy esPnYAvH. av yiermYAvi ekAuv sEzM tAyi+ yiermYAEv, new eedvmA yEhAvEyAw nmEvi Aik. 4( smyH yiermYAvH twvilA eiil . atinA ayAH xH w MEpAel qviewEAkAm sVAtYmAyi. 5 aH PR EvAeR eesnYM QjipHtiniM eydyiEl nIiyi. bAbi ElAeesnYM eyzElMngre EtAl i AnAyi atien vLu.

37

yiermYAvH 37+6-20

1064
vien bicH pRu, yiermYAEv, nI bAbiElANieR BAgM EcrA {eL vi@ EpAvukyANH. 14yiermYAvH yirIyAviEnAw pR u, atH zriyl. {A bAbiElA kAErAw EcrAnl EpAtH . qA yiermYAvien viA yirIyAvH Aiyil . yirIyAvH yiermYAvien bikyM rAjkIy EdYAgAew miEl ekAu EpAvukyM ecyH t . 15 EdYAg A yiermYAviEnAw vl A et EkApic i . yiermYAvien awi A av rvi@. pieyv yiermYAvien Rlilwc@. EyAnA TA qeArAL@ew vstiyilA yi twvR. eydyiel rAjA vieR pke}ukArnAyi EyAnATA. ayAL@ew vsti twvR yAi mAei. 16av yiermYA vien EyAnATAeR vIwi kI}ilu twvRyili@. atH miyiel }iyi lAyi. yiermYAvH aview vLerAlM k}iu. 17anrM siedIyArAjAvH yier mYAvien rAjekAAri Lycu vi. siedIyAvH yiermYAvi EnAw sVkArY sMBAxNM nwi. aEhM yiermYAviEnAw EcAdic@, yEhAvyiniH qeiluM sE zmEA? yiermYAvH mRupwi pRu, aet, yEhAvyinieA sEzmH, nI bAbiElA rAjAvi nkewM. 18anrM yiermYAvH siedIyA rAjAviEnAw pRu, {Aen etA ecyHttH? ninM nieR EdYAgM nieR jntyHem tier {Aen etA ecyHtiri tH ? nIeyinAeNe kArAg] h 19 siedIyArAjAEv, ilwctH? EA ayew vAckerview? av niEAwH o vYAjsEzM pRu. av pRu, bAbiElA Niel rAjAvH aeyEyA Q eydAEdzeEyA miil . 20qAliEA, qeR yjmAnnAy eydArAjAEv, qe vicAluM. dyvAyi qe qeR aBYn nwA avdi. tAeNni EcAdivAtH+ qe pke}u kArnAy EyAnATAeR vstiyi

aEA QjipHeesnYM tew ywE vtAyi avrRiu. atinA bAbiElANiel eesnYM QjipH t EsnymAyi @mA eyzElM vi@.) 6y E h A v y i n i sEzM yiermYAvAck lBic@+ 7yi A Eyjntyew eedvmA yEhAv pRytH tA+ eyKEl, esPnYAEv, eydyiel rAjAvAy siedIyAvH qEAw EcAdY EcAdiA nieL ayctAeNH qniRiyAM. siedIyArAjAvi EnAw en pRyk+ PREvAeR eesnYM bAbiElANiel Esne tier nieL shAyiA view viri. pE PREvAeR Esn QjipHtiEl tiriekEAM. 8atiEzxM bAbiElANini eesnYM viEw tiric@ vM. av eyzElmien miM. anrM bAbiElAeesnYM eyzEl mien piwiecwkyM tIkik yM ec@M. 9 yEhAv pRytH tA + eyzElmkAEr, sVyM vi trAktH. bAbiElAeesnYM tI c y AyM ne vi@EpAM q sVyM pRytH. avren ecuk yil. 10eyzElmkAEr, nieL mi bAbiElAkAer ni EtAliAnAyAEpAluM avH pri E cileriluM avew wAr i avEzxiM. av mRiEv Rc@EprAeNiEpAluM wAri niM puR kwH eyzElmien kic@kLyM. 11QjipHtiel PREvAeR eesnY EAwH @mAnAyi bAbiElA Niel eesnYM eyzElM viEA 12yiermYAvinH eyzElminiM ebnYAmIeR EdzE EpAkNmA yi. teR wMbsV vItM vyH ti sMbiAnANH ayA aEA@ EpAyitH . 13qA yiermYAvH eyzElmiel ebnYAmIkvAwieliyEA kAvAew aDikAri ayAeL bic @ . yirIyAvH qAyi. ayAL@ew EprH. ezelmYAvieR pu nAyi yirIyAvH. hnnYAvieR punAyi ezelmYAvH. atinA aDikAriyAy yirIyAvH yiermYA

1065
El tiricyyHtH. qe tiric ycA {Anviewvc@ mriM. 21atinA yiermYAvien aN i EtYk kAvli sUiA rAjAvH rvi@. yiermYAvinH et viel plhArwkLini aM ekAwNemM rAjAvu klic@. ngr iel aM m}uv tIMver yier mYAvinH aM nke@. aen lymH yiermYAvH EtYk kAvli k}iu.

yiermYAvH 37+21-38+13

yiermYAvH eveAiyi EleRiyew yiermYAvu sMgitH rAj kIy EdYAgAri cil Ek@. mAeR punAy ezPtYAvH, pzH rieR punAy egdlYAvH , mIyAvieR punAy pzH, ezelmYAvieR punAy yK qivrAyi av. yiermYAvH ql A vErAwmAyi Q sEzM pR u, 2 yEhAv pRytH tA+ eyzElmi tuv qlAvM vALinAElA piNiyAElA mArkErA gLAElA mriM. qA bAbiElA eesnYi kI}wuv jIvi M. av sVM jIv riM. 3yEhAv yMwi pRy+ Q eyzElMngrM tIcyAyM bAbi ElArAjAvieR eesnYi n kewM. av Q ngrM piwicwM. 4aEA yiermYAvH jnELAw pRy Eki rAjkIyBwA siedIyArAjAvieR awE EpAyi. av rAjAviEnAw pRu, yiermYAvH mriNM. ngri EA}um eesniker av ni /Ahewi. teR vcn ekAH yiermYAvH skleryM ni /AhewkyANH. nm ny AkNemH yiermYAvH #hi il. eyzElMkAer nziiAnAN veR #hM. 5atinA siedIyArAjAvH EdYAAErAw pRu, yiermYAvH niL@ew niyNilANH. nieL twyAeneiluM ecA qni v. 6atinA EdYAgA yier mYAvien qwH rAjAvieR punA

38

yi mIyAvieR eveAi yiEli@. rAjAvieR pARAvukA nii lymAyi eveAi. yiermYAvien ev i mtinH av kyRukL@p EyAgic @ . etAiyi ecLiyl A et o@M evmAyiil. yiermYAvH ecLiyi mukyM ecyHt. 7 EdYAgA yiermYAvien eveAiyiEli kArYM ebdHEmel q EprAy orA Ek@. qEtYApYArnAyi ebdH Emel rAjekAAiel o x$nA yi. siedIyArAjAvH ebnYA mIkvAwi rikyAyi. atinA ebdH-Emel rAjekAAr i niiRi rAjAviEnAw sMsA riA kvAwiEl EpAyi. 8-9ebdH - Emel pRu, qeR yjmAnM rAjAvumAyvEn, EdYA gA <rmAyA epmARiytH. yiermYAvAckEnAwH av Ur mAyi epmARi. av aven ev eAiyielRiH cAkA i@ EpAyi. 10 anrM siedIyArAjAvH qEtYApYArnAy ebdH - Emel i kln nki. tAyi kln+ ebdH - EmelE, rAjekAAri niM mEper niEAewAM @k. yiermYAvien mriti muec H eveAiyiniM rik. 11atinA ebdH - Emel L@ keL ewi. pE ayALAdYM EpAytH rAjekAAriel klvRyi ElAyi. ayA piiyM kIRiymAy tAM Nik avi ew niew. pie ayA kIRNikL@M kyRukL@M eveA iyi kiw yiermYAvinH qRi uekAw. 12qEtYApYArnAy ebdH - Emel yiermYAviEnAw pRu, Q p}NiyM kIRiy NiyM nieR krwiyi vyH k. { nie vliec wEA nieR ke sMriM. aEA ky nie mRiEvliil. atinA yiermYAvH ebdH - Emel pREpAel ecyHt. 13av yiermYAvien ev eAiyiniM vlic@ kyi. yier mYAvH lymH pARAvi kI}i k}iu.

yiermYAvH 38+14-27

1066
ayH kArY nAvukyM jIv repwkyM ec@M. 21qA aH bAbiElA eesnY i kI}wAtiA qAA vukeyH yEhAveyni kANic@ ti@H. yEhAv qEAw pRi ritH tA+ 22eydyiel rAjAvieR ekAAri avEz xi skl OIkL@M puR ekAuvrewM. bAbiElA rAjAvieR DAn EdYAgAew miElAyiriM av ekAu vrewk. av nie prihsicH en pRyM+ nieR sKYkik nie cti kyM etAy eciikyM ecyHt. nI aver vizVsic@. nieR kAluk ecLiyilAu EpAyEA av nie oyHA i EpAvukyM ecyHt.
23nieR skl BArYmAM mL@M puR ekAuvrewM. av bAbiElAeesnYi nke wM. nI EpAluM bAbiElAeesnY iniM rewil. nI bAbi ElA rAjAvinA piwiewM. eyzElM kiewkyM ec@M. 24aEA siedIyAvH yiermYA viEnAw pRu, {A niEAw sMsArikyAyievH ErA wM pRytH. aen ecyHtA nI mriEcM. 25{A niEAw sMsAri c@evH EdYAgA kei EyAM. aEA av nieRyw E v@ pRyM, yiermYAEv, nI siedIyArAjAviEnAwH qA sMsAric e t@ pRyk. sied IyArAjAvH niEAew pRu evM pRyk. {ELAw vizVsHt mAyi qlAM pRyk. aeli { nie ekAl@M. 26av niEAwien pRA nI avErAw pRyk, EyAnATAeR vstiyiel }iyi el aRyiElee tiricyyHEt q {A rAjAviEnAw Q vAkekAH yAcikyAyi. aEA@ tiriek EpAEki vA qni mriEi vM. 27 rAjkIy EdYAgA vH yiermYAvien EcAdYM ec@key

siedIyAvH yiermYAviEnAw wt EcAdY EcAdi 14anrM siedIyArAjAvH yier mYAvAcken ekAuvrA ciler ayc@. yEhAvyew lyiel mUAMkvAwiEl yiermYAvH ekAuvre@. aEA rAjAvu pRu, yiermYAEv, {A niEAw cil EcAdiA EpA. qi nieAM oLic@ vyHtH. qlAM vizVsHttEyAew pRyNM. 15yiermYAvH siedIyAviEnAw pRu, {A ayH H orM tA aH qe o pE vDiM. ayH {AenApEdzM trikyAeNiElA, aH atH ikymil. 16qA siedIyArAjAvH yier mYAvi rhsYmAyi vAgHdAnM nki. siedIyAvu pRu, yEhAv nmH jIv n. yiermYAEv, jIvi yEhAvyAeN nie {A vDikyil. nie ekAlAnA #hi EdYAgA nie {A nkymil. 17aEA yiermYAvH siedIyA rAjAviEnAw pRu, sv z nAy yEhAv yi AEylieR eedv mA. yEhAv pRy, bAbiElA rAjAvieR BwA nI kI}wuk yAeNi nieR jIv re wkyM eyzElM kiewAet ymiriM. nIyuM nieR wMbvuM jIviM. 18 qA nI kI}wA vis tic A eyzElM bAbiElA eesnYinu nkewM. eyzElM av kiM, nI avrini rewkyil. 19qA siedIyArAjAvH yier mYAviEnAw pRu, pE, bAbi ElAeesnYieR pM Ec k}i eydAer {A Bye w. BwA qe av n emM eydA qEAw <r mAyi epmARukyM qe mRiEvli kyM ec@em {A Bye w. 20pE yiermYAvH mRupwi pRu, BwA aey eydA nkyil . siedIyArAjAEv, {A pRyEAel ecyH t ekAH yEhAvey asrik. aEA

1067
sMBvic@. rAjAvu pRElicetlAM ayA avErAw pRu. aEA EdYAgA yiermYAvien vi@ EpAyi. rAjAvuM yiermYAvuM qA sMsAricetH M Ekil. 28atinA eyzElM piwie wuver yiermYAvH lym pARAvi kI}i k}iu. eyzElmieR vI}c H eyzElM piwietH enyA+ siedIyAvH ey dyiel rAjAvAytieR optAM v xieR pAM mAsM bAbiElANi el rAjAvAy enbUKdHEns teR m}uv eesnYvumAyi eyzElmi entier v. av ngre EtAli AnAyi vLu. 2siedIyAvieR ptienAAM BrNvxieR nAlAM mAsiel optAM divsM eyzElmieR EkA epALie@. 3aEA bAbiElArAjAvieR skl rAjkIy EdYAgAM ey zElMngriEl kyRi. av ak E kwH mYkvAwi . EdYAgAew Epk tA+ sMgAvizYyiel aDi kAriyAy En- zEres, q vLer tnAy EdYAg, meA t EdYAgnAy enEbAs esKIM, mu viviD DAn EdYAg A. 4siedIyArAjAvH bAbiElANi ni EdYAgAer ku. atinA aEhvuM omAyi BwAM oAwiEAyi. av rAiyi eyzElM vi@. av rAjAvieR EtAilUew Ri ru Biik miwyilu kvAwilUew EpAyi. pie av mmiyiEl EpAyi. 5bAbiElAeesnYM siedIyAvi enyM avEnAewAm BwAeryM oAwic@. eyrIEhAsmtlivcH BwA siedIyAviEnAewAM piwi e@. av siedIyAvien piwi wi bAbiElArAjAvAy enbUK dHEnsrieR mielic@. enbUK dHEns hmAuEdze ribApN ilAyi. siedIyAviEnAwH q ecNemH aEhM ni yic @ . 6ribApNivc@ te siedIyAvH EnAiniE ayA

yiermYAvH 38+28-39+14

39

L@ew puAer enbUKdH E ns vDic@. siedIyAvH EnAiniE e eydyiel skl rAjkIy EdYAgAeryM enbUKdHEns vDic @ . 7pie enbUKdH E ns siedIyAvieR kk re w. sied IyAvien evlcl yiH bAbiElANiEl ekAu EpAyi. 8rAjekAAriM eyzElMkA ew vstikM bAbiElA eesnYM tIvc @ . eyzElmieR EkAk av wiciwkyM ecyHt. 9bAbiElArAjAvieR EtYk kAvAew nAyknAyi enbUsadA qEArAL@Ayi. ayA eyzElmi avEzxic i ver piwiwi twvukArAi. ayALver bAbiElANiEl ekAuEpAyi. Enrete tni kI}wiy eyzElMkAeryM enbUs-adA twvukArAi. melA eyzElMkA eryM ayA twvukArAi bAbi ElANiEl ekAuEpAyi. 10 pE eydyiel pAvLi ciler EtYk Esnyew nAyknAy enbU s-adA aviewyi@EpAyi. av omil A vrAyi. atinA aH enbUs-adA eydyiel pAvH miriEAkL@M vylukL@M nki. 11qA enbUKdHEns, yiermYA vien bicH enbUs-adAnH cil klnk nki. enbUKdHEnsew Esnyew nAyknAyi enbU s-adA. tAyi rvuk+ 12yiermYAvien kekyM ayA eL pripAlikyM ec@k. aven priEl i tH . av EcAdi etM ekAwk. 13atinA rAjAvieR EtYk Esnyew nAyknAy enbUsadA, bAbiElA eesnYiel DAn EdYAgnAy enbUzsH bA, ot EdYAgnAy En A-zErs qivM m@ bAbi ElA eesniEkAEdYAgAM yiermYAvien EtwiEAyi. 14 av yiermYAvien eydyiel kAvli kiwEv lym kei. eesniEkAEdYAgA yiermYA vien egdlYAvien lic@. ahIA

yiermYAvH 39+15-40+8

1068
ayAELAw sMsAric @ . ayA pRu, yiermYAEv, nieR eedv mA yEhAv Q drM Q l E vem KYApici. 3tA ec@emH pR EpAel eyAe yEhAvyiEA ecyHtiri . ni eydA yEhAv yHetier pApM ecyHttinAlANH Q drM AytH. ni yEhAv ey asric i l . 4 qA yier mYAEv, nie {AniEA sVt nAM. nieR eekkLiel cl {Aenw. qEAewAM bAbi ElANiEl vrA ninA#hme i nie {A nAyi EnAAM. eli qEAewAM nI vEr. EnA, rAjYM m}vM ninAyi R iri. ninixHwm qviewyM EpAkAM. 5aeli, zAPAeR pu nAy ahIAmieR punAy egd lYAvieRywE tiriek EpAku k. bAbiElArAjAvH egdlYAvien eydyiel pNEm aDi kAriyAyi etrewiri. nI ecH egdlYAviEnAewAM jn iwyi vsik. ael i ninixHwm qviEwM EpAkAM. anrM enbUs-adA yier mYAvinH Rc @ BNvuM o sAnvuM nki viyc@. 6 atinA yiermYAvH misH p yilu ahIA mieR punAy egdlYAvieR aw E EpAyi. yiermYAvH egdlYAvi EnAewAM, eydyi Epi evewyiwyi vsic@. egdlYAvieR *hsVkAlBrNM cil Bw AM ztADipAM avew pwyA LikL@M eyzElM nziieEA RrAjYAyi. EdzH avEzxicvew mtlArnAyi bAbiElArAjAvH egdlYAvien niEyAgic t Ayi BwArRiu. aview Epiev drirAy OIpuxAM ikL@M twvu kArAyi bAbiElANiEl ekAu EpAkewAvmAyi. 8ati nA pwyALik misH p yi egdlYAvieRywE v. enT nYAvieR pu yizHmAEy, EkAr hieR puArAy EyAhAnAM
7eydAeesnYiel

mieR punAyi egdlYAvH . zAPAeR punAyi ahIAM. yiermYAvien tiriek vIiEl ekAuvrA kln egdlYAvi Ayi. atinA yiermYAvH tiriek ekAuvre@. teR jn iwyi ayA vsikyM ecyHt. ebdH EmelinH yEhA vyini sEzM 15kAvA lymH yiermYA vien nirIic @ ekAiriEv yEhAvyinieA sEzM av lBic@. tAyi sEzM+ 16yier mYAEv, qEtYApYArnAy ebdHEmeliEnAw Q sEzM ec pRyk+ sv z nAy yEhAv, yi AEyjntyew eedvM pRy + wte eyzElM ngre iy qeR sEzM nwAM. drLilUewyANH qeR sEzM yATAYmAvuk, alAet nl kArY LilUewyl . ql A M yATAY mAtH ni sVM kk ekAu kAM. 17 pE ebdH EmelE, a nie {A riM. yEhAvyew sEzmA. nI ByewvH nI nkewkyil. 18ebdH - EmelE, nie {A riM. nI vALinA ekAl e w kyil . qA nI repwkyM jIvikyM ec@M. nI qe yicitinA aen sMBviM. yEhAvyinitAyi Q sEzM. yiermYAvH sVtnAew rAmAngri yiermYAvH sVt nAeti EzxM yier mYAvi yEhAvyi nieA sEzM lBic @ . bAbiElArAjA vieR EtYk pARAvukAew nAyk nAy enbUs-adA, yiermYAvien rAmyivc@ ku. yiermYAvH cl kLi bitnAyi. ayA e yz E lmi n i M e y d y i nim skl twvukAErAwemA mAyi. twvukA bAbiElA NiEl ekAuEpAkewARAyiri kyAyi. 2 pwnAyknAy enbU s-adA yiermYAvien kEA

40

1069
EyAnATAM temieR pu nAy esrAyAvH , enEAPAtYA rnAy qPAyiyew puAM myKA TYew punAy eysnYAvuM av ErAewAM Ayi. 9 BwAeryM avErAewAmA yiveryM wt surit tVEbADmvrAtinH zAPAeR punAy ahIAmieR pu egd lYAvH avErAwH o tijH{eyw. egdlYAvu pRtH tAyi+ BwAEr, bAbiElAkAer Esvi ti ByEtil. view tAm smRic H bAbiElArAjAvien Esvik. aen ecyHtA ni 10{A te elAM nlEt v. misHpyi vsiM. view v kdyAErAw {A niEvi sMsAriM. ni EjAli qni vi@ trik. miriyM Evn}vuM eetlvuM ni ekANM. ni ekA@etlAM niL@ew BrNikLi niRyH k. ni niyNEme w pNLi vsik. 11bAbiElArAjAvH cil eyd Aer EdzH Epic @ evH EmAvAbH , aEA, qEdAM pie melA rAjYLilum skl eyd AM Ek@. zAPAeR punAy ahIAmieR punAy egdlYA vien avew BrNEmic M av Ek@. 12 eydA a EkEA eydEdzE tiric@ v. t citRiiwkyAyi skl rAjYLiniM av misHp yi egdlYAvieRywE mwi v. aen av tiric@vrikyM DArALM miriyM Evn}L@M EzKrikyM ecyHt. 13kAErhieR punAy EyAhA nAM R rAjY eydyew mel A eesniEkAEdYAgAM egdlYAvieR awE v. egdlYAvH misHpA pNilAyi 14EyAhAnAM ayAELAewAm EdYAgAM egdlYAviEnAw pR u, aEAnYew rAjAvAy bAlIsH nie ekAl A nA#hi evH ninRiyAEmA? enTnYA vieR punAy yizH m AEylien atinH ayA ayyHkyM ecyHti ri. pE ahIAmieR pu

yiermYAvH 40+9-41+6

41

nAy egdlYAvH aver vizVsicil. 15anrM kAErhieR punAy EyAhAnA misHpyivcH egdlYA vumAyi rhsYsMBAxNM nwi. EyAhAnA egdlYAviEnAw pRu, {A ecH enTnYAvieR pu nAy yizHmAEylien vDiE? Et i M omRiyil. yizHmAEy aey vDiA nLvditH. atH ayH @m eydAer vIuM pl rAjYLiEl citRiA niwyAM. eydyi avEzxi v nziemANtinM. 16qA ahIAmieR punAy egdlYAvH kAErhieR punAy EyAhAnAEnAw pRu, yizHmAEy lien ekAEl. yizHmAEylieni ni pRyetAe NyANH. }AM mAsi qlIzAmyew punAy enTAnYAvieR pu nAy yizHmAEy ahIAmieR pu nAy egdlYAvieR awv. teR pH L@keLyM iyAyi yizHmAEy vtH. av misHpA pNiEl v. rAjwMbAMg mAyi yizHmAEy. ayA eyd yiel rAjAvieR EdYAgAri elArALAyi. yizH m AEyluM av eRyAL@kL@M egdlYAviEnAewAM Q k}ic@. 2 omiciH Qk}i Ev yizHAmEyluM p @kAM q}uEH ahIAmieR punAy egdlYAvien vAL@ekAu vDic@. eydyiel BrNADikAriyAyi bAbiElANiel rAjAvH etre w LAyi egdlYAvH. 3 egdlYA viEnAewAM misHpApNiluA yi eydAeryM yizHmAEy vDic@. 4-5egdlYAvH vDietieR piEH qp Ep misHpyiEl v. av DAnYblikL@M DUpL@M yEhAvyew lyiEl ekAu vrikyAyi. qp EpM tL@ew tAwi vwici. vO kIRiyi. sVyM mRiEvlikyM ecyHti. ezEKM, zIElA, zmrY qivwLi niANv vtH . egdlYAvH vDiei kArYM v rilAM aRiiil. 6 yizHmAEy misHpA viH qp EperyM kANAEpAyi. aver kANA

yiermYAvH 41+7-42+3

1070
punAy EyAhAnAeRywE ec. 15pE yizHmAEyluM aveR q@ shAyikL@M EyAhAnAni niM rep@. av aEAnY ewywE oAwiEAyi. 16aen kAErhieR puM aveR eesniEkAEdYAgAM twvukAer ric@. yizHmAEy egd lYAvien vDic E zxmANH aver misHpyiniM piwictH. avEzxi c i vri BwAM OIkL@M ikM EkAwtiyEdYAgAm Ayi. EyAhAnA aver giebEyApNini tiric@ ekAuv. Qjipt H iEl rew m@ eesniEkA EdYAgAM kdyer* Byei . bAbiElArAjAvH egdlYA vien eydyew aDikAriyAyi etrewi. pE yizH m A Ey egdlYAvien vDic@. kdy EkApiemH EyAhAnA Byei . atinAlv QjipH t iEl oAwiEAkA niyic@. QjipHti El v}iyi av EgH kiMhAmi ti. EbEehM pN inwAyi EgH kiMhAM. av EgH kiMhAmilAyi rie, EyAhAnAM EhAzA vieR pu eysAnYAvH q EprAy orAL@M yiermYAvAcken kANA EpAyi. skl eesniEkA EdYAgAM EyAhAnAEnAwM eysAnYAviEnAwemAM EpAyi. vuM aDAni mt vuM mA Niver sklM yiermYAvieRyw E EpAyi. 2 averlAvM av EnAw pRu, yiermYAEv, dyvAyi { EcAdiete i k. eydAwMbiniH avEz xi qlAvmAyi nieR eedv mA yEhAvEyAw Aik. yiermYAEv, {Li aDikM EperA M avEzxiiel ni kANAM. ori {Li vLerE Ayi. 3 yiermYAEv, { qvi
17-18EyAhAnAM

EpAkEv av kru. yizHmAEy qp EperyM ku pRu. ahIAmieR punAy egdlYA vien kANA qEAewAM vrik. 7-8av ngrieliy wen yizHmAEyluM aveRyAkLuM q p EperyM ekAH }m ev eAiyielRiyA wi! pE avri pEp yizHmAEyliEnAw pRu, {eL vDitH! { o vyli ciltH oLic@ vciri . EgAtuM yvvM EtM qyM {H. aetlAM { ni trAM! atinA yizHmAEy m@ vErAewAM aver ekAil. 9 (yizHmA Ey eveAi niRyM ver zv atiEleRiu. etAiyA ke vLer vlumAyi! sA qeA eydA rAjAvAyi a niicitH. ykAlM ngr i evM ki@tinANH sA rAjAvH etAi niict. H yi AEyli el rAjAvAy byzyiniM teR ngre ritinANH sA ecyHttH.) 10misH p ApNi Ayi melAveryM yizHmAEy piwiwi aEAnYew rAjYiEl mRic@kw A wi. (rAjAvieR puimAM aview avEzxici skljn L@M atiluewM. bAbiElA rAjAvieR EtYkpARAvukAew aDipnAyi enbUs-adA aver nirIiA egdlYAvien etrewi.) 11yizH m AEy ecyH t ql A dxH w tYeLiyM kAErhieR pu EyAhAnAM skl eesniEkAEdYAg 12atinA AM aRiu. EyAhAnAM eesniEkAEdYAg AM tL@ewyAL@keLyM i enTnYAvieR punAy yizHmAEy lumAyi yi EpAyi. gieb EyApNiel vlieyA jlAz yinriki vcH av yizHmAEy lien piwic@. 13yizHmAEy twvukA rAyi piwiciv EyAhAnAenyM eesniEkAEdYAgAeryM ku. av vLer sEAxvAArAyi I. 14aEA yizHmAEylinA misHpApNi twvukArAyi piwi ei averlAM kAErhieR

42

k d y enbUKdHEns rAjAvuei o EgAmANH kdy. aAlH bAbiElANieR niyNM avAyi .

1071
ewEAkNemM q ecNemM nieR eedvmA yEhAv pRy tinAyi Aik. 4aEA yiermYAvAck mRu pwi nki, nieLEAw ecAnA vzYeweteH qni mni lA. nieLEAwAvzYe EpAel {A niL@ew eedvmA yEhAvEyAw AiM. yEhAv pRyetl A M {A niELAw pRyM. oM {A niLiniM mRc@ vyHil. 5aEA}v yiermYAviEnAw pR u, nieR eedvmA yEhAv {ELAwAvzYewetAe { ecAtiA yEhAv {e tier stYvuM vizVsH t mAeyA sAiyAyiriM. nieR eedvmA yEhAv {eL ecN em pRyA nie ayyHemH {RiyAM. 6 { sEzM xHw ewEA lEyA qtH zHnmA il. yEhAvyiniH o sEz inAyi { nie ayyH. av pRyetM { as riM. aEA {H nkL@ AM. aet, { {L@ew eedv mA yEhAvey asriM. 7p divsL@ew avsAn i yEhAvyiniLL sEzM yiermYAvi lBic@. 8aEA yier mYAvH kAErhieR pu EyAhAnA enyM avEnAewAmAyi eesniEkAEdYAgAeryM viLic@ i. amANi mt vuM mANi very m@ skleryM yiermYAvH viLic @ i. 9 yiermYAvH avErAw pRu, yi AEyjntyew eedv mA yEhAv pRytH tA. nieLe aveRywEyc@. ni EcAdiAtH {A yEhAvEyAw EcAdic @ . yEhAv pRytH tA+ 10ni ey dyi tiyA nieL {A z mAM- {A nieL nziikyil. nieL {A nwM, pRiecwyil. niELAw {A ecyHt <rtkLA {A vYsnitinAlANien ec@tH. 11EA ni bAbi ElArAjAvien Byew. qA aven ByeEwtil. bAbiElA rAjAvien ByeEwtil. tA

yiermYAvH 42+4-18

yEhAvyew sEzM. qekAe A, {A niELAewAmH. {A nieL riM. {A nieL repwM. avnH nieL qi iwiAnAvil . 12 {A niELAw kANYvAnAyiriM. bAbiElA rAjAvuM niELAw dyEyAew epmARuM. nieL av sVEdz E tiriek ekAuvrikyM ec@M. 13qA ni pREAM, { eydyi tukyil qH. niLen pRykyAeNi ni niL@ew eedvmA yEhA vey asriAtirikyAM. 14niLienyM pREAM, l, { QjipHtiEl EpAyi tAm siM. QjipH t iel yM ni {eL zlYewkyil. ykA hL { Ekkyil. Qji pH t i { vizkymil . 15aenyA pRyeti ey dyi avEzxivEr, yEhA vyew Q sEzM vik. sv znAy yEhAv, yi AEy jnt yew eedvM pRytH tA+ ni QjipH t i vsiA EpAkA niyic A ArY sMBviM+ 16 ni yieR vALien Byew, pE a ni eL aview prAjyewM. ni vizieni vYAlrANH . pE QjipHti ni viz vlyM. niLview mriM. 17 QjipHti EpAyi vsiAEzi oAErA M vALinAElA vizinAElA mAr kErAgLAElA mriM. QjipHti El EpA orAEpAluM avEz xikyil. {AnvAyi ekAu v mArksMgtikLiniM av repwkymil. 18svznAy yEhAv, yi A Eyjntyew eedvM, pRy+ qeR EkApM {A eyzElmien tier kANic@. eyzElmi vsic ver {A ziic @ . aEtEpAel qeR EkApM {A QjipHtiEl EpA oAErAErAwM kA@M. anY sMBvi EdAxdAhr NmAyi mxY nieL iA@M. ni o zApvcnM EpAelyAyi IM. mxY nieLEyA li M, av nieL prihsiM. ni

yiermYAvH 42+19-43+11

1072
yitri av nieeAu ecikyANH. 4atinA EyAhAnAM eesni EkAEdYAgAM skl jnL@M yEhAvyew kl n asric i l . yEhAv avErAwH eydyie tA klici. 5 qA yEhAv ey asriti pkrM EyAhA nAM eesniEkAEdYAgAM zixHwjne m}uvM eydyi niM QjipHtiEl ekAuEpAyi. mH z@ aver m@ rAjYLi El ekAuEpAyi. pE av eydyiEl mwivi. 6EA EyAhAnAM skl eesni EkAEdYAgAM skl Opux AeryM ikeLyM QjipHtiEl nyic@. rAjAvieR puimArM av riluAyi. (enbUs-adA egdlYAvien avew mtlArA iyi. bAbiElArAjAvieR EtYk pARAvukAew nAyknAyi enbUs-adA) yiermYAvA ckenyM EnrYAvieR punAy bAienyM EyAhAnA ekAu EpAyi. 7av yEhAvey ecvieA il. aen averlAvM Qji pHtiEl EpAyi. av thHpEnsH pNiEl EpAyi. 8thH p EnsupNi yiermYA vinH yEhAvyini sEzM lBic@. 9yiermYAEv, Rc@ vliy kl@k EzKrik. av thHpEn silu PREvAeR oQEdYAgikBvn ieR mi mM xH w ikyM ekAuLL nwAtyi }ic i wk. eydA EnAiniE EvNM ec@vA. 10aEA nie EnAi eAiri eydErAw pR yk+ svznAy yEhAv, yi A EylieR eedvM pRy+ bAbi ElArAjAvAy enbUKdHEnsrien {Aniview vM. aveneR dAs nA. aveR siMhAsnM {Ani view }ic i iri kl @ k mIEtyAM. ayA teR EmlAH Q kl @ kEm viriM. 11av view vrikyM QjipHtien mi kyM ec@M. mriA viDi evH av mrNM ekAuvM. twvukArAyi piwieEwvH av twvu ekAuvM. vAL@ekAu

LinieyAriluM eydA kAk ymil. 19avEzxi eydAEr, yEhAv niELAw pRu+ Qji pH t iEl EpAktH . {AniEA e ni mRiyi n . 20 ni niL@ew mrNi niwyA et@kLA ec@tH. nieLe niL@ew eedvmA yEhAvyew awEyc@. nieL EAw pRu, {L@ew eedv mA yEhAvEyAw {Ayi Aik. yEhAv ecA pRy etlAM {ELAw pRyk. { yEhAvey asriM. 21atinA liH yEhAvyew sEzM {A niELAwu pRiri. qA niL@ew eedvmA yEhAvey niLsricil. niELAw pRyA yEhAv qe ayc kArYeLlAM ni ecyHtil. 22atinAliEA nii mnilAtAyi R vk+ ni QjipHti EpAyi vsiAnA#hi. qAlietA e niview sMBviM. ni vAL@ekAEA vizekAEA mArk ErAgekAEA mriM.

43

aen yiermYAvH avew eedvmA yEhAvyew sEzM jnELAw pRytH av sAniic @ . jnELAw pRyA yEhAv te licetlAM yiermYA vu pRu. 2EhAzAvieR punAy as rYAvM kAErhieR punAy EyAhA nAM m@ cilM, ahArikL@M kWin XdymAyi. av yiermYAvi EnAw EkApic@. av yiermYAvi EnAw pRu, yiermYAEv, nI N pRykyANH! {L@ew eedvmA yEhAv nie ni QjipHtiEl EpAktH q pRyA ayci il. 3yiermYAEv, EnrYAvieR pu nAy bAH nie {etirA kA EriikyAeNH { k. {eL bAbiElAkA nkAnANAvnA#hM. av {eL vDiAenAMviDM av nie pEyAgikyANH. aeli {eL twvukrAyi piwicH bAbi ElANiEl ekAuEpAkA shA

1073
vDieEwvH av vA ekAuvM. 12QjipH t iel vYAj eedvL@ew ly enbUK dHEns tI ekAL@M. av l yeL kikyM vi#heL ekAuEpAkyM ec@M. iwy teR vOiel EpkeL epRui v]iyA. aEtEpAel enbUKdHEns QjipHtien v]i yAM. pie av suritnAyi QjipHt viwM. 13QjipHtiel sUrY EdveR lyilu sH m Ark zilkeL* enbUKdH E ns nzii M. QjipHtiel vYAjeedvL@ew ly av kic@ kLykyM ec@M. Qjipt H ilu eydAH yEhAvyew sEzM yiermYAvi yEhAvyi nieA sEzM lBic@. Qji pHti vsi skl eydA M EviytAyi sE zM. migHEdA, thHpEnsH, emMPisH pNLiluM et QjipH tiluM vsi eydAEviy tAyi sEzM. sEzM tAyi+ 2svznAy yEhAv, yi AEylieR eedvM pRy, eyzElM ngriM eydyiel skl pNM {A ekAu v BIkrAnBv ni ku. pNLiH nYmAy kAr LANH . 3 aview vsivew dxHv]ik mlmANen sMBvi ct. H av anYeedv blikL ic @ - aete EkApixH W nA kyM ecyH t ! niL@M niL@ew pUvikM mH EdvAer rA Diciil. 4avewyiwyiEl {A vIuM vIuM qeR vAcker ayc@. vAck qeR dAsA rAyi. vAck qeR sEzM sMgikyM avErAw pRykyM ecyH t , Q BIkrtY ectH. ni vi#AhArADn nwtH {A evRu. 5pE
s H m A r k z i l k jneL qeiluM EtYkkArYM oAiiti Api ci zilk. purAtn yi AEyli jn vYAjeedveL rADiA vi lLAyi kl@k Apici.

yiermYAvH 43+12-44+12

44

av vAck ecviekAwil. vAcker av ic i l . av tik ec@ nii yil . anYeedv blikL itH av niiyil. 6ati nA {A avErAwH qeR EkApM kANic@. eydyiel pNeLyM eyzElmiel etvukeLyM {A ziic@. qeR EkApM eyzEl mienyM eydyiel pNeLyM H evRuM kArLAi. 7atinA svnAy yEhAv, yi AEylieR eedvM pRy+ vi#heL rADi w ekAH nieLi sVyM mRiEv li? ni puxAeryM sHI keLyM ikeLyM zieLyM eydAwMbiniM Evepw kyANH . atinA eydAwM bi avEzxiver wAet ni viuEpAk. 8 vi#hL@ Ai nieLinH qe EkApixHW nA? niLiEA QjipHti vsi. EA ni Qji pHti vYAjeedv blikLi c @ ekAH qe EkApixH W nAk yANH. ni nieLe nzii M. niL@ew sVM vI}HcyA yiriM. anYEdzAew wyi ni nieLe zAp#rA iIM. miyiel mel A rAjY AM nieL niiM. 9 niL@ew pUvik ecyHt dxHwtkeL ni mREA? eydyiel rAjAAM rAjH{imAM ecyHt tik ni mREA? eydyiluM eyzElmiel etvukLiluM niL@M niL@ew BArYmAM ecyHt tikeL mREA? 10veryAyi@M eydA vin yAnVitrAyil . av qEAw orAdrvuM kANicil. av qeR pEdzeL piwmil . {A niM pUv i kM nkiy niymL@M av asricil. 11atinA svznAy yEhA v, yi AEylieR eedvM pRy+ ni {A vliy an vA EpA. eydyew wM be m}uvM {A tkM. 12eydyiniM avEzxi cilAyi. av view Qji pHtiEl v. pE eydAwuM

yiermYAvH 44+13-24

1074
EdAxvuM sMBviciil. 18qA piIwH { sViel rAjH{i blikLi nii. av pAnIyyAgmiM { nii. aveL rADiti kArY niiymt { H zHnL@AkA wi. {L@ ewyAA vAL@ekAuM piNi ekAuM ekAle@. 19anrM OIk sMsAric @ . av yiermYAviEnAw pRu, { ec@eteH {L@ew BAARiyAmAyi. sV iel rAjH { i blikL@A tinH {H BAAew a mtiyAyi. av pAnIy yAgmiA avAdvuM { Ayi. aveLEAel EtAi aL@M {L@Aiyi eM {L@ew BAARiyA mAyi. 20anrM yiermYAvH OIk ELAwM puxAErAwM sMsAric @ . aArYLEA pRvErAwA Nv sMsArictH. 21yiermYAvH av ErAw pRu, eydyiel pN LiluM eyzElmiel etvuk LiluM ni blikLic @ evH yEhAv oAic@. niM niew pUv i kM niew rAjAAM niew EdYAgAM ql A sADArN jnM ecyH t tH yEhAv asH m rikyM av aeti ciikyM ecyH t . 22pie yEhAvyH nieL shi A vAtAyi. niL@ew dxHv] ik yEhAv evRu. atinAl v niL@ew rAjYe o nY mmiyAi. M aviewyiEA tAmsmil. rAjYe anY nii . 23ni anYeedv blikLic t inAlANH Q EdAx eLAe ni sMBvitH . ni yEhAvyH e tier pApM ecyH t . ni aven asri cil. aveR pEdzELA ni v t niymELA niL sricil. krARiel niL@ew BAgM ni pAlicil. 24aEA yiermYAvH ql A puxAErAwM OIkELAwM sMsA ric@. yiermYAvu pRu, EA

biel avEzxiverwi {A nziiM. av vAL@kLA vDiewkEyA vizekAu mri kEyA ec@M. av anYrAjYA ew wyi dxic @ pRy o vsHvAyiriM. ave sMBvi evti anYrAxH\ e{M. av o zApvAAyiIM. eydyiel jneL anYrAxH\ niiM. 13QjipHti vsiA puR e aver {A ziiM. vAL@k, piNi, mArkErAg, veyAe aver ziiA {ApEyAgiM. eyzElMngre ziicEpAel {A aver ziiM. 14QjipHti tAmsiA EpAy eydyew Ezxi vrAM qeR ziyiniM repwil. eydyiEl tiric@ vtinH avrilAMte avEz xikyil . eydyiEl mwi vH aview vsiAnANvA #hM. pE, rew Rc@ cil erA}iek orA EpAluM eydyiEl mwiEAkukyil. 15QjipHti vsici eydA OIkLi plM anYeedv blikLikyAyi. avew BAA tRii@M aver viliyil. aview omic@ Ec o vliy sMGM eydAAyi . av et QjipHti vsi c i eydArAyi. anY eedv bliyikyAyi OIkL@ew BAA yier mYAviEnAw pRu, 16nI {ELAw pR yEhAvyew sEzM { 17 sViel ecvieAil. rAjH{i blikLiAem { vAgH d AnM ecyH t iri. { vAgH d AnM ecyH t kArY eLlAM { nwilAM. aveL rADiA { blikLi kyM pAnIyyAg o}ikyM ec@M. mu {L ecyHt. { L@ew pUvikM rAjAAM EdYAg AM mH ecyHt. {eL lAvM aetAe eydyiel pN LiluM eyzElmiel etvukLiluM ecyH t . sViel rAjH { iey rADic i kAlH { DArALM hArmAyi. { vijyikLAyi. {eA

1075
QjipH t i tAmsi skl eydAmAyEAEr, yEhAvyi ni sEzM i+ 25svz nAy yEhAv, yi AEyjnL@ew eedvM pRy, puxAEr, OI kEL, ni ec@em stYM ecyHt ni nivic@. ni pRu, { ecyHt vAgHdAn { niREv@M. sViel rAjH{iH blikL@M pAnIyyAgL@M aiem { vAgH d AnM ecyHti. atinA a niREv @k. niL@ew Enck nwAk. niL@ew vAgH d An pAlik. 26pE QjipHti vsi skl eydAEr, yEhAvyew sEzM ik+ qeR mhAnAmi {A Q stYM ec@+ QjipHti jIvi eydArielArA EpAluM ni qeR nAmi vAgH d AnM ec@kyil. av jIvi yEhA vyAeN stYM q vIuM pRy kyil. 27 eydAer {A nirIi c@ekAirikyANH. pE aver pripAliAnl {Anver nirIi tH . aver mRiEvl i AnANH {A aver nIrIitH. Qji pHti k}iy eydA viz ekAu mrikyM vAL@ekAu vDi ewkyM ec@M. averlAM nzi iewMver av mric@ ekAi riM. 28 vALinA vDie@ekA iriE cil eydA rewM. av QjipH t iniM eydyi El tiriek vM. qA r epw tAM eydAAyi riM. aEA QjipH t i vsi Av eydyew zixHwBAgM, ew vAk stYmAemRiyM. qeR vAEA avew vAEA stY mAvukeyH avrRiyM. 29ni {A etLivu nM-yEhAvyew sEzmA tH - nieL Qji pHti vc@ {A ziiM qA NtH. aEA nieL {A Evdni iem qeR tijH{ stYmA emH niymAyM niLRiyM. 30{A pRytH aEt kArM pAliemti etLivAyiri mitH. yEhAv pRytH tA+ EhAA PREvAnANH QjipHtiel

yiermYAvH 44+25-46+2

rAjAvH. aveR z@H aven vDiNM. EhAA PREvAen {An veR z@ nM. siedI yAvH yi eydyiel rAjAvH. enbUKdH E ns siedIyAvieR z@vuM. siedIyAvien {A aveR z@vi nki. aEt EpAel PREvAenyM {A aveR z@ nM. bAienA sEzM EyAzIyAvieR punAyi eyEhAyAIM. eyEhAyAIM eydyiel rAjAvAytieR nAlAM vxM yiermYAvAck EnrYA vieR punAy bAiEnAwH A rY pRu. bAH aetlAM o Li q}utivc @ . yiermYAvu pRtH tA+ 2yi AEylieR eedvmA yEhAv niEAw pRy tH tA+ 3 bAH, nI pRi + qni dritM. yEhAveyniH EvdnEyAewAM d+KvuM nkiyi ri. {A vLer INitnA. qeR yAtnkekAH {A tLi ri. qni vimM keA nAil. 4yEhAv pRu, yier mYAEv, bAiEnAwH pRyk+ yEhAv pRytH tA+ {A niictien {A tkM. {A ntien {A pi}uetwM. eyd yielviewyM {Ani ec@M. 5bAH, ninAyi mhAkArYLA nI #hitH . pE av #hitH . kArNM, skljn M {A anM vkyANH. yEhAv ArY pRu, ninH aEnkM lLi EpAEkivM. pE, nI EpAiweAe nie {A jIvEnAew riM. rAx\ H eLiy sEz yiermYAvAcknH Q sEz lBic @ . viviDrAxH \ eLiytAyi Q sEz. Qjipt H ieni sE zmANitH . PREvA-enEKAyew eesnYeiy sEzmANitH. QjipHtiel rAjAvAyi enEKA. kemIzH pNivcH ayAL@ew
2QjipHtrAxH\eiy

45

46

yiermYAvH 46+3-18

1076
av av nM. yEhAv yew z@ kiE zi ki@M. t] p H t iyAMver vA vDiM. rdAhM tIMver vA vDiM. {L@ew yjmAnM s vzmAy yEhAvyH bli yHAyi o yAgM nwtinA aen sMBviM. vwH y IsH ndiryi QjipHtEsn yew bliyANtH. QjipHEt, gielyAdiEl EpAyi m sAdi. nI pl m kL@AemiluM aetAM N krmAkil . nin suKewk yil. nieR krci rAxH\ Ek M. nieR nilviLik miey AwM EkM. o DIrEyAAvH meA DIrEyAAvumAyi iyi wiM. vemAic@ nilMpti kyM ec@M.

eesnYM prAjye@. yIsH ndiryilANH kemIzH . eyEhA yAIM eydyew rAjAvAytieR nAlAM vxM bAbiElANiel rAjA vAy enbUKdHEns kemIzi vcH PREvA-enEKAyew eesnY e prAjyewi. EyAzIyArA jAvieR punAyi eyEhA yAIM. QjipHti yEhAvyew sEzM tA+
11 3

10

niL@ew vluM ecRumAy kvceLwH ouk. yi nAyi puRewk. tirkeL tARAk. BwAEr, niL@ew tirkL@ew puR kyRuk. niL@ew yl LiEl EpAvuk. zirO Dri k. mc@k. mA ck Drik. {AenA kAtH . eesnYM pri&miciri. BwA oAwiEA. avew DIrBwA prAjitrAyi. av tiwi oAwiEA. av tiriuEnA il. @M apkwM. yEhAv yANietAe pRtH. EvgM wiyvnH oAwirewAnA il. zrAy BwAH r ewAnAil. averlAvM } uvI}uM. yIsundiryi vwANien sMBvik. eenndiEpAel rA v tH? zvuM EvgtyAmAy ndiEpAel rA vtH? eenndiEpAel epAi v v QjipHtA. zvuM cw lvumAy ndiEpAel vtH QjipHtA. QjipHt pRy , {A vH miey mwM. ngr eLyM atiel jneyM {A nziiM. tirAEr, yiElirc@ kyRuk. EtrALikEL, EvgiElA wik. DIrBwAEr eeDrYmAyi mERuk. ziElyM pUtiElyM BwAEr, priceywk. lUdYyi el BwAEr vil @ k EyAgi k. pE aH, new yjmAnnAy sv z nAy yEhAv vijyi M. aH avrhi zi

12

13yEhAv yiermYAvAckEnAw pR sEzmANitH. enbUKdHEn s QjipHtien miA v tieniyANtH. 14

15

16

17

18

Q sEzM QjipHti KYA pik. migH E dAngri pR yk. emMPisiluM thHpEnsiluM pRyk. yi tARAk. qeA @mv vALinA vDiew. QjipH E t, nieR vIrBwA vDiewM. yEhAv tiyiw emtinA av q}uE@ ni AM ApHtrAyiriil. BwA vIuM vIuM }u vi}uM. av oiEm oAyi vI}uM. av pRyM, q}uE k, nmH newyAAewy wE EpAkAM. nm new mAt]rAjYE EpAkAM. z@ ne EtAl i kyANH . n oAwi EAkNM. tL@ew mAt]rAjYH BwA pRyM, QjipH t iel rAjAvAy PREvA o bhLAr. av eR tApkAlM k}iu. rAjAvieR sEzmANitH. sv znAy yEhAvyA rAjAvH. {A jIviEpAel niy

1077
mAyM {A vAgHdAnM ec@, znAeyA EntAvu vM. tAEbApvtM EpAelyM kwli nw kEpvtM EpAel yM tnAkM av. QjipHtkAEr, sADn eki eRuk. vAsinAyi tA RAk. qekAeA emMPi sH o nzic trimiyAM. ngr nziiewkyM M aview vsiAtirikyM ec@M. QjipHtH suriyAeyA pvi enEAel. pE aveL zlYe wA o tirec* H vw niM v. QjipH t Esnyiel liwyA Lik ekA}u kiwAeLEAel. averl A M tiriEAwiLyM. av mNe zmAyi ecRukyil . avew vinAz ieR smyM vrvAyi. av eevkAet ziiewM. cIieAu rewA mi pAienEAelyA Qji pH t H . z@ awekAEyiri . QjipHteesnYM rep wAM mi. z@ EkAwAlik ekAH QjipH t ien miM. mrMev@kAerEAelyANv. yEhAv en pRy. Qji pHtieR vn(eesnYM)e av LAM. vni an vDi mr(BwA)L@H. pE av erlAM mRiciwewM. ev@iLik eLEAel nirvDi z@ BwAH. qA k}iyA BwAH. QjipHtH apmAnityAM. vw ni z@ aveL EtAliM.

yiermYAvH 46+19-47+2

19

z@LA prAjitrAkA {AniwyA M- z@H aver vDiNM. aver {A bAbiElArAjAvAy enbUKdHEnsriM aveR dAsA mAyi nM. vLer mH QjipH t H smADAn i vsic@. Q }eAe EzxM QjipH vIuM smADAn i k}iyM. yEhAv pRtANH ArY. vwyi AEylienA sEzM yAEAEb, qeR dAsA, Bye Ewtil. yi AEyEl, pri&mi tH. nieL {A vidrl LiniM riM. niL@ew ikeL av twvukArAyiri rAjYLiniM {A riM. yAEAbi vIuM smA DAnvuM surymAM. M aven Byewkymil. yEhAv kArM pRy, yAEAEb, qeR dAsA, Bye Ewtil. {A niEAewAmH. nie {A viviD lLi ElyyH. pE nie {A pUmAyM nziiyil. pE rAxH\eL {A pUmAyM nziiM. nI ecyHt tikL@ew Epri nI ziiewM. ati nA qeR ziyiniM repwA nie {Anvdi il. nie {A acwM pAli iM, pE nItipUvM.

20

27

21

28

22

23

24

25sv z nAy yEhAv, yi A EylieR eedvM pRy+ wte {A EtEbsieR EdvnA EmAen ziiM. PREvAenyM QjipH t ienyM avL@ew EdvA eryM {A ziiM. QjipHtiel rAjAAer {A ziiM. PREvA eR itrAy jneLyM {A ziiM. 26averl A M avew

ePlist H Yeriy sEzM yiermYAvAck yEhA vyini lBic sEzM tA . ePlisHtYeriy sEz mANitH . PREvA gAsAngre miti mANH Q sEzM vtH.

47
2

t i r e c H pM tirkM iluM pR nwH avey kwi o ANi.

yEhAv pRy+ tA, z@ BwA vwH omic@ wu. lM iAy ndiEpAel av vM. LyMEpAel av rAjYe m}uv mwM. pNeLyM ati vsiveryM av mwM. rAjY vsiverAe shAyinAyi nilviLiM.

yiermYAvH 47+3-48+12
3

1078
4

oAw tirkL@ew zbH d vuM rTzbHdM cL@ew zbHdvuM av EkM. u eL sMriA mAtApitA Avil. av shAyiA k}i yA dblrAyiriM. ePlisHtYer m}uv nziiA smymAyiri. eewRien yM sIEdAeR shAyikL@ew zixH w BAgeyM nziiE smyM viri. eevkAet te yEhAv ePlisH t Yer vDiM. IudVIpiel zixHwjn tey av nziiM. gyiel jnM d+KitrAvukyM tl vwikyM ec@M. asH k ElA jnt nibH d rAewM. tA}Hvryiel zixHwjnEm, nieL kAlM sVyM mRiewM? yEhAvyew vAEL, nI awi yiil. nIeykAlM wEpA rAwM? nI nieR RyiEl mw uk! niH! nilmAvuk! pE yEhAvyew vALinH q en vimiAnAvuM? yEhAv atienA kln nki. asHk ElAngreyM smtIre yM miA yEhAv ati kln nki.

48

EmAvAbieni o sEzM EmAvAbieniy sEzmA NitH. svznAy yEhAv, yi AEyjntyew eedvM pR y+ enEbApvti* kxHwM. enEbApv t M nziiewM. kirYyIMpNM vinItmAe wM. a piwiewM. zi d vinItmAewM. av awi c@wyHewM. EmAvAbH vIuM sHttiewil. ehzH E bAkA EmAvAbieR EtAvi ptiyiwM. av pRyM, v, nmH rAxH\i virAmmiwAM. mdHEmEn, nIyM nibH dmAewM. vA nie oAwiM. EhAErAnyImiel nilviLi Ek k. kw zy}i
ki}H

10

11

12

e n E b A p v t M yi AEyli EmAvAburAjY o pvtM.

eRyM vinAzieRyM nil viLiyANtH. EmAvAbH nziiewM. avew zi shAyi Ek}uM. EmAvAbieR jnt lUhItiEl v}iEy kyRuM. EpAEA BIkrmAyi nilviLikyANv. EhAErAnyImiEl v}iyi EvdnyewyM yAtnyewyM nilviLik EkAM. oAwiEAvuk! niL@ew jIvM ekAEAwk! mmiyilUew pR v atAwiEpAel pAyk. ni sVymAiy vsHt LiluM sVM siluM yi . atinA ni piwi ewM. ekEmAzH*Edv twvilA ewM. aveR puErAhitAM EdYAgAM avEnAewAM piwiewM. ql A pNemtier pw evA vinAzk vM. o pNM EpAluM rewil. tA}Hvr nzi iewM. tsmtlM nzii ewM. en sMBviem pR yEhAvyAkyA a sMBviM. EmAvAbiel vylukmIet vitRuk. rAjYM o trimi yAM. EmAvAbieR pN nYmAM. o mxYM aview vsiil. yEhAv pRy EpAel ov ecAtiA, aver ekAl u vA av sVM vAL@pEyAgi AtiA, avnH an L@AM. EmAvAbH dritLRiiil . zriyAkA vc vIuEpAelyA EmAvAbH. EmAvAbH oriluM o BrNiyiniM meAiEl eA}ieiil. avenAriluM tw vukArnAeiil. atinA avnH p}y cite. aveR gvuM mARiyiil. yEhAv kArM pRy. nie nieR BrNikLiniH o}iA {Awen eL viwM. pie av BrNi nYmAkyM awic@wyHkyM ec@M.

ekEmAzH EmAvAbYew Edv.

1079
13aEA EmAvAbukA tL@ew vYAjeedvmAy ekEmAzienec A l i liM. yi AEyjnt EbETli vYAjeedve vizVsic@. vYAj eedvM teL shAyiiel ti av likyM ecyH t . EmAvAbH aenyAyiIM. 14

yiermYAvH 48+13-32
iyiri. 23kirYyIM, Eb H-gAm, EbHemEyA pN Li nYAyviDi qiyiri . ekrIEyAH, ebA ApNLi nYAyviDi qiyiri. EmA vAbiel smIplvuM vidr vumAy skl pNLiluM nYAy viDi qiyiri. EmAvAbieR zi mRic@ kLy eiri. EmAvAbieR kr owiiri. yEhAv pRtANH ArY. tA yEhAveyA DAniey EmAvAbH kti. atinA wiyenEAel }RuMver EmAvA bien ziik. av vI}uk yM teR Cili L@kyM ec@M. mxY EmAvAbien pri hsiM. EmAvAEb, nI yi AEylien prihsic@. yi AEy EmAxHwA ELAewAM piwie@EvA? yi AEylieni pRyEAe}A e nI avenA ExHWen mi tllui. EmAvAbukAEr, niL@ew pN viwk. ecH pARki wyi vsik+ hAmK w @ AvienEAelyAk. EmAvAbieR ahArei { Ekiri. av vliy ahAriyAyi. tA mANi yAeNH av kti. aven EA}uM zMs nwkyA yi. av vLeryDikM ah AriyAyi. yEhAv pRy, EmAvAbien mAM EkApmAkAemeni RiyAM. av zMs nw . pE aveR epAc NyA. avnH av pRyEAel ecAnAvil. atinA {A EmAvAbinAyi vilpi. EmAvAbiel oAErA mAyi {A vilpi. kIEhersiel L@kAyi {A vilpi. yEsriel jnienAM yEsri nAyi {A vilpi. sibHmA, mH nieR zAKk kwver nIu. yEspNMver a

24

15

16

17

18

19

20

21

22

{ nl BwArANH. { yvIrArANH q pRyA niAvil. z@ EmvAbien miM. z@ pNLi kyRukyM nzii kyM ec@M. avL@ew mikc yvA kzA ecewM. rAjAvini sEzmAyi tH . sv z nAy yEhAv qA rAjAvieR EprH. EmAvAbieR aYM aw. EmAvAbH wte nzii ewM. EmAvAbi @M vsi ni eLlAM rAjYi Evi vil piNM. EmAvAbH q zsHt emH niRiyAM. atinA avAyi vilpik. avnA yi Q d+KgAnM pAwk+ BrNADi peR aDikArM tkiri. EmAvAbieR ziyM EtjM EpAyiri. dIEbAnivAsikEL, niL@ew mhtVAnLiniH Ri vrik. nile epAwiyilirik. qekAeA, vinAzkeR vrvAyi. niL@ew zngr eL av nziikyM ec@M. aErEv nivAsikEL, v}iyri kini nirIik. oAwiEA ven kAk. oAwiEAveL EnAk. qAyi qvErAw EcAdik. EmAvAbH nziiewkyM apmAnitmAvukyM ec@M. EmAvAbH kruekAEyiriM. EmAvAbH tkewemH a EAndiryi KYApik. tsmtliluv zii eiri. nYAyviDi EhA ElA, yhHsA, EmPAupN Lieliyiri. nYAyviDi dIEbA, enEbA, EbH dibAyIMpNLiel

25

26

27

28

29

30

31

32

yiermYAvH 48+33-49+1

1080
41

33

nIu. pE vinAzk nieR miri}vuM qwiri. EmAvAbiel miriEAkLi niM /AhvuM h A dvuM EpAyiri. mirickLi ni vIeA}uH {A tw iri. vIinAyi miri emtivew gAnvuM n]vuM l. /AhzbHdeLAM avi ewyil.

42

34ehzHEbAM qliyA pNLi luvM vilpikyANH. avew vilApM der yhsH p Ni EpAluM Ek@. EhAErAnyIM, qgH ezlIzIyApN EpAel der y EsAvApNiniH av ew vilApM Ek@. ni%Imiel evM EpAluM vru. 35EmAvAbH tl Li EhAmyAgLi {A twyM. av tL@ew Edv AH blikLi {A twyM. yEhAv ArY pRu. 36EmAvAbienecAli {A vLer vYsni. qeR XdyM zvsM sHArgAnM pAw pulA}lieR d+KsVrM EpAel vilpi. kI Ehersiel jnAyi {A vYsni. avew pNvuM s M kveweiri. 37sk lM tl emAywiciri. skl ewyM tAwi mRieiri. skl ewyM eekk mRiu EcAr v . qlAvM vYsnieR vOM tL@ew aryi iyiri. 38EmAvAbiellAyiwvuM- qlA vIwi eRyM m@AviluM skl epA lLiluM mxY, mricvEvi vilpikyANH. EmAvAvien {AenA nYBrNiepAel wcti aview vYsnmAyiri. yEhAv pRtANiArY. 39EmAvAbH awic @ wyH eiri . jn krykyANH. EmAvAbH kI}wiyiri. EA EmAvAbH litmAyiri. mxY EmAvA bien aphsi- qA sMB vic kArY avri ByM niR yHM. 40

43

44

45

46

ciR viric @ ekAH QLiyi@ v. EmAvAbieR pN piwi ewM. zmAy oLisEt EtAl i ewM. aH EmAvAbi eR BwA, svi OI eyEAel pri&ArAM. EmAvAburAxH \ M tkewM. qekAeA, t yEhA veyA ExH W emH av kti. yEhAv ArY pRy. EmAvAbukAEr, niAyi ByM, agADg, ekNik qiv kAiri. mxY ByH oAwiEAvukyM agADgLi vI}ukyM ec@M. giniM ky RA miv ekNiyi vI}u kyM ec@M. EmAvAbi {A ziyew vxM ekAuvM. yEhAv pRtANiArY. znAy z@viniM jnM oAwiykiri. ehzH E bA pNiel rA EkiElH av oAwi. pE aview suri ttVM lAyi. ehzHEbAni tI piwic@. agHni sIEhAeR pNiluM rMBic @ . EmAvA biel EntAAer nzii kyANH. ahArikeL a nzii. EmAvAEb, nin kxHwM! ekEmA zYjnt nziie@ekAi ri. niL@ew puAM puimAM twvukArAyi piwic@ ekAuEpAkew.

47EmAvAbujnt twvukArAyi piwi ewM. pE, vMdinLi EmAvA bieR jne {A tiriek ekAu vM. yEhAvyinitAyi Q sEzM. EmAvAbieR viDi view av sAni.

49

yEhAv pRy, tA! o pH kAzniM EmAvAbiEm

aEAeni o sEzM aEAnYeriy sEz mA tH. yEhAv pRyu+ aEAnYjnEm, yi AEyjn tyH mLiel ni k EvA? pitAA mriEA

1081
EdzM ewA ikLiel ni kEvA? atinAlAyi riAM miEAM* gAdieR* EdzM eekywiytH, aEl? yEhAv pRy, aEAniel rbyi* jnM yieR zbHdM Ek kAlM vM. aEAniel rb A nziiewM. nzii e ekiw ekAu mwiy emAmAM avEzxiM. avyH ilum pN kiewM. av yi AEylu kAer avew EdzniM oAwic@. pE, pIwH yi AEy aver oAwiM. yEhAv pR tANitH. ehzH E bAjnEm, vilpik! qekAeA hAyipNM tkeiri. aEAniel rbyilu OIkEL, vilpik! niL@ew vYsnieR vOM DricH vilpik! ngriEl aByinAyi oAwk. qekA eA z@ vrvAyi. miEAM Edven av ekAuEpA. miEAmieR puErAhitAeryM EdYAgeryM av ekAu EpAM. ni sVM ziyi tHm zMs nw. pE niH sVM zi nxH w ewkyANH . pNM riem ni vizV si. M nieL ami A ElAcik EpAlumiel ni k. qA svznAy yEhAv kArM pRy+ qlA vz niM {A ni BIti v M. ni oAwiEAM. nieL omic @ ekAuvrA M k}iykymil.
7

yiermYAvH 49+2-14
qEdAmienieyA sEzM qEdAmieniyANH Q sEzM. svznAy yEhAv pRy+ EtmAniniyM* viEvkmiEl? qEdAmiel jH{AnikH nl p EdzM nkA k}iviEl? av tL@ew jH{AnM nxHwmAyiri EA? eddAni vsivEr, oAwiEA kuk! oLik! qeA, teR dxH v] ikH zAvien* {A ziiM. pNiA miriviyiniM p}M pRi. qA Rc @ miri av ecwiyi ni. kA rAiyi vAluM av m}uvM ekAuEpAil. qA zAviniM ql A M {AenwM. aveR oLisEt emlAM {A kupiwiM. qi niM oLiA av k}ikyil. aveR ikM buL@M ayAemlAM mriM. qeR jnEm, nieR anATer oA vixmitH . avew jIven {A kAM! nieR BArY mAM qe yiAM!

10

11

6aEAnY twvukArAyi piwi ewM. pE aEAnYer {A tiri ek ekAuv kAlM vM. yEhA vyini sEzmAyi tH.

12yEhAv enyA pRytH, ziieEwAv zi aB vi. qA qEdAEm, nI zii ewA ahnANH- atinA stY mAyM nI ziiewM. nin hmAy ziyiniM nI re wil . nI ziiewM. 13yEhAv pRy, qeR sVM ziyA {A vAgHdAnM ec@+ ebA A ngrM nziiewemH {A vAgHdAnM ec@. ngrM avzi xHwL@ew o pARArmAyiIM. m@ ngreL zpiti o pADiyAyi L@k ngre pEyAgiM. mxY ngre apmAniM. ebA yH @m skl pNL@M qeEM nAzA vzixHwLAyiIkyM ec@M. 14

miEAM aEAnYew Edv. g A d H yi AEyliel EgALielAH . aEArAjYinwH EyAAndiyew ki}e kryilAyi avew EdzM. a E A n i e l r b aEAnYew tlA nngrM.

yEhAvyini Q sEzM {A Ek@. Q sEzvuM ekAw

E t m A EdAmieR vwEdzAyi Q pNM. zAvH yAEAbieR rsEhAdr.

yiermYAvH 49+15-28

1082
21

15

16

17

18

H o dten av rAxH\Li ElyyHkyM ecyHt+ ni L@ew eesnYe omic@ @k! yinAyi tAeRwk! qEdAMrAxH\ientier nIuk! qEdAM, nie {A amANi yAM. sklM nie evRuM. qEdAM, anYrAxH\eL nI Epwi ic@. aen nI mANiey sVyM kti. nieR ahArM nie viciri. nI kLi yer, vliy pARkLAluM kLAluM sMritnAyi vsiM. qA piwi eRy yri nI vIwA iyAluM, {A nie piwiw kyM aviewniM tAE} ekAuvrikyM ec@M. yEhAv pRtANiArY. qEdAM nziiewM. nzii e ngr kH mxY e{@M. nziie ngreL kH atH - tEAew mxY LmwiM. esAEdAmM egAEmArAyM @m pNL@MEpAel qEdAM nzii ewM. M aview vsi yil. yEhAv pRtANH A rY.
19cilEA

22

mieR puEmwk avew v] imlM nYmAM. qEdAmieR vI}H c yew zbH d i mi luuM. ecwver avew nilviLiEkM. ryH mIEt pR k}uken EAelyAyiriM yEhAv. ebA yH Em ciR viriyH k}ukenEAelyANH yEhAv. aH qEdAmieR BwA vlAet pri&miM. av sv Evdn yBvi OIeyEA el krykyAM. dmsk H sieni o sEzM
23dmsHksungreiytANH

Q sEzM+ hmAH, aAdpN By iri. dvA EktieR BymANvH. av ni/Ahit rAyiri. av vYAlM BItitmAyiri. dmsH k sungrM db l mAyiri . L@k oAwiEAkAnA# hi. avri ByM niRi ri. Q@EnAvBvi OIeyEAel av EvdnyM yAtnyM aBvi. dmsH k sH o sxH w ngrM. mxY nngre vi@ EpAyiil. atinA yvA ngriel epAlLi mric @ vI}uM. avL@ew BwAerlAvM smyM vDiewM. sv z nAy yEhAv pRtANiArY. dmsHksiel mtiluk {A tI ekAL@M. eb-hddiel zi deL tI pUmAyM dhi iM.

24

25

EyAAndiryil epAAiniM o siMhM vEAM. siMhM, mxY w mAwkeL viw vyliEl EpAEyAM. {A siMheEA elyANH. {A qEdAmiEl EpAM. jne {A ByewkyM ec@M. aver {A oAwic@ viwM. avew yvAAM qe twyAnAvil. M qeEAelyl. M qe evl @ viLikymil . avew wyArilAM qni Ener niyil.
20

26

27

atinA qEdAMjntyHH qtirA y yEhAvyew pti qA eN ik. EtmAkAe tier yEhAv q ecA niyic i riev i k. EdAmiel ipi niM nieR ikeL z@ vlici}c@ekAu EpAM. qEdA

EkdrienyM hAEsArienyM piy sEzM 28EkdAEgAeyM hAEsAriel BrNADipAeryM piy sEz mANitH. bAbiElANiel rAjAvAy enbUKdHEns aver EtAlic@. yEhAv pRy, ecH EkdA EgAe mik. ki}ieR jntey nziik.

1083
29

yiermYAvH 49+29-50+3
lAmientier {A nAlu kA@keL ekAuvM. kAz ieR, nAlumlkLi niAvuM {Anvey ekAuvrik. lA miel jneL Q nAlu kA@kL wi, miyiel ql A yiw LiElM {AnyyHM. lAmieR twvukA qlA rAxH\LiElM ekAuEpAkewM. z@ EnAi niE lA mien {A kxNLAM. aver ekAlAnA#hivew mi evcH lAmien {A tkM. lAminH {A BIkrdrit ekAuvM. qeR EkApM q eyH aver {A kANiM. yEhAvyinitAyi Q sEzM. lAmien oAwiA {AenA vALien ayyH M. avereylAM {A ekAtIM ver vA aver oAwiM. qniA niyNemH lA mi {A kANic @ ekAwM. avL@ew rAjAvienyM EdYAg AeryM {A nziikyM ec@M. yEhAvyini tAyi Q sEzM. qA BAviyi, lAmi {A n vM. yEhAvyi nitAyi Q sEzM.

30

31

32

33

avew wArM kAlivuM kvewewM. avew wA rvuM avew sM m ekAu EpAkewM. okeL z@ ekAuEpAM. L@k avErAwH en EAziM. { iluM BIkr sMBv nw. EvgM oAwiEAvuk! hAEsAru kAEr, oLiA nelAriwM Etwk. yEhAvyinitANH Q sEzM, enbUKdHEns ni etier FAElAcn nw. av nieL EtAliA sm mAy o ptiyiw. surittVM aBvi o rAxH\mH. rAxH\inH suri ttVM aBvew. atinH sVyM riA EvliEyA kvAw ELA l. atieRywH M vsiil. yEhAv pRy, rAjYe mik! z@ avew okeLyM vliy kAlieLyM EmAxH w iM. av tL@ew tAwiyew ml* mRi. ekAAM, aver {A miyew vidrEkAkLiElH oAwiM. qlAyiwniM av H mArkdritL@M {A vM. yEhAvyinitAyi Q sEzM. hAEsAEdzM kA@nAyH mAM vsi lmAyiIM. M aview vsikyil. oM l tAmsikyil . atH qEM o tri nilmA yiIM.

36

37

38

39

50
2

bAbiElANieni o sEzM bAbiElArAxH\eyM avi ewe jneyMpi yEhAv pR sEzM tA. yiermYAvi lUewyANH yEhAv pRtH. skl rAxH \ ELAwM KYApik! o ekAwi y kyM sEzM KYApikyM ec@k! sEzM m}uvM pRyk, bAbiElArAjYM piwiewM. EbEdv* nANEwielRiy ewM. EmErAdAEdv vLer By ewM bAbiElANiel vi#h nANEwielRiyewM. av L@ew vi#h BItiekAu niR yHewM. vw nieA rAxH \ M bAbi ElANien miM. rAxH\M

lAmieni o sEzM eydyiel rAjA vAyitieR dYkAlH yier mYAvAcknH yEhAvyini Q sEzM lBic@. lAM rAjYe iy sEzmANitH.
34siedIyAvH 35

svznAy yEhAv pRy, lAmieR vilH {A eevkAet owiM. vilANH lAmieR z mAy yDM.

t L @ e w t A w i y e w m l eyd aRbi keLEAel tL@ew tAwi mRiARil.

Eb bAbiElAAew vuM DAn EdvnAy mdieR plEpkLielAH.

yiermYAvH 50+4-17

1084
ri. Emc i Reiy pieyEAel nI @M n]M vyH . tirkL@ew h A d zbHdMEpAelyANH nieR ciri. pE nieR a vLer liM. nin jEmkiy OI lit yAM. bAbiElA qlA rAxH\ L@ewyM wyi aDAnmAM. av o nYmmiyAM. yEhAv teR EkApM kwi iM. atinA mview vsi yil. bAbiElA pUmAyM nYmAM. bAbiElANilUew kwEpAverAe ByewM. nziieet EmAzmA yAeN kAEA av t L@ew tl luM. bAbiElANientier yi tAeRwk. vilALikEL, bAbi ElANi EnH ae@k. niL@ew aukeLAM evRuet vyH tH . bAbiElA yEhA vyH e tier pApM ecyH t iri . bAbiElANi @m eesni kEr, vijyArvM m}k! bAbi ElA kI}wiyiri! av L@ew mtilukL@M EgApurL@M tk eiri! yEhAv avH ttAy zi n. bAbi ElANinH avLhi zi rAxH\ nkNM. anYrAxH\ ELAwH av ecyHttH avELAw ec@k. bAbiElAkA avew vi vityH AnvditH . aver viLevwAnvditH. bAbi ElABwA nirvDi Eper tw vukArAyi tL@ew ngri El ekAuv. EA z@BwA viri. atinA twvukA vIiEl mwukyANH. tw vukA sVrAjYE tiriEAw kyANH. rAjYemAwM citRiy i pMEpAelyANH yi AEy. siMh oAwic@vi wkeL EAelyANH yi AEy. aU rAjAvAyi dYM mic siMhM. atieR ql@k tk avsAn siMhM bAbiElA rAjAvAy enbUKdHEnsM.

10

11

bAbiElANien o nYmmi EpAelyAM. oM aview vsiyil . mxYM m] g L@M aviewniM oAwiEAM. yEhAv pRy, aH yi AEy jntyM eydAM oAM. av omic @ kruekAE yiriM. omic@te av t L@ew eedvmA yEhAvey EtwkyM ec@M. sIEyAniEl v}i av EtwM. dizyiElv EpAkA wuM. L@k pRyM, v nm yEhAvEyAw EcrAM. nitYmAeyAwwi nmAAM. oriluM mRewAeA wwi nmAAM. nxH w e ecriyAwkeLEA elyAyi qeR jnM. avew wyA aver etAy v}iEy nyic @ . pv t LiluM k LiluM EntA aver }lu mARAi. tL@ew vimsEtM av mR. aver kverl A M aver pvic@. z@ {eLA et@M ecyHtil. q pRykyM ecyHt. av yEhAvyHetier pApM ecyHt. yEhAvyAyi avew yTA vimlM. avew pitAA yic eedvM yEhAvyA. bAbiElANiniH oAwiEAvuk. bAbiElAkAew EdzM viwk. ipe nyi wkeL EpAelyAk. vwniM nirvDi rAxH\eL {A omic @ ekAuvM. Q rAxH\sMG bAbiElANien tier yienAuM. bAbi ElA vwnivew aDIn tyilAM. av bAbiElANi En nirvDi aukeL@M. evRuM eekEyAew yiniM mwivrA BwAerEAelyAyi riM auk. kdyew skl sM z@ qwM. BwA avAvzY metl A M qwM. yEhAvyA Ni pRtH. bAbiElAEN, nI lsicAni . qeR EdzM nIeywi

12

13

14

15

16

17

1085
18

yiermYAvH 50+18-31
. ecA EjAliytinA lANv yD puRe wtH. kdyew EdzH av EjAli ecAH. vidrniM bAbiElANi entier vrik. av DAnYM sUic i ri klvRk tk Rk. bAbiElANien pUmAyM nziik. o enyM jIvEnAew viwtH. av L@ew m]tEdh vliy DAnY ArM EpAel @k. bAbiElANiel kALikeL eylAM vDik. av aRue we. av prAjitrAkA kAlM viri, atinAlv mhA kxHwM. av ziiewA smymAyiri. mxY bAbElANiniM oAwiEAvukyANH . av rAjYniM rewkyANH . av sIEyAniEl vrikyANH. yEhAv ec@ kArYeLi av qlAvErAwM pRykyANH. yEhAv bAbiElANinH athi zi neH av jnELAw pRy. yEhAv yew lyM bAbiElA tk. atinA yEhAvyi EA bAbiElA tk. aeyH kAer viLic @ v k. bAbiElANien mi A avErAw pRyk. ngre vLyA avErAw pRyk. ov enyM rewAnvditH . av ecyHtiri tik t tiPlM ekAwk. av m@ rAjYELAw ecyH t tH av ELAw ec@k. bAbiElA yEhA vey driil . yi AEy lieR viEnAw bAbiElA pxmAyi. atinA bAbi ElANien ziik. bAbiElANieR ecRuA etvukLi ekAl e wM. av L@ew BwAerlAM a mriM. yEhAv pRytANH ArY . bAbiElA, nI vLer ahAri. {A ninH qtimANH. new yjmAnnAy, svznAy

19

20

21

atinA svznAy yEhAv, yi AEylieR eedvM pRy+ bAbiElA rAjAvienyM av eR jneyM {A eevkAet ziiM. aUriel rAjAvien ziic EpAelte aven {A ziiM. yi AEylien {A sVM vy lukLiEl tiriek ekAuvM. kEpvtiluM bAzAeR EdzM vL BNM av tiM. av niRey BiM. qyImielyM gielyAdielyM kLi av BiM. yEhAv pRy, aH jnM yi AEylieR aprADM ku piwiA kWinAVAnM ec@M. pE orprADvuM kANA av k}iyil . eydyew pAp kupiwiAM jnM miM, pE o pApvuM kupiwiAnAvil. qekAe A, yi AEyliniM eyd yiniM tAM zixHwBAge {A ri. avew pApeLl A M avErAw {A epARukyM ec@. yEhAv pRy, emRATyIM rAjYe mik! epEAdi vsiver mik! aver mik! aver ekAH pU mAyM nziik! {A klic etlAM ec@k! yArvM rAjYeAwM EkAM. BIkrmAy vinAzieR zbHdmA NitH. miyew m}uvM ik qH bAbiElA viLie@. qA liEA ik awic @ wyH eiri. rAxH\Li vuM nziietA bAbiElA. bAbiElA, ninAyi {AenA ekNieyAiyi. atRiyM mE nI ati wi. nI yEhAvyHetier yM ecyHt. atinA nI kupiwiew kyM ecyHt. svznAy yEhAvyAy eedvM teR klvRmRi Riri . teR EkApieR y D av puRewiri

26

27

28

29

22

23

24

30

25

31

yiermYAvH 50+32-45

1086
okikL@M m@ mjIvikL@M aview vsiM. pE o m xYM aviewyiniyM vsi yil. esAEdAmienyM egAEmAreyyM ati @m pNeLyM m}uv eedvM tk. pNLiliEA M jIvi il. aEtEpAel bAbiElA NiluM M jIviyil . ni yAM oriluM aview tAmsi A EpAkymil. tA, cil vwniM v. zmAeyA rAxH\i niAN vew vrvH. ElAkieR nAnA BAgniM nirvDi rAjAA omic@ v. avew eesnYi vil@kL@M L@mH . BwA <rArA . av kNyil. BwA tirR kyRiv, ati eR zbHdM kwliruEpAel ciluM. av ysrAyi sVM AnLi ni. bAbiElAngrEm, av nie miA tARAyi ni. bAbiElArAjAvH eesnY eLi Ek@. ayA vlAet pri&mic @ . eekk anA k}iyA tri av By. ayAL@ew vyRien Q@EnAv BviveLEAel ByM mRi ewi. yEhAv pRy, cilEA o siMhM EyAAndiryiel epAAiniM vEAM. siMhM jn m]geL EmyH vyliEl ecl@kyM m]g oAwiEAvukyM ecyH E t AM. {A siMheEA elyAyiriM. bAbiElANien {AntieR EdzniM oAwi M. tinAyi {AnAer etre wNM? qeEAel mil . qe evl @ viLiAM mAvil. atinA {Ani ec@M. qe oAwiA oriwyM vrik yil . bAbiElAkAer {A oAwic@viwM. bAbiElANiEnAw ecA yEhAv qAsUNM ecyHtiri

32

33

34

35

36

37

38

39

yEhAv ArY pRy, {A ninetirA, nI zii eEw smyM viri. ahAriyAy bAbiElA tkvI}uM. M q}uEA aveL shAyiil . avL@ew pNLi {A tI ekAL@M. agHni av ilum sklienyM nziiM. svznAy yEhAv pRy+ yi AEylieRyM eydy ewyM jn awikmkLA. z@ aver piwic @ , z@ yi AEylien viwkymil. pE eedvM jne tiriek ekAuvM. svznAy eedvmAy yEhAv qA aveR EprH . av av Evi zmAyi tiErADiM. Edzi vimM ntinH av aver tiErADiM. qA bAbiElANi vsi vH o vimvumAyi riil. yEhAv pRy, vAEL, bAbi ElAvAsikeL vDik. vAEL, rAjAvieR EdYAgAeryM bAbiElANiel jH{AnikeLyM vDik. vAEL, bAbiElANiel puErA hiter vDik. puErAhit EBAxAerEAelyAyiriM. vAEL, bAbiElANiel BwAer vDik. BwA ByM niR vrA. vAEL, bAbiElANiel tir keL ekAl@kyM Etk tk kyM ec@k. anYrAjYLi ni vAwkEArALikeL ekAl@k. av OIkeLEAel ByewM. vAEL, bAbiElANiel niDikeL nziik. niDi k qwewM. vAEL, bAbiElANiel jlAzy eL mik. jlAzy vivrL@M. bAbiElANinH nir vDi vi#hL@H. bAbiElA kA EBAxAerANH a vi#h kANitH . atinA av EdAx sMBviM. bAbiElANi nieyAriluM jnM niRykyil. kA@nAyHL@M

40

41

42

43

44

45

1087
ev ik. bAbiElA kAErAwH yEhAv q ecAnA niyiciriet kA k. bAbiElANieR i p ieR kiwAvukeL z@ vlici }c @ ekAuEpAem {A tijH{ ec@. t ecyHt v] ik mlM bAbiElA nYmAy puEmwAvukyM ec@M. bAbiElA vI}uM, vI}Hc mi ey viRikyM ec@M. skl rAxH \ Lilumv bAbiElA NieR vinAzei EkM. yEhAv pRy, {AenA zmAy kAwiiM. bAbi ElANiM elbH e kAyiyiel EntAemtier {A atwi iM. bAbiElANien pAieA}iA {A L@keL ayyHM. av bAbiElANien trMtiriM. av bAbiElANiniH s vM ekAuEpAM. eesnY ngre vlyM ec@kyM wH v vinAzmAvukyM ec@M. bAbiElA BwA tL@ew vil@kELA aukELA pEyAgi il. BwA tL@ew y D DrikEpAlumil. bAbi ElANiel yvAeLecAli vYs nitH . avL@ew eesnYe pUmAyM nziik. bAbiElA BwA kdy Edz ekAlewM. bAbiElA Niel etvukLi avH mAr kmAyi mRiEvM. sv z nAy yEhAv yi A EylienyM eydeyyM o viDveyEAel kyAyi viwk yil. eedvM aver eekviwk yil. l! av, yi AEylieR vien vi@EpAtieR aprADmvrA. av aven vi@, pE, av aver eekviil. bAbiElANiniM oAwiEA vuk. niL@ew jIvitM riA oAwiEAvuk! bAbiElANieR pApLA vDiewA ni ekAwtH! bAbiElAkAew dxHv]ikHH yEhAv aver

yiermYAvH 50+46-51+12
zii smymAyiri. ahi zi bAbiElA Ni ki@M. yEhAvyew eekyiel sV EA EpAelyAyi bAbi ElA. m}uv ElAkeyM bAbiElA wiyArAi. rAxH \ bAbiElANieR vIu wicH AdikeLEAel epmARi. qA bAbiElA epe vIwyM. avAyi vilpi k! avL@ew EvdnyH m ekAuvrik! av suKe EAM! n bAbiElANien suKew A mic @ . pE aveL suKewAnAvil . atinA nmveL eekeyA}iyAM, nmH new rAjYEH EpAkAM. sV nAy eedvM bAbiElA NieR zi niyiM. bAbi ElANinH q sMBviemH av niyiM. yEhAv nEAw tikArM ecyH t iri. v, nm sIEyAni aEti pRyAM. new eedvmA yEhAv ecyH t iri kArYeLi nm pRyAM. auk mc@k! prick eLwk! EmdYyiel rAjAAer yEhAv Li. bAbiElANien nziitinANH av aver LiyitH. bAbiElAjnt yHH avrhi zi yEhAv nM. bAbiElANini eesnYM eyzElmi yEhAv yew lyM nziic@. atinA yEhAv av kiE zi nM. bAbiElANieR mtili EnH o ekAwi yk. wt kAvAer ekAuvrik. pARA vukAer yTAAn nik. o rhsY mNienA uk. yEhAv tA sUNM ecyHtEpAel viM. bAbiElAjntyHetier tA ec@em@ pRi@tH av viM.

46

51
2

10

11

12

yiermYAvH 51+13-27
13

1088
eL awiA {A nie pEyAgic@. rAjDAnikeL tk A {A nie pEyAgic@. tirEyyM tirArenyM wiA {A nie pEyA gic@. EtrienyM EtrALieyyM awic @ wyH A {A nie pEyAgic@. puxAeryM OIkeLyM awi c @ wyH A {A nie p EyAgic@. v]AeryM yvA eLyM awic@wyHA {A nie pEyAgic @ . yvAAeryM yvtikeLyM awic @ wyH A {A nie pEyAgic@. wyAeryM ipeyM awic @ wyH A {A nie pEyAgic@. xiAeryM p eLyM awic@wyHA {A nie pEyAgic@. BrNADipAeryM EdYAgAeryM awic @ w yHA {A nie pEyAgic@. pE, bAbiElANinH {A pkrM tM. av sIEyAniEnAw ecyHt tikH skl bAbi ElAkAeryM {A ziiM. eydA, nieR mivcH {An ver ziiM. yEhAv pR tANH Q kArY. yEhAv pRy, bAbiElAEN, nI vinAzkpvtmA. {A ninetimANH. bAbiElAEN, nI rAjYe m}uv nziic@. {A ninetimANH , nine tier {AeneR eek nivM. ekAwmwikLiniH nie {A iyiwM. nie {A ki eyri pvtmAM. ekiwieR awiRyH Ayi M bAbiElANiniH o kl@ EpAluM qwyil. ml li piy vliy kl@keLAM jnM kAkyil . qeA nieR ngrM qEM tk pARkL@ew o ArM mAmA yiriM. yEhAv pRtANH Q kArY. EdzH yptAk yk. skl rAxH \ LiluM kAhLM m}k. rAxH\eL bAbiElANi entier yienAk!

bAbiElAEN, nI evi vLeryw vsi. nin vLer niDisH. pE o rAxH \ em nilyilu nieR aYM viri. nI nzi ewA smymAyiri. 14 sv z nAy yEhAv teR nAmi Q vAgHdAnM ecyHt+ bAbiElAEN, nie {A nirvDi z@BwAereAu niRyH M. av o sMGM ev@iLikeLEAelyAyiriM. av ninetier yM jyiM. pie av nieR Em niH vijyArvM m}M. 15 yEhAv teR mhAziypEyA gikyM Q miey s] x H w i kyM ecyH t . av teR jH{Ane Q ElAks]xHwiAyi pEyAgic @ . teR DArNA ziey av kAze vitAniApEyAgic@. 16 av wim}EA kAz iel jlM alRu. miey epAtiH av EmGeL ayc @ . m}EyAewAM av milien ayyH . teR klvRkLinimv kAien ekAuv. 17qA mxYrmAM EBAxA rA. eedvM ecyH t iri eteH av mnilA il. zilik vYAjeedvL@ew timkL@A. timk evRuM vYAjeedv mAM. zil i q EBAxenH a etLiyi. timk jIvnil. 18 vi#h vilekv. m xYAiy vi#h evRuM vi&mM mAM. avew nYAyviDi dinM vM. vi#h nzii ewkyM ec@M. 19 qA yAEAbieR oAhriyA yv vilek timkeLEA elyl. mxY eedve s]xHwi il . eedvM teR jne s]xHwic@. eedvM qlAM s]xHwic@. aveR nAmM sv z nAy yEhAv qA. 20 yEhAv pRy, bAbiElAEN, nI qeR ikyA. rAxH\

21

22

23

24

25

26

27

1089
aRARAH , mii, asH e knAsu rAjYeL bAbiElANiEnAw yM ecA viLik. av etier pw nyiA o EsnA nAyken etrewk. ev@ iLieEAel nirvDi tirkeL ayyHk. rAxH\eL avetier y ienAk. EmdYyiel rAjA Aer tARAk. avew BrNA DipAeryM DAn EdYAg AeryM m}uv tARAk. av Bri skl rAjY eLyM bAbiElANientier y inAeyAk. EdzM EvdnyA qEpAel viRc@ _M. yEhAv bAbiElA NiEnAw ecAEzictH ec@ EA av viRyH M. bAbi ElANien o nYmmiyAk yAyi yEhAvyew pti. M aview vsikyil. bAbiElANieR BwA EpArA mvsAniic @ . av tL@ew EkAkLi tu. avew zi EpAyiri. av pri&mic OIkeL EpAelyAyi ri. bAbiElANiel vIwk kk yANH . avL@ew kvAwL@ew sAk owiiri. o dt meAv piAel. dt dten piw. av bAbiElANiel rAjAviEnAw aveR m}uv ngrvuM kI}w e@evH KYApiM. kw kwvuk kI}wei ri. cnil tI piwiciri. bAbiElANieR BwA m}uv Byiri. svznAy yEhAv, yi A Eyjntyew eedvM pRy+ bAbiElA o emtiLM EpAel. viLevwkAlH DAnY vuM ptiM EvtiriA aview jnM kywi. bAbiElA Nien awiA smyM awi rikyM ec@. sIEyAjnt pRyM, bAbi ElArAjAvAy enbUKdHEn ne mu tk. mH enbUKdH E n ne mRiEv l i c @ . pH av new

yiermYAvH 51+28-40
L@keL ekAuEpAyi. n o nYBrNi EpAelyAyiI. nmAyi nletlAM av ekAuEpAyi. vyRu niRyMver ql A M ti o rAs pieyEAelyAyiri av. av nm nletlAM qw kyM ne qRiukLykyM ecyHt. ne mRiEvliA bAbiElA BIkrtY ecyH t . EAL etl A M bAbiElANinH sMBvi e q {AnAzi. sIEyA ni vsivrANH aArY pRtH+ bAbiElAkA new L@keL ekAtieR aprADmvrANH . EA}v sVM v] iH ziie wkyANH. eyzElMngrM A rY pRyM. atinA yEhAv pRy+ eydA, nie {A ti ErADiM. bAbiElA zii ee {A R vM. bAbiElANieR kwlien {A vikyM RvkeL vrtA kyM ec@M. bAbiElA ekiwAvzixH w L@ew o ArmAyiIM. bAbi ElA kA@nAyHL@ew vAs AnmAM. jn k Are EnAi aMviwM. bAbiElANieni cii EA tlluM. bAbiElA jnrhitmAy oriwmAyiIM. bAbiElAkA gi siMhik. siMhikeL EAel av mrL@. av zrAy siMheLEAel epmARu. av {AenA vi nM. aver {A wiic @ mrAM. av ciric @ l s iM. pie av qeEmAyi RuM. oriluM av Nkyil . yEhAv pRtANiArY. bAbiElA ekAlewA kA ni AwkeLyM NAwkeLyM EkAlAwkeLyM EpAelyANH. aver {A aRvu zAlyiEl nyiM.

28

35

29

36

30

37

31

32

38

33

39

34

40

yiermYAvH 51+41-57
41

1090
ElANientier yM ecyH t ti nAlANv EAzitH . yEhAvyANH ArY pR tH. yi AEyjntey bAbiElA vDic@. miyiel qlA l nimver bAbiElA ekA. atinA bAbiElA vI}NM! ni vAL@kLiniM rep@. ni tiwi bAbiElA viwNM. kA nitH! ni eLA vidrEdzANH . pE nieLviewyAyAluM yEhAvey oAik. eyzElmienyM oA ik. { eydA lit. yEhAvyew lyiel vi lLiEl viEdzik kwiritinA { ap mAnitrAyiri. yEhAv pRy, bAbiElA Niel vi#heL {A zii kAlM v. aEA rAjY eAwM mRiEvv kryM. bAbiElA kAzMme vL EAM. av teR EkAk zmAiEyAM. pE ngr ientier EpArAwA {A L@keL ayyHM. av aveL nziikyM ec@M. yEhAv yANiArY pRtH. bAbiElANi mxY nilviLi nm EkAM. bAbi ElAEdz jn sADn tk zbHdM n Ek. yEhAv eevkAet bAbiElA Nien tkM. ngriel vliy zbHd av twyM. z@ smeEAel alRi eAu vM. @m jn eLlAM alc EkM. eesnYM vH bAbiElANien nziiM. bAbiElANieR BwA piwiewM. avew vil @ k owiewM. qekA eA, yEhAv mxYer avew dxHv]ik zii . yEhAv avH avr hi zi n. bAbiElANieR jH{AnikeLyM DAn EdYAgeryM {A

42

43

44

45

46

47

48

Ezz* EtAl i ewM. mi yiel vuM mikcM ahri mAy rAjYM vAsikLA ewM. anYrAxH\A bAbiElA Nien EnAkyM kA kA}Hc aver BItrAkyM ec@M. smM bAbiElANiEm kyRuM. atieR alRu tirk aveL mwM. bAbiElANieR ngr nziiewkyM nYmAe wkyM ec@M. bAbiElA vr mmiyAyiIM. M vsiA o EdzmAyiIM atH. mxY bAbiElANilUew srikEpAlumil. vYAjeedvmA Eblien bAbiElANi {A ziiM. av vi}uiy mxYer {A CiiM. bAbiElANieR @mti vI}uM. anYrAxH\ bAbiElANiEl vrvu niM. qeR jnEm, bAbiElAngr ini puR kwk. ni L@ew jIv riA oAwk. yEhAvyew mhAEkApi niM oAwiEAvuk. qeR jnEm, ByewtH. kiMv dik prEM, pE Bye wtH . Q vxM o kiMvdi v. aw vxM EveRAH. rAjYH BIkryM nweH vAyAEyAM. BrNADip A m@ BrNADipAetier EpArAwev vAyA EyAM. bAbiElANiel vYAjeedveL {A zii kAlM tIc yAyM vM. m}uv bAbiElA EdzvuM apmAnitmAM. ngriel etvukLi nirvDi zv kiwM. sVvuM miyM atilu sk lM bAbiElANieni hAd EAew viLiM. vw niemA eesnYM vH bAbi

49

50

51

52

53

54

55

56

E z z Q EpAA yiermYAvH o EtYk awyALM pEyAgic@. eesnYM pEyAgi EpAlu oANitH . bAbiElANi o rhsY awyALmA NitH.

57

1091
wic@ mrAM. BrNADipA eryM EdYAgAeryM BwA eryM {A wiyArAM. pie av qeEmAyi RuM. av oriluM q}uEyil. rAjAvANH ArY pRtH. svznAy yEhAv qAN veR EprH. svznAy yEhAv pRy+ bAbiElANieR Gnm z mAy mti tkewM. avL@ew tkvAw kiewM. bAbiElAkA atYVAnM ec@emiluM a EyAjne wkyil . ngre riA mic H av vLer INiM. pE av agHni nALH nmAkEy Z.

yiermYAvH 51+58-52+8

bAbiElA pie epAil. {Ani view sMBvii anL@ew PlmAyiANH bAbiElA muk. yiermYAvieR vAk view av sAni. eyzElmieR vI}c H eydyiel rAjAvAyEA siedIyAvinH peA vyAyi. siedIyAvH yi A Eyli ptienA vxM Bric @ . yiermYAvieR puiyAy hmUtlA yi siedIyAvieR a. libH n yinitAyi hmUt lieR wMbM. 2 eyEhAyAIM rAjA vienEAel siedIyAvuM tik ecyHt. siedIyAvH tik ec@tH yEhAv xH w eil . 3yEhAv EkApic t inA eyzEl miM eydyHM vLer an L@Ayi. avsAnM yEhAv ey zElMkAeryM eydAeryM teR miniM qRiukLu. siedIyAvH bAbiElANiel rAjAvientier klApM i. 4 ati nA siedIyAvieR otAM BrNvxiel pAM mAsiel pAM divsM bAbiElArAjAvAy enbUKdHEns eyzElmientier nIi. bAbiElAeesnYM eyrUz Elmi evLiyi pALymwic@. pie EkAk mkLi kyRA av ecRukL@Ai. 5 siedIyA vieR ptienAAM BrNvxMver eyzElMngrM bAbiElA eesnY ieR pErADilAyi. 6 vxM nAlAM mAsieR otAM divsM ngriel piNi vLer mAyi. ngrvAsik BN emAM avEzxic i il . 7aH bAbiElA eesnYM eyzElmi El kyRi. eyzElMBwA oAwi Lu. rAiyi av ngrM vi@. ru mtilukmiwyilu kvAwi lUewyANv EpAytH . rAjAvieR pUEAinrikilAyi kvAwM. bAbiElAeesnYM ngrM vLi eiluM eyzElM BwA owi EAyi. mBimiyiElANv oAwi EAytH. 8pE bAbiElAeesnYM sied IyArAjAvien oAwic @ . eyrIEhA

58

52

yiermYAvH bAbiElANi sEzmyy H 59EdYAgnAy esrAyAvinH yiermYAvH nkiy sEzM tA + EnrYAvieR punAyi esrAyAvH. mhHEsyAvieR punA yi EnrYAvH. esrAyAvH ey dyiel rAjAvAy siedIyAviEnA ewAH bAbiElANiEl EpAyi. siedIyAvH eydyiel rAjAvAy tieR nAlAM vxmAN sMBvict. H aEALANH yiermYAvH , EdYAg nAy esrAyAvi sEzM nki ytH . 60 bAbiElANi sMBviA EpA aneLi yiermYAvH o Li q}utiyi. bAbi ElANieni ArYeLlAM av q}utiyi. 61yiermYAvH esrAyAviEnAw pR u, esrAyAEv, bAbiElANi El EpAvuk. nie viA k}iyveAeyAyi Q sEzM vAyic@evRvk. 62 qi@ pRyk, yEhAEv, bAbiElANien, Q le, tkem nI pR i. tiel o mxYM m]gvuM jIviciriA viDmA nI nzi ik. viwM qEmAyi o nYAvzixH w mAyiriM. 63 vAyic@k}iH o klH atiEnAw ek@k. qiH yIsundi yiEleRiyk. 64qi@ pRyk, EtEpAel bAbiElA muM.

yiermYAvH 52+9-25

1092
17bAbiElAeesnYM lyi eR oA@k tk. yEhA vyew lyiluAyi oA@ni lkL@M oA@etAiyM av tk. oAewl A M av bAbiElANi El ekAuEpAyi. 18 bAbiElA eesnYM eyzElminiM vyM ekAuEpAyi. kl, EkArik, kikk, tLikk, sugvsHt L@ew tAl lyi <x yHpEyAgi skl oA@pkrN L@M. 19 rAjAvieR EtYk Esn yew nAyk etlAemw+ ecv , tIlz, vliy tLikk, kl, viLkAluk, t, niEvdYEAk qiv. sV iElA eviyiElA Aiy sk lM av ekAuEpAyi. 20ru k, kw, atinwiyilu pH oA@kALk qivyM pIW L@M vLer BArmvyAyi. zElAEmArAjAvH yEhAvyew l yiEl AiytAyi av. sADnL@Aiy oAwH Avu tiluM BArmvyAyi. 21oAErA oA@NiM meAwi epAmAyi. peAwi LvuM. k epAyAyi. NieR BiiH miu knM 22oAErA NieRyM mkLilu oA@ mwinH qwiyilDikM yrM. atH o vlNiyAluM @M oA@mAtL nArkLAluM alMk]tmAyi. m@ kM mAtLnArkL@A yi. atH dYe EpAel yAyi. 23kL@ew vzLi etAARH mAtLnArkL@Ayi. qlAM EcH k ilum vlNik mkLi Ru mAtL nArkL@Ayi. 24rAjAvieR EtYk pARAvu kArew aDip esrAyAvienyM esPnYAvienyM twvukArAiyi . esrAyAvH mhApuErAhitM esPnYAvH etAw mhApuErAhi tM. m dVArpAlkAM wi twvukArAei. 25EpArALik L@ew mtly EdYAgenyM rAjAvieR EtYk Esnyew aDi p piwici. rAjAvieR pEd xHwALi }u EperwiyM av twvukArAiyi. av aEA}uM

smtlivc H av aven piwic @ . siedIyAvieR BwA erl A M oAwiEAyi. 9 bAbiElA eesnYM siedIyArAjAvien piwi cwi. av aven ribA ngri l bAbiElA rAjAvieRyw E ekAuEpAyi. hmAieR EdzAyi rib A . aviewvc H bAbiElArAjAvH siedIyArAjA vieR viDi KYApic@. 10aview rib A ngrivc H bAbiElA rAjAvH siedIyAvieR puAer vDic @ . puA vDiewtH siedIyAvien blmAyi kANic@. eydyiel rAjAvieR EdYAg eryM bAbiElArAjAvH vDic@. 11pie bAbiElANielrAjAvH siedIyAvieR kk re w. ayA avnH oA@ clk L@mi@. pie ayA siedIyA vien bAbiElANiEl ekAu EpAyi. bAbiElANi ayA sied IyAvien twvRyili@. mrNMver siedIyAvH twvRyi k}iu. 12bAbiElArAjAvieR EtYk pARAvukAew nAyknAy enbU s-adA eyzElmiEl v. enbUKdH E ns rAjAvAytieR peAtAM vxieR aAM mAsiel pAM divsmAyi tH . enbUs-adA bAbiElA Niel o DAn EntAvAyi. 13enbUs-adA yEhAvyew lyM kic@. rAjekArvuM eyz Elmiel sklvstikL@M av kic@. eyzElmiel qlA DAn ekiwL@M av kic@. 14m}uv bAbiElAeesnYvuM eyzEl mieR @mtiluk tk. rAjA vieR EtYk EsnAnAykeR kI}ilAyi eesnYM. 15nAyk nAy enbUs-adA, aEA}uM ey zElmi avEzxic v er twvukA rAi. Enre bAbiElArAjA vi kI}wiyiveryM ayA ekAuEpAyi. eyzElmi avEz xici smrAy pNiAeryM ayA ekAuEpAyi. 16pE, cil drier enbUs-adA aview vii @EpAyi. aver miriEAk LiluM vylukLiluM pNiyAnANv vitH.

1093
eyzElmi Ayi. jneL eesnYiElew mtly Ayi pke}ukArenyM av ekAuEpAyi. ngriluA yi aRup sADArNAeryM av ekAuEpAyi. 26-27EsnADip nAy enbUs-adA EdYAg AeryM ekAuEpAyi. ayA aver bAbiElArAjAvieRyw E ekAuv. bAbiElA rAjAvH rib A ngriluAyi . hmAieR EdzAyi ribA. EdYAgAereylAM vDi A ribAngri rAjAvu klic@. aenyANH eydA tL@ew rAjYniM ekAuEpAketH . 28e n b U K d H E n s twvukArAyi ekAuEpAyvew qM tANH+ bAbiElArAjAev nil yi enbUKdHEnsrieR }AM vxM* 3,023 Ep eydyi niM ekAuEpAke@. 29bAbi ElArAjAev nilyi enbU KdHEnsrieR ptienAM vxM 832 Ep eyzElminiH ekAu EpAke@. 30enbUKdH E nsrieR pi mAM BrNvxM enbUs-adA 745 Eper twvukArAyi ekAuEpAyi.

yiermYAvH 52+26-34

rAjAvieR EtYk pARAvukAew aDipnAyi enbUs-adA. ek 4600 Ep twvukArAyi ekAu EpAke@. eyEhAyAKI sVtnAew 31eydyiel rAjAvAy eyEhA yAKI mE}u vxM bAbiElA Ni twvRyilAyi. twvieR mE}AM vxM, bAbiElA rAjAvAy qvI-emErAd eyEhAyA KIEnAw dykAi. vxM ayA eyEhAyAKIen sVtnAi. qvi-emErAd bAbiElArAjA vAy vxM teyAyi atH . pAM mAsieR pAM divsM qvI-emErAdkH eyEhAyA KIen twvRyiniM viyc @ . 32qvI-emErAd eyEhAyAKIEnAw kNEyAew sMsAric@. tEAewAM bAbiElANilu m@ rAjAA erA y bmti nki av eyEhAyAKIen dric@. 33aen eyEhAyAKI teR twvuvO mAi. teR jIvitieR zixHw kAlM aEhM rAjAvieR Emzyi niM Bic @ . 34ql A divsvuM bAbiElArAjAvH eyEhAyAKInH eclvi nki. eyEhAyAKI mriMver w.

enbUKdE H nsrieR }AM vxM i. m. 598 eR mYM mt i. m. 597 eR mYM ver.

vilAp

eyzElM avL@ew nAz ei vilpi eyzElM ori jnnibiFmA eyA ngrmAyi. qAli EA ngrM vijnmAyiri . eyzElM ElAkiel mhAngrLielAAyi. H av o viDveyEAelyAyi ri, ori av ngrL@ ewyiwyi o rAjmAriyAyi . qA H av o awimyAeiri. rAiyi av kWinmAyi kr y, knI avL@ew kviL@k LiluH. aveL zVsiiA mil. anvDi rAxH\ av ELAw sQXdilANH . qAli EA M aveL zVsii il. suXeLlAvM av puRMtiriiri; av avL@ew zuLAyiri. piNiyM yAtnyM awimvuM aBvictiEzxM eydA tw viEl ekAuEpAkeu. rAxH\ L@ew wyi av vsi. qiluM eesVrM qAeNH av aRiymil. aveL Ev yAwiyverlAM wiy tA}Hvr yi aveL piwiwi. sIEyAniEl v}ik Ek}uk yANH. kArNM, /vinH M vil E l A . avL@ew vAtilu keLl A M vijnmANH ; avL@ew puErAhit enwvIiwkyANH. avL@ew knYkmA buimi lANH, sIEyA tIvYsnilu mANH. avL@ew zu jyiciri. zu suKmAyi vimikyM ec@. avL@ew anvDi pAp nimiM yEhAv aveL ziic@. zuvieR mE nw twvukAerEAel avL@ew

10

eept dEr EpAyiri yANH. sIEyApuiyew* sQrYM m}u v aveL viuEpAyi. avL@ew -LAve Emc i liniwM kiA ekAH EvAreR mi zieku nw mAkeLEA elyAyi. avL@ew mhAyAtny@ewyM Ekz ieRyM, jn alutiri tieRyM nAL@kLi, EpAykA lH avL@EwtAyi qlA am lYvsHteLyM eyzElM oA . avL@ew jn zu vieR ki vIEpAyEA aveL shAyiA mAyi il, avL@ew zu aveL EnAkyM avL@ew EtAvi yi prihsic @ cirikyM ecyHt. eyzElM o mhApApM ecyHti ri. aekAH av a yAyiI. aveL mAnici verlAM H aveL evRu, kArNM av avL@ew ngHnt kiri. av sVyM {ru kyM tiriuEpAvukyM ec@ . avL@ew mAlinYM avL@ew pAvA wyi Ayi. teR BAvi eyi eyzElM oriluM cii cil. kw nANEwi av ecvINEA, aveL zV siiA M Aymil . av kru, yEhAEv zu qe awiewiy mlM Ay qeR dritM kAENNEm. avL@ew ql A amlYvsH t M Evi avL@ew zu eek nIi. avL@ew vi ly i Evzi biMbArADk

s I E y A p u i eyzElmieR meA EprH.

1095
rAy viEdzrAxH \ eL av stYmAyM ku. niL@ew sB yi av EvzitH, yEhA vyew klnyA niErADie vrANv. aiEvi tiruekAH, avL@ew jnLyM {ru kyANH. jIv piwic@ niA hAri Evi av avew vilpiwic qlA vsHt L@M ekAwk}iu. av pR y, yEhAEv, {A q evRu evLAyiEAyi q kRi yk. kwEpAvEr, qni sMB victH ni sMBviAtiri Eey {A Ai. yEhAv #mAyi EkApicEA av qe aBviic qeR Q EvdnEpAel o Evdn EveR EA? mkLini yEhAv qeR aikLiEl tI ayyHkyM atH qiEl ptiikyM ecyH t . qe wti Evi av o vl virikyM qe mwieAuvrikyM ecyHt. qe av trizAiyi ri; divsM m}uv ErAgm vLAiyiri. qeR pApekAH av o kM Aiyi. av yEhAv sVM eekekAH iiN yH kyAyi. yEhAvyew kM qeR k}ui kyiyi uH ; atH qeR zi EcA iLy. qni mRu ni A k}iyAvew ziH qeR yEhAv qe viuekAw iri. qeR akAyi blvA Aer m}uv qeR yEhAv tiLiri. qeR yvA eL e{ric @ kLytinAyi qnietier yEhAv L@keL viLic @ iyiri. eydA knYkyew* vIuci qeR yEhAv emticiri. etl A MekAANH {A kry tH; qeR kviL@kLilUew k
eyzElM ngrieR

vilAp 1+11-22
nIerA}ukyANH. kArNM zV siiEv qiniH ak elyANH. zi tiric@tErv qiniH akelyANH. zu aver awiewiL tinA qeR eept drirA yiI. zVAskrAM avilAti nA sIEyA avL@ew eekk niv. aven vLyNemH yAEAbieR zuELAw yEhA v kliciri. eyzElM av ew wyi o mlinvsHtvA yirikyANH. eyzElM pRy, qe zii cti yEhAv nItimAnANH. kAr NM aveR klnk {A Di ric@vElA. miyilu skljn L@M EkEN, qeR Evdn kANEN. qeR mNvALAM mNvAimAM twvukArAyi EpAyi ri. qeR kmitAeL {A Re viLic @ , qiluM av qe ctic@. jIv piwic@ niA Evi avnveR hArM Etwi eAiriE qeR puErAhitM mAM ngri jIv evwi iuH. yEhAEv, {A pIfiiew kAENNEm, qeR w kwykyANH. {A vLer kWin XdynAvukyM asrNEw kAukyM ecyHttinA qeR XdyM i kI}HEm mRiiri . puRH u ekAl eu; vIinkH mrNmA yi. {A {rukyAyieH av Eku; qniH zVAsk lElA. qeR dritei qeR qlA zuL@M EkiuH. nI qEAw ecyHtti av h A di. nI v em pR divsM avew Em vENEm, avM qeEAel EkNEm. qeR dxHwt qey kA luM. aEA qeR pAp EhvAyi nI qEAw UrmAyi epmARiyEpAelte av ErAwM epmARuk. av ec@

11

17

12

18

13

19

20

14

21

15

22

16

eydAknYk meA EprH.

vilAp 2+1-12

1096
pRiecw; teR sB w l eyM av tk. yEhAv sByM EtYk vimdinL@M* sIEyAni mREpAkAniwyA i; EkApMekAu mtimREA av rAjAvienyM puErAhit enyM pucHCic@. yEhAv teR yAgpIWM viu. teR lyM av nirAkric@. avL@ew EkAmtiluk av zuvien lic@. sBAdivsi elEpAel av yEhAyew lyinkH ahsic@. sIEyApuiyew mti nzii tinH yEhAv tM emnu. nziiEtH qver qH av kNAi; vi}uA i av niyicil. nzi itH av niiyil . atieR mtilien av vinAz A kryikyM vYsnii kyM ecyHt; omicH av ruM dblmAyi. avL@ew vAtiluk mi pUu EpAyi; avL@ew u t}uk av epAic@. avL@ew rAjAvuM -L@M rAxH \ L@ew wyi citRiEAyi; pEdzeLAM av lBic i l . yEhAvyi ni dznM avL@ew vAc kEpAluM Ayil. sIEyApuiyew mA tR yi mkrAyi ri. av tL@ew tlyi epAwivAriyi w; av cAw. eyz Elmiel knYkmA tREyALM tl niyH. qeR jnieR vinAzM nimi M kI ekAeeR kk mi. qeR kr kI}HEm mRi y. qeR XdyM pRicH nilH qRiEpAel. ngriel etvukLi ikL@M ziL@M vAwi}y. ngrctVrLi mRiEvuvINv enEAel av vAwi} EA amAew eekkLi kiw H swM ekAH av l

qlA pApL@M nI aRiiri NEm. pRyA kArNM qeR vilAp nirvDiyANH, qeR XdyM ErAgArvumANH. yEhAv eyzElM nziic@ EkApMekAu yEhAv sIEyA puiEyAw qen avjH { EyAew epmARiLu. yi A EylieR Etjien yEhAv kAzniH tAE}AH miyiEl eRiiri. unA EA, yi AEy teR pAdpIW mAyievH oriluM kk yil. yEhAv sklM nziic @ k Lu, yAEAbieR oerAngr EAwuM av kN kANicil. eydApuiyew* EkAk teR EADi av wic@ niri. aveL yEhAv tR veryH tA}H i. rAjYeyM atieR BrNADipAeryM av amAi. yi AEylieR ql A ekAu kL@M* EkApieR wi yEhAv tkkLu. zu vEA yi AEyliniM teR vlMeek av mAi Lu. @mtien ukLy o tIjVAlEpAel av yAEA bien ukLu. zuvien EAel av teR vlkrM pEyAgic@. o zuevEpAel av teR vlee pEyAgic@. sIEyA puiyew wAriluAyi vizixHwrAy skleryM yEhAv teR qriy EADA ekAkLu. yEhAv o zuevEAel yi; av yi AEylien #sic @ . avL@ew EkAkeL av #si c@. avL@ew ekAAreL av tk; eydApuiyew d+K vuM vilApvuM luM av epikyM ecyHt. yEhAv teR tAAlik l ye o EtAeeyEpAel

10

11

12

eydApui eydArAxH\ieR meA nAmM ekAH ziyew awyALM.

EtYk vimdin aTvA zb k. zniyA}H c EyA jn EjAli ecEA viEzxdinELA kAmitH.

1097
c E A, tL@ew amAErAw av EcAdic@, avuM vIuM qview? 13 sIEyApuI, nie qiEnA wA {A pmiEtH? nie qiEnAwA {A tArtmYew EtH ? iye sIEyA knYkApuI, nie qenyANH {A zVsiiEtH? nieR vinAzM kwEpAel vlutAy ekAANH {A pRytH; nie suKewM?
14 anYvuM privipvvumAy

vilAp 2+13-3+4
vEyAw Xdyii viLic@ kryvi. pkluM rAvuM nieR knI aNepAi o}uke. ni tH; nieR kIerA}u ni tH. rAiyi q}uEH Aik. rAiyew oAErA yAmiluM nil viLik. yEhAyew mi ecH dy yAcivi. etvu kL@ew aH vizekAu my ivIN nieR eept Evi aveR mi eek k. yEhAEv, ri nI ecyHti ritH ErAwAeN kA kyM ikyM ecENEm. avew sAneL, av tAElAlic ueL, OIk tiENEmA? yEhAyew ly inkH puErAhitrM vAc krM ekAleEwNEmA? yvAL@M v]AM etvukLi nil kiw. qeR knYk mAM vizixH w yvAL@M y i vIEpAyi. yEhAEv EkApM v divsM nI aver ekA; kNyilAet nI aver ekAkLu. yEhAv EkApicA M r ewkEyA jIvikEyA ecil q kANiA Evi, o/ vinH L@keL viLi EpAel L@keL viLicH avErAw vmiH qe ByewA nI hVAnM ecyHt. {A tAElAli kyM vLkyM ecyHt ueL qeR zu mwic@ kLu.

18 sIEyApuiyew mtiEl, yEhA

19

dznELAewyANH nieR vA ck niEAw vcict. H nieR pApetier av EbA DnM nwiyiei nine tiery nwpwi nilAk sADYmAyi. ati pkrM av niEAw vcictH epA yM kxkvumAy evLipAwk LANH. 15 etvilUew kwEpAv nieR Ener eekekAu. ey zElM puiyew Ener av LM kyM tlyAukyM ec@ . av EcAdi, sQrY ieR rc@vuM miyiel atizyvuM q EkviEk ngrM teEyA? 16 nieR m}uv zuL@M nin etier vAepALi. av LM kyM pl i RukyM ec@, n aver vi}ui Lu. oAEhA, tANH n kAi divsM; atH vrikyM n atien kAkyM ecyHti ri, qH av pRy. 17 tA EzictH yEhAv ecyHti ri; teR BIxNi av nw iyiri. vLer pH tA klicitH av vici ri. ql AM av tk; ouM dy kAiymil. nieti hAdiA av nieR zu vinH w ekAwiri. nieR tiEyAgikeL av z rAi.*
n i e R . . . z r A i nieR z@L@ew ekAukeL av yiyiri qM.

20

21

22

dritieR epA yEhAyew EkApiniM v vliy dritM kv {AnA. 2 evLic ill i yEhAv qe nyikyM v}inw kyM ecyHt. 3 vIuM vIuM divsM m}uvM yEhAv qnietier mAM eek tiric@. 4 qeR mAMsvuM etAliyM av jIiiciri; qeR

vilAp 3+5-35

1098
19 qeR dritvuM azAiyM {A

aik av tkkLu.
5 yEhAv qnietier yi

10

11

12

13

14

15

16

17

EkAk pNiykyM piNiyM lsYvuM ekAH qe epAti ykyM ec@. z Az VtmAyi mri c v ere y EpAel qe av w Li pAic@. puREpAkA k}iyAvM yEhAv qni uM o mti eki. qe av kn pic Lclyiliu. riEN q {A viLic @ kryEA}uM yEhAv qeR A n tiLy. {A EpAkA Ezic v}ik av evukl@ eki miciri . qeR pAtkeL av vLvuM tirivuM tAiyiri. yEhAv qeR Em cAwivI}A oLiiri o krwieyEA elyM miA ptiyiri o siMheEAelymANH. av qeR v}iyi qe piwkyM qe mAiIRu kyM kAkiyAkyM ecyHt. av vil@ lyHkyM qe M prizIliA pEyAgi kyM ecyHt. aveR vnA}iyiel aO av qeR v]kLiEl pAyiciri. qeR skl L@kL@M qe kLi yAi cirikyM divsM m}u v qe kLiyAi pAwkyM ec@. yEhAv kyH vsH t qi niRyHkyM kyHpunI ekAH qe pUritmAkyM ecyHt. yEhAv qni cvyH A crl@ t; qeR pl@k epAwiu EpAyi; qe av epAwiyiliH cviiEc@. smADAni Eviy skl tYAzyM {A eekviiri , qeR nl kAlM {A mR EpAyiri.

18 yEhAvyilu qeR tI

nzic@EpAyi q {A sVyM pRu.

wic kyHpunIM kAEkALvuM oA . 20 qeR ql A dritL@M tIc yAyM {A oA; aekAH {A vixAdvAnANH. 21 qiluM ArYei cii EA qni tYAzyA . {A ciitH tANH+ 22 yEhAyew sH E nhv] ik avsAniARil; aveR kA NYL@M avsAniARil. 23 av oAErA pulriyiluM pu tANH ; yEhAyew vizVsH t t apArM te. 24 qeR AvH pRy, yEhA vyAeNeR eedvM. aekAH {A avni yiM. 25 aven kAirivM av en EtwvM, yEhAv nlv ne. 26 yEhAvyilu ryHAyi aw EAew tYAzitH ov nH. 27 bAlYi acwM pWitH pux nH. 28 yEhAv aveR Em kM ev EA av tnic@M awEA ewyM rie. 29 av epAwiEyALM teR mKM tA}He. aEA aveR jIvnH tYAz AEyAM. 30 te awivnH av kvi kANic @ ekAwe. avni aen ni niRye. 31 {A pRy kArNM yEhAv oven qeE mAyi Epiil. 32 {A pRy kArNM drit ilAieyi av kNyM kANiM; aveR sHEnhv] ik ayH kNytANH. 33 {A pRy kArNM jn eL EvdniiAEnA dritilA AEnA yEhAvyHu tAlrYmil. 34 miyi twvilAyiri skl EpM teR kAI}i e{ri ewNemH yEhAv #hi il. 35 vicArNyi k}iyvEnAw mxY anIti kAu kANA yEhAv #hiil.

1099
36 ov EkAwtiyi nYAyM vLecA

vilAp 3+36-4+1
piey qEpAel qe EvyAwi. av o }iyi qe jIv EnAew qRiykyM qeR Em kelRiykyM ecyHt. evM qeR tlyHmIet o}uki; {A pRu, {A avsAni ciri. yEhAEv atYgADmAy }iyi niH {A nieR nAme viLi cEpi. nieR ecvi qiniM tirikyM shAyinAy qeR viLi EkAtirikyM ecEt. {A nie viLic E pi EA aw vrikyM, Bye EwA qH qEAw pRykyM ecENEm. yEhAEv, qe tiErADi kyM rikyM EvNEm. yEhAEv, qeR dritM kAEN NEm; nYAyAlyi qni nIti tErNEm. avew skl tikArL@M qnietiery skl ElA cnkL@M kAENNEm! yEhAEv, avew prihAsvuM qnietiery skl ElA cnkL@M nI EkENEm! qeR zuL@ew sMsArvuM mRumRuluM sdAEnrvuM qnietieryANH. EnA; av riEA}AyAluM niEA}AyAluM avew pri hAsAinH {AnA vixyM. yEhAEv, av ecyH t ti tiPlM av tiric@ekAw ENEm. kWinmAy XdyM av nEk NEm! nieR zApM avewEm ENEm! aver EkApEAew EvyAw kyM yEhAyew kAzi kIe} evcH nziikyM ecE NEm. eyzElM mNieR BIkrtk sVM qen kRutAyi? nl tM qen mARiEAyi? qlA etvukL@ewyM aRutik

witH yEhAv xHwewil. 37 yEhAv kl i Aet ovM qeiluM pRyAM a sMBvi iAM k}iyil. 38 asxH w vuM sxH w vumAy kArY ruM sMBvitH atYutnAy eedvieR kl neyHAlEyA? 39 EA}uM jIvEnAew rikyA eNi ov teR pAp eL(avyH ziey)i mRumRuetinH? 40 new ecyHtikeL nmH sUHm mAyi priEzADiAM; qi nmH yEhAvyiEl mwi EAkAM. 41 new XdyvuM new eekkLuM sVnAy eedviEl y AM. 42 { pApM ec@kyM kWin XdyrAvukyM ecyH t iri. nI (yEhAv) {ELAw epARui il. 43 nI {eL EkApi putyH kyM EvyAwkyM ecyH t iri . nI {eL nixH k NM ekAiri. 44 o AnyM niiEleA tiriA o EmGMekAu nI niee putciri. 45 anYrAxH \ L@ew wyi nI {eL nixHEyAjnvsHvuM cvRuM EpAel iLu. 46 {L@ew skl zuL@M { L@ew Ener vApiL. 47 EpwiyM vI}HcyuM nAzvuM tk cyM { aBviciuH. 48 qeR jnieR vinAzM kAr NM qeR kiniH nIcAlu k o}u. 49 n i v A r N m i l A e t , EtArAet, qeR k knI epA}i. 50 yEhAv sVini tAE}A u EnAi qA sMBvi etH kAM ver wM. 51 qeR ngriel epik sMBvic i ri kH qeR kk knIekAH niRiri. 52 o kArNvumilAet qeR zu LAyiIv zriM o

53

54

55

56

57

58 59

60

61

62

63

64

65

66

vilAp 4+2-18

1100
EpAyvErA NM vAL@ekAH mRiEvve. atIv vA/lYm OIk EpAluM sVM eekkekAH t L@ew meL pAkM ecyHt. eyz Elmien tkEA av titH atAyi. yEhAv teR EkApM m}uvM dziic@; av teR EkAp ieR wH puRE ecAri u. sIEyAni av o tI ekAL@kyM a sIEyAnieR awiRver ukLykyM ecyHt. eyzElM kvAwLilUew zu kwAnAvuemH miyilu rAjAA vizVsiA k}i il. avL@ew vAckew pApL@M puErAhitew amL@M kAr NM nirprADikL@ew rM av L@ew i av vic kArNM rMekAH amAy etvuk LilUew jn arAyi al u. M etAwA EpAluM mwi vM avew vOLi rM puri. mARuvi! mARuvi! {eL etAw tH! jnM viLic@pRu. jn alyA wi. anYrAxH\ A pRu+ av nEAewAM vsiA {LA#hi il. yEhAv sVyM aver citRi c@kLu. av aver sMri mil . puErAhitErAw d rvu kAAetyAyi. v]AErAw dyyM kAiyiil. { shAyi Evi wviwAet EnAi {L@ew k k yic @ EpAyi. EnAiytH evRuetymAyi. {eL ri A o rAxH \ iEvi { vIuM vIuM nirIN EgApuri ni tIEyAew EnAi. pE {L@ew kAi riH viPlmAyi. o rAxH\iM {eL riAnAyil. {L@ew nAvlkLi { eL v}i nwAtiriA av {L@ew piAel ptuinw. {L@ew aYM awEpAyi,

Li r cvRuEpAel ecAri iri. tM EpAel vile sIEyAeR spuA qen o sADA rN zv Aiy vilR mpA EpAel EA qew. kAunAyH EpAluM teR u eL mlyARuH . Ruc i EpAluM teR ueL ml wiiARuH . qA mmi yiel okikeLEAelyAN v. qeR jnieR pui Ur yANH. mly ieR nAvH dAh i aveR aAEAw pu . pic nw ik aM EcAdi. qA av Ev ekAwA avH mil. vizixH w BNM k}ic v riEA etvukLi piNi kiw mri . vuM vil wiy vO DriM qH RAyi v ngriel eAik LiniH kiiy Dri. aekAH, eyzElmieR pApM esAEdAmieR pApE A vlutANH. M aveL (esAEdAmien) miAet te enAwiyiwekAH av nzii eu. cil eydA vizixHw mAy rItiyi eedvi smi ev. avL@ew (eyzElmieR) EtY kmAyrItiyi eedvi sm ie jn himeAL@M nilrAyi. pAlienA evmyvM yi. av ew aik pvi}eA blmM zrIr nIlM EpAel kWinvumAyi. EA av lRrieyA kRuiri. aver etvu kLi tiricRiyil. avew etAli avew aikLi imRukiyiri. o mr eEAel aNiEAyiri . piNiekAu mric v erA NM yi mricvANH. niliel aBvM kiAet

10

11

12

13

14

15

16

17

18

1101
{L@ew kAlM tikiri, kArNM {L@ew aYM qiyi ri. {eL EvyAwiyv kAz iel k}ukAErA EvgM wi yvrAyi. av mlkLi {eL tImAyi EvyAwi; m miyi {Ayi ptiyi. {L@ew jIvzVAse, yEhA vyew aBixinAyven av ekNiyi vI}Hiyi. rAxH\ L@ew wyi av {eL riM qH aveni { pRi. atH av te yi. QsuEdzAriyAy qEdAM pui Ey, pAwvi, mdivi, zi yew pAnpAM nieR aw vM. nI mpiwikyM nie e ngHnyAkyM ec@M. sIEyApuI, nieR pAp zi pUiyAyiri . yEhAv niyM nie vAsiEl ayyH il . EdAM puI, nieR pAp av evLiewEA yEhAv nie ziiM. yEhAvEyAw o An yEhAEv, { sMBvicet AeNH oAENEm; {L@ew apmAnM ekAwH kAEN NEm. pUvikriniH { pAr rYmAyi kiiy nilM aprici tM {L@ew vIwk anYjn M ekAwiri. { anATrAyiri; { L@ew amA viDvkeLEAel yiri. { wi evinH { vil ekAwEiviri . {L@ew mriM vil ekAwEiviri. mrNieR vvErM { EvyAweu; { tL EpAyi, { vimvumil. vzYi BNM kiA QjipHtM airYymAyi { o krARuAi. pApM ecyHttH {L@ew pUvi kA. av mric@ EpAyi.

vilAp 4+19-5+22
qA { avew pAp zi aBvik yANH. dAsA {eL Bri. av ew piwiyiniH rewA {Avuil. mmiyiel vipkArNM { L@ew hArM ekAuvvA { jIv pNyew. epAi vRuti kArNM { L@ew etAli LeyEAel wAyi ri. sIEyAniel OIkeLyM eyd yiel knYkmAeryM av (zu eesnik) blAArM ecyHt. avew rvsric H eL ieA; mAErAw EvvM drvu kAiymil. yvA arkl @ tiri. ecRuA tL@ew kWinEvl kArNM Evc@EpA. mA ngrkvAwLiniH akel EpAyiri; yvA tL@ew sMgItvuM niiyiri . {L@ew sEAxM avsAnic@; {L@ew n]M vilApmAyi mARi. kirIwM {L@ew tlyiniH vIEpAyi; {ELAw pritpi vi; kArNM { pApM ecyHtiri. etlAMekAH { mnS tk vrANH; etlAMekAH { zyvrANH. sIEyAH vijnmAyi, aview RuA iiriy. yEhAEv, nI qeM vA}u vnl E yA; nieR siMhAsnM tlmRtlmRyAyi nilni vElA. nI {eL avgNic@ekAEyi rietH ? nI dIGic kAlM {eL keA}iyetH? yEhAEv, { mwivti nAyi niiEl {eL tiriec wENEm; { muAyi nilyiEl {eL puE NEm. o pE nI {eL niExM evwiirikyAvuM; nI { ELAw atiyAyi EkApic i ri yAvuM.

19

20

10

11

21

12

13

22

14

15 16

5
2

17

18 19

20

21

22

eyehsE H k

mKM mk eyehsHEk q puErAhitnA {A. bAbiElANiel ekbA ndiyew kryi {A vAsiyAyi EA kAzM RewkyM eedv ieR dzn {A kAkyM ecyH. atH mtAmAH nAlAMmAsM (lAyH) aAM tIyti yi. eyEhAyAKI rAjAvH vAsi lAytieR aAmAilAyi eyehsHEklinH yEhAvyew aL AwAytH . aview evc H yEhA vyew zi aveR Em v.
1-3bUsiyew

yEhAvyew rTM-eedvieR siMhAsnM 4vwniH o vliy ekAwA@ vtH eyehsH E k q {A ku. atH QkAEAw wiy o vliy EmGmAyi. atiniH tI L@Ayi. ati @M kA zM miAyi. atH tIyi tiLu kAciy ElAhM EpAelyi . 5EmGieR i mxYer EAely nAlu m]gL@Ayi. 6pE oAErA m] g iM nAlu mK L@M nAlu ciRkL@M Ayi. 7avyew kAluk EneryM pAdM pviEEpAelyM yi. miiy picL EpAel av tiLi. 8avyew ciRk kIe} mxY eR eekkL@Ayi. ek nAlu m] g L@M avyH E AErAiM nAlu mKL@M nAlu ciRkL@M Ayi . ciRk aEnYAnYM etAi. m]g nIuEA qEA@M tiri il. EnAiyiwEte av sric@. 10oAErA m] g iM nAlu mKL@ Ayi. mvzH av oAErA iM mxYmKvuM vlvzH siMhmKvuM wvzH kALm

KvuM pivzH k}ukmKvumAyi . 11m]gL@ew ciRk avyH mIet viwiyi. oAErA m]gvuM atieR ru ciRk nIi aw m]geL etAwkyM mE ru ciRkekAH sVM zrIrM mRyH kyM ecyHt. 12oAErA m]gvuM a EnAiyiwE te sric @ . tH m Avi EtAiyiwEel A M av ec. qA nIuEA av qEA@M tiriil. 13enyANH m]g kA}Hcyi EtAictH. m]gL@ew wyilu lH Li eAi tInEpAel qEA oAyi. tI m]gL@ew w yi clic @ ekAEyi ecRiy tIEpAel yi. tI kAzEAew jVlikyM ati niH mi oLi citRukyM ecyHt! 14m] g miEpAel Evgi piEA@M mEA@M oAwi! 15-16{A m]geL EnAieAiri EA nil etA nilyi nAlu c ic @ . oAErA m] g ieRyM Ener o cmAyi . qlA cL@M oEr EpAelyi . av nilmAy mr li AiyEpAelyi. o cinkH EveRA cM EpAelyM av EtAic@. 17 c H dizyiElM cliAmAyi . pE m]g av clicEA clicil. 18cL@ew pk epA mM ByrvumAyi! nAlu c L@ewyM pkLi kkL@Ayi . 19c qlAyHEA}uM m]gELA ewAM nIi. m]g mkLi vAy viEl EpAeyi cL@M av EyAewAM EpAyi. 20 av tH m AvH EpAyiwel A M EpAyi. cL@M avEyAewAM ec. qekAe A m]gieR tHmAvH cLi

1103
lAyi. 21 aekAH m]g nIu EA cL@M nIuM. m]g ni EA cL@M niM. m]g vAyviEl EpAEA cL@M ew EpAM. qekAeA m] g L@ew tH m AvH cLilAyi . 22m]gL@ew tlk mIet ortH-t vsHt Ayi. atH km}Hivc o EkA EpAelyi. EkA sH P wikMEpAel nilmAyi. 23EkAyew awiyi m]gEAErA iM etAw m] g ver q ciRkL@Ayi. sVM zrIre mwieAu ru ciRk o BAgEM ru ciRk mRu BAgEM viriu ni. 24aEA {A ciRkL@ew zbHdM Ek@. m]g clicEAe}lAM ciR k vliy zbHdmAi. av i eyA}u evMEpAel m}i. s v z nAy eedveEAel av m}i. o eesnYMEpAelEyA o MEpAelEyA av m}i. m]g niEA av ciRk tL@ew pAzVLi tA}Hivc@. 25m] g nikyM ciRk tA}HkyM ecyHtEA avyew tlyH mIety EkAyew mk LiniH EveRA vliy rlA yi. 26 EkAyew mkLi siMhAsnM EpAel qEA oAyi. atH nIll@EpAel nIlyAyi. ati mxYenEAely o pM i! 27 aveR aryH EmElA @ BAgH {A EnAi. av ElAhM EpAelyi. aveR @M tI EpAel EtAi! aveR ar yH tAE}A@ BAgM {A EnAi. atH agHni EpAel zYmAyi. av @M tIeAri citRuAyi. 28aveR @M kAzic evLicM EmGiel m}vil @ EpAelyi. atH yEhAvyew EtjAyi. a dzicM {A nil kmi }H vI sAxH w AMgM nmsH k ric @ . aEA o zbHdM qEAw sMsA ri {A Ek@. zbH d M pRu, mxYpuA, q}uEk. {A nIymAyi sMsAriM. 2 aEA o kA@ vH

eyehsE H k 1+21-2+7

qe q}uEicH kAli nii. qEAw sMsAricven {A i c @ Ek@. 3av qEAw pRu, mxYpuA,* yi AEywMb EAw* sMsAriA {A nie ayyH kyANH . av pltvN qnietier tiriu. avew pUv i kM qnietier tiriu. av qnietier plvM pApM ecyH t i@H . M qnietier av pApM ecyH t ekAEyiri . 4 pUvikew puAErAwH sMsAriA {A nie ay yH. pE av mhAzAWYAM kzbuiAmANH. qiluM nI avErAw sMsAriNM. new yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy q nI pRyNM. 5pE av nie Ekkyil. qnie tier pApM ec@tH av nik yil . kArNM, av mhAklhik LANH- av qEA}uM qnietier tiriy. qA av i kEyA iAtirikEyA ecyHtA luM avew wyi o vAc k* jIvic i rieH av aRiytinAyi nI Q kArY pRyNM. 6mxYpuA, aver nI Epwi tH. av pRytienyM nI Epwi tH . av ninetier tiriy kyM nie EAhiA mikyM ec@em En te. av m_keLEAelyiriM. Etkew ewyANH nI pAetH nin EtAM. qA av pRytien nI EpwitH. av niExDikLANH. qAluM aver EpwitH. 7av icAluM eliluM {A pRy kArY nI avErAw pRyNM. qni etier pApM ec@tH av ni
mxYpu sADArN o vYi aTvA o mxY q pRyApEyA gi o rIti mAmANitH. qAliview tH eyhsHEklien RiyH. yi AEy wMbM aAhAM, yisHhAH, yAEAbH qivrini Ay yi AEyjntey m}uvmAyANi view prAmzitH. vAck eedvM o vizixHwdAsnAyi viLicyA. v dznL@M sVpHn L@M kAieAwH vrilUew eedvM jn ELAw sMsArici.

eyehsE H k 2+8-3+17

1104
#hmil! 8 qA nie {A av ErALM te zAWYmvnAM. nieR tl avEwtiEnALM te kw mtAyiriM! 9 vilpiwi o kl@H, v*jM EpAel kwm klH. aEtEpAel, {A nieR tl av EwtiEnA kwmtAM. nI avErA zAWYmvnAyiriM. aekAH nI aver Epwikyil. qnietier qEA}uM tiriy aver nI Epwikyil. 10aEA eedvM qEAw pRu, mxYpuA, {A niEAw pRy oAErAvAM nI ic@EkkyM oAkyM EvNM. 11pie, vAs ilu nieR jnieR aw ecH new yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy q@ pR yNM. av nie vikyil . pApM ec@tH nikymil . av icAlumieliluM Q kArY nI avErAw pRyNM. 12aEA tHmAvH qe qw ykyM {A qeR pii o zbHdM EkkyM ecyHt. atH wi m}M EpAel atYucilAyi. at@ pRu, yEhAvyew tApM ag]hItmANH! 13pie m]gL@ew ciRk cliA wi. aEnYA nYM etAEA ciRk vLer vliy zbHdmAi. avyew m vz cL@M vliy zbHdm Aiwi- atH wim}M EpAel c ilAyi. 14tH m AvH qe epAi der ekAuEpAyi. {A aviwM vi@EpAyi. {A atIv d+Ki tnAyi. qeR AvH l ei. qiluM yEhAvyew zi {A qi aBvic @ ! 15ekbAndiyew kryilu EtbIbi blmAyi pAie yi AEyjnieR aw {A ec. e{ElAewyM miAmil A etyM }udivsM {A aview av ew ew . 16}u divsM k}iEA qniH yEhAvyew aLAwAyi. av pRu, 17 mxYpuA, {A nie yi AEyli kAvArnA. {A niEAw pRyA EpA kArY ikyM yi AEylinH qeR tAIk nkyM EvNM.

kyil . kArNM av klhik LANH. 8mxYpuA, {A niEAw pR y kArY nI ic@ EkNM. averEAel nI qnietier kl hitH. nieR vAy RH {A nin t tik. {A pR y vAk icH atH jnEAw pRykyM ec@k. 9aEA qeR Ener o eek nIL@tH eyehsHEk q {A ku. atH vAk q}utiy o piwici@Ayi. 10 av qeR mi nivi. ati mBAgM piBAgM q}uAyi. ati qlArM EzAkgAnL@M EzAkkTkL@M tAI kL@M Ayi. eedvM qEAw pRu, mxY puA, nI kA tik. Q tiiH yi AEy wMb EAwH Q kArY ec@ pRyk. 2aen {A vAy RkyM av qeR vAyi wkyM ecyH t . 3 qiH eedvM pRu, mxYpuA, Q {A nin trikyANH. a vi}uuk! nieR zrIrM niRyHe! aekAH {A ti. atH qeR vAyi EtEpAel mDu ric@. 4aEA eedvM qEAw pRu, mxYpuA, yi AEywMb ieR aw ecl @ k. qeR vAk avEnAw pRyk. 5 {A nie ayyHtH apricitBAx sMsAri anYjnL@ew aw Ell. EveRA BAx nI pWiE til . {A nie ayyH tH yi AEywMbieR awEl ANH ! 6 {A nie ayyH tH nin mnilAkA kWinBAxk sMsArivew plpl EdzLi Ell. avErAw sMsAriAnA nie {Anyc i etiEpAluM av nie ic @ EkmAyi . nI pRy mnilAyiel iEpAluM av imAyi. 7av mhAzAWYAM tlwm vM kWinXdymANH . yi AEy jnM nie EkA vistiM. av {A pRy iA

1105
18Q

eyehsE H k 3+18-4+5

dxHw mriM! q {A pR A nI aven tAI ecNM! aveR jIvitrIti mANemM dxHv]ik ec@ niN emM nI avEnAw pRyNM. aven nI tAI ec@ieli av mriM. pApM ecyHtekAH av mriM. pE aveR mrNinH {A nieyM rvAdiyAM! kAr NM nI aveR aw EpAkyM aveR ANen rikyM ecyHtilElA. 19jIvitrIti mAAM dxHv]i k ec@ niAM nI oven tAI ec@mAyiriAM. av nie EkA AieliElA, av mriM. pApM ecyHtekAH av mriM. qA nI aven tAI ecyHt. aekAH nieR ANen nI ric@. 20aeli, nlvnAy ov n evwieiriAM. aven vI}HA niwyA qeiluM aveR m i {A evc@eviriAM. av dxHv]ik ecA wukyM aekAH mrikyM ec@M. av pApM ec@tinAluM nI aven tAI ecAtinAluM av mri M. aveR mrNinH {A nie rvAdiyAM. av ecyHt nl kArY m}uv jnM oAkymil. 21qA nl v en nI tAI ec@kyM pApM ecetH avEnAwAvzYewkyM av pApM ecAtirikymAeNiElA? av mrikyil. kArNM nI av en tAI ec@kyM av Ek kyM ecyHt. aen nI nieR sVM ANen ric@. 22yEhAvyew zi qiEl v. av qEAw pRu, q}u EH tA}HvryiEl EpAvuk. avi ew vcH niEAw {A sMsAriM. 23aekAH {A q}uEH tA}Hvr yiEl EpAyi. yEhAvyew EtjH aview Ayi. -ekbAndi wvcH {A ki EpAel te yEhAvyew EtjH aviewyM Ayi aekAH {A kmi}HvI nmsHkric@. 24pE o tHmAvu vH qe q}uEic@ nii. av qEAw pRu, nI

vIi ec ktkwcH akirik. 25mxYpuA, L@k kyRumAyi vH nie ekiyiwM. av jni eR wyi EpAkA nie avdi yil. 26nieR nAH {A nieR aAi piM-nI mknAyiEA M. aen, t ec@tH etA eNH aver pWiic @ekAwA avH mil A tAM. qien EA? av qlAyHEA}uM qnie tier tiriykyANH. 27 pE niEAw {A sMsAriM. qiH nie sMsAriA {A avdiM. pE, new yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy q nI avErAw niymAyM pRyNM. a EkNemH ov EtAei av Eke. qAelA ati vistikyAeNi av vistic@ekAe. pE av qEA}uM qnietier tiri ykyANH. mxYpuA, nI o xHwik qw H atiE o ngrieR -eyzElM ngrieR-ciM vr yHk. 2 pie, ngrM piwicwA o eesnYM qen a vLy EvA aEpAel viuk. ati @M o mmti ek@k. ngr mtivErM o mNpAt Ak. wic @ tkA mrwik ekAuvrikyM ngri @M eesnikAvL ApikyM ec@k. 3 pie o uci qw H ninM ngriM nwvi vyHk. atH nieyM ngreyM Evtiri o umti EpAel yAyiriM. ngrieR viErADi yANH nI qH aen nI kANic@ ekAwM. ngre nI vLykyM mikyM ec@M. kArNM tH yi AEyli Eviy o xHwA mANH . eyzElmien eedvmAy {A nziiemH etLiyiM. 4pie nI nieR wvzM cri u kiwNM. yi AEyjni eR pAp nieR Em sVyM ikyAeN kANi v] ik nI ecNM. q divsM nI wvzM criu kiwEvA a yM divsM pApM nI EpRuM. 5yi A EylieR pApM nI 390 divsM EpR

eyehsE H k 4+6-5+4

1106
ErAgM v cm] g ieREyA vnYm]gM ekA m]gieREyA Rci {A oriluM tiiil . ecRiy Ayi kAlMetAH ver amAy Rci {A tiiil. arM ek Rci oriluM qeR vAyi eciil. 15aEA eedvM qEAw pRu, zri! aM wA Niy mxYml i pkrM Niy pvicA NkM pEyAgiA {A nie avdiAM. 16pie eedvM qEAw pRu, mxYpuA, eyzElmiel aEz KrM {A nziikyANH. jninH tiA alM aM mAEm Avuk yZ. tL@ew BYvitrNe RicH av atYM prvzrAvuM. wiA evvuM alM mAEm av AvU. evM wiEA av atiyAyi EpwiM. 17 kArNM jninH BNvuM evvuM tiky kyil. av aEnYAnYM aEyM EpwiM. tL@ew pAp kArNM t yitH av ti i kAM. 1-2mxYpuA, nieR piNiy ew kAlM k}iA nI Q kArY ecNM. mcy o vAeL wH urkeR kiekAe EpAel nI nieR mwiyM tAwiyM vwiNM. ErAmM o lAsiliu iy EzxM mAyi BAgiNM. ati mielA ErAmM ngri eR ciM vrc xHwikEm evcH ngri @ wNM. ngri nk evcH cil mriemH kANi. nieyA vAeLwH nieR mwiyew mielAH ecRutA yi ariH ngri @M wNM. cil ngri puR evcH mri emH kANiM. pie mi elA ErAmM vAyvi qRiyNMatien kAH drE pAiLye. qeR vA Qri ciler drEdz LiElH i oAwiemH kANi M. 3pE ati Rc u ErAmM qwH nI nieR aiyi etRu NM. qeR jni Rc@ Eper {A riemH kANiM. 4 ErAmi pieyM RecwH nI tIyielRiyNM. aview o tI puR

NM. aen, o vxinH o div sM q niri nI a EpRNM. 6a k}iA pie nAl divsM nI nieR vlvzM criu kiwM. nAl divsLi o vxinH o divsM q kNi nI eydyew pApmAyiriM EpRuk. eyd qkAlM zii ewNemH {A niEAw pR y. 7eedvM wu pRu, eyz Elmientiery mNi En nieR mKM tirik. nI ey zElMngre mi EpAel nwik. nieR Ayee etRu ky@kyM eekk ngHnmAk yM ec@k. nieR eek xHwikyH Em yk. etlAM ecyH ekAH qeR dtenEAel ngri entier vcik. 8{A nieR Em ky ek@M. nieR mNi eR din tIver o vz niH EveRA vzE tiriyA nin k}ivuAkyil. 9eedvM M pRu, aM A ti nI Rc @ DAnYM sA diNM. EgAtuM yvvuM amryM pyRuM cAmyM EcALvuM o pA i @ kli arc@ mAvANM. nI o vzM tiriu kiw 390 divsvuM mAvu ekAuAiy aM mAEm tiAvU. 10oAErA divs eyM ainH oAErA EkA mAM mAvH qwAEn nie avdi. EnrEAw EnrM aM wyHiew nI tiekANM. 11 o divsM m EkA evM mAM nin wiAM. EnrEAw EnrM wyH iew a nin wiAM. 12 Niy mxYmlM ekAuAiy tIyi nI nieR yvM ewNM. jnieR sAi Yi tIyi nI nieR a mANM. 13pie yEhAv pRu, puRMEdzLi yi AEywMbM amAy aM tiemH kAieAwM. aver yi AEyli niM puRM EdzLiEl oAwi M {AnAyiriM 14aEA eyehsH E k q {A pRu, aEA, qeR yjmAnnAy yEhAEv, {A oriluM amAy BNM k}ic i il E l A .

1107
eH yi AEyBvnM m}uv cA lAemH kANiM. 5 pie qeR yjmAnnAy yEhAv qEAw pRu, Q xHwik eyzElmieR pmA. eyzElmien {A anYrAxH \ L@ew nw evc i ri . avL@ew iluM rAjY H. 6eyzElmiel jnM qeR klnk ELAewti m/riciri. mE rAxH\eAL@M nIc avrAyi! avew ilum rAjYLiel jnEAL@EmeR qeR niym aDikvuM lMGictH avrANH. qeR kl n k EkA av A iyil. qeR niym asri A av Aiyil!
7aekAH qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, niELAw {A atiByrmAy iyk ec@M! kArNM ni oriluM qeR niy m asricil. ni oriluM qeR kl n k asric i l . ni @M pA jnEL AELeR qeR klnk aDikvuM lMGic niLANH ! jn ete sti kArY EpAluM ni ecyHt! 8aekAH qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, EA {A EpAluM nieti rANH! m@ jn kAek {A nieL ziiM. 9 {A meAri luM ecyHtiilA tY ni ELAw ec@M. ByrtY piIewAriluM {A ec@kymil! kArNM ni a <rtYLA ecyHtiritH. 10eyzElmiel jnM sVM meL mAtApitAL@M sVM mAtApitAeL mL@M tivA yH vizvrAyiEAM. nieL {A nAnArItiyi zii M. qi@M jIvEnAew bAiyAvu ver {A ql A vzLiElM citRic@kLyM. 11qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, eyzElEm, qeR jIv evcH {A stYM ec@. {A nie ziiM! nie zii em {A Nyiw! kArNM qeR vilEAw nI Byr tY ecyH t iri! triuM dyEyA mnsHtApEmA lAet nie

eyehsE H k 5+5-6+3

{A ziiM! 12nieR jni mielAH ngrinkvcH ErAg vuM piNiyM ekAu mriM. mielAH ngri puRvc H yi mriM. mielAien {A qeR vA~ri nAnAdikLi ElH , drEdzLiElH iEyA wiM. 13nieR jni Enery qeR EkApM aEA mAEm {A aw. qEAwv ecyHt dxHwtY H av ziie@evH {A aRiyM. {AnANH yEhAv eyM avErAwH qni sHEnhM ekAANH {A avErAw sMsAricetM avM aRiyM! 14eedvM pRu, eyzElEm, nie {A nziiM-nI evRuemA kArmAyiEAM. nin i lumv nie prihsiM. v}i EpA oAErAM nie prih siM. 15nin ilumv nie prihsiM, pE nI aveA tAItAyirikyM ec@M. {A EkApiciM nie ziicM av kAM. {A atYDikM EkApi ci. {A nie tAI ecyHt. {A q ec@emH yEhAvyAy {A niEAw pRu! 16ninH pi Niyew BIkrnAL@k vemH {A niEAw pRu. nie nzi i kArY nin vemH {A niEAw pRu. nieR BN EzKrM qwkLyemM piNiy ew nAL@k vIuM vIuM v emM {A niEAw pRu. 17nieR eepteL ekAl @ tinH piNiEyyM <rm]gELyM nine tier ayyHemH {A niEAw pRu. ngrM m}ue ErAgvuM mrNvuM AvuemH {A niEAw pRu. niEAw yM ecA z@ EyAAeL ekAuvemH {A niEAw pRu! etl A M sMBviem yEhAvyAy {A niEAw pRu. etlAM sMBvi kyM ec@M! yEhAvyew aLAwH vIuM qniAyi. 2av pRu, mxYpuA, yi AEylieR mlkLi El tiriH qniEvi av etirAyi pRyk. 3mlkELAwH Q

eyehsE H k 6+4-7+2

1108
piAel av oAwi. sVM BA vien Epic H EtA anYpu xeR piAel oAw o OIey EAelyAyi av. pl BIkr tYL@M av ecyHt. aetecAli av pApikyM ec@M. 10pE {AnANH yEhAv qH avr RiyM. {A pRA pRtH ec@ emM avrRiyM! av sMBvic ql A cIArYL@M {AnANH vi vcetH avrRiyM. 11aEA qeR yjmAnnAy yEhAv qEAw pRu, nI eek ekA@kyM nil cvi@kyM ec@k. yi AEylukA ecyH t skl BIkrtYemtier nI sMsArik. ErAgvuM piNiyM aver ekAeAwemH av tAI ekAwk. yi av ekAlewemH avErAw pRyk. 12akelyv ErAgMekAuM view awv vAekAuM mri M. ngri Ezxiv piNi ekAuM mriM. aEA mAEm {A qeR EkApe avriniM pivli. 13aEA mAEm ni aRiy {AnANH yEhAveyH. ni L@ew zvzrIr niL@ew mlin vi#hL@ew miluM avew yAg pIW iluM kAEA ni atRiyM. jf ni L@ew oAErA rADnlieRyM awAvuM. y oAErA i eRyM mlyewyM mkLiluM oAErA pcmrieRyM t}c oAErA oAmr ieRyM viluM AvuM. avi eweylAM ni niL@ew blik aic @ . avyAke niL@ew nARu vYAjvi#hH o nRu mNmAyi. 14 pE {A avew Em qeR eek ykyM aver ziikyM ec@M! avew Edz e {A trizAM! atH rib A mmiEyA nYmAyiEAM. aEA {AnANH yEhAveyH avrRiyM! aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. 2 av pRu, mxYpuA, tA qeR yjmAn nAy yEhAvyew o sEzM. tH yi AEy EdzitA.

kArY pRyk, yi AEylieR mlkEL, qeR yjmAnnAy yEhA vyew Q sEzM Ekk! qeR yjmAnnAy yEhAv kELAwM ml kELAwM mlyiwkELAwM tA}Hvrk ELAwM Q kArY pRy. EnA! niELAw yM ecA eedvmAy {A z@vien ekAuvH . niL@ew tleL* {A wic@nirM. 4 niL@ew blipIW eL {A awic@epAwiM! niL@ew DUpblipIW tlikewuM! niL@ew zvzrIreL niL@ew mlinvi#hL@ew mi {A qRiykyM ec@M. 5 yi AEylukA ew zvzrIreL avew mlin vi#hL@ew mi {A wM. niL@ew asHTikeL niL@ew bli pIW @M {A vitRuM. 6 ni qvieweylAM pAEvA, avi eweylAM anixHwsMBv AM. avew ngr kArLA yiEAM. avew tl tkewM. qienEA? rA DnAl ni vIuM pEyA giewtH. blipIW skl M tkewM. l niEm pEyAgiewtH . vi#heL jnM ni oriluM rA Dikyil . DUpblipIW pUmAyM tkewM. ni Aiy skl vsHteLyM {A niExM nziiM! 7niL@ew jnM ekAl e wM. aEA {AnANH yEhAv q ni aRiyM! 8eedvM pRu, qiluM niLi alM ciler {A repwA av diM. av Rc@kAlM anYEdz Li pAM. aver {A citRi kyM anYEdzLi blmAyi pAikyM ec@M. 9avEzxi v aEA bikLAewM. anYEdzLi pAA av ni bitrAvuM. qiluM avEzxi v qe sHmriM. avew XdyM {A piLiri. av ecyH t dxH w tkH av sVyM evRuM. mH av qni puRM tiriykyM qe vi@piriykyM ecyHt. avew mlinvi#hL@ew
tl eedveEyA vYAjeedv eEyA rADiti o lM.

1109
aYM. aYM vrikyAyi. rAjYM m}uv nziiewM. nieR aYM tA vrikyAyi! nieR Ener {A qmAM EkApixH W nAeNH {A kAi M. nI ecyHt dxHwtYH {A nie ziiM. nI ecyHt skl ByrtYM {A nieeAH pi} owiM. niEAw {A triuM kN kA@kyil. niEAewniH sh tApM EtAkyil . nI ecyH t dxHwtYANH nie {A ziitH . nI a Byr tY ecyHtiri. {AnA NH yEhAveyH EA nI aRiyM.

eyehsE H k 7+3-19

5qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. oi piRek oAyi atYAhitL@AvuM! 6 aYM vrikyAyi. a epe te vM! 7yi AEy nivAsikEL, niL@ew ziAkAlmitA v. z@ vH. d$ni smyM w vH! mlkLi z@vieR r wiwi vrikyANH. 8 {A qmAM EkApi ciri qH nieL kAirA ni {A eevkiil. niELAw qeR m}uv EkApvuM {A ni kAiH. niL@ew dxHw tYH {A nieL ziiM. ni ecyH t skl BIkrtY M {A nieLeAH pi} ow iM. 9 niELAw {A triuM kN kA@kyil . niELAewni shtApM EtAkyil . ni ecyHt dxHwtYANH nieL {A ziitH. ni ayH ByrmAy tY ecyHtiri. nieL zii yEhAv {AnA eNH EA ni aRiyM. 10dinemiyiri. emAiu viriyARAy o ecwieyEAel, d$ ni smyM tA qi}iu. zuvieR ahArM epAimLc i ri. 11dxHwer ziiA amM dxHwtyew o vwiyAyi vLi ri. avri M avEzxi il. avew sm]iEyA sEA

avEzxiil. mANimAiwyiluM M avEzxiil. 12d$ni smyM qiEA yi. divsM view qi}iu. vsHt vAuvH sEAxm Avil . vsH t viv aetiEyAH vYsniEti l.* kArNM Byr d$ni niH ovM rewil. 13sVM sV viv atiEleAriluM tiri c@ ecl@kyil. ov jIvEnAew reAluM aveR sViElH av oriluM tiric@ ecl@kyil. qekAeEA? Q dznM m}uv jnimtANH . aekAH ov jIvEnAew reAluM atH jne zVsiiyil. 14jne tAI ec@tinH av kAhLmM. jnM yi tARAvuM. pE av yM ecA EpAvukyil . qekAeA {A qmAM EkApic i @eH m}uv eyM {A kAi eAwM. 15z@ vAL@M piwicH ngr i puRH. ErAgvuM piNiyM ngrinkH. eriluM evLi yi vyliEl EpAyA aven z@Bw ekAl@M. eriluM akH ngri tiyA aven piNi yM ErAgvuM mwiM. 16qiluM jni cil r ewM. rev mlkLiEl EAwM. pE avH sEAxm Avil . tL@ew smsH t pAp eLyM ecAli av d+KiM. av krykyM AvukeLEAel Ru kyM ec@M. 17 sVM eekkL@y A k}iyAvM av ayH INitM d+KitM yiriM. av ew kAluk evM EpAelyiriM. 18av vilApvO wkyM Epwiyi putykyM ec@M. oAErA mKM ni apmAnM kAM. d+KM kANitiEvi av tL@ew tl m$nM ec@M. 19 av tL@ew evi etviEleRiyM. av t L@ew sVe nARu p}Ni eyEpAel kNAM. qekA
v s H . . . v Y s n i E t i l av A drit mlM vAuvEnA vivEnA vYApArM nwAnAvil qM.

eyehsE H k 7+20-8+6

1110
EntAA vilApvOM DriM. sADArNA viririM. q ekAeA av ecyH t kArY H {A pkrM vI@M. av zi {A niyiM. aver {A ziikyM ec@M. {AnANH yEhA veyH aEA avrRiyM. o divsM eyehsHEk q {A qeR vIi rikyA yi. eydyiel mA qeR miluM riAyi. atH vAsieR RAM ekAlM RAM mAsM (espHtMb) aAM tIyti yi. epeH qeR yjmA nnAy yEhAvyew zi qi v. 2 tIEpAely qEA oH {A ku. atH o mxYzrI rMEpAelyi. aryH kI}HEpAH av tIEpAel yi. aryH EmEpAH av tIyili ElAhM EpAel jVlic@ tiLuAyi. 3aEA eekEpAel qEA oH {A ku. eek qeR Ener nIL@kyM qeR tlmwiyi i iwikyM ecyH t . aEA tHmAvH qe vAyviEl y kyM eedvIkdzni av qe eyzElmiEl ekAuEpA vukyM ecyH t . vwpuR ake vAti av qe ekAuec. eedve asUyAlu vA tim vAtilANH. 4pE aview yi AEylieR eedvieR EtjH Ayi. tA}Hvryi ekbAndiyew kryi {A k dznM EpAel teyi EtjH. 5eedvM qEAw pRu, mxY puA, vwBAgE EnAk! aekAH {A vwEAu EnAi. aEA EvznkvAwEAw Ec yAgpIWvAtilieR vw vzH eedve EkApAlnAiy tim Ayi. 6aEA eedvM qEAw pRu, mxYpuA, yi AEyjnM ec@ atim qeAe qH nI kAEA? av sADnM view, qeR lyiniM qe oAwic@viwAnAyi Aiyi ri! qeR ew vrikyAeNi

eA yEhAv EkApiEA avyH e AiM aver riA Ezxi Akyil . av jne vI}HA o ekNiylAet meA mAyiil. av jninH hArM ekAwyil , avew vyi hArM evc@ ekAwymil. 20tL@ew BMgiy BrN pEyAgicH av vi#hmAi. timeyec A l i av ahric i . av avew Byrtimk L@Ai. av v]iek sADn L@Ai. aekAH eedvmAy {A avey o nARu p}Ni EpAel qRiukLyM. 21avey qw ekAuEpAkA {A aprici ter avdiM. apricit avey prihsiM. av jni ciler ekAl@kyM m@ver bik LAi ekAuEpAvukyM ec@M. 22{A avriniH qeR tl tiric @ kLyM-{A aver EnA kyil. apricit qeR ly e nziiM-av vi mirieR niFBAgLi kwH atien amAM. 23bikEvi wlukL@A k. qienEA? anYer ekA tinH plM ziiewM. ngri qlAyiwM lhLyAM. 24 {A anYEdzLiniH dxH w Aer ekAuvM. yi AEyliel m}uv vIwkL@M av kERuM. yDikM ahti vrAtiniH bl vAArAy ni skleryM {A twyM. anYEdzLini jnM niL@ew skl rADnA lyL@M kERuM. 25ni ByMekAu viRyH M. ni smADAnM aEnVxiM. pE atH o@M ki@kyil. 26oi piRek oAyi ni kdnkTk EkM. aBvAkLlAet meAM ni Ekyil. ni o vA cken aEnVxikyM avEnAwH o dznM EcAdikyM ec@M. pE aen oAkyil. nieL #hi iA puErAhitew p o mAkyil. ni trA mA ew pluM nl pEdzeLAM Akyil. 27mric@EpAyvEvi niL@ew rAjAvH kryAvuM.

1111
wt vliy atim nI kAM! 7aen aNieR Evzn i av qe ekAuvrikyM {A mtili o L kAkyM ecyH t . 8eedvM qEAw pRu, mxYpuA, mtili o LyA k. aekAH {A mtili o LyAkyM aview o vAti kAkyM ecyHt. 9aEA eedvM qEAw pRu, jnM view ecyHt@ ByrmAy atim ak ec EnAk. 10aen {A akec EnAi. ni ElAciA EpAluM aR yH pltrM }jL@ewyM m]gL@ewyM timk {A ku. yi AEylukA rADic @ EpA vYAjvi#hLAyi av. skl mtilukLiluM EAw@M j L@ew ekAivc ciL@Ayi! 11aEA aview zAPAeR mk nAy yysnYAvuM yi AEyliel q}up mAM jnieR ew rADn nwtH {A ic@. av aview jnieR vuM mie Ayi! oAErA m eRyM ki sVM Dupklz mAyi. k DUpiniH vAyviEl puk yAyi . 12aEA eedvM qEAw pRu, mxYpuA, yi AEy liel mA H q ec@ eH nI kAEA? oAErAM avnveR sVM vYAjeedvi Evi o viEzxmRiyH! yEhA vyH ne kANAnAvil. yEhAv Q EdzM vi@EpAyi. qH av sVyM pRy. 13pie eedvM qEAw pRu, nI qeR ew vrikyAeNi av wt vli y atim ec@tH nI kAM! 14aEA eedvM yEhAvyew lyieR vwpuR vAti El qe ekAuEpAyi. ekAH kry OIkeL aview {A ku. vYAjeedvmAy t sienecAli av d+KitrAyi! 15eedvM qEAw pRu, mxY puA, Q atim nI kA EA? qeR ew vrik. aEA tiluM cIyAy atim nI

eyehsE H k 8+7-9+3

kAM! 16pie av yEhAvyew lyieR ake aNi ElH qe ekAuEpAyi. aview mKm$piM yAgpIWiM w yi pu puxA ni uniH rADn nwtH {A ku. pE av vimiri nBimKmAyil A et nikyAyi ! viliEner av ew piBAgmAyi. av sUrYen rADiA Evi ki}EAu ni ykyAyi! 17aEA eedvM pRu, mxY puA, nI kAEA? qeR lyM ayH niArmAieAH view, Q lyi, rM atim ecyH t kLyAemH eydA vicAri. Q EdzM amMekAH niRiri. qe &A piwiiAEvi av nirrM oAErA ec@. o vYAjeedveeyEpAel cen driA av mi vLyM iri EnA! 18qeR EkApM {A aver kAieAwM! avErA w {A o@M kN kA@kyil! av Evi {A lewkyil! av qEAw alRi viLiM-pE {A av ecvi ekAwyil! aEA eedvM ngre zii A mtly EntAeL Re viLic @ . oAErAewyM ki avnveR sVM nzIkr NAyDmAyi. 2 aEA Ru puxA vwpuRe EmElvAti lini nirilUew nwtH {A ku. avri oAErAeR yM ki sVM mArkAyDmA yi. i o EdhH cNywkL@M aryi q}ukA ew EpnyM mxieAtiyM Drici . av lyiel oAw ekAu yAgpIWinriki ec 3aver ni. yi AEyliel eedvieR EtjH ekbumAlA KmAew* mkLi rikyAyi. EA av aviewniH EmElA@ y. pie EtjH lyieR vAti ec. Rwi mkLi

ekbumAlAKmA eedvieR EtYk dtA. Q dtAew timk krA RieR epki mkLiluH.

eyehsE H k 9+4-10+7

1112
EtAkyil. tH av sVyM vi vc t ANH - av ahic d$nM ekAwk mAEm {A ec@Z! 11aEA cNywM q}u kAreR EpnyM mxiyM piwici v tiric@vrikyM en N ikyM ecyH , nI kl i c t H {A ecyHtiri. aEA ekbumAlAKmAew tlk mkLilu tAl i* Ener {A kkyi. tAlM nIll@EpAel etLi nIlyAyi. tAlieR mkLi siMhAsnM EpAel o vsHtvuM Ayi. 2aEA siMhAsn i riv cNyw@ Dri cvEnAw pRu, ekbumAlAKmA ew kIe} ciwyilu l kyRi nik. ekbumAlA KmAew nw niH o eek niRey tInelw ecH eyzElM ng riE qRiyk. mxY qeyM kw nw. 3av ekbumAlAKmAew Ener nwEA av lyieR etvz l nikyA yi. ake mM EmGM ekAu niRu. 4aEA yEhAvyew Etj H ekbumAlAKmAriniyH lyieR RwiH mIet ni. aEA lyM EmGMekAu niR u. mM m}uv yEhAvyew Etj ieR jVli kAzMekAuM niRu. 5ekbumAlAKmAew ciR kLini zbH d M puRe mM veryM EkAmAyi. zbHdM atYucilAyi-svznAy eedvM sMsAriEA}e wim}u zbHdM EpAel te. 6eedvM cNywkLivnH o kln ekAwi. ekbumAlAK mAiwyilu cL@ew nw EpAyi niAM Rc@ knk qwAM eedvM avEnAw klici . aekAH av aviewecH cieR awni. 7ilu o ekbumAlAK eek nIi ek bumAlAKmAew nw l niH Rc@ knk qwkyM
tAlM l. 1+6-7 kAzi mkLilu mwipEyAgic aEt vAH te yANiviewyM

eliyEA av ni. aEA cNywM q}ukAew EpnyM mxieAtiyM Dric v en EtjH viLic@. 4pie yEhAv avEnAw pRu, eyzElMngrilUew EpAvuk. jnM Q ngri ecyH t @ qlA atimeLyMRicH d+Ki kyM EABikyM ec@ skl ewyM eniyi orwyALM wk. 5-6aEA eedvM m@ puxA ErAw pRy {A Ek@, ni oAmeR piAel EpAkNemH {A vzYew. eniyi aw yALmil A skleryM ni ekAlNM. av mArAyAluM yvA ELA yvtikELA yAluM ikELA amAErA yAluM zHnml. eni yi awyALmil A skleryM niL@ew yDMekAH ni ekAl N M. ouM kN kANitH . erRic @ M mnsH t ApewtH ! view qeR lyi evc @ wuk. aekAH av ly ieR miluAyi mAri ni wi. 7eedvM avErAw pRu, Q lyM amAk-Q mM zvz rIrekAH niRk! EA e EpAvuk! aekAH av ecH ngriluver ekA. 8av jneL ekAl@vA EpAy EA {A aview ti. {A nil kmi}H vINH nmsH k ri c@ekAu nilviLic@, aEA qeR yjmAnnAy yEhAEv, eyzElmi EnAw nieR EkApM kANi tinAyi yi AEyliel Ezxi ver m}uv nI ekAl@kyAENA? 9eedvM pRu, yi AEyli eRyM eydyewyM wMbM o@ vLer ekAwiy pAp ecyHtiri ! Q EdzH qlAyiwM jnM ekAl e wkyANH . Q ngrmAke amMekAH niRumiri. q ekAeEA? yEhAv Q rAjYM vi@ EpAyiri q jnM pRy. n ec@ kArY yEhA vyH kANAnAvil . qH av sVyM pRyu. 10 qe sMbi ciwEALM, {A o@M kN kA@ kyil . vErAewniH atApM

10

1113
a mxYeR eekkLiEl ecAri ykyM ecyHt. aEtAew mxY lM vi@. 8ekbumAlAKmAH avew ciRk kIe} mxY Ew EpAlu eekkL@Ayi. 9c nAelmAyieH aEA {A ic@. oAErA ekbu mAlAKyewyM ariek oAErA cm Ayi. cLAve o etLi mrl@EpAelyi. 10 c nAluM oErEpAelyi. av cink cm EpAelyM EtAic@. 11cliEA qEA@ EvNemiluM avyH EpAkAmAyi. pE av clic EA ekbumAlAKmA qEA@M tiriil. tl EnAiy diiEl te av sric@. clicEA av qEA@M tiriil. 12avew Edh niRey kkL@Ayi. avew mlukLiluM eekkLiluM ciRkLiluM cLiluM kkL@ Ayi. aet, nAlu cLiluM kkL@Ayi! 13ciw yilu lM q zbHdM pRy {A EktH Q ceLiyA yi. 14-15o A E r A ekbumAlAKyHM nAlu mKL@Ayi. dYE tH ekbieR mKM. rAmEtH m xYmKM. mAmEtH siMhmKM. nAlAmEtH k}umKM. ekbAndi yew awevcH qni lBic dz ni {A kM teyA yievH aEA qni EbAYmAyi! m]g ekbu mAlAKmArAyi! aEA ekbumAlAKmA kAz iEly. 16 cL@M avErA ewAM epAi. ekbumAlAKmA avew ciRk yi kAz iEl pREA c av ewywniM tiriil. 17 ek bumAlAKmA kAziEl pR ei cL@M avEyAewAM ec. ekbumAlAKmA anAet niei cL@M ate ecyHt. qekAeEA? m]gi eR jIveR AvH avyiluA yi. 18aEA yEhAvyew EtjH lyieR Rwiyini

eyehsE H k 10+8-11+4

11

epAukyM ekbumAlAKmAew mkLilu l ec nik yM ecyH t . 19aEA ekbumA lAKmA ciRk yi kAz iEl pR. av lyM vi@ EpAtH {A ku! cL@M av ErAewAM EpAyi. pie yEhAv yew lyieR ki}E vAtili av ni. yi AEylieR eedv ieR EtjH kAzi avew mIet Ayi. 20aEA ekbAndiwevc@ Ay dzni yi AEylieR eedvieR Etji kIe} k m]geL {A oA. m]g ekbumAlAKmArAyieH qni EbAYmAyi. 21{A amA tH oAErA m]giM nAlu mK L@M nAlu ciRkL@M avew ciRk wiyi mxYeR eekkEpA lu qEA oM AyieANH. 22e k b u m A l A K m A e w mK ekbAndiw evc@Ay dz niel m] g L@ew nAlumK EpAelte yi. aveylAM av EpAyieAi diiEl Ener mEA@ EnAi. aEA AvH qe yEhA vyew lyieR ki}E vAtiEl ekAuEpAyi. Q vAti ki}dizyilANH. atieR Evzni piyu pux Aer {A ku. aUrieR mk yysnYAvuM ebnAyAvieR mk epltYAvuM avew iluA yi. epltYAvAyi i eR tlv. 2aEA eedvM qEAwien pRu, mxYpuA, Q ngri Evi drAElAcnk nwtH vrANH . dxH v] ik ecA v sdA jnEAw pRy. 3 aw kAleAM nAM new vIwk vIuM pNiyil .* klilu mAMsMEpAel nAM Q ngri suritrANH! q av pRy. 4av Q k pRykyANH . aekAH qniEvi nI av ErAw tIc y AyM sMsAriNM.
a w k A l e A M . . . p N i y i l qe A vIwk yi nziilA ekAH av punniieEwivril.

eyehsE H k 11+5-22

1114
Ezxiver m}uv nI aAew mwic@kLyA EpA! 14pE aEA yEhAvyew a LAwH qniAyi. av pRu, 15mxYpuA, nieR sEhAdrEL, yi AEywMbe oAk. av tL@ew rAjYM vi@EpAkA nibitrAyi. pE {A aver tiric@ ekAuvM! qA EA eyzElmi pAv en pRyH, yEhAvyiniH vLer der mARi nik. Q EdzM nmH ttANH-tH nEwtANH! 16aekAH jnEAw Q kArY pRyk+ new yjmAn nAy yEhAv aLiec@, qeR jne vLer der anYrAxH \ LiEl nibicyctH {AnAeN Ente. pl rAjYLi {A aver citRici@H. pE av anYrAjYLi k}iy iy kAlM avew lyM {AnAyiriM. 17qiluM avew yjmAnnAy yEhAv aver tiric@ ekAuv emH nI avErAw pRyNM. {A nieL pl rAxH \L@ew wyi citRici@H. qiluM {A nieL EzKricH rAxH\LiniH tiri c@ekAuvM. yi AEyEdzM {A ni tiric@tM! 18 qeR jnM tiric @ vEA av EA viewy ByrvuM v] iek mAy skl vi#heLyM nzi ikyM ec@M. 19{A aver omic @ EcH oerAyAeLEAel M. {A avri o putiy Avien vyH M. kl i eR XdyM qwmAi atieR AnH {A o yTAXdyM vyH M. 20aEA av qeR niymL@M klnkL@M asriM, {A vzY ewtH av ec@M. zriM av qeR jnvuM {A avew eedv vuM yiriM. 21aEA eedvM pRu, pE EA avew Xdy ByrvuM v]iekmAy vi#h sVmANH . av ecyH t dxH v] ikH aver {A ziikte EvNM. qeR yjmA nnAy yEhAv aArY pRu. 22aEA ekbumAlAKmA avew

mxYpuA, EpAyi jnEAw v cik. 5aEA yEhAvyew AvH qeREm v. av qEAw pRu, etlAM yEhAv aLiec yHttAyi avErAw pRyNM, yi AEyBvnEm*, ni vkA rY kN@H. pE ni ElAcieteH qni RiyAM! 6Q ngri pleryM ni ekAi@H etvuk zvz rIrekAH ni niRc i @H . 7EA new yjmAnnAy yEhAv en pRy+ zvzrIrLANH mAMsM. ngrM klvuM. pE av vH nieL sMriuet ni ktiy Q kliniH nieL qwekAuEpAM! 8 ni H vALien EpwiyANH. pE {A vALiene nietier v H! new yjmAnnAy yEhA v Q kArY pRu. aekAH a sMBviM! 9eedvM Mwi pRu, {A nieL Q ngri evLiyiEl ekAuEpAvukyM apriciter likyM ec@M. {A nieL ziiM! 10ni vALA mriM. {A nieL view yi AEyli eR atiiyi ziiM. ni eL ziiv yEhAvyAy {AnAeNH aen niLRiyM. 11aet, Q lmAyiriM pAck lM. ati Evvu mAMsM niL@M. klM ni sMrNmAyiri il. view yi AEylieR ati iyi nieL {A ziiM. 12{AnANH yEhAv qH aEA niLRiyM. qeR cLANH ni etic t H ! qeR kl n k ni asricil. ni @ m rAxH\eLEAel jIviA ni niyic@.
13eedviEvi {A sMsA ric@ tIM ebnAyAvieR mk epltYAvH mric @ ! {A nil kmi}H kiw nmsH k ric @ ekAH ci nilviLic@, aEA, qeR yjmAnnAy yEhAEv, yi AEyli

yi AEyBvnM yi , rAxH\M.

AEylieR wMb

1115
ciRk yi sViEl pREpAyi. cL@M avErAewAM EpAyi. yi AEylieR eedvi eR EtjH avyH mkLiluA yi. 23 yEhAvyew EtjSyH eyzElM vik. av eyz ElmieR ki} iE* ec ni. 24aEA tH m AvH qe vAyviElykyM bAbiElA Ni mwieAuvrikyM ecyHt. yi AEy viwA nib itrA yvew awEH aete mwi eAuv. aEA eedvIkd zni {AnietlAM ku. aEA {A kv kAzEykyM qe vi@EpAvukyM ecyH t . 25aEA yEhAv qni kAi sklkArYL@M {A vAsik ELAw pRu. aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu, 2mxYpuA, v}ALikLAy klh Aew wyilANH nI pAtHav qEA}uM qnietier tiri y. kANA keiluM av Evi {A ecyH t kArY kANA av Ail. EkA ecviyeiluM avErAw ec@ vA {A pR kArY av Ekil. qekAeEA? av klhikLANH . 3 aekAH m xYpuA, nieR mARAk oi EA~. o vidrrAjYE EpA EpAel kA@k. atH pk smy H jnieR mAek ecNM. opE, av nie kAkyM t vLer zAWYmvrAeNH mnilAkyM ec@M. 4jnM kAtiEvi nieR mARAk pkEnr puREe wk. eevErM o vidrrAjY EH o biyAyi puRe@ EpA EpAel kA@k. 5jnM kAvElAew EnAi nie mtili o Ly Ai atilUew puR kwk. 6rAiyi mARA EtALiliu lM viwk. EpAtH qEAe nI kANAtiriA Evi nieR mKM mwk. etlAM nI ec@tH jnM kAti EviyAvNM. q ekAeA {A nie yi AEy
eyzElM H olIvH ml

eyehsE H k 11+23-12+14

12

g]hi o xHwAmAyi pEyA giyANH. 7aekAH eyehsH E k q {A qEAw kl i c EpAel ecyHt. pkEnrH {A qeR mARAk qwkyM vidrrAjY E puRe@EpAEpAel kA@kyM ecyHt. aH eevErM qeR eekk pEyAgic H {A mtili o LyAi. rAiyi qeR mARAu EtALili@ekAH {A lMvi@. aen skl jnvuM kAENtiElAyi {A aen ecyHt. 8piE rAviel yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu, 9 mxYpuA, nI ecyHttH qAyi qH yi AEyliel klhA niEAw EcAdic @ EvA? 10avew yjmAnnAy yEhAv pRtANiv qH avErAw pR yk. Q sEzM eyzElmieR EntAvienyM aview pA m}uv yi AEylukAeryM sMb itANH. 11{A ni m}uv jnim o xHwAmANH. {A kAiy v] ik tIc y AyM ni sMBviM. qH avErAw pRyk. tIcyAyM av o vid rrAjYE twvukArAyi ekAu EpAkewM. 12avew EntAvH mti li o LyAi atilUew rAi yi teR yAABA$vuM EpRi oLic@ rewM. m@v tiricRi yAtiriA Evi av teR mKM mRyHM. qEAANH tA EpA etH aveR kk kAkyil. 13av rewA miM. pE eedvmAy {A aven piwiM! av qeR ekNiyi piwi ewM. aven {A kdyew EdzmAy bAbiElANiEl ekAu vrikyM ec@M. pE tA qEA ANH EpAetH av kANA k}iyil . z@ aveR kk rewH aven wnAM. av aview mrikyM ec@M. 14rAjAvieR Aer yi AEy li @m puRnAwkLi {A blAArmAyi pAiM. aveR eesnYe {A kAi citRiM. z@BwA aver tL@ew vAL@k

eyehsE H k 12+15-13+3

1116
av aen pRykyil. pE, avErAw pRyk+ Q dritM wen vM, dzn eevkAet sMBviM.
24yi AEyli niEmlA kpw dzn oM Akyil. stYmA yiIrA kArY pRy jAlvi dYA niEmlA aviewyAyi riil. 25qekAeA yEhAv {AnA. qni@ pRyNem EtAetEA a {A pRy kyM a sMBvikyM ec@M! kAlM nIuEpAkA {A avdi yil. driteLlAM wen vH, niL@ew yxHkAlte. kl hikEL, {A vl M pRyEA a {A sMBvii. qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 26aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu, 27 m xYpuA, {A nin t dzn qEA vrAniri o kAl eiyAeNH yi AEyliel jnM vicAri. vLer vLer ekAl EzxM nwA kArYeL iyANH nI pRyetH av vicA ri. 28 aekAH nI avErAwH wi pRyNM, qeR yjmAnnAy yEhAv pRy+ niyM {A eevkiil. qeiluM sMBvi emH {A pRA a sMBvi c i riM! qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu.

eLwH oAwiM. 15aEA jnM aRiyM {AnANH yEhAv qH . aver rAxH\L@ew wyi citRi ctH {AnAeNH avrRiyM. aver puRnAwkLiEl riytH {AnA eNH avrRiyM. 16pE avri al M ciler {A jIviA avdiM. av ErAgvuM piNiyM yvuM ekAH mriyil . qnietier t ecyHtiy atimeLi t eceiwLiel jn EAw pREytinAyi aver {A EzxiiM. {AnANH yEhAv qH aEA av aRiykyM ec@M. 17aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu. 18m xYpuA, atYDikM EpwictAyi nI aBinyiNM. nieR hArM k}i EA nI viRyHNM. nieR evM wiEA nI EvvlAtiyM ByvuM kANM. 19 sADArNjnEAw nI Q kArY pRyNM+ eyzElmiluM yi AEyliel trBAgLiluM pAvErAw new yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy. ni niL@ew hArM k}iEA atYDikM EvvlAtiewM. ni niL@ew evM wiEA atY DikM ByewM. qekAeA niL@ew Edz skl vsHt L@M nYmAewM. aview vsi qlAvewyM UrtmlmANi sMBvik. 20niL@ew ngrLi EA oEeR jnM pAH qA ngr nYmAewM. niL@ew m}uv rAjYvuM nYmA ewM! aEA niLRiyM {AnANH yEhAv qH. 21aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu. 22m xYpuA, dritM w vrikyil, dzn sMBviAtirikyM ec@M qH yi AEyEdzei jnM pRyetH?
23Q ecAlH avew yjmAnnAy yEhAv niiemH jnEAw pRyk. niEm yi AEylieni

13

aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu., 2mxYpuA, qniEvi nI yi AEyliel vAckErAw sMsA riNM. vAck sMsAri tH yTAi qniEvi yl. sVM mnini kArY LANv pRytH- t@ pRyN em kArY. aekAH nI avErAw tIcyAyM sMsAriNM. avErAwH Q kArY pRyk+ yEhAvyini Q sEzM ic@ Ekk! 3 buiek vAc kEr, qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, niH aBkArY

1117
v BviM. ni niL@ew sVM AeLyANH piwtH. ni yTAi, dznLi kA tH jnEAw pRyil. 4yi AEyEl, nieR vAck epALiu nYmAy ekiwi wyilUew oAw RuAerEAel yiriM. 5 tk ngrmtilukri ek nI eesniker niiyil . yi AEywMbieR ryHA yi nI mtiluk ekiyiil. a ekAH nieL ziiA nA yEhAvyH eekvEA ni yM EtAM!
6kvAck pRu, av dzn keH. av mAyAvidY kA@kyM ciletAe sMBvi em@ pRykyM ecyHt-pE a epALiyAyi. yEhAvyANH t eL aycetH av pRu. pE atH epALiyAyi. tL@ew Nk yATAYmAM EnAi av EA}uM kAiri. 7kpwvAckEr, ni k dzn stYmAyiil. ni mAyAvidY kA@kyM ciletAe sMB viem@ pRykyM ecyHt-pE ni kM pRu. aetlAM yEhA vyAN@ pRetH ni pRu. pE {A niELAw sMsA riciil! 8qA EA qeR yjmAn nAy yEhAv stYmAyM sMsAriM! av pRy, ni kM pRu. ni epAyH d zn ku. aekAH EA eedvmAy {A nietirANH! qeR yj mAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 9yEhAv pRy, kpwd zn kAkyM kM pRykyM ecyHt vAcker {A ziiM. aver qeR jnieR wyi niH {A nIM. yi AEy wMb ieR Epvivrikyi av ew EpkL@Akyil. ni oriluM av yi AEyEdz vrikyil. aEA niLRiyM {AnANH yjmA nM yEhAvyM qH! 10 kvAck qeR jn EAw vIuM vIuM epALi pRu.

eyehsE H k 13+4-18

smADAnM AemH vAck pRu. smADAnM l A etymAyi. jnM mtiluk nAkyM y i tARAvukyM EvNM. pE avrAve epALi mtilukLi EneApALi AyM pUkmAM ec@. 11{A EpmAriyM li }vuM ekAwA@M ayyHemH av ErAw pRyk. kAH ziyAyi vI kyM o }liAu vrikyM ec@M. aEA mti nilM epAM. 12 mti nilMepAi}iyEA ni mtili pUziy AyM qview? qH jnM vAckErAw EcAdiM. 13qeR yjmAnnAy yEhAv pRy , {A pitnAyA nie tier {A ekAwA@M EpmAriyM ayyHM. {A pitnAyA kA zniH li}M epicH nieL {A niExM nziiM! 14ni mtili AyM pUzi. pE {A mti m}uv wiciwM. {Antien nilMprizAM. atieR awiR etLiyM. mti niL@ewEm vI}u kyM ni nzikyM ec@M. aEA {AnANH yEhAv q niLRiyM. 15mtiliM ati A yM pUziyvemtier {A qeR EkApM kANic@ tIM. qiH {A pRyM, view mtielAmil. ati AyM pUziyvM nzic@. 16tyM yi AEyliel kpw vAck sMBviM. smADAnM AemH av eyzElM-nivA sikELAw pRyeiluM aview smADAnmil . qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 17eedvM pRu, mxYpuA, nI nieR yi AEyjntyew vAc kAer EnA. av qniEvi sMsAriil. t pREy kArY av pRy. aekAH nI qniEvi avetier sMsAriNM. avErAwH Q kArY nI pRyNM. 18qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy+ OI kEL, ni kxHwAwk A vuM. jninH eekkLi aNiyA ni Niyew vLy . jninH avew tlkLi aNi yA ni viEzxe EvxHwik A. jnjIvitM niyiA

eyehsE H k 13+19-14+8

1118
EvtH. pE avew vYAjvi# h EA}uM avErAewAmH . avereAu pApM ecic p av ktivc@. av EA}uM timkeL rADi. pie qeRywH av pEdzM Etwi vetinH? avew EcAdY {A rM ekAwEEA? Ev! 4 pE av {A mRupwi ekAwM. aver {A ziiM! nI avErAw Q kArY pRyNM, qeR yjmAnnAy yEhAv pRy + etiluM o yi AEylukAr qeR pEdzM rAA vAc k avnH rM ekAwil. aveR EcAdYinH {A te mRupwi ekAw M. aveR vilek vi#h av EA}uM ew evc@ekAe, aveneAu pApM ecic vsH av ew evc@ekAe, timkeL av EA}uM rADic@ ekAe; qAEpAluM av {A mRupwi ekAwM. aveR vYAjvi#h m}uvM av eekyi vcAluM avEnAw {A sMsAriM. 5 qekAeA qni H avew XdyM sH p ziNM. vYAjvi#heL rADiAnAyi qe av vi@EpAeyiluM {A aver sHEnhi qH av kAieAwA {AnA#hi. 6aekAH yi AEywMb EAwH Q kArY pRyk, qeR yjmAnnAy yEhAv pRy+ qi El mwivrikyM niL@ew vYAj vi#heL EpikyM ec@k. ByrmAy vYAjeedvLiniH mARiEAvuk. 7etiluM yi AEy lukArEnA yi AEyli pA prEdziEyA pEdziEvi qe smIpiyAeNi av {A mRupwi ekAwM. av teR vilekvi#h ki evc @ ekAe, aveneAH pApM ecic vsH av ki evc@ekAe, timkeL av rADic @ ekAe; qAEpAluM avnH {A mRupwi ekAwM. mRupwi tAyiriM+ 8 {A mxY entier tiriyM. {A aven nzi iM. av m@vH o xHwA mAyiriM. jnM aven EnAi ciri

14

mAikzik vsHt e ni pRy. sVyM jIvEnAew riA EvimAM ni mxYer w! 19{A DAnmel ni jneeAu ciii. o piwi yviM alM axNMEvi ni aver qnietier tiri . qeR jnEAw ni N k pRy. avrAke Nk EkA xHwewkyM ec@. jIviciriEver ni ekAl@. jIviciriEAver ni jIvEnAewyi. 20 aekAH yjmAnM yEhAvymAyv ni ELAwH Q kArY pRy+ jne wA ni NivLyL@ A- qA {A aver EmAci iM. niL@ew eekkLiniH vLy {A pRic@kLykyM jnM niLiniH sVtrAvukyM ec@M. av ekNiyini@ pR EpA pRvkeLEAelyiriM! 21 EvxHwik pRic@ cIi qeR jne niL@ew piwiyiniH {A EmAciiM. av niL@ew ekNiyiniH rewkyM {AnA NH yEhAveyH ni aRiykyM ec@M. 22vAckrAy ni N pRy. niL@ew Nk nl mxYer Evdnii-aM, {A EvdniiA tARAvAti nl mxYer! ni cI mxYer tAukyM EA/AhiikyM ec@. avew jIvitrIti ti NemH avErAw ni pRyil. avew jIv riA ni mi il! 23o vYAjdznvuM niEm ni kAkyil. o mAyAjAlvuM ni ni kA@kyil. niL@ew piwiyiniH qeR jne {A EmAciiM. {AnANH yEhAv qH niLRiykyM ec@M. yi AEyliel mAri cil qeR aw v. {AmAyi sMsAritiEvi av . 2 yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu. 3m xYpuA, Q puxA niEAw sMsAriA v. nI qEAwH p EdzM EcAdikeytANH av

1119
M. qeR jnieR wyiniH {A aven nIM. aEA {AnANH yEhAveyH niLRiyM! 9teR sVM rM ekAwA mAM EBAxnANH o vAckeni aveR EBAxM qeyH {A av kAieAwM! qeR zi ekAH aven nziic H qeR jnmAy yi AEylieR i niH aven {A nIiLyM. 10aen vi#heL rADi vM pEdzM EtwivvM rM ekAw vAckM oEr zi ki@M. 11q i e n E A ? aEA vAck qeR jne qi niH v}ietiEA niM. qeR jnM sVyM pApec L iyi purL@M niM. aEA av qeR vizixHwjnvuM {A avew eedvvuM yiriM. qeR yjmAn nAy yEhAv kArY pRu. 12aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu, 13m xYpuA, qe vi@EpAvukyM qnietier pApM ec@kyM ec rAxH\eyM {A ziiM. avew hArM {A mwM. nAiniH mxYeryM m]geLyM o AmkAlM vi {A nIM. 14EnAhyM dAniEyluM EAbuM* aview jIvictAeNiluM Edz e {A ziiM. tL@ew n ekAH puxAH sVM jIv riA k}iu. qiluM Edze m}uv riA k}iil. qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 15eedvM pRu, Edzwi {A kA@m] g eL ayyH kyM av skljneyM ekAl @ kyM ec@M. kA@m]g kArNM Edz wi M sriAetyAvuM. 16EnAhyM dAniEyluM EAbuM aview jIvici@ei, m nl puxAer {A riM. m puxAH tL@ew sVM jIv riA k}iu. pE,
E n A h y M . . . E A b u M purAtn kAlH jIvici m Ep. sNM viEvkiM EpEkv. EnAheyyM EAbienyMpiy kTk eebbi LiluM dAniEylieniy kTk rAsHz% q pusHtkiluM H.

eyehsE H k 14+9-22

qeR jIvvcH {A Nyiw, avH mAewyM sVM puA ewyM puimAewyM EpAluM- jIv riA k}iil! dxHw EdzM nYmAewM! qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 17eedvM pRu, aTvA Edz ientier yM ecA {A o z@eesnYe ayEcM. av Edze nYmAM. skl mxYer yM m]geLyM EdzniH {A nIM. 18 EnAhyM dAniEyluM EA buM aview jIvieci m nl puxAeryM {A riM. m puxAH tL@ew sVM jIv riA k}iu. pE, qeR jIvnAeN, {A Nyiw , avH mAewyM-sVM pu AewyM puimAewyM EpAluMjIv riA k}iil! dxHw EdzM nYmAewM! qeR yj mAnnAy yEhAv Q kArY pRu.
19eedvM pRu, aTvA Edz ientier {A o ErAge ay yHM. qeR EkApM {A jni E ecAriyM. skl mxYeryM m]geLyM {A Edzni nIM. 20 EnAhyM dAniEyluM EA buM aview jIvieci mH nl puxAeryM {A riM. mH puxAH tL@ew sVM jIv riA k}iyM. pE, qeR jIv evcH {A Nyi w, avH mAewyM-sVM pu AewyM puimAewyM EpAluM jIv riA k}iyil! qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 21aEA qeR yjmAnnAy yEhAv pRu, aekAH eyz ElminH aet EdAxmAyiriem ciik+ ngrientier d$nLi nAlienyM {A ay yHM! z@eesnYeyM Ame yM ErAgeyM kA@m]eLyM ngrientier {A ayyH M. skl mxYeryM m]geLyM ngriniH {A nIM! 22 Edz niH cil rewM. sVM puAeryM puimAeryM i

eyehsE H k 14+23-16+8

1120
nYmAM. qeR yjmAnnAy yEhAv kArY pRu. aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu. 2mxYpuA, eyzElmiel jn EAwH av ecyHtiy ati meLi nI en pRyk, 3qeR yjmAnnAy yEhAv ey ElmiEnAwH Q kArY pRy+ nieR criiEl EnAk. nI jnic t H knAnilAyi. nieR a o aEmArYM a o hitY AriymAyi. 4eyzElEm, nI jnic divsM nieR epAieAwi mRiA orAL@mAyiil. M nie puri k}uki evwiAi yil. M nie Niyi epAti il. 5 eyzElEm, M niEAw alivuAyiil . M nie sMricil. eyzElEm, nI jnic divsM te, EcAr epAtii EAe, nI evLiRiEleRi yei. 6aEA eedvmAy {A a v}i v. EcAryi kAliwi nie {A ku. nI EcAr puru kiwkyAyieiluM jIvik! qH {A pRu. aet, nI EcAr puru kiwkyAyi eviluM {A pRu, jIvik! 7{A nie vyliel ecwieyEAel vLmARAi. vL vL nI o yvtiyAyi+ nI suriyAyi, nieR mARH vLkyM mwi vLkyM ecyH. pE nI aEA}uM vivOyM ngH n ymAyi. 8nie kw EpAyEA {A nie vIuM }iu EnAi. nin pAk tvevM nI Emi pAkmA eyM {A ku. aekAH {A nieR Em qeR vOM putic* H nieR ngH n t mRc @ . nie EvAem stYM ecyHtH nIymAyi {A krARuAi*. a en nI qERtAyi. qeR yjmAn

15

av shAyinH nieR aw vM. yTAi aver dxHwA rAeNH aEA nI kAM. {A eyzElmi vivyH qlA driteLyMpi nI eR zVsi kyM ec@M. 23av jIvi rItiyM ec@ dxH w tkL@M nI kAM. aver ziiA qniH o nl kArNmeH aEA nI aRiykyM ec@M. qeR yj mAnnAy yEhAv Q kArY pRu. aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu, 2mxYpuA, o miriviyi ni* iuk kA@mrLi ni mRiecw iukeL A wt nEA? al ! 3 mi riviyew twiekAH ninH qe iluM AA p@EmA? l ! twiekAH ninH pA A ik AA p@EmA? l ! 4L@k twi tIyi qRiykEy Z. cil ku rniM ki wukyM nwBAgM tIEy@ kriy kyM ec@M. kri kuekAH ninH qeiluM AA p@EmA? 5ktimH twiekAH nin H oM AA pieli niy mAyM kiytiEzxvuM a ekAH ninH oM AA pil! 6aekAH miriviyini iuk kA@mrLini iukEpAel teEy Z. L@k twixN tIyi qRiykEy Z. tIyAve avey qric@kLy. aEtEpAel eyz ElMnivAsikeL {A tIyi qRi ukLyM! qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 7 jne {A ziiM. pE av ri cil m}uv kA ik EpAel yiriM-av ziie wM, pE av pUmAyM nzii ewil . aver {A ziic t H ni kAkyM {AnANH yEhAv qRiykyM ec@M! 8 vYAjeedv eL rADiAEvi qe av evwi kArNM {A EdzM

16

nieR ... puticH eedvM avL@ew sMr NM eweH kANi@. H 3+1-15 kAk. krARuAi view aM vivAhsKYM qAeNiluM eedvM yi AEylukA mAyi Aiy sKYeyM tH sUci i.

m i r i v i eedvieR miriEA EmA miriviEyA yi eyzElM qH vAck plvM pRiuH.

1121
nAy yEhAv Q kArY pRu. 9{A nie evi Liic@. {A nieR EcAr k}ukiLu. {A nieR EdhH eetlM puri. 10*{A ninH mEnAhrmAy wM m]dvAy EtAlieR ecrikL@M t. {A ninH lin tlc y M pieR rIyvuM t. 11pie {A ninH cil BrN t. nieR eekkLi vLkL@M k}ui mAlyM {A aNiyic @ . 12nin {A mvLyL@M tAM kAv LyL@M tlyi mEnAhrmAeyA kirIwvuM nki. 13eviyM epAM ekAu BrNL@M linM p@M cilu wM aNi nI suriyAyi. nI vuM miy BNM k}ic @ . atIv suriyA yi nI aen o RANiyAyi vilsi! 14 rAxH \ iwyi nI sQrYM ekAu siyAyi. {A nie suriyAyi s]xHwicti nA nieR sQrYM mtAyi ! qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 15eedvM pRu, pE nI nieR sQrYe awcAyic@ wi. nI nieR KYAti pEyAgikyM qEAw vizVAsvn kA@kyM ecyHt. v}iEpAy oAErA puxEnA wM nI o EvzYeyEAel epmARi. av sklM nI niee ekAw! 16nieR BMgiy vO eAH nI nieR rADn l alric@. lLi nI o EvzYeyEAel epmARi. mu eceiilAEpAelyM ni ecewAniwyil A EpAely mA nI kArY ecyHttH! 17 wAet {A nin t BrNL@ew epAM eviyM ekAH nI pux Aew timk Ai. avEyAwM nI sMEBAgM ecyH t ! 18 pie nI nieR mEnAhrmAy wewH timkH wkL@Ai. {A nin t sugvYvuM DUpvuM qwH nI vi#hL@ew mAek evc@. 19{A ninH avuM EtM qyM t. pE nI EBAjnM
1 0 m t 1 3 v e r y v A k Y vi wArM AA pEyAgic vsHt@eL prAmzi. puR. 25-40 kAk.

eyehsE H k 16+9-27

nieR vi#h ekAw. nieR vYAjeedveL sEAxii A Evi nI avey sug vsHvAyi pEyAgic@. qeR yj mAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 20eedvM pRu, qniH niilu Ay new ueL nI qw kyM ekAH vYAjeedvH bliekAwkyM ecyHt! a nI EvzYeyEAel epmARukyM qe vikyM vYAjeedveL ItiewkyM ecyH t EA kAiy cIrLi cil mA mANH. 21nI qeR puAer kzA ec@kyM* tIyiliH vYAjeedv H ekAwkyM ecyHt. 22 nI qe Epic@ekAH atim m}uv ecyHt. qAElA, nieR bAlYkAlei nI o@M oAmil. {A nie keEA nI ngHnyAyi EcAr yi kAliwikyAyieH nI oAEtyil. 23 skl cIArYM EzxM, hA, eyzElEm, nieR kArYM mhAkxHwmAyiriM! qeR yjmAnnAy yEhAv m}uv pRu. 24qlAiM puRem vYAjeed ve rADitiEvi nI tlL@Ai. vYAjeedv eL rADiA l oAErA etvumlyiluM oAErA nirieR tlyHluM nI pNi. 25aen nI nieR sQrYe trM tA}H i Lu. v}iEyEpAy oAErA puxen yM vzIkriA nI apEyAgic@. aver nieR kAluk kANiA Evi nI nieR vsHM yi. pie puxAErAw nI o EvzYeyEAel yi. 26ati EzxM nI nieR ayAM vliy jnEniymvmAy QjipHkA nie smic @ . qe nAA Evi nI avErAw plAvzYM rtiyiEle@. 27 a ekAH nie {A ziic@! BN
kzA ec@k sADArN aM m]geL ekAH kxNLAi mRik qA eNiluM plEA}uM m]geLEAel m xYer ekAl@ tiM Q vApEyAgi ARuH.

eyehsE H k 16+28-45

1122
eryM {A ivkyANH. nI sH E nhic skl puxAeryM evRu skl puxAeryM {A ivi wNiyilA nie kANA aver avdiM.* av pUngH n yAy nie kAM. 38qiH nie {A ziiM. pApi yM ekAlpAtkiyM vYBicAriNiyM ytinH nie {A ziiM. @ M asUyAluvumAy o BAvH qenEyA aEpAel {A nie ziiM. 39nie {A nieR zu L@ew piwiyilAM. nieR rAD nAl av tkM. nieR yAgl av tkM. nieR wk av vlic@kIRuM. nieR mEnAhrmAy BrN averw M. nie av vivOyM ngHn ymAM. 40 nie ekAl@tiEvi av orAe ekAuvrikyM nie kelRiykyM ec@M. pie tL@ew vAL@k ekAH av nie ariu LAM. 41av nieR vIwk kiM. m@ OIkL@ew sAiYi av nie zii M. nI o EvzYeyEAel jIvi tH {A nilAM. nieR kAmkH nI li ekAwtH {A nilAM. 42atiEzxM {A qeR EkApvuM asUyyM awM. pie {A zAnAM. vIuM {A EkApiyil. 43etlAM sMBvi etienEA? qeA nieR yQvnkAle din nI mR. qlArM tikL@M ecyHtH nIeye EkApAlnAi. atinA tik L@ew Epri qni nie ziiE H. pE nI nieR atim eLwAet Q anAzAsYv] ikL@M ecyHtivElA. qeR yjmAnnAy yEhAvyANH kArY pRtH. 44nieRic@ pRyvelAM EA pRyA o kArYM wiyAyi. a qenEyA aen mkL@M qH av pRyM. 45nI nieR a yew mk te. nieR BAvi enEyA meLEyA nI gQniil.
w N i y i l A e t . . a v d i M qAy BAxyi Q vAckieR aM mRu rAjYE twvukArAyi ekAuEpAvuk qANH.

i nin vItM {A Rc@. niEAw EtAiyetM ecA nieR eevrikLAy ePlisHtYew puimAer {A avdic@. nieR BAs kH av EpAluM e{i ytANElA. 28pie nI rti Evi aUrYer Apic @ . pE nin mtiyAEvALM kiiyil. nI oriluM t]pt H yAyiilElA. 29 aekAH nI knAnYer Apic@, pie bAbi ElAkAeryM, qi@M nI t]pHtyA yiil. 30nI ayH dblyANH. nieeAu pApM eciA skl puxAeryM nI avdic@. nI gvixHWyAy evRuM o EvzY eyEAel epmARi. qeR yjmAn nAy yEhAv kArY pRu. 31eedvM pRu, qiluM nI tIM o EvzYeyEAel yi il. nI oAErA nirieR tlyH luM nieR EmwkL@M oAErA etvieR mlyiluM nieR tlL@m Ai. skl puxAmAyi nI rtiyiEle@. qiluM o EvzY ecARu EpAel nI avErAw li EcAdic i l . 32EvEzY, nieR sVM BAvienAL@M apricit ErAw rtiyANH nin pYM. 33mi EvzYk@M puxA rti li ekAwARuH. pE nI nieR pl kAmkAM aEAu pNM ekAw. ilum skl puxAM akvH niEAw rtiyiElewti nI li ekAw . 34nI mi EvzYkL@ewyM En viprItmANH. mi EvzYkL@M pux AriniH rti li piwu EA nI niEAw rtiyiEle wtinH puxAH aEA@ li ekAw. 35EvEzY, yEhAvyew Q sEzM ic@ Ekk. 36qeR yjmAn nAy yEhAv Q kArY pRy+ nI nieR pNM eclv}ic@ekAH nieR ngHnzrIrM kANAM nIy mAyi rtiyiElewAM nieR kAmkeryM vYAjeedveLyM a vdic. nI nieR ueL ekAl@ kyM avew EcAr ecAriyikyM ecyH t iri. tAyiEl A vYAjeedv nieR sAnM. 37aekAH nieR skl kAmk

1123
nI nieR sEhAdrieyEAel te. ruEpM avrvew BAA eryM meLyM evRuvElA. nI nieR mAtApitAeLEAel te. nieR a o hitYOIyM a o aEmArYM yi. 46nieR EjYxHWi yi zmrYyM av L@ew puimAM nieR vwBAg pA. nieR aniyi yi esAEdAmM*. a v L @ e w puimAM nieR etBAgM pA. 47 av ecyH t atimeLl A M nIyM ecyHt. pE nI aveyAeLlAM eR vxLAyM wi ecyHt. 48yjmA nM yEhAvyM {AnA. {A yiErAew ri. yievcH {A stYM ec@. nieR sEhA driyAy esAEdAmM avL@ew pui mAM oriluM nIyM nieR puimAM ecyH t iy cIv] ik ecyHtiil. 49eedvM pRu, nieR sEhAdri esAEdAmM avL@ew puimAM gvi xHWkLAyi. BNvuM smyvuM avH EvtiEleR Ayi. qi@M drieryM azrNeryM av shAyicil. 50 esAEdAmM av L@ew puimAM kNH ahri kyM qeR mi evcH ati m ecyH t wukyM ecyH t . aetlAM av ec@ kEA {A aver ziic@. 51eedvM pRu, zmrY ecyH t cIr nI ecyHttieR p tiEyALEm v. nI zmrYeyAL@M vLeraDikM atim ecyHt. nI nieR sEhAdrimAerAM q EyA aDikM atim ecyHtiri . niEAw tic@ EnAiyA esAEdAmM zmrYyM nl v re. 52aekAH nieR l nI te EpRuk. tArtmYi nI nieR sEhAdrimAer nlvrAiyiri. ByrtY ecyH t iri nI aekAH lik te EvNM. 53eedvM pRu, {A esAEdA mienyM atieR um pN
nieR ... esAEdAM zmrYyielyM esAEdA mielyM L@keLEAel eydyiel jnvuM dxic@ EpAeyH eyehsHEk pRykyANH . L@k ayH dxH w rAyiekAH eedvM ngreL niExM nziic@.

eyehsE H k 16+46-62

eLyM nziic@. zmrYeyyM ati eR @m pNeLyM nY mAi. eyzElEm, nie {A nY mAkyM nieR awimkeL tiriek ekAuvrikyM ec@M. pE ngreL {A vIuM pNiyM. eyzElEm, nie {A vIuM pNiykyM nieR twvukAer tiri ek ekAuvrikyM ec@M. 54 nie {A zVsiiM. nI nieR dxH w tk tiric R iykyM nieR dxH v] ikLi sVyM lik yM ec@EA nI nieR sEhA drimAer zVsiiM. 55aen nIyM nieR sEhAdrimAM vIuM AewM. esAEdAmM ati @m pNL@M zmrYyM ati @m pNL@M nIyM nin @m pNL@M vIuM A ewM. 56eedvM pRu, mH , ahri cekAH nI nieR sEhAdriyAy esAEdAmien kLiyAi. pE ni oriluM nI a ec@kyil. 57 nI a ecyHttH nI ziiewti M nieR ayA nie pucHCi c@ wutiM mAyi. EA }Ave siRiyyewyM ati @ myiwL@ewyM ePlisH t Yyew yM puimA nie kLiyAkyANH. 58nI ecyHt tikH nI ziie wkte EvNM-niL@ew dw iM evRui v]ikM. yEhAv Q kArY pRu. 59qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. nI qe ecyHttH qenEyA aEpAel {A nie yM ec@M! nieR vivAhvAgHdAnM nI lMGic@. new krA nI mAni cil. 60pE nin ecRumAyi EA {A nIymAyi Aiy krA {A oAiM. nIymAyi zAzVtmAeyA krA {A Api M! 61 {A nieR sEhAdrimAer nieR aw ekAuv nieR puimArAM. atH new krARi lieliluM ninEvi {A a ec@M. aEA nI kAiy ati m nI sVyM oAkyM li yM ec@M. 62 aekAH nIymAyi {A qERtAy krARuAM. {AnA NH yEhAv qH aen nI aRiy

eyehsE H k 16+63-17+15

1124
8

17

kyM ec@M. 63qe nI oAE tiElAyi {A niEAw nl v nAyiriM. aEA nI sVyM ecyHtiy cIreLiy l mH oM miA vAet yiEAM. {A nie Ikri kyM niEAw epARukyM ec@EA nin l EtAM. pie oriluM nI liEi vrik ymil! qeR yjmAnnAy yEhAv kArY pRu. aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu. 2mxYpuA, yi AEy wMb EAwH Q kT pRyk. avErAw atieR aM EcAdik. 3avErA w pRyk+ svznAy yEhAv pRy+ nI ciRkL@ o vliy k}uk elbAEnAniEl v. DArALM puikELAwwiy ciRk k}ukAyi. k}uk vliy EdvdAmrieR tlH owic@. k}uk o vliy EdvdAmrieR LM ekAeAwi kyM a knAniEl ekAu vrikyM ecyH. ekAH av kcvwAew pNi ekAun@. pie k}uk knAnini Rc@ vi ekAuv. atH av nl mi o nl ndi ryi n@. vik vLH o mirivi yAyi. aetA nl viyAyi . RiyetiluM atH o vliy EdzmAek pw p lic @ . atinH zAKk vL. ti ecRiy vik eR nILM evc@. aEA vliy ciRkL@M DArALM vlukL@m EveRA k}uk mirivi ku. mirivi putiy k}ukeR prirNM ekAtic@. atinA atH atieR EvkL@M zAKkL@M k}ukeR EnH nIi. atieR zAKk a n li puRE vL. putiy k}uk EvNM te nnyHAenH mirivi cHCic@.

10

mirivi ntH DArALM evM ki@tinwH o nl nilA yi. atinH zAKkL@M Pl LuM AAmAyi. atinH o viEzxe mirivi kAmAyi. qeR yjmAnnAy yEhAv en aLiecy t H . ecwi tLi em nI vicAriEA? l! dYe k}uk ecwiey mini pi}uetwM. pi ecwiyew Ev epAic@ kLyM. atH miri m}uv tikLyM. aEA putiy lk vAwM. ecwi vl A et INiM. blm eekkELA Q o rAxH\EmA ecwi EvErAew pi}uetwA vril. n lte ecwi vL EmA? l! w ki}kAwi kyM ecwi vAwiriu EpAkyM ec@M. nyiwte ecwi kriuEpAM.

11qniH yEhAvyew aLAw Ayi. av pRu, 12yi AEyEl, jninH Q kT vYAKYAnic @ ekAwk-av qEA}uM qnie tier tiriykyANElA. avErAwH Q kArY pRyk+ dYe k}uk bAbiElANiel rAjAvAy enbUKdH Ens . av vH eyz Elmiel rAjAvienyM m@ EntA AeryM piwic @ ekAuEpAyi. aver av bAbiElANi ekAu v. 13pie rAjwMbilu ovmAyi enbUKdH E ns o krARuAkyM tEAw vizVsHt nAyiriemH aveneAH blA ArmAyi vAgH d AnM ecikyM ecyH t . aven enbUKdH E ns eydyiel rAjAvAiyEzxM avi ewniH ziy puxAer m}u v piwic @ ekAuEpAvukyM ecyH t , 14aen enbUKdH E ns rientier tiriyA nieyAriluM ApHtiyilA o rAjYmAyi eyd tLEpAyi. putiy rAjAvumAyi enbUKdH E ns Aiy krA pAliA jnM nib iei . 15qiAluM enbUKdHEns riEnAw m/riA Q putiy rAjAvH

1125
mic@! av tirkeLyM EyAA eLyM t shAyiNem aEpymAyi QjipHtiEl dt Aer ayc@. eydyiel putiy rAjAvH Q mi vijyiem nI vicAriEA? krA lMGi AM d$nini rewA M Ev zi Q putiy rAjAvi Avuem nI vicAriEA? 16qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, qeR jIv evcH {A tijH{ ecAM, Q putiy rAjAvH bAbiElANi evcH mriM! enbU KdHEns putiy rAjAvAyi vA}ic v enbUKdHEnsmAyi Aiy krA DirikyM lMGikyM ecyHt. 17 QjipHtiel rAjAvH DArALM EyAAeL ayEc AM. qiluM avnH eydyiel rAjAvien ri A k}iyil. QjipHtieR mhA zi eydey riil . ngrM piwiecwtiEvi enbUKdH EnsrieR eesnYM EcRuekAH nir kL@M mtilukL@M AM. anvDi Ep mriM. 18pE eydyiel rAjAvH rewil . qekAe A av enbUKdHEnsriEnAw krA DirikyM lMGikyM 19 qeR ecyHt. yjmAnnAy yEhAv Q oRu t+ qeR jIvnAeN, eydyiel rAjAvien ziiemH {A zpTM ec@. kArNM qeR tAIk av Diric @ . { tilu krA av lMGic @ . 20aven {A qeR ekNiyi vI}HM. qiH aven bAbiElANi ekAuvH aviewyiu d$iiM. aven {A ziiM. kArNM av qEAw m/ric@. 21aveR eesnY e {A nziiM. aveR vuM nl EyAAeL {A mwiM. Ezxi ver {A kAi citRi kyM ec@M. aEA {AnANH yEhAv qM {AnANH etlAM pRet M {AnANH yEhAv qH niL RiyM. 22qeR yjmAnnAy yEhAv en aLiecyHt+ yrm EdvdAmrieR o ekAH {A qwM. mri

eyehsE H k 17+16-18+6
eR tliniM {AenA ecRiy zAK owiecwM. vLery DikM yrm o mlyew mk Li {Ate a nwM. yi AEyliel yrm o mlyew mkLi {Ate a nwM. ekAH o mrmAyi vLM. atinH zAKkL@M PlL@M A M. atH mEnAhrmAy o EdvdA vAyiIM. aEnkM pRvk atieR zAKkLi viriM. atieR zAKkL@ew ni}lukLi aEnkM pRvk pAM. aEA {AnANH y mreL nilMepAiM ecRiy mr eL epAM eviM qH m@ mr aRiyM. pc mr eL NM NmreL tLi iM {A te. yEhAv {AnA. qeiluM ec@M q {A pRei a ecyHtiriM. yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu.

23

24

18

2puLiy

miri titH aM ayM, pl@ puLicEtA m M qH yi AEy Edzeiy Q p}eAl H ni pRuekA EyiritinemH? ni pApM ecAemM atinH vMkAlv erilu mANH ziiewk qM ni vicAri. 3pE qeR yjmAn nAy yEhAv pRy, qeR jIv evcH {A stYM ec@, Q p} eAlH EA}uM EnrAeNH yi A Eyliel jnM vicAriil! 4 qlAv eryM {A oEpAel eekkArYM ec@M. anAyAluM mknAyAluM pApM ecyHtEtvEnA avnAvuM mri k! 5ov nl v eni av jIvic i riM! aenyv jn EAw nItipUv M epmARu. 6av mlkLi ecH vYAjeedv niEvdic hArieR oAhri p@il; yi AEyliel vYAj vi#hELAw Aiil; ay

eyehsE H k 18+7-21

1126
14ni, dxHwnAy puM o puevrAM. Q pu av eR a ecyHt tik kAk yM aenEAel jIviA AA tiriyM nel A jIvitM nyi kyM ecyHet vrAM. 15av mlk Li ecH vYAjeedv niEvdi c hArieR oAhri p@il. yi AEyliel vYAjvi#h ELAw Aiil. ayAreR BArYEyAw vYBicrikey pApM ec@il. 16 spu jne xNM ec@il. kwi v vnH spu QwvAi pNM ekAwkyM kwM vI@EA Qw tiric@ nkyM ec@. av piwic@pRiil. av viz ver tIikyM wAnilAver wikyM ec@. 17av dri er shAyi. kwi vvnH spu kwM ekAw. pE atinH pliz QwAil! av qeR niym asrikyM avyHeA nwkyM ec@. aveR aeR pApH av en mrNinH @ekAwil ! spu jIvic i riM. 18a jne EnAvikyM vsH t EmAxHwikyM qeR jninAyi oriluM oerA nl kArYvuM ecAti rikyM ecyHet vrAM! a aveR sVM pAp kArNM mri kEy Z. pE aeR pAp H pu ziiewkyil. 19aeR pApH pu ziiewAetH? q ni EcAdiEcAM. pu nYAymvM sv]ik ecyHtvM qeR niym EyAew asricv M yi. qtH te kArNM! aekAH av jIvic i riM. 20mrNinH @ekAwk pApM ec@venyANH! aeR pAp H puenEyA pueR pAp H aenEyA ziiyil. nlv eR nyM dxH w eR dxH w tyM avnvER mAmAyiriM. 21o dxHw aveR jIvitrIti mA@kyAeNi av w jIviM; mriyil . av mu ecyH t EpA ql A cIL@M niiEyAM. av qeR qlA

AreR BArYEyAw vYBicri key pApM ec@kEyA sVM BArYEyAw vkAlH NEc kEyA ec@il. 7av jne xNM ec@il. kwi vv nH nl mxY QwvAi pNM ekAwkyM kwM vI@EA QwH tiric@ nkyM ec@. av oM piwic@pRiil. av viz ver tIikyM wAnil A ver wikyM ec@. 8kwi vvnH nl mxY kwM ekAw. pE atinH pliz QwAil . av cti kAA vistikyM qlAvErAwM nIti pUvM epmARukyM ec@. jn inH aven vizVsiAM. 9 av qeR niym asrikyM qeR nYAyviDikeL piwkyM ec@. nItimAM vizVsH t M kA mikyM ec@. nlv nAkyA av jIviciriM. qeR yjmAnnAy yEhAvyANH Q kArY pRytH. 10 nl mxYnH opE R nl kArY oEpAluM ecA o pue vrAM. av vsHt EmAxHwikyM mxYer ekAl @ kyM ecyH E tAM. 11 av nItimA ec@EAel vi Nemil, pE ati viprItmA y ec@. av mlkLi ecH vYAjeedv niEvdic hAr ieR oAhri piEyAM. dxHw nAy pu teR ayAreR BArYEyAw vYBicrikey pApM ecyHEtAM. 12av drieryM azr NeryM EAhiecM jne x NM ecyHetM vrAM. kwM ekAw EA av vAiy QwH kwM vI@EA tiric @ ekAwAtiE AM. dxHwnAy pu vYAjvi# hELAw AikyM EveRyM atim kA@kyM ecyHEtAM. 13av kwM EcAdic@ vvnH pNM ekAwei ati pliz blmAyi piwic@ vAiM. atinA dxHwnAy pu jIviciriyil. atim ecyHtvnAkyA av en mrNinH @ekAwM. aveR mrNinH rvAdiyM av te.

1127
niymL@M EyAew asric@ wiEyAM. av nYAyvuM nyM vnAEyAM. 22av teR dxH v]ik avsAniikyAeN i av ecyHt dxHv]ik eedvM oAyil, aveR nEy eedvM oAkyZ! ytinA mxY jIviciriM! 23qeR yjmA nnAy yEhAv pRy, dxHwA ew mrNml {AnA#hitH . pieEyA, jIvic i riEtiElH av sVM jIvitrIti mA@tA {A #hitH. 24ni, o nl mxY n evwie vrAM. av teR jIvi trIti mAkyM dxHwA ecyHt skl atimL@M ecyHt wieyM vrAM. akArM v ic H avnH jIviAnAEmA? nlv teR jIvitrIti mAi dxHw nAvukyAeNi av ecyHt nl kArYeLAM eedvM oAyil . av tEAw m/ric @ pApM ecyHtwi qE eedvM kk yZ. aekAH sVM pApM kAr NM av mric@EpAM. 25eedvM pRu, qeR yjmAn nAy eedvM nItimAnl q ni pRymAyiriM. qA yi AEy g]hEm, ic@Ekk. {A nIti mAnANH. Enekv niLe! 26o nl mxY dxHwnAyi mARuev i aveR cIrH av mriEc tI. 27 o dxHw nyM EnM vnAyi mARuevi av sVM jIv riM. av jIvi ciriM! 28tAen dxHw q tiric RiEvAew av qiEl mwi v. mu ecyH t cIr av nii. aekAH av jIviciriM; mriyil! 29atH nItiyl ! qeR yjmAn nAy yEhAv nItimAnl ! qH yi AEyliel jnM pRu. eedvM pRu, {A nItimAne! yi A EylukAEr, nItiyilAv niLA ! 30yekAH yi AEy wMbEm, avnveR k evEc {A etAvenyM viDi yZ! qeR yjmAnnAy yEhAv en aLiecyHt. aekAH qiEl mwivrik! dxH w k

eyehsE H k 18+22-19+8

19

ec@ nik! ni pApM ecA vi#heL kArNmAAtirik! 31ni nii c vi#heL m}uv qRi u kLyk. av nieLeAH pApM eciEy Z! niL@ew mn SM AvuM mA@k! yi AEy jn Em, niEm mrNe qinH sVyM ekAuv? 32qniH ni eL ekAlNemil! dyvAyi mwi vH jIvicirik! qeR yjmAn nAy yEhAv en aLiecyHt. eedvM qEAw pRu, yi AEyliel -eLRi c@ Q EzAkgAnM nI tIcyA yM pAwNM. 2 nieR a siMhL@ew ew kiw o epsiMh eEAelyANH. yv siM hL@ew ew k}iuwiy av H DArALM uL@Ayi . 3 siMhuLi oien av vLi. av knAy o yvsiMhmAyi vL. av teR rey piwiA pWic@. av o mxYen ekAti. 4 av gitH jnM Ek@. av aven avew ekNiyi wkyM ecyH t ! av yvsiMhieR vAyH ekAL@ kLiH QjipHtiEl ekAu EpAyi. 5 H nAyknAkNemH asiMhM zici. qA z m}uv EA av nxH w e@. aekAH av teR EveRA ien qwH o siMhmAkA prizIliic@. 6 av mti siMhL@ew ew EvyH EpAyi. av k nAy o yvsiMhmAyi. av teR rey piwiA pWic@. av o mxYen ekAti. 7 av rAjDAnik miyM ngr nziiyM ecyHt. Edz sklM aveR mrc EkEA miA EpAluM Byi. 8 pie av @M pAi v avnAyi o ekNieyAi. avrven ati wi.

eyehsE H k 19+9-20+9
9

1128
2aEA qniH yEhAvyew a LAwAyi. av pRu, 3mxY puA, yi AEyliel mAErAw sMsArik. avErAw pRyk, qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy. ni puxA vtH qeR pEdzi Evi eEyA? qeR jIvnAeN nin {A pEdzM tril. qeR yjmAn nAy yEhAv Q kArY pRu. mxYpuA, ninH avew nYAy viDi nwNEmA? 4 nI avew nYAy viDi nwEmA? nI avErAwH avew pitAA ecyHt atimeLi niymAyM pRyNM. 5 nI avErAw pRyNM, qeR yjmAnnAy yEhA v Q kArY pRy, {A yi AEylien etrew divsM QjipHtivcH yAEAbieR l EAwH qeR eek yi o vAgHdAnM ecyHt. {A sVyM qe av mnilAic@. qeR eek yi {A pRu, niL@ew eedvmA yEhAv {AnA. 6aver {A QjipHtiniu nyi emM avAyi {A kuvci ri EdzEH aver {A nyi emM {AenA divsM vAgHdAnM ecyH. EdzM PlpuxHwiyM nk niRM* ql A rAjY LiluM vcH vuM mEnAhrvumAyi ! 7yi AEylEAwH tL@ew kk mi Apiciri avew Byrvi#heL vliecRi yA {A pRu. QjipH t i ni a}u vi#h ekAH sVyM a}uAketH avErAw {A pRu. niL@ew eedvmAy yEhAv {AnA. 8pE av qnietier tiriykyM {A pRtinH ecvi ekAwAtiriyM ecyHt. tL@ew kmi A pic avew Byrvi#heL av vliecRiil. QjipHtiel mlinvi#heL av puRki Ep icil. aekAH qeR EkAp ieR m}uv wM aver aRiyi A Evi aver QjipHtiliu nziiA eedvmAy {A tImA nic@. 9 pE aver {A nzii

10

11

12

13

14

av aven clyHi@. av aven bAbiElArAjAvieR aw ekAuEpAkyM twvR yiliwkyM ecyH. niyiEA yi AEyliel pvtLi av eR gnM ni Ekk yil. evinw n o miri viEpAelyANH nieR a. evM DArALmAyiekAH av t}c@ vLkyM DArALM PlL@AvukyM ecyH. avH vliy ekAuk vL . av R o QvwiEpA elyi. av rAjAvieR ecEAEpAelyi. vi DArALM ekAukELAew EmElAu EmElAH EmG me vL. pE vi EvErAew pi}utH nileRiye@. w ki} kA@ vIzi atieR Pl Ni. atieR blm ekAu k owiu. aveylAM tIyiEl eRiye@. EA miriviey mmi yi niri. atH vLer Ni vr o lmANH. vliy ekAiniH o tI puReu pwH atieR skl vikL@M Pl"M nziic@ kL u. aekAH blm Q vwi Ayiil. rAjAvieR ecEAluM Ayiil.

tH o EzAkgAnmAyi.* mr Neiy o vilApmAyi atH pAwkyM ecyHti.

20

o divsM yi AEyliel cil mA yEhAvyew aLA wiEvi qeR aw v. atH vAsieR }AM H* aAM mAsM (gsH t H ) pAM tIyti yi. mA qeR mi .

tH ... gAnmAyi hAmt, eydyiel rAjAvieR BArYyAy EyAziyA qi vewyM, rAjAvAkA avdiAet piwi c@ekAuEpAyi vAsiyAe av L@ew ru puAewyM dreRi c@ o xHwAkT. vcnM 19:1kAk. etA EzAksHti wiyAyi. }AM H i. m. 591.#IxHmM.

EdzM ... niRtH pAluM EtM o}u EdzM qM.

1129
cil. {A vAgHdAnM lMGic@evH yi AEylukA vsikyAyi rAjY ktAniwyAMviDM {Aen eR sEp kLyAnA#hic i l . qeR jne QjipH t iniM EmAciiem {A vAgH d AnM ecyH t iuAyi. atinAlA {Ani ecyH t tH . 10yi AEy le QjipHtini puRewu vicH mmiyiEl {A nyic@. 11qiH qeR c {A av ekAw. qeR qlA niym L@M {A aver aRiyic @ . niym ov asri evi av jIviM. 12 vimi qlA viEzx divseLyMpi {A avErAw pRu. zb unAL@k qniM avM wyi lu o EtYk awyALmAyi. {AnANH yEhAveyM aver {A qni vizixH w rAkyAyi qM av kANic@. 13pE yi AEylM mrmiyi vcH qnietier tiriu. av qeR niymeA nwil . av qeR c Diric@. av nl cLAtAM-ov c asrievi av jIvic i riM. qeR zb nAL@ keL av niArmAiLu. nAL@kLi av vLer vLer ri EjAli ecyHt. qeR EkApieR m}uv wM aver aRiyiA Evi {A aver mmiyiliH nziiA tImAnic @ . 14pE aver {A nziicil. yi AEy lien QjipHtiniH {A puRE ekAuvtH anYrAxH \ ktANH. qeR sEprH ek@EpA ktElA qH kti anYjn L@ew miliH yi AEylien {A nziicil. 15{A av vAgH d AnM ecyH t i EdzEH aver ekAuvril q mmi yivc H {A meA tijH { eyw. EdzM mel A rAjY LiluMvcH PlpuxHwiyM mEnAhr vumAyi! 16yi AEylukA qeR ceL Aiyil. av qeR niym asricil.. av qeR zb keL niArmAiLu. avew

eyehsE H k 20+10-25

XdyM avew mlinvi#hL@ew piREk EpAytinAlANH av etl AM ecyH t tH . 17 pE qniH avErAw atApM EtAkyA aver {A mmiyiliH niExM nziicil. 18avew mELAw {A en pRu, mAtApitAeL EAel niL@M ktH . avew vYAjvi#h ekAH niL@M a}u AktH. avew niym as ritH. avew klnku v} tH. 19 {AnA yEhAv. {AnA niL@ew eedvM. qeR niym asrik. qeR klnk pAli k. {A vzYew ec@k. 20qeR zbk niH mKYmA eN kAieAwk. av qniM niM wyilu o EtYk awyALmAeNH oAk. {AnA yEhAv. {AnA niL@ew eedvM qH zbH nAL@k ni kAirikyM ec@. 21pE m qnietier tiriu. av qeR niym asricil. av qeR klnk pAlicil. {A vzYetH av ecyH t il . av nl niymLA tAM. ov av asri evi av jIviciriM. qeR zbH nAL@k av niArmAi Lu. aekAH qeR EkApi eR m}uv wM aver aRiyiA Evi aver mmiyiliu nzii A {A tImAnic @ . 22qiluM {A qee twu. yi AEy lien QjipHtiniH {A puRe wvic@ekAuvtH anYrAxH\ ktANH. qeR sEprH ek@EpA ktElA q kti anYjn L@ew miliH yi AEylien {A nziicil. 23aekAH aver pl rAjYLiluM pl rAxH\L@ew wyi lumAyi citRic@kLyemH jn EAw {A mmiyivcH EveRA stYM ecyHt. 24yi AEylukA qeR kl n k pAlicil. av qeR niym asricil. qeR zb nAL@k av niArmAiLu. avew pitAAew vYAjvi#h eL av rADikyM ecyHt. 25aekAu {A avH nlA

eyehsE H k 20+26-39

1130
vAgHdAnM ec@, niL@ew EcAdY mRupwiyM niH aL AwM {A tril ! 32m@ rAxH \ eLEAel niM kNem ni pRuekAEyiritH oriluM nwil . m@ rAxH \ LiluverEAel niL@M jIvi c@ekAuk. mrxNeLyM kli enyM ni Esvic @ ekAiri k! 33qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, qeR jIv vcH {A vAgHdAnM ec@, o rAjAvien EAel {A nieL BriM. pE qeR Q eek yi {A nieL ziiM. nietier {A qeR EkApM kANiM! 34 {A nieL anYrAxH\LiniM mAuM. avew wyi citRiiw nieL {A EzKricH mwieAu vM. qeR ziyi, qeR EkApM kwiicAyiriM {An ec@k! 35{A nieL mu ecyHtEpAel AilA o mmiyiEl nyiM. pE atH anYrAxH\ pA oriwmAyiriM. nAM mK EAwmKM EnAi nie {A nieL viDiM. 36niL@ew pUvi ker QjipHtinw mmiyi vc H {A qen viDic @ EvA aEtEpAel nieLyM {A viDi M. qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 37{A nieL vALikeL viDikyM krARieR bADYtyH nieL likyM ec@M. 38qni etier tiriykyM qEAw pApM ec@kyM ecyHt skleryM {A avew jEdzniH Evepw kyM nIM ec@kyM ec@M. pie oriluM av yi AEy Edz vrikyil. aEA {AnANH yEhAv qH niLRiyM. 39yi AEylEm, qeR yjmAn nAy yEhAv EA en aLi ec@. teR vYAjvi#heL eiluM rADiNeme i av EpAyi rADie. pE pie niH qeR aL AwH ki@em kt! qeR nAmM niyM ni dxiiyil! ni L@ew vYAjvi#hH ni v}i

niym ekAw.* jIvryH tkA klnk ekAw. 26tL@ew v}ipAwkLA sVyM mlinrAA {A aver vi@. av sVM kwi UlukeL bliekAwwuk EpAluM ecyHt. atinA jne {A nziiM. aEA avrRiyM {AnANH yEhAv qH. 27 ytinA mxYpuA, nI yi AEyl EAwH EA en pRyNM, qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy, niL@ew pUvik qe dxic@ pRykyM qnieti er EAhM ElAcikyM ecyHt. 28qi@M av ekAwemH {A vAekAw EdzE aver {A ekAuv. skl kL@M pc m rL@M m}uv av ku. avieweylAM av tL@ew sVM blik vi#hH ai kyM aete EkApixH W nA kyM ecyH . aviwLi av primLDUpvuM pAnIyblikL@M a ic @ . 29 tlLiEl ecl @ etienH yi AEylukA ErAw {A EcAdic@. pE bAmAhH q viLi tl M avieweyH. 30eedvM pRu, skl cI rL@M yi AEylukA ecyH t . aekAH yi AEylEAw en pRyk. qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy, niL@ew pUvik ecyHt kArY vicH niL@M sVyM a}uAyi ri. ni o EvzYeyEAel epmARiLu. niL@ew pUvik rADic Byr vi#hL@ew ew ni qe viiri. 31ni ekAw v}ipAwk p}yv te. vYAjeedv v}ipAwAyi ni niL@ew ueL tIyiliw. EA}uM mlinvi#h ekAH ni nieLe a}uA! qeR awvH qeR aLAw EkA nieL {A avdi NemH ni stYmAyM ElAci EA? yjmAnM yEhAvyM {AnA. qeR jIvvcH {A
a e k A H . . . e k A w aTvA vi#h eL rADi rAxH \ L@ew niym L@M klnkL@M ekAw.

1131
pAwk ekAwekAiri kAl EALM tAyAlumil. 40qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, qe EsvitinAyi jnM yi AEyliel t pvtMwi y qeR vipv t i vrNM! yi AEyliel tpv tniryi avere UxiNM. yi AEyjnM m}uv aview av ew sVM mi, avew Edz te-qe UxiNM. aview vcH {Anver sVIkrikyM av ErAw tikrikyM ec@M. qniH v}ipAwkL@mAyi qAyAluM ni aview vrNM. niL@ew viLvieR dYBAgvuM vizixHwkA}HckL@M sk lviv}ipAwkL@M aview, l ekAuvrNM. 41aEA niL@ew blikL@ew suge ec A l i {A sxH w nAyiriM. {A nieL mwieAuvEA a nwM. {A pl rAxH\L@ew wyi nieL citRic @ . pE {A nieL ni citRiiw rAxH\iwyiniH epRuii qeR vizixHwjnmAM. skl rAxH \ L@M a kAM. 42 aEA {AnANH yEhAv qH niLRiyM niL@ew pUvik ekAwem {A stYM ecyHt EdzEH- yi A EyEdzE te-nieL mwi eAuvEA ni atRiyM. 43nieL a}uAiy niL@ew skl cIv]ikeLyMpi EdzvcH ni oAyM li yM ec@M. 44yi AEywMbEm, ni onvDi cIv] ik ecyHti@H. avyew Epri ni nziieEwmANH. pE qeR sEp sMriti Evi ni zriM ahi zi {A trikyil . aEA niLRiyM {AnANH yEhAv qH. qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 45aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu, 46m xYpuA, eydyew etE BAgmAy enegvi Ener EnAi enegvH vnEAw sMgik. 47 enegvH vnEAw pRyk, yEhAvyew aLAwH ic@ Ekk. qeR

eyehsE H k 20+40-21+7

yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu, EnAiEA~, niL@ew vn inH tI ekAL@A {A oi }iu. tI oAErA pcmreyM oAErA NmreyM @ cAlA M. tI aNykyil. atH et etAH vwver m}uv EdzvuM @mwiM. 48aEA yEhAv te yAy {AnANH tI ekAL@iyetH skl jnvuM kAM. tI aNyk yil! 49aEA eyehsH E k q {A pRu, aEA, qeR yjmAn nAy yEhAEv! {Anietl A M pR A, {A evRuM kTkLA pRy etH jnM pRyM. a EnrAyM sMBviemH av oriluM vicA riil! aekAH yEhAvyew aLAwH vIuM qniAyi. av pRu, 2 mxYpuA, eyz Elmi Ener EnAi avew vi letier nI sMgik. qniEvi yi AEyEdzien tier nI sMgik. 3yi AEyEd zEAw pRyk, yEhAv Q kArY pRu, {A nineti rANH! qeR vA {A RyiniH QM,-nl mxYeryM cI mxY eryM {A niini Evepw M! 4 nl mxYeryM cI mxYer yM {A niiniH aRu mA@M! etmt vwver skl mnxY emtier {A Qriy vA EyAgiM. 5aEA sklmRiyM {AnANH yEhAv qH. {A qeR vA RyiniH Qriyi@eM sklmRiyM. a k}iyMver qeR vA RyiEl tiric@ EpAk yil. 6eedvM qEAw pRu, mxY puA, XdyM tk o d+Kiten EAel nI jnieR mAek ecH lwik. 7aEA nI lwi etH? qH jnM niEAw EcAdi M. atinH nI en pRyNM, vrA EpA d+KvA kArNM te. a vEA ByM ekAH skl XdyL@M kiEAM. skl eekkL@M }uEpAM. skl A v@M kliEAM. skl kAm@ kL@M evMEpAel yiEAM.

21

eyehsE H k 21+8-22

1132
ekAlAnAyi@tANH. mhAsMhA ri vA te! Q vA avri iyiRuM. ByMekAH avew Xdy M. DArALM Ep vI}ukyM ec@M. ngrvAtilukLivc H aEnkM Eper vA ekAl@M. aet, wi vA EpAel a eviiLuM. a tiLiytH jne ekAlA Evie! vAEL, mcEyAew rik! vl EA@M mEA@M wEA@M ev@k. nieR vAl eclN em niEzieiwel A M ecl@k! aEA {AM qeR eek ekA@M. qeR EkApM {A awkyM ec@M. yEhAvyAy {A, tA pRiri!

EnAiEA~, cI vA v H . RtH sMBviM! qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. vA oi}iu aLAwH qni Ayi. av pRu, 9 mxYpuA, qniEvi jnEAw sMsAri k. Q kArY pRyk. qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy:
8yEhAvyew

15

16

10

11

EnAk, o vA, o mcy vA. vA miiymiri. vA mc iytH ekAl A Evie. atH miiytH wivAEpAel tiLA Evi e. qeR mkEn, nie ziivA Evi {A pEyA gic vwiyiniH nI oAwiL u. mrieR vwi ekAu zi nI nirsic@. aekAH vA miiyiri yANH. ni apEyAgiAM. vA aNyH kyM mikyM ec yH t i. EA mc y ekAH atH ekAl@veR ki vc@ ekAwAM.

17

12mxYpuA, alRukyM nilvi LiyM ec@k!! qekAeA vA qeR jniM yi A Eyliel skl BrNADikArik emtier EyAgiewM! Bye BrNADikArik vA v EnrM qeR jnieR ew AvuM! atinA nieR d+KM kANiAnAyi vliy zbHdmAieAH wyi awik! 13qekAeA aetA evRuM prI mAml! mrieR vwiekAu zi nI nirsic @ . pie EveR qekAu EvNM nie ziiA? zri, vA te. qeR yjmAnnAy yEhAv yANi pRtH. 14eedvM pRu, mxYpuA, nI eekekAi qniEvi jnEAw sMsArik,

vA ruvM tAE}A@ vre, aet, mvM! Q vA jne

eyzElmiEl v}i etrew 18yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu, 19mxYpuA, bAbiElANini ru pAtk nI vryHk. a bAbiElArAjA vieR vALi vrA v}ikANM. ru v}ikL@M oErlniH , bAbiElANiniH wNM. pie, ngriElANH pAtey kAA oAErAieRyM tlyH orwyALM vryHk. 20 vA v}i vem kANiA awyALM pEyAgik. o pAt aEAnYew ngrmAy rbyiElM mE pAt eydyiel surit ngrmAy eyzElmiElM nyiM! 21 Edze miA v}i ElAciyANH bAbiElArAjAvH qH a kANi. v}i rAyi piriyiwH av viri. BAvi aRiyA Evi av lN EnAiyiri. av eR auk lyHkyM lEdvA ErAw EcAdikyM av ekA o m]gieR krLi EnAkyM ecyH tiri. 22teR vlvz pAtyi lUew EpAkNemH lN bAbiElArAjAviEnAw pRy. atH eyzElmiEl pAtye! mrM ekAu wiey ekAu

1133
vrA av oM @. av kl n k ekAwkyM aveR eesnYM ekAl wukyM ec@M. av EpAviLi m}M. pie av ngri @M EcRuekAH o mti ek@kyM mtiluk vEryH M EcRuekAH o nirAkyM ngrM mitiEvi twi EgApurL@AkyM ec@M. 23 ulNeLAM yi AEy lukAer bADicil. vYAjvAck t nkiy vAgH d AnL@M teLw tijH{kL@M sMBvi emH av EbAYmAyi. pE yEhAv avew pApe oAM! aEA yi AEylukA piwiewM. 24qeR yjmAnnAy yEhAv t@ pRy, ni nirvDi cI ecyHtiri. niL@ew pAp sHpxHwmANH. ni aprADi kLANH qEAA qe ni nibic@. aekAH z@ av eR kA nieL piwiM. ni piwic @ ekAuEpAkewM. 25 yi A EylieR dxH w nAy tlvA, nI ekAlewM. nieR d$ni smyM qi}iu! aYM qi }iu! 26qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy, tlAvuM kirIw vuM qw mA@k! tkiwMmRi smymAyi. mANimAer {A tAe} RM. EA mANimArlAv mANimArAvuM. 27 ngre {A niExM nziiM! pE aEyAjY nAyv putiy rAjAvAMver a sMBviyil. atiEzxM aven Q ngrM piwiA {A avdi M. aEAnientiery vcnM pRu, mxYpuA, qniEvi jnEAwH Q kArY sMgik. qeR yjmAnnAy yEhAv aEAnYerRic@M avew nieyRic @ M Q kArY pR y,
28eedvM

eyehsE H k 21+23-22+4
yHeAi}iu. atH wivA EpAel eviiLA Evi miiytAyi! niL@ew dzneLlAM evRuet yANH. niL@ew jAlvidY nieL shAyiil. atH oM N k mAmANH. vA EA dxHw Aew k}ukLi etAu ni H. w av evRuM jF LAyiIM. avew smyM qi }iu. avew dxHwt owA LL smyM qi}iu.

29

bAbiElANientiery vcnM 30vA atieR RyiEl tiri ciwk. bAbiElAEN, nie s]xHwi c lM nI jnic EdzMvcH nie {A nYAyM viDiM. 31qeR EkApM nieREm {A ecAriyM. qeR EkApM o wkAeEpAel nie epAiM. ekAlyi miw rAy <rA nie {A liM. 32tIH viRekEpAel yiEAM nI. nieR rM miyew atYA} iEl o}uM- pie oriluM jnM nie oAyil. yEhAvyAy {A aLiecyHtiri! eyehsE H k eyzElmi entier sMgi yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu, 2 mxY puA, ekAlyALikL@ew ngrieR nYAyviDi nin nwAEmA? av ecyH t iy skl atimeL yMpi avELAw nin@ pRyAEmA? 3nI pRyNM, qeR yjmAnnAy yEhAv en pRy, ngrM m}u vM ekAlyALikLANH. ytinA avL@ew ziyH smyM vM! av avEvi v]iek vi#hL@Ai. vi#h aveL aymAi! 4eyzElMkAEr, ni aEnk ew rM ecAriykyM aen ap rADikLAyiIkyM ecyH t iri . ni v]iek vi#hL@A kyM arAkyM ecyHtiri . niL@ew ziyH smymAyi. niL@ew aYM qi}iu. ati nA anYrAxH\ nieL pucHCi AM prihsiAM {A wyAi

22

EnAk, o vA! vA atieR RyH puRANH. vA miiyiri! atH ekAl

eyehsE H k 22+5-24

1134
A v EnrH nin zi yAEmA? l! {AnA yEhA v. {A pRiri. pRtH {A nwkyM ec@M! 15 rAxH\ L@ew wyi nieL {A citRiM. plyiwLiEl nieL {A nAw kwM. Q ngrilu mlinv sHteL {A niExM nziiM. 16pE, eyzElEm, nI amAyi EAM. etlAM sMBvitH anY rAxH\ kAkyM ec@M. aEA {AnANH yEhAv q nI aRi yM. yi AEy vilek kiMEpAelyANH 17yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu, 18mxYpuA, eviEyAw tic@EnAiyA picL yM uM kArIyvuM evL@IyvuM vilekvyANH. evi i ecA pNiA atH tIyiliw. evi EA av kiiniH ElAhM Evepw. yi AEy rAxH\M vilek kiMEpAel yi Iiri. 19ytinA qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy, ni sklM vilek kiMEpAel yiIiri. aekAH nieL {A eyzEl mi ivM. 20pNiA evi yM picLyM uM kArIyvuM ev IyvuM tIyiliH Qti EpAel {AM qeR wEkApi nieL omic@@M. qeR EkApA gHniyi nieL {AM. 21ni eL {A qeR EkApIyi w EA {A tI QkyM ni avLi (eyzElM) kiwH ki wukyM ec@M. 22 evi Lyi . aEA pNiA evi Evtiriecw. aEtEpAel ng rink ni M. aEA niLRiyM {AnANH yEhAv qH. niL@ewEm {A qeR EkApM vAriec A rii@eM niLRi yM. eyehsE H k eyzElmi entier sMgi 23yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu. 24mxYpuA,

yiri. av nieL niik yM avjH{EyAew kAkyM ec@M. 5awM akelymuv nieL prihsiM. niL@ew mAnM ni ekwiyiri. cilu ciri k ni EkAM 6EnAk! yi AEyliel EntA eLlAM anYer ekAl@tiEvi avnven blvAnAkyANH . 7eyzElmiluv sVM an mAer driil. av ngri lu mRunA@kAer pvikyM anATeryM viDvkeLyM cti kyM ec@. 8 qeR viv sHteL ni evRukyM qeR zbkeL ni niArmAiL ykyM ec@. 9 eyzElmilu v anYeri epALi pRy. aen ec@tH nirprADikeL ekAl@ti Eviye. vi#h eL rADiAnAyi jnM mlkLi EpAvukyM vi#hi e BNM k}ikyM ec@. eyzElmi av niYmAy eelMgikpAp ec@. 10eyz Elmi av sVM aeR BArY EyAw rtiyiEleH pApM ec@. eyzElmi puxA OIkeL vsmyEpAluM blA/MgM ec@. 11o teR sVM ay AreR BArYEyAw mhApApM ec@. EveRA teR sVM mkeR BArYEyAewAH rtiyiEl ewkyM aveL mlinewkyM ec@. niyemA teR aeR mkeL-teR sVM ep eL-blA/MgM ec@. 12eyzElmi ni puxA, mxYer ekAl@tinH livAu. ni pNM kwM ekAwkyM atinH pliz QwAkyM ec@. alM pNmAtiEvi ni ayAer cti. qeEyA, ni mRkLumiri. qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. 13eedvM pRu, tA EnAieA _k! qeR eek tAE}wic@ekAH nieL {A twyM! jne cti kyM ekAl@kyM ecyHttinH ni eL {A ziiM. 14aEA ninH eeDrYmAEmA? {A nie zii

1135
yi AEyliEnAw sMsArik. mAewA o EdzmANveLH av ELAw pRyk. EdzEAw {A EkApiciriyA atinH m} kiiyi il. 25eyzElmiel vAck dxHw ptik AkyANH . av siMheEAelyANH atH tA piwic m]ge tiwuEA g i. av o@vLer jIvk nziikyM vilpiwic o@vLer vsH t eekvzewkyM ecyHtiri. eyzElmi DArALM OIk viDvkLAkAM av kAr NArAyiri. 26puErAhit qeR nYAymAN eL zriM lMGiciri. qeR nYAymANLsric l , avyH etirAyi vikyA ec yH t tH . qeR vivsH t eL av niArmAiLiri. vivsHteL avsHt EpAelyM nilvsHteL mlin vsHt EpAelyM av kNA . Q vk kArYeLAM av jne pWiil. qeR zb keL driA av visti . qe av o niAren EAel kNA. 27eyzElmiel - tA piwic m]ge ti o ecAy eyEAelyANH. DnikrAvA Evi mAM av mxYer mikyM ekAl@kyM ec@. 28vAck jne tAI ec@il - av stYM mwivyH . av mti EnrAMvM ekA pNiAerEAelyANH . - av oAkLi AyM EtyHEt Z. av vYAjdznEL kAZ. BAvi aRiyAEvi av BicArM ec@eiluM av kEm pRy Z. qeR yjmAnnAy yEhAv en aLiecyHt qH av pRyH. pE atH evRuM k mANH-yEhAv avErAw miiyiil! 29DnikrAy EdzvAsik aEnYA nYM ctikyM EmAxH w ikyM ec@. driM nihAymAy yAckeryM av mtelw. viEdzikeL av zriM ctiavErAewAriluM av nIti kANi il!

eyehsE H k 22+25-23+8

30Edze {A nziiAtiri A qeR miel viwvi ni A Evliekuven {A av iwyi etru. pE aen orAeLEAluM keAenniAyil. 31aekAH qeR EkApM {A avewEm ecAriyM. qeR qri y EkApA aver {A niE xM nziiM! av ecyHt cI rH aver {A ziiM. myM avEwte! qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu. yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu. 2 mxY puA, zmrYeyyM eyzElmienyM piy Q kT nI ic@ Ek k. oryew mLAyi rH sEhAd 3 LMAyi rimAAyi. e av QjipHmAyi EvzYk eLEAel epmARi. aen Qji pHmAyi rtiyi ewkyM av ew mlk etAwAM LMml k piwiAM puxAer avdi kyM ecyHt. 4 avri mvH oehAlA qM LyvH oehAlI bA qmAyi Ep. sEhAd rimA qeR BArYmArAyiI. {H ikL@mAyi. 5piIwH oehAlA qEAw vizVA svn kAi- av o EvzYey EAel jIvic@wi. av kAm ker #hic@wi. aynAwAy aUrini yvAAer av kiri. 6 av nIl wii. tirsvAri ecyH t i aver lAvM te kAmi yvA LAyi. av nAykM AnApti kL@mAyi. 7 puxAelA vM oehAlA aveLe ekAw . averlAvM aUrYeesnYi el etrew EyAALAyi. avereyl A veryM av # hic@! avew v]iek vi#h ekAH av mline@. 8 aEtsmyM QjipHtmAy NybM av oriluM Epic i l . av o mAri yiEA QjipHtH av ELAw rtiyi ei. avL@ew LMmlk etA dYe kAmk QjipH t Ayi. QjipH t H avL@ mAyi rtiyiEle@. av avL@

23

eyehsE H k 23+9-27

1136
vIuM qEAw vizVAsvn kAi yi. atiniwyi yQvni QjipH t ivc H avAyi Nybei av oA. 20k}utyEwEpAle liMgvuM ti ryewy k Avvum avL@ew kAmker avLA#hic@. 21oehAlIbAEy, QjipHkArAy nieR kAmk nieR mlk etAwkyM nieR LMmlk piwi kyM ecyHti nieR bAlYkA le nI kinAvu ku. 22aekAH, oehAlIbAEy, qeR yjmAnnAy yEhAv en aLiec @. nieR kAmkErAw nin evRu Ayi. pE nieR kAmker {A Ni view vM; av nie epAtiyM. 23bAbiElANiniH skl puxAeryM {A vM, viEzxic H kdyer. epEAdi niM EzAvyiniM EkAvyini puxAer {A vM. aUrini skl puxAer yM wi {A vM. aen nAykeryM AnAptikeLyM m}u v {A vM. averl A vM kAmi yvAL@M rTEmDAvi kL@M EtYkM etrew tir vAriArAy EyAAL@mAyiElA? 24 puxArM nieR aw vM. ktirRM rTLilumAyi yD Emi av ninetier vM. av vLeryDikmAL@kL@AvuM. L@M prickL@M tlEArikL@mAyi vH av nie vLyM. avew sVM rItiyi av nie ziiA {AniwyAM. 25qeR eevrAgYM qyeH {A nin kAi rAM. EkApM m}uH nie av hiMsikyM nieR mM kAM ariykyM avEzxiewv o vALinA vDiewkyM ec@M. atiEzxM nieR ikeL av piwic @ ekAu EpAvukyM niERtAyi EzxitH m}uv @mwikyM ec@M. 26nieR viEzxe vOL@M BrN L@M av ekAuEpAM. 27 nieR EBAgAsi {A virAmmiwkyM QjipHmAy nieR Nyb e {A nilAkyM ec@M. pie oriluM nI aven etryk

ewEm tL@ew pApM niR aBi lAx ecAriu. 9 aekAH {A aveL avL@ew kAmk vi@ekAw. av aUrYer # hicekAH aveL {A av ekAw. 10 av aveL blA/MgM ecyH t . avL@ew meL av piwic@ekAuEpAyi. o vAeLwH av aveL ekAl@kyM ecyHt. aveL av ziic @ . EA}uM aveLi OIk sMsAri. 11etlAM sMBvitH avL@ew ajiyAy oehAlIbA ku. pE sEhAdrieyA aDikM pAp oehAlIbA ecyHt! av teR sEhAdri oehAlIeyA vizVAsvkiyM dxic v L@mAyi . 12aUrYnAykeryM AnAp tikeLyM av #hic @ . nIl wiH tirR svAri ecyHt EyAAeL av #hic @ . averl A vMte kAmi yvALAyi. 13av dxicvLA yie {A ku. aEtEpAel te ecyHekAH ru sHIkL@M tL@ew jIvitM nziiA EpAvu kyAeN {A ku. 14oehAlIbA atiluM wt vYBicAr wekAEyi. v wkLi kdy puxA ew p bAbiElANi m kLi ekAivc t H av ku. 15aryH @M kcyM tlyi nI tlAvuM Dric i averl A v Mte rTEmDAvikeLEAel A yi. av jMekAH bAbiElA kArAeNM EtAic@. 16oehAlI bA aver #hic@. atinAlv kdyewywE dtAer ayc @ . 17 aekAH bAbiElA kArAy puxA avL@ew kAmiwyi vcH avL@mAyi rti Ev}H c nwi. av aveL pEyAgiyM ayDikM mlinyA kyM ecyHtekAH avH av ErAw evRup EtAi! 18teR vYBicArM kANA oehA lIbA skleryM avdic@. teR ngHnzrIrM av dziic@. ati nA avL@ew sEhAdriEyAw EtAi yEpAely evRuEAew aveL {A nirsic@. 19oehAlIbA vIuM

1137
yil. pie oriluM nI QjipHtien sHmrikyil! 28qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy, nI evRu puxAH nie {A @ekA wM. nI evRuEAew vi@mARiy puxAH nie {A vi@ekAw M. 29 nie av qmAM evRu eH av kAiM! nI AA pNie m}uv aver wM. nie av vivOyM ngHn ymAM. nieR pAp jnM etLimEyAew kAM. nI kAmAryAy o EvzYeyEAel jIviecM ep mARieyM avrRiyM. 30 cIr eLlAM nI ecyHttH mu rAxH\ L@ew piAel EpAkA Evi nI o EvzYeyEAel qe Epic EA}ANElA. cIreLlAM nI ecyHttH v]iek vi#h eL nI rADiA wiy EA}ANElA. 31nieR sEhAdriey nI pi wkyM aveLEAel jIvikyM ecyH t . atinA av kiiyEpAlu zi {A nin nM. vixM niR pAnpAM {A nieR kiEl l i M. nin zi nI te vivc @ . 32qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRy,: nieR sEhAdriyew pAnpA iel vixM nI wiM. atH yrvuM vItiyM eRy o pAnpAmANH. ati vixM DArA LM ekA_M. jnM nie prihsi kyM pucHCikyM ec@M. pAnpAiniM nI wik yM Evc@EpAkyM nieR tl vYsnikyM ec@M. atH pri pUnAzieR pAnpAmA NH. atH nieR sEhAdri wic pAnpAM EpAel teyANH. pAnpAiel vixM nI wi M. avsAne iver nI wiM. pAnpAM nI wyHk yM epAiy kxN kAti kEpAluM ec@M. nI nieR sH t n mAiRiM. sMBvi M. kArNM, yjmAnM yEhAv yM {AnA. etlAM {A pRumiri.

eyehsE H k 23+28-42

35aekAH qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu, ey zElEm, nI qe mRkLu. nI qe dEreRiykyM pii Ep ikyM ecyHt. qe Epi kyM o EvzYeyEAel jIvi yM ecyHt nI aekAH ni kxHw ewNM. nieR vYBicArM mlM nI kxHwewNM.

33

34

oehAlAy H M oehAlIbAy H M qtiery nYAyviDi 36qeR yjmAnnAy yEhAv qEAwLiec y H t , mxYpuA, ninH oehAlAeyyM oehAlIbA eyyM nYAyM viDiAEmA? vuem i av ecyHtiri EGArtY eLi avErAw pRyk. 37av vYBicArem pApM ecyHtiri. av ekAlpAtkikLANH. tL@ew vilek vi#heL rADiA EpAyEA av qEAw avizV sHtrAyirikyM EvzYkeLEAel epmARukymAyi. avAy qeR ueL av avew vYAjvi#hH EBAjnmAkA Evi agH n iyi bliyic @ . 38av qeR zbkeL niArmA kyM qeR vimire mli newkyM ecyH . 39tL@ew vi#hEvi av sVM ueL ekAl@kyM atiEzxM aEtdivsM te qeR vi lyi kyRi atienyM wi amAkyM ecyH t ! avrtH qeR mirinkvcH ecyHt! 40vidrlLini pux AEvi av Lyciri. puxAew awE nI dt en ayc@. av nieR arik vrikyM ecyHt. avEvi nI Lic ke}ukyM BrNL NiykyM ecyHt. 41nI mEnAhrmAy o emyi . atieR mi o EmzyiH ati qeR DUpvuM qeR eetlvuM* vc@. 42al l il A orAieR rvM, viiEle o puxAr iER EpAely orArvM av
qeR eetlM puErAhitAeryM eedvA lyiel sADneLyM IkriA pEyAgi vizixHweetlM. puR. 30:22-33.

eyehsE H k 23+43-24+9

1138
LAwH qniAyi. av pRu, 2mxYpuA, e tIytiyM ew Q RiM q}utivyH k, E divsM bAbiElANiel rAjA vH eyzElM vLu. 3niExDikLAy yi AEyliEnAwH Q kT pRyk. avErAwH Q kArY pRyk. qeR yjmAnnAy yEhAv pRy : pAM aw vyHk. aw evc pAi evemA }ik. ati mAMsxN wk. wkL@M EtAL@kL@M aen qlA nl mAMsxNL@M atiliwk. vuM nl ql@k ekAH pAM niRyHk. vuM nl ecriyAwien qw k ql@k klieR awiyi liH mAMsM Evvik. ql@kL@M wi EvvuMver cARH tiLik! aekAH qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, eyzElminH aEA kxHwM te! ekAlyALi kL@ew ngrinH aEA kxHwM te! kAvupiwicH, kAvH ati e piyiri o pAM EpAelyANH eyzElM. mAMs xNLyM oAErAAyi pA iniH puRewk! EtY kmAyi etrewAet ql A kxNL@M puRewNM. ew o pAM EpAel yANH eyzElM. eyzElM vI}H iy rM EA}uM aviewyH! evRuM pAREmlANEl A av EcAr vI}HiytH! av EcAr nileA}ikyM atH epAwiyi u mwkyM ecyHtil. avL@ew EcAr mwiEAkAtiri AEvi a {A evRuM pAR Em evc@. {A aen ecyHt tH nirprADikeL ekA avELA w jnM tikArM ec@tiM aveL ziitiM Evi e. aekAH qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, ekAlyALik L@ew ngrinH aEA kxHwM te! tI LitiEvi

Li Ek@. vLerEyeRE vi i v. mmiyini vEA e av wiAyi. OIkH kNL@M mEnAhrmAy kirIwL@M av ekAwi. 43aEA OIkL@ew i eelMgikpApekAH avzyAy ovELAwH av avELAw ewyM av avErAwewyM eelMgikpA p wM ec@EmA? q {A EcAdic@. 44 pE o EvzYyew aw EeEpAel av pieyM avL@ewywE ecekAEyi . aet, kAmAsrAy oehAlA yewyM oehAlIbAyewyM awH av vIuM vIuM ecekAi . 45pE nItimAA aver vA LikeL viDiM. OIk vYBi cArvuM ekAlpAtkvuM ecyH t i@ eH av viDiM. qekAe A oehAlAyM oehAlIbAyM vYBicArpApM ecyH t i@H . av ekAvew EcAr EA}uM avew eekkLi puri@mH! 46qeR yjmAnnAy yEhAv Q kArY pRu, jne iv k. oehAlAeyyM oehAlIbA eyyM av ziie. ru OIkeLyM M zii yM niiyM ecyHtekA_M. 47 M aver kelRiykyM ekA l@kyM ec@M. pie avew vAL@ kekAH M OIkeL M mAyi ariyM. av OIkL@ew ueL ekAl @ kyM avew vIwk kikyM ec@M. 48a ri Q Edz {A vixyl wtVM avsAniiM. ni ecyH tiri nANMek v] ik ecyHtEpAketH m@ OIkeL m}uv {A tAIM ec@M. 49ni L@ew vixylwtVinH av ni eL ziiM. niL@ew vYAjvi# heL rADictinH ni zii ewM. aEA niLRiyM {AnA NH yjmAnM yEhAvyM qH. pAvuM Rci yM vAsieR otAmAH pAM mAsM pAM tIyti qeR yjmAnnAy yEhAvyew a

24

1139
{A qAwM viR ArM @M. pAinwiyi DArALM viRkiw k. tI ekAL@k. mAMsM nAyi Evvik! sugvY{H j n EciLk. aik qri u EpAke. pie, evRuM pAM aA e evlM @p}uMver aw i rie. aEA atilu mAlinYM kiEAvukyM ati el kAvH lAtAvukyM ec@M. pAwepAluM eyzElmien IkriAnAvil. avL@ew ki piwic k A vH kwEmRiytANH tIyH mAEm atien nIM ecAnAvU. nI qEAw pApM ec@kyM pApMekAH kR purL@kyM ecyH t. nie k}uki v]iyAN emH qniAyi. pE kRk LkiEAil . qeR epA_ EkApM niEAw tIM ver nie k}ukA {A oe wkyil!

eyehsE H k 24+10-26

10

11

12

13

14{AnA yEhAv. nin zi vemH {A pRu. atH {A vkyM ec@M. zi {A twykyil. niEAw {A sht pikymil. nI ecyHt cI rH {A nie ziiM. qeR yjmAnnAy yEhAv kArY pRu.

eyehsE H klieR BArYyew mrNM 15aEA yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu. 16m xYpuA, nI nieR BArYey atYDi kM sHEnhiH. pE aveL {A niiniH qw mA@vA EpAkyANH . nieR BArY epe mric@EpAM. pE nI nieR d+KM puR kAtH. nI krytH Re yAvtH . nieR knI nil vI}tH. 17 pE nieR Etluk nibH d mAyiriNM. mric @ EpAy BArYyHEvi nI Re krytH. sADArN wARu wkEL nI wA vU. tlAvuM ecrikL@M aNiyk. d+KM kA@tiEvi nieR mIz mRyHtH. orA mricA L@k

sADArN k}iARu BNM k}i ymtH. 18eedvM qEAwLiecyHttH piE rAviel {A jnEAw pRu. a eevErM qeR BArY mric@. atinw divsM rAviel eedvM klicEpAel {A ecyHt. 19 a EA nI eneylAM ec@et H? tieR aemH? q jnM qEAw EcAdic@. 20atinH avErAw {A pRu, yEhAvyew aLAwH qniA yi. av qEAwH, 21yi AEyg]h EAw sMsArik q pRu. qeR yjmAnnAy yEhAv pRu, EnAk, qeR vilM {A mlinmAM. mireecAli ni ahrikyM atien sHtticH gIt lpikyM ec@. atieR dznM ni #hi . stYmAyM mire ni sHEnhi. pE mire {A mlinmAM. ni bAiyAi y niL@ew m yi ekAl ewkyM ec@M. 22 pE qeR mric @ EpAy BArYyH Evi {A ecyHtetAee niL@M ec@M. d+KM kANiA Evi ni ni L@ew mIz mRyHil. orA mricA L@k sADArN k}iARu B NM ni k}iyil. 23 ni ni L@ew tlAvukL@M ecrikL@M aNi yM. niL@ew d+KM ni puR kA@kyil . ni krykyil . pE niL@ew pAp kArNM ni yic@EpAvuM. ni zbHd mAAet aEnYAnYM EtuM. 24a en eyehsHEk niH o xHwA mAyiriM. av ecyH t aEt kArY m}uvnAyi niL@M ec@M. ziyH smyM vM. aEA ni aRiyM {AnANH yEhAv qH. 25-26mxYpuA, rAsEtM jniniH {A qwmA@M. mEnAhrmAy lM aver hAdi i. lM dziA av #hi. stYmAyM l e av sHEnhi. pE smyM ngreyM avew meLyM {A jniniH qw mA@M. rewvri ov

eyehsE H k 24+27-25+17

1140
bieR pAzVM {A Riw@MatieR atiikLi EtjEAew ri EbH-eyzIEmAH, bAemEyA, kirYTyIM qI ngreL {A qwkLyM. 10 qiH EmAvA bien {A aEAkAErAewAM ki} vu ekAwM. niL@ew EdzM av ki@M. aEAnYer {A nzi iM. aEAnYer aEA qlAvM mRM. 11aen EmAvAbien {A ziiM. aEA {AnANH yEhAv q avrRiyM. EdAmientiery vcnM yjmAnnAy yEhAv pRy, EdAmiel jnM eydA wMbi En tiriykyM pk rM vIkyM ecyHt. avErAw ti kArM ecyHttinA EdAmiel jnM vALikLANH. 13aekAH qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, EdA mien {A ziiM. EdAmiel mxYeryM m]geLyM {A mwi M. EtmAmt EddAvery EdAMEdze m}uvEn {A nY mAM. EdAmiel jnM yi ekAlewM. 14qeR jnmAy yi A EylieneAH EdAmiEnAw {A pkrM vI@M. EdAmiEnAw qeR EkApvuM EADvuM aen yi A EylY kwiiM. {AnA ti kArM nivhicetH aEA EdA miel jnM aRiyM. qeR yjmAn nAy yEhAv Q kArY pRu.
12qeR

eyzElmieniy dvAy mAyi nieR aw vM. 27 aEA avEnAw sMsAriA nink }iyM. pie nI aDikM nibHdnA yiriyil. aen nI avH o ]xHwAmAyiriM. aEA avrRi yM {AnANH yEhAv qH. aEAnientiery vcnM yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu. 2 mxY puA, aEAnYew Ener EnAi qniEvi avetier vci k. aEAnYErAw pRyk, qeR yjmAnnAy yEhAvyew aLAwH ic@ Ekk! 3qeR yjmAnnA y yEhAv pRy, qeR vi eedvAlyM mlinmAiyEA ni hAdicu. yi AEyEdzM nYmA eEA}uM eydA vAsikLA yEA}uM ni hAdic. 4 yti nA nieL {A ki}ni v ekAwM. av niL@ew EdzM kwkyM aview avew ees nYM wArLwikyM ec@M. av niL@ew nw jIviM. av ni L@ew Pl tikyM niL@ew pA wikyM ec@M. 5{A rbey ok Emci lvuM aEAen wkL@ew Emci @RvumAM. aEA niLRiyM {AnANH yEhAv qH. 6 yEhAv pR y, yi AEylieR vinAzi ni hAdic@. ni eekekA iyM nil cviiyM timi. yi AEyEdze ni pucHCi c@ rsic@. 7aekAH nieL {A ziiM. ni yi eesnYM kvrARu vilpiwic vsH t EpAel yiIM. nieL {A m@ rAjYLiniM EvepwM. vidrEdzLi ni mriM. ni L@ew rAjYe {A nziiM. aEA {AnANH yEhAv qH ni LRiyM. EmAvAbiM EsyIriM qtiery vcnM 8qeR yjmAnnAy yEhAv pRy , EmAvAbuM EsyIM pRy, EnA, eydAg]hM mE rAxH\vuM EpAel teEy Z qH. 9 EmAvA

25

ePlist H Yetiery vcnM 15qeR yjmAnnAy yEhAv pR y, ePlisHtY tikArM ec yH. av atIv <rAM viEdV xikL@mAyi. qeR jne nziiA qAlvuM nilni pk av ivc@ekAunw. 16aekAH qeR yjmAnnAy yEhAv pRu, ePlisH t Yer {A ziiM. aet, EtYyi ni wiEyAer {A nzi iM. kwIrvAsikLi avEz xiver {A aAew ekAm wiM. 17avErAw {A vliy ti kArM ec@M. aver o pAWM pWii A qeR EkApe {A av diM. {AnvErAw tikArM niv

1141
hiEA avrRiyM yEhAv qH! {AnANH

eyehsE H k 26+1-16

26

eewRieni d+KsEzM vAsieR ptienAAM vxM mAsiel oAM tIyti yEhAvyew vcnM qiEl v. av pRu, 2 mxYpuA, eyz Elmien eew prihsic @ . eew hAdEAew pRu, hA! jn eL sMri ngrkvAwmAyiri eyzElM tkeiri! ngrkvAwM qniAyi Riri. ngrM(eyzElM) nziieiri tinA qnitiniM vilpiwi c vsH sm]mAyi kiuM! 3atinA, qeR yjmAnnAy yEhAv pRy+ eewER, {A nin etirAyiri! aEnkM rAxH \ eL {A ninetier yinu ekAuvM. kwRH tirmAlkeL EAel av pieyM pieyM vM. 4eedvM pRu, z@ eewRieR mtiluk nziikyM avL@ew EgApur tkkyM ec@M. avL@ew miel Emm m}uvM {A vwic@kLyM. eewRien {AenA emAARyAM. 5eew, sm mYi jnM vlviric@N nirAy o lmAyiIM. {A pRiritinA a sMBvi M! rAxH\H eew BwA y i kvew vilpiwic vsHt EpAelyAyiIM. 6vkryi lu avL@ew puimA yi ekAl e wM. aEA, {AnA yEhAveyH av aRiyM. enbUKdE H ns eewRien miM 7qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, eewRientier {A vwniM o z@vien ekAu vM. bAbiElANiel mhArAjAvAy enbUKdHEnsrANH z@! av vlieyA eesnYe ekAuvM. tirkL@M EtkL@M tirwyALi kL@M aEnkmEnkM m@ BwAM AyiriM. vYtYsH t rAjYLi nivrAyiriM BwA. 8 vk ryilu nieR puimAer enbUKdH Ens vDiM. nieR ngre

miA av blm mti ek@M. nieR ngri @M av o pErADn niikyM o ti ErADEA teR BwAH ti ErADinAyi ykyM ec@M. 9nieR mtiluk epALiA av wik ekAuvM. EkAwAlik ekAH av nieR EgApur tkM. 10avew tirk, av yew kAliel epAwiekAH nieL mwA EpAyAM. bAbiElA rAjAvH nieR ngrkvAwLilUew ngriEl kwEA tirw yALikL@ewyM vikL@ewyM Etk L@ewyM zbH d MekAH nieR mti luk viRyHM. aet, av nieR ngriEl EvziM. qe A atieR mtiluk tke wM. 11bAbiElArAjAvH nieR ngr ilUew tirRERi vM. av eR tirkL@ew Luk nieR etvukLi uptiM. nieR jne av vAL@k ekAu vDi M. nieR ngriel blm k nilMptiM. 12 nieR sH enbUKdHEnsrieR BwA kv ekAuEpAM. nI viAniri vsHt aphriewM. nieR mtilukL@M sg]hL@M av tk M. sklM-nieR kl@M twiyM kril@M-av cvRuEpAel kwliEl eRiyM. 13aen nieR ngIt {AnvsAniiM. jnM ni eyAriluM nieR vIN Ek kyil. 14nie {A o emAAR yAM. mIvlk viriti o lmAyiIM nI! ni nI pun niiewkyil . qekAe A, yEhAvyA {A aLi yiri! qeR yjmAnnAy yEhAv aArY pRu. m@ rAx\ H eewRi Evi vilpiM 15qeR yjmAnnAy yEhAv eewRiEnAw pRy, nieR vI}Hcyew zbHdM EkH mYDrNYA }iyew tIr rAjY viRyHM. nieRyAL@k mRiEvkyM av vDiewkyM ec@EA}A N sMBvik. 16aEA smtIr rAjYLiel skl EntAL@M t

eyehsE H k 26+17-27+10

1142
gAnM pAwk. pRyk,
3 eewRieni

L@ew siMhAsnLiniiRuk yM tL@ew vYsnM kwiik yM ec@M. av tL@ew aMgv OLM mEnAhrmAy alArv OL@M QM. pie av t L@ew viRy vsHemEpAel Dri M. av ByviRcH tRyiliriM. nI q EvgilA tketH qti av e{@M. 17 niei av Q EzAkgItM lpiM, eewER, nIeyA singrmA yi. nii vsiA jnM kw kwemi. nI siyA yi, qAliEA nziciri ! nI smtIre zyA yi. eewRuM avL@ew nivAsi kL@M aview vsivri BIti pri. EA nieR vI}Hcyew din i smtIr rAjY ByM ekAu viRyHM. smtI rH nI nirvDi aDiniEvz Ed z Apic@. EA nieR vinAzi av ar!

ArY

18

19qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, eewER, {A nie nziiM. nI vyAy, nYmAeyA ngrmAyiIkyM ec@M. M aview vsikyil . sme {A nieREmwi o}uM. ep evM nie mwM. 20 nie {A agADtyiElyyHM- mric vew ElAkEH. nI pu mricv ErAw EcM. nie {A mel A , v] , nYngreLyM EpAel tAE} yyH M. pAtALiEl EpA mel A vErAwemAM nI vsiM. pie, M nii vsikyil. nieyAriluM jIvivew Edz nI aRiyewil! 21 nin sMBvi cti anYjntk ByewM. nI avsAniM! mxY nie Etw emiluM averAriluM nie ke kyil! qeR yjmAnnAy yEhA v pRytANitH.

eewER, nI smieR kvAw mA. nI aEnkM rAxH\L@ew vYApAriyAyi. tIr nir vDi rAjYLiEl nI s ri. qeR yjmAnnAy yEhAv ArY pRy, eewER, nI atisuriey sVyM k. nI sQrYsU ey sVyM k! mYDrNYA}iyew XdyilA nieR atii. nieR niAtA nieR sQrYM mtAi. niAtA nieR plkk esnIpvtiel eessHm r ekAuAi. nieR pAyH mrmAA av elbAEnA niel EdvdAmrM pEyAgic@. nin }kL@AA av bA zAniel oAmrL@pEyAgic@. nieR Emiel mRikL@A A av eessiel eep mrL@pEyAgic@. mRi n eAuekAH av alric@. nieR kAy AA av vABmAy QjipH li n pEyAgikyM a nieR ekAwiyAyiIkyM ecyH . nIlyM mM NikLAyi nieR vrNM. eessH*tIr nimtAyi av. sIEdAkAM sv A dkAM ni eR k }u. eewER, nieR jH{AnikLAyi nieR kli eR nAvik. klieR oArAymwyHvA eg ebliel mAM jH{AnikL@M kliluAyi. smiel skl klukL@M nAvikAM niEAw kcvwM ecA v.

27

eew-smtIre mhA vANijYEkM yEhAvyew aLAwH vIuM qniAyi. av pRu, 2mxYpuA, eewRieni Q EzAk

10pAsiAM lUdkAM pUkA M nieR eesnYiluAyi. av nieR pwyALikLAyi. av tL@ew prickL@M zirO

eessH qlIzAhH q vAcYAM. qEkAmiEA eessiEnA aw o lmAyiriAmitH. aTvA #I dVIpu kL@mAkAM.

1143
L@M nieR vri iyi@. av nieR ngrinH mhtVvuM EtjuM 11n i e R ekAuv. ees nYEAewAM avAdkAM nieR ngri @m EkAyi pARA vukArAyi. gAdkA nieR EgApurLilAyi. nieR ngr i @m mkLi av tL@ew prick i. nieR sQrYe av sUmAi. 12nieR sdH s m] iekAH t zIzH nIymAy kcvwM w. eviyM uM nAkvuM QyvuM oe tH niiniM vsHt 13#IkAM vA i . iAM kriwli @m EdzAM nIy mAyi vYApArbM puli. nieR sADn av awimkeLyM oAwM pkrM nki. 14EtAgAEd zA t vAiy sADnH pkrM tirkeLyM Ettirk eLyM EkAvk}utkeLyM nki. 15EdAdAkAM nIymAyi vYApAr bM Ayi. nI nieR vsHt nirvDilLi vi@. jnM neAuM kriALiwiyM nin pkrM t. 16nin nirvDi nl sADnL@tinA rAM nIymAyi kc v wM nwi, mrtkvuM k NiyM En ciNikL@M En linM pvi}vuM prAgvuM av vYApArM nwi. 17eydAM yi AEyEdz AM nIymAyi vYApArM nwi. niiniM vAiy sADnH av EgAtuM olIvuM dYe ai}vuM EtM eetlvuM sug eetlvuM nki. 18dmsHsH nelA pEBAAvAyi. nieR nirvDi mhdHvsHtL@M av kcvwM nw i. sADnAyi av eh EbAniel vIuM eviLiyM pkrM t. 19 nI vi sADn pkrmAyi EvdAM yAvAM QsAli el luM vAiuM lvMgvuM kriuM t. 20 EddAM nl vANijYM nwi. jIniNiyAA vsH av nin nki. 21aRbY yM skl EkdAEntAL@M ecri yAwkeLyM NAwkeLyM EkAlAw keLyM nieR sADn pkrM t. 22EzbyielyM rmyielyM

eyehsE H k 27+11-30

vYApArik nIymAyi kc v wM nwi. qlArM mikc sugvY jH{nL@M amlYrL@M sV vuM av nieR sADn pkrM nki. 23hArAM kenyM edM EzbyielyM aUrielyM kimdi elyM vYpArikL@M nIymAyi vYA pArM nwi. 24 mikc NikL@M nIl niRvuM cilum NikL@M plniRLilu vilpiwic prv tAnikL@M niRc@ nAyi crwekA u ekiy BA$L@M av nki. etAeyANH av niL@mAyi vYApArM nwiy sADn. 25 nI vi sADn tzIziel klu k ekAuEpAyi. eewER, nI arM crkli elAienEAelyA. nirv Di smAyi nI kwlilUew EpA. nieR }ciA nie agAD smiEl nyic @ . pE atizmAeyA ki}kAH smmYivcu nie tk M. nieR s m}uvM kwli citRukyM ec@M. nI ekAw kyM vAukyM ec@ skl sM kwliEl citRivI}uM. nAvikM amrAM nieR k lieR plkkL@ew viwvwyH vmwM skl k EjAli AM kwliEl citRivI}uM. nieR kc v wAM BwAM nieR ewyAyi sklM kwli miEAM. nI nzii ew divsmAN sMBvik! nieR vYApArikeL nI vidr LiElyc@. nieR amrAew nilviLiEkH l By viRyHM! }Aerl A M avew kli ni cAwM. nAvikM amrAM kryi niM. av niei vLer pritpi M. ninAyi av vlAet kr ykyM kIerA}ukyM ec@M. av tL@ew tlyi epAwiyi wkyM cAri kiwL@kyM ec@M.

26

27

28

29

30

eyehsE H k 27+31-28+13
31

1144
3

ninAyi av sVM tl m$nM ec@M. av vYsni eR vO DriM. mricv Evi kryvenEAel av kryM.

32krciliniwyi av nie iy Q d+KgAnM pAwkyM nie EyAH vilpikyM ec@M.

33

34

35

36

eewRienEAel mil! sm mYivcH eew nziie iri! nieR vYApArik kwluk kwEpAyi. nI nieR mhAs M vil n c r kL@M ekAH nirvDiEper sMt]pHtrAi. mi yiel rAjAAer nI DnikrAi! qA nIyiEA smAluM agADtyAluM tkeiri . nieR vilncrkL@M ni eR jnvuM vINiri. niei EkH skl tIrvAsi kL@M e{i. avew rAjAA ByrmAyi Epwic@. avew mKM e{lien tibiMbii . anYrAjYLiel vYApArik nieR En LM viLi. nin sMBvic kArY jn e ByewM. qekAe A nI avsAniciri. nI qeEM nziieiri .

10

28

eedveEAeleyH eew sVyM k yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu, 2 mxY puA, eewRieR BrNADipEnAw pRyk, qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, nI vliy ahAriyA! nI pRykyANH, {AenA eedvmA ! smL@ew mYi eedvL@ew riiwi {Ani ri. pE nIeyA mxYnANH , eedvml ! nI eedvmAeNH nI mAmA ktH.

dAniEylienA jH { AnieyH nI sVyM k! skl rhsY L@M nin kupiwiAnAvu emH nI k! nieR jH { AnvuM DArNAzi yM v}i ninH anvDi sV lBiciri. nieR KjnAvi nI sVvuM eviyM niRc@. nieR mhAjH{AnAluM kcvw AluM nieR sVH nI vi ic@. EA sinA nI ahrikyM ec@. atinA qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, eewER, nIeyA eedveEAel yAyiev sVyM kti. ninetier {A viEdzIyer yi ekAuvM. rAxH\ iwyi vuM <rArANv! nieR jH{AnieR mEnAhAri tyH e tier, jH { AnMekAu nI Enwiy vsHtetier av teR vAL@pEyAgiM. nieR mhtVM av nziiM. av nie }imAwiEl ekAuvM. kwli vc@ mric nAvikenEAelyAyiIM nI. {AenA eedvmA qH nieR ekAlyALiEyAwH aEA}uM nI pRyEmA? l! nie mREv livew eekyi nIeyA evRuM mxYnANH, eedvml. apricit nie pricH E Cdi ewAvenEAel kkyM vDikyM ec@M. {A kln nkiytinA aetAe sMB viM! qeR yjmAnnAy yEhAv ArY pRu.

11yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu, 12mxYpuA, eewRiel rAjAvieniy Q EzAkgAnM pAwk. avEnAw pR yk, qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy,

13

nI sUtyew myv nAyi. nii jH{AnM niR i. nI sQrYM tikv nAyi. nI eedvieR dYAnmAy ed niluAyi. vilpiwic qlA

1145
kl@kL@M-pvi}v@M puxHprAgvuM rtH n vuM EgAEmdkvuM EgAEmdk mAbiL@M nIlvuM eevfUrY vuM mrtkvuM ekAu epAtiy evnAyi. kl@kELAErA M sViluRici. nI s] x H w ie divsMte Q sQrYeLl A M ninEvi mAmAyi tARAetANH . eedvM nie knAi. aBixirAy ekbukLi o vnAyi nI. nieR ciRk qeR siMhAsniEm viri c i ri. nie {A eedv ieR vipvtili kyM ecyH t . agH n iEpAel tiLiy riwyi nI nw. {A s]xw H icEA nI nItimAM vizVsHtmAyi. pE nI piIwH dxHwnAyiI. nieR vYApArM ninnvDi DnM Enwi. pE aM nii <rt niRc@. nI pApvuM ecyHt. atinA nie {AenA a}u vsHtvienEA el prigNic @ - eedvieR pv t iniM nie {A qRiu. vizixHw ekbumAlAK mArielAvnAyi nI. nieR ciRk qeR siMhAsn iEmel viw. pE agHniEpAel jVlic ri wyiniM nie {A ri. nieR sQrYM nie ahAri yAi. nieR mhtVM nieR jH{A ne tLi. atinA nie {A nilEeRiu. m@ rAjAA EA nie Ric@ EnAkyM ec@. nI nirvDi anItik ecyHt. nI buiyAeyA kc v wA rnAyi. aen nI vi le amAi. atinA {A nininite tI ekAuv. a nie qric@! nI kicAlAyi nilvI. EAe}lAvM nieR avmti kANAnA. nine sMBvic@ qRiH anYrAjYAerlAM e{iyiri . mxYer vLer ByewA

eyehsE H k 28+14-26
nine sMBvic@. nI qe EmAyi nziieiri .

14

sIEdAnientiery sEzM aLAwH qni Ayi. av pRu, 21mxYpuA, sIEdAniEl EnAi li entier vcik. 22avErAw pRyk, qeR eedvvuM yjmAn mAy yEhAv kArM pRy,
20yEhAvyew

15

23

16

sIEdAEn, {A ninetirA ! nieR jnM qe driA pWiM! sIEdAen {A ziiM. aEA, {AnA yEhA veyu jnM aRiyM. aEA {A vien jnM mnilA kyM qe akArM k kyM ec@M. sIEdAnH {A ErAgL@M mrNvuM ayyH M. ngriilu aEnk mrikyM ec@M. ngr i puR vA aEnker ekAl@M. {AnA yEhAveyH avrEA aRiyM!

17

18

19

rAx\ H yi AEylien prih sitvsAniiM 24yi AEyli @m rAxH\ aveL evRu. pE rAxH\ dr sMBviM. pie yi AEywMbe p viA m_kELA mw kELA Ayiriil . {AnANv ew yEhAvyA eedvemH avrRiykyM ec@M. 25qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRu, yi AEylukAer {A anYrAjYiwyi citRic @ . pE yi AEylieR wMbe {A vIuM omic@@M. aEA rAxH \ {A vinAeN RiyM. qEAwH akArM epmARu kyM ec@M. smyM yi AEy lukA avew Edzu vsiM. qeR dAsnAy yAEAbi {A nkiytANH lM. 26 lH av suritrAyi vsiM. av vIwk pNiykyM miriEA k nwkyM ec@M. av @m , aver evRu rAxH\eL eedv

eyehsE H k 29+1-16

1146
etier {AenA vAL@ekAu vM. nieR skl mxYeryM m]geLyM {A nziiM. QjipHtH nYmAvukyM nzii ewkyM ec@M? aEA {AnA yEhAveyH avr RiyM.

mAy {A ziiM. anrM yi A EylukA suritrAyi vsiM. {AnANvew eedvmA yEhA veyH avrRiykyM ec@M. Qjipt H ientiery sEzM vAsieR pAM vxM pAM mAsieR (jvri) pAM tIyti qeR yjmAnnAy yEhAvyew sEzM qni lBic@. av pRu, 2 mxYpuA, Qji pHtiel rAjAvAy PREvAeR Ener EnAk. qniEvi avM m}u v QjipHtiM qtirAyi vci k. 3en pRyk, qeR yEhA vyA eedvM kArM pRy, QjipHtiel rAjAvAy PREvA En, {A ninetirA. eenndItIr kiw av eR vliy BIkrjIviyA nI. nI pRy, eteR ndiyANH! {AnANitien s]xHwictH! 4-5 pE {A nieR tAwieyli ekAL@iwM. eenndiyiel m/Y nieR eclukLi piiwiM. nieyM nieR m/YeLyM nieR ndikLi niM {A epAieywH tIr EiwkyM vijntyi Ep ikyM ec@M. nI nil vI}uM, M nie qwH }ici wkyil. nie {A kA@m]g M kA@pikM nM. nI avu BNmAyiIM. 6 aEA QjipH t i vsi skljnvuM {AnA yEhA veyRiyM! {AenekAH ArYeLAe ec@M? q ekAeA yi AEyjnt tA inAyi QjipHtiEl cAu. pE QjipHtH o {ANvwi mAmAyi. 7 yi AEylukA tAinAyi Qji pHtiEl cAu. pE Qji pHtH avew eekkLiluM EtAL@ kLiluM LukyRuk mAmAyi . av nieREm tAi nAyi cAu, pE nI owiu EpAyi avew nwvuL@i. 8 atinA qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, nin

29

eedvM pRu, {Aeninien eyAe ec@emEA? qeA Q ndi qERtA. {AnANi s]xHwictH q nI pRu. 10 ati nA eedvmAy {A ninetirA . nieR eenndiyew anvDi zAKkM {AentirA. Qji pHtien {A pUmAyM nziiM. midH E gA mt asVAveryM qEtYApYyew atiiveryM ngr nYmAM. 11o vYiEyA m]gEmA QjipHtilUew kwEpAvuk yil . nAl vxEALM oM atiEl kwEpAvukEyA tAmsmA kEyA l . nAl vxAlM ngr pA}AyiiwM! 12 Qji pHtien {A nziiM. pN nAl vxE nYmAyiriM. QjipH tkAer {A rAxH \i wyi citRiM. viEdzrAjYLi {Anver apricitrAyi cit RiM. 13qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, QjipHtkAer {A anvDi rAjYiwyi citRiM. nAl vxL@ew avsAni aver {A viuM o EcM. 14QjipH t kArAy awimkeL {A tiriek ekAuvM. QjipHtkAer {A av jnic EdzmAy pEA siEl ekAuvM. pE avew rAjYM DAnmAyiriil . 15atH vuM qLimytAyiriM. ori luM atH anYrAjYeLA sVyM yil. rAxH\Em av BrNM nwAnAkAtiriA {An ver vLer ecRutAM. 16yi AEy lieR wMbM nieyAriluM Qji pHtien yikymil. shAy inAyi eedviEl tiriyAet QjipH t iEl tiri tL@ew pApeLi yi AEylukA oAi M. yjmAnM yEhAvyM {AnAeN M av aRiyM.

1147
Qjipt H ien bAbiElA Ni lBiM 17vAsieR pE}AM vxiel dYmAsM (i) oAM tIyti yEhAvyew aLAwH qniAyi. yEhAv pRu, 18mxYpuA, bAbiElArAjA vAy enbUKdHEns teR eesnY eeAH eewRientier kWinmAyi yM ecic@. av qlA BwA ewyM tl emAywic@. kWinBArM vhicH qlAvewyM EtAL@kLiel etAli EpAyi. eewRien EtAliA enbUKdHEnsruM eesnYvuM kWinA VAnM ecyHt. pE eewRiel kWinAVAnM ekAH avH oM EnwAnAyil . 19 atinA qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, ati nA QjipHtEdze {A bAbi ElArAjAvAy enbUKdH E nsri nM. enbUKdH E ns QjipH t kAer piwic @ ekAu EpAvukyM ec@M. QjipH t iel vilEyRiy anvDi vsHt enbUKdHEns ekAuEpAM. enbUKdHEnsrieR eesnYi zLmAyiriM tH. 20QjipH t Edze {A enbUK dHEnsrinH aveR kWinAVAni tiPlmAyi nkiyi. qekAeA av qni Evi aVAnic@! qeR yjmAn nAy yEhAv ArY pRu! 21aH yi AEywMbe {A blewM. anrM eyeh sH E kEl, {AnA yEhAveyH aver aRiyiviDM avErAw sMsAriA nie {AnvdiM. bAbiElAeesnYM Qji pt H ien miM yEhAvyew aLAwH vIuM qniAyi. av pRu, 2mxYpuA, qniAyi sMsAri k. en pRyk, qeR yjmA nnAy yEhAv kArM pRy, nilviLic@ekA@ pRyk, BIkrdinM vrvAyi qH. dinM awiri! aet, yEhAvyew nYAyviDiyew dinM awiri. aetA EmGAv]tdinmAyiriM. rAxH\

eyehsE H k 29+17-30+11
nYAyviDiyew divsmA yirimtH! QjipHtientier o vA vM! qEtYApYyiluv QjipH t vI}uEA ByM ekAu viRyHM. bAbiElANiel eesnYM QjipH tkAer twvukArAyi ekAu EpAM. QjipHtieR awiR tkvI}uM!

5nirvDi jnM QjipH t mAyi smADAn wwikL@Ai pE qEtYApYA, pUtH , lUdH , aRbYA, libiy qiviwLinivM yi AEylukAM nziiewM! 6qeR

yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, QjipHtien piNyHv vI}uM! sVM ziyilu avew ahArM lAtAM. midHEgAmt sVA very skl QjipHtkAM yi vDiewM. qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRu! QjipHtH nzic anYrAjYELAw EcM. QjipHtungr nY Edz nwvilAyiIM. QjipHti {A tI ekAL@ kyM avL@ew m}uv shAyi kL@M vDiewkyM ec@M. aEA {AnA yEhAveyH av aRiyM!

30

9au {A dtAer ayyHM. qEtYApYyH dvA ekAu vrA av klukLi EpAM. qEtYApYyH H EA zeyA mil. qA QjipHt nzii ewEA qEtYApYA ByM ekAu viRyHM. smyM vrvAyi! 10

11

qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, bAbiElA rAjAvien {A pEyAgiM. QjipHtkAer nziiA {A enbUKdHEnser pEyAgiM. enbUKdHEnsruM aEhieR jnvumANH rAxH \ Li vuM <rA. aver {A Qji pHtien nziiA ekAuvri kyM ec@M. av QjipHtien

eyehsE H k 30+12-31+3

1148
xYpuA, QjipH t iel rAjAvAy PREvAeR eek {AenAwic@. M a vc@ek@kyil. a suKe wkymil . atinA aveR eekyHH o vA piwiA Ezxi wiyAyiriil. 22qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, QjipHtiel rAjA vAy PREvAnH {A qtirA. aveR blm eekyM tiEnA wkM te owi eekyM {A owiM. aveR eekyiniM {A vA tAe}yiwviM. 23QjipHt kAer {A rAxH \ iwyi citRiM. 24bAbiElArAjAvieR kru {A zi nM. qeR vA {A aveR eekyiElliM. pE PREvAeR eekk {A owiM. aEA PREvA Evdn ekAu nilviLiM, mriv A trilu nilviLi. 25aen, bAbiElArAjAvieR kr {A zmAM. PREvAeR krLAke vIEpAvukyM ec@M. aEA {AnA yEhAv eyH avrRiyM. bAbiElANiel rAjAvieR eek yi {AeneR vA l i M. aEA}v vA QjipHtEdz ieR En nI@M. 26 QjipHt kAer {A rAxH\iwyi cit RiM. aEA {AnA yEhA veyH avrRiyM!

12

tier teR vAL@k~M. av Edze m]tEdh ekAumwM. eenndiey {A vr miyA imA@M. pie vr mi {A dxHwA viM. prEd zikL@ew eekkLA Edze {A nYmAM. yEhAvyAy {A aLiyiri! Qjipt H iel vi#h nziiewM qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, QjipHtilu vi#hL@M {A nziiM. emMPisieR EdvAlyi niM timk {A ekAu EpAM. QjipHtEdzH nieyA EntAvuAyiriil. QjipHti {A ByM LvAkyM ec@M. pEAsien {A nYmAM. EsAvAni {A tI ekAL@M. EnAvey {A ziiM. QjipHtieR dmAy sInien tier {A qeR EADM ecAri yM! EnAviel jne {A nziiM. QjipHti {A tI ekAL@M; sIenEprAy ngrinH ByM ekAH EvdnyAM. BwA EnAvHngriEl tiyRuM. EnAPinH nitYvuM oAErA drit L@AkyM ec@M. oAnielyM pi-EbesielyM yvA yi mriM. OI kLAke bikLAyi ekAuEpA kewM. QjipH t ieR kM {AnR EA thPH E nehsi @ vYApiM. QjipH t ieR ah ArM zmiM! QjipH t ien o kAEmGM v mwkyM avL@ew puimA twvi ekAuEpAk ewkyM ec@M. aen {A QjipHtien zii M. aEA, {AnA yEhAv eyH avrRiyM!

13

14

15

16

17

18

31

aU EdvdAmrMEpAel vAsieR ptienAAM vxiel mAM mAsM () oAM tIyti yEhAvyew aLAwH qniAyi. yEhAv pRu, 2mxYpuA, QjipHtiel rAjAvAy PREvAEnAwM aveR jntEyAwM kArM pRyk, nI q mhimyv! ErAwA {A nie pmik? tA, mEnAhrmAy zAKkELAw wiy elbAEnAniel yrm EdvdAmrM EpAelyAyi aU. atieR tN vniel tNEpAelyAyi. atH mAnM me vlutAyi!

19

Qjipt H H qeEM dbl mAM 20vAsieR ptienAAM v xieR dYmAsM }AM tIyti yEhAvyew aLAwH qniA yi. yEhAv qEAw pRu, 21m

1149
4

eyehsE H k 31+4-18

jlM mrien vLi. }m ndi mre yrmtAi. mrM ni li @M ndi o}uki. nile m@ ecwikH ecwiyiniM o}ukiy ecRu avikLilUew jlM lBic@. atinA mrM melA mreL AL@M yrmtAyiI. ati nH anvDi zAKk vL. sm] mAyi evmAyitinA v]zAKk pw plic@. kAziel pRvkeLl A M v] zAKkLi wi. skl m]gM mrc@vi svi c @ . skl mhArAxH \ L@M mrNli k}iu. mrM vLer mEnAhrmAyi. atH qmAM vlutAyi! atieR zAKke nILmAyi, atieR EvkLi niRey jl mAyi! eedvieR dYAniel EdvdA mrEpAluM Q mrEALM epAmAyiil. eessH mrinH yDikM zAKkL@A yiil. arii v]inH ayDikM zAKkLil. eedvi eR EtAiel o mriM Q mrieRy sQrYmAyi il. anvDi zAKkELAew eedvmAy {A tien surmAi. eedv ieR dYAnmAy ednilu skl mrL@M tieR mEnAhA rityi asUyytAyi.

10atinA qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, mrM yer vL. atieR tlH EmG ELALM qi. atinH ahAr mAkviDM a vL! 11ati nA {Antien znAy o rAjA vien lic@. BrNADip mre atieR tikH ziiM. mre {AeneR EtAiniM tiLiri. 12prEdzikElAkiel vuM BIkrA-mrM ev@kyM atieR zAKk pvt LiluM atieR tA}HvrkLiluM cit RikyM ec@M. atieR owi avyv Edze avikLilUew o}ukiEAM. mrieR tN

avEzxiAtinA jntkeLlAM aviwM viwM. 13nilM ptic mr i pik wu u. atieR vIN zAKkEm kA@m] g nw. 14ni, evmiw ni o mrvuM ahrikyil . EmG eL sHpziA av mik yil . jlM wic H zmA mrLielAM teR yri ah riil. qekAeA avey l A M te mrNinH l i e @k}iu. aveylAM te pAtA LiElH - ziEyALiEl EpAM. aviewyv mric@ pAtALilAy vErAw EcM. 15qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, mrM pAtALi El* ptic aH jne {A kryic @ . agADtekAH aven {A mwi. atieR avikL@M skl jlvuM {A twu. elbA EnAeneAH {A vilpiic@. vliy mreec A l i y vYsnM ekAH vyliel m@ mr ErAgArmAyi. 16mre {A vI}Hi. mrM vI}u zbHdM EkH rAxH\ ByviRc@. nrk}iyiEl EpAy mxYErAw EcrA {A mr eyM nrk}iyiElyc@. pH edniel skl v]L@M elbA EnAniel vuM nl v]L@M jlM wic @ . v] aEDA ElAkH zVAsM ekAi. 17aet, mrL@M Q mrEAewAM nrk}iyiEl vI. yi vDievErAwH av Ec. mricv yi atieR zi. m@ rAxH\iwyi av ati eR tNli vsic@. 18QjipHEt, edni mhrvuM vlumAy nirvDi mrL@Ayi . mrLi tiEnAwA {A nie tArtmYM ecEtH! avey lAM pAtALiEl EpAyi! nIyM viEdzikELAewAM nrk}iyi ptiM. nI, yi vDiev ErAewAM aview kiwM.
pAtALM mriEA mxY EpA lM. sADArNgtiyi }imAwM q M. A EpAiwM qM aM vrAM.

eyehsE H k 32+1-16

1150
tAM. nieR rAjYe yAek {A tAM. qeR yjmAnnAy yEhAv pRtA NiArY.
9nie nziiA o z@vien {A ekAuvEA nirvDi jn eL {A vYsniikyM avH mn+EkzmAkyM ec@M. ninRiyA rAxH\EpAluM mn+ EkzmBviM. 10niei EkH nir vDi jn e{A {A wyAM. qeR vA {A avumi vIEA avew rAjAA nieecAli vlAet ByewM. nI vI}u divse oAErA nimixvuM rAjAA ByM ekAuviRyH M. oAErA rAjAvuM teR jIvEvi Byew@M. 11qekAeA qeR yjmA nnAy yEhAv kArM pRy, bAbiElArAjAvieR vA nin etier yM ecA vM. 12bl vAArAy BwAer {A nieR jne yi vDiA pEyA giM. rAxH\Li vuM BIkrmA yvyiniANH BwA vrik. QjipHtH ahri vsHteL av nziiM. QjipHtkAM nzi iewM. 13QjipH t iel jlAzy riki DArALM m]gL@H. m]geLyM {A nziiM! mxY rini kAluekAH evM klkyil. pL@ew LukL@M ni evM klkyil. 14aen avew jl e {A awiyAniwyAM avew ndiyi qEpAel emel o}ukA {A wyAM. qeR yjmAnnAy yEhAvyANH kArM pRtH . 15QjipHtEdze {A nYmAM. EdzinH ql A M nxH w mAM. Qji pHti vsi skl jneyM {A ziiM. aEA {AnA yEhAveyH av aRiyM! 16mxY QjipHtiEvi pAw eA d+KgAnmANitH. anYrAxH\ L@ew puimA QjipH t ien iy Q d+KgAnM pAwM. Qji pHtienyM avL@ew skl jne yMpiy Q EzAkgAnM av pAwM. qeR yjmAnnAy yEhA vyANi pRtH!

aet, PREvAM avEnAewA m iM aen sMB viM! qeR yjmAnnAy yEhAv yANH aArY pRytH. PREvA+ siMhEmA vYALiEyA? mAsiR oAM divsM eyEhAyAKI vAsiyA eti puvxi EzxM yEhAvyew aLAwH qniA yi. yEhAv pRu, 2 mxYpuA, QjipH t rAjAvAy PREvAeni y Q EzAkgAnM pAwk. av EnAw pRyk, rAxH \ iwyi ahAr EAew nw znAy yvsiMhmA nIey nI sVyM k. qA prmA i nI twAkLiel vYALiey EAelyA. nI avikLiel evM vku nIi. kAluekAH evM kli. QjipHtiel ndi k nI v]iektAi. qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, aEnkM Eper {A omicuiyiri. ni {AeneR vl nieREm vIM. pieyv nie vlic@ ky@M. anrM nie {A kryiEle RiyM. nie {A vyliEle RiyM. nie v tiA skl pikeLyM {AnyyHM. vyRu niRey nie BiA qlAyi wniM {A kA@m] g eL ayyHM. nieR zrIrM {A pvtLi citRiM. nieR zvekAH, avyew pu}u shitM {A tA}Hvrk niRyHM. nieR rM {A pvtLi o}ikyM atH nilMver ti iRukyM ec@M. ndik nieeAu niRyM. nie {A wc @ nIEA kAze {A mwkyM n eL tAkyM ec@M. sUrYen {A EmGekAu mwkyM c kAziAtiri kyM ec@M. kAzi tiLu m}uv kAzeyM ninEm {A

32

1151
Qjipt H H nziiewM pAM vxM mAse ptinAM tIyti yEhAvyew aLAwH qniA yi. av pRu, 18mxYpuA, QjipH t kAEvi vilpik. QjipHtienyM zrAy jnL@ ew puimAeryM nrk}iyiEl nyiciRk. pAtALiElEpAy m@ mxYErAewAmAyiriA av er aEDAElAkiEl nyic i R k. 19QjipH E t, nI mAeryMkA ExH W ml ! mrN}iyiEliRi EAvuk. ecH viEdzikELAewA M kiwk. 20yi ekAlevErAewA mAyiriA QjipHtH EpAM. Qji pHtH vALi nkeiri. z@ aveLyM avL@ew jneyM aEA@ ekAuEpAyiri. 21kM blvAAmAyv yi vDie@. viEdzi k nrkiEl EpAyi. aview niH av, yi ekAlev, QjipHtiEnAwM avL@ew shAyik ELAwM sMsAriM. ekAl e v nilrAyiiw. 22-23 a U M atieR skl eesnYvuM nrk}iyiluH. av ew zv}ik nrk}iyi lANH . aUBwA yi vDie@. avew zv}ik aveR zv}i ilumuH. jIvi ciEA av mxYer Bye wi. qAliEA averlAM zA rAyiri. av yi vDi eiri. 24lAM aviewyH . avL@ew eesnYvuM avL@ew zv}i i lumH. averlAM yi vDi evrANH . viEdzik aEDA ElAkE EpAyi. jIvic i EA av mxYer Byewi. pE pAtALiEl EpAyEA av sVM apmAnvuM ew ekAuEpAyi. 25lAmiM yi ekAle avL@ew BwAM av kiw viric i ri. lAmieR eesnYM atieR zv}i @M H. a viEdzikeLlAM yi vDie@. jIviciEA av
17vAsieR

eyehsE H k 32+17-32

jniwyi BItiyAi. pE av tL@ew apmAnvuM ekAA pAtALiEl EpAytH. ekAl e mel A vewyM mEY av kiw. 26EmezM bluM avew m}u v eesnYvuM aviewyH. av ew zv}ik ati ilumH. viEdzikeLlAM yi vDi e@. qeA, jIviciEA av jneL Byewi. 27qA avriEA vLeru mric z ArAy vIrAew vz kiwk yANH! av tL@ew yEApkr NELAewAM }ic i we@. av ew vAL@k avew tlyHwiyi vyHewM. qAlvew pAp avew aikLiluH. qekA eA jIvic i EA av jneL Byewiyi. 28qA, ni pricHECdnM ecAvew wyi tkewM. viEdzikELAewAM ni kiw kyM ec@M. ni yi ekAl e m@ BwAerEAel kiwM. 29EdAmM aviewyH. aveR rAjAAM m@ EntAL@M aview avErAewAmH . av zrAy pwyALikL@mANH . qAlvriEA yi ekAlevErAewAM kiw . avrview viEdzikELA ewAM kiw. nrk}iyiEl pticvew ew kiwkyANv. 30vwni BrNADipA m}uvM aviewyH! sIEdAniel m}uv BwAM aviewyH. av ew kH mxYri BItiyAi. pE av apmAnitrAyi. viEdzik yi ekAlev ErAewAM kiwkyANH . av agADtyiEl tL@ew apmAn ewi eweAuEpAyi. 31nrk}iyiEl EpAyver PREvA kAM. aver kAEA av teR smsHt jneyM Ric H sVyM zVsiM. aet, PREvAM aveR skleesnYvuM yi vDiewM. qeR yjmAnnAy yEhAv pRtANH ArY. 32PREvA jIvEnAewyiEA jnM aven ByewtinH {Ani

eyehsE H k 33+1-13

1152
mAnsArewA pRykyM ecyH tieli dxHw pApM ecyHtti nA mriM. pE nie {A aveR mrNinH rvAdiyAM. 9pE nI mRiyi ekAwi@M dxHw w pApM ec@kyM mAnsArewA AAtiri kyM ecyHtA teR pApieR Epri av mriM. pE nI nieR jIv riM. eedvinH mxYen nzii Nemil 10atinA, mxYpuA, qni Evi yi AEylieR wMbEA w sMsArik. { pApM ec@ kyM niymM lMGikyM ecyHtiri . {L@ew pApieR BArM shiAvutl. pAp mlM { cIy. jIviA {eL ecNM? qv EcAdiEcAM. 11nI avErAwH en pRyNM, qeR yjmAnnAy yEhAv pRy , qeR jIvnAeN {A stYM ec@, mxY mri kA tH {AnAsVdiil - dxH w A EpAluM! av mriNemH qniA #hmil. dxHwA pzHcAAp EAew qiEl mwivrNemA eNeR #hM. av tL@ew mAM evwiA avH yTA i jIviA k}iyM! atinA qiEl vrik! tik ec@tH avsAniik! yi AEywM bEm, ni qi mriNM? 12mxYpuA, nieR jnEAwH M pRyk+ ov dxHwnAyiI kyM pApM ecA wukyM ecyHtA mH av ecyHt nl kArY aven riil. tiyi ni piiriA mu ecyH t pAp oven nziikymil. atinA, pApM ecA wi yA mu ecyH t nl kArY oven riil. 13DixHWEnAwH av jIviem u {A pREAM. pE tA ecyHtiri nk te ri emH DixHW ciic@ wi EyAM. aen av tik ecA wiEyAM. pE ayA mu ecyHt nk {A oriluM

wyAi. qAlvnini viEdzi kELAewAM kiwM. PREvAM av eR eesnikM yi ekAl e m@BwAErAewAM kiwM. qeR yjmAnnAy yEhAvyANH ArY pRtH. pARAvukArnAyi eyehsE H klien eedvM etrew yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu, 2 mxY puA, nieR jnEAw sMsAri k. avErAw pRyk, o EtYk rAjYientier yM ecA {A z@BwAer ekAuvEAM. a en sMBviEA rAjYe jnM orAeL kAvArnAyi etre wM. 3 z@BwA v kA EA Q kAvAr kAhLM m} kyM jni mRiyiu nk yM ec@. 4kAhLieR zbHdM Ek ov mRiyi Eki@M atH avgNikyAeNi z@ aven piwiwi twvukArnAyi ekAuEpAM. ayA sVM mrN inH rvAdiyAyiriM. 5 av kAhLM Ek@eviluM atH avgNi c @ . atinA teR mrNinH ayA te rvAdiyA. m RiyiH ayA icievi ayAH sVM jIv riA k}iEen. 6 pE pARAvu kAr z@BwA v kAkyM kAhLM m}AtirikyM ecyH E t AM. ayA jneL tAI ec yH t il . z@ aver piwiwkyM twvukArAyi ekAuEpAvukyM orA ekAlewkyM ec@M. pARA vukAr pApM ecyHttinA ayAL@M piwic @ ekAuEpAkewM. jnLi EletAveRyM mrNinH pARAvu kAr rvAdiyAyiriM. 7mxYpuA, EA {A nie yi AEywMbieR kAvA rnAyi etrewiri. qeR vAyinieA sEzM EkA nI qniAyi jnH mRiyiu nkNM. 8 dxHwEvi qnieA sEzmAEyAM+ alEyA dxHwA, nI mriM. aEA nI ecH ayA H qniEvi mRiyi nk NM. nI av tAI nkyM

33

1153
oAikyil! l, av ecAnA rMBi tikekAH av mri M. 14dxH w nAy ov mriemH {A avEnAw pRevrAM. pE avnH mAnsArmAEyAM. av pApM ec@tH avsAnii kyM EnrAy mAi jIviA nArMBikyM ecyH E tAM. av nYAyvuM nItiymvnAyiI EAM. 15pNmAyi sVIkric sAD n av tiriekeAwevM vrAM. tA kvtienAe av vil nkiEyAM. jIv n klnk av piwrA wiEy AM. ti ec@tH av avsAni i. aEA ayA niy mAyM jIviM. av mrikyil. 16pH av ecyHt tik {A oAikyil . qekAeA avniEA EnrieRyM nItiyew yM v}iyi jIvi. atinAlv jIviM! 17qA nieR jnM pRy, a nYAyml! qeR yjmAnnAy yEhAvyH H aenyAyiriA k}iyil! pE av nItimAArl! asA YmAy v}ikL@vrA av! 18DixHW n ec@ ni kyM ti ec@kyM ecyH t A teR pApmlM av mriM. 19pE dxH w tik ec@ nikyM EnrieRyM nItiy ewyM v}iEy EpAvukyM ecyHtA av jIviM! 20pE qi@M {A nItimAnel ni pRy. pE niEAw {A stYM pRy. yi AEylieR wMbEm, oAErA vYiyM avnveR v]iyew Epri viDiew! eyrUzElM qweiri pAM vx iel pAM mAsM aAM tIyti eyzElmi nieArA qeRyw E v. ayA aview y ini revnANH . av pRu, ngrM (eyzElM) qwe iri! 22ayA qeRywE vti eR tElH qeR yjmAnnAy
21vAsieR

eyehsE H k 33+14-30

yEhAvyew zi qeRywE v. eedvM qe sMsAriA k}iyAetyAi ayA qeRyw vEA yEhAv qeR vAy R kyM qe vIuM sMsAriA avdikyM ecyHt. 23anrM yEhAvyew aLAwH qniA yi. av pRu, 24mxYpuA, yi AEylieR pA}HnilLi vsi yi AEylukAH, av pRy kyANH , aAhAM orA mAEm AyiZ. eedvM avnH Q EdzM nkyM ecyHt. EA n aEnkH. atinA tIcyAyM Q EdzM nL@EwtANH ! tH new EdzmANH! 25yjmAnM yEhAvymAyv kArM pRyevH nI avErAw pRyNM, rmEAe ni mAMsM Bi. ni shAy inAyi niL@ew vi#heL smIpi. ni rM ecAriu. pie, {AeninANH niI EdzM ttH ? 26ni niL@ew sVM vALi vizVsi. ni ELAErAM ekAwMtY ec@ . niELAErAM ayAr eR BArYymAyi eelMgikpApM ec@. atinA niH Q EdzM eekvzmAvukyil! 27yjmAnM yEhAvymAyv kArM pRyevH nI avErAw pRyNM, qeR jIvnAeN, {A tijH { ec@, avzixH w iwyi k}iyv vALinA ekAlewM! eriluM evLiEdz ei aven m]g ekA tiA {AniwyAM. EkAkLiluM hkLiluM oLicirivei av ErAgM mlM mriM. 28Edze {A nYvuM pA}umAM. rAjY inH atH ahrici sklM nxH w mAvuM. yi AEyliel pv t nYmAyiIM. M av}i kwEpAkil . 29av nirvDi ekAwMpAtk ecyH t iri. atinA {A Edze nYvuM pA}umAM. aEA {AnA yEhA veyH v aRiyM. 30mxYpuA, ni niei. nieR jnM mtilukLi cAriyM pwivAtilukLiniM prsH p rM

eyehsE H k 33+31-33+14

1154
en av citRiyiri. 6 qeR ipM sklpvtEmluM sklkLiluM alu nw. miyew mKmAek qeR ipM citRiyi. aver etryAEnA aEnVxiAEnA mAyiil. 7atinA wyAEr, yEhAvyew vcni kAEtAk. qeR yj mAnnAy yEhAv pRy, 8 qA eN, {A stYM ec@. kA@m]g qeR AwkeL piwiciri . aet, qeR ipM skl kA@m] g M BNmAyiri. qekAeA aveA yTA wynilAyi. qeR wy A qeR ipe etril. l, wyA AwkeL ekAl @ kyM t BNmAk yM mAmA ecyHttH. av qeR ipe EpAiyil. 9atinA wyAEr, yEhAvyew vcni kAEtAk! 10yEhAv pRy, {A wyAe tirAyiri! qeR AwkeL {A avErAwAvzYewM. aver {A rM! avrini qeR w yArAyiriil ! anrM wyA H avere tIiEAAnAvil. qeR ipe {A avew vAyiniM rikyM ec@M. aEA qeR wk ni av AhArmAkil. 11qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, {A sVyM avew wy nAyiIM. {AeneR Awien EtwM. {Anver aEnVxiM. 12 i ik MetiEAEA av EyAewAm wy aver etru EpAM. aEtEpAel {A qeR iikeL etryM. qeR i ikeL {A riM. @M kA EmGvuM niR divsLi av alutiriy lLiniM {Anvey mwieAuvM. 13aver {A rAxH\LiniM puRE ewM. rAjYLiniH {A aver omic@ EcM. aver {A avew sVM EdzE ekAu vM. yi AEyliel pvtLiluM avirkLiluM mxYvAsm skl lLiluM {Anver EmyH M. 14 puEmwkLiEl {Anver

niei sMsArikyANH. v, yEhAv pRy sEzemAeN nm EkAM qH av ti pRy. 31aen, jnM vem EpAel av nieR awE v. qeR jnM vH nieR mi liri. av nieR vAk Ek. pE av nI pRy EAel viil. vAyekA u wt sHEnhM kANikyAN v, pE sVM En mAmAN vew #hM. 32nI avH evRuemA EmgA yk mAM. ninH nl zbHdmH. nI nieR pkrNM nAyi vAyi . av nieR vAk Ek H , pE nI pRytH av viil. 33qA nI pAw kArY yTAi sMBviM. aEA, aviwyi o vA ck yTAi jIvic i evH av aRiykyM ec@M! AEy o ipM EpAel yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu, 2 mxY puA, qniAyi yi AEyliel wyAetier sMsArik. yjmA nM yEhAvymAyv kArM pRyeH avErAw pRyk, yi AEylieR wyAEr, ni nieLe tI@kyANH. ni dritM! wyAEr, nieLekAH ecriyAwkeL tI@il? 3 ekA}u ecriyAwien ni tikyM avyew ErAmMekAH ninAyi kiLiyAkyM ec@. ekA}u ecriyAwien ekAl@ei luM ipe pripAliil. 4dbl ni blEmkil. ErAgM piwic ecriyAwkeL ni pri cric i l . priE ecriyAwien ni vc@ekiyil. tAM ec riyAwk v}ietiEAyi. pE ni avey aEnVxic@. tiriek ekAuvil. nxHwe Aw keL Etwi nI EpAyil. blvuM Urt ympEyAgic@ nI ecriyAwkeL niyic@! 5ipM EA wynilA tinA citRiyiri. av kA@ m]g BNmAyiI. a yi

34

1155
nyiM. yi AEyliel atYutp vtLiElH av EpAM. aview av nl nil kiwkyM pul@ tikyM ec@M. yi AEyliel p vtLilu sm]mAy puEmwk Li av EmunwM. 15 aet, qeR ipe {A EmyHk yM aver o vimlE nyikyM ec@M. qeR yjmAn nAy yEhAvyANH ArY pRtH. 16nxH w e AwiEvi {A etryM. citRiEAy Aw keL {A tiriek ekAuvM. pri E Awien {A vc@ek@M. dblmAy Awien {A bl ewM. pE twic@ekA}u, z rAyver {A nziiM. ahi ziekAH {Anvey tIi EA@M. 17qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, qeR ipEm, oAErA wimiwyi {A nYAyviDi nw AM. oAErA NAwiM EkAlA wimiwyi {A nYAyviDi nw AM. 18nl puEmiel pulu ni tiAM. pieekAH nii mtiyAil. meArAwieR pul@ ni kAlukekAu cvii emti M qinH? sm]mAyi jlM ni wiAM. pieinANH mAwk wiA evM ni kAluekAu klidxii tH ? 19 qeR ipinH ni cviiemtic pul@ tiNM, niL@ew kAluk kliy evM wiNM! 20atinA qeR yjmAnnAy yEhAv avErAw pRy+ twic wiM emli wimiwyi {A sVyM nYAyviDi nwM! 21ni vzekAuM mluekAuM t_ kyANH. dblrAy wkeLeyAe ni ekAukekAH i ml. aver rMver ni t_. 22 atinA qeR i pe {A riM. nimt av ryAyiriil . kA@m] g ni aver piwikyil . oAErA wkiwyiluM {A nYAyviDi nwM. 23 pie, avEm {AenA riwyen niEyAgiM. qeR dAs

eyehsE H k 34+15-35+2

nAy dAvIdiene. av aver tIiEAukyM avew wynAyi rikyM ec@M. 24aEA yjmA nM yEhAvymAy {A avew eedvmAyiriM. qeR dAsnAy dAvIdien {A aviwyi BrNA DipnAkyM ec@M. yEhAvyAy {A aLiyiri. 25qeR ecriyAwkL@mAyi {A enA smADAnrARuAM. EGAr m]geL {AnI EdzniM oAwiM. aEA ecriyAwkH mmi yi suritmAyirivAM vn i kiwRuvAM k}iyM. 26ecriyAwkeLyM qeR i @m leLyM {A a# hiM. yTAkAlM {A m} epiM. atH a#hM vxiM. 27 vyluk Li vL mr Pl AM. mi viLvu tM. aen ecriyA wk avew EdzH surit rAyiriM. avew k {A tkM. aver awimkLAvew ziyiniH {A aver riM. aEA {AnA yEhAveyH av aRiyM. 28niEm av rAxH\ H oriryAyiriil . miyiel m]g aver niEm Bik yil . pE av suritrAyi jIviM. M aver Byewk yil. 29simAy xiyiwM av {A Apic@ nM. EdzH averAriluM piNi kiwil . rAxH \Lini apmAnM av ini Akil. 30aEA avew eedvmA yEhAv {AnAeNH av aRiyM. {A avErAewAm eM avrRiyM. t qeR jntyAeNH yi AEy wMbM aRiykyM ec@M! qeR yjmAn nAy yEhAvyANH ArY aLiytH! 31ni qeR AwkLA, puEmwkL@ew Awk. ni evRuM mxY mAM. {A niL@ew eedvvuM. qeR yjmAnnAy yEhA vyANH ArY aLiytH. EdAmientiery sEzM yEhAvyew aLAwH qni Ayi. av pRu, 2 mxY puA, esyImlyiEl EnAi

35

eyehsE H k 35+3-36+5

1156
entier nI vLer dxic@ pRu. nI pRu, yi AEy nziie iri! atien { hArM EpAel cvc r yH M! qH . 13nI ahrikyM qnietier sMsA rikyM ecyHt. nI opAw tvN sMsArikyM nI pR oAErA vAM {A EkkyM ecyH t ! aet, {A nie vic@. 14qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, {A nie nzii EA mi m}uvM sEAxiM. 15yi AEyrAjYM nziie EA nI sEAxici. nieyM {A aen eekkArYM ec@M. esyIpvtvuM EdAMrAjYM m}uv M nziiewM. aEA {AnA yEhAveyH nI aRiyM. AEyEdzM punni iewM mxYpuA, yi AEylieR pvtELAwH qniEvi sM sArik. yEhAvyew vcni ecviEyAA yi AEylieR p v t ELAw pRyk! 2 yjmAnM yEhAvymAyv kArM pRy evH avErAw pRyk, z@ nieL dxic@ pRu. av pR u, hA! ni avew AcIn pvt {L@EwtAM! 3atinA yi AEyliel pvt ELAwH qniEvi vcik. yjmAnM yEhAvymAyv kArM pRyevH avErAw pRy k, z@ niL@ew ngreL nzii kyM qlAvzniM nieL mikyM ecyHt. ni Ezxi rAxH\Aew eekvzmAti nANH av ecyHttH. pie jn nieLi sMsArikyM mrL@kyM ecyHt. 4atinA, yi AEyliel pvt EL, qeR yjmAnnAy yEhAv yew vAk ik! pv t ELAwM kELAwM avikELAwM tA}HvrkELAwM nYAvzixHwELAwM ilum bAi rAxH\LA pri hsiewkyM ekAywiew kyM ecyHt pritYmAy ngr ELAwM oeyANH qeR yjmAnnAy yEhAv pRytH. 5 qeR yjmA yi

atientier qniAyi pRyk. 3atiEnAwH kArM pRyk, qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy , esyIpvtEm, {A nine tirA! nie {A ziiM. nie {A nYvuM trimAM. nieR ngr {A nziiM. nI nYmAyiIkyM ec@M. aEA {AnA yEhAveyH nI aRiyM. qekAeA, nI ql A yH EA}uM qeR jninH qtirAyi . yi AEylientier av ew dritkAlM avew aY ziAEvLyiluM nI nieR vAL@ pEyAgic@.

6atinA qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, qeR jIvnAeN, {A stYM ec@, nie {A ekAlA nM. mxYer ekAl@ nI evRuil. atinA mrNM pi wM. 7esyIpvte {A avzi xH w L@ew ArmAM. atiEl kwEpA ql A veryM {A tiniM vicHECdiM. 8atieR pvteL {A zv ekAu mwM. zv nieR kLiluM skl tA}HvrkLiluM skl mlyiw kLiluM niRyM. 9 nie {A q EM nYmAM. nieR ngrLi oM vsikyil . aEA {AnA yEhAveyH nI aRiyM. 10nI pRu, Q ru rAxH\L@M rAjYL@M qERtAM. {Ltien sVmAM. pE, yEhAv aviewyH ! 11qeR yjmAnnAy yEhAv pRy , nI qeR jnEAw EkApi ci. ninvErAwH asUyyAyi . niEAw {AM atsric@ epmARuM. nii avErAw evRu @ niRi. atinA, qeR jIvnAeN {A stYM ec@, nie {A ziikyM {A av ErAewAmeH qeR jnM aEA aRiyAniwyAkyM ec@M. 12ni eR m}uv prihAsL@M {A Ek@evH aEA nI aRiykyM ec@M. yi AEylieR pvti

36

1157
nnAy yEhAv pRy, {A stYM ec@kyM rAxH\etier sMsA rikyM ec@M. EdAmientier {AeneR ashixHNtyew agHniEyAew sMsAriM! EdAmien yM m@ rAxH\eLyM {A qeR EkApiniryAM. rAxH \ qeR EdzM eekvzewi. q EALM pucH C M atiEnAw kANi A k}iu. qH hAdmAyi av a piwicwiyEA. ekA ywiAM nziiAmANv a piwiecwtH! 6atinA yi AEy Edze i kArM pRyk. pvtELA wM kELAwM avikELAwM tA}Hv rkELAwM sMsArik. yjmAnM yEhAvymAyv kArM pRy evH avErAw pRyk, {AeneR ashixH N teyyM EkApeyM qniAyi sMsAriA avdi M. qekAeA, niH rAxH\LiniM vLer avmtik shiEivi. 7aekAH qeR yjmAnM yEhAvymAyv kArM pRy , {AnA Q zpTM ec@ v! niL@ew @m rAxH\H amlM vLer apmAnM shiEi vemH {A zpTM ec@. 8qA yi AEyliel pv t EL, niLi putiymr n@v yHewkyM qeR jnAyi p}L@AkyM ec@M. qeR jnM w tiriekvM. 9 {A ni ELAewAmH. {A nieL shAyi M. ni }umRiwM. mxY nii vi vityHM. 10nii anvDiEp jIviM. yi AEy wMbM m}uvM aview vsiM. ngrH avyi vsi jn L@AM. nziie l 11ni punniiewM. {A nirvDi mxYeryM m] g eLyM nM. av vLkyM DArALM ikL@AvukyM ec@M. p}y kAl eEAel niLi jIviA {A mxYer ekAuvM. niH {A pEtienA nyAM. aEA, {AnA yEhAveyH niLRiyM. 12aet, nirvDi L@ keL-qeR jnmAy yi AEylukA

eyehsE H k 36+6-21

er-{A niL@ew rAjYE nyi M. ni avew avkAzmAyi riM. niLini oriluM avew ikeL aphrikyil. 13qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, yi AEyEd zEm, jn niei dxic @ pRy. nieR jne nI nzii c @ evH av pRy. avew ikeL nI aphric@evM av pRy. 14 pE nIyini L@keL nziiil . avew ikeL nIyini aphrikyil . qeR yjmAnnAy yEhAvyANH ArY pRtH. 15 anYrAxH\ ni nie apmAniA {A av diil. niLiniEm avrA pIfi iewkyil . nIyini nieR jntyew ueL aphrik yil. qeR yjmAnnAy yEhAv yANH ArY pRtH.

yEhAv teRte sE rien sMriM 16anrM yEhAvyew aLAwH qniAyi. av pRu, 17 m xYpuA, yi AEylieR wMbM avew sVM Edz vsic @ . pE t ecyHt tikekAH av Edze kLewi. av qniH vAy o OI eyEAelyAyi. 18 EdzH L@keL ekAH av rM cii. tL@ew vi#h mlM av Edze amAi. atinA {Anver {Aen EkApic i ev kANic @ ekAw. 19aver {A rAxH\iwyi citRik yM sklEdzLiluM vYApii kyM ecyH t . avew tikH ahi zi {A nki. 20pE anYEdzLiEpAluM av qeR vinAme kLe wi. qen? rAxH\ pR u, v yEhAvyew jntyA . pE av aveR EdzM vi@. atinA yEhAvyH cil } L@H! 21yi AEylukA t EpAy lLielAe qeR vinAmM nziic@. qniH qeR nAme

eyehsE H k 36+22-38

1158
Li p}M sm]iyAyi vLkyM vylukLi nl viLvuAkyM ec@M. 31ni niL@ew cI v]ikeL asHmriM. aArY nAyiiel H ni oAiM. aEA ni sVM pApM ekAwMv] ikM sVyM evRuM. 32qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, ni tH oAic@ ekA _k, niL@ew nyHAyl {Ani ec@tH! qeR sEpriEvi yA {Ani ec@tH! yi AEy wMbEm, ni sVM jIvitmA eLecAli litM apmAnit mAvuk! 33qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, niL@ew pAp eL {A k}ukiLy divsM jneL {A niL@ew ngrLi El tiriek ekAuvM. nzii e ngr punnii ewM. 34vijnmAe EdzM vIuM }umRiewM. v}ikw EpA v mi atien nYmAyi wti pkrM aview xi ecewM. 35 av pRyM, pH Q EdzM nziiei. qAli EA tH edEtAM EpAelyA yiri. ngr nziiei . av tkM nYvumAyi . qAliEA av sMri tvuM jnvAsmvymAyiri. 36eedvM pRu, aEA ni iluM avEzxi rAxH\ , {AnA yEhAveyM nzi ie l {A pun niic @ evM aRiyM. nYmA yi Q EdzH {A plM xi ecyHtiri. {AnA yEhAv. {AnANiArY pRtH, avey lAM {A sMBviikyM ec@M! 37qeR yjmAnnAy yEhAv A rY pRy, yi AEy wM be qeRywE vtiM ArY tAyi ecA qEAwAvzYewAM {A av diM. aver vlieyA jntyAyi {A vLkyM ec@M. av i peLEAel yiriM. 38viEz x /vAlH, bliAy ec riyAipLA eyzElM

ec A l i vYsnmAyi. 22atinA yjmAnM yEhAvymAyv yi A Ey wMbEAwH kArM pRy , yi AEywMbEm, nI EpAyiw eAe qeR nAme nziic@. tvsAniiA cil ecA EpAvukyA {A. yi AEyEl, nietiyl {Ani ec@k. qeR vinAmiEviyA {Ani ec@k. 23qeR mhAnAmM stYmAyM viem {A rAxH\eL kANiM. qeR nAme ni dxiic @ . nieL {A qeR nAme drivrAM. aEA, {AnA yEhAvey rAxH\ aRiyM. qeR yjmAn nAy yEhAvyANi pRtH. 24eedvM pRu, nieL {A rAxH \ LiniM puRE ekAuEpAvukyM sVM EdzE tiriek ekAuvrikyM ec@M. 25anrM nieL {A jlM tLi c@ IkriM. niL@ew mAlinY emlAM {A k}ukiLyM. v]i ek vi#hLini niLilu a}u m}uvM {A k}ukiLyk yM nieL IkrikyM ec@M. 26eedvM pRu, niLi {A putieyArAAvien niRyH kyM ciArItiey mAimRikyM ec@M. niL@ew zrIriniM {A zilAXdyM qw kLykyM m]d lmAy mxYXdyM vc @ trikyM ec@M. 27 qeR Avien {A niLi niEpikyM ec@M. ni qeR niym asri tri nieL {A mA@M. qeR klnk ni EyAew asriM. 28anrM, {A ni L@ew pUvik nkiy Edz ni vsiM. {A niL@ew eedvvuM ni qeR jnty mAyiriM. 29eedvM pRu, nieL {A niL@ew aiyini rik yM nieL pripAlikyM ec@M. DAnYEAw vLrA {A kiM. nietier {A piNiAl e ekAuvrikyil. 30ni ni yM rAxH\iwyi piNiAer M drierm apmAnM EnriwA niwyAkAtiriA niL@ew mr

1159
niRu. aEtEpAel jn ngr LiluM nziie lLiluM niRyM. aEA, {AnA yEhAv eyH avrRiyM.

eyehsE H k 37+1-14

37

vr aikL@ew dznM yEhAvyew zi qiEl v. yEhAvyew AvH qe ngri puREH qw ekAuEpAvukyM tA}Hvryew nw vi ekAu nikyM ecyH t. 2tA}Hvr niRey mricvew aik LAyi. yEhAv qe aik iwyilUew i nwic @ . tA}H v ryi vLer aik Ayi. aik vLer vritAyi {A ku. 3anrM qeR yjmAnM yEhA vymAyv qEAw pRu, m xYpuA, Q aik jIv vyHAnAEmA? {A rM pRu, qeR yjmA nnAy yEhAEv, EcAdYirM nin mAEm aRiy. 4qeR yjmAnnAy yEhAv qEAw pRu, qniAyi aikELAw sMsArik. aikELAwH kArM pRyk, vr aikEL, yEhAvyew vAk 5qeR ic @ Ekk! yjmAnnAy yEhAv niELAwH kArM pRy, niLi {A zVAsM niRyH M. ni jIv vyH kyM ec@M! 6 niLi {A {ru kL@M mAMsv@M vc @ piwiikyM cM ekAu epAtiykyM ec@M. anrM niLi {A zVAsM niEvziikyM ni jIv niEl tiriek vrikyM ec@M! aEA, yEhAv {AnAeH niLRiyM. 7atinA {A aikELAwH yEhAvyHEvi av pR EpAel sMsAric@. aEA {A o vliy zbHdM Eku. aik cliyH A wi. aik aikELAw EcvA rMBic @ ! 8aEA, {ruM mAMsvuM qeR kmi vcH aikeL epAti yu {A ku. cM avey epAtiyAnArMBic@. pE zrI

r aniyil qeA avyHi zVAsM Ayiil. 9aEA qeR yjmAnnAy yEhAv qEAw pRu, qni Evi kAiEnAw* sMsArik. mxYpuA kAiEnAwH qniEvi sMsArik. yjmAnM yEhAvy mAyv kArM pRytAyi kAiEnAw pRyk, kAE, qlAvz niM vH Q m]tEdhLiEl zVAsM ky@k! avriEl nizVAsM niRyHk av vIuM jIvie! 10atinA {A yEhAvyH Evi kAiEnAw sMsAric @ . yEhAv pREpAel, m] t Edh LiEl zVAsM vkyRukyM ecyHt. av jIv vcH q}uE@ ni. av aEnkmEnkM Ep Ayi. av vlieyA eesnY mAyi! 11aEA qeR yjmAnnAy yEhAv qEAw sMsAric@, mxY puA, Q aik smsHt yi A EywMbeyM EpAelyANH . yi AEyjnt pRy, {L@ew aik Nivriri. {L@ew tYAz nxHweiri. { pUmAyM nziiei ri! 12atinA avErAw qni Evi sMsArik. yjmAnM yEhAvymAyv kArM pRy evH avErAw pRyk, qeR jnEm, {A niL@ew klRk R kyM kl R kLiniM nieL {A q}uEikyM ec@M. nieL {A yi AEyEdzE ekAuvM. 13qeR jnEm, niL@ew kl R k {A RkyM ati niM nieL q}uEl i kyM ec@M. aEA, {AnA yEhA vey niLRiyM. 14 qeR A vien {A niLi niRyHkyM ni vIuM jIvniEl vrikyM ec@M. aEA {A nieL niL@ew sVM EdzE nyiM. aEA, {AnA yEhAveyH niLRiyM. ArY {AnA pRetM avey nwAiy {AnAeNM niLRiyM. yEhAv yANH aArY pRtH.
kAH zVAsM qEA AvH qEA priBAxewAM.

eyehsE H k 37+15-38+4

1160
Em oEr wy mAmAyiriM. av qeR cL@M klnkL@ms ric@ jIviM. {A avErAw pR kArY av ec@M. 25qeR dAs nAy yAEAbi {A nkiy EdzH av vsiM. niL@ew pU vik l jIvic@. qeR jnvuM aview jIviM. avM av ew ikL@M EprikL@M qeE mAyi aview vsiM. qeR dAs nAy dAvIdH qeEM avew EntAvAyirikyM ec@M. 26 av mAyi {AenA smADAnrA A kyM ec@M. Q krA nitYmAyi wM. avH avew EdzM nkA emM {A stic @ . avew L@keL anvDiyAiIAem {A stic@. qeR viwArM aviwyi ApiAemM {A stic @ . 27 qeR viwArM avErAewAmAyiriM. aet {A avew eedvvuM av qeR jnt ymAM. 28{AnA yEhAveyH anYrAxH\ aRiykyM ec@M. yi AEylien, aviwyi {Aen eR viwAre qeE mAyi Apic @ ekAH , {AeneR vijntyAevH avrRiy kyM ec@M. EgAgientiery sEzM yEhAvyew vcnM qiEl v. av pRu, 2 mxY puA, mAEgAgilu EgAgiEl EnAk. Emez, b rAxH \ Liel vuM mANiyAy EntAvAN yA. qniEvi EgAgientier sMsArik. 3yjmAnM yEhAvy mAyv kArM pRytAyi av EnAw pRyk, EgAgH, Emez, b rAxH \ Liel vuM mANiyAy EntAvA nI! pE {A ninetirA. 4nieR vAyi ekAL@kLiH nie {A piwiw kyM tiriek ekAuvrikyM ec@M. nieyM nieR eesnYiel skleryM {A puRE ekAu vM. ql A tirkeLyM tiw yALikeLyM {A puR ekAu vM. av anvDiyAyiriM. BwA qlAvM oEr pwc Dri vrAyiriM. prickL@M vAL@kL@M

eydyM yi AEyluM oAkNM 15yEhAvyew vcnM vIuM qiEl v. av pRu, 16mxYpuA, o vwieywkyM atiE Q sEzem}ukyM ec@k, Q vwi eydyHM av eR suXLAy yi AEy jnt yHM. pie, meA vwiwi qwH ati en q}uk, qyImi eR Q vwi EyAEsPiM aveR suXLAy yi AEylukAm tH . 17anrM ru vwikL@M iEck. niL@ew eekyi av o vwiyAyiIM. 18atieR aemAeN vizdIkriA nieR jnM niEAwA vzYewM. 19yjmAnM yEhAvy mAyv kArM pRyeH av ErAw pRyk, qyImieRyM av eR suXLAy yi AEyEgA L@ewyM eekyilu EyAEsPi eR vwi {AenwM. anrM vwi {A eydyew vwiEyA ewAM vyHkyM avey rien yM oiikyM ec@M. qeR eekyi av o vwiyAyiIM! 20 vwik nieR eekyi avew mi piwik. vwikLi nI Q Epk q}uti. 21yjmAnM yEhAvymAyv kArM pRyevH jnELAw pRy k, yi AEyjnt ec Eciri jntkiwyiniM {A yi AEylukAer qwM. nAnABAg niM aver smAhricH avew sVM EdzE ekAuvM. 22 av er {A yi AEylieR pv t EdzH oerA rAxH\mAimA@M. oEr rAjAvH aveweylAM rAjAvAyiri M. av ru rAxH\LAyi w kyil . avrini ru sA%AjY LAyi viBjiewkyil. 23av tL@ew vi#hLAElA BIkrti mkLAElA tL@ew m@ tY LAElA teLe mlinrAk yil. pE, aver {A av pApM ecyH t iri skl lLi niM riM. aver {A k}uki rAM. av qeR jntyM {A avew eedvvumAyiriM. 24qeR dAsnAy dAvIdH av Em rAjAvumAyiriM. avelAM

38

1161
5 EpxY, DrivmAyiriM. qEtYApY, pUtH qiviwLini BwA avErAewAmAyiriM. averlAM tL@ew prickL@M zir OANL@M DrivrAyiriM. 6teR skl eesnikvY<hELAwM wi EgAemruM AyiriM. vLer vwni rAxH\mAy EtAgAM tL@ew m}uv eesnik vY<h ELAewymAM. twvukAew niryi niEAewAM anvDiyn vDiyAL@k AyiriM. 7tARAyirik. aet, ni sVyvuM niELAw Eciri eesnYeLyM tARAk. ni nirINEAew tARAyirik. 8vLerAliEzxM ni EjAli Ayi viLiewM. vrAniri v xLi yiniH punri ew EdzE ni vM. Edze jn pl rAxH\ LiniAyi smAhrieH yi A Eyliel pv t LiEl tiriek ekAuvrevrANH. mkAlLi yi AEyliel pv t vIuM vIuM nziieiri. pE, Q L@k viEdzLiniM tiriek vvrAyiriAM. averlAM suritrAyi vsiciriAM. 9 pE ni aver miA vM. ni o ekAwA@EpAel vM. EdzeyAek mw o krAL EmGMEpAel ni vM. niL@M anvDi rAxH\Lini ni L@ew eesnYvY<hL@M Q jneL miA vM. 10qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, aAlH orAzyM niL@ew mniEl kwvM. ni o dxH w ptiyAA rMBiM. 11ni pRyM, {A, mtilukLilA pNL@ rAjY e miA EpAM. av smA DAni vsi. t suri trAeNH av k. ngreL sMriA @M mtilukeLAmil. kvAwLi av pU@kL@mil av kvAw EpAlumil! 12 jneLeylAM EtAlicH {A av ew vilpiwicetlAM kvew kyM ec@M. avew Edz vijn mAeieiluM anvDiEdz

eyehsE H k 38+5-17

Lini ekAuvrev vi ew vsi. avetier {A yM ec@M. EA jnH kkAlikL@M vsH t vkkL@M H . ElAkieR nAvlkLi av vsi-zrAy m@ rAxH\eL eylAM piwiA Q lLilUew zmAy rAxH\H kwEpAEk H. 13ezbyM eddAM tzIziel vYApArikL@M avmAyi kc v wM nw qlA ngrL@M niEAw vilpiwiv piwiecwAnAENA ni vtH? sADn ekA ywiAM eviyM sVvuM k kAlikeLyM vsHtvkkeLyM kv ekAuEpAkAmAENA niL@ew BwAer omic@iytH? vilpiwi sAmAneLlAM ekAywic@ ekAuEpAtinAENA ni vtH q EcAdiM. 14eedvM pRu, mxYpuA, qniAyi EgAgiEnAw sMsArik. qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRyevH avEnAw pRyk, yi AEyjnM smADAniluM sur ittViluM k}iyEA nI aver miA vM. 15vLer vw nieR lniM nI RivM. aEnkM Eper nI niEA ewAM ekAuvrikyM ec@M. av erl A M tirR sriM. ni vLer vliy, zmAeyA eesnYmAyiriM. 16nI qeR yi A EyjntyHetier yM ecA vM. Edze mw o krALEmGM EpAelyAyiriM nI. vrAniri divsLi qeR Edzientier yM ecA nie {A ekAu vM. EgAEg, aEA, {Aen z nAeNH rAxH\ pWiM! av qe driA pWikyM {A vienH aRiykyM ec@M. {A niEAwH q ec@emH av kAM. 17qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, vLer pu nieL i {A pRi. {AeneR dAsArAy vAcker pEyAgicu. avetier yM ecA nieL {A ekAuvemH yi AEyliel vAck qniEvi pRu.

eyehsE H k 38+18-39+11

1162
aukL@M tiLyM. 4 yi AEyliel pvtLi nI vDiewM. nIyM nieR eesnikvY<hL@M niEA ewAm skl rAxH \ L@M y i vDiewM. nieL {A mAMs-kLAy ql A rM pik M skl kA@m] g mAyi nM. 5 ni ngriEl Ev ziyil . vylukLivc H ni vDiewM. {A aLiyiri! qeR yjmAnnAy yEhAvyANH ArY pRtH. 6eedvM pRu, mAEgAgiM tIrEd zvAsikemtier {A tI ay yHM. t suriterH av k. pE {AnA yEhA veyH avrRiyM. 7qeR yi AEy jntyHiwyi qeR vinA me {A aRiymARAkyM ec@M. qeR vinAme m xY nziiA {A wekAw kyil. {AnA yEhAveyH rAxH\ aRiyM. yi AEyli vi nAyv {AnAevH av aRiyM. 8 kAlieR vrvAyi! a sMBviM! yEhAvyANH ArY pRtH. {A pRy tH divseiyANH. 9aEA, yi AEyliel ngr Li vsiv puREiR iEAM. z@vieR yD EzKricH av nziiM. prickL@M vil @ kL@M aukL@M gdkL@M L@M qlAM av kiM. y DeL av }uvxE viRkA yi pEyAgiM. 10 Q yD viRkAyi pEyAgitinA av H vylini viR EzKri kEyA vniniM viR evi eywkEyA Evivril . avri niM EmAxHwiA v BwAri niM av vilEyRiy vsHt kvewM. avriniM nl vsHt aphric BwAriniM nl vsHt av qwM. qeR yjmAnnAy yEhAvyANi pRy tH. 11eedvM pRu, aEA, EgA gien }iciwA yi AEyli {A o lM etrewM. cAvukw li ki}, sArikL@ew tA}Hvr yilANv sMsHkriewk. atH

18qeR yjmAnnAy yEhAv pRu, smyH yi AEy Edzientier yM ecA EgAgH vM. qeR EkApM {A kwii M. 19qeR EkApiluM ashi xHNtyiluM {A stYM ec@+ yi AEyEdzH aH atizmA y o kmAemH {A KYA pi. 20 smyH skl jIv jAlL@M ByMekAu luuM. kwli el m/YL@M kAziel pi kL@M kA@m]gL@M nili}u nw skl ecRujIvikL@M skl mxYM ByMekAu viRyHM. pv t tAe}vI}ukyM ki}uAMAy mlk tkvI}ukyM ec@M. qlA mtilukL@M nilE vI}uM! 21qeR yjmAnnAy yEhAv pRy, yi AEylieR pv t Li EgAgientier ql A rM BIkrtkeLyM {A viLiM. av eR BwA prsHprM mikyM tL@ew vAL@kLA prsHprM ekAl@ kyM ecuM. 22EgAgien {A ErAg L@M mrNvuM ekAu ziiM. EgAgieRyM aveR vliy ees nYieRyMEm {A li}vuM tIyM gkvuM m}EpAel epiM. 23aEA {A q mhtVmvnA eN {A etLiyiM. {A vinAeNM sVyM etLiyiM. anvDi rAxH\ {A ArY ec@tH kAkyM {AnArAeN mnilAkyM ec@M. aEA {AnA yEhAveyH av aRiyM.

39

EgAgieRyM EsnyewyM mrNM mxYpuA, EgAgientier qniEvi sMsArik. yj mAnM yEhAvymAyv kArM pRyevH avEnAw pRyk, Emez, b rAxH\Liel vuM mANiyAy EntAvA nI! pE {A ninetirA. 2 nie {A piwiwkyM tiriek ekAuvrik yM ec@M. vLervwniM nie {A ekAuvM. yi AEyliel pvtetier yM ecAnA nie {A ekAuvrik. 3pE, nieR w eekyiniM {A vil@ tiyiwM. vleekyiniM

1163
sArikL@ew v}i twyM. qeA EgAM aveR m}uv eesnY vuM l }iciwewM. jn atien EgAgieR eesnYi eR tA}Hvr q viLiM. 12 aver }iciwA yi AEywMbM }u mAseLwM. Edze mAA av ecEH. 13Edze jn z@BwAer }iciwM. {A qnite mhtVmA divsM av sirAyiIM. qeR yjmAnnAy yEhAvyANi pRtH. 14eedvM pRu, Edze mA A pNiA, aver }ic i w key m}uv smy EjAli niy rAM. av }umAsE pNi eywuM. av m]tEdh Etwi i nwM. 15 pNiA etru ekAu nwM. avrielAv o ai kA av atieR awH o awyALmiwM. mRvu ec@ v vH EgAgieR eesnYi eR tA}H v ryi ai mRvu ec@Mver awyALM aview e AM. 16mricvew ngrM hEmAnA* qRiyewM. aen Edze av IkriM. 17qeR yjmAnnAy yEhAvyANH ArY pRtH, mxYpuA, skl pikELAwM kA@m]gELAwM qniEvi sMsArik. avErAwH view vrik! view vrik! M Eck. niAyi {AenA Q bli v tik. yi AEy lieR pv t Li o vliy bliyAM. vH mAMsM tikyM rM wikyM ec@k. 18zrAy BwAew zrIrLini mAMsM ni tiM. ElAkEntAL@ew rM ni wiM. av bAzAni ni NAwkeLyM Aw keLyM EkAlAwkeLyM twic kALk eLyM EpAelyAyiriM. 19niH vzYm ekA}u tiAM. ni AvzYm rM, rAEvALM wiAM. {A niAyi ekAl@ qeR blikLiniH ni ti kyM wikyM ec@M. 20 niu BiA qeR Emzyi niRey
hEmAnA irH qA qAy pdinM.

eyehsE H k 39+12-28

mAMsmAyiriM. tirkL@M EtrA LikL@M zrAy BwAM mel A EpArALikL@M atiluAM. qeR yjmAnnAy yEhAvyANiArY pRtH. 21eedvM pRu, {A ecyH t i ri kArY kANA anYrA xH \ eL {A avdiM. rAxH\ qe driAM wuM! z@vientier {A pEyAgic zi av kAM. 22 pie, a mt, {AnANvew eedvmAy yEhAveyH yi AEywMbM aRiyM. 23 yi AEywMbM twvu kArAyi piwieH anYrAjY LiEl ekAuEpAketH qekA eH rAxH \ aRiykyM ec@M. qeR jnM qnietier tiriuevH av pWiM. atinA {A avriniM tiriu. z@ aver EtAliA {Ani wyAi. atinA qeR jnM yi ekAle@. 24av pApM ec@kyM sVyM mlinrAkyM ecyH t . atinA avew v] ikH {Anver ziic@. {A avriniklukyM aver shA yiA vistikyM ecyHt. 25atinA qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, ni yAEAbieR wMbe {A tw viniM tiriek ekAuvM. m}u v yi AEywMbEAwM qni kANYmAyiriM. qeR vi nAmEAw {AeneR tIxH N t kwiiM. 26jn tL@ew l yM qnietier qen tiriu evM mRM. av sVM EdzH suritrAyi jIviM. M aver Byewkyil. 27qeR jne {A anYrAjYLiniM tiriek ekAuvM. aver {A avew z@L@ew EdzLiniM smAh riM. aEA, {AenmAM vi nAeNH anvDi rAxH\ kAM. 28avew eedvmA yEhAv {AnAeNH avrRiyM. qekA eA, {Anver avew vIwk LiniM oAwikyM anYrAjY LiEl twvukArAyi viwkyM ecyHt. anrM {Anver omic@ i avew sVM EdzE

eyehsE H k 39+29-40+16

1164
6pie ayA ki}E kvAwi El EpAyi. ayA pwik kyRi ecl@kyM kvAwieR cvi@pwi aLkyM ecyHt. atinH o EkA vItiyAyi. aw R wiM o EkA vItiyAyi. 7pARA vukAew mRikH oEkA nILvuM oEkA vitiymAyi. mRikL@ew Biik ti au m}M aklM. lyiEl tirii kvAw ieR avsAni pUmKi nrieky RwiH o EkA vIti. 8pie mxY pUmKM aL. 9 atinH q@m}M nILmA yi. kvAwieR puRm BiikL@M ayA aL. oAErAvz e BiiM rum}M vItiyA yi. lyiElBimKmAyi ni kvAwieR avsAnilA yi pUmKM. 10 kvAwieR vzM m ekAc@mRik vItm Ayi. ql A mRikM oEr aLvAyi. avyew pAzVBii keml A M oEr aLvAyi. 11ayA kvAwieR EvzndVArM aL. atinH pm}M vItiyM ptim m}M nILvumAyi. 12oAErA mRiyewyM mi tA}H o BiiyAyi. BiiH o m}M epAvuM o m}M knvu mAyi. mRik smcrmAyi. oAErA BiiM. Ru m}mAyi nILM. 13o pARAvumRiyew Emryew arimt aw mRivery EvznkvAwM ayA aL. atH pu m}mAyi. oAErA vAtiluM mE vAtili Ener qti vzAyi. 14 me pUmKi eR vzLiel k ayA aL . atieR ek aLvH aRup m}mAyi. pUmKieR vz Liel k iyAyiu kvAwM. 15puRe EvznkvAwi eR rimt pUmKieR mE aM ver a m}mAyi. 16qlA pARAvumRikL@ewyM pAzVBi ikL@ewyM pUmKieRyM mk Li ecRiy jnAlkL@Ayi. jnAlkL@ew vItiEyRiy BAgM Ev znkvAwinBimKmAyi. Ev znkvAwieR puRvum

mwieAuvrikyM ecyHt. ni Em avrilAeryM {A rAxH\ iwyi oriwM Epiyil . 29qeR Avien {A yi AEy lieR wMbiEm ecAriyM. aAli EzxM, {AenAriluM qeR jniniklukyil . qeR yjmAnnAy yEhAvyANi pRtH. putiy eedvAlyM { vAsikLAyi ekAu EpAketieR pAM vxieR rMBmAsieR (o EwAb) pAM tIyti yEhAvyew zi qiEl v. bAbiElA kA eyzElM piwiecwti ptinAlu vx EzxmANitH. aH, o dzni yEhAv qe aviEw ekAuEpAyi. 2o dzni eedvM qe yi AEyliEl ekAuEpAyi. av qe o y pvti E nii. pvti, qni milAyi etvzH ngrM EpAel kANe o ekiwmA yi. 3yEhAv qe aviEw ekAuv. aview, misew iy evlMEpAel tiLu orAL@ Ayi. ayAL@ew ki o Ni nAwyM aLvuEkAluM Ayi. kvAwinriki nikyAyi ayA. 4 ayA qEAw pRu, mxYpuA, nieR kkL@M kA kL@M pEyAgik. tiellAM EnA kyM {A pRy ic @ EkkyM ec@k. {A nie kANic@ t kArYeLlAM i k. qekAeA, {A nie qlAM kANic@ttinH nI EA@ ekAuvreiri. nI kA etl A M yi AEywMbEAw pRyNM. 5lye i puRmti Ayi {A ku. mxYeR ki sADn aLA orLvu EkA Ayi. atinH Ru m}M nILmAyi. atinA ayA mtilieR knM aL. o EkAlAyi atieR knM. ayA mtilieR yrM aL. o EkA yrmA yi atinH.

40

1165
BiikLi pnmr ecyHti. ElKnM
26Q

eyehsE H k 40+17-34

puRe mM mxY qe puRe mE nyic@. m i iluM m mRikL@M o nwAtyM {A ku. vriEnAw EcM nwAtyHH aBimKvumAyi Ayi mRik. 18 EvznkvAw L@ew nILieRy vIti nwAt yH Ayi. EvznkvAwi eR ake aMver qtA yi nwAt. 19 tA}e Evzn kvAwieR akM mt ake mieR puRMvery aklM mxY aL. ki}vzM aEt EpAelte vwvzM atH Ru m}mAyi. 20pie mxY puRe m i @m mtiliel vwe EvznkvAwieR nILvuM vIti yM aL. 21Q kvAwiM ati eR oAErA vz m mRikM atieR pUmKiemAe dY e kvAwieR aEt aLvA yi. kvAwinH ap m}M nIL vuM pu m}M vItiymA yi. 22atieR jnAlk, pUmKM, pnmrL@ew ciNik qiv yH M ki}e kvAwieR aEt aLvAyi. puRH , kvAwMver nyi }u pwvukL@Ayi. atieR pUmKM kvAwieR ak e arikilAyi. 23vwe kvAw ieR qtivzniH mi RuekyM ki}vzM o kvAw mAyi. ake Biiyilu kvAwM mt puRe Biiyilu kvAwMver mxY aL. kvAwM mt kvAwMver Ru m}mAyi. 24anrM mxY qe ete mtiliEl ekAuEpAyi. ete Biiyi {AenA kvAwM ku. atieR pAzVBiikL@M pUm KvuM ayA aL. av m@ kvAw L@ew aEt aLvAyi. 25jnAlk M pUmKiM Ayi aLvu k m@ kvAwL@ewyM pUmK L@ewyM EpAel teyAyi. kvAwinH ap m}M nILvuM pu m}M vItiymAyi.
17anrM

kvAwiElH }u pwvukL@ Ayi. atieR pUmKM kvAw ieR ake arikilAyi. kvAwieR vzLilumAy BiikLi pnmrL@ew ci ElKnM ecyH t i@mAyi. 27ake mieR etvzH o kvAwmAyi. ake Biiyi el kvAwMmt puRe Biiyiel kvAwMver mxY aL. kvAwM mt kvAwMver Ru m}mAyi. ake mM mxY qe ete kvAwilUew ake mE nyic@. Q kvAwM ayA aL. ake mE m@ kvAw L@ew aEt aLvAyi Q kvAw inH . 29atieR mRik, pAzV Biik, pUmKM qivyM m@ kvA wL@ew aEt aLvukL@vyAyi . kvAwiM atieR pUmK i iluM jnAlkL@Ayi. kvAwinH ap m}M nILvuM pu m}M vItiymAyi. 30pUmKi pu m}M vItiyM au m}M nILvumAyi. 31atieR pUmKM puRe minH etAw kvAwieR aY ilAyi. kvAwieR puRm BiikLi pnmr ElKnM ecyH t i. kvAwi El nyi q@pwikL@M aview yAyi. 32anrM mxY qe ki} vz LiEl nyic @. ayA kvAwM aL. atinH m@ kvAwL@ew aEt aLvukLAyi. 33atieR mRik, pAzVBiik, pUmKM qivyHM m@ kvAwL@ew aEt aLvukLAyi. kvAwiM atieR pUmKiM @mAyi jnAlk Ayi. kvAwinH ap m}M nILvuM pu m}M vItiymAyi. 34atieR pUm KmAke, puRLi etAw kvAwieR owvilumAyi. kvAwieR vzm Bii kLi pnmr ElKnM ecyHti @mAyi. kvAwiEl nyi q@ pwvukL@M aviewy Ayi.
28anrM

eyehsE H k 40+35-41+3

1166
kricH vwe kvAwiEnAw EcA yi. mEtH vwEABimKIkricH ete kvAwiEnAw EcmAyi . 45 mxY qEAw pRu, lyi <x nw puErAhitAtANH etEA@ tiriiri mRi. 46 qA vw EA@ mRi yAgpIWi <x nw puErAhittANH. El viyew EgAArANH puErAhi tA. qA Q rAme sMGM puErAhitA sEdAieR pigA mikLA. yEhAvey <xi A blikL@mAyi yAgpIWi El EpAkA avAdmtH av mAmA. 47 mxY ak LM aL. tLM o zriyAy smc rmAyi. atinH Ru m}M nILvuM Ru m}M vItiymAyi. ly ieR milAyi yAgpIWM. lyieR pUmKM mxY qe lyieR pUmKiEl nyi kyM pUmKieR puR m Biik aLkyM ecyHt. oAErA pAzVBiiM au m}M knvuM m m}M vItiymAyi. avyH iwyilu w ptinAlu m}mAyi. 49pUmKinH p m}M nILvuM pu m}M vItiy mAyi. pwvuk pUmKMver Ayi. pUmKieR puR vum BiikH oAErAi oAErA vItvuM Ayi.
48anrM

35anrM mxY qe vw e kvAwiEl nyic@. ayA atH aL. atiM m@ kvAwL@ew aEt aLvukLAyi. 36atieR mRik, pAzVBiik, pUmKM qivyHM m@ kvAwL@ew aEt aLvukLAyi. kvAwiM ati eR pUmKi iluM jnAlkL@ Ayi. kvAwinH ap m}M nILvuM pu m}M vItiyM Ayi. 37atieR pUmKM puR LieR etAw kvAwi eR avsAnilAyi. kvAw ieR puRvum BiikLi pnmr ElKnM ecyH t i. kvAwiEl nyi q@pwi kL@M aviewyAyi.

blik tARAA mRik 38Q kvAwieR pUmKE R vAtilu o mRiyAyi . puErAhitA EhAmyAg i m]geL k}u lmA yi atH . 39Q pUmKieR vAtilinipuRvumAyi ru EmzkL@ Ayi. EhAmyAg, pApb lik, aprADblik qivyHA y m]g vDieitH Q EmzkLiE vcAyi. 40Q pUm KieR puRMBiiyiel vAti lieR puRvumAyi ru Emzk wiyAyi. 41 aen akMBi iyiE nAluEmzkL@M puRMBii yiE nAluEmzkL@mwM q@ EmzkL@Ayi. bliAy m]g eL ekAlA Q EmzkLANH puErA hitA pEyAgictH. 42 EhAmyAg Ayi eckl@ekAuAiy nAlu EmzkL@M Ayi. Q Emz kH or m}M nILvuM or m}M vItiyM o m}M yrvumAyi. Q EmzkLi, puErAhitA EhAm yAgM m@blikmAyi m]g eL ekAlApEyAgi tL@ew pkrN vc@. 43aview Biik Li miu vItM nILm ekAL@ kL@Ayi. v}ipAwkL@ew mAMsM Q EmzkLilA vcitH. puErAhitAew mRik gAykAyi ru mRi kL@Ayi. o etEABimKI
44nwmH

41

eedvAlyiel ativilM anrM mxY qe vilE ekAuEpA yi. ayA mRiyew vze BiikL@M aL. BiikH oAErA vzM Ru m}M vItmAyi knM. 2vAtilinH p m}M vItiyA yi. EvzndVArieR pAzV H au m}mAyi. m xY mRi aL. atinH nAl m}M nILvuM p m}M vItiym . Ayi. eedvAlyiel ativilM 3pie mxY avsAne mRiyiEl EpAyi. Evzn kvAw

1167
ieR vzeyM Biik ayA aL. oAErA pAzVBii@M ru m}M knvuM }u m}M vItiymA yi. EvznkvAwinH Rum}M vItiyAyi. 4 anrM ayA mRiyew nILM aL. atinH p m}M nILvuM p m}M vItiymA yi. ayA qEAw pRu, tANH ativilM. lyi ilum mumRik 5anrM ayA lyieR Biik aL. atinH Rum}M knmAyi. lyi iluM pAzVmRikL@Ayi. avyH nAlu m}mAyi vIti. 6oiEm oAyi m nilkLilAyAyi pAzVmRik. oAErA nilyiluM m mRik vItmAyi. ly ieR Biik tAuk ekAA niiyitH. pAzVmRi k Q tAukLi tAiyi. pE av lyBiikLi sHp ziciil. 7lyi @m pAzVmRikL@ew oAErA nilyM tA}e nileyA vItiEyRiy tAyi. lyi ilum mRikL@ew Biik mkLiEl EpAEARuM vItiRuv. ati nA mkLile nilkLiel mRik wt vItiyvyA. vuM tA}e nilyiniM mYnilyi lUew mkLile nilver o EkANi wiyAyi. 8lyi @M o y tRyM {A ku. atH pAzV mRikL@ew awiRyAyi. atinH Ru m}mAyi yrM. 9 pAzVmRi kL@ew puRMBiiH aum}mAyi knM. lyieRyM 10 puErA hitew mRikL@ewyM pAzVBii kiwyi o R EdzmA yi. atinH p m}M vIti. lyi ilumAyiAyi atH . 11pAzVmRikL@ew vAtiluk y tRyiEl Ri. vw vzM etvzM oAErA Ev znkvAwmAyi. y tRyH @pAwM aum}mAyi vIti. 12lyieR pwiARH Q niErADitEmKlyi o mirmA yi. mirinH q}up m}M

eyehsE H k 41+4-23

vItiyM etARu m}M nILvumA yi. mirieR Bii @ pAwM aum}M knmAyi. 13anrM mxY lyM aL. lyinH Ru m}M nILM. mirvuM atieR mtilukL@M awM niErADit EmKlyAekyM Rum}mAyi. 14lyi mi ki}vze niErADitEmKlyH Ru m}mAyi nILM. 15lyi piilu niErADi tEmKlyiel mirieR nILM mxY aL. o Bii mt mE Biiver Ru m}mAyi aLvH. ativiliM vil iM akLinBimKmAyi pUmKiM 16qlA BiiyiluM twi lkk tRci. ati ilu m skl jnlukM ktkM twiekAu a}i Ayi. Ev znkvAwi mIety 17 Bii yew BAgM tR mt jnluk ver lyi @M plkk tRci. lyieR ake mRiyiluM puRe mRiyiluM qlA Bii kLiluM 18ekbumAlAKmAewyM pn mrL@ewyM ci ElKnM ecyHti. qlA ekbumAlAKmA M ru mK Ayi. 19 o mKM ovze pnmriEl EnA o mxYERtAyi. mEtH mRuvze pnmriEl EnA o siMhieR mKvuM. av lyi @M ElKnM ece i. 20 tRmt vAtili mkLi lu nilver vilieR qlA BiikLiluM ekbumAlAKmA eryM pnmreLyM ElKnM ecyHti. 21vilieR puRvu m Biik smcrmAyi. ativili milAyi twiekAuAiy 22yAgpIWM EpA el EtAi qEA Ayi. atieR yrM m m}M. nILM rum}M. mlkL@M vwM vzL@M twiekAuAemANH. m xY qEAw pRu, tA yEhAvyew siDiyilu Emz. 23viliM ativi liM oAErA rtAyi

eyehsE H k 41+24-42+17

1168
qiluM lyieR vzH ekiw ieR ek nILM Rum}mAyi. 9ki}vz Q mRikL@ew awi yilAyi puRmniM Evzi viDM EvzndVArM A yi. 10 mieR vzH Bii wuiwAyi EvzndVArM. niErADitEmKlyH M mE mir iM awAyi etvzH mRikL@Ayi. mRikL@ew mi lAyi 11 o pAtyAyi. av vwvze mRikeLEAelyAyi . avyH aEt nILvuM vItiyM aEt vAtilukL@mANH AyitH. 12tA}e mRikLiEl Evzn dVArM, Biiyew vz v}iyew R aniM L@k Ev ziviDM mirieR ki}e aAyi. 13 mxY qEAw pRu, niErADitEmKlyHetiery vw e mRikL@M ete mRikL@M vimA . yEhAvyH bliyi puErAhitAtANH Q mRik. aviewyANH puErAhitA ati viblivsH t Biuk. vieweyANH ativibli vsH t sUi lvuM. qeA Q lM vimA. DAnYbli, pApbli, aprADbli qivyANH ativiblik. 14viEmKlyi Evzi puErAhitA puRmE EpA imH tL@ew <xAvO vilvc i @ EpAkNM. qeA, Q vO vimA. o puErAhitnH mA L@k ni lyieR BAg E EpAkNemi ayA mRikLiEl EpAvukyM m@vO DrikyM EvNM. puRmM ake BAgM aLtH mxY tI. pie ayA qe ki}e kvAwilUew puRE ekAuvrikyM Ed zi iluM aLkyM ecyHt. 16m}EAlupEyAgicH ayA ki} vzM aL. aURu m}mAyi atieR nILM. 17 vwvzM ayA aL. aURu m}mAyi ati
15lyieR

. 24 oAErA ktM ru ecRuktk ekAuAiyvyANH. oAErA kt M yTAi cli oAErA ktkLAyi. 25vili eR ktkLi ekbumAlAKmAer yM pnmreLyM ElKnM ec yHti. BiikLi ElKnM ec eiveyEAelte yi avyM. puRe pUmKieR m vzH twiekAu RwiyA yi. 26avyH @M cL@ jnAlkL@Ayi. pUmKieR puRm BiikLiluM pUmK ieR EmryiluM lyi @m mRikLiluM pnmrL@M A yi. puErAhitAew mRi anrM mxY qe vwe kvAwilUew puRL iEl nyic @ . niErADit Ed zi vwAyi, nirvDi mRik L@ o ekiwvuM vwvze ekiwvumiri BAgEANH mxY qe ekAuEpAytH. 2 Q mirinH Ru m}M nILvuM ap m}M vItiymAyi. vwvze m wiyANH L@k atiEl Evzic t H . 3ekiwinH m nilkL@M m@AvukL@M Ayi. p m}m nwmM, ekiwiM lyiM wyilAyi. mRuvz H mRik nwAtyH BimKmAyi . 4 EvzndVArM vwvzAyi eviluM pm}M vItiyM Rum}M nILvum o pAt mir ieR etvzwi EpA Ayi. 5-6 Q mirinH m nilkL@ew yrmtinAluM puRL iElEpAel k l A tinAluM nwvilEtM tA}EtM nilkLiel mRikeLA vLer piilAyi mkLile mRik. mkLile nil nwvilEtien AL@M nwvile nil tA}Etien AL@M wiytAyi. kArNMm@AvH Q lM eekywi. 7mRi k smArmAyi puRLilUew evLiyi o BiiyAyi. atH mRiku mi ap m}M nIL i yi. 8 puRme mRinir yH H ap m}mAyi nILM.

42

1169
eR nILM. 18 etvzM ayA aL. aURu m}mAyi nILM. 19 ayA pwiARuvzM iEpAvukyM atH aLkyM ecyHt. atH aURu m}mAyi. 20lyi @ m nAlu BiikL@M ayA aL. BiiH aURu m}M nILvuM aU Ru m}M vItiymAyi. viEd ze vimlA EdzniM Evtiric@. yEhAv teR jni niwyi vsiM mxY qe ki}e kvAwiEl nyic@. 2 aview yi AEylieR eedvieR EtjH ki}niM v. eedvieR zbH d M kwlirMEpAelyAyi. eedvieR Etjini kA zMekAH aviwM kAzpUrit mAyi. 3av ngrM nziiA vEA}uM ekbA ndItIrvc@M qniAy dznEpAely dznLA {A ktH . {A nil m@i mKM nilmi rADic @ . 4 ki}e kvAwilU ewyANH yEhAvyew EtjH eedvA lyiEl vtH. 5anrM AvH qe qwH akLiEl ekAuv. eed vAlyM yEhAvyew EtjSekAu niRi. 6 lyiiniM ErA sMsAri {A Ek@. mxY aEA}uM qni smIpM niAyi. 7lyi ni zbHdM qEAw pRu, m xYpuA, qeR siMhAsnvuM pAd pIWvum lmANitH. Q lH yi AEyjntyewyiwyi {A qeEmAyi vsiM. yi A EywMbM nieyAriluM qeR vinAme kLewkyil. rAjAAM avew jkL@M eelMgikpApmlEmA tL@ew rAjAAew m] t Edh view sMsHkriEcA qeR nAme ap mAnikyil . 8 tL@ew Rwi qeR RwiEyAw EcM t L@ew kiLAluk qeR kiLA liEnAw EcM avrini qeR nAmi nANEwAkyil . mH aver qiniM Evtiri

eyehsE H k 42+18-43+16

43

ctH o Bii mAM. aen av oAErA pApM ec@EA}uM ekAwM tY ec@EA}uM qeR nAm inH apmAnM vi. atinAlANH {A EkApikyM aver nzii kyM ecyHttH. 9 ni av t L@ew eelMgikpApeLyM rAjA Aew m] t EdheLyM qi nikEl ekAuEpAke. aEA {A qeEM aviwyi vsiM. 10mxYpuA, ni yi AEy wMbEAwH lyei pRyk. aEA lyeiy pti eyi pWiEA av tL@ew pApeLecAli litrAM. 11t ecyH t iri skltikeL ecAliyM av litrAM. ly ieR pErK av aRiye. aeten niiewNemH av aRiye. EvzndVArL@M puRE v}ikL@M qvieweyM atieR skl sVpvuM av aRiye. eedvAlyieR qlA c eLyM niymeLyMpi aver pWiik. eedvAlyieR niym L@M cL@M av asri tinAyi Q niymL@M cL@emlAM q}uti vyHk. 12tANH lyi eR niymM. Q atikilu pv t ieR mkLiel m}uv EdzvuM ativimA. tANH lyieR niymM. yAgpIWM aLvuEkAlupEyAgi c @ yAgpIWieR aLvukLA NitH. yAgpIWieR tRyH @M o }iyAyi. atinH o m}M }vuM oAErA vzM oAErA m}M vItiyM. o cA epAi ati @M o arimAyi. yAg pIWieR yrM kArmAyi, 14tRmt tA}e ariver awi Ryew aLvH ru m}M. atinH om}M vIti. ecRiy t@mt vliy t@ver nAlum}M. rum}mAyi atieR vIti. 15yAgpIWiel aw inH nAlu m}mAyi yrM. nAlu mlkM ekAieR pmAyi. 16yAgpIWiel awinH pu m}M nILvuM pu m}M vItiy
13nILm

eyehsE H k 43+17-44+6

1170
Q m] g H yAetA nY<ntyM AyiriA pAwil. 26}u divs E puErAhitA yAgpIWe mAkyM eedve rADi tinAyi tARAkyM ec@M. 27}u divsEzxM, puErAhi tA nieR EhAmyAgM smA DAnblikL@M yAgpIWili NM. aEA nie {A sVIk riM. qeR yjmAnnAy yEhAv pRtANH ArY. puRe kvAwM anrM mxY qe eedvAlyieR ki}BAg e EvzniElH ekAuv. { kvAwi evLiyilAyi . kvAwM awcirikyumAyi. 2yEhAv qEAw pRu, Q vAti awute kiwM. Rewkyil . tilUew M Evzikyil. qekAeA yi AEylieR yEhAv tilUew Evziciri. atinA tH aw u te kiwNM. 3yEhAvEyA ewAM BiEA jnL@ew BrNA DipmAM Q kvAwiliriAM. ayA kvAwieR pUmKilUew EvNM EvzivA. atiElte EpAvukyM EvNM.

mAyi. aetA smcrmAyi . 17 t@M o smcrmAyi. ptinAlu m}M nILvuM ptinAlu m}M vItiyM. ati @m arikinH ar m}M vItiyAyi. awi Ryew @m }iH ru m}mA yi vIti. yAgpIWiEl pwik ki}vzAyi. 18anrM mxY qEAw pRu, mxYpuA, yjmAnM yEhAvymAyv kArM pRy , yAgpIWi c vyA , nI yAgpIWM niiEA EhAmyAgLiAM atiE rM tLiAM Q c pEyA gik. 19 sAEdAieR wMbi nivH o kALiey nI pAp bliyAyi nM. Elvi EgAi ni puErAhitArANiv. qni v}ipAwk nki qe <xivrANH v. qeR yjmAnnAy yEhAvyANH ArY pRtH. 20 kALyew ri Rec w H nI yAgpIWieR nAluekAukLiluM tieR nAlu mlkLiluM @m arikiluM tLi NM. aen nI yAgpIWe Ik riNM. 21anrM pApbliyew kALey qwkyM eedvAlyEd zM eedvAlymiri puRM yTAAnLi EhAmikyM ec@k. 22rAMdivsM yAetA RvumilA o EkAlAwien nI aiM. pApbliyAyiAyiriM atH. kALeyeAH yAgpIWM Ikri cEpAel puErAhitA pEyA gic @ M yAgpIWM mAM. 23yAg pIWM mA kM k}iAluw nI o RvumilA kALieyyM ipiniM o RvumilA o NAwienyM aiNM. 24pie nI avey yEhAvyew siDiyi aiM. puErAhit A atiE tLiM. pie puErAhitA kALeyyM NA wienyM yEhAvyH EhAmbli yAyi nM. 25pApbliyiA }udivsE divsMEtARuM o EkAlAwien vItM nI oM. wAet o kALieyyM ipi niM orANAwienyM nI oM.

44

eedvAlyieR vii mxY lyi milu vwe kvAwilUew qe nyic@. {A EnAiyEA yEhAvyew EtjH eedvAlyi niRy ku. {A nil mu i mKM nilmi rADic@. 5yEhAv qEAw pRu, mxY puA, EyAew EnAk! nieR kkL@M kAkL@M pEyAgik. Q sADnLi EnAk yEhAv yew lyeiyM atieR qlA ceLyM niymeLiyM {A niEAw pRyetlAM EyAew Ekk. lyiEl EvzndVArLiluM vil niM puRE qlA v}ik LiluM EyAew EnAk. 6 anrM, qe asriA vistic skl yi AEylukAmAyi Q sEzM nk. avErAw pRyk,
4anrM

1171
qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, yi AEywMbEm, ni ecyH t iri ByrkArY qni mtiyAyiri! 7ni viEdzikeL qeR lyiEl ekAuv-avrAke yTA i priECdnM ecyH t vrAyi il - av teL pUmAyM qni smikyM ecyH t il . akArM nieLeR lye amAi. new krA ni lMGikyM ekAwMtY ec@ kyM ecyHt. pie nieLniH avuM ekA}uM rvuM v}ipAw kLic@. pE atH qeR l ye amAkEy ecyH t Z. 8qeR vivsH t eL ni pripAlicil. qeR vil ieR mtl ni viEdzikeL lic@! 9qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, stYmAyM pricHEC dnM ecyH t iil A o viEdzi qeR lyiEl vrtH-yi A EylukAiwyi irtAmsA rnAy o viEdziyAeNiEAluM. qeR lyiEl vrA k}iy timH ayA pricH E CdnM nwkyM pUmAyM qni sVyM smikyM EvNM. 10pH, yi AEylukA qiniM tiri EA ElvY qe vi@EpAyi. tL@ew vi#hL@ew piAel EpAkAnANH yi AEy qe vitH. ElvY tL@ew pApi zii ewM. 11 qeR vil <x nwA etrewev rAyi ElvY. lyieR kvAwH av kAvni. jn L@ew blikM EhAmyAg mAy m] g eL av ekA. jneL shAyiAM aver < xiAM etrewevrAyi av. 12 qA ElvY qnietirAyi pApM ecAnANH L@keL shAyic t H ! tL@ew vi#heL rADiA av jn eL shAyic@! atinA ave tier {A Q stYM ec@, av ew pApH av ziie wM. qeR yjmAnnAy yEhAvyA Ni pRtH.

eyehsE H k 44+7-21

13atinA ElvY puErAhit Aer nilyi qeRywE vrtH. qeR etiluM viv sH t vieREyA ativivsH t L@ewEyA awEeuM av vrtH. tL@ew ekAwMtY ml m ziyM nANEwM apmAnvuM av sVyM mNM. 14qA l yieR mtlArAkA aver {A avdiM. lyi av EjAli ec@kyM atii ecE kArY av ec@kyM ec@M. 15ElviEgAAerl A M puErAhi tArANH . pE, yi AEylukA qnietirAyEA sAEdAieR wMbini puErAhitA mAEm qeR vilM pripAli AAyiZ. atinA sAEdA ieR pigAmik mAM qni v}ipAwk ekAuvM. t bliyi m]gL@ew ekA}uM rvuM qniiA av qeR mi niM. qeR yjmAnnAy yEhAv qEAw pRtANH A rY! 16av qeR vil EvziM. qe <xiA av qeR Emzyew awH vM. {A av nkiy sADn av pripAliM. 17nwmieR vAti kwEA av lin vO DriNM. eedvAlyi el akLieR kvAwLi <x nwEA av kiLi DritH. 18 tlyi av lintl Avu DriM. lin awivOL@M av DriM. viyA yAetAM av DritH. 19puRm jnL@ewywE EpAti mH av, qe <xici EA Dric vOeLl A M Qri vyHM. vO av vi mRikLi vyH M. anrM av m@vO DriM. aen vivOLi jnM sH p zi A av wyAil. 20Q puErAhitA tL@ew tl m$nM ec@kEyA tlmwi nIivL kEyA ectH . tH av d+KmAcrikyAeNM av d+KmeM kANiEc AM. puErA hitA tL@ew tlmwi evi nikEy ecAvU. 21 nwmE

eyehsE H k 44+22-45+8

1172
picicIiyEtA y yAetA m]g eEyA pieyEyA puErAhitA tikyil. vi pEyAgi Edz ieR vIti eekvzmAtinH ni EdzM nRui@ vItM vyH EA viAvzYAyi o BAgM yEhAvyH v}ipAwAyi nIi vyHNM. EdzinH pA yirM m}M nILvuM ptinAyirM m}M vItiymAyiriNM. Q EdzM m}u vM vimAyiriM. 2aURu m}M nILm vzELAw wiy o smc rEdzM lyiEvi A M. lyi iluM ap m}M vItiyi o R lmAyi riM. 3eedvAlyinH pA yirM m}M nILvuM ptinAyirM m}M vItiyM ni aLM. Q ativi lAyiriM eedvAlyM. 4yEhAvey <xiA aveR smIpe puErAhitH, l yiel dAsAH avkAze tANH EdzieR Q viBAgM. puErAhitAew vIwkM ly im lmAyiriM tH. 5p AyirM m}M nILvuM ptinAyirM m}M vItiym meA EdzM ly i <x nw ElvY tAyi. ElvYH tAmsiA ngrAyM Q lM pEyA giM. 6aAyirM m}M vItiyM p AyirM m}M nILvum o EdzM ni ngri nM. vi EdzieR ari EcAyiri M tH . m}uv yi AEywM biM EviytAyirimitH . 7viEdzieR vzM ngrieR lM BrNADipnH RcH lmAyiriM. viEd ziM ngriERtAy l iM wyilAyiriM tH . o EgAieR li lYmAy vItiyilAyiriM atH. pwiAeR atii mt ki}e atii ver aAyiriM. 8 yi AEyli BrNADipeR sVAyiriM atH. atinA BrNADipnH qeR jnt yew jIvitM kWinmAEi vril.

EpAEA puErAhitArAM vIu wic i ritH . 22puErAhit A viDveyEyA vivAhEmAcnM EnwiyveLEyA vivAhM k}iA pAwil. yi AEywMbiel o knYkeyEyA mric BAvH puErAhi tnAyi o viDveyEyA mAEm av vivAhM k}iAvU. 23vivsH t L@M viml A vsHtL@M tilu vYtYAsM puErAhitA qeR jneL pWi iNM. vuM avumAyv tiricRiyA av qeR jne shAyiNM. 24EkAwtiyi puErA hitA nYAyADipArAyiriM. mxYer nYAyviDi nwEA av qeR niym piwM. qeR qlA viEzxvikLiluM av qeR niymM cM asriM. av qeR vizixHw vimdineL drikyM avey vimAyi sUikyM ec@M. 25sVyM arAkA av mric veRywE EpAkil . qA mricyA tL@ew aEnA aEyA mkEnA mkELA sEhAdrEnA vivAhM k}iA sEhAdriEyA eNi avH arAkAM. 26tH puErA hiten anAM. anA eti EzxM puErAhit }u divsM kAiriNM. 27 pie ayA H vilE tiriek EpAkAM. pE <x nwA nwmE EpAEA av tniAyi o pApbli ai NM. qeR yjmAnnAy yEhA vyANH ArY pRtH. 28ElvYEwtAyiI le i+ {AnANH avew avkAzM. ElvYH yi AEyli ni o avkAzvuM nEktil. yi AEy li avew vItM {AnA. 29D A n Y b l i k L @ M pApblikL@M aprADblikL@M avH BiA ki@M. yi AEylukA yEhAvyH netl A M avEwtAyiriM. 30qlArM viLvukL@ewyM dYBAg vuM puErAhittAyiriM. ni L@ew trimAvi dYBAgvuM ni puErAhit nM. tH niL@ew vIwinH a#hM ekAuvM. 31 sVABA vikmAyi mric E tA kA@m] g

45

1173
pE av lM yi A EylukAew EgA nM. 9qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRu, yi AEyBrNA DipAEr, mti! <rArAyiriM L@kLiniM sADnLphri M nik! nItiEyAewyiri kyM nl kArY vikyM ec@k! qeR jne avew BvnLiniH oAwitH avsA niik! qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRu. 10mxYer vi nik. tYty aLvuEkAluM ASM pEyAgik! 11PyHM biM oEr vlimAyiriNM. o bM PyM pielAH EhAemri lYmAyiriNM. EhAemrien awi AnmAiyAyiriM aLvuk. 12o Ez p EgrAyH lYmAyiriNM. o mInA aRup Ezli lYmAyiriNM. p EzluM pu EzluM ptinu EzluM wtAyiri NM tH. 13ni nEk vizixH w v}i pAwH tAyiriNM+ oAErA EhAem EgAtinH Ri elAH P EgAtH ; oAErA EhAem yvinH RielAH P yvM; oAErA EkA olievyH pi elA bH olIev; p bH o EhAem. p bH o EkA. qtH oAik. yi AEyliel nAyi jlEs cnM ecyH t oAErA puEmi niM oAErA Ru ecriyAw kM orAwH.

eyehsE H k 45+9-25

EGAxiA vzYmetlAM Br NADip av nkNM. vi din, amAvAsi, zbH, pie yi AEy wMbieR skl vikM vzYmAy EhAmbli kL@M DAnYblikL@M pAnIyblikL@M BrNADip lBYmANM. yi AEy wMbe IkriApEyAgi qlA pApblikL@M DAnYbli kL@M EhAmblikL@M smADAnbli kL@M BrNADip nkNM. 18qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, oAM mAsiel oAM tIyti yAetA nYUntymi lA o kALiey nieLwNM. lyien IkriA kAL ey pEyAgiNM. 19 pApbli yew rM RecwH puErAhit lyieR kiLkLiluM yAgpIW ieR tAieR nAlu mlkLiluM nwmiEl kvAwieR ki LkLiluM tLiNM. 20 abiElA aRiyAetEyA pApM ecyH t v Evi aEt kArYM mAsieR }AM divsM ni axHWiNM. aen ni lyM IkriM. epshAviiel v}ipAwk 21oAM mAsieR ptinAlAM tIyti ni epshA EGA xiNM. puLiilA aieR tinA Q smyANArMBitH. /vM }unA nIuniM. 22 smyH BrANADip tniM skl yi AEylukAmAyi o kALey aiM. pApbli tAyiriM kAL. 23}u tinAL@kLiluM BrNADip yAetA nYUntymi lA }u kALkeLyM }H NAw keLyM smiNM. av yEhA vyH EhAmyAgLAyiriM. }u divse /vkAlM m}uvM oAErA divsvuM BrNADip oAErA kALey smiM. oAErA divsvuM ayA oAErA NAwien o pApbliyAyi nM. 24 oAErA kALEyAwemAM BrNA Dip oAErA P yvM DAnYbli yAyM oAErA NAwiEnAwemAM oAErA P yvvuM aiNM. oAErA P DAnYEAwemAM ayA o hI eetlM nkNM. 25 wAri nALiM BrNADip Et kArYM

14

15

DAnYblikM EhAmblik M smADAnblikM Eviy tANH viEzxv}ipAwk. L@k eL IkriAnANH Q blik. qeR yjmAnnAy yEhAvyANH ArY pRtH. 16Q rAjYe oAErAM Q v}ipAwH yi AEylieR BrNADip nAyi nkNM. 17 qA EhAmbli k, DAnY-pAnIyblik qiv ekAH viEzx /vdivs

eyehsE H k 46+1-15

1174
9tinAL@kH yEhAvyew mAek jnM vEA, rADn yHAyi vwE kvAwilUew kyRu v ete kvAwilUew Ri EAM. ete kvAwilUew Ev ziyA vwE kvAwilUew puRE EpAM. Evzic v}iEy M tiric@EpAkil. oAErAM Ener mEAH RiEAkNM. 10BrNA Dip aview jniwyH AyiriNM. jn akE EpAEA BrNADip avErA ewAM EpAM. av puREiR uEA BrNADip puREi RuM. 11tinAL@kM m@ viEzxs ELnM oAErA kALiEyA wemAM o P DAnYbli ai NM. oAErA NAwiEnAewAvuM o P DAnYbli aiNM. A wkeL bli nEA}e DAnY bli BrNADipnH xH w ienA nkAM. qA oAErA P DAnY EAwemAM o hI olIev ayA nkNM. 12BrNADip yEhAvyH H o EsVcHCANM ecEA- aetA EhAmyAgEmA smADAnbliEyA EsVcH C ANEmA yiriAM-ki} e kvAwM ayAAyi RiriM. aEA ayA teR EhAmyAgvuM smADAnbliyM zb divsM ec@EAel aiM. ayA EpA yi}iyEA kvAwvuM awyH ewM.

}udivsM ecNM. }AM mAsi eR ptinAM divsmANH Q /vM rMBitH . Q v}ipAwk pApblikL@M EhAmyAgL@M DAnY blikM eetlblikL@mAyiriM. BrNADipM /vL@M qeR yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, Ru v] idivsLiluM nwmieR ki}e kvAwM awciwM. qA zb divsvuM amAvAsinALiluM a RM. 2 BrNADip kvAwi eR pUmKE ecH kvAwi eR Ninw niNM. aEA puErAhitA BrNADipeR EhAm yAgL@M smADAnblikL@M ai M. kvAwieR RwiyivcH BrNADip rADn nwM. an rM ayA puRE EpAM. qA eevErM ver kvAwM awyHtH. 3zbdivsvuM amA vAsinALiluM sADArN jnL@M kvAwi yEhAvey rADiM. 4 z b d i v s M BrNADip yEhAvyH EhAmyAg ai M. yAetA nY<ntymilA }u AwkeLyM yAetA Rvumi l A o NAwienyM ayA ktNM. 5 NAwiEnAewAM ayA o P DAnYbli nkNM. A wiEnAewAm DAnYbli ayAL@ew k}ivienAAyiriNM. pE oAErA P DAnYEAwemAM ayA o hI olIev nkNM. 6amAvAsidivsM av yAetA RvumilA o kALiey sm iNM. yAetA RvumilA Ru AwkeLyM o NAwienyM av aiNM. 7kALEyAewAM o P DAnYbliyM NAwi EnAewAM o P DAnYbliyM BrNADip nkNM. AwkELA ewAm DAnYbliH BrNADipnH xHwmyM nkAM. pE oAErA PA DAnYEAwemAM ayA oAErA hI olIevyM nkNM. 8akE EpAEA BrNADi p ki}E kvAwieR pUmK i EvziNM-aEt v}iEy te EvNM ayA puRE EpA vAM.

46

nitYv}ipAwH nI yAetA nY<nty milA ovyAy o Awien lBYmAM. yEhAvyH EhAmyAgi tAyiriM atH. qM kAle tH lBYmAM. 14AwiEnAewAM qM BAti o DAnYbliyM nI aiM. RielAH P DAnYeAwiyM mielA hI qyM }mAvuAA nI nM. tAyiriM yEhAvyH nitY bli. 15aen AwienyM DAnY vM olIevyM EhAmbliAyi qM rAviel qeM av nM.
13nitYvuM

1175
BrANADipeR dAymM yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, BrNADip teR EdzieR oBAgM teR puAri eiluM nkiyA atH ayAL@ew puAEwtAyiriM. atH avew sVA. 17 qA BrNADip teR EdzieR o BAgM teR awimkLielArA nkiyA sAnM sVAtY vxM*ver mAM awimyEwtAyi riM. pie sAnM BrNADip niEl tiriekEpAM. BrNADi peR EdzieR vItM ayAL@ew puA mAEm sVmAvukyZ. 18BrANADip jnLiniH av ew lM eekywkEyA sVM lniM aver oAwic@ viwk EyA ecil. ayA teR sVM EdziniM eR teR puA u nkNM. aen qeR jnt yH tL@ew EdzM nxH w ewk ymil.
16qeR

eyehsE H k 46+16-47+6

miM nAl m}M nILvuM m m}M vItiymAyi. nAlu Ed zM lY aLvAyi. 23nAlu ekAc@ mLiElAErAi iluM oAErA xH w ikmtilukL@Ayi. pAckM ec@tinH xHwik Biik LiEl ekiy lL@Ayi. 24ayA qEAw pRu, vyANH eedvAlyi <x nwv jnL@ew blik pAkM ec@ awLk.

47

vizixw H awLk mxY qe kvAwieR vz EvzndVArilUew ekAuEpAyi. ayA qe vw EABimKmAy, puErAhitAew vimRikLiEl nyic@. aview {A pAtyew pwiAeR aH o lM ku. 20 ayA qEAw pRu, puErAhitA aprAD bliyM pApbliyM tiLi lmANitH. qekAeA a en ecyHtA Q v}ipAwk av puRmE ekAuvEri vril. atinA sADArN mxY lE puErAhitA vivsHt ekAuvril. 21anrM mxY qe puR mE nyic@. mieR nAlu mlkLiElH ayA qe nyic@. vliy mieR oAErA mlyiluM ecRiy m {A ku. 22 mi eR oAErA mlkLiluM ecRiy, awc@ ekiy o EdzmH. oAErA ekAc@
19

sVAtYvxM bili qM viL ew. qlA ap vxM wEA}uM yi AEylukA yi AEylukArAy awim keL sVtrAM. jn EdzieR yTA wmrAy yi AEywMb inH EdzM tiric@ nkyM ec@M.

eedvAlyi nieA}u evM mxY qe lyi eR kvAwiEl tiriek ekAuEpAyi. lyieR ki}e kvAwilUew jlM vhi {A ku. ki}BAgAyi lyieR mvzM. lyi eR etvz ni evM puR ewkyM yAgpIWiniH etEA eA}ukyM ecyHt. 2 mxY qe vwe kvAwilUewyM pie puR ew ki}vz puRe kvAwiElM nyic @ . kvAwieR etvz wiyAyi evM o}ukiyitH. 3eekyi o aLvunAwymAyi ayA ki}EA@ nw. ayA yirM m}M aL. pie, aviwe evilUew nwA ayA qEAwu pRu. evM kNA verEy AyiZ. 4ayA meA yirM m} wi aL. anrM l evi lUew nwA ayA qEAw pR u. aview evM qeR m@k ver y. pie ayA meA yirM m}M wi aLkyM qEAwH aviwe evilUew nwA vzYewkyM ecyH t . aview aryM evmAyi. 5 ayA meA yirM m}M aL. pE aview mRic@ kwAvutilumDikM evmAyi. aetA ndiyAyi I. a nIiwAnA tiluM }mtAyi. 6 aEA ayA qEAw pRu, mxY puA, nI k kArYeLAe vLer iEcA?

eyehsE H k 47+7-48+8

1176
18ki}vzH ehQRAM dmsH k siM mt gielyAdiM yi AEy EdziM wyilu ndItIr wi a nIukiw. ki}es mMver aAyiriM. atH aL k. tAyiriM ki}e atii. 19etvzH , atii tAmA mt emrIbA-kAEdzilu jlAzyM veryAyiriM. pie atH QjipHtH aviv}i mYDrNYA}iver EpAM. tAyiriM ete atii. 20pwiARuBAgH elEbAhmA i mi EdzM ver mY DrNYA}iyAyiriM atii. tA yiriM niew pwiAER ati i. 21aen ni Q EdzM ni iwyi yi AEyEgA vItiM. 22 ni atien niM niiwyi vsivM ni iwyi ikL@vmAy viEdzi kM sVAyi vItiM. viEd zik yi AEymeLEAel vsi vrAyiriM. ni avAyi yi AEyEgAiwyi Rc@ lM vItM vyHM. 23av vsi EgAieR lte viEd ziH Rc@ lM nkNM. qeR yjmAnnAy yEhAvyANH ArY pRtH.

anrM ayA qe ndItIr wi tiriek nyic@. 7ndItIrew tiriekEAkEv, ndiyew kr kLiluM {A nirvDi mr ku. 8ayA qEAw pRu, Q evM ki}H aRAbAtA}H v ryiElANH o}utH . 9 cAvukwliEleA}u Q evM putiyM vumA. Q jli DArALM m/YL@H. Q ndi EpAiwelAM qlArM m]g L@M jIviM. 10 -Egtimt -qg y IMver ndItIreAe mIpiwA ni nin kANAM. av mIvlkeLRiH pl trM m/YeL piwi nin kANAM. mYDrNYA}iyilu m/YM cAvukwliluAyiriM. 11pE ecRukL@M c nilL@M mAvukyil. av i nIivci riM. 12ndiyew krkLiluM qlA rM Plv]L@M vLM. avyew l oriluM Ni vI}ukyil. mrLi oriluM p}L@AkAti riil. mr qlAmAsvuM p} L@AM. qekAeA, Q mr jlM lyiniM v. mrL@ew p} hAri M lk asuKM mARAM tM. EgAAy EdzviBjnM yjmAnnAy yEhAv kArM pRy, yi AEyliel p u EgAiwyi EdzM viBji ti atik vyANH . EyAEsPi ru BAg ki@M. 14ni EdzM lYmAyi vItM vyHM. Q lM niL@ew pUv i k vAgHdAnM ecyHttANH. atinA Q EdzM {A ni t. 15tA, EdzieR atik+ vwvzH tH mYDrNYA}imt ehEtA v}i hmAiEl tiriy iwMveryM aviewniH esdAdH , 16dmsH k siM hmAiM wyiel atiiyilutH EbErAH si yiM ehQRAeR atiiyilu hAEs hiEkA veryM. 17aen kwmt dmsH k sieR vwe atiiyilu hAEs nA veryM hmAiElM ati i EpA. tAyiriM vw vzM.
13qeR

48

AEyEgA EdzM atii mYDrNYA }imt ki}EAH ehEt A Ni lUew hmAH riElM pie hsveryM EpA. dmdHksiM hmAiM wyilANH Q atii. Q EgAi EdzM ki}niM pwiARH Q atikveryAyi riM. vwniM etEAH Q Edz EgA vyANH + dA, Ez, nPHtAli, mne, qyIM, Eb, eydA.
1-7vwe

yi

EdzieR EtYkBAgM aw EdzM o EtYkAvzYitANH . eyd yew Edzi etA Q EdzM. Q EdzM vwniM etEAH p AyirM m}mH. ki}niM pwi AERAH m@ EgAL@ewy visHt] tiytANitH. Q BAgAyiriM
8EdzieR

1177
lyM. 9 Q EdzM ni yEhAv yH smiM. atinH pA yirM m}M nILvuM ptinAyirM m}M vItiymH. 10EdzieR Q EtY kviBAgM puErAhiAM ElvY miwyi vItiewM. puErAhitAH Q Edzi o BAgM lBiM. Edzi vw vzH pAyirM m}M nILvuM pwiARH ptinAyirM m}M vItiyM ki}H ptinAyirM m}M vItiyM et vzH pAyirM m}M nILvum AyiriM. Q EdzieR nwA yiriM yEhAvyew lyM. 11sAEdAieR pigAmiktA NH Q EdzM. qeR vipuErAhit rAyi etrewevrANiv. qeA mH yi AEylukA qe vi@ EpAyEA}uM v qe w <xic @ . m@ ElviEgAAer EAel sAEdAieR wMbM qe vi@EpAyil. 12EdzieR Q vi BAgini vizixHwvItM Q puErAhitAtANH. ElvYew Edzi etAtAyiriM tH. 13puErAhitAew li etAwAyi ElvYtAyiriM. tinH pAyirM awi nILvuM ptinAyirM awi vItiymAM. avH Q EdzieR m}uv nIL vuM vItiyM lBiM- pAyirM m}M nILvuM ptinAyirM m}M vItiyM 14Q Edzill M EpAluM ElvY vikyM kcvwM ec@kymil. Q EdzielAEpAluM viA avAvukyil. rAjYieR Q BAgM av mRitH! qekAe A Q EdzM yEhAvyewtA vLer vizixH w mANH . tANH EdzieR vuM nl BAgM.

eyehsE H k 48+9-28

vyAyiriM. vwvzM nAlAyir URH m}M. etvzM nAlAyir URH m}M. ki}vzM nAlAyir URH m}M. pwiARuvzM nAlAyi rURH m}M. 17 ngri puEm wkL@AyiriM. Q puEmwk vwH m}vuM etH m}vumAyiriM. ki}H m}vuM pwiARH tH m}vumAyiriM. 18vi EdzH avEzxitH ki} ptinAyirM m}vuM pwiARH pti nAyirM m}vumAyiriM. viEd zEAw EcAyiriM Q lM. ngri pNi ec@v hArM Q lM AM. 19 ngr iel pNiA Q EdzH pNi eywM. skl yi AEywMb inivmAyiriM pNiA.
20Q vizixHwEdzM smcrmA yiriM. atinH pAAyirM m}M nILvuM pAAyirM m}M vIti ymAyiriM. Q EdzM vizi xHwkArYinAyi ni nIi vyH NM. tH smcrmAyiriM. o BAgM puErAhitAtANH . o BAgM ElvYM o BAgM ngriM. 21-22 viEdzieR o BAgM ngrieR BrNADiptAyiri M. Q vizixHwEdzM smcrmA yiriM. tinH pAAyirM m}M nILvuM pAAyirM m}M vItiyM AyiriM. Q vizixH w Edzi eR oBAgM puErAhitAM o BAgM ElvYM oBAgM lyi mtA. Q EdzieR mY ilA lyM. bAi rAjYi eR BrNADiptA. ebnYA mIeR EdziM eydyew Edz iM wyHANH BrNADipnH lM ki@k. 23-27Q vizixHwEmKlyew etH, bAi EgA lmAyi riM. oAErA EgAiM ki}E atiimt mYDrNYA}ivery viBAgM ki@M. vwmt et very EgA vyA+ ebnYAmI, ziemEyA, yiAKA, esbUlU, gAdH. 28gAdieR EdzieR ete atii tAmAmt emrIbA-kAEd

ngr sVieR vIt ElvYM n kiy li aAyirM m}M vItiyM pAyirM m}M nIL vum eR lM EzxiM. Q lM ngriM m]g puEm wiM ekiw pNiyAM pEyA giAM. sADArNAH Q EdzM pEyAgiAM. tieR nwvilAyi riM ngrM. 16ngrieR aLvH
15puErAhitM

eyehsE H k 48+29-35

1178
32ngrieR ki}vzH nAlA yirURu m}M nILM. aview m kvAwL@AyiriM+ EyAEsPi eR kvAwM, ebnYAmIeR kvAwM, dAeR kvAwM. 33ngrieR etvzinH nAlAyirURH m}M nILM. aview m kvAw+ ziemEyAeR kvAwM, yiAKArieR kvAwM, esbUlUeR kvAwM. 34ngrieR pwiARuvzinH nAlAyirURu m}M nILmAyi riM. aview m kvAw+ gAdieR kvAwM, EzrieR kvAwM, nPHtAliyew kvAwM. 35ngrieR ek LvH pti enAyirM m}mA. EAmt ngrieR EprH yEhAv aview yH qAyiriM.

zHlAzyMver nIL@kyM aviewniM QjipH t H a viv}i mYDrNYA }iver EpAvukyM ec@M. 29atA yiriM yi AEyEgAiw yi ni viBji EdzM. oAErA EgAi M ki@tH atAyiriM. qeR yjmAnnAy yEhAvyANi pRtH!

ngrkvAw kvAw vyA NH. yi AEyEgAL@ew Epk LANivyHH. ngrieR vwvz inH nAlAyirURH m}M nIL mAyiriM. 31aview m kvAw L@AyiriM+ EbeR kvAwM, eydyew kvAwM, Elviyew kvAwM.
30ngrieR

dAnIEy

dAniEy bAbiElANiElH ekAuEpAkew enbUKdHEns bAbiElANiel rAjAvAyi. enbUKdH E ns eyzElmiEl v. teR eesnY vumAyi eyzElmien vLu. eyEhAyAIM eydyiel rAjAvAy tieR mAM vxM* yi a en sMBvictH. 2 eydyiel rAjA vAy eyEhAyAImien EtAliA yEhAv enbUKdHEnsrien av dic@. yEhAvyew lyiniM sklpAL@M melA sADnL@M enbUKdHEns qw. ayA aet l A M bAbiElANiEl ekAu EpAyi. enbUKdH E ns aetl A M teR vYAjeedvL@ew lyi vc@. 3anrM enbUKdHEns azHep nAsinHH o kln nki. (rAjAvien Esvici skl x$AewyM prmmANiyAy EntAvAyi azHepnAsH.) eydAjnLi cil er teR vstiyiEl ekAuvrA nANH azH e pnAsiEnAw kl i c t H . mK wMbLi niM yi A EyrAjAvieR wMbi ni m eydAeryANH enbUKdHEn sri EvtH. 4 ErAgYm eyd yvAAer mAEm ayA EvU. qeiluM mRiEvA ctEvA zArIrik eevklYELA lA yvAAer yANH rAjAvinAvzYM. kArY Evg iluM anAyAsmAyM #hiA k}iy surAM buimAAM smmAy ecRuArAyiriNM av. teR vstiyi pNieyw A k}ivuvmAyiriNM av. yi AEylukArAy ecRuAer kdyew* BAxyM sAhitYvuM pWi
e y E h A y A I M . . . v x M tAH 605 bi. siyilAvAM tH.

iA azHepnAsiEnAw rAjAvu pRu. 5 yvAH enbUKdH E ns rAjAvH qM o niit aLvu BNvuM vIuM nki. rAjAvu k}i aEt BNM teyAyi atH . yi AEylukArAy ecRuAH m vxe prizI lnM nkAM rAjAvH vzYeu. aEA m vxi EzxM ecRuAH bAbiElArAjAvi eR dAsArAkA k}iyNM. 6 yvAiwyi dAnIEy, hnA nYAvH, mIzAEy, asrYAvH qiv Ayi. eydAEgAArAyi Q yvA. 7anrM azHepnAsH ecRu AH bAbiElANY Epk nki. EbH z qAyi dAnIEylieR putiy EprH . zkH qAyi hnnYAvieR putiy EprH . mIzAEylieR putiy EprH Emz qAyi. asrYAvieR putiy EprH aEbdH-enEgA qM. 8rAjAvieR EpAxkdmAy hA rEmA vIEA k}iA dAnIEy xH w eiil . BNvuM vIuM k}icH sVyM anAkA dAnIEy xH w eil . atinA te akArM anAAtiri A ayA azH e pnAsiEnAw avAdM EcAdic@. 9eedvM, azHepnAsien dAnIEy liEnAw dyyM kNymvnAA niwyAi. 10qA azH e pnAsH dAnIEyliEnAw pRu, qeR yj mAnnAy rAjAvien {A Byew.
kdy bAbiElANiel o DAn EgAM. Q EgAArnANH bAbiElA rAjAvH. v vidYsrANH. zAsHM, ciriM, BAxk EjYAtiAsHM qiv av pWici. qA, t jAl vidYyM neL EnAi nw v cnvuM aRyAemv vizVsici.

dAnIEy 1+11-2+5

1180
AeryM enbUKdHEnsrAjAvieR miEl ekAuv. 19rAjAvH av ErAw sMsAric@. ecRuAri lAMte dAnIEy, hnAnYAvH , mIzAEy, asrYAvH qivewy smrel rAjAvu ku. ati nA nAlu ecRuAM rAjAvi eR dAsArAyi. 20rAjAvH cil DA nkArYeLi avErAw sMsAri cEAe}Ae av vLer viEvkvuM DArNAziyM kwiic@. teR rAjDAniyiel skl mAyAjAlAer yM jH{AnikeLyMkA p mwu mikcvrAyi aver rAjAvu mnilAi. 21EkAerzH rAjAvAyi tieR dYvxM* ver dAnIEy rAjAvieR dAsnAyi w. enbUKdE H nsrieR sVpn H M teR rAM BrNvxi enbUKdHEns tAM sVpHn ku. sVpH n mlM ayAH RAnAyil . 2 atinAl yA teR jH{AnikeL viLic@v i. av jAlvidY pEyAgikyM neL nirIikyM ecyHt. sVpH n eL vYAKYAniutiM BAvi vcitiM miAnANH avren ecyH t tH . tA k sVpHnL@ew aM pRyA rAjAvH avErAwAvzYei. atinA av rAjAvieR mi vni. 3anrM rAjAvH avErAw pRu, qe vixmii o sVpHnM {A ki. sVpHnieR aemAeNeniRiyNM. 4aEA kdy rAjAviEnAw mRupwi pRu, arAmYBAxyilA Nv sMsArictH. av pRu, rAjAvu nINA vA}e! {Lviw e dAsA. dyvAyi au k sVpHneme pRAluM. { tieR aM pRyAnAM. 5anrM enbUKdHEns avErA w pRu, l ! sVpH n eme nieLEAw pRyNM. pie, ati eR aemeM ni pRy NM. niLetAM ecyH t iel i nieL kxNLAi ariyA {A kliM. niL@ew vIwk

ninH Q BNvuM pAnIyvuM n kA rAjAvAeNEAw kliciri tH. nI Q BNM k}iieli INitM ErAgiymAyi kANewM. nieR Ayilu mu ecRuA erA vxLAM nieR gti. rAjAvi kAkyM qEAw EkApi kyM ec@M. aEhM qeR tl eviLEM! atH nieR aprA DmAyirikyM ec@M. 11aEA dAnIEy tL@ew pARAvukArEnAw sMsAric@. dAnI EylienyM hnAnYAvienyM mIzA EylienyM asrYAvienyM nirI iA azH e pnAsH pARAvukAr EnAw klici. 12dAnIEy pARA vukArEnAw pRu, p divs E {eL dyvAyi Q prIN invdicAluM+ { pc RikL@M evvumlAet oM trtH. 13qiH {eLyM rAjAvieR B NM k}i ecRuAeryM tArt mYM ec@k. ANH ErAgYM wt elH ni Enriu mnilAk. qiu {eL qen eekkArYM ecNem niyik. { niL@ew dAsArA. 14atinA dAnIEylienyM hnA nYAvienyM mIzAEylienyM as rYAvienyM p divsE prI iAem pARAvukAr stic@. 15p divs EzxM dAnIEy luM suXL@M rAjAvieR BNM k}ic qlA yvAeLAL@M ErAgY vAArAyi kANeu. 16atinA pARAvukAr dAnIEyliM hnAnYA viM mIzAEyliM asrYAviM rAjAvieR vizixHwEBAjYL@M vI uM qwmA@M pcRikL@M evvuM nM wkyM ecyHt. 17vYtYsH t trilu nirvDi vcnL@M zAOL@M pWiA eedvM dAnIEyliM hnAnYAviM mIzAEyliM asrYAviM viEvk vuM k}ivuM nki. dAnIEylinH qlA rM dznL@M sVpHnL@M mni lAvAM k}iymAyi. 18ql A ecRuAM m v xe prizIlnM nkNem Ayi rAjAvinH. kAlieR avsAnM azHepnAsH qlA ecRu

EkAerzH ... dYvxM tAH 539-538 bi. si. kAlGM.

1181
tviwepAwiyAMver tkAM {A kliM. 6 pE ni qeR sVpHnvuM atieR avuM pR A ni {A sAnLuM tiPlv@M nkyM ni b mAniewkyM ec@M. atinA qeR sVpH n emeM atieR aemeM pRyk. 7jH { Anik vIuM rAjAviEnAw pRu, EBA, dyvAyi sVpH n eme {ELAw pRAluM. { sVpH n ieR aM pRyAM. 8enbUKdH E nsrAjAvH aEA mRupwi pRu, ni wt smyemwA mikyAeNeni RiyAM. {A pRtH qeR Rc tImAnmAeNH niRiyAM. 9qeR sVpH n ei pRyAti A ni ziiewem niRiyAM. atinA nieLlAM qEAw N pRyA niyiciri kyANH . ni wt smyM tIikyANH. niELAw ec@ vA {A vzYe kArYM {A te mR EpAeyiel niLA zi. EA nieLEAw sVpHneme pRyk. sVpHnem e pRyA ni k}iA, stYi atieR aeme pRyA niAem {A mn ilAM! 10kdy rAjAviEnAw mRupwi pRu. av pRu, rAjAvH v zYewEAel ecA miyi orA M sADiil ! EpAele iluM ecA mhAM zmAy o rAjAvuM jH{AnikELAEwA mAyAjAl AErAEwA kdyErAEwA oriluM pRiil . 11ecA vixmmAy cil ecAnANH rAjAvu vzY ewtH. rAjAvieR sVpHneme M qANtinemM pRyA EdvAE sADi. pE EdvA mxYiwyi vsiil! 12a EkEA rAjAvH vLery DikM pitnAyi. atinA bAbi ElANiel skl jH{AnikL@M vDi ewNemH aEhM klic@. 13enbU KdHEnsrAjAvieR kln KYApi eu. skl jH{AnikL@M vDi ewNmAyi. dAnIEylienyM

dAnIEy 2+6-21

ayAL@ew suXeLyM vDiA nAyi piwiwA rAjAvieR L@k ayyHeu. 14aErYAH yi rAjAvieR aMgrkew nAyk. bAbiElA Niel jH{AnikeL vDiA EpAvu kyAyi ayA. qA dAnI Ey ayAELAw sMsAric@. aErYA iEnAw vLer viEvkEAewyM vinyEAewymAyi dAnIEy sMsAric t H . 15dAnIEy aErYAi EnAw pRu, rAjAevinANH rM xmAy zi klictH? aEA aErYAH rAjAvieR sVpHneLiy m}uv kTyM pRykyM dAnIEy aetlAM mni lAkyM ecyHt. 16kT Ekuk}i EA dAnIEy enbUKdHEns rAjA vieRywE EpAyi. dAnIEy, rAjAviEnAw Rc@wi smyM v zYeu. aEA ayAH sVpHn eiyM atieR ae iyM rAjAviEnAw pRyAnAM. 17aen dAnIEy teR vsti yiEl EpAyi. ayA kT m}uv M teR suXLAy hnAnYAvH, mIzAEy, asrYAvH qivErAw pRu. 18sVnAy eedvEAw AiA dAnIEy teR suX ELAw pRu. tELAw kN kAuvAM Q rhsYM mnilA vA teL shAyiAM eedv EAw AiA av avErAwA vzYeu. aeneyi dAnIEy luM suXL@M mu jH{AnikELA ewAM vDiewAtiEAM. 19rAiyi o dznilUew eedvM dAnIEylinH rhsYM vivri c @ ekAw. aEA dAnIEy sVnAy eedve sHttic@. 20dAnIEy pRu+ eedvieR nAmM qeEM vA}H k! ziyM jH { AnvuM avERtA! smyeyM eLyM av mAu. rAjAAeryM av mAu. rAjAAH av zi nkyM avew zi lAtA kyM ec@! mxY jH{AnM nki aver viEvkik LA. kArY pWic@ jH{Ani

21

dAnIEy 2+22-37

1182
aH ayew kiwyi kiw kyAyi. BAviyiluAkA EpA kArYeLi au cii vAM wi. eedvinH mxYErAw niFsMgtik pRyAnAM. BAvi yielAemH av aey kANikyM ecyHt. 30eedvM Q rhsYM qEAwM pRu! qekA H? qni muverA viEvk m ekAl atH. al, eedvM Q rhsYM qEAw pRtH rAjA vAy aH eti aRiEA emekAANH. rItiyi a yew mnilUew qA kw EpAyet ayH mnilAM. 31rAjAEv, sVpHni vlieyA tim ayew mi ni tAyi au ku. tim vLer vlu tAyi. a tiLuM kx kvumAyi. oveR kkeL atHButM ekAu mi}iiA mtiyAy oH. 32 timyew tl tniMekA vuM timyew enuM krL@M eviekAuM vyRuM wkL@M evlM 33timyew ekAuM kAlieR tA}HBAgM u ekAumAiytA yi. timyew pAdLi eR BAgM uekAuM eRBAgM kLi mekAumAyi Aiyi tH. 34timyiEl EnAEv, aH o pARey ku. pAR aw v tANH. pE aetA mxY aw iytl. pie, pAR vAyvilUew pRvH timyew uM kLi mM ekAuAiy kAliliwic@. pAR timyew kAluk tk kLu. 35pie uM kLimM evlvuM eviyM sVvuemAe oEr smyM tkvI. kxN eLlAM EvnAlH emtiL Lilu ptikEpAelyAyiI . kAH kxNeL oM avEzxiAet awic@pRi. avi eweyA timyAyievH M pRyAnAkyil. anrM, timey tk vliy klH o mhApvtmAvukyM miey m}uvM a mwkyM ecyHt. 36atAyi ayew sVpHnM. ni atieRyemAeNH rAjA viEnAw pRyAM. 37 rAjAEv, aH rAjA DirAjnA. sVnAy eedvM

22

23

kLAkA av mxYer wyA . d#hmAy pH t rhsY avnRiy. kAzM avEnA ewAmAkyA iluM rhsY lLilumtH avnRiy! qeR pUvikew eedvEm, nin {A ni pRykyM nie vA}HkyM ec@! qni nI jH{AnvuM ziyM t. {LA vzYeetAe nI pRut! rAjAvieR sVpH n ei nI {ELAw pRu.

dAnIEy sVpn H ieR a eme pRy 24anrM dAnIEy aErYAieR ywE EpAyi. bAbiElANiel jH{AnikeL vDiA enbUKdHEn srAjAvH aErYAienyANH etr ewitH. dAnIEy aErYAi EnAw pRu, bAbiElANiel jH{AnikeL vDitH. qe rAjA vieRywE ekAuEpAvuk. aEhieR sVpH n emeM atieR aemeM {A pRyAM. 25atinA aErYAH vLer EvgM dAnIEylien rAjAvieRywE ekAuEpAyi. aErYAH rAjAviEnAw pRu, eydyi ni vA sikiwyi niM {AenArAeL keiyiri. rAjAviEnAw aveR sVpH n ieR aM evLiewA av k}iyM. 26dAnIEyliEnAw rAjAvH o EcAdYM EcAdic@. aEhM kArM dAnIEy liEnAw EcAdic@, qeR sVpHnem eM atieRyemeM pRyA ninAEmA? 27dAnIEy mRupwi pRu, enbU KdH E nsrAjAEv, o jH { AniEA mAyAjAlArEnA kdyEnA rAjAvi eR EhLikyH rM nkA k}iymAyiil. 28pE sVi rhsY pRyA k}iy o eedvmH. BAviyiel sMBvi emH kANic @ ekAwA eedvM enbUKdHEnsrAjAvinH sVpHn nki. tAyi ayew sVpHnM, kiwyi zyiEv au k kArY vyANH+ 29rAjAEv,

1183
ayH rAjYvuM ziyM aDikA rvuM EtjuM nkiyiri. 38eedvM ayH niyNM nki yiri. nI mxYM m]gM pRvkMEm aDikArM nwk yM ec@. av qview vsi cAluM eedvM aey avyewey lAM aDikAriyAiyiri. enbU KdH E nsrAjAEv, timyew sVl aA. 39meA rAjYM ayH piAel vM. atANH eviyew BAgM. pE rAjYM ayew rAjYeEAel ExHWmAyiriil. pie mAmtH o rAjYM miey BriM-evlBAgmA NtH. 40pie nAlAmetA rAjYM wi yM. rAjYM uEpAel zmA . H qlAienyM tlik M. aEtEpAel nAlAme rAjYM melAienyM tlikM. 41timyew kAlAdL@M virlu kL@M kLimM uM ekAuAi ytAeNH au ku. nAlAme rAjYM viBjie oAyiriemA NtinM. kLimiEnAewAM aH uM ktinA atinH eReyA e ieR kAyiriM. 42timyew epvirluk eR BAgM uM eR BAgM kLimmANH. atinA nAlAme rAjYM eR u EpAel zvuM eR kLim EpAel dblvumAyiriM. 43H kLimiEnAw kliy nI ku. pE uM kLimM pUmAyM wi}yil. aEtEpAel nAlAm e rAjYiel jntyM o miit mAyiriM. av o jntyAyi oi il. 44nAlAme rAxH\ieR rAjA Aew kAlH sVnAy eedvM meA rAjYewi oM. Q rAjYM qeEmAyi wM! aetAri luM tkewkyil! meA sMGM jn ekAwewvA k}iyA o rAjYmAyiriM atH. Q rAjYM melA rAjYeLyM tkM. tH rAjYeL lAyHm ec@M. pE rAjYM mAM nitYmAyi nilniM. 45enbUKdH E nsrAjAEv, o pvti niM o pAR mRiu v au ku- pE M epAictl pARey! pAR i

dAnIEy 2+38-3+2

enyM oAwienyM kLimienyM evieyyM sVeyM tviw epAwiyA. aEpAel, BAviyi el sMBviem eedvM aey kANic@. Q sVpHnM stYmA. Q vYAKYAne ayH vizV sikyM ecAM. 46enbUKdH E nsrAjAvH dAnIEy lieR mi nmsHkric@. rAjAvH dAnIEylien nmsHkric@. dAnIEyli en driA o bliyM DUpvum iA rAjAvu kln nki. 47 an rM rAjAvH dAnIEyliEnAw pRu, nieR eedvmANH vuM mANiyM zmAy eedvemH qni tIc yAymRiyAM. sklrAjAAewyM eedvvuM avnA. mxYRi y A k } i y A k A rY e L i avErAw pRyvA k}ivuvnA Nv. Q rhsYeLEAw pRyA nin sADicekAH stY mAeN {AnRiy. 48anrM rAjAvH dAnIEylinH teR rAjYH prmDAnmAy o mtl nki. vilpiwic nirvDi sAnL@M rAjAvu dAnIEyli nki. enbUKdHEns dAnIEylien bAbiElAvizYyew m}uv Br NADipnAi. bAbiElANiel jH{A nikL@ew m}uv aDikAriyAk yM ecyHt. 49 z, Emz, aEbdH enEgA qiverwi bAbiElA vizYyi DAn EdYAgrA A dAnIEy rAjAviEnAwAvzYe u. dAnIEy vzYeEpAel rAjAvu ec@kyM ecyHt. dAnIEy rAjAvieRyw vsi mA NimArielAvnAyiIkyM ec yHt. sVvi#hvuM wwM enbUKdHEnsrAjAvH o sV vi#hM Aiyi. atinH aRup m}M yrvuM Ru m}M vIti ymAyi. anrM ayA bAbiElAvizYyiel drAsmt li tim Apic@. 2an rM rAjAvH EdzADikArik, AEdzi kADikArik, aDikArik, pEd xHwA, B$ArvicArk, nYAyADi pA, mKYA, teR rAjYe mH EdYAgA qivereylAM viLi

dAnIEy 3+3-20

1184
Apic sVvi#hi mi nmsH k rikEyA rADikEyA ec@il. 13enbUKdH E nsrAjAvH vLer pitnAyi. aEhM zienyM EmzienyM aEbdHenEgAvienyM viLic@. aen av rAjAvieR miElAnyieu. 14enbUKdHEn s avErAwien pRu, z, Emz, aEbdHenEgA, qeR Edv Aer ni rADiiel stYmAENA? {A tixHWic sV vi#hi mi ni nmsHk rikEyA atien rADikEyA ec@iel zriyAENA? 15ni, ekAH, pulA}, kirM. tMbu, vIN, nAgsVrM qivyM mu sMgIEtApkrNL@M m}uEA ni nmsHkrikyM sVvi# he rADikyM EvNM. {A Aiyiri vi#he rADi A ni tARAyA atH nltH. alApM ni EvgM tIc<Lyi EleRiyewM. aEA qeR ziyi niM nieL riA o eedvimAkil! 16zM EmzM aEbdHenEgAvM rAjAviEnAw pRu, enbUKdHEn sEr, aArY niEAw vivri Nem {il ! 17 nI {eL tIc LyiEleRiA {LArA Di eedvinH {eL riA nAM. avnA#hievi ni eR ziyi niM av {eL riAnAM. 18pE eedvM {eL riiel AkiEAluM rAjAEv, { nie aRiyiAnA#hi , { nieR EdvAer Esvi il. nI tixHWiciri sV vi#he {LArADikyil. 19aEA enbUKdH E nsrAjAvH vLer pitnAyi! ayA zi enyM EmzienyM aEbdHenEgAvi enyM vLer niEyAew EnAi. tIc<L ptiviluM }iri wAA ayA rviu. 20anrM zi enyM EmzienyM aEbdHenEgA vienyM ekivriyA enbUKdH Ens krAy BwAri cilErAw klic@. zienyM EmzienyM aEbdHenEgAvienyM LyiEle RiyA rAjAvH BwAErAw klic@.

c@i. vi#hieR smNcw i pewtinANH rAjAvH avereyAe viLic@iytH. 3atinA averlAM enbUKdHEn srAjAvH Apic vi#hieR mi vni. 4 aEA rAjAvi Evi viLMbr nwv ci sMsAric@. ayA pRu, viviDEdzAEr, BAxAEr, qe vik. ni ecEet kli tH tANH+ 5sMgIEtApkrN L@ew zbH d M EkEA ni nmsH k riNM. ekAH , pul A }, tMu, kirM, vIN, nAgsVrM qivyM mel A pkrNL@M EkEA ni sVvi#h e rADiNM. enbUKdHEnsrA jAvH Apic t ANH Q vi#hM. 6eriluM nmsHkriAtirikEyA sVvi#he rADiAtiri kEyA ecyHtA ayA EvgM tIc<L yiEleRiyewM. 7atinA ekAH , pul A }, tMbu, kirM, vIN, nAgsVrM wiyvyeweylAM zbHdM Eky wen av qlAvM nmsHkrik yM sVvi#he rADi kyM ecyHt. skljnL@M rAxH\ L@M viviDBAxAM aview enbU KdHEnsrAjAvH Apic vi#h e rADic@. 8aEA kdyri cil rAjA vieRywE v. av ey detier sMsAriA wi. 9av enbUKdH E nsrAjAviEnAw pRu, rAjAEv, aH nINA vA} e! 10rAjAEv, aH o kln nki. ekAH, pulA}, tMbu, kirM, vIN, nAgsVrM qivyM mu sMgI EtApkrNL@M Ekverl A M nmsH k riNemM sVvi#h e rADiNemM au klic@. 11nmsHkrikyM sVvi#he rADikyM ecAven tIc< LyiEleRiyemM a@ pRu. 12rAjAEv, aey ecvieAA cil eydH. aH eyder bAbiElAvizYyiel DAn EdYAgArAiyirikyANH. z , Emz, aEbdHenEgA qANH av ew Epk. av ayew Edv Aer rADiil. av au

1185
21atinA zienyM Emzi enyM aEbdHenEgAvienyM piwi c@eki tIc<LyiEleRiu. av kAcyM EmliyM etAiyM mu vOL@M Drici. 22klnyiw EA rAjAvH vLer pitnAyi tinA av tIc<L EvgM wAi! Lyilu agHninAL z rAy BwAer dhiic@ kLu. z ienyM EmzienyM aEbdH e n EgAvienyM qRiyA tIyew aw ecEA}ANv ekAletH. 23zM EmzM aEbdH e nEgAvM tIyiEl vI. aver mRuiei yi. 24aEA enbUKdH E nsrAjAvH cAwieyNIu. atHButEAew ayA teR pEdxH w AELAw EcAdic @ , n m EperyEl eki vriu tIyiEliuZ! pEdzkA pRu, aEt, rAjAEv! 25rAjAvu pRu, EnA! tIyH i nAlu Ep inwtu {A kA. av ek}iA nw tH. av epAiyiumil. nAlA m o dtenEAelyM kANew ! 26anrM enbUKdHEns tIc<L yew vAti ec. ayA Re viLic@, z, Emz, aEbdH enEgA puR v! atYuteed vieR dAsAEr, puRv! atinA zM EmzM aEbdH enEgAvM tIyiniM puRv. 27av puRE vEA EdzADi kArikL@M AEdzikADikArikL@M aDikArikL@M rAjAvieR pEdzk AM aview tiiwi. zi enyM EmzienyM aEbdHenEgA vienyM tI epAic i Eyiel v kANA k}iu. avew mwi kriiil . Emli kiyiil . tIyi yitieR mNMEpAlu mil avH. 28aEA enbUKdHEns pRu, zieRyM EmzieRyM aEbdH enEgAvieRyM eedve sHtti k. avew eedvM teR dten aycH teR dAsAer tIcLyi niM riciri! v mvM sVM eedve vizVsic@. av

dAnIEy 3+21-4+6

qeR kln asriA visti kyM anYEdven rADikEyA EsvikEyA ec@tiEnA mriAnixH w ewkyM ecyH t i. 29atinA {AniEA Q niymm A+ zieRyM EmzieR yM aEbdH e nEgAvieRyM eedv ientier sMsAri rAjY ArM BAxArM kxNLA ewM. aveR vsti o cAr ArmAMver kiewkyM ec@M. meA eedviM teR jne kArM riAnAvil . 30anrM rAjAvH ziM EmziM aEbdHenEgAviM wt DAn EjAlik bAbiElA vizYyi nki.

mreiy enbUK dE H nsrieR sVpn H M enbUKdH E nsrAjAvH viviD rAxH \ L@M anYBAxAmAyi ElAkeAwM vsivH Q kH ayc@. zMsk+

eedvM qniAyi ecyH t vIrYv] ikL@M atH B ut L@M niELAw pRyA qni sEAxmH.
3

2atYutnAy

atH - tew vIrYv] i k eedvM ecyHtiri! z mAy vIrYv] ik eedvM ecyH t iri! eedvieR rAjYM nitYmAyi w; eedv ieR BrNM qlA tlmRkM wM.

4{A, enbUKdH E ns, qeR ekAArilAyi. {A s xH w M vijyiymAyi. 5 qe Byewiy o sVpHnM {A ku. {A kiwyi kiwkyAyi. aEA mni {A ciL@M dznL@M ku. aArYeLe vLer Byewi. 6 atinA, bAbi ElANiel skl jH { AnikeLyM qeRyw ekAuvrA {A klic@. qinH? qeR sVpHni eR aM qeH qni pRu

dAnIEy 4+7-4+23

1186
mxYenEAel ciiil . ayA m]gieR mnS lBiM. Et avyi }H (vx) kwEpAM. 17vidtA KYApic t ANH Q zi. qekAH? jnL@ew skl rAjYL@M BritH atYu tnAy eedvmAeNH miyiel nivA sik aRiyNmElA. rAjYeL av tniixHwm M n . rAjY BriA eedvM vinI ter etrewkyM ec@! 18atANH {A, enbUKdH E ns rAjAvH, sVpHnM ktH. ni Eb Hz(dAnIEy), tieR a emAeN pRyk. qeR rAjYe jH { AnikeAM sVpH n i eR aM pRu trA k}iil. pE EbH z , vieedv L@ew Avu niilutinA nin sVpHnM vYAKYAniA k}iyM. 19aEA EbH z qM Ep dAnIEy o mNiERALM zAnAyi. ciic kArY aven pri&miici. atinA rAjAvu pRu, EbHz, sV pHnEmA atieR aEmA nie ByewAtirie. aEA dAnIEy rAjAvi mRu pwi nki, qeR EBA, sVpHnM ayew zueLiytAeN i q {AnAzi. sVpH n ieR aM ayew qtirALik eLiymAyirie. 20-21sVpHn i aH o mrM ku. mrM vlutA yM kEAewyM kAzM me vL . atH miyielview niAluM kANAnAM. atieR lk mEnA hrmAyi. niRey p}L@mAyi ati. p} qlAvM sm]mAy hArmAyiI. atH kAum]gH aByAnmAyi. zAK k kiLik w A oriwmAyi. atANH au k mrM. 22 rAjAEv, mrM au teyA! aH mhAM zmAyiri. kAzM me vL mrM EpAelyA aH. ayew zi miyew vidr tk vereykyM ec@. 23rAjAEv, sVi nieA vidt RivtH au

ttinH. 7mAyAjAlAM kdyM vEA avErAw {A sVpHn ei pRu. pe atieR aeme pRyA avAyi l. 8 avsAnM dAnIEy qeRyw v. (dAnIEylinH qeR eedvieR bmAnAM Eb Hz q {A Ep nky Ayi. vieedvL@ew AvH avEnAw ewyH.) qeR sVpHn ei {A dAnIEyliEnAw pR u. 9 {A pRu, EbHz, sklmAyAjAlAriluM sm nIyANH. vieedvL@ew A vu niilue {AnRiy. nin mnilAA k}iyA o rhsYvumiel qniRiyAM. {A sVpHnM ktitANH. atinH aem AeN pRyk. 10kiwyi zyi EA qniAy dzn vyA. {A EnAiyEA mYilAyi o mrM ni ku. mrM vLer yrmtAyi. 11mrM kEAew vlutAyi vL. mrieR mkLM kAz mi. miyielview niM a kANAnA mAyi. 12 mrieR lk mEnA hrLAyi. atiE DArALM nl p}L@Ayi. ati ql A vmAyi niRey p}L@Ayi. mrieR tNli kAum] g aByM Etwi. ziKrLi kiLik w i. oAErA m] g vuM atini Bic@. 13kiwyi kiwekAH {A dzniel kArY kAkyA yi. pie o vidt sV iniiRi v {A ku. 14av vLer ci sMsA ric@. av pRu, mrM mRic i wk, atieR zAKkL@M mRik. lk EkAtiLyk. p} uM vitRuk. mrikI}ilu m]g oAwiEAM. tieR ziKrLilu pik pREpAM. 15pE iyM Ev kL@M nil te nie. uM evlvuM ekAu o p atien iyiwk. iyM EvkL@M pul@ kLA epAtiyeH aview niM. kAum]gM vyliel ecwik miwyi a k}iyM. a himkN ekAH nnyM. 16ayALDikkAlM

1187
ku. av pRu, mrM mRiciu nziik. iyi o oAiup ekAu uk. qiH iyM EvM nilEpik. atien vyli pul @ kiwyiluEpik. atH himkNM ekAu nnyM. av o kAum] g eEAel k}iyM. aEt avyi }H (vx) kw EpAM. 24rAjAEv, tA sVpHnieR aM. atYutnAy eedvM qeR -vAy rAjAvinH etAe sMBvi emH kliciri. 25enbUKdHEn srAjAEv, aH mxYri niH akewM. aH kAum] g iw yi vsiM. aH kkAliey EAel pul@ tiM. aH himkNM ekAu nnykyM ec@M. }H (vx) kw EpA EA aH Q pAWM pWiM. atYu tnAy eedvM mxYrAjY Bri ev aH pWiM. atYutnAy eedvM tniixHwmvH rAjY ekAwkyM ec@. 26mrieR iyM EvkL@M nil EpiNem pRtieR amitA. ayew rAjYM ayH tiriek nkewM. atY@ t (eedvM) ayew rAjYM Bri evH aH pWiEA}ANen sMBvik. 27atinA rAjAEv, dy vAyi qeR pEdzM sVIkricAluM. aH pApM ec@ nii EnrA y ec@k. tik ec@ ni k. pAvELAw dy kAuk. aEA aH vijyiyAyi wEAM. 28enbUKdH E nsrAjAvinH aet lAM sMBvic@. 29-30sVpHni p u mAs EzxM enbUKdHEn s bAbiElANiel teR ekAA rieR muAvilUew lAkyA yi. muAvivc H rAjAvu pRu, bAbiElANien EnAk! {A Q mhAngrM pNi. eteR ekAArmA! qeR ziekAA NH {A Q mhAy lM pNi tItH. qeR mhtVM kANiti nANH {A Q lM pwy iytH! 31Q vAk aveR vAyiliri EAe sVi nieA zbHdM v. zbHdM pRu, enbUK

dAnIEy 4+24-4+37

dH E nsrAjAEv, etl A M nin sMBviM. rAjAev nilyilu nieR zi qweiri. 32nI mxYri niM oAwiewM. nI kAum]geAM vsiM. pvi enEAel nI pul@ tiM. nI nieR pAWM pWiM mH }H (v x) kwEpAM. aEA atYu teedvM mxYew rAjYeL BrievH nI pWiM. atYu tnAy eedvM rAjY tnii xHwmv nkyM ec@. 33wnwi aetlAM sMBvic@. enbU KdH E ns mxYiwyi niM oAwieu. av pvienEAel pul@ tiA wi. himkNLA av nnu. k}ukeR vluk EpAel aveR tlmwi vL. ayAL@ew nK piyEw EpAel vL. 34pie smyi eR avsAnM {A, enbUKdH Ens, mkLi sViEl EnAi. qeR mnS vIuM zriyA kyM ecyHt. pie {A atY@t nAy eedve sHttic@. nitYmAyi jIvi av {A drvuM Etj uM nki. eedvM qeEM Bri! qlA tlmRkLiElM aveR rAjYM w. miyiel mxYerlAM stYmAyM mANikLl. sVIyzikELA wM miyiel mxYErAwM eedvM tniixHwm ec@. av eR zmAy kreL twyA mAvil! aveR v]i keL M EcAdYM ecAnAvil!
36atinA eedvM aEA qni sVbui tiric @ t. rAjAevnilyilu qeR tApvuM ziyM av tiri c @ t. qeR pEdxH w AL@M rAjkIy-AM vIuM qeR pEdzM EtwA wi. {A vIuM rAjAvAyi. {A peAL@M ExHWM z mAyiIkyM ecyHt. 37EA {A, enbUKdH E ns, sV iel rAjAvinH sHEtAvuM d rvuM EtjuM nki. av ec@

35

dAnIEy 5+1-16
etl A M zri. avenEA}uM nItimA. ahArikeL vinItrA A EpAv!

1188
8atinA rAjAvieR jH{AnikeL lAM v. pE q}utiyiri vAyiA avAyil . atieR aM av mnilAyil. 9Eb zrAjAvieR EdYAgA pri &mic@. rAjAvAke wt Byckit M vYAlmAyi. ayAL@ew mKM By viLRiyi. 10anrM rAjAvieR a vi nwiwE v. rAjAvi eRyM rAjkIy EdYAgAew yM zbHd av Eku. av pRu, rAjAvH nINA vA}e! ByewtH! nieR mKM ByM ekAH en viLRAtirie! 11vi eedvL@ew AL@ orA nieR rAjYH. rhsYLRiyA tniAvuemH ayA nieR pitA vieR kAl te etLiyiciuH. tA vLer smM viEvkiymA eNH av kANic@. ArYLi tA EdvAerEAelyAeNH av kANic@. nieR pitAmh enbU KdHEnsrAjAvH ayAeL skl jH{A nikL@ewyM mtlArnAi. mAyA jAlAeryM kdyeryM av Bric @ . 12 {A pRuvyAL@ew EprH dAnIEy qA. rAjAvH avnH EbH z q Ep nki. EbHz atismM qlAM aRiyAvuvmA. avnH sVpH n vYAKYAniAM, rhsY vizdIkriAM, kWinzH n rM kANAM. dAnIEylien viLik. ver}uieR aM av pRutM. 13atinAlv dAnIEylien rAjA vieRywE ekAuv. rAjAvH dAnIEyliEnAw pRu, eydyi niM qeR pitAvH vAsikLi elAvnAyi piwic @ ekAuv nieR EprH dAnIEy qEl ? 14nii EdvAew AL@eH {A Ekiri. nI rhsYLRi yvenM atismM vliy jH{AniymAeNM {A Ekiri . 15Q ver}u vAyiA jH{A nikeLyM mAyAjAlAeryM vi yi. Q ver}uieR aM vizdmAA {AnvErAwAvzYeu. pE Q ver}uH vizdIkriA av k}iil. 16niei {A

mer}uH EbzrAjAvH teR yirM EdYAgAAyi o vliy vi nki. rAjAvH avErAewAM vIu wikyAyi. 2 Ebz vIu wic @ ekAiriEv teR dAsAErAw sV-evi EAk ekAuvrA klic@. ayA L@ew pitAvH enbUKdHEns eyz Elmiel lyiniM ekAu v EkAkLANiv. teR -jn L@M BArYmAM awimeL@M EkAyi niM wiNemH Eb zrAjAvH #hic@. 3atinAlv eyzElmiel EdvAlyi niM qwi sVEAk ekAu v. rAjAvuM BArYmAM EdYAg AM awimeL@M avyi niM wic@. 4wic@ekAiriEv av tL@ew vYAjeedveL sHttimAyi. EdvA H av sHEtA nki. EdvArAke, sVvuM eviyM oAwM uM twiyM kl@M oeeA u niie evRuM timkLA yi. 5aEA epeH orAL@ew eek tYmAyi mri q}utA w i. virluk mtilieR Ay i EkARiyiu. rAjekAAri viLkAli smIpm mrilANH eek q}utiytH . q}utieAi eek rAjAvH kAAyi. 6EbzrAjAvH vlAet By. ayAL@ew mKM viLRievL@kyM ByM ekAH muk iyiwikyM ecyHt. kAluk dblmAytinAl vnH q}uEH niA wi k}ii l. 7rAjAvH mAyAjAlAeryM kdy eryM teRywE ekAuvrA kic@. Q jH{AnikELAwyA pR u, Q q}u vAyicH atieR aM pRu t M {AenA sAnM tM. ayA {A Qt vO nM. aveR k}ui {AenA mAlyNiyiM. aven {A rAjYiel mAme t BrNADipnAM.

1189
Ekiri. kArY vYAKYAniA M kWinmAy zH n H rM keAM ninAemH {A EkiuH. Q vriel}utiyiri tH qniEvi vAyic@ vYAKYA nic@ tA ninAyi {A ec@ tH etAeyAyiriM+ nin {A QtvO trikyM k}u i sVmAl aNiyikyM ec@M. pie nI Q rAjYe mA me tADikAriymAM. 17aEA rAjAvi dAnIEy mRupwi nki. dAnIEy pRu, EbzrAjAEv, sAneLAe au vc@ekA_k, aeli mA eiluM ekAw ekA_k. pE, ayHAyi ver}u {A vAyi AM. atieR aeme vizdI krikyM ecAM. 18rAjAEv, atYutnAy eedvM ayew pitAmh enbUKdHEns rien vLer mhAM zmAy rAjA vAi. eedvM aEhe vLer mA NiyAi. 19 nirvDi rAjYAM nir vDi BAxAM enbUKdHEnsrien vlAet Byei. qekAe A atYutnAy eedvM aEh e vLer mANiyAy rAjAvAi. enbUKdHEnsrinH eriluM mri NemH EtAiyA ayALven vDikyM ov jIviNem EtAiyA aven ayALtinvdi kyM ecyHti. mANikLAEk ver aEhM mANiyAiyi. mANikLl A tAEkver aEhM aenymAiyi. 20qA enbUKdHEns ahA riyM kWinXdymAyiI. ati nA aEhieR zi aEh i niM qweu. aEhi eR rAjsiMhAsnM qwmA ewkyM mhtVM RyHewkyM ecyH t . 21anrM enbUKdHEns mxYiwyi niM oAwieu. aEhieR mnH m] g L@Ew EpAelyAyi. aEhM kA@k}utk eAM k}iykyM pvienEA el pul@ tikyM ecyHt. aEhM mu ekAu nnu. aEhM teR pAWM pWiMver etAe sMBvic@. pie, sv z nAy eedvmANH mxYew rAjYe BrietH

dAnIEy 5+17-31

aEhM pWic@. atYutnAy eedvM tniixHwmver rAjYBrNM li kyM ec@. 22qA Ebz, niniArY aRiykyM ecAM! nI enbU KdH E nsrieR ecRumknA. qiuM nI vinItnAyiil. 23l, nI vinItnAyiEyil. pkrM nI sV nAy yEhAvyH e tier tiri u. yEhAvyew lyiel pAnpA ekAuvrA nI klic@. pie, nIyM nieR rAjkIy EdYAgAM nieR BArYmAM dAsimAM EkAkLi niM wi c@. sVM, evi, evlM, H, twi, klH qiv ekAu EdvAer nI sHttic@. av yTA eedv Ll. av kANAnAvil, Ek AnAvil, oM mnilAvukymil. nieR jIvitiEluM nieR sklv]ikLiEluM aDikArm eedve nI driil . 24aen, atinA, eedvM eekey mriel}utAnyc@. 25vri el}utiyiri vAk vyA + emEn, emEn, etE, QPsI.
26 Q vAkL@ew aM tA+ emEn+ nieR rAjYM avsAniMvery din eedvM qiyiri . 27 etE+ nI lAi eiri, nI EpArAven kiri. 28 QPsI+ nieR rAjYM nii niew euekAiri. atH EmdY M pAsikmiwyi vIti ewM. 29aEA dAnIEy QtvOM DriA Ebz klic@. aveR k}ui sVmAlyiwkyM rAjY e y mAM aDikAriey KYApikyM ecyH t . 30aEt rAi, bAbiElAkAew rAjAvH Ebz vDieu. 31EmdYnAy dArYAEvzH putiy rAjAvAyi. dArYA

dAnIEy 6+1-13

1190
iuH. rAjAvH etA niymmA NM. qlAvM Q niymM asri NM. niymM tA+ rAjAEv nIeyA}iek eriluM etiluM EdvEnAEwA vYiEyAEwA aw m divsE AikyA eNi ayA siMhiEl qRiyewNM. 8 ni, rAjAEv, niymM ewi o kwlAiel}uti yiritH o vcAluM. aen niymM lMGiewAtirimElA. qekAeA EmdYewyM pA sikL@ewyM niym RAvAEnA mA@vAEnA k}iyil. 9atinA dArYA EvrAjAvH niymM nwAi o vc@. 10dAnIEy divsvuM mEnrvuM eedvEAw Aic@. qM m EnrvuM dAnIEy mui niH AikyM eedve vA}H kyM ecyHt. putiy niymei EkEA dAnIEy teR vsti yiEl EpAyi. vIwieR mkLile nilyilu teR mRiyiElAN yA EpAytH. eyrUzElmiEl R i jnAlyew awE ecH dAnIEy miliH ptivuEpAel Aic@. 11anrM av sMGmAyi vH dAnIEylien kei. av A itM eedvEAw shAyM EtwM av ku. 12atinAlv rAjAvieRywE EpAyi. av aEhmAiy niymei aE hEAw sMsAric@. av pRu, dArYAEvrAjAEv, aw mdiv sLi rAjAvAy aEyAewA}iek o EdvEnAEwA mxYEnAEwA eri luM AicA aven siMhi elRiyemH au klnyAyiH o vciuElA. aH niymM o vciiEl? rAjAvH mRupwi pRu, vH, {A o vci@H. EmdYewyM pAsik L@ewyM niym RAAEnA mAA EnA putl. 13aEA av rAjAviEnAw pR u, dAnIEy q EprAy ayA aey viEtyil . ayA eydyi ni twvukAri orALANH. aH Ric niymM dAnI Ey vkvyHEtyil. dAnIEy

EvzinH aRupirEALM vySA yi.

dAnIEyluM siMhL@M teR rAjYM m}uv BritinH iyip pAsi EdYAg er etrewkeytH nelArAz ymAyiriemH dArYAEvzH kti. 2aEhM iyiptH EdYAg Em BrNM nwA m EperyM etrew. dAnIEy m EmEnAArielAvnAyi. M te viAtiritiM teR rAjYH tnieAM nxHwe wAtiritimANH Q m Eper rAjAvH niEyAgictH. 3tA mu Em EnAAerA EBdmAeNH dAnI Ey sVyM etLiyic@. teR ssV BAvMekAuM mhAy k}ivuk ekAumANH dAnIEy ecyHttH. rAjAvH dAnIEyli vLer sxHw nAyi. ayAeL rAjYieR m}uv aDikAriyAA aEhM ElAci c@. 4qA Eti Ek mu Em EnAAM aDipAM vLer asUy ArAyi. av dAnIEylien e wA kArN keA mi c@. atinA av sA kArY Li dAnIEylieR oAErA v]i kL@M nirIic@. pE av dAnI Eyli o vuM keAnAyil. atinA avH av qeiluM etu ecyHttAyi ErApivAM k}iil . mxYH yiA k}iy orALAyi dAnIEy. av rAjAvien vicil. kWinAVAnM ec@kyM ecyHt. 5avsAnM av pRu, dAnI Ey qeiluM etu ec@tAyi ErApiA nmH oriluM o kArNM keA vil. atinA aveR eedvieR niymvumAyi be qeiluM prAtiyH awiAnmAyi n keNM. 6atinA ru EmEnAAM aDipAM o sMGmAyi rAjAvi eR awE EpAyi. av pR u+ dArYAEvzurAjAvu nINA vA}e! 7EmEnAAM mANimAM aDipAM pEdxHwAL@M aDikA rikL@emAe cil tImAn qw

1191
M divsM m tvN teR eedv EAwA AitH. 14 EkEA rAjAvinH vLer vYsnmAvukyM vixmikyM ecyHt. dAnIEylien riNemH aEhM niyic@. atinAyi o mAM keA sUrYAsHtmnM ver aEhM mic@. 15av o sMGmAyi rAjAvieRywE EpAyi. av aEhEAw pRu, rAjAEv, oAik. rAjAvH Ric niymEmA klnEyA oriluM RAAEnA mAA EnA pAwielANH EmdYewyM pA sikL@ewyM niymM azAsi tH. 16atinA dArYAEvrAjAvH kln nki. av dAnIEylien ekAu vH siMhhyiEleRiu. rAjA vH dAnIEyliEnAw pRu, nI rA Di eedvM nie rieci! 17siMhhyew vAti o vliy pARekAH awyH kyM ecyH t . anrM rAjAvH teR EmAtirMekAH pARyi mvyH kyM ecyH t . teR EdYAgew EmAtir ekAH avew mkL@M aEhM pARyi ptiic@. M pAR nIi dAnIEylien siMhhyi niM puRE ekAuvrA k}iyi elAN kANitH. 18anrM dArYAEvrAjAvH teR ekAAri El EpAyi. rAiyi aEhM BNM k}icil. M vH te rsiiA aEhM avdic i l . rAjAvinH rAi m}uvM RA nAyil. 19piE rAviel evLicM vINy wen dArYAEvrAjAvH q}uEu. aE hM siMhhyiEl oAwi. 20rAjAvH vLer vYAlnAyi. siMhh yHwei aEhM dAnIEylien viLic@. rAjAvu pRu, dAnIEyEl, jIvi eedvieR dAsA, nieR eedvi nie siMh Li niM riAnAyiEl ? nI ql A yHEA}uM nieR eedve Esvik yANElA. 21dAnIEy mRupwi pRu, rAjAvH nINA vA}e! 22qeR eedvM qe riA teR dten ayc@. dt siMhL@ew vAy awc @ . {A nixHkLenH eedvinRiyAem

dAnIEy 6+14-28

ekAH siMh qe mRiew iyil. rAjAEv {A aEyAw oriluM o etuM ecyHtiil.


23dArYAEvrAjAvinH vLer sEA xmAyi. dAnIEylien siMhhyi niM puRewA aEhM teR dAsAErAwH vzYeu. dAnIEyli en hyi niM puRew EA avnH o mRivuM piyi utAyi av kil. av teR eedvi yic i tinA siMh dAnIEylien mRiEvlici il. 24anrM dAnIEylien ew iyver piwic @ siMhhyili wA rAjAvu klic@. avM avew BArYmAM ikL@M siMhhyielRi yeu. siMhhyew tRyielM mE te siMh aver piwi wkyM avew zrIr tik yM aik cvc r yH kyM ecyHt. 25anrM dArYAEvrAjAvH ElAk eAwm anYrAjYAM vivi DBAxAmAyi o kyc@+

zMsk. 26{AenA putiy niymmA . qeR rAjYieR qlA BAg Lilumv EviyANH Q niymM. nieLlAM dAnIEylieR eedve ByewkyM bmAnikyM EvNM. dAnIEylieR eedvmA jIvi eedvM. eedvM nitYmAyi jIvi! aveR rAjYM ori luM nziiewkyil. av eR BrNM oriluM avsAni il. eedvM mxYer shAyikyM rikyM ec@. sVi luM miyiluM eedvM atHButkr mAy vIrYv] ik ec@. dAnIEylien eedvM siMhLi niM ric@.

27

28aen dArYAEvzH rAjAvAyi kAlM EkAerzH pAsiyiel rAjA vAyi kAlM dAnIEy vijyi yAyi.

dAnIEy 7+1-13

1192
8{A Q ekAukeL EnAieA iEA meA ekAuwi ekAukiwyi kiLi. aetA ekAc@ekAAyi. ekAc@ ekAi kkL@Ayi. kkLAke mxYeR kk EpAelyM. ekAc@ ekAi o vAyyM Ayi. vAy epA c M pRymAyi. ekAc @ ekAH mu ekAukLi meM pi}uetw.

nAlu mg ] eLiy dAnIEy lieR sVpn H M Ebz bAbiElA rAjAvA ytieR oAM vxM* dAnIEy linH o sVpHnmAyi. kiwyi zyiEA}Ayi dAnIEylinH Q dznL@AytH. tA k sVpHn ei dAnIEy q}uti. 2 dAnIEy pRu+ rAiyi {AeneR dz n ku. dzni kAH nAlu BAg niM vIAyi. kAH sme Li mRic@. 3 vYtY sH t mAy nAlu vm] g eL {A ku. nAlu m]gL@M kwli ni vtANH. 4dYe m]ginH siMhieR pvuM k}ukeR ciRkL@M A yi. {A m]ge nirIic@. pie atieR ciRk mRi eu. pie a nil niyH mxYenEAel ru kAli ni. atinH o mxYeR XdyM (mnH) nkewkyM ecyHt. 5pie rAmetA m] g ewi {A qeR mi ku. Q m]gM o krwieyEAli. atieR o vzM epAi nikyAyi. ati eR vAyi pl@kiwyi m vArieyl@kL@Ayi. atiEnAw q}uEu nin Ev mAMsM tiekA_k! q pRi. 6piIwH {A EnAiyEA qeR mi meA m]ge wi ku. m]gM o pulieyEAelyA yi. atinH nAlu ciRkL@Ayi . ciRk piyEw EpAelyAyi. Q m]ginH nAlu tlkL@Ayi. ati BriA aDikArvuM nkei. 7atiEzxM, rAiyi qni Ay dzni nAlAmetA m]gM wi qeR miluAyi. m]gM vLer UrvuM BIkrvumAyi kANeu. ati vLer ziyM EtAic @ . ati vliy u pl@kL@Ayi. a teR r keL e{ric@ ti. ryew avzi xH w Em m] g M nw. nAlAme m]gM {A k mu m m]gLi niM vYtYsHtmAyi. ati p ekAukL@Ayi.

10

nAlAme mg ] ieR viDi {A EnAi niEv siMhAs n yTAAnH oeu. purAtn rAjAvH teR siMhAsn ilirikyM ecyHt. aveR vO vLer evL@tAyi ; av muEpAel evL@i . aveR tlmwi evL@tA yi. atH kiLi EpAel evL@ tAyi. aveR siMhA snM agH n i ekAuAiytA yi. aveR siMhAsni eR cL@M tIekAAyi. purAtn rAjAvieR milUew o tIndi o}ukiyi. dzl Ni jn* aven Esvi Ayi. Ru dzl NinAL@k aveR mi ni. EkAwti rMBiEAel yAyi atH, pusHtk R M vci.

11epAcM pRykyAyi ekA c @ ekAien {A nirIic @ ekA Eyi. avsAnM nAlAme m]gM ekAl e wMver {A nirIi c @ ekAEyi. atieR zrIrM nziiewkyM k tIyiEl vliec R iyewkyM ecyH t . 12mu m]gL@ew aDikArvuM BrNvuM avyi nieweu. pE av o EtYk kAlyLvu ver jIviAn vdieu. 13{A rAiyi k dzni o mxYjIvieyEAel EtAic orAL@Ayi qeR mi. kA zi EmGL@ew puR kyRivri

Ebz ... vxM tAH 553 bi. si.

jn dzl qANH vAcYAM. tinH dtA qM sVIyEsn qM wi amH.

1193
kyAyi av. av purAtn rAjAvieRywE vrikyM av aven rAjAvieR miEl ekAuvrikyM ecyHt. 14mxYjIvieyEAel kANe vYiH aDikArvuM EtjM pU mAy BrNADikArvuM nkei. skl rAjYAM skl BAxAM aven rADiM. aveR BrNM nitYmAyi nilniM. aveR rAjYM qeEM wM. aetAri luM nziiewil.

dAnIEy 7+14-28

nAlAM mg ] eiy sVpn H ieR vYAKYAnM 15dAnIEylA qeR @ klukyM {A vYAlnAkyM ecyH t . qeR mnilUew kw EpAy dzn qe pri&miic@. 16{A aview nikyAyiv ri oveR awE v. ti eReyAe aemAyieH {A ayAELAw EcAdic@. atinA ayA qEAw pRu. tieR eyAe aemeH ayA qEAw vizdIkric@. 17 ayA pR u, nAlu mhAm]g nAlu rAjY LANH. nAlu rAjY miyi niM vM. 18pE, eedvieR viA rAjYM sVIkriM. avH rAjYM qeEmAyi lBikyM ec@M. 19pie nAlAme m]gM qAeN M atieR aemAeNM aRiyA {AnA#hic@. nAlAme m]gM melA m]gLi niM vYtYsHt mAyi. a vLer BIkrmAyi. atinH u pl@kL@M evl kA nKL@mAyi. rkeL e{ri c@ ti m]gmAyi atH. rk L@ew avzixHwLi atH nwkyM ecyHt. 20nAlAme m]gieR tl yiel p ekAukeLiyM qni RiyNmAyi. aview vL ekAc@ekAieniyM qniRiy NmAyi. ekAc@ekAH mu p ekAukLi meM pi}uetw. ekAc@ekAH mu ekAukeLA v]iektAyi kANeu. ecRiy ekAiEm mxYeR kk EpAely kkL@M Ayi.

ekAc@ekAH vIiLieAu mi. 21{A EnAiniEv, Q ekAc@ekAH eedvieR vi ErAw yM ecAM aver mi AM wi. ekAH aver ekAl@k yAyi. 22purAtnrAjAvu vH aveR nYAyviDi nwMver ekAc@ekAH eedvieR vi Aer vDic@ekAEyi. purAtn rAjAvH ekAc @ ekAieR viDi KYApic@. Q viDi eedvieR vier shAyic@. av rAjYM lBikyM ecyHt. 23av qEAw vizdI kric@+ nAlAme m]gM miyiEl v nAlAme rAjYmA. a melA rAjYLi niM vYtYsHt mAyiriM. ElAkeAwmver nAlAme rAjYM nziiM. ElAk emAwm rAxH\Em a nwkyM cviiyryHkyM ec@M. 24Q nAlAM rAjY niM v p rAjAArANH p ekAuk. p rAjAA EpAyti EzxM meA rAjAvu vM. av tni mu Bric rAjA Ari niM vYtYsH t nAyiriM. mu rAjAAri mEper av EtAliM. 25Q rAjAvH atYutnAy eedvientier sMsAriM. rAjAvH eedvieR vier EA hikyM vDikyM ec@M. nii xHwkAleyM niymeLyM mAA av miM. eedvieR vizu jnt mrvxAlM rAjAvieR aDikArilAyiriM. 26pE q sMBviNemH EkAwti nizHcyiM. rAjAvieR aDikArM qwewkyM ec@M. aveR rAjtVM pUmAyM avsA niM. 27 pie eedvieR vi rAjYM BriM. miyiel skl rAjY eLyM av BrikyM ec@M. Q rAjYM nitYmAyi nilniM. melA rAjYLilumv aver drik yM EsvikyM ec@M. 28atAyi sVpHnieR avsAnvuM. {A, dAnIEy, vLer Byei. qeR mKM ByM ekAu viLRi. {A kAkyM EkkyM ecyHt kArY anYErAw pRy kyM ecyHtil.

dAnIEy 8+1-15

1194
vliy ekAeAwiu. pie o vliy ekAieR AnH, anAyA sM kANAvu nAlu ekAuk mL c@. nAlu ekAuk nAlu dik M EnEryAyi. 9pie, nAlu ekAukLielA i niH o ekAc@ekAu kiLi v. ekAc @ ekAH vL vlutAyi. etki}EAANH a vLtH . mEnAhrmAy Edzi EnAN vLtH . 10 ekAc @ ekAH vLer vlutAyi. kAzM me a vL. ekAc@ekAH n Li ciltien tAE}iu. n eLeyAe atH cviiemti kyM ecyH t . 11 ekAc @ ekAH atizmAyiI. anrM atH nL@ew aDip (eedvM) En tiriu. aDipnH aie tidinbli ekAc@ ekAH tw u. aDipen jnM rADici lM vliciweu. 12ekAc@ ekAH pApM ec@kyM tidinblik twykyM ecyHt. atH ney tR yielRiu. ekAc@ ekAH vijypU vM en ecyHt. 13anrM {A viAri* oveR sMsArM Eku. pie, meA vi dYe vieR EcAdYinH rM n {A Eku. dYe vi EcAdic@, tidin bliyH q sMBvi emH Q dznM kANi. vinAz krmAy ekAwM pApeiyANi tH. aDip rADiei lM jnM nziiEA a sMBvi emH kANi. av lmAek cviiemtiEA q AemH kANi. mxY neL cviiemtiEA q sMBviem kANi. pE tH qnA nIu niM? 14me vinAyv pRu, rAyirimRu divsLiEl en sMBviM. anrM vi lM RiewM. dAnIEyli dznM vizdI kriew 15{A, dAnIEy, Q dznM ku. tieR aemAeNRiyvA
viA dt qAvAM tinM.

NAwienyM EkAlAwienyM sMbic@ dAnIEy lieR dznM Ebz rAjAvAytieR mAM ekAlM qniH Q dznmAyi, mE dzni EzxmAyi atH. 2 dzni {A zngri lAyievH {A ku. lAM vizYyew tlAnmAyi z. {A QlAyindItIr ni kyAyi. 3{A mkLiEl EnAkyM QlAyindiyew tIrH orANAw ni kAkyM ecyHt. NAwi nI ru ekAu kL@Ayi. ru ekAukL@M nIL mvyAeNiluM o ekAH mEti enA nItAyi. nILM wiy ekAH mE ekAienA vLer piilumAyi. 4 NAwH atieR ekAuk ekAH sADnLi wi {A ku. NAwH pwiA uM vwEAuM etEAuM oAw {A ku. NAwien twyA o m] g iM k}iil . mu m] g eL riA M k}imil. NAwH tniixH w m ecyH t . atinA NAwH vliy zimAnA yiI. 5NAwieni {A ciic @ . {A ciic@ ekAiriEv, pwi ARuniM orA EkAlAw v. Q EkAlAwi kANAenL@m vli eyA ekAuAyi. EkAlAwH teR pAd nilM etAwA Evgi oAwi. 6 EkAlAwH ru ekAu NA wieR awE v. QlAyi ndItIr nitAyi {A k NAwAyi atH. EkAlAwH vLer EkApici. atH NAwieRyw E oAwkyM ecyHt. 7EkAlAwH NAwieRywE oAwiEA {A ic @ . EkAlAwH vLer EkApici. NAwieR ru ekA ukL@M atH owic@. NAwinH EkAlA wien twyA k}iil . EkAlAwH NAwien etA}ic@ tAe}yiu. pie EkAlAwH NAwien cvii emtic@. NAwien EkAlAwiniM riA mAyiil. 8aen EkAlAwH atiznAyi. pE atiznAyEA aveR

1195
mikyM ecyHt. dznei {A ciic@ekAiriE mxYen EAel kANe ErA epeH qeR mi v ni. 16aEA {AenArAL@ew zbHdM Eku. QlAyin diyi niANH Q zbHdM vtH. zbHdM viLic@ pRu, gIEyEl, yA dznM vizdIkric@ ekAw k. 17atinA, mxYpiyAy gI Eydt qeRywE v. {A vlAet By. {A nil vI. pE gIEy qEAw pRu, mxYA, avsAnkAlE tANH Q dznem mnilA k. 18gIEy sMsAric @ ekAiri Ev, {A nilE vINH R ilAu. aetA gAFniyAyi . gIEy o sHpznM ekAH qe q}uElic@ nii. 19gI Ey pRu, EA {A nin dznM vizdIkric@ trAM. BAviyi qAemH {A niEAw pR yAM. nieR dzn avsAn kAleiytAyi. 20ru ekAu orANAwien nI ku. ekAuk EmdYyM pAsi ymAyi. 21 #Isiel rAjAvAyi EkAlAwH . kkiwyiel vliy ekAH dYe rAjAvA. 22 ekAH owiu. AnH nAlu ekAuk mLc @ . nAlu ekAuk nAlu rAjYLA. dY e rAjAvieR rAjY niANH nAlu rAjYL@AtH. pE nAlu rAxH\L@M dYe rAjAvi enEAel blml. 23avsAn kAlH nAlu rAxH\ M UrM kzArmAy o rAjAvuAM, ayA vliy sU zAliymAyiriM. nirvDi nirvDi pApik aview niRyEA}ANH sMBvik. 24Q rAjAvH vLer z nAyiriM. pE aveR zi av ninil. Q rAjAvH vliy vinAz i kArNmAM. teR vi kLiellAM av vijyiyAyiriM. zrAyver-eedvieR vi AerEAluM-av nziiM. 25Q rAjAvH vLer smM sUzAliymAyiriM. vijyiyAyi

dAnIEy 8+16-9+4

IrA av teR jH{AnvuM N kL@M pEyAgiM. tA vliy mA NiyAeNH av kM. atI itmAyi av nirvDiEper nzi iM. -Aew -(eedvM)vi EnAw EpArAwA EpAluM av mi M. qA UrnAy rAjAvieR aDikArM tkewM. aven nzi itAke o mxYkrvumA yiriil. 26 kAleiy Q dzn vuM {A pR kArYL@M stYmAyi IM. pE dzn vLer vLerAlM sMBviAtiriA mv c@ sUik. 27{A, dAnIEy, vLer dbl nAyi. dzniEzxM vLerA lM {A ErAgiyAyi kiw. anrM {A qNIkyM rAjAvieRyw H EjAliAyi EpAvukyM ecyHt. pE dzne ecAli {A vLer sM&mici. dznieR a emeH qni mnilAyil. dAnIEylieR An dArYAEvzH rAjAvAyitieR oAM vxmAyi etAe sMBvictH. ahEzVErAzieR pu nAyi dArYAEvzH. EmdYvMzjnA yi dArYAEvzHH. av bAbiElA NieR rAjAvAyi. 2 dArYAEvzH rAjA vAytieR dYvxM {A, dAnI Ey, cil pusHtk vAyikyA yi. eyzElM punnii ewMmH q sMv/r kw EpAemH pusHtkLi yEhA v yiermYAviEnAw pRtAyi {A ku. q}up vx kwEpA emANH yEhAv pRtH. 3anrM {A qeR yjmAnnAy eedvieR En tiriu. av EnAw {A AikyM aveR shAyinAyi aEpikyM ecyHt. {A pvsikyM d+K sUckmAy vO DrikyM tlyi ecLi pUkyM ecyH t . 4{A qeR eedvmA yEhA vEyAw Aic@. qeR skl pApeLyM pi {A avEnAw pRu. {A pRu+ yEhAEv, nI mhAM ByrmAy eedvmA. nie sHEnhivmAy sHEn

dAnIEy 9+5-18

1196
eLiymAyi atH. yEhAv yHetier { pApM ecyHtti nA aetlAM { sMBvik yM ecyHt. 12aetlAM {M EntAM sMBviemH eedvM pRu. av aveyAe sMBviikyM ec yHt. av {H mhA an vi. eyzElM aBvic EpAel meA ngrvuM aBvi c i uAvil . 13EmAezyew niym i q}utiyiriEpAel te yANetAe sMBvic t H . qiuM { yEhAvEyAw shAyin Epicil! pApM ec@tH { nikyM ecyH t il . yEhAEv, nieR stYEAw { qiuM ecviEyAil. 14 yEhAv {H an tARAivc@. aetA e av { sMBvii kyM ecyHt. teR vikLi elAe nItimAnAyekAANH yEhAv etAe ecyHttH. qiuM {Lven ecvieAil. 15yEhAEv, {L@ew eedvEm, {eL QjipHti niM EmAcii tinH nI nieR zi pEyA gic @ . { nieR jnmA. aArNMekAH nI M sinA. yEhAEv, { pApM ecyHtiri. { Urk] tY ecyH t iri. 16yEhAEv, eyzElmiEnAw EkApM avsA niiENEm. eyzElM nieR vipvtiElA. nI zri yAy kArY ec@, atinA eyzElmiEnAw EkApM avsAni iENEm. umv {eL ap mAnikyM nieR jne apmA nikyM ec@. {L@M { L@ew pUvikM ninetier pApM ecyHttinAlANH en sMBvi tH. 17EA yEhAEv qeR A n EkAluM. {A nieR dAsnA . shAyinAy qeR A n ecvieAAluM. nieR vi linAyi nk ecyHtAluM. mirM tkeiri. pE yjmAnEn, ayew te nyHA yi Q nk ecyHtAluM. 18qeR eedvEm, qe ecvieAAluM.

hieRyM kANYieRyM krA nI pAli. nieR klnk LsrivmAyi nI nieR krA pAli. 5qA yEhAEv, { pApM ecyHtiri! { etu ecyHti ri. EmAzmAytH { ecyHtiri . { ninetirAyi. nieR klnkLi niM nYAyviDikLi niM {Lk. 6 vAcker { ecvieAil. av nieR dAsArAyi. vAckA ninEvi sMsAric@. av { L@ew rAjAAErAwM EntAELAwM pitAAErAwM sMsAric@. skl yi AEylukAErAwM av sMsAri c@. qA { vAck ecviekAwil! 7yEhAEv, nI nlvnA, n niERmA! qA { Ake lyAyiri. eyd AM eyzElMkAM lyA yiri. awM akelym skl yi AEylukAM l aBvewM. yEhAEv, jneL nI nirvDi rAxH\LilAyi citRic@. skl rAxH\Lilum yi AEy lukA liNM. yEhAvyAy nin etier ecyHt sklpApM av apmAnitrAkNM. 8yEhAEv, {eLlAM nANM ekw NM. {L@ew skl rAjAAM EntAL@M pUvikAM nANM ekw NM. qekAeA, yEhAEv, { ninetier pApM ecyHt. 9pE yEhAEv, nI kANYvAnA . mxY ec@ tikH nI avErAw mi. { stYmA yM ninetirAvukyM ecyH t . 10{ {L@ew eedvmA yEhAvey asriciil. yEhAv teR dAsArilUewyM vAckri lUewyM {H niym nki. pE { aveR niymeLA M asric i l . 11yi AEyjn LilAM nieR pEdzLs ricil. averlAM v}i etiEAyi. av nie asricil. eedvi eR dAsnAyi EmAezyew niy mi zApL@M vAgH d AnL@M q}utiyiuH. niymLsriAti Alu zApeLiyM zpT

1197
kk RH { sMBvici ri drit kAluM! nieR nAmi viLiew ngrinH q piey kAk! { nl v rAeNl {A pRytH . atinAlANH {AnitEpitH . nI dyAvAnAeNH qniRiyAem ekAANH {A ArY EcAditH . 19yEhAEv, qeR vAk EkAluM! yEhAEv, { ELAw micAluM! yEhAEv, icA luM qieeiluM vik yM ecyHtAluM! tAmsiEt! EA qeiluM ecyHtAluM! nieR te nyHAyi ecyHtAluM! qeR eedvEm, EAe ni eR nAmi viLiew nieR ngriM jniM Evi qe iluM ecyHtAluM. q}uptH }c H keLiy dznM 20eedvEAw qeR A nyi {A aArY pRykyA yi. qeRyM yi AEylukAew yM pApeLi {A pRykyA yi. eedvieR vipv tAyi {A AikyA yi. 21 {A Aic@ekAiri Ev, gIEy qyA qeRy wE v. dzni {A k LAyi gIEy. Evgi pRANH ayA qeRyw v tH. sAyAbliyew smyAyi ayA vtH . 22{AnRiyAnA# hic kArY mnilAA gI Ey qe shAyic@. gIEy pRu, dAnIEyEl, nin jH{AnM nkAM #hiti shAyiA mANH {A viritH. 23nieR dYAnyi te kln n kei. niEAw pRyA {A viri. eedvM nie vLer sHEnhi! nI Q kln mni lAkyM dznM mnilAkyM ec@M. 24dAnIEyEl, nieR jniM nieR vingriM Evi q}uptH }Hck avdiciri. eedvM tienAeyAyiANH q}uptH }Hck kliciritH+ tik ec@ twyA, pAp twyA, mxYer IkriA, nitYmAyi

dAnIEy 9+19-10+3

w n ekAuvrA, dzn eLyM vAckAeryM m vyH vA, pie ativimAeyAriwM smiAM. 25dAnIEyEl, ArY pWik. ArY mnilAk! sEzM tiriek EpAkyM eyzElM pun niikyM ec@ kAlM mt etrewe rAjAvieR vrvi eR kAlM ver }A}Hce smym AM. pie eyzElM punni iewM. eyzElmi vIuM jn sELiA lmA M. ngre sMriA ati iluM o kiwumAM. aRup irH }HcekAH eyzElM pun niiewM. pE smyH eyzElmi nirvDi }L@A yiriM. 26aRupirH }Hck EzxM, etrewev vDi ewM. av l A tAM. anrM BAviyiel EntAvieR jnM ngrvuM vilvuM nziiM. aYM o LyM EpAel vM. aYM ver yM wM. lM pUmAyM tk ewNemA eedvM kl i c i ri tH. 27anrM BAviyiel BrNADip nirvDi EpmAyi o krA AM. krA orA}H c E wM. orA}Hcyew ptiAlE v}i pAwkL@M blikL@M nilyHM. pie vinAzk vM. av ekAwiy vinAzv]ik ec@M! qA vinAzk pUmAyM nzii ewA eedvM kliciri. eew#IsundItIrH dAnI EylieR dznM pAsiyew rAjAvAyi EkAerzH . EkAerzieR mAM BrNvxM, dAnIEy ArYeL i mnilAi. EbH e z qAyi dAnIEylieR apr nAmM.) ArY stYmANH, pE mnilAA vixmkrvuM. qA dAnIEylinH ArY mnilAyi. av ayAELAw o dzni viz dIkriei. 2dAnIEy pRy, aH, {A, dAnIEy, mA}HcAlE vLer d+KitnAyi. 3 mA}HcAlM

10

dAnIEy 10+4-20

1198
El ByeEw. dYdinM mtEl jH { AnM EnwAM eedvsmi vinItnAkAM nI niyic@. av nieR nk EkkyAyi . nI AikyAyitinA lA {A nieRywE vtH. 13qA pAsiyew - (dt) qnietier EpArAwkyM qe peAdivsM pvikyM ecyHti. anrM DAn- Ari (dtA) orALAy mIKAEy qeR ryH e i. qeA {Anview pAsirAjAvieR mi wiyi. 14dAnIEy, EA {A nieRyw viritH nieR jntyH BAviyiel sMB viem niEAw vivriti nANH. BAviyiel o kAleiy tAyi dznM. 15ayA qEAw sMsAric @ ekAiriEv, {A mKM nilm i nmic@. qni sMsAriAnA yil . 16anrM mxYenEAel kANev qeR ukLi sHpzic@. {A vAy RkyM sMsAric@ wukyM ecyHt. {A qni mi nivEnA w pRu, EBA, dzni k kArY qe }kyM Byew kyM ecyH t iri. qni nihAyt aBvew. 17 EBA, {A ayew dAsnAy dAnIEylA . qnieen aEyAw sMsAriAnAM? qeR zi nxHw mAyiri. qni zVsiA EpAluM vixmmAyiri. 18mxYenEAel kANev qe vIuM sHpzic@. ayAeLe etAEA qniH ziyAyi. 19aEA av pRu, dAnIEyEl, Byew. eedvM nie vLer sHEn hi. nin smADAnM. EA znAyirik, znAyirik. av qEAw sMsAricEA {A znAyiI. aEA {A pRu, EBA, aeni zi tiri. ni ayH sMsAriAM. 20atinA av avErAw pR u, dAnIEyEl, {AeninANH nieRywE vetH ninRi yAEmA? eevkAet qniH pAsi

{A vizixH w EBAjYeLAM k}i c i l . {A mAMsemAM k}ic i l . vIu wikyM ecyHtil. tlyi {A q Etcil. mA}HcAl E {AnietAM ecyHtil. 4 vxM, dYmAsieR p inAlAM tIyti, {A mhAy eew#IsundItIr nikyAyi . 5 aview niEv, {A tly yi EnAi. qni mi orA ni {A kAkyM ecyHt. lin vOLAyi ayA Dri citH. tniM ekAuAiy o p ayA aryi Drici. 6ayAL@ew zrIrM m]dvAyi, tiLu o kl@EpAelyAyi. aveR mKM miEpAel tiLiyi! aveR kk tIjVAl EpAelyA yi. aveR eekkL@M pAdL@M miiy oAwEpAelyAyi! av eR zbHdEmA, orAieRy ciluM! 7{A, dAnIEy, mAmAyi dznM ktH. qEAewAmAyi vH dznmAyil. pE qiuM av By. ByM ekAH av oAwieyALikver ecyH t . 8aen {A oyHAyi. {A dznM kAkyAyi. aete Byewi. qnieeR zi nxHweu. qeR mKM mricvER EpAel viLRievL@. {A ni hAymAyi. 9 pie, dzni tYnAyv sMsAritH {A Eku. aveR zbHdM EkEv {AenA agAD RilAu. qeR mKM nil piiw. 10aEA o krM qe sHp zic@. aen sMBvicEA {A eekkLiluM kAm@kLiluM q}uEu. {A ByMekAH viRyH A 11 dzniel yi. mxY qEAw pRu, dAnIEyEl, eedvM nie vLer sH E nhi. {A niEAw pRy kArYeLi EyAew ciik. q}uE, {A nieRywE ayyHe tANH. av pREA, {A q}uEu. ByM ekAH {AnEA}uM viRyHkyAyi. 12 anrM dzn iel mxY vIuM sMsAri c@wi. ayA pRu, dAnIEy

1199
-vientier yi EpAEk H. {A EpAEA #Isiel - vM. 21qA dAnIEy, {A EpAti mH stYieR pusH t ki qAeN}utiyiri etH {A dYM niEAw pREyH. mIKAEyllAet M dxHwdtAetier qEAewA M niil. nieR jntyHEm BrNM nw -vANH mIKAEy. EmdYnAy dArYAEvzH rAjAvAy tieR dYvxM, pAsivientiery yi {A mIKA Eylien shAyiA q}uEu ni. 2dAnIEyEl, ni {A niEAw stYM pRyAM+ pAsiyi m rAjAA wi BrNM nwM. pie, nAlAmetA rAjAvuwi vM. nAlAme rAjAvH tnimu pA siyi rAjAvAyi qlA rAjA AerAL@M DniknAyiriM. nAlAm e rAjAvH teR sH zi EnwA pEyAgiM. ql AveryM av #IsH rAjYientirAkyM ec@M. 3 anrM atizM aDi kArmvmAy o rAjAvu vM. av wt ziEyAew BrNM nwM. av tixHwM EpAel v iM. 4 rAjAvu vtiEzxM aveR rAjYM tc@wyHewM. av eR rAjYM ElAkieR nAlu BAg LiElmAyi vItiewM. av eR rAjYM aveR mEA Epr ikEA yi viBjiewil . avAyi zi aveR rAjY iAyirikyil. qekAe A, aveR rAjYM pRiec w H anY nkewM. 5etieR rAjAvH znAyiI M. pE anrM ayAL@ew EsnA nAykrielAv ayAeL prAjy ewM. EsnAnAyk BrNmArM BiM. av atiznAyiIk yM ec@M. 6pie, tAM vx EzxM, etieR rAjAvuM EsnAnAy kM ti o krA AM. eti eR rAjAvieR pui vwieR rAjAvien vivAhM k}iM. smADA nM eekvAnANH avLi ec@ tH. pE avL@M etieR rAjA

dAnIEy 10+21-11+14

11

vuM Ev zrAyiriil. jn avM aveL rAjYE ekAuvyAM qtirAyiIM. av avL@ew iM aveL shAyic vYiyH M qtier tiriyM. 7pE etieR rAjAvieR AnM ewA avL@ew wMb iniH orA vM. vwieR rAjA vieR eesnYe ayA mi M. ayA rAjAvieR zid iEl kwkyRuM. ayA EpA rAwi vijyiM. 8av avew vYAjeedveL qwM. avew ElAhvi#heLyM vilpiwic sV-evi pkrNeLyM av qwM. aetlAM av Qji pH t iEl qwekAu EpAM. pie tAM ekAlE av vwieR rAjAvien pvik yil. 9 vwieR rAjAvH etrAjY e miM. pE av EtA M. av sVM rAjYE mwi EAvukyM ec@M. 10vwieR rAjAvieR puA yinH ouM. av o vliy eesnYe sMGwiiM. ees nYM Edzwi vLer Evgi zmAy LyM EpAel mERuM. etieR rAjAvieR zidM ver eesnYM pweviyRuM. 11aEA etieR rAjAvH vLery DikM pitnAyiIM. vwieR rAjAvientier ayA mEM nw M. vwieR rAjAvinH vlieyA EsnyeiluM ayA yi EtAM. 12 vwieR eesnYM EtAli ewkyM BwA piwic@ekA uEpAkewkyM ec@M. etieR rAjAvH vliy ahAriyAvukyM vweesnYiel yirNi BwAer vDikyM ec@M. pE aveR vijyM aDiknA wk yil. 13vwrAjAvH meA eesnY e sAdiM. eesnYM dY EtienA vlutAyiriM. aEn kM vxEzxM ayA miM. nirvDi yDL@ vli eyA eesnYmAyiriM atH . eesnYM yi tARAyiriM. 14aAlH nirvDiEp eti eR rAjAvinH qtirAyiIM. ni

dAnIEy 11+15-28

1200
21 BrNADipen wH vLer UrM evRuevmAy orA vM. rAjwMbAMgmAeN mhtVM ayAAyiriil . vnyilU ewyAyiriM av BrNADipnA vuk. jn surittVEbADEA ewyiriEA atIitmAyi ayA rAjYe miM. 22vluM zvumAy eesnYeL av EtAl i M. wwiyew EntAvi enEAluM av EtAliM. 23nir vDi rAxH\ UrM evRue vmAy BrNADipmAyi krARuAM. pE av N pR ykyM aver kyM ec@M. ayA wt aDikArM EnwM. pE Rc @ Ep mAEm aven piNyH. 24srAjY surittV EbADEAewyiriEA UrM evRuevmAy BrNADip aver miM. tsmyH m NM nwkv}i av teR pitA A EnwAnAkA vijyM EnwM. tA prAjyewiy rAxH\ etlAM ayA teR ayAyik ew ekAwM. zideL EtAlic@ tkA av ptiyi wM. av vijyiyAyiriM. pE RecA kAlE mAM. 25UrM evRuevmAy BrNADipnH vlieyA eesnYmA yiriM. av eesnYe teR kM eeDrYvuM kwiiAM et ieR rAjAvien miAM p EyAgiM. etieR rAjAvH vluM zvumAy eesnYvumAyi yi puRewM. qA ayAeL qti v FAElAcnk nwM. etieR rAjAvH prAjitnAvukyM ec@M. 26etrAjAvieR nl suX LAyi ktewv aven nziiA miM. aveR ees nYM prAjitmAM. aveR BwAri lDikvuM yi vDiewM. 27 ru rAjAAM prsHprM Xd yi EAhic@ekAiriM. av oEr Emzyili prsH p rM N pRyM. pE atH avrilAM o NvuM ecil. qekAeA avew aYM vtinH eedvM o smyM niyic i uH . 28 vw

L@ew yiyrAy nirvDiEp etrAjAvientier tiriu yM ec@M. av vijyikyieliluM aen ec@kv}i av dzne yATAYmAM. 15 pie vwrAjA vH vrikyM EkAk pErADicH o ziy ngrM piwic w kyM ec@M. eteesnYinH tiricwi A zi Ayirikyil . eteesnYiel mikc BwA EpAluM vweesnYe twyAnA vil. 16vwrAjAvH tniixH w m etAe viM. aven twyA oM k}iykyil. av mEnAhrEdzH aDikArvuM niy NvuM EnwM. atien nziiA zi av kiukyM ec@M. 17vw rAjAvH teR pUziypEyA gic H etrAjAvien qtiriwA niyiM. etrAjAvumAyi ayA o krARuAM. vwrAjAvH etrAjAvinH teR puimArielA veL vivAhM k}ic @ ekAwM. etrAjAvien EtAlitinANH vwrAjAvH aen ecyHteti luM ptik vijyiil. ptieyAM avnH shAykmA vil. 18anrM vwrAjAvH mDYDr NYA}iyew tIr mu rAjYLi El teR tiriM. ngr Li pltienyM ayA EtAi M. pE, o eesnYADip vw rAjAvieR ahAriM klApiM kwiANiwM. eesnYA Dip vw rAjAvien nANM ekw M. 19aen sMBvictiEzxM vwrAjAvH teR sVM rAjYe zidLiEl mwiEAM. pE ayA dblnAvukyM vI}u kyM ec@M. ayA vDiewM. 20 vwrAjAviEzxM puti eyA BrNADip vM. BrNA Dip o irivukAren ay yH M. sdH s m] iEyAew tni jIvitinANH ayALen ec@ tH. qA, tAM vxkM BrNADip nziiewM. pE yi ayA vDiew kyil.

1201
rAjAvH vLer smAyi sVrAjY E tiriek EpAM. anrM vi krARientier* tik ecA av niyiM. teR ptiy sricH av kArY ec@kyM qiH sVrAjYE tiriekEAvu kyM ec@M. 29tsmyH vwieR rAjAvH vIuM etieR rAjAvien mi M. pE vN, meEAel av vijyM Enwkyil. 30ees si niM kluk vrikyM vw rAjAvientier EpArAwkyM ec@M. kluk v kH av ByewkyM ec@M. anrM av piiriH teR EkApM vi krARieR EnH qwM. av piiriH vikrARien as ritH nilAiy jneL shAyiM. 31vw rAjAvH eyz Elmiel eedvAlyientier ekAwM Urt ecA teR eesnYe ayyHM. nitYblikLiti niM jneL av twyM. pie yv yTAi UrmAy ec@M. vinAzM vityH BIkrt av s]xHwiM. 32vikrARien eekvi eyd er viA vwrAjAvH NkL@M m]dvAkL@M pEyAgiM. ey dA wt vxLAy pAp EpAluM ec@M. pE, eedve aRi ykyM aven asrikyM ec@ eydA zrAyiIM. av tiricwiM! 33jH{AnikLAy A, sMB vi kArY muv mni lAieAwM. pE jH { Ani kL@M pIfnmBviEivM. jH{AnikLi cil vALinA ekAl ewM. cil epAElkEyA twvukArAewkEyA ec@M. cil ew vIwkL@M vsHtL@M aphri ewM. 34 jH{Anik ziie wEA aveArlM shAyM lBi M. pE jH{AnikELAw Ec nirvDiEp kpwnAwYArAyiriM. 35jH{AnikLi cil vI}ukyM vI}Hc k vkyM ec@M. pE zi vrikte ec@M. qekAeA
vikrA eydjnteyAvAM tin M.

dAnIEy 11+29-41

, aYkAlM ver av zM priM mvmAyiIrAmElA! pie yTAsmyM aYkAlM vri kyM ec@M.

zMs nw rAjAvH tixH w MEpAel viM. av teie epAc M pRyM. av sVyM vA}HkyM tA EdvenA ExHW nAeNEpAluM pRykyM ec@M. M onAL@M EkiilA kArY av pRyM. eedvADieedvien tieryM av aArY pRyM. skl EdAxL@M sMBvic @ k}iyM ver av vijyiyAyiwM. eedvM nwAEzic nwk te ec@M. 37teR pitAA rADic i EdvAer vwrAjAvH a kArYmAil. OIkLArADi vYAj eedveLyM av kArYmAil. o EdvenyM av vkvyHil. pkrM av tee kIikyM etA EdvenAL@M te mANi yAkyM ec@M. 38vwrAjAvH o EdvenyM rADiil. pE tA pe rADiM. tApvuM ziy mAyiriM aveR Edv. aveR pitAA avenEAel tAp e sH E nhic i l . tApieR Edven av sVvuM eviyM vilpiwic rL@M sAnL@M ekAH dri. 39 vwrAjAvH zideL Q viEdzEdveR shAyEAew miM. tEAw Ec viEdz BrNADipAH av vliy b mti nM. aEnkMEper av avew aDikAri kI}i nM. av BrNADipAri niH t Bri EdzieR kM vAuM. 40avsAnkAlH, etrAjAvH vwrAjAvientier o yM ec@M. vwrAjAvH aven miM. EtkL@M tirALvuM nirv Di vklukL@M pEyAgicH ayA miM. vwrAjAvH eveA M EpAel Edzwi kw EpAM. 41vwrAjAvH mEnAhrEdze
36vwrAjAvH

dAnIEy 11+42-12+13

1202
ewymiviewyM alyM. yTA jH{AnM vLkyM ec@M. 5anrM {A, dAnIEy, EnAi yEA mu ruEper ku. orA ndiyew {A nii kryilA yi. meyA ndiyew mRukryilu mAyi. 6lin vOM Drici yA ndiyi evi mIetyAyi . ruEprielArA avEnAw EcAdic@, atHBut stYmAkAnini qkAlmH? 7lin vO DricH ndi EmEl nikyAyiv teR weekyM vleekyM sVi Enyi. nitYmAyi jIvi eedvieR nAmi av o stYM ec@M {A Eku. av pRu, mr vxemwM atinH. view zi tkewkyM aArY stYmAyiIkyM ec@M. 8{A mRupwi EkueviluM qni mnilAyil. atinA {A EcAdic @ , EBA, ArYeLl A M stYmAyti EzxM qA sMB vik? 9av mRupwi pRu, dAnI EyEl, nieR rItiyi jIvik. sEzM oLiic@ vcirikyANH. aYkAlMver etA rhsYmA yiriM. 10aEnk IkriewM. av sVyM IkriewM. pE dxHwA dxHwArAyie wM. dxHwH ArY #hiAnA vil. qA jH{Anik kArY mnilAM. 11nitYbli twyewM. am t BIkrt tixHWiew divsM ver yiri ietARu divsL@AyiriM. 12yiri mimu divs avsA niMver kAiriv vLer sxHwnAM. 13pE dAnIEy nI avsAn kAlMver niERtAy rItiyi jIvi k. nin nieR vimM lBiM. avsAnM nI mrNi niM yi e}uEkyM nieR p Enw kyM ec@M.

miM. nirvDi rAxH\ vw rAjAvinA EtAliewM pE, qEdAmM EmAvAbuM aEAni ni EntAL@M avni niM ri ewM. 42 vw rAjAvH nirvDi rAjY Li teR zi dziiM. av q znAeNH QjipHtM pWiM. 43QjipHtieR sVi eRyM eviyewyM niDikL@M skl sM av kiuM. libYAAM bYAAM aven asriM. 44 vwrAjAvH vw niM ki} niM te Bycki tnAkyM EkApixH W nAkyM ec@ vAk EkM. nirvDi rAxH\eL niExM tkA av puRewM. 45av teR rAjwAr smM vipv t imiwyi* ApiM. pE owvi dxHwnAy rAjAvu mriM. aveR aYkAlH aven shAyiA orAL@M Ayiriil.

12

dzniel mxY pRu, dAnIEyEl, smyM mhAvAy (dt) mIKAEy q}uEu niM. nieR jnmAy eydew mtl mIKAEylinANH . vLer dritL@ew o kAlM vM miyi rAxH \ L@Aytiiey vuM EmAzmAy dritM. pE dAnI EyEl, smyM, jIveR pusHt ki Ep nieR jni ElAErAM riewM. 2mrNe vM awevmAy anvDi Ep Ne}uEM. avri cil nitYjIvniElAeN}uE tH. pE cil nitYmAy l yiElM apmAniElmAyi riM. 3jH{Anik kAzeEAel EzABiM. nAyi jIviA anYer pWiic jH { Anik n eLEAel qEM qEmAyi tiLuM. 4pE dAnIEyEl, nI Q sEzM o rhsYmAyi sUik. nI pusHtkM awyHNM. avsAnkAlM ver nI Q rhsYM sUiNM. yTAjH{AnM Etwi aEnk avi

vipvt M eyzElM niiei ri pvtM.

EhAEzy

EhAEzyyilUewy yEhAvyAy eedvieR sEzM ebEyriyew punAy EhAEzy yilUewy yEhAvyew sEz mA tH . IyAvM EyATAmM hAsuM hisHIyAvuM eydyi el rAjAArAyi kAlAyi Q sEzM vtH. EyAvAzi eR punAy eyAErAebyAM yi A Eyliel rAjAvAyi kAlAyi atH. 2EhAEzyyH yEhAvyew dYsEzM tAyi. yEhAv pRu, EvzYAv]iyilUew jnic ikL@ o EvzYey ec vivA hM k}ik. qekAeA Q rAjYe jn EvzYkeLEAel epmARiyiri. av yEhAv EyAwH avizVsHtt kAiyiri. EylieR jnnM EhAEzy, dibHLyImieR puiyAy EgAmrien vivAhM k}ic@. EgAm gBM DrikyM EhAEzy yew o puen svikyM ecyH. 4yEhAv EhAEzyEyAw pR u, avnH yie Ey* q Epri wk. qekAeA Rc @ kAl inkM {A EyvieR wMb e yie EytA}H v ryi rM citRic t i ziiM. anrM yi AEyrAjYieR BrNM {An vsAniiM. 5aAl {A yie Ey tA}H v ryi yi AEy lieR vielAwikyM ec@M.
3aen

Epriwk. qekAeA, yi A Ey rAjYEAw {Anini kN kAu kyil. {A avErAw miky mil. 7pE eydrAjYEAw {A kNkAuM. eydrAjYe {A riM. aver riA {A viElA vAELA pEyAgiil. y tirkeLEyA BwAerEyA {A p EyAgiil . qeR sVM k ekAA {Anver rik. ElA- aIyew jnnM pricrNi EzxM EgAm vIuM gBiNiyAyi. av o pu jmLi. 9 aEA yEhAv pRu, avnH ElA-aI* q Epriwk. qekAeA ni qeR jnml. {A niL@ew eedvvuml.
8ElAhmyew

yie

ElAhmyew jnnM EgAm vIuM gBiNiyA vukyM o puiyH jmL@kyM ecyH . yEhAv EhAEzyEyAw pRu, avH ElA-hmA* q
6anrM

nirvDi yi AEylukAAyiri emH yEhAvyAy eedvM vAgd H AnM ec@ 10BAviyi yi AEylukAew qM kwRe mNrikL@Ew EpAelyAM. nitH aLA EnA qAEnA k}iyil . aEA, ni qeR jnml qH avErAw pRyeiwH ni jIvi eedvieR mLANH q@ pRy ewM. 11anrM eydyielyuM yi A EylielyM jn smAhrie wM. av tAyi o BrNADi pen etrewM. avew rAxH\M aver sMbic i wEALM vLer vlutAyirikyM ec@M. yi AEy lieR dinM stYi mhtVEmRiy tAyiriM.
ElA-hmA av kANYM Enwil qANH Q qAyvAinM. ElA-aI qeR jnml qANH Q qAyEprinM.

yie Ey eedvM viiwM qANH qAyBAxyi Q EprieR aM.

EhAEzy 2+1-16

1204
. pE yi AEylukA evi yM sVvuM bAlieR* timk L@AAnApEyAgic t H . 9 ati nA {A mwivM. viLevwARA EA qeR DAnYM {A tiriek qwM. miri tARAEA {A qeR vIu tiriek qwM. qeR kiLiyM linM {A tiri ecwM. av ngHnt mRyHA nA {A aetAe nkiytH . 10ni {AnvL@ew vsH L@riyM. avL@ew kAmkAerlAM kAN viDi av ngHnyAyiIM. qeR ziyiniM aveL ri A oM sADiil. 11avL@ ew skl hAdvuM {A (eedvM) qwM. avL@ew /vL@M amAvA sivikL@M vimdinL@M {A lAtAM. avL@ew viEzxvik eLAe {A avsAniiM. 12avL@ew muirivikL@M aimr L@M pUmAyM {A nziiM. av pRu, qeR kAmkArANH qniietAe ttH. pE av L@ew dYAneL {A nziiMav ekAwMkAwEpAelyAyiIM. kAum] g vrikyM ecwik LiniH BNM k}ikyM ec@M. 13av bAlien rADic@. ati nA aveL {A ziiM. av bAlinH DUp kic @ . av EvxxAdikLNiu-av teR BrNL@M mvLyvumiu. pie av teR kAmkAew awE EpAvukyM qe mRkyM ecyH. yEhAv pRtANitH. 14atinA {A(yEhAv) av ELAw EmpUvM sMsAriM. aveL {A mmiyiEl nyikyM m] d vAk pRykyM ec@M. 15aview {Anv miriEA k nM. tIyew kvAw mAyi {AnvH EKAtA}H v r nM. aEA}v avL@ew yQvn kAlielEpAelyM tA mi yI miniM puRv kAlEEpA elyM mRupwi pRyM. 16yEhAv en pRy,
bA Q vYAjeedvmANH m}yM EpmAriyM ekAuvetH knAnY kti. Edz nl viLvuAiyM avnAeNANH av ktiyitH.

aEA ni niL@ew sEhA drAErAw pRyM, ni qeR jnmA. ni sEhAdrimAErAw pRyM, av niELAw kN kAiyiri.

AEyrAx\ H EAwH yEhAv sMsAri 2nieR aymAyi tik. tik! qeA av qeR BArYyl ! {AnvL@ew BAvl ! EvzYAv]i avsAniiA av ELAw pRyk. kAmkAer avL@ew sHtniwyi niM mAA av ELAw pRyk. 3 av vYBicArM av sAniiA visticA {An veL ngHnyAM. aveL {A av piR diniEl EpAelyAM. avL@ew jne {A ekAuEpAvu kyM av nYmAy mmiEpAel yiIkyM ec@M. aveL {A dAhMekAu vDiM. 4 avL@ew i k vYBicArieR stikLAk yA qnivErAwH o kANYvum Ayiriil. 5 avew a o EvzY eyEAel epmARi. avew a teR v]iyi lie. av pRu, {AeneR kAmkAew awE EpAM. av qni B NvuM evvuM t. av qni kiLiyM linM t. av qni vIuM olievyM t. 6atinA yEhAvyAy {A nieR(yi AEylieR) mAM m_ kekAu twyM. {AenA mtilu ekuM. aEA}vH teR v}ik keA k}iyil. 7av teR kAmkA piAel pAyM. pE avver piwiwA k}iyil . av kAmkAer EtwemiluM av er keA avAvil. aEA av pRyM, {AeneR dY BAvieR (eedvM) awE tiriek EpAM. avEnAewAAyi EA qni jIvitM suKkr mAyi. EA}eA vLer EBdmAyi aEA}e jIvitM. 8av DAnYvuM vIuM q yM nkiyv {AnA(yEhAv) yieH avRiyAmAyiil. av {A wt wt sV vuM eviyM nkieAEyi

yi

1205
aH nI qe qeR BAEv q viLiM. qeR bA qA yiriil nI qe viLik. 17 av L@ew vAyiniM {A bAlieR nAmM qwkLyM. aEA jnM vIuM bAlieR nAmM pEyAgi kyil. 18aH , yi AEyjntyH Ayi vyliel m]gL@M kAziel pR vkL@M nili}y jIvikL@mAyi {AenA krA AM. vil@M vAL@M yAyDL@M {A owiM. EdzH o yEApkrNvuM avEzxik yil . yi AEylukA smADAn i k}iyviDM {A Edze suritmAM. 19nie {A (yEhA v) qeEM qeR vDuvA kyM ec@M. nie {A nEyA ewyM nItiEyAewyM sHEnhEAew yM kANYEAewyM qeR vDuvA M. 20nie {AeneR vizVsHtvDu vAM. aEA nI stYmAyM yEhA vey aRiyM. 21aEA {A ti krikyM ec@M. yEhAv en pRy. {A kAzELAw sMsAri M, av miyiEl m} nk yM ec@M. 22 mi DAnYvuM vIuM eetlvuM l A diiM. yie EylieR vzY tikykyM ec@M. 23 avL@ew EdzH {A avL@ew vik vityH M. ElAhm EyAw {A kNkAuM, ElAaIEyAw nieLeR jnM q {A pRyM. nI {L@ew eedvM qH averEAw pRy kyM ec@M. EhAEzy EgAmrien awimi niM tiriek vAu anrM yEhAv qEAw vIuM pRu, EgAmrinH* anvDi kAm kAH. pE nI aveL wM sH E nhiNM. qekAeA a yEhAveyEAelyA. yEhAv wM yi AEylukAer sHEnhi. pE av anYEdv Aer rADi wkyANH .

EhAEzy 2+17-4+3

miriywk tiA av xHw ewkyM ec@. 2atinA {A EgAmrien pti nu kxNM eviyM or EhAem yvvuM nki vAi. 3 qiH {Anv ELAwu pRu, eR eR divs nI vstiyi qEAewAM te k}iyNM. nIeyA EvzYeyEAel yAktH. nI meAvEnAewAM EpAk tH . {A nieR BAvAyiri kyM ec@M. 4aEtEpAel yi AEylukA an vDi divsEH o rAjAEvA EntAEvA lAet k}iyM. av o bliEyA sHmArkzilEyA* l A et k}iyM. qEPAEdA* g] h biMbEmA l A vrAyiriM av. 5 ti EzxM yi AEylukA tiriekvM. aEA av tL@ew eedvmAy yEhAveyyM rAjAvAy dAvIdien yM tiryM. avsAnnAL@kLi av yEhAveyyM aveR neyyM driM.

AEylientier yEhAv EkApi yi AEyjntEy, yEhAvyew sEzM vik! Q rAjY vsi jnetier yEhAv teR vAdM yiM. Q rAjY jn yTAi eedve aRiyil. jnM eedvEAwu stY stEyA vizVsHttEyA pul il. 2av vYAjmAy NyiwkyM N pRykyM ekAl@kyM EmAxHwi kyM ec@. av vYBicAr pApM ec@kyM tL@ew u eL s]xHwikyM ec@. av vIuM vIuM ekAlec@. 3ati nA rAjYM mric v Ayi vilpi venEAelyA. atieR jntyAek dblmA. vyli el m]gL@M kAziel pRvkL@M smiel m/YL@M cAkyANH.

yi

sm H Arkzil(k) jneL EtYkiec eiluM asH m riiA Apic i zilk. purAtn yi AEyli vYAj eedveL rADiA jn rM zilk Apici. qEPAdH puErAhitA Dri o viEz xvsHM.

EgAm o sHI q vAcYAM.

EhAEzy 4+4-5+1
4M

1206
14niL@ew puimAer EvzYkLAy tiM niL@ew puBArYmAer eelMgi kpApL@ew EpriluM qni ewAnAvil. puxA EpAyi EvzYkELAewAM Ru. lyEv zYkELAewAM av EpAvukyM blikLikyM ec@. a en vifHFik sVyM nzii kyANH.

meArAELAwu tikEyA anYen ewkEyA ectH. puErAhitAEr, qeR vAdM ni ELAwANH! 5 ni (puErAhitA) pk smy vI}uM. rAiyi vAc kAM niELAewAM vI}uM. ni L@ew aey {A nziikyM ec@M. 6aRivilAtinA qeR jnM nziieu. ni pWiA A iyil . atinA nieL {A qeR puErAhitnAyiH aMgIkri il. ni niL@ew eedvieR niymM mRiri. atinA ni L@ew ikeL {AM mRM. 7av ahArikLAyi! qnietier av wt wt pApM ecyH. ati nA avew EtjH {A apmAn mAM. 8jnL@ew pApEAw puErAhit A Ec. av wt wt pAp ekAtic @ . 9 atinA puErAhitAH jnLiniH o vYtYAsvumilAtAyiri. av ew v]ikH {Anver ziiM. avew etAyv]ikH {A tiPlM ekAwM. 10av BiM, t]pHti vril! av eelMgikpApM ec@emiluM uL@Avil . qekAeA, av yEhAvey mRkyM EvzYkeLEAelyAyi IkyM ecyH. 11eelMgikpApvuM kwm mdY vuM puvIuM oveR Enbu iey nziiM. 12qeR jnM mr xNELAw pEdzM EtwkyANH. vwik mRupwi nemAvNew vicArM. qekAeA av vYAjeedv piREk, EvzYk piAeleyEpAel oAwi. av tL@ew eedve viwkyM EvzYkeLEAel yiIkyM ecyH. 13av pvtL@ew mkLi vcH blik nwkyM kLi oAmrieR tNliluM puyew yM mrL@ewyM kI}i DUp kikyM ec@. mrL@ew tN mEnAhrmANH. atinA ni L@ew epm mr kIe} EvzYkeLEAel kiw. niew mm eelMgikpApLi m}uki yirikyM ec@.

yi AEylieR ljj H A krmAy pAp 15yi AEyEl, nIeyA EvzYey EAel epmARu. pE eydey aprADiyAtH . gigAliEl* EpAvukEyA EbH-evniEl* EpAvukEyA ectH. yEhAvyew nAmM NyiwA pEyAgitH . yEhAv jIviEpAel...! qH NyiwtH. 16yEhAv yi AEylinH nirvDi sMgtik nkiyiri. niRey pul@ o vyliEl teR wkeL ekAuEpA wyen EAelyANv. pE yi AEy kWinmnSvrANH. vIuM vIuM oAwiEA piwAvienEAel yANH yi AEy. 17qyIM* teR vi#hELAw Eciri. ati nAlven evRuet viwk. 18qyIM avew mdYpAnEAwu Eciri. av EvzYkLAyi e wre. av tL@ew kAmk ErAewA k}iye. 19 eedvL@ew ywEH av surittVi Evi EpAyi. av ciAEzxi nxHwmAvukyM ecyH. avew bli k avH apmAnM ekAu v. EntA yi AEylienyM eyd eyyM pApM eci puErAhitAEr, yi AEy rAjYEm, rAjwMbAMgEL, qe vik. ni Aer viDi

gigA yi AEylilu ngrM. jn vYAjeedveL rADi lM. EbH ev tiyew vsti qA NH Q qAy vAinM. EbET q lnAmi nw BAxAprmAy o pdEyAgmANitH. yi AEylilu Q pNi o eedvmH. qyIM EyAEsPieR Ly pu (l. 45+50-52). yi AEyli qyImieR wM bM o EgAmAyiI.

1207
eiri! ni misHpyi* o ekNi EpAelyAyi. tAEbAri nil viric o vlEpAelyA yi ni. 2 ni aEnkmEnkM tik ecyH t iri. atinA nieLeylAM {A ziiM! 3qni H qyImien aRiyAM. yi AEy ecyH t iri kArY qni RiyAM. qyIEm, EA nI o EvzYeyEAelyAyiri. yi A Ey pApekAH a}u pur tAyiri. 4 yi AEyjnt nir vDi tik ecyHtiri. ti k aver eedviEl mwi vtini twy. aver EA}uM anYeedv piAel EpAkA v}ikLAElAcikyANH. avH yEhAvey aRiyil. 5 yi A EylieR ahArM avetier o sAYmA. atinA yi AEy luM qyImM tL@ew pApi vI}uM. pE eydyM avErAewAM tk vI}uM. 6jnL@ew EntA yEhAvey EtwiEAM. av tL@ew wkeL yM peLyM tELAewAM ekA uEpAM. pE av yEhAvey kekil, kArNM av aver Epic i ri. 7av yEhAv EyAw vizVsHtt puliyil. av ew ik anYEwtAyi. EA av averyM avew EdzeyM nziikyM ec@M.
10 anYeR

EhAEzy 5+2-6+2
mt aphriA mi kAerEAelyANH eydyiel EntAA. ati nA {A (eedvM) qeR EkApM avEm evM EpAel ecAri yM. qyIM ziiewM. av tkewkyM miriEpAel e{ewkyM ec@M. q ekAeA av vYty ew piAel EpAkA niyic@. qyImien {A nziiM, cit Ni tiEAelyM vi twiey nziiEAel eydey {A tkM. qyIM teR asuKM kA kyM eydA teR mRivuk kAkyM ecyH. atinAlv shAyinAyi aUrien smI pic@. tL@ew zHnM av mhA rAjAviEnAw pRu. pE rAjAvi nieL suKewA nAvil. niL@ew mRivuNA av k}iyil. qekAeA, qyImi {AenA siMheEAel. ey dyH {AenA siMhiey EAel. {A-aet, {A (yEhA v)-aver kxNLAM. aver {A ekAuEpAM. mver riAnAvil. jnM tL@ew aprADM upR yM ver, avere Etwi vM ver, {AeneR sH T lE tiriek EpAM. aet, drit Li avere keA kWin mAyi miM.

11

12

13

14

15

AEylieR vinAze iy vcnM 8 giebyyiel ekAH m}k. rAmyiel* kAhLM m}k. EbH Evni mRiyi nk. ebnYAmI, zu tA nin pii. 9 ziyew smyH qyIM nYmAM. aArY prmA i sMBviemH yi AEy wMb {A (eedvM) m Riyi t.
misp H A yi AEyliel o pvtM. jn vYAjeedveL rADic i tH plkLiluM pvtLiluM vcANH. giebyA, rAmA eydyewyM yi AEy lieRyM atiiyilu k.

yi

yEhAvyiEl mwiv tieR tiPlM v, nmH yEhAvyiEl mw AM. av ne mRiewi, pE av ne suKewi eA_M. av nmH priE l i c @ , pE avte a vc@ekuM. 2 rudivsEzxM av ne jIvitiEl tiriek ekAuvM. mAM divsM av ne yie}uEliM. aEA nmveRyw vsiAM.

EhAEzy 6+3-7+8
3 nmH

1208
ek ekAuvEA}AN sMBvi k. yi AEylien {A suKew M! aEA qyIM pApM ecyHevH jnM aRiyM. zmrY yew* NkeLi jnM aRiyM. pNiEl vrikyM EpAvukyM ecyHt kAeri jnM aRiyM. {Anvew pAp oAi emH av vizVsiil. i luM avew tikLANH. avew pAp qni vYmAyi kANAM. avew ti avew rAjAvien sxHwnA. avew vYAj eedv avew EntAeL sxHwrA. EbAAr amAA mAvu }yH . ayA aM EbAyi vyH . aM epAivEA ayA tI u il. pE yi AEylukA a enyl. yi AEylukA qEA}uM tI ieAiri. new rAjAvieR dini av tI u. av tL@ew mdYvi n. vIieR wi EntA ErAgmAyi. aen rAjAA eedve pri hsi jnELAw Ec. mxY FAElAcnk nw . avew XdyM EvzM ekAH awEpAel qriy. avew kAM rAim}uvM qriy. BAti atH tIyA yiI. averl A M wwEpAelyA . tL@ew BrNADipAer av tk. avew rAjAA erlAM vI. avrilAM shAy inAyi qe viLicil.

yEhAveyi pWiAM. yEhAvey aRiyA nmH kWin mAyi miAM, dyM v q nmRiyA k}iyEpAel av vevM nmRiyAM. miey nnyH vsm} EpAel yEhAv vM.

7
2

jnM vizVst H rl
4 qyIEm, niEAw {Aen

ecNM? eydA, niEAw {A en ecNM? BAtiel mwmuEpAelyANH niL@ew vizVsHtt. atirAviel mAu EpA muEpAelyANH ni L@ew vizVsHtt. 5 {A vAckAer pEyAgi kyM jnAyi cL@A kyM ecyH. qeR klnyA mxY vDieu. qA tImAnLi niM nkL@ AM.
6 qekAeA, yTAmAy

sHEnhmANH yAgml qni Ev tH. jn eedve aRiy vA {AnAziu, EhAmyAg {AnA#hiil. 7 pE dAM ecyHtEpAel m xY krA lMGic@. tL@ew rAjY H av qEAw avizVsHtrA yi. 8 tik ec@vew ngrmA gielyAdH . jn anYer vikyM vDik yM ecyHtiri.
9 kvcA mNM nwA

oLiciri. aEtEpAel, ezEK miEl v}iyi puErAhit A ptiyirikyM atiEl kwEpAver mik yM ec@. av tik ecyHtiri. 10 yi AEyrAjYH {AenA BIkr sMgti kiri. qyIM eedvEAwH avizVsH t yAyi . yi AEy pApMekAH a}upuriri. 11 eydA, ninH o viLevw kAlmH. qeR jne {A vAsiel twvini tiri

nziiewemH yi A Ey aRiyil 8 qyIM rAxH\L@mAyi w kl . vzvuM EvviA aM EpAelyANH qyIM.


zmrYA yi AEylieR p vwEgA L@ew sA%AjYtlAnM. vwsA%A jYM q ailuM plEA}uM pEyAgiewARuH.

1209
9 apricit qyImieR k

EhAEzy 7+9-8+10

tk. pE qyIM atRi yuil . qyImieR tlmwi wyH iew nrc i ri. pE qyIM atRiyil. 10 qyImieR ahArM aven tier sAYM pRy. nirvDi dritL@AyiuM jnM tL@ew eedviEl mwuil . jnM shAyinAyi avew eedv e Etwil.
11 aen

qyIM omRiyA eA vifHFiAvienEAel yAyiri. jnM shAyinH QjipHtien viLic@. shAyi nAyi jnM aUriEl EpAyi. 12 av rAjYL@ew shAyM Etw, pE {Anver wM. aver {A vl vIzi kAz iel pikeLeyEpAel piwiM. avew krARukH {A aver ziiM. 13 av kxHwM. avere viu EpAyi. qe asriAnv vistic@. atinAlv nzii ewM. {Anver ric@. pE qnietier av Nk pRy.
14 averAriluM

XdypUv M qe viLicil. aet, av kiw yi kiw krykyANH. DAnY vuM puvIuM EcAdiEA av sVyM mRiewkyM ec@. pE, XdyM ekAH averiniM ak. 15 aver prizIliic H avew kreL {A zmAi. pE av qnietier ti FA ElAcn nwi.
16 pE av ctiy vil@EpA

vi#hArADn vinAzi El nyi kAhLM ivcH mRiyi nk. yEhAvyew lyi Em k}ukenEAelyAvuk. yi A EylukA qeR krA lMGiciri . avereR niymM asri cil. 2 av qeR eedvEm, { yi AEylukA nie aRiy! qH qEAw nilviLi. 3pE yi AEy nl kArY nirsic@. atinA zu aven oAwi. 4yi AEylukA tL@ew rAjA Aer etrew. pE av pEdzinAyi qe smIpi il. yi AEylukA EntAeL etr eweiluM av {AnRi yvrl. yi AEylukA tL@ew eviyM sVvuM vi#hL@A ApEyAgi. atinAlv nziiewM. 5-6 zmrYA, yEhAv nieR piey nirsiciri. eedvM pRy, yi AEylukAErAw {A vLer pitnAyiri. yi AEylukA avew pApH ziiewM. cil pNiArANH timkL@AiytH. av eedvml. zmrYyew pi kxNLAyi citRiewM. 7yi AEylukA kAi en nwA miEAel o EBAxM ecyH . pE av EdAx mAM lBiM-av ekAwAu ekA@M. vylukLi DAnYM vLM. atH BNemAM tril. qeiluM viLAe apricit a tiM.

8 yi

elyAyi.* av dizmAiey iluM qiEl tiriek vil. avew EntA sVM kr i ahric@. pE av vAL@kLA ekAlewM. QjipHti el jnM aver prihsikyM ec@M.
ctiy vilH qRiyApEyAgi twi ekAuAiy vL o vwi.

AEy nziieu. M EvAet vliec R iye pAMEpAel atieR jnt rAxH\iwyi citRieu. 9 qyIM teR kAmkimAewyw E EpAyi. kAuk}utey EAel av alutiriH aUriEl EpAyi.
10 yi

AEy rAxH\iwyilu teR kAmkimAewywE EpAyi. pE yi AEylukAer {A smAhriM. pE, mhArAjAviniM Rc @ BAr av shiNM.

EhAEzy 8+11-9+11

1210
tinAELA /vELA EGAxi A avAvil. 6zu ql A M aphric t inA yi AEyjnt aviwM viu. pE QjipHtH aver ekAuEpAM. EmAPH aver sMsHkriM. avew evi niDikEm kLk vLM. yi A EylukA vsiciwH mH vLM. yTA vAcker yi A Ey nirsic@ 7vAck pRy, yi AEy El, ArY pWik+ ziyew smyM viri, ni ecyHt tiyew vil nEk smyM viri. qA yi AEy jnM pRy, vAck o vifHFiyA. eedvieR A EvAwwiy Q mxY kiRu nANH. vAck pRy, ni L@ew pApH ni zii ewM. niL@ew viEdVxinH ni ziiewM. 8qyImieREmlu LL kAvAerEAelyANH eedvvuM vAckM. qA v}iyilnvDi ekNikL@H . eedvieR ly i vc@ EpAluM jnM vAcken evRu. 9giebyyew kAlEEpAel yi AEylukA vliy vinAzi El EpAyiri. yi AEylukA ew pAp yEhAv oAiM. avew pApeL av ziiM. vi#hArADnyA yi AEy nziieiri 10yi AEylien {A keiy EA av mmiyiel miriEpA el pumyvrAyi. ai} Ale dYe ai} EpAelyAyi av. anrM bA-epEyAriEl v av mAmAyi. atinAelniver cIp}M EpAel mRic @kLEyi v. av sHEnhic BIkrvsH LAy vYAjeedv EpAelyAyiI av. AEylukAH u L@Avukyil 11qyImieR mhtVM o pi eyEAel pREpAM. gBDArN yi

11

12

13

14

yi AEy eedve mRkyM vi#heL rADikyM ec@ qyIM aEnkmEnkM yAgpIW L@Ai. atAke pApvumA yi. qyImieR pAp yAgpIWmAyi av. qyIminAyi {A ptinAyirM niymeL}utieyiluM avntH mAEAEviyLLtAeNEpAel k. yi AEylukA blik xH w ew. av mAMsM aicH a Bi. yEhAv avew blik sVIkriil. yEhAv avew pAp oAi. av aver ziikyM ec@M. av twvukArAyi Qji pHtiEl nyiewM. yi AEy rAjmir pNi. pE sVM xHwAvien mR. eydA EA EkAk eku . pE eydyew ngr Li {A agH n i ayyH M. agHni EkAkeL nzii kyM ec@M!

vAsieR d+KM yi AEyEl, rAxH \ eLEAel EGAxiAtirik! ni tH ! nI EvzYeyEAel epmARu kyM nieR eedve Epi kyM ecyH. skl emtiLLiluM nI eelMgikpApM ecyH. 2 pE emtiLLini DAnYM yi AEyli tikyil . yi AEy linH vzYi vIuM Ayi riil. 3yi AEylukA yEhAvyew Edz vsikyil. qyIM QjipHti El mwuM. aUri av atA 4 yi BiM. AEylukA yEhAvyH vIuv}ipAwk a ikyil. av avnH blik aikyil . zvsMsH k Arcw i vilpivew BNM EpAelyAyiriM avew blikatH tiverl A M arAM. avew aM yEhAvyew ly ielkyil . aM av sVyM tiEH . 5yEhAvyew

1211
mil, jnnmil, ni uL@mil. 12pE yi AEylukA tL@ew ikeL vLiyA EpAluM o EyAjnvumAkil. ikeL {A avri niewM. aver {A eekviwM. avH dritLl A et omilAtAvukyM ec@M. 13qyIM teR meL ekNiyi El nyitH qni kANAM. qyIM teR meL ekAlyALi ekAw. 14yEhAEv ninAEA el av ekAwk. zi mri gBpAvuM pAlil A mlkL@M av nk.
15 avew

EhAEzy 9+12-10+10

tieyl A M gigAli lAyi, {Anver evRu wi. avew dxH v] ik mlM aver {AeneR vstiyi niM puRAM. aver {Ani ni sHEnhiil. avew niEx DikLAy EntA qnietier tiriiri. 16 qyIM ziiewM. avew EvrH cIykyANH . avini ikL@Avil. av ikL@ AyAluM avew iye zieL {A vDiM. 17 qeR eedve av ecvi eA@kyil. atinAlv av er viAM Ail. vs tiyil A et av rAxH \ i wyi alykyM ec@M.

10

yi AEylieR st vi# hArDnyiEl nyi sm] mAyi p}L@A miriviyANH yi AEy. pE wt smAEARuM av vYAjeedveL driA wt yAgpIW pNi. aveR EdzM aBiv]iewEA RuM av vYAjeedveL mhtV ewA amlYzilk A picu. 2 yi AEylukA eedve cti A mic@. qAliEA av tL@ew aprADM sVIkriNM. yEhAv avew yAgpIW tkM av avew sH mAr kzilk tkM.

yi AEylukAew dxw H niy 3EA yi AEylukA pRy, { rAjAvil . yEhAvey { mhtVewkEyA dri kEyA ec@il! aveR rAjA vinH {ELAewAM ecAmAkil! 4av vAgHdAnM ec@- pE av N pRyk mAmANH. av vAgHdAnM pAliil! anYrAjY L@mAyi av krARuA. eedvM krARukLixH w ewil . }ut vyli vL vixm kLk EpAelyANH nYAyADipA. 5zmrYA EbH-evni p iwAeL rADi. av stY mAyM kryM. puErAhitA stY mAyM kryM. qekAeA, avew mEnAhrvi#hM nxH w mA yiri. a ekAuEpAke tAyi. 6aUriel mhArAjAvi sAnmAyAN ekAuEpAketH. qyImieR nANMek vi#he av sUiM. yi AEy ati eR vi#hLA nANM ekwM. 7zmrYyew vYAjeedvM nzii ewM. jElApritli o}uki nw mrxNMEpAelyAyiriM atH. 8yi AEy pApM ec@kyM nirvDi tl* Ak yM ecyHt. evniel tl nziiewM. avew yAg pIWLi m@kL@M kLkL@M vLM. aEA}v pv t ELAw pRyM, {eL mwk! kELAw {L@ ewEm vI}uk! qM pRyM. AEy pApi prihArM ec@M 9yi AEyEl, giebyyewkAlM mtEl nI pApM ecyH t iri. (av aview wM pApM ecyH.) giebyyiel dxHwAer tIcyAyM yM #siM. 10{A aver ziiAnAyi vM. eesnY avetier sMGwic@ vM. avew ru pApM yi AEy lukAer av ziiM.
tlM eedveEyA vYAjeedveL EyA rADiA l. plEA}uM Q l kEA pvt EA mkLilANH.

yi

EhAEzy 10+11-11+12

1212
5eedviEl tiriyA yi A EylukA vistic@. atinA av QjipHtiEl EpAM! aUriel rAjAvH avew rAjAvAM. 6avew ngrL@ew EnH vA wM. av ew EntAeL a nziiM. 7{A tiric@vemH qeR jnM tIi. av mkLiluLL eedve viLiM. pE eedvM aver shAyikyil.

11emtiLilUew nwAnixHwm emiy pieyEAelyANH qyIM. avL@ew k}ui {AenA nl kM vyHM. qyImiEm {A kyRiwM. anrM eydA }uwuM. yAEAbH sVyM nil e kywyHM. 12n vitc A nI stYsH E nhM ekA@M. nieR nilM }uk. yEhA vEyAewAM nI ekAukyM ec@M. av vM, nieREm av n m}EpAel epikyM ec@M! 13pE nI ti vitc@. drit ekA@kyM ecyH . nieR N yew p} nI ti. qekA eA, nI nieR ziyiluM BwAriluM yic @ . 14 atinA nieR eesnYM yieR zbHdM EkM. nieR EkAkeLlAM tk ewkyM ec@M. zmA EbHaEb l ien tk kAlE EpAelyAyiriM atH. ykAl H, amA tL@ew ikELAewAM vDieu. 15EbETli ninM a sMBviM. qekAeA nI nirvDi tik ecyH . divsM rMBiEA, yi AEyli el rAjAvH pUmAyM nzii ewM.

yEhAvy H H yi AEylien nziiNemil 8 qyIEm, nie qni eekvi wNemil. yi AEyEl, qni nie sMriNM. qni nie adHmeyEAelyANem il! qni nie esEbAyimi enEAelyANemil! {Aen eR mnS mAukyANH. niEA w qeR sHEnhM zmANH.
9 qeR mhAEkApe {A nw

11

AEy yEhAvey mRiri yEhAv pRu, yi AEy o iyAyiEA aven {A sHEnhic@, qeR puen QjipHtini {A viLic@. 2 pE {A viLiEARuM yi A EylukA qinik. yi AEylukA bAlinH blikL ic@. vi#hH av DUp kic@. 3 pE qyImien nwA pWi ic {AnA! yi AEylu kAer {AeneR eekkLielw! {Anver suKewi! pE av atRiyil. 4 sH E nhieR kyRukekAH {Anver nyic@. aver sVt rAiyv {AnA. {A ni ykyM avH hArM nk yM ecyH.

yi

Ail. qyImien ni {A nziiil. {A eedvmA, mxYnl. {AnA vinA yv, {A niEAewAmH . {AeneR EkApM kwiik yil. 10 {A siMheEAel gi M. {A gikyM qeR ik qe piw vk yM ec@M. qeR m By viRcH pwiARuni vM. 11 av pikeLEAel viRc @ ekAH QjipH t iniM vM. aUEdz niLL viRyH AvukeLEAel av vM. aver {A sVvstiyiEl tiriek ekAuvM yEhAvyi en pRu.
12 vYAjeedveLeAH qyIM

qe vlyM ecyH. yi AEy jnt qnietier tiriu. av nziieu! pE eydA EA}uM eedvEAewAM nw . virAyvErAw* vizVsHt t kAu.
virAyv dtAErA knAnYew vYAj eedvELA yiriAM av.

1213

EhAEzy 12+1-13+4

12

yEhAv yi AEylientirH qyIM atieR smyM pA}AkyANH - pk m}uv yi AEy kAien piwkyA NH. jn wt wt Nk pRy. av wt wt EmAxHwi. av aUmAyi krAR@ AkyM QjipHtiElH oliev ekAuEpAvukyM ec@. 2yEhAv pRy, yi AEyli entier* qnieA vAdM H . yAEAbH aveR v] ikH ziiewNM. ecyHt tikH av ziiewNM. 3 ayew gBpAiliriee yAEA bH sEhAdren viA wi. yAEAbH znAeyA yvAvA yi. aEA av eedvvumAyi @mi. 4 eedvieR dtnmAyi sHtipiwicH av vijyic@. av krykyM orAlYM aEpi kyM ecyH. EbETlilANH a sMBvictH. aviewvcH av { ELAw sMsAric @ . 5 aet, yEhAv eesnYL@ew eedvmA.* yEhAv qA aveR nAmM. 6atinA nieR eedvieRyw E tiric@vrik. avEnAw vizV sHtt pulk. zriyAy ec@k! nieR eedve qEA}uM vizVsi k! 7yAEAbH o yTA kc v w Ar! av teR suXien EAluM vi! aveR lAsu EpAluM vYAjM. 8qyIM pRu, {A DniknANH . yTA DnM {A keiyiri! qeR et@k M kupiwikyil . qeR pAp M kupiwi kyil. 9qA ni QjipHtuEdzA yiEA mt {A niL@ew e e dvmA yE hAv y A yi . sELnwArieR kAle EpAel nieL {A wArLi tAmsiiM. 10vAckErAw {A
yi AEy qAyBAxyi qH. eyd

sMsAric@. {Anv nirvDi dz n nki. qeR pAW nieL pWiiA vAckA {A pl mAL@M nki. 11pE gielyAdkA pApM ecyHtiri. aview nirvDi BIkrvi#hL@H. gigAli jnM kALk bliy i. avH nirvDi yAgpIW L@H. }ut miyiel knkL@ew nirEpAel yAgpIWL@ew nirk teyview. 12yAEAbH arAMEdzEH oAwi EAyi. aview yi AEy o BArYyHEvi EjAli ecyH. meA BrYey kiA wkeL vLi. 13pE yEhAv o vAcken ayc H yi AEylien QjipH t i niM nyic@. yEhAv vAcken pEyAgicH yi AEylien sMri c @ . 14pE qyIM yEhAvey vLer pitnAi. qyIM nirvDi Eper vDic@. atinAlv aveR aprAD ziiewM. av eR yjmAnnAy yEhAv ayAeL teR nANEw vhiiM. yi AEy sVyM nziic@ qyIM yi AEyli sVyM mANiyAyi. qyIM sMsA rikyM jn ByviRyH kyM ecyH. pE qyIM pApM ecyH- av bAlien rADiA wi. 2 EA yi AEylukA w t pApM ec@. av avAyi vi#hL@A. pNiA ev iekAH vi#hL@A. pie av tL@ew timkELAw sMsArikyM ec@! ti mkH av blikLi. sVikeL av Mbi . 3atinAlANH av wen atYrAtH . atirAviel tYew mwmu EpAelyA yiriM av-mwmu v, wen atYmA. emtiL iniM pRv ptiEpA elyAyiriM yi AEy. puk}li lUew yH atYmA puk EpAelyAyiriM yi AEy. 4ni QjipHtilAyi kAlM mtE {A niL@ew eedvmA yEhAvyAyi. qeyl A et

13

eesnYL@ew eedvM tH eedvi EpkLi oANH. miEA}uM svz nAy yEhAv qH tm ecei ri.

EhAEzy 13+5-14+6

1214
15 yi

meA eedve ni aRiyil. nieL ricv {AnA. qe wAet meA rknil. 5nieL {A mmiyivc H aRiu- vr mmiyivcH nieL {A aRiu. 6yi AEylukAH {A BNM nki. av BNM k}ic@. av sMt]pHtrAyi. av ahArikLAyi. avere mR kyM ecyH! 7atinAlANH {AnveA siMheEAelyAtH. pAtEyA r kAni puili eyEAelyAyiriM {A. 8 u EmAxHwie trwieyEA el {A aver miM. avew mARiw {A kIRieALiM. rey kIRimRi siMheEyA kAumg eLEyAEpAelyAyiriM {A.

AEy aveR sEhAdr Aiwyi vL. pE o ki}kAu vM-yEhAvyew ekAwAH m-miyi niM wiM. aEA yi AEyli eR kiNRH viEAM. aveR jlE AtsH vuM. yi AEy lieR klvRyiel sklniDi yM kAu ekAuEpAM. 16 zmrYA ziiewNM. qekA eA av teR eedvi entirAyi. yi AEylukA vAL@ ekAH vDiewM. avew i k kxNLAewM. avew gBiNik i piLewM. yEhAvyiEl mwuk yi AEyEl, nI vI}ukyM eedv ientier pApM ec@kyM ecyH. atinA nieR eedvmA yEhAvyiEl mwuk. 2 nI pRy kArYeLi ciik. pie, yEhAvyiEl mwivrik. avEnAwien pRyk, {L@ew pApM nIiyAluM. {L@ew nl vAk sVIkri cAluM. { {L@ew uk Li niH nin sHtiyi . 3 aU {eL riil. { pwtiryew puREpAkil . {eLAriluM sVyM niic vsHELAwH {L@ew eedvEm q pRyil. qekAeA, anATErAw kN kAuv nIyA. AEyliEnAwH yEhAv epARuM 4 yEhAv pRy, qe viu EpAtinH {AnvErAw mi M. EkApM avsAniictinA {Anver sVtmAyi sHEnhi M. 5 yi AEylinH {AenA mukN mAyiriM. lil i EpAel yi A Ey puxHpiM. elbAEnAniel EdvdAEpAel av vLM. 6 aveR zAKk vLkyM av mEnAhrmAy olivumrM EpAel yAvukyM ec@M. elbAEnA yi

14

eedvEkApiniM yi AEy lien riA mAvil 9yi AEyEl, nie {A shA yic @ . pE nI qnietirAyi. atinA {AniEA nie nzi iM! 10nieR rAjAvH qview? nieR ngrLiellAM avnH nie riAnAvil. nieR nYAyADipA erview? vAyi nI qni rAjAvienyM EntAeLyM tAluM 11{A qAvzYetANElA. EkApici. nin {AenA rAjA vien nkyM ecyH. {A vLer pitnAyEA aven nIkyM ecyH.
12 qyIM teR aprADM mRc@

vyHA mic@. teR pAp rhsYemH av kti pE av ziiewM. 13 QuEnAvuEpAluLL EvdnyAyi riM aveR zi. av viEv kzAliyAy punAyiriyil . aveR piRviLL smymwM. av jIvikymil. 14 aver {A zv}iyiniM riM! aver {A mrNi niM riM! mrNEm, nieR ErAgeLview? zv}iEy, nieR zieyview? {A ti kAri mikyl!

1215
niel EdvdAvieR sugM EpAelyAyiriM av. 7 yi AEylukA vIuM qeR sMrNilAM. av DAnYM EpAel vLM. o mirivi EpAel av pUM. elbAEnA niel miriviEpAelyAyi riM av. yEhAv yi AEylinH vi#h eLiyLL tAI n 8 qyIEm, qni vi#hL@ mAyi o kArYvumil. nieR A

EhAEzy 14+7-9
nyH mRupwi nvnANH {A. nieREm nirINM nwvnA {A. nitY hritmAy srLmrM EpAelyANH {A. nieR p}M qiniM v. avsAne pEdzM

9 jH{Ani ArY mnilA

. sm ArY pWi NM. yEhAvyew v}ik zriyA ytH. nItimAA atilUew jIvi M. pApik ati nziM.*

nItimAA ... nziM nl jn av yi nwM. pApik avyi wRivI}uM qANH tieR vAcYAM.

EyAEv

evuiLik viLvu nziiM epTUEvlieR mknAy EyAEv li kiiy yEhAvyew vAH tA+
2 mAEr, Ekk! EdzvA

jnM kry
8 teR ecRuArnAy vr mri

sik sklM ecvi ekAwk! niL@ew yxHkAlEA ael i niL@ew pUvikew y xH k AlLiElA qEAe}iluM sMBviciuEA? 3 niL@ew mELAw, Eti pRyk, niL@ew m avew mELAwM avew m vMtl mRkELAwM Eti pRye. 4 Ru evuiLi qu bAi yAiEyA a EAew v evuiLi tiiri; EA ew v evuiLi q bAi yAiEyA a cAw evuiLi tiiri; cAw evuiLi q bAiyAiEyA a nzi i evuiLiyM tiiri . evuiLik ve N kryk, niL@ew vAyini tiRic mDurm vIienecAli, vIuwiyArAy ni sk lM kryk. 6 kArNM, kERiyM qm mAy o rAxH\M qeR Edzien tier yieniyiri. atieR yD siMhi eR pl@kEpAel mcyM atieR tAwieyl@k siMhi EREpAel blmmANH. 7 qeR miriviey av nzi ic@. nl mirivik vAwi riu. qeR aimre ati eR etAli m}uv rieRi H o i iyiri.
5 mdYpAEr,

10

11

12

13

c kArNM cAwiri knYkeyEAel nilviLik. DAnYbliyM pAnIyyAgvuM yEhAvyew lyini atYmAyiri. yEhA vyew dAsArAy puErAhit vilpi. vy nYmAeu. nilM EpAluM vilpi. stYmAyM DAnYM nziciri, puvIH viyiri, putiy oliev tIiri. kxkEr, vYsnik, miri EAMsUikAEr EgAti enyM bAlieyyM ecAli vil pik, kArNM vyliel viLvH nziciriyANH. m i ri v i v A w i yi ri , aimrM Niyiri. pR iel sklmrL@M mAtLvuM qinH , QnyM iL@M EpAluM vAwiyiri. stY mAyM mxYriel sEAxM viyiriyANH. puErAhit cAwkyM nil viLikyM ec@, yAgpIWM o niL@M lyH. qeR eedvieR dAsAEr, vrik, cAwH rAi k}ic @ uk, kArNM, niL@ew eedv ieR lyiniH DAnY bliyM pAnIyyAgvuM twi riyANelA.

evuiLik viy ByrnAzM 14o pvAsM nwk, o sBAEyAgM viLik, mAeryM sklEdzvAsikeLyM niL@ew eedvmAy yEhAvyew lyi ok. av yEhAvEyAw viLi c@ krye.

1217
15aetA cI divsmAyiriM, kArNM, yEhAvyew EtYkdivsM awEpAyi. svznAy eedv ini atIitmAy m NMEpAel atH vrikyM ec@M. 16 kuew? hArmil ; new eedvieR lyini / vvuM sEAxvuM EpAyiri. 17LMp} avyew tL@ki wyi NiEAyi; DAnYM Ni EAyekAH, DAnYrk nzici ri; kLrk epALiciri. 18vLm] g qen EmAu ! kkAli qen i yly! Emci lmilA kAr NM ip EpAluM emliu EpA. 19yEhAEv, {A niEAw shAyM EcAdikyANH . kArNM, mmiyiel puEmwkeL tI qri c @ kLu. evLiRiel m}uv mrM tI ekAL@kyM ecyH. 20evLiRiel vnYm]g EpAluM niEAw Ek}ukyANH. kArNM, avi k viyiri, mmiyiel pu EmwkeL tI qric@M kLu.

EyAEv 1+15-2+12
atieR milu EdzM edEtAM EpAelyANH. pe piilutH trizAiy o pA}H nilmANH. av kA}Hcyi tirkeLEA elyH. mitH tirw eyEAelyM. avey ik. pvtziKr Li rT A EpAeleyA zbmAieAH av kyM t_kyM ec@. zbHdM Niy kci kEA}uM o zmAy eesnYM aNinirAluM Avu zbHdM EpAelyuH. rAxH\ avew mi ByM ekAu kiwkiw. sklmK L@M BItiekAH kvALi. av vIrAerEAel yi El ti; EpArALikeL EAel mtiluk kyRi mRiy. averl A vM Ener mEAu aNinIu. tL@ew pAtkLi ni av etmil. pAzViluveR wiEl ovM atimiil . oAErAM avnveR pAt yi nw. ov mRiEvu vINAluM bAiyv mERi eAEyiriM. av ngrientier pAu ecl @ , mtilukLi pAu kyRu. kAerEAel jnAl kLilUew av vIwkLi kyRi ecl@. avew mi -mi luu, kAzM viRyH, sUrYM c M L@, n tiLmv sAnii. yEhAv teR eesnYieR tl niekAH kl n k gi. stYmAyM eesnYM gMBIrmA. stYmAyM aveR kln nw eesnYM atiBImmA. stYmAyM yEhA vyew divsM ByrmANH. ati en shiA k}iyM?

ve yEhAvyew divsM sIEyAni* kAhLmUtuk! qeR vipvtini alRiviLik! EdzvAsik m}uv nwe. kArNM, yEhA vyew EtkdivsM vrikyANH, yEhAvyew EtYkdivsM aw iriyANH. 2 aetA @M mwlum divs mANH. ukRu EmGL@ew o divsM. pvteL putc@ mw uEpAelyA, sUErYAdyi pv t mIet vizAlvuM kmAy eesnYe nI kAM. a EpAeleyAH timeAri luM Ayiil . aEpAel eyAH nieyAriluM Avuk ymil. 3 atieR mi o tI Li eAiri,. atieR pii luM o tI LieAiri.

10

11

sIEyA eyzElM Apieiri pvtieR et ki} BAgM. eedv ieR jnt eyzElmi vsi qM.

mARNem yEhAv jn ELAw kli 12 EAe}iluM pUXdyEAw ewyM pvAsEAwM krci

EyAEv 2+13-26

1218
vnAyi. avnH teR jnEAw knivuAyi. 19 pie yEhAv teR jnEAw en pRu, {A niA yi DAnYvuM puvIuM oliev yM ekAwyyH . a ekAH ni niRyM. rAxH\ iwyi nieL niiA ni oriluM {A wvk ymil. 20 vwniver niLi ni vLer aklE {A ay yHM. vrH vijnmAy oriwE {A aver iLyM. avri cil ki} kwliluM cil pwi AR kwliluM EpAM. av amAM BIkrk]tY ecyH. qAlv c}ukiy vsHEpA elyAM. ByrmAy nAM avi ewyAvukyM ec@M. EdzM vIuM puewM ByewAet. yEhAv vkArY ecyHtiu kArNM hHLAdikyM EGA xikyM ec@k. vnYm]geL, ByewAet. kArNM, mmiyiel EmciuR pc evM. mrM kAyNiyM. ai mrvuM miriviyM vuM nl viLvutM. sIEyAmEL, niL@ew eedv mAy yEhAvyi hH L Adi kyM nikyM ec@k. kArNM, teR vizVsHttyH awyALmAyi av niH mm}yM pim}yM epic@tM. niL@ew emtiL DAnYM ekAu niRyM. vIk pu vIuM olievyMekAu kvi yM. {A nietier ayc mhAeesnYmAyi EAew v evuiLiyM cAw evuiLiyM nzii evu iLiyM Ru evuiLiyM ti tI viLvukL@ew ekAl ni nikiM. ni viuM vIuM ti mtivrikyM niEvi atH B ut vic , ni L@ew eedvmAy, yEhAvyew nAm

ElAwM vilApEAw ewyM qiEl mwivrik q yEhAv pRy. 13 ni niL@ew sVM Xdy mANu piLEtH , wl . * qAyAluM niL@ew eedvmAy yEhAvyiEl mwuk, kArNM, av kNyM dyym vM mAzIlM Eshi tM ziyew kArYi mnS mAA tARuvmANH. 14 RiyAM? ktievc zi yini yEhAv ope pitiriykyM mnSmAukyM ecyH E tAM. or#hM av bAievEcAM. aEA ni H niL@ew eedvmAy yEhA vyH DAnYbliyM pAnIyyA gvM ekAwAM. yEhAvEyAw Aik
15 sIEyAni kAhLM Qk! o

pvAsM nwk! o sBAEyAgM viLik! 16 jne viLic@uk! o vizi xHwEyAgM nwk! mAer o mic@ukyM ikeLyM piu eepteLyM EzKrikyM ec@k! mNvAL aveR sVkA rYmRiyiniM mNvAi av L@ew mNiyRyi niM puR vre. 17 yEhAvyew dAsArAy puErA hit pUmKiM yAgpIWi M mEY kru ekAirie. qiH av pRye, yEhAEv, nieR jniEm kNy AkNEm. nieR sVM sVi en pucHCiAM prihsiAM rAxH \ iwyi uekAw Et. avew eedvM qview? q rAxH\L@ew wyi jn pRyAtirie! yEhAv EdzM pun+ApiM
18 aEA yEhAv teR Edzi

21 EdzEm,

22

23

24

25

Evi

tImAy

tAl r Ym
26

n i . . . w l jn tL@ew vYsnM kANiA vOM vlic@ kIRi yi. view, av ecyHt tikeL ecAli stYmAyM vYsniAnANH eedvM pRtH.

1219
e vA}HkyM ec@M.yEhAv pRy, qeR jnM ni ori luM niiewkyil. 27 {A yi AEylilA pA etM {AnANH niL@ew eedvmAy yEhAveyM {An l A et EveRA eedvmiel M niLRiyM. qeR jnM ni oriluM niiewkymil. eedvM aveR Avien qlA jnM ekAwM atiEzxM {A qeR A vien qlAvewyM Em pkM. aEA niL@ew puAM puimAM vciM. niL@ew v] AH sVpH n L@AM, niL@ew yvAH dzn L@AM. niL@ew dAsAewyM dAsik L@ewyM EmEpAluM {A divsLi qeR Avien pkM. {A kAzM miyiluM ati zykrmAy awyAL kANiM. EcAryM tIyM pukM A vuM. gMBIrvuM ByrvumAy yEhAvy ew divsM vti mu te, sUrY AyM c EcAryAyM mARiEAM. qA yEhAvyew nAmM viLicEpi sklM ri ewM, kArNM, yEhAv aLi ec y H t EpAel sIEyAml yiluM eyzElmiluM Ezxicv AkuM. yEhAv viLiv tiriekvM.

EyAEv 2+27-3+11

28

29

30

31

32

kArNM, av qeR jne rAxH\ iwyi citRikyM qeR Edze tiwyi p evyH kyM ecyHtiri. 3av qeR jni Evi nRuiiri. av o EvzYey vAutinH o iey ekAwkyM t wic vIiEvi o ep iey vikyM ecyHtiri. 4EsAEr, sIEdAEn, ePlisH t Y EdzEL, qeR Ener niL@ew EzeLAyi? qiEnA Evi nieLEAw pkrM vIuk yAyiEA? aEtA qe Ne wA Evi vlM ec@kyAyi EA? niL@ew v]ik NM ekAuM atiEvgiluM tiric H niL@ew tlEme {A v M. 5qeR eviyM qeR sV vuM ni qwiri, qeR vuM ExHWmAy sV ni qwH niL@ew lyLi vci ri. 6eydyiElyM eyzElmi elyM jneL avew Edzi ni der EtinAyi ni #IkA viukLiri. 7aver viukL lLi ni {A aver NkyANH. qiH niL@ew tiiyk mwi ni L@ew tlEme {A vM. 8niL@ew puAeryM puimA eryM eydyiel jnH {A viM, av aver atidery ezbAy viM. tH sMBviM, yEhAv enyA aLiecyt H tH yienAuk
9 rAxH\L@ew wyi KYA

eydyew zueL ziiem yEhAv vA ekAw vAsilu eydyielyM eyzElmielyM jneL {A mwieAu v, divsLi luM smyM stYmAyM 2ql A rAxH \ eLyM {A o uM. aver yEhAzAPAH tA}Hvr yiEl {A vM. aviewvcH qeR jniM qeR mtlAvkA zmAy yi AEyliM Evi, aver av ahiMviDM {A ziiM.

pik+ yinAyi nieL e oieA_k! eeDrYzA likLAy EyAAeL Nk! skl EpArALikL@M awvre. 10 niL@ew klk awicH vAL@ kLAk, niL@ew arivAL@k awicH, LAk. {AenA blm EpArALiyANH q dbl pRye. 11 um sklrAxH \ L@Em, EvgM vrikyM aview Mw kyM ec@k. yEhAEv, nieR EyAAeL ivENEm!

EyAEv 3+12-21

1220
mAy yEhAv, {AnAeN aEA ni aRiyM. ey zElM vimAyiIM anYj n niEm pNilUew kw EpAkymil. eydjnty H o pujIv vAgd H AnM ec@ divsM pvt mDurm mirinI rM. k pA o}uM. eydyiel skl NiyndikLiluM ev emA}u M. yEhAvyew lyi ni o Rv puReH aExYA tA}HvryHH evM ekAwM. eydmELAw Urt kAukyM avew mi nixH k LrM vI}H kyM ecyH k yA Qji pHtH o mmi yiEAM qEdAM jnnYmAy o pA}H mi yi EAM. eydyilAke zAzVtmAyi jn vAsmAM eyzElmi tl mRtlmRyAyi jnvAsmAM. av qeR jne ekA tinA {Anver ziiM! yEhAvyAy eedvM sIEyAni vsiM!

12 rAxH\ jAggrAewkyM

13

14

15 16

yEhAzAPAH tA}H v ryiEl mNi mERukyM ec e. kArNM um skl rAxH\ eLyM nYAyvicArN ecA aview {A riM. arivA vIk kArNM viLvu ekAyH i pAkmAyiri. v cviuk, kArNM vIucH niRiri. etAik kvi eA}ukyANH , kArNM av ew dxHwt vlutANH. viDiyew tA}H vryi iEm mH . viDi yew tA}Hvryi yEhAvyew EtYkdivsM awEpAyi. sUrYM cM uEpAM. n kAziAtAvuM. yEhAvyAy eedvM sIEyAni ni giM, av eyzEl mini alRuM. kAzvuM miyM nwuM. qA teR jninH yEhAvyAy eedvM o rAAnvuM yi AEym H o EkAymAyiriM.

18

19

20

21

17 qeR vipvtmAy sIEyA

ni pA niL@ew eedv

EmAsH

mKM etEAvyiel wyArielAv nAy EmAsieR vAkLANiv. Q vAk ki ruekAlM mH, eydrAjAvAy IyAvieR yM yi AEyrAjAvuM EyAvAzieR pumAy eyAErAebyAmieRyM kAlH, yi AEylieniy dz nLilANH av kiiytH. arAmi zi EmAsH pRu+ miA oAu o siMheEAel yEhAv sIEyAni ni gi . eyzElmi niH av wi m}kyM ec@. wyA ew Emc i R Nu. kE*mlmk EpAluM Ni yiri.

ecEA piwivenyM {A aRukLyM. arAmY kIRiEl vAsikLAyi EpAEkiyM vM. yEhAv kArY pRu. ePlist H Y zi pRytH tA+ gyiel nivAsik vic@ ecyHt atimH {A aver niymAyM ziiM. kArNM, EdAminH awimkLAyi viti Evi av rAxH \iel m}uv jneLyM twvukArAyi piwic@ekA uEpAyiri. 7aekAH g yew mtiliE {A tI ayyHM. atH atieR EkAkeL tIM ucAlAM. 8asHEtAdi siMhA sni rivenyM asHek ElAni ecEA piwivenyM {A aRukLyM. qEAentier {A qeR eek tiriM. ePli sH t Yri jIvEnAew Ezxiv mric@ EpAM. qeR yEhAvyAy eedvM kArY pRu.
6yEhAv

3yEhAv pRytH tA+ dEeziel nivAsik vi c@ ecyHt atim {A av er niymAyM ziiM. kArNM, u emtipkrNekAH ErA DAnYM emtiEpAel av gielyAdiel jntey mwic@ kLiri. 4 aekAH rAjA vAy hsAEylieR vIiE {A tI ayyHM. atH rAjAvAy ebh ddieR EkAk tIM u cA lAM. 5dEezieR kvAw {A tiRM. evtA}H v ryi* siMhAsni riven {A aRukLyM. EbH-edni*

k E p v t M vw yi AEyliel o pvtM. eedvieR miriEAH qANH Q EprinM. vLer vLRu ANietH kANi. e v t A } Hv r vimtA}H v r qEA dQBAgYieR nYtA}Hvr qEA Q EprinM vrAM.

ePAyn H IkY zi pRytH tA+ EsAnivAsik vic @ ecyHt atim {A aver niymAyM ziiM. kArNM av twvukArAyi piwic rAxH \ iel m}uv jneLyM qEdAminH awim kLAyi viukLu. buL@ew wyi yi AEy Aiy krA av oAmil . 10aekAH EsArieR mtiliE {A tI ay yHM. atH atieR EkAkeL m}u vM ucAlAM.
9yEhAv

EbH ed elbAEnA pv t i lu rAjkIyngrmAy arAM (siRiy). nieR BvnM qEA pRudIs yEA tinM vrAM.

EmAsH 1+11-2+9
11yEhAv

1222
eryM wi {A ekAl@M. yEhAv pRtH atA. eydy H zi pRytH tA+ eydAnivAsik ecyH t an vDi atimH {A aver niymAyM ziiM. kArNM, av yEhAvyew nYAymANe a sritH nirAkrikyM av eR ceL EpikyM ecyHt. avew pUvik piw avew vYAjeedv aver v}ietic@. 5 aekAH eydyew Em {A tI ayyHM. atH ey zElmiel EkAkeL tIM u cAlAM.
4yEhAv

qEdAMkA zi pRytH tA+ qEdAMnivAsik vic @ ecyHt atimH {A aver niymAyM ziiM. kArNM qEdAM aveR sEhAdren vAL@mAyi piw. ouM kN kAiymil. aveR EADM o vnYm] g eEAel nitYmAyi nilni kyM yi AEylien vlic@kIRutH av wekAirikyM ecyH. 12aekAH EtmAni {A tI ayyHM. atH ebA yiel EkA keL m}uvM u cAlAM. aEAnY zi pRytH tA+ aEAnivAsik vic @ ecyHt atimH {A aver niymAyM ziiM. kArNM av atii visH t Arewti Evi gielyAdiel gBiNikeL ekAkLu. 14aekAH rbAngrieR mti liE {A tI ayyHM. atH y divse nilviLi EpAelyM }li AieR divse kAuEpAelyM vH atieR EkAkeL m}uvM ucAlAM. 15aEA avew rAjAvH aveR EdYAgAErAw ew vAsiyAyi EpAM. yEhAv pRtH atA.
13yEhAv

EmAvAbi zi yEhAv pRytH tA+ EmAvAbH*nivAsik vi c @ ecyH t atimH {A aver niymAyM ziiM. kArNM qEdAMrAjAvieR aik av u AymAiLu. 2a ekAH EmAvAbiE {A tI ayyHM. atH ekrIEyAH ngri el EkAkeL tIM u cAlA M. yAEAzL@ewyM kAhLM viLiyewyM nwH EmAvAbH mriM. 3rAjAvien {A atinkevc H ekAkLyM. aveR skl EdYAg

AEyli zi pRytH tA+ yi AEynivAsik vic@ ecyHt atimH {A aver niymAyM ziiM. kArNM En kAer awimkLAyi eviEviyM ecRiy kwM vIA k}iyAtieR Epri muver o EjAfi ecri ieR vilyHM av viukLu. 7av pAveL niltiyiH cviiemtic@. aver v}iyi niH timAukyM ecyHt. qeR vi nAmM kLewtiEvi o puxM aveR aM oEr yv tiymAyi eelMgikbM pul . 8 av pAvLi ni kwinH QwAyi vAiy wk oAErA yAgpIWimriek viric@ kiwk yM pi} owiyvri ni kiiy vIH tL@ew eedvL@ew l yi vc@ wikyM ec@. 9pE EdvdAL@ew yrvuM kEvlkL@ew Rm aEmArY er* avew mivcH {Ate mwic@ kLu. avew mkLilu p}L@M tAe}y EvkL@M* {A
6yEhAv

yi

EmAvAbH yi AEyli ki} o rAjYM. ElAieR mknAy EmAvAbieR pigA mik aview vsic i . l . 19+37 kAk.

aEArY yi AEylukA knAniel ti mH aview vsici o jnviBAgM. EmAez yi AEylukAer mmi yilUew nyicEA aver Byewiy jnmANv. sMKYA. 13+33 kAk. a v e w . . . E v k L @ M avew mAtApi tAL@M avew ikL@M qM.

1223
nziic@. 10 aEmArYew EdzM sV mAvA {A nieL shAyic@. {Ate nieL QjipHEdz ni puRE ekAuvrikyM nAlekAlM mmiyilUew nwi kyM ecyH t . 11{A niL@ew H m Li ciler vAckM niL@ew yvALi ciler nAsI tM* yi niymic @ . Eh yi AEy jnEm, stYmANH. yEhAv etlAM pRu. 12pe ni nAsitAer vIu wi ikyM vcitH q vA ckErAw klikyM ecyHt. 13a ekAH DAnYM kvic@ niRc vi Rc@EpAEpAel {A ni eL ni riiwH Ric@ kLyM. 14Evgi pAyvEpAluM rewA k}iyil . zimAA Ev zArAyiriil. pwyALi kH sVyM riAmAvil . 15auM vil @ mvM jIvEnAew bAiyAvil. Evgi pAyv rewil. tirsvAriA av ew jIv riymil. 16 atirrAy EpArALik divsM yD Epic H oAwiLyM. yEhAvi ni sEzM tA.

EmAsH 2+10-3+14

yi Eyli tAItH Eh! yi AEymEL, QjipH EdzniH niL@ew m}uv wMbeLyM ekAuv yEhAv yew nieLRic@ Q sEzM ic@ EkAluM+ 2 miyilu skl rAxH\LiluMvcH {A o viEzx rItiyi aRiiritH nieL mAmANH. niLAve qnie tier tiriiri. aekAH niL@ew sklpApM {A nieL ziiM.

wA reyAmiel i o pi nil ekNiyi ec wARil ! oienyM piwic i i lA o ekNi nilniH etRic@ yrARil . 6 ngri kAhLM m} ewEA jn mRiyi EkH By. o ngri p v EA yEhAvyAN vtH . 7teR dAsArAy vAckH E zYM evLiewieAwAet qeR yjmAnnAy yEhAv tIc y AyM yAetAM ecARil . 8 o siMhM alRuevi jn EpwiM. yEhAv aLiec@evi vA ckA vciM. 9asH E tAdiel armnkLiluv ErAwM QjipH Edziel armn kLiluvErAwM t@ pRyk. zmrY yiel mlkLi owi atinke klL@M jnM muver qen pifiievM kAk. 10Q jnH qen EnrAy mAi jIviNemRiyil. pNM avew armnkLi sVpic @ vEti nAyi av ekAyiluM amiluM ew. q yEhAv aLi ec@tAyi avErAw pRyk. 11aekAH yEhAv pRytH tA+ o zu nieR EdzM vLykyM nieR rk tkk yM nieR armnk ekAywi kyM ec@M. 12yEhAv pRytH tA+ o iwy siMhieR vAyi niH ru kAlukELA ecviyew o kxNEmA re wtH EpAelEyA aEt EpAel zmrYyi pA yi AEym rewM; mieR o mlyM ki AlieR o cIM. amAM.
13ic @ EkkyM yAEAbi eR wMbientier sAYew kyM ec@k. sv z M qeR yjmAnM yEhAvymAy eedvieR sEzM tA. 14yi AEylien atieR atim {A ziiEA EbETli eR* yAgpIWeL {A ziiM.

yi AEylukA zi 3omivA stiAet ru Ep oic@ nwARil! 4r kiAet siMhM kAi giARil! oien yM piwic i il A yvsiMhM hyi niH alRARil. 5atien
nAsI t eedvienA Etk Enc Env. Evtirik q qAy vAi niAytH.

EbET yi AEyliel o pNM. eedvieR vsti qM.

EmAsH 3+15-4+13

1224
ewvElA. qeR yEhAv pR tH atA. 6niL@ew ql A ngrLiluM {A niH evwi pl@kL@M qlAyiwLiluM aieR RvuM viyiuEpAluM ni qiEl mwiyil q yEhAv pRy . 7ekAyH inH pieyM m mAsmEA {A niH m} mwk EpAluM ecyHt. o ngri E {A m} epiM. qA EveRA ngriE {A m} epikyil. o pAwinH m} kiuM. qA m} kiA EveRA pAwM vru EpAM. 8 rEA mEA ngrLiel nivAsik evM wi ti Evi EveRA ngri El Evc@ecl@M. qiluM av mtiyAvukyil . qiuM pe ni qiEl mwiyil q yEhAv pRy. 9{A niL@ew viLey vAvuM pUluMekAH mic @ . {A niL@ew EtAL@M miriEA kL@M Ni. evuiLik niL@ew aimrL@M olivumrL@M ti. qiuM pe ni qiEl mwiyil q yEhAv pRy. 10QjipHtiEnAw ecyHt EpAel niL@ew wyHM {A o mhAmAri ayc@. niL@ew yvAeL {A vA ekAu ekAl@kyM niL@ew tirkeL piwikyM ecyH t . niL@ew pALyLiel zvL@ew nAM niL@ew miLkLi {A kyi. qiuM pe ni qiEl mwiyil, qH yEhAv pRy. 11esAEdAmienyM egAEmAreyyM {A nziic EpAel niLi ciler {A nziic@. ni o tIyiniH Qriy k ekAi EpAel yi. qiuM pe ni qiEl mwiyil, q yEhAv pRy. 12aekAH yi AEyEl, {A nie ziiA EpAkyANH. {A niEAw ecA EpA ekAH nie viDiA EpA nieR eedve EnriwA tAeRw ekAk. 13qienA pvt

yAgpIWieR EkAkeL mRi kyM av nil vI}ukyM ec@M. 15zizirg]hL@M #IxHmg]hL@M o EpAel {A nziiM. neA ieR ciNiy g] h L@M nziiM. aen ouvLer g]h tkwiyM. tAyi yEhA vyew sEzM. sE H nEhAlA sM xw H ew OIk qLiyver EAhikyM aver awicmkyM { wi A qeiluM ekAuvrik! q tL@ew yjmAnArAy BA AErAw pRykyM zmrYAmlyi pAkyM ec@ bAzAniel pEL, ni Q sEzM ic@ EkAluM. 2qeR yjmAnnAy yEhAv vinAyiriyA en stYM ecyH t iri+ nieL ekAL@ ekAuM niLi vuM owvil ven ekAuM av piwic@ ekAuEpA kAlM niymAyM ni vH. 3 niLi oAErA iyM mtilukLilu LkLilUew ngri evLiyiEl Ener etRi c@EpAM. ni zvnyH Ener qRiyewM.* yEhAv pRu. 4EbETli ecH pApM ec@k! gigAli* ecH atiluEmeR pApM ec@k! niL@ew blik qlA rAvielyM niL@ew viLvieR pielAH qlA mAM divsvuM ekAuvrik. 5puLiic mAvuekAu aM sHEtAyAgmAyi EhAmik. sVmn Ael nw v}ipAwkeL prsY mAyi viLic @ pRyk. yi AEy meL, ni aen ecA xHw

n i . . . q R i y e w M aTvA ni dEreRiyewM. jn nieL ehE A pv t iEl ekAu EpAM. qAyBAxyilitH mnilAA vix mmANH. sHI qRiyewM qAENA OI ciltH qRiukLyM qA ENA q vYml. E b E T l i . . . g i g A yi AEy jntyew rADnAl. yi AEy lielyM eydyielyM jn eyz Elmiel eedvAlyi mAEm te rA DiAvU q eedvi nibmH.

1225
eL vAM kAien s]xHwi M teR EzYemeH mxY er aRiyiM dye A M miyiel pv t L@ew mkLilUew nwM qlAM avnA Nel A . sv z nAy eedvmAy yEhAveye aveR nAmM. yi AEyli o EzAkgAnM yi AEyjnEm, nietier o crmgItmAyi {A Re ecAl @ Q sEzM ic @ EkAluM.

EmAsH 5+1-15

rAiyAvM kwliel eveL viLikyM avey miyew Em ecAriykyM ec@vmAyv mAmANH eedvM. yEhAv qe aveR nAmM! 9 EkA nziiti Evi k ver vkvv av te.

2 yi

AEyknYk vINiri. niyM av q}uEyil. o nivrA shAyiA mi lAet avL@ew sVM Edzu EpieH av kiw. 3 qeA qeR yjmAnnAy yEhAv pRytH tA+ yirM EyAAeL yiny yH o ngriEl, Ru EyAAEL tiric@v. Ru EyA AeL ayyH o ngri El p EyAAEL tiric@ v. yEhAv yi AEylien mwi vrA EA/Ahii qeA yi AEyjnEAw yEhAv pRytH tA+ qiEl vrik, ni jIv EnAewyiriM! EbETli EpAktH. gigAli ecl tH . Eb-Ezbyi kw tH. kArNM gigA nivAsik tIc y AyM vAsiEl ekAuEpAkewkyM EbET nziiewkyM ec@M. yEhAvyiEl vrik, ni jIvEnAewyiriM. eli tI EpAel yEhAv EyAEsPH l iEner pAyM. atH EbET lien vi}uuM. atH ekwA M Akymil. hA kxHwM, nYAye kyHpA kyM nItiey tRyiliwkyM ec@vEr! nLAy kAikeyyM mk yireyM s]xHwicvM ri ien BAtmAvM pklien

AEylukA ecyt H H tY dxw 10 nYAysByi anYAye evl@ viLiven ni evRuk yM stYM pRyven ni pkyHkyM ec@. 11 aekAH qLiyver niliu cviukyM avew oAhriDAnYM avri niH tieywkyM ecyHtekAH ni eckli eR EmAwiy vIwkL@Aiyi rieiluM avyi ni pAkyil. ni viEzxe miriEA evc @ piwii cirieiluM avyew vIH ni wikyil. 12 qekAeA, niLuew pl pApeLyM {AnRiy. ni zriM atim ecyH. zri ec@ver ni mRiew. pNM vAi ni ti ec@. pAv H ni nYAysByi nIti niExDikyM ec@.
13 aekAH

yi

viEvkzAli Q kAlH mQnM pAliM. kArNM Q kAlM cIyANH. 14 ni jIvic i riEtinAyM ni pREpAel svz nAy yEhAvyAy eedvM niELAw ew riEtinAyM tiyH pkrM ney aEnV xik. 15 tiey evRukyM ney sH E nhikyM nYAysByi nItiey tixHWikyM ec@k. o pe, svznAy yEhA vyAy eedvM EyAEsPieR l i EzxivErAw kN kAiEyAM.

EmAsH 5+16-6+6

1226
25 Eh

16

17

18

19

20

ekAwiy d+KieR o kAlM v aekAH qeR yjmAnM svzmAy eedvM pRy tH tA+ ql A epA kvlkLiluM nilviLi AM. qlA etvukLiluM aEA l, aEA l qH av pRyM. xiAer vilApiM vilAp eA}ilukAer almRyHM av viLiyHM. {A niL@ew nwview kwEpAekAH skl miriEAkLiluM nilviLi AM, q yEhAv pRy. yEhAv viDi nw divs iEvi EmAhEAew kAi ri niH aet Byr mAyiriM. yEhAvyew divs eRicH niH en o mEnABAvM qinH ? atH evLi cml, AyiriM. atH o siMhi niM reEAwv krwiey ku mu EpAel yiriM. ael i av o vIi ecl@kyM mri eek cAkyM ec@ EA aven o pAu kwi EpAel yiriM. yEhAvyew divsM evLicml, ANH . kAzieR o kirNMEpAlumilA o divsmA. yi AEylieR rADn yEhAv nirsi niL@ew /v {A evRu . av {A sVIkriil! niL@ew sBAEyAg {A sVdiil. ni EhAmblikL@M DAnYb likL@M qniic A luM {A av eekeA_kyil. ekA}u kAlikeL niEvdic@ niL@ew smADAnblik {A gQni kyil. nieR pAieR oc qiniH qwmAU. nieR vINkL@ew sMgItM {A Ekkyil. qA nYAyM evM EpAelyM nIti oriluM vru EpAkA orviEpAelyM o}uke.

yi AEylEm, nAl ekAlM qni mmiyi bli kL@M v}ipAwkL@M ni ekAu vEvA? l! 26 pe niEvi ni Aiy vi#hLAyi ni L@ew rAjAvAy siienyM niL@ew nEdvnAy kIy enyM ni niL@ew ew m. 27 atinA nieL {A vAsi kLAyi dEezieRyM aR E ayyH M, qH sv znAy eedvemM yEhA veyM nAmmv pRy. AEyliniH nlk AlM qwEpAM rAxH \ Li m K Ym A yt i e l DAnikEL, yi AEylM shAyiEvi smIpi vEr, sIEyAni suKEA ewyM zmrYAmlyi surAEbA DEAewyM k}iyvH aet ByrmAyiriM. Ruek klHeni ec EnA k. pie aview niH mhAn grmAy hmAiEl EpAk. pie ePlisHtYew giEl EpAk. Q rAjYELAeLlAM emc m AENA ni? ael i avew EdzM niL@ew Ed zeA visHt]tmAENA? vinAzdivsei ciiA vistikyM amvA}Hcey awikyM ec@ niH aet ByrmAyiriM. neAieR ciNiy kilukLi kiwkyM m Li lsYEAew zyikyM tirew AwkeLyM EtYkM ekA}uic piwA eL tikyM ec@vH aet ByrmAyiriM. vINyew nAdienAic@ pAw vH aet ByrmAyiriM. dAvIdienEAel av sMgIEtA pkrNLi tEvi pAu mew. vIuwLi niu wik yM vuM nl eetlMekAH teL pUkyM qA EyAEs yi

6
2

21

22

23

24

1227
PieR vinAzei d+KiA tiriyM ec@vH aet ByrmAyiriM.
7qA avew nlkAlM avsA niM. av vAsikLAyi anYEd zE ekAuEpAkewM. 8 qeR yjmAnnAy yEhAv sVyM o stYM ecyHtiri. svznAy yEhAvyAy eedvM pRtH tA +

EmAsH 6+7-7+8

14Eh yi AEyg] h Em, EnAi EA~, {A nietier o puRMrAxH\e q}uEiM, qH svznAy yEhAvyAy eedvM pRy. av nieL elEbAhmAH mt arAbA-EtAw vEr yHM kxHwewM.

yAEAbieR gve {A evRu. aveR EkAkeLyM {A evRu. aekAH ngrvuM atilu sklvsHt L@M {A zueL iM.

RcH yi AEylukA jIv EnAew bAiyAvuM 9p Ep o vIi jIvEnAew bAiyAyA av mriM. 10ov mriEA aveR vuM aw buvuM EveRA cAcArM wi aveR asH T ik vIini puRE mtinAyi epAM. aErM ov vIieR RkLi lu mEvEnAw EcAdiM, er iluM niyM niEAewAM EA? aEA av pRyM, l,... aEA dYEv pRyM, zbHdiAet! qeA yEhAvy ew nAmM nAM cric@wA.
11 qA

evuiLikew dznM yEhAv qni kAitH tAyi+ rAMviL vL G i av evuiLikeL ok yAyi. oAM viLevwiniH rAjAviER ekAyH e twi. 2evuiLik Edz ecwik titIEA {A pRu, aEA, qeR yjmAnnAy yEhA Ev, dyvAyi epARuEN! yH avAy yAEAbH qen jIv pulM? 3aEA yEhAv aEti teR mnS mAi. yEhAv pRu, a sMBvikyil. tIyew dznM yjmAnnAy yEhAv qe kAitH tA+ qeR yEhAvyAy eedvM o agHniey viLikyAyi. agHni mhAsm e nziikyM pie krey nziiA wukyM ecyH . 5aEA {A pRu, aEA qeR yEhAvyAy eedvEm, dy vAyi niEN! yH avAy yAEAbH qen jIv pulM? 6aEA yEhAv aEti teR mnS mAi. qeR yEhAvyAy eedvM pRu, a sMBvik yil.
4qeR

EnAiEA~, yEhAv kliM. qiH vliy vIwien LAyM ecRiy vIwien Ru kLAyM av wic@ tkM. 12 tirk pARRew oAwARu EA? eriluM kALkeL pUi kw }ARuEA? l . pe ni nYAye vixmAyM n yew p}e kyHpecwiyAyM mAiyiri. 13 ElA-edbAri* hH L Adi vM nAM nmEvi new QekAH kyIM piwiecw iEl ? q pRyvM aet ByrmAyiriM.
ElA-edbA omil qm o lnAmM.

lieR dznM qe kAitH tA + qeR yEhAv piwic@pNit o mtilinriek ni kyAyi. aveR ki o luM Ayi. 8 aEA yEhAv qEAw pRu, EmAEs, nI kAetA? {A pRu, o . aEA yjmAn qEAw pRu, EnA, qeR jnmAy yi AEyli eR wyH {A o w
7yEhAv

EmAsH 7+9-8+8

1228
p}u p}ieR dznM qeR yjmAnnAy yEhAv qni kAitH tA+ o p}u p}M. 2yEhAv qEAw pRu, EmAEs nI kAetH? {A pRu, o p}u p}M. aEA yEhAv qEAw pRu, qeR jnmAy yi AEylieR aYM qi}iu, niyM {A avew pAp kiel nwi il. 3 divsM lyiel pAu k nilviLiyAyiIM qH qeR yjmAnnAy yEhAv pRy. zv qAwmAM. av nAlupAwM citRiiwAM. zbHditH!

. ni oriluM aver {A o}ivA yil. 9yisHhAieR pUjAmlk tkewM. yi AEylieR t lL@M tkewM. eyAErAeb yAmieR le qeR vA ekAH mic@ ekAl@kyM ec@M. amsYAvH EmAsien twyA mi 10EbETliel puErAhitnAy am sYAvH yi AEyliel eyAErAeb yAMrAjAvinH Q sEzmyc @ + yi AEyg] h ieR o nw vi evc H EmAsH ninetier FAElAcn nwiyiri. av eR vAk m}uv vhiA rAjY i k}ivil. 11EmAsH pRtH tA+ eyAErAebyAM vALA mri kyM yi AEy tIc y AyM sVEdz niH twvukArAyi piwi ewkyM ec@M. 12amsYAvH EmAsiEnAw pRu, Eh, dzkA, EpAk, eydEdz E oAwiEAk. nieR Bi luM vciluM aview nwi eAk. 13pe ni oriluM nI EbETli vcitH. kArNM atH rAjAvieR vimirvuM rAjYi eR lyvumANH. 14aEA EmAsH amsYAviEnAw mRupwi pRu, {A o vAc knAyiil. vAckew wMb ievmAyiil . pkrM {A o kAlivLkArM kAiAy kIRuvmAyi. 15pe yEhAv qe wuvL kAri niewiH qEAw pR u, ecH yEhAvyew jnmAy yi AEylientirAyi vcik. 16aekAH EA nI yEhAvyew sEzM Ekk. nI pRy, yi AEylientier vcitH, yi sHhAieR lientier sM gitH qH. 17 aekAH yEhAv pRytH te+ nieR pi ngri o EvzYyAyiEAM. nieR puAM puimAM vALA ekAl e wM. anY nieR nilM aLu piewM. nI o viEdz evc H mric @ EpAM. yi AEy liEnA, sVEdz niH der vAs iEl EpAEkiyM vM.

yi AEyliel kcv wA pNmAti mAEm tAlr Ym_ 4 qLiyver kAI}iliu cviu kyM rAjYH drier ekAeAw kyM ec@vEr, Ek k;
5 { DAnYM vitinH

amAvAsi* EGAx qEA k}iyM, new pkzA lk RH DAnYM vitinH zbH qEA k}iyM? aEA { jnH aLvu Rc@ ekAwkyM vil ukyM klAsuekAu pikyM ecyHEtAM; 6 aEA { qLiyver evi M drier o EjAwi ecriieR vilyH M vAukyM tRyi viEAy a}u EgAtH vi kyM ec@M, q@ pRy vEr; 7 yEhAv yAEAbinH mAM aveR nAmi; yAEAbi eR aBimAnM vAgHdAnM ecyHti uH+ av ecyHt oerA dxH v]iyM {A oriluM mR yil. 8 kArNM mi viRyH @kyM atilu skl jIvikL@M vilpi
a m A v A s i qAy mAsieR oAM tIyti. Q divsM eedvArDnyH Ayi vi EyAg nwARuH.

1229
kyM EdzM m}uvM QjipHti el eenndieyEAel yk yM aEAumiEAuM lti EzxM vIuM tA}ukyM ec@k yiEl? 9 qeR yEhAv pRy, smyH {A sUrYen cyH asH t miikyM miey pk li ikyM ec@M.
10 niL@ew

EmAsH 8+9-9+7

/veL mric vEviy o vilApEv LyAyi {A mAuM. niL@ew pAu keL vilApnLAyM {A mAuM. sklriluM {A vYsn vsH cAiM. qlA tlkeLyM {A m$nM eciM. atien {A niL@ew kpu Eviy vilApM EpAelyM atieR avsAnM kyHpu o divsM EpAel ymAM.

eedvieR vAiEvi viz o Byr kxw H kAlM v 11qeR yEhAv pRy, EnA, rAjYH {A piNi v kAlM awiri; ai Eviy vizEA evi Eviy dAhEmA al, yEhAvyew vAk Ek A i. 12 av mYDrNiwmt cAvu kwveryM vwmt ki} veryM } nwM. yEhA vyew sEzM EtwieAH av piEAuM mEAuM alyM. qA av atH ke kymil. 13 smyH surikLAy yvti kL@M yvAL@M EbADMeku vI}uM. zmrYyew e t i e n i w i c * H NyiwkyM, Eh, dA, nieR eedvM jIvitH Eneri, qM Eb-Ezbyiel eedvM jIvitH Eneri qM NyiwkyM ec@v ni oriluM nivrAvM vI EpAM.
zmrYyew etien zmrYyiel pi eedvM.

yAgpIWinriek ni yEhAvyew dznM qeR yjmAn yAgpIWi nriek ni {A ku. av pRu, Rwi EpAluM LkiEAEk tinAyi kL@ew cite awik. k jnL@ew tl yi vIE}tinH av tkk. bAiyver {A vA ekAu ekAl@M. ovM kw kLyil. ovM rewkyil. 2 av pAtALi recA qeR eek aview niH aver piwiM. av kAziEl kyRiecA {A aview niH aver RM. 3 av kEmlyew ciyi oLic A {A aview niH aver etru piwiM. av qe evicH kwlieR awiyi eceALic A {A kwt EAw klicH aver kwiiM. 4 av avL@ew zuLA vA sikLAyi piwiewevi {A vALiEnAw klicH aver aview ekAliM. Ninl, pieEyA, EAhinAyi {A avewEm qeR EnAM R iM. zi jne nziiM yjmAnM sv z mAy yEhAv miey etAw EA, atH kyM ati vsi skl mxYM vil pikyM EdzM m}uvM QjipHtiel eenndieyEAel ykyM tA}ukyM ec@M. 6 yEhAv sVLi aveR mALikmRik pNiykyM mi mkLi aveR kAz m$pM tIkyM ecyH t . av kwliel eveL viLikyM avey miyewEm o}ikyM ec@. yEhAv qe aveR nAmM.
5 qeR

yEhAv yi AEylieR nAzM RekAw yEhAv pRy, yi AEylu kAEr, ni qni qEtYApY

EmAsH 9+8-15

1230
uAyiEpAel atien puiNiykyM ec@M. qienA qEdAmieRyM ori qERtAyi sklrA xH\L@ewyM avEzxM yi A Ey o pE kwiEyAM, qH sMBvii yEhAv pRy. yEhAv pRy, }uv ekA@veRyM vityH v miri cviuveRyM oem kAlM vrikyANH . kLiniM mlkLiniM mDurm vIH o}ukyM qlA kL@M aetA}ukyM ec@M. qeR jnmAy yi AEylieR eqzVrYM {A tiric @ ekAu vM. av vngr pNitH avyi pAM. av miri vyluk Ai avyew vIu wikyM EtAL@A i avyew p} tikyM ec@M. {A aver avew EdzH nwM. {A av ekAw EdzniH av ni oriluM pRiec w ewkyil qH nieR eedvmAy yEhAv pR y.

AerEAelyANH. yi AEyli en QjipHtiniM ePlisHtY er kPH E tAriniM arAmYer kIRiniM {A ekAuvu. 8 EnA, qeR yjmAnnAy yEhAv pApm rAxH\e dzi . yEhAv pRy, {A, yEhAv, atien mKni nziiM. qA yAEAbu g]he m}uv nziiyil. 9 EnAiEA~, {A o kl n ekAwkyANH. qlA rAxH\L@ ewyM wyiniH yi AEy lien DAnYM ariyiliH ari EpAel {A ariM. oerA crluM Q tAe} vI}ukyil. 10 pH {eL awkEyA piwikEyA l q pRy qeR jnieR wyiel skl pApikL@M vALA mriM.

12

13

14

rAjYM punApiemH eedvM R ekAw 11 smyM dAvIdieR tk wArM {A vIuM yM. wArieR mkLilu vi luk {A awyHM. atieR EkwpAwk {A tIM. vLer

15

obdYAvH

qEdAM ziiewM obdYAvieR dznmANitH . qEdAmieni* qeR yjmAn nAy yEhAv en pRy. yEhAvyAy eedviniM o vmAnM {LRiu. rAjY iwyiElH o dt ay yHeiri. av pRu, nmH qEdAmiEnAw yi EpAkAM. yEhAv qEdAmiEnAw sMsAri 2 qEdAEm, nie {A vuM ecRiy rAxH \ mAM. ql A vM nie vLer evRuM. 3 nieR ah nie EBAxnAi yiri. pARyHiwyiel h kLi nI vsi. nieR BvnM imkLi. atinA eme niliRAnAvil q nI sVyM pRy. qEdAM tAe}yiRewM
4 yEhAvyAy eedvM pRy+ nI

10

11

pienEAel yri pR kyM niwyi w vyH kyM ecyH t AluM nie {AnviewniM RieAu vM. 5 tIc y AyM nI nziiewM! kA nieRywE vM! ekAA rAiyi vM! vzY metlAM av kvM! pNiA nieR miri pRiEA av Rc@ miri piRki Epi ciu EpAM. 6 pE zu zAvieR rhsY niDikEvi prkyM a kekyM ec@M av
qEdAM eydyH etki} o rAjYM. yAEAbieR rsEhAdrnAy zAvieR pigAmikLANH qEdAmY.

12

13

nie vikyM EtAl i kyM ec@M! nieR sKYiluverl A M nie Edzi puRAM. niEAw smADAni k}iy v nie wkyM etAy kArY ecikyM ec@M. nieR sKYkik ninAyi o ekNi ElAcikyANH . av pRy, avenAM tI iAvil. yEhAv pRy, aH qEdA miel jH{AnikeL {A nzii M. zAvieR pv t iel buimAAer {A nziiM. EtmAEn, nieR vIrA Bye wM. zAvieR pvtilu verlAM nziiewM. asMKYM Ep ekAlewM. nI apmAnM ekAH mwewM. nI qEmAyi nziie wkyM ec@M. qeA nieR sEhAdrnAy yAEAbiEnAw nI vLer UrnAyi. nI yi AEylieR zuELAw Ec. yi AEylieR niDik anY ekAuEpAyi. viEdzik yi AEylieR ngrkvAwM kw ei. eyzElMngre av nRuiH pvc @ . aEA nI nieR pM kAH aview av ErAewAM te Ayi. sEhAdreR driti nI ciric@. nI aen ectAyi . av eydey tk EA nI sEAxic@. nI aen ectAyi. av ew dritdini nI vIiLi. nI aen ectAyi. nI qeR jntyew ngrkvAwM kwkyM avew zHnLi prihsikyM ecyH t . nI aen ectAyi. av

obdYAvH 14-21

1232
EpAelyM. pE zAvieR jnt cArMEpAelyAyiIM. eydA qEdAmien eriM. eydA qEdAmien nzii M. anrM zAvieR rAjYH M avEzxiil. qekA eA yEhAvyAy eedvmA Ni pRtH.
19 anrM engvukA zAvieR

14

15

16

17

18

ew dritkAlH avew niDi k nI ekAywic@. nI aen ectAyi. kvlkLini rewA mi cver nI vDic@. nI aen ectAyi. jIvEnAew r ever nI piwiwi. nI aen ectAyi. ql A vmAy yEhAvyew dinM w qlA rAxH\L@ewEmluM vM. aEA, nI muvErAw ecyH t tik nin sMB viM. aEt drit nieR sVM tlyi v ptiM. qekAeA, qeR vi pvti nI rM citRic@.* atinA mu rAxH\ nieR rM citRiM. nI vDiewM. atH nI oriluM jIvic i i ilAEpAel yiriM. pE atijIviv sIEyA mlyi avEzxiM. av qeR virAyiriM. yAEA bieR jnt avAyitH tiriekiwiM. yAEAbieR wMbM tIEpAel yAM. EyAEsPieR jnt nALM

pvti vsiM. tA}Hvryi luv ePlisHtYEdze eek lAM. qyImieRyM zmrY yewyM EdzH av vsiM. gielyAdH ebnYAmIERtAM. 20 yi AEyjnt tL@ew Bvn Lini puRAei. qA av sAerPAH ver y knAEdzM sVmAM. eydA eyzElminiM esPArAdiEl mAei. qAlv engvieR* ngr lBiM. 21 vijyik zAvieR mlkLi vsiver BriA sIEyA mlyiEl kyRuM. rAjYM yEhA vyEwtAyirikyM ec@M.

r M c i t R i c @ av qeR vi pvti mdYM pAnM ecyH. atinA melA rAxH\L@M qeR EkApieR pAi niM wiyHM qM.

engvH eydyH et o mEdzM.

EyAnA

eedvM viLikyM EyAnA pAlA ynM ec@kyM ec@ amiAyew punAy EyAn EyAw* yEhAv sMsAric @ . yEhAv pRu, 2nIenEv * o vliy ngrmANH . aviwkA ec@ anvDi dxH w tkeLi {A Ekiri. atinA ngr iElec avErAw tik ec@tvsAniiA pRyk. 3eedve asriA EyAn yH tArYmAyiil. atinA lyA yEhAvyi niM oAwiyk lAnA mic t H . ayA EyA yiEl* EpAyi. aview, vLer dery tzIziEl* EpA o k ayA ku. ayA yAli ekAwH kli yA tiric@. kliel yAAErAewAM tzIzi El EpAvAM yEhAvyiniH oAwiykluvAM ayA niyic@. ekAwAH yEhAv smiEl vlieyA ekAwAien ayc@. kAH sme Li mRic@. atizmAy kAAyitinA k piL EpAkARAyi. 5k miEAkAtiri A atieR BArM RyHNem nAvik niyic@. atinAlv cr keLwH smiEleRiyA wi. nAvik vlAet Byi.
4qA

oAErAM tL@ew eedve viLic@ AiA wi. EyAn yAke klieR tA}e tiEl kiwA EpAyi. ayA Ruk yAyi. 6 kiA EyAney kAkyM ayAeL viLic @ N kyM ecyHt, q}uEH! nI qA RutH ? nieR eedvEAw Aik! o pE nieR eedvM nieR AnEkH ne ri EcAM! Q ekAwAieR kArNem? H av prsHprM pRu, ni nmH, Q }L@AkA kArNemeRiyA nRuiu EnAAM. atinA av nRuiu. EyAnA kArNmANH dritL@Ayet av mnilAi. 8 aEA av EyAnEyAw pRu, nieR etuml mANH {H Q anTeLAe AytH! atinA, nI ecyHt ete AeN pRyk. nieR etA}iel ANH? nI qview niA vtH? nieR rAjYEmtANH ? nieR jnt rANH? 9EyAnA avErAw pRu, {AenA qAynANH (eyd). smvuM kryM s]xw H ic sViel eedvmA yEhAvey {A rADi. 10tA yEhAvyiniM pAlA ynM ec@kyAyiev EyAnA avErAw pRu. tRiEA av vlAet By. av EyAn EyAw EcAdic@, nieR eedvien tier nI qnmA ecyHttH? 11ekAwAuM smiel tirmAl kL@M wt zmAyieAi. atinA av EyAnEyAw EcAdic@, sVryH {eLA ecE tH? sme zAmAA { nie q ecNM?
7aEA

EyAnA 2 rAjA. 14+25 pRy aEt vAcknAvAM tH. nIEnvA aUrieR tlAnM. aUri eR eesnYM bi. si. 723-721- vw yi AEy nziic@. EyA mDYDrNYA}i Ec yi liel o tIrEdzpNM. AEy

tzIzH sHepyiniel o pNmAvAM tH. EyAnyH eceAvu akli lANtH. yi AEyli ki}Ayi Q pNM.

EyAnA 1+12-3+3

1234
4 aEA {A kti, ni {A

12EyAnA avErAw pRu, {A etu ecyH t ekAANH kwli ekAwAuAyet {AnRiy. atinAele kwliEleRiyk. atH zAmAyieA_M. 13pe ayAeL kwliEleRiyA avrixHweil. av k tiriek RmKEwiA mieciluM sADicil. kAuM tiryM atiz mAyi. EpAeri av wt zmAyieAumi!

EyAnyew zi 14atinAlv yEhAvEyAw nil viLic@, aveR tikL@ew Pl mAyi aven { kwliEle Riy. o nixHkLen ekAl@ q M {LiluAkEt. aven ekAl@tinA {eL vDiEt. nIyANH yEhAveyM nieR cH C yH e A nI viem M {RiyAM. qA { ELAw kN kAENEm. 15aen av EyAney kwliEl eRiu. ekAwAu nilc@. smM zAmAkyM ecyHt! 16 a k EA av ByAM yEhAvey bmAniAM wi. av o bliyikyM yEhAvyH EtYk vAgHdAn EnkyM ecyHt. 17EyAnA smiEl vIN EA aven vi}uA yEhAv o vliy m/Ye ayc@. m pkluM m rAiyM EyAnA m/YieR vyilAyi. m/YieR vyi kiwEv EyAnA teR eedvmAy yEhA vEyAw Aic@,

nieR xHwiyi epwAtirik yAyi. qiluM {A nieR vi lyiEl w EnAM. smjlM qe mwi. evM qeR vAy mwieiytinA qni zVsiAnAyil . {A smieR }LiEl miEAyi. kwc i qeR tley epAtiu. {A smieR awiilA yi, pv t LArMBii wH. Q twvRyi {A qe EmAyi bitnAey {A kti. qA qeR eedv mAy yEhAv qe pAtALi niM ric @ ! eedvem nI qni punjM nki! qeR ANnH qlA tIk L@M nzic@. qAlEA {A yEhAvey viLic @ . yEhAEv, {A niEAw Aic@. nieR vi lyili nIey eR An EkkyM ecyHt. cil vYvi#heL rA Di. pe timk orilumver shAyiil. yEhAvyini mAmA r vrik. {A nie niEyAew sHttiM. {A ninH viEzx blik k}ikyM niEAw qeR Enck niREvukyM ec@M.

2 {A vLer vliy }ilA

10anrM yEhAv m/YEAw sMsAric@. m/YM EyAney atieR vyiniM kryiEl Ci kyM ecyHt.

yi. {A yEhAvey r yH Ayi viLiyH kyM av rmL@kyM ecyH t ! {A pAtALieR agADtyilAyi . yEhAEv, {A niEAw yAcic@, qeR zbHdM nI Ek kyM ecyHt! 3 nI qe kwliEleRiu, nieR zmAy tirmAlk qniEm vlc@. {A sm ieR }LiEl EpAyi. qni iluM evmAyi.

eedvM viLi, EyAnA asri anrM yEhAv EyAnEyAw vIuM sMsAric@. yEhAv pR u, 2 vliy ngrmAy nIenEvyi El ec {A niEAw pRy kArY sMgik. 3aen yEhAvey asri c @ ekAH EyAnA nIenEvyiEl EpAyi. nIenEv vlieyA ngr

1235
mAyi. ngriluew m}uvM ovnH nwNemei m divsM sriEi vmAyi. 4EyAnA ngrieR mYi ecni nienEvyiel jn ELAw sMgivA wi. EyAnA pRu, nAl divs EzxM nIenEv nziiewM! 5 eedvsEzM nIenEvA vizVsic@. tL@ew pApeLi ciiA av o EnrM hArM k}i nii vyHA tImA nic@. tL@ew EKdM kwiiA av viEzx vO Dric @ . mANimAM vuM tA}HvmwM ngriel sklM aen ecyHt. 6nIenEvyiel rAjAvH etAe Eku. teR tikLi rAjAvuM EKdic@. atinAlEhM siMhAsnM tYjic @ . aEhM teR rAjkIy vO evwiH d+KM kwi iA viEzxvOLNiu. rAjAvH cArili.* 7aEhM o EtYk sEzM q}uti. sEzM aEhM ngrielAwM ayc@+ rAjAvieRyM aEhieR -AewyM kln. RecA kAlE mxYErA m]gELA oM BitH. ipeL EyA kkAlieLEyA Emw kLi EmyA avdiil . nIenEvyi vsi oM qeiluM tikEyA wiyH kEyA ecil. 8 qA tL@ew vYsnM sUciiA sv mxYm]gAdikL@M viEzxvOM DriNM. L@k c i eedvEAw nilviLiNM. qlAvM djIviti ni piARukyM pApM ecAtiri kyM ecNM. 9 aEA eedvM teR mnS mAukyM tImAnic i tH ecAtiri kyM ecyHEtAM. eedvM teR mnS mAukyM EkApiAtiri kyM ecyH E tAM. aEA n ziiewAtiriM.
cArili t d+KitrAyi ev kANiAnANH L@k en ecyHtitH.

EyAnA 3+4-4+6

10av ecyH t tH eedvM ku. jn ti ec@tvsAniic@ ev eedvM mnilAi. atinA eedvM mnS mAukyM EzicitH ecAtirikyM ecyH t . eedvM mxYer ziicil.

eedvieR kANYM EyAney pitnA eedvM ngre rictH EyAn ey asuxH w nAi. EyAnA EkApixH W nAyi. 2av yEhAv EyAw prAtieu, en sMBvi emeniRiyAmAyi. {A qeR rAjYAyi. EAu vrA nI qEAw kl i c @ . dxH w ngrEAw nI miemH qniEA aRiyAmAyi. ati nAlANH tzIziElH oAwiEAkA tImAnic t H . nIeyA kANYvA nAy eedvmAeN qniRiyAmAyi ! nI avErAw kANYM kAu emM aver ziiAnA#hii elM qniRiyAmAyi! av pApM ec@tvsAniic A aver ziiA tImAnM nI mAuemM qniRiyAmAyi. 3atinA yEhAEv; {A niEA wEpikyANH . dyvAyi qe ekAAluM. {Anini jIvitiluM EBdM mrikyANH! 4aEA yEhAv EcAdic @ , {Anver nziiiel oA rNM ekAu mAM nI qEAw EkApi zriyAeN nI k EvA? 5ArNA EyAnA aEA}uM EkApAlnAyi. atinAlv ngrM viiRi smIpH ki} BAg lE EpAyi. aview ayA tniAyi o wAr emAi. anrM av ngrinH nieyA sMBvietRi yA tNl kAi.

vN ecwiyM pu}uvuM EyAnyew tlyH mk Li o vNecwi Evgi vLi. atH ayAiriA o zItLlmAiI. atH avnH wt zAsEmki. ecwi A yti EyAnA vLer sEAxic@.
6yEhAv

EyAnA 4+7-11

1236
EyAnA mRupwi pRu, {A EkApi zri te! mriA t EkApemniH! 10yEhAv pRu, ecwi Evi nI oM ecyH t il . nI atien vLiyil. rAiyi a vLkyM pk evLici pu EpAvukyM ecyHt. EA nI ecwi eyecAli EKdi. 11ecwieyecA li nin d+KiAemi nIenEv EpAelA vliy ngreec A l i tIcyAyM qniM kxHwM EtAAM. ngri DArALM mxYm] g A dikL@H . t etu ec@kyA yievRiyA o li pinAyirilDikM EpH ngri!

7piE BAti ecwiyew o BAgM tiA eedvM o pu}uvien ayc@. pu}u ecwi tiwukyM a nzikyM ecyHt. 8E n r M cyAyi}iEA eedvM o ki}kAien s]xHwic@. EyAnyew tlyi sUrYrzH m ik ziyAyi ptikyM ayA vlAet INikyM ecyHt. te mriAnvdiNem EyAnA eedvEAwEpic@. av pRu, {Anini jIvitiluM EBdM mri k teyANH. 9qA eedvM EyAnEyAw EcAdic@, Q ecwi nzicekAu mAM nI qEAw EkApi zriyAENA?

mIKA

zmrYyuM yi AEyluM ziiewM mIKyHH yEhAvyew vcnM lBi c@. EyATAM, hAsH, eyhisHkI yAvH qI rAjAAew kAlAyi atH. eydyiel rAjAArA yi av. EmArsukArnA yi mIKA. zmrYeyyM eyzElmi enyM piy Q dzn mIKA ku.
2 skl jnL@Em, Ek! miEy,

atilu smsHtvuEm, Ek! qeR yjmAnnA yEhAv aveR vi lyi ni vM. nietier o sAiyAyAyiriM av vrik. 3 EnA, yEhAvyitA aveR AnniM puRE v . miyiel tlLilU ew* nwtinANv vtH. 4 pvt av kI}i tIyi areEpAel M. tA}H v r k piLH mlyi ni jlM EpAel o}ukiEAM. 5 yAEAbieR pApmANiti kArNM. yi AEyrAjYieR pApLANiti kArNM. zmrY, pApi nidAnM yAEAbieneAH pApM eci cetANH? atH zmrY yi! eydyiel tlM qview yANH? atH eyzElmANH! 6 atinA zmrYey {A vyli el pARmAM, miri nw tinH tARAiy oriwM. zmrYyew

awiReyA}iek m}uv kl@k L@M {A tA}HvryiEl mRiciwM! 7 avL@ew vi#h m}uv kx NLAyi tkM. avL@ew EvzY kL@ew li (vi#h) agHni yiliwM. avL@ew vYAjeedv L@ew m}uv timkL@M {A tkM. qekAeA, qEAw avizVsHttyilUew yANH av Q sel A M sVpic t H . atinA qEAwH avizVAsmv aveyl A M kvekAu EpAM.

mIKyew mhAy d+KM


8 sMBviA EpA kArYeL

10

11

12 tl view evRuM k qAvAM aM. aTvA eedveEyA vYAjeedveLEyA rADiA l L@mAkAM. plEA}uM kLiElA pvt LiElA yi Q l.

ecAli {A vLer vYsniM. ecriM vOL@milAet {A EpAM. o nAeyEAel {A EmAuM. pieyEAel {A kryM. zmrYyew mRivH NAvutl. avL@ew ErAgM (pApM) eydyi El pw. atH qeR jnt yew ngrkvAwieli. atH eyrUzElM ver qiyiri. gi pRytH. aEAyi vilpitH . EbH - ayiel mi ni kiwL@k. zAPIri vsivEr, ngHnM litmAyi niL@ew v}iyilU ew kwEpAvuk. synA nivA sik puRiRil . EbH eslukA krykyM nii niM atieR piN pivli kyM ec@M. sdVAyH kAiri mAErAiel jn dblrAM. qekAeA yEhAvyi niiRi v drit ey zElM ngrkvAwieliyi ri.

mIKA 1+13-2+11
13 lAIziel mhtI, Evgty o

1238
ew ahArM nilyHM. qekA eA dritL@ew vrvAyi. 4 aEA L@k nieLi pAu pAwM. Q EzAkgAnM av lpiyH M+ { nzii eiri! yEhAv {L@ew lM kvew. atH anY nkyM ecyHt. aet, qeR mi av piwiecw. {ew vyluk yEhAv {ew zuiwyi pi u. 5 atinA mi aLAEnA yEhAvyew jntyH iwyi piwAEnA {Avil. sMgietH mIKEyA wAvzYew jn pRy, {ELAw sMgiE. {eLiy dxic vcn nwtH. {eA }vuM sMBvi il. pE yAEAbieR jnEm, {AnietAe pRyNM. niew pAp mlM yEhAvyH m nzic@. ni DixHWrAyi evi nieLi qni nl pRyAmAyi. qA qeR jntyH Ener ni o zuvienEAel* q}u Eiri. nwEpAv ew vO ni kvew . ywvukAereyEpA elyA ni avew sADn piwic@ pRitH. qeR jntyiel OIkew nl vstik ni piwiecw. avew ekAc @ ikLiniM qeR DnM qeEmAyi ni tieyw. q}uEu EpA! ni vimlmAyiriil. qekA eA, ni Q lM nzi ic@! niLitien amAi, atinAli tkewM! aetA BIkr nzIkrNmAyiriM! vH qe viAnA#hmil. pE, Nk pRupr

tirey rTi Ec eku k. sIEyAnieR pAp lAI zilArMBic @ . qekAeA, yi AEylieR pAp ni piw. 14 atinA gi EmAErezinH ni viwt sAn n k, yi AEyliel rAjAAer asIbiel Bvn wM. 15 mAErzAyiel nivAsikEL, ni etier {AenArAeL ayyHM. av nietAe kv ewM. yi AEylieR EtjH (eedvM) adlAmiEl vM. 16 atinA niL@ew tlmwi mRi c@kLH emAyAk. qekA eA, ni sH E nhi uEvi ni vil piM. k}ukenEAel niL@ew tl mu$nM ecyH t H niL@ew d+KM kwiik. qekAe A, niL@ew u niLi nikewM. mxYew dxw H ptik pApM ecAnAElAciv dritmAM. kiwyi kiw ekAANv dxH w ptikLi wtH. EnrM BAtmAEA tik av ec@kyM ec@ . q ekAeA, xHwe ecA kH av e te. 2 av vyluk EvNM. atinA lvr piwiecw. av vIwk EvNM. atinAlvr piwiec w . o mxYen vic H av aveR BvnM piwiecw. oven vicH aveR mi av piwiec w .

10

jneL ziiA yEhA vyew ptik 3 atinAlANH yEhAv ArY pRytH. EnA, Q wMbi entier {A drit sU NM ec@kyANH. ni te e rewAnAvA av yilAyiriM ni. niL@

11

zuvienEAel eedvientirAyi aeli prsHpremtirAyi q mAkAM.

1239
ven v sVIkriM. o vYAj vAck vH, vIuM mdYvu m sm]mAeyA BAviyAvuM q pRA av aven sVIkriM. yEhAv teR jntey oiiM 12 yAEAbieR jnEm, nieL eylAM {A omic@i mwi eAuvM. yi AEyli jIv EnAew Ezxivereyl A M {A omic @ uM. lyiel wkeLEAel, EmciRe wkeLEAel {Anver omi iM. anrM aviwM aEnk ew zbHdMekAH mKritmAM. 13 aEA tkv* ti w vrikyM aveR jntyew mi nwkyM ec@M. av kvAw tkH ngrM viu EpAM. avmE tew rAjAvumAyANv EpAvuk. yEhAvyM teR jntyew nAy knAyi miluAvuM. AEyEntAA ti ec@v aEA {A pRu, yAEA bieR EntAEL, Ekk, yi AEyrAxH \ ieR BrNA DipAEr, Ekk. nIti qA eN niLRiyNM! 2 pE ni ney evRu kyM tiey sH E nhikyM ec@! ni jntyew etAli riukLy. avew aikLiniM ni mAMsM pRiecw! 3 qeR jntey ni nzii kyANH! ni avew etAli riewkyM avew ql@k eLAwikyM ec@. avew aik ni mAMsMEpAel kliliwtinH kxNLAyi mRi! 4 atinA, ni yEhAvEyAw AiEc AM. pE av ni mRupwi trikyil. l, yEhAv teR mKM niLi yi

mIKA 2+12-3+10
nieALic@ vyHM. qekAe A, ni pApM ec@!

vYAjvAckA vYAjvAckA yEhA vyew jntEyAw Nk pRyk yAyi. vAckeri yEhA v en pRy+
5tAM

Q vAcker nyitH av ew vyRANH! BNM ekAw vErAwH av smADAnM vAgHdAnM ecu. pE, BNM nkA vH av yvuM vAgHdAnM ec@. 6 atinAlANH nii rAi EpAel yiritH. atinAlA NH ni dznAkA tH . BAviyi qAAvuk qRivA niAvil, kAr NM a niH tAyi riM. vAckH sUrY asHt miciri. BAviyielA em kAvA avAvil . atinAlvtH tAyiriM. 7 dzk apmAnit. BAvi pRy v litrAM. avH oM pRyAnAvil. kArNM, eedvM av ErAw sMsAriil! mIKA, eedvieR vizV st H vAck 8 pE, yEhAvyew AvH qi ziEyAewyM nEyA ewyM kEAewyM vniR u. qekAeA, qni yAEAbiEnAw aveR eLi pRyAnAM. yi AEyli EnAw aveR pApeLi pRyAmAM.

tkv tinM pE mzIhA.

EntAvH ,

AEyEntAA ErAp NviEDyrAM 9 yAEAbieR EntAEL, yi A Eyliel BrNADipAEr, qe ik! ni sAe evRu! Envey ni vLyH. 10 jneL ekAH ni sIEyA niic@. jneL vicH ni eyzElM pNi.

yi

mIKA 3+11-4+10

1240
4 oAErAM avnveR miri

11 EkAwtiyi vijyiem

viDiA eyzElmiel nYAyA DipA eekli vAu. jn eL pWiiti mH ey zElmiel puErAhitAu pNM nkNM. BAvi pRyvew EsvninH jn li ekAw NemH av nibi. qiuM yEhAv teL shAyi emH EntAA tIi . av pRy, yEhAv vi ew nEAewA k}iy. atinA nmeA }vumAkil. 12 EntAAEr, sIEyA niLA tkewM. a }umRic nil mAM. eyzElM pARmAM. lypvtM epAk vL triAM. niymM eyzElminiM vM aYnAkLi, yEhAvyew lymiri pv t M ql A pvtewyM tilAM. atH keLAM yewM. aviEw irmAyi jnvAh mAM. 2 aEnkM rAjYA aviEw EpAM. av pRyM, v, nm yEhAvyew pv t iEl EpAkAM. nmH yAEAbieR eedvieR lyiEl EpAkAM. aEA eedvM ne aveR jIvitrIti pWiiM. n aven piwkyM ec@M. eedvieR vcnMyEhAvyew sEzM eyzEl mi sIEyApvtilArMBi kyM svElAkiElM cri kyM ec@M. 3 aEA eedvM aEnkM rAxH\ H nYAyADipnAM. vidrrAxH\ Lilu nirvDi jntkew vivAd eedvM zmiikyM ec@M. av yi tew yD pEyAgitH av sAniiM. vAkekAH av klkAM. av ecwik mRiA pkr NmAM. av muvmAyi EpArwitvsAniiM. ni oriluM av yprizIlnM nwkyil.

vikM aimrM kI}i liriM. M aver Byew kyil ! qekAeA, aeneyAe sMBviemH svznAy yEhAv pRu! 5 mu rAjYLini m}uv jntyM avew sVM eedv eL piw. pE n new eedvmA yEhAvey qM qeM piwM!

BrNM tiriek ekAuvrNM pRy, eyzElM mRivuM tLvAtvumtAyi. eyzElM vliecRiyei. eyzElM priEM zii emAyi. pE aveL {A qiEl tiriekeAu vM. 7 tL ngriel jn avEzxievrAM. ngr vAsik oAwic@viwevrANH. pE aver {AenA zrA xH \ mAM. yEhAvyAyiriM avew rAjAvH. sIEyApvt iliH av qeEM BriM. 8 ipieR EgApurEm, nieR smyM vM. sIEyAeR Ay oAEPEl, nI vIuM rAjDAniyAM. aet, mkAl LiElEpAel BrNM eyzEl milAyiIM.
6 yEhAv

yi AEylukA bAbiElANi El EpAEketekA? H 9 EA nIeyinH yRe kry? nieR rAjAvH lAtA EyA? nin nieR EntAvH nxHw mAEyA? svEvdn aBvi OIeyEAelyA nI. 10 sIEyApui, Evdn aBvi. nieR i jmk. nI Q ngr(eyzElM)iniM puR EpAkNM. nI vyli ec vsiM. atAytH nI bA biElANiEl EpAM. pE, lniM nI rewM. yEhAv aview vH nie ri M. av nie nieR zu

1241
ewywniM akEl ekAu EpAM. murAx\ H eL yEhAv nziiM 11 aEnkM rAxH\ ninetier yi viri. av pRy, EnA, atA sIEyA!* nmveL miAM! 12 avH avew ptikL@H . pE yEhAvyew ElAcn k avrRiyil . yEhAv aver view ekAuviri tH o EtYk kArYinANH. emtiLiel DAnYMEpAel av emtiewM AEy atieR zu eL EtAli M 13 sIEyAeR puI, q}uEH av er emtik! {A nie ati zmAM. nin u ekAu kL@M oAuLukL@M EpAel yAyiriM. aEnker nI tviw epAwiyAM. avew sH nI yEhAvyH nM. avew niDi nI sklmiyewyM yEhA vyH nM. yi

mIKA 4+11-5+9
teR jne eekevwiyM. an rM aveR bAi sEhAdr A yi AEyjnLiEl mw ivM. aEA yi AEylieR BrNA Dip yEhAvyew ziyiluM teR eedvmAy yEhAvyew atH B utnAmiluM nilekA_ kyM wkeL EmyH kyM ec@M. smyM aveR mAhA tHmYM miyew atikLiEle emtinA av smADAni jIviM. aview smADAnmAyiriM. aet, aU, eesnYM new rAjYE vrikyM, new vekiweL tkkyM ec@M. pE yi AEylieR BrNADip }H wyAeryM qu EntAeLyM etrewM. av tL@ew vAL@pEyAgic H aUAer BriM. eekyi piwic vAL@kL@mAyi av niE%A dieR rAjYM BriM. jne BriA av tL@ew vAL@p EyAgiM. qAlEA yi A EylieR aDip, new Edz E vH new EmKl tk aUAri niM ne riM. qA yAEAbini av Ezxiv rAxH\iwyi citRiEAkyM yEhAvyi ni muik EpAelyA yirikyM ec@M. pueAwi yiE vINM eryM kA niAmAy m}iEpAel yiriM av. qA jniwyi cit Riy jnpdLilu yAEAbi niM avEzxiv kAum]g iwyi siMheEAel yAyiriM. ipiel siMhieyEAelyAyiriM av. tniixH w miweAe av EpAM. avenA m]ge micA M m]ge riAnAvil. avEzxiv M aenyAyiriM. nI nieR eek zuL@ewEm ykyM aver nzii kyM ec@M.

zmAy ngrEm, EA nieR BwAer sMGwii. ne miAnv vLykyANH ! yi A EylieR nYAyADipeR kviLi av vwiekAH awiM.

mzihA EbE H lehmi piRM


2 qA EbHElehM qAE,

eydyiel vuM ecRiy p NmA nI. nieR wMbM qA EpAlumilA ecRutA . pE yi AEylieR BrNADip qniAyi nii nimANH vtH. aveR rM BM pupH, purAtn kAli niANH. 3 atinA OI avnH, vAgHd rAjAvinH, jmL@Mver yEhAv
sIEyA eyzElM ri pv t ieR et ki}BAgM. eedvieR jnt eyrzElmi vsi qM cil EA tinmH.

mIKA 5+10-6+11
jn eedve yiM

1242
k. ziIMmt gigAver sMBvic t H oAik. avey oAkyM yEhAv nItimAnA eNH ni mnilAkyM ec@k. eedvM niniH qA#hi? 6 yEhAvyew siDiyiEl vEA {AenA ekAu vErtH. mkLi eedvieR mi nmiEA {Aen ecNM? EhAmyAgL@M o vy S Aym kALiwAvienyM yEhAvyew sviDiEl {A ekAuvrNEmA? 7 yirM NAwk ekAEA pti nAyirM q}k ekAEA yEhAv sxHwnAEmA? qeR dYsAne qeR AyimAyi nkN EmA? qeR zrIri niM v ien {AeneR pApi vilyAyi nkNEmA? 8 mxYA, nl e teH yEhAv niEAw pRu. niiniM yEhAvyHitA EvtH. mu vErAw nIti pulk. kANY eyM vizVsHtteyyM sHEn hik. niL@ew eedvi mi vinItrAyirik. v}ipA wkekAH aven Itiew A mitH. AEylukA ecyt H i et? H 9 yEhAvyew zbHdM ngrEAwA EAzi. jH{Ani yEhAvy ew nAme dri. atinA d$u EpRuvM ziAd$iM ecvi ekAwk! 10 dxHwA t EmAxHwic niDi EA}uM oLiiEvA? vLer ecRiy wkL@mAyi av EA}uM L@keL kbLii EA? v!H aArYeLAe EA }uM sMBviH! 11 kAsukL@M LvuEkAluM p EyAgi dxHwAErAw {A epARuNEmA? Ev! k A niRc siyvErAw {A epARuNEmA? l. yi

10 yEhAv pRy, a nieR

11

12

13

14

15

tirkeL {A qwekAu EpAkyM nieR Etk tk kyM ec@M. nieR rAjYe ngreL {A tkM. nieR EkAkeL {A nilMprizAM. nIyini jAlvidY ecA mii l. BAvi pRyA mivM ninAvil. nieR vYAjeedvL@ew vi#h {A tkM. vYAjeedv L@ew sHmArkzilk {A vli c@ tAe}yiwM. nieR eekkL@A iy vsHteL nI rADiil. aEzrA k {A tkM. nieR vYAjeedveLyM {A tkM. cil rAxH\ qe ecvieA il. pE {A qeR EkApM kAuM. avErAw {A tikArM ec@kyM ec@M. yEhAvyew prAti ni, yEhAv pRy vi+ kTyew nieR vzM yEhAv EyAw pRyk. k nieR kT Eke. yEhAvyH teR jnienti er o prAtiyH. pvtEL, yEhAvyew prAti Ekk. miyew awiRkEL, yEhAv yew prAti Ek. yi AEy lieR v] ik etAeNH av etLiyiM! yEhAv pRy, qeR jnEm, {Aen ecyH e t pRyk! {A nietier qeiluM etu ecyHEtA? niL@ew jIvitM {A dritmAiEyA? {A ecyHt kArY pRyAM! EmAezeyyM ahErAenyM mirYA mienyM {A niiwyiEl yc@. nieL QjipHtiniM ekAuv. nieL awimi niM EmAciic@. qeR jnEm, EmAvAbiel rAjA vAy bAlAieR dxH w mAy sUN oAik. eb EyArieR punAy bielyAM bAlAiEnAw pRtH oAi

6
2

1243
12 ngriel Dnik EA}uM

mIKA 6+12-7+9

13

14

15

16

UrArANH ! ngrvAsik EA}uM N pRy. aet, av tL@ew N pRy! atinA {A nie ziiA wiyiri. nieR pAp mlM {A nie nziiM. nI BiemiluM mtivril . nieR vyRH o}iirikyM nin vizkyM ec@M. jne suritrAyi ekAuv rA nI miM. pE nI rep wiyver vAA vDiM! nI vi vityHemiluM ekA@ kyil. olIvu pi}iH qeyw A miemiluM q kiu kyil . miri pi}iyemilUM wiA vIuAA s kiukyil. qeA o%iyew* niymM ni pAlic @ . hAbieR wMbM ec@ tikeLAe nI ec@. avew pEdzM nI piw. atinA nI nzii ewA {AnvdiM. nieR nziie ngrM kH L@k LM viLiM. aEA mu rAxH\ A nie nANM ekwkyM ec@M.

viDi mAimRiA nYAyADip pNM vAu. DAn EntA nYAyvuM nItiym tImA nemwil. av EtAiy EpAel vi. 4 avri vuM nl v EpAluM mAwEpAelyA. avri vuM nlvEpAluM o m_Ev lieyA vL buiy vnANH. ziAdinM vrvAyi Q dinM vemH nieR vA ck pRu. nieR kAv Aew* dinM viri. ni nI ziiewM! ni nI avEh LiewM. 5 nieR ayAren vizVsi tH! suh]ien vizVsitH! BArYEyAwEpAluM R sMsAri tH! 6 sVM vIiluv teyAyi riM oveR zu. pu pitAvien driil . pui ayHetier tiriyM. mmk aAyiyyHetier tiriyM.

yEhAvyA rk
7 atinA {A shAyinAyi

jn ec@ dxw H tk mlM mIKA vixmi qni vLer mnlmAyi ri. qeA {A EzKri e p}MEpAel pRiecwe uk}i miriEpAelyANH. ti A miri avEzxiil. {AnixHwew aimrieR dYPlLil. 2 atAytH, vizVsHtrAyv qlAM epAyH}iu. nyv Q rAjYH avEzxiil. oAErA M meAven ekAlA kA iri. oAErAM teR sEhAdren wA mi. 3 ru eekkekAuM ti ecA vitArA jnM. EdYAg eekli EcAdi. EkAwti
o%i teR jneL vYAjeedvArAD nyiEl nyic o yi AEyrAjAvH. 1 rAjA. 16+21-26 kAk.

yEhAvey EnAM. qe ri A {A eedve kAiriM. qeR eedvM qe viM. 8 {A vINiri. pE zu Ev, qe prihsitH! {A vIuM q}uEM. {AniEA iliri. pE yEhAv qni evLicmAyiriM. yEhAv mi {A pApM ecyHt atinA avenEAw ErAxmAyi. pE EkAwtiyi av qniEvi nYAyvAdM nwM. av qniAyi nYAyM nwiM. qiv qe evLiciEl ekAuvM. av nItimAen {A kAM.

9 yEhAvyH e tier

kAvA vAck meA EprH. ngrmtilukLi kAv ni derniM } vEA q EnA kAv ArAyi vAckAer ktAemM.

mIKA 7+10-20

1244
{A anvDi atH-t nin kAiM. 16 rAxH\ atH-t kAM. av litrAvukyM ec@M. tL@ew zi qERmAyi tArtmYewiyA omelH av kAM. av aMviH eekekAu vAyHepAM! av tL@ew ecviepAi EkAti riM. 17 av ecLiyilUew pAienEA el }yM. av By viRyHM. tRyiel mALiniM }H new eedvmA yEhAvyi El v kIweLEAelyA yiriM av. eedvEm, av BykyM nie drikyM ec@M! yEhAvey vA} H k meA eedvmil . jnieR etH nI qwkL y. avEzxi jntEyAw eedvM mi. eedvM qM EkApiciriil. qeA kA NYvAnAyirivA av xHw ew. 19 av tiriekvH ne vIuM zVsiiM. av new aprADM tkkyM new pApM m}uv agADsmiEl H qRiykyM ec@M. 20 eedvEm, yAEAbiEnAw vizV sHtt kAU. pH {L@ew pUvi kErAw vAgHdAnM ecyHtEpAel aAhAmiEnAw kANYvuM vizVsHttyM kAU.
18 nieEAel

10 qeR zu qEAw EcAdic@,

nieR eedvmA yEhAvey view? aEA qeR zu kAkyM likyM ec@M. aH {AnveL prihsiM. jnM avL@ew Emwi v}iyiel ecLi yiel EpAel nwM.

eyd mwiv nieR Biik punnii ew dinM vM. aH rAjYM vLM. 12 nieR jnt nieR EdzE mwivM. aUriniM Qji pHtiel ngrLiniM av mwi vM. nieR jnM QjipHti niM yIsHndiyew mRukr yiniM mwivM. pwiAR sminiM ki} pvt LiniM av mwivM. 13 aview jIvicvrAluM avew v]iyAluM EdzM nzii eu. 14 atinA nieR jne nieR d$uekAu Brik. nieR e Brik. ipM vniluM kEpvtiluM vsi. mkAlLiEl EpAel bAzAniluM gielyAdiluM av vsi.
11

AEy atieR zu eL EtAli M 15 nie QjipHtini puR ekAuvEA {A anvDi atH-t ecyHt. aEpAel

yi

nM
qEAziel nmieR dznmA NH Q #nHTM. nIenEv* ngre iy d+KsEzmANitH.
7

1
2

yEhAv nIenEvEyAw EkApi yEhAv. tIxHNtyeA eedv mANH vALikeL yEhAv zii . yEhAv vLer EkApi xHWmANH! teR zueL yEhA v zii. teR zuELAw v qM EkApi. yEhAv mAzIlnANH . pE av vLer zmANH! vALi keL yEhAv ziikyM ec@M. avnver evRuet viwi l. dxHwer ziiAnA yEhA v vtH. teR zi kANi A av }liAienyM ekAwAienyM pEyAgi. mxY miyiel epAwiyi nw. pE yEhAv EmG Li nw! yEhAv smeL zAsik yM av vivrkyM ec@M. ndikeLeyl A M av viM! bAzAnielyM kElielyM PlpuxHwi av lAtA. elbAEnAniel puxHp vAwi EA. yEhAv vrikyM pv t ByMekAu viRyHkyM k kiEAvukyM ec@M. yEhA v vrikyM mi By viRyH kyM ec@M. ElAkvuM atilu qlA mxYM ByM ekAu viR yHM. yEhAvyew mhAEkApi En niA mAkil . aveR mhAEkApe M

10

11

12

13

nIenEv aUngrieR tlAnM. bi. si. 722-721 aU yi AEylien nziic@.

14

shiAnAkil. aveR EkApM agHniEpAel jVliM. av v EA pARk CiBimAM. yEhAv nlvnANH. dritkAl Li aByAnmANv. ti yiver av pripAli . pE teR zueL av pUmAyM nziiM. aver av LyMekAH o}uiLyM. zueL av iElEA wiM. nieLinANH yEhAvyH e tier FAElAcn nwtH ? ni vIuM dritL@AAti riA av nieL lnAzM ec@M! klinwiyiel tIyi vyH ew mwkEpAel ni pUmAyM nziie wM. Evgi k Niy Q EpAel ni EvgM nzi iewM. aUEr, niinieAv v. yEhAvyHetier av dxH w ptikLiu. av dp EdzM nki. eydEyAwH yEhAvyien pR u+ aUA zArANH . avEnkM BwAH. qAlv erl A M ekAl e wM. averAe avsAniiewM. qeR jn Em, {A ni yAtn t. qAlini ni {A yAtn trikyil. EA {A nieL aU Aew ziyiniM EmAcii AM. kM {A niL@ew k}ui niewM. niL@ew cleuk {A tkk LyM. aUrieR rAjAEv, yEhAv nieRicH o jH{ nki+

nM 1+15-3+2

1246
AvukeLEAel Etu. d+KM kwiiA av sVM eniliwi. evM o}ukiEA LMEpAel yANH nIenEv. L@k nilviLi , atH ! oAwiEAktH ! pE o PlvumAil! nIenEvey tk BwAEr, evi ekAywik! sVM ekAywik! ekAywiA opAwH. aEnkM niDikL@ view! EA nIenEv nYM, qlAM kvceceu. ngrM tk eu! jn eeDrYM nxHwmA yiri, avew h]dyM ByM ekAu, avew kAmu k iyiwi, avew zrIr viRyH , avew mK ByMekAH viLRu. siMhieR h (nIenEv) EAe}view? siMhL@M epsiMhL@M aview vsici . avyew u EpAluM BymAyiil. siMhM (nIenEvyiel rAjAvH ) tniM teR ikM hArM oA jneL ekA. teR h av puxAew m]tEdh ekAu niRc@. teR h av tA ekA OIkL@ew m]tEdhekAu niRc@. svznAy yEhAv pRy, nIenEv, {A ninetirA ! nieR rT {A e riM. nieR siMhikeL yi {A ekAl@M. ni nI miyilAeryM EvyAwkyil . mxYrini oriluM nieR dt AriniM dvAk Ek il.

nieR nAmM nilniA nin pigAmikL@Avil. nieR eedvL@ew lyilu zil L@M ElAhtimkL@M {A tk M. nieR zv}i {A tARAkyANH. kArNM nieR aYM awekAiri! 15 eydEy, EnA! pvt mkLilUew v EnA! sdVA ymAyi o dt v! av smADAnM zMsi. eydEy, nieR viEzxdivs EGAxi! eydEy, nI vAgHdAnM ecyHt kArY ec@ k. ekAtAv niyM nieL miA vril! q ekAeA dxHwA nzii eu. nIenEv tkewM nieL miAenA zu v. nieR ngriel EkA yi kAvnik. yi tARAvuk. EpArAienA uk! aet, yAEAbieR BAve yEhAv yi AEylieR BAvM EpAel kyANH. zu aver tkkyM avew miri vik nziikyM ecyHt. BwAew pric vtANH. avew vOi rv mANH. yinAyi niriri avew rT tIjVAlEpAel tiLu. avew yeiri. rT vITikLilUew pAu EpA. ctVrilUew av aEAumiEAuM pAy. av tIEpAel EtAi. pAunw miiN EpAel. zu teR mikc BwAer viLi . oAwivEA av wRu . mtiliEl oAwiecH av wikyHEm ElAhmR Api ciri. pE ndiw kvAw Riri, zu ti yRi rAjekAArM tk. RANiey zu piwic@ekAu EpA. avL@ew awime

10

2
2

11

12

13

nIenEvy H dvA ekAlyALikL@ew ngri dritM+ Nk niR o ngrmA nIenEv. mu rAjY Lini ekAmtlANH ati niRey. a EvyAwieA mxYew zvekAH niR iri! 2 cAvARieR zbHdM, cL@ew zbHdM, tirLwieyAc, Et

1247
L@ zbH d M etl A M nin EkAM! tirwyALik mikyA NH . avew vAL@k mi, avew cIRu! ekA lev asMKYmH, zvzrIr w. qAnAvA zvzrIr! L@k m]t EdhLi tivI}u. nIenEv mlmANietAe sMBvi c t H . oriluM Ev kiA EvzYeyEAelyA nIenEv. av wt wt vzY ew. av aEnkM jntk sVyM vikyM aver awimkLAA jAlvidY pEyA gikyM ecyHt. svznAy yEhAv pRy, nIenEv, {A ninetirANH. nieR vO nieR mKM ver {AyM. rAxH \ nieR ngH n zrIrM kANA {AniwyAM. rAjY nieR apmAnM kAM. nieREm {A v] iek vsHt vArieyRiyM. niEA w {A evRuEAew epmARuM. L@k nie EnAi prih siM. nieAv e{iriM. av pRyM, nIenEv nzii eu. avEvi kr yM? nIenEv, nie zVsi iA mAkiel qni RiyAM.
8nIenEv,

nM 3+3-17

niyic@. Etebsiel mANimAer av clyHiu. 11atinA nIenEv, nIyM o wiyenEAel nilMptiM! nI oLiA miM. zuvi nieA rByAnM Etwi nI nwM. 12pE nIenEv, nieR d eLAe aimr EpAelyAM. putiy kAyHk p}uM. ov vH mrM lu. ai}M m}uv ayAL@ew vAyiEl vI}u. av av ti. aen av tIM! 13nIenEv, nieR jnM epeL EAelyANH. aver ekAuEpAkA zuBwA tARAyiri. nieR EdzieR vAtiluk zuA yi mle Riri. vAtiluk L@ew twiEyAwAluk tI piwic@ nziciri. 14nieR ngri evM sMB rik. qekAeA, nieR ngreL zu vLyM. ngri El BNEmA evEmA ekAu vrA av eryM avdiil. nieR tiErADM zmAk! w t wkkL@AA aDikM kLi m sMBrik! a nAyi cvii }yH k! xH w ikyAA ac @ k ekAuvrik! 15aetAe ecyH t AluM tI nie pUmAyM nziiM! vA nie ekAl @ M. nieR EdzM pc tirM v pc e l A M ti tIEpAel kANewM. nIenEv, nI vLer vL. nI pctirM EpAelyAyiI. nIeyA evuiLiM EpAelyAyi. 16plyiw EpAyi sADn vAieAuv aEnkM kcvw A ninH. kAziel n ELALmH av! qlAM timwi evuiLikeLEAelyANv. 17nieR sAEdYAgAM evu iLikeLEAelyANH. t div sM ktiliEliri evuiLi keLEAelyANv. pE sUrY y vEA, pARk wAvuk yM evuiLik pREpAkyM ec@M. qEAeH M aRiyky mil! nieR EdYAgAM aen yAyiriM.

eenndirikilu EtebsienA EBdmAENA nI? al! Etebsi uM evmAyi. evM ekAANv zuLi niM sVyM ric i tH . evM av o EkAyAyM pEyA gic@! 9qEtYApYyM QjipH t M Eteb sien wt zmAi. sufAM libiyyM aveL piAi. 10pE EtebsH EtAlieu. avL@ew jn twvukrAyi viEdzLiEl ekAuEpAkeu. avL@ew u eL BwA oAErA etvu mlyilu miH tl i eA. rH mANikeL awimkLANem av nRuiu

nM 3+18-19

1248
mRiEviri, a EBdmAA oimAvil . nieR nAzieR vAyRiyv eekekAu. avelAM sEAxmANH. qekA eA nI aver opAw Evdni ic@!

18aUriel rAjAEv, nieR wy A RmANH . krAy av RukyANH. EA nieR wk pv t Li alutiriy. aver tiriek ekAuvrA mi lAetyAyiri. 19nIenEv, nin

hbH

hbH eedvEAw prAtiew vAcknAy* hbi nk e sEzmANitH. 2yEhAEv, {A shAyM yAcic@ ekAEyirikyANH. qANH nI a ecvieA_tH ? ame i niEAw {A vilpic@. pE nI oM ecyHtil! 3 L@k sADn EmAxHwikyM muver p vikymANH. av tikyM tilwikymANH. qinANH Q BIkrtk kANA nI qe wyA iytH? 4 niymM dblvuM jn nIti nkAmANH . dxH w A nlvetier jyi. atinA niymM pA}AyiEA. nYAyM vij yiEtyil! eedvM hbi mRupwi n 5yEhAv mRupwi pRu, mu rAxH\eL EnA! aver nirIi k. ni sHtMBic@ EpAM. ni eL atH - tprtrA ciltH niL@ew kAlte {A ecuM. a vizVsitinH niL kANNM. aEti EkA mAM ni vizVsikyil. 6 bAbiElA kAer {A zrAM. av UrAM zAmAy pwyALikLA NH . av mi Ruek mERuM. av tL@EwtlA vIwkL@M ngr L@M piwiec w M. 7muver bAbiElAkA ByewM. av EtAiyEpAel vikyM EtAiy wE EpAvukyM ec@M. 8 avew tirk pui likeLA EvgtyvyANH.
v A c k teR vizixHwEsvknAyi eedvM etrew vYi. jn kArY pEdzic@ ekAwA eedvM v sVpH n L@M dznL@M kAi eAwi.

asH t mnEvLyiel ecAyH eL EAel UrtyvyM. avew tirwyALik vidrEdzLi niM vM. kAzniM, viz k}uk pR vEAel zueL av Evgi miM. 9 avA ek Ev ymANH. mmiyiel ekAwAieR Evgi avew eesnYM mERuM. bAbiElABwA mNrikELALM-aEnkM Eper tw vukArAM. 10mu rAxH \ L@ew rAjAAer bAbiElABwA prihsiM. viEdzBrNADipAer av prih siM. y, zmAy EkAkL@ ngreL bAbiElAkA prih siM. evRuM ecLiekAH EkAyew mkLiEl pAtyAi anAyA Esn av ngreL EtAl i M. 11qiv kAienEAel mul LiEl EpAM. bAbiElAkA rADitH tL@ew kien mAmAyiriM. hbieR rAM prAti hbH pRu, yEhAEv, oriluM mriA, qeR viyEhAvyA nI! qeR amrnAy vieedv mA nI! yEhAEv, eceEw ec@vA bAbiElA kAer nI s] x H w ic @ . {L@ew pARyAy* yEhAEv, eydA er ziiA nI aver s]xHwi c@. 13 tiey kANA EpA kk LANH niERtH. mxY ti ec@ kuniA nin k}iy kyil. mxY ti ec@tH nI xHwewil. pie etu
12 anrM pAR eedvieR o EprH. suritmAy aByAnEmA EkAEyA EpAelyANv qi kANi.

hbH 1+14-2+12

1250
tinA nyv jIvikyM ec@M. 5eedvM pRu, vIH mxYen ctiM. aEpAel zen av eR ahArvuM ctiM. qA av smADAnM kekyil. av mrNeEAelyANH. niymini yM q iyANvnH. mrNe EAel, avM oriluM sMt]pHtnA yiriil . av mu rAxH \ eL EtAl i c @ ekAEyiriM. aver av twvukArAieAEyiriM, 6qA, tAmsiyAet averl A M aven prihsiM. aveR prAj yeiy kTk av pRyM. prihAsEAew avrien pRyM, hA kxHwM! av anYeR anvDi sADn kvew. pE avsAnM aetlAM avenA BArmA yiIM. pNyvsH t ekA v sVyM DniknAyi. 7znAyvEn, nI jnLi niM pNM kv. o divsM, av NkyM sMBvietA NH qH mnilAkyM ec@M. av nin Ener tiriyM. av niiniel A M tieywM. nI vl A et BykyM ec@M. 8 pl rAxH\Li niM nI sADn kv. atinA av nieyM vLeryDikM ekAywiM. nI aEn kM Eper ekA. EdzeyM ngr eLyM nI tk. aviewyver m}uv nI vDic@. 9aet, etuk ecyH t DniknAv dritM. suritmAeyAriw jIviAnANH ayALien ec@tH. tmir ilAyiri teREm o drit vuM vrikyielH ayA ku. qA avnH drit sMBviM. 10aEnkM Eper nziiA nI ElAcic@. qA ptik nieR wMbinH apmAnM vM. nI opAw tik ecyHti ri. nin nieR jIvitM nxHwewkyM ec@M. 11Biiyiel kl @k ninetier nilviLiM. nieR vIwieR Emryiel twi lA nI tik ecyHtev stiM. 12ngrM pNiyvA tik ec@kyM L@keL ekAl @ kyM

14

15

16

17

ec@ mxY vijyitH nIeyen EnAi ni? dxHwA nlver EtAlitH nIeyen EnAiniM?* kwliel m/YeLEAel nI mxYer s]xw H ic@. EntAvilA, ekAc@ kwjIvikeLEAelyAN v. zuLvey yiM vl vIziyM piwi. zu av ey vlyi vI}Hi vliecw . avey piwiec w AnAy ti av ni. nl BNM sVdivAM DniknAyirivAM aveR vl aven shAyi. ati nA zu teR vley rADi . teR vley mhtVew vA av atinH bliyM DUpvuM ai. av teR vlekAH wM sm] mAyi jIviEmA? kN kAAet av niyM L@keL nzii wEmA? o pARAvukArenEAel ni {A nirIiM. yEhAv qEAew pRyemRiyA {A kAniM. qeR EcAdY v qrM nem RiyA {A kAniM

hbi eedvM mRupwi n 2yEhAv qni mRupwi t, {A nin kAitH q}uti vyHk. M vYmAyi vAyiA k}iy tri o Plki aet}utivyH k. 3 BAviyiel o EtYk smyeiytANH Q sEzM. avsAneiytANH Q sEzM, a stYmAyiI kyM ec@M! oriluM sMBvii el EtAiMviDM a kANe EAM. qA mEyAew kAiri k. smyM vM. aDikM eevki l. 4 ecvieAA AA vH Q sEzM ekAH EyAjn mAkil. qA nyv Q sEzM vizVsiM. vizVAsm
dxw H A ... EnAiniM dxHwA nlv er EtAli kiuM qekAu nI tikriil? q vAcYAM.

1251
ec@ EntAvinH vLer dritM. 13niANinH avAiyetlAM agHniekAu nziiNemH sv znAy yEhAv niyic i uH . av ecyHtetAe evRuetyAM. 14aEA ql A yiwvum mxY yEhAvyew EtjH aRiyM. kwli El evM prEAel Q vA pwM. 15 EkApM ekAH muver kxH w ewvM vLer kxH w M. EkApicH muver ayA etA}ic@ tAe}yiw. ngH n M wiyAmA yvErAewEpAel av avErAw epmARu.* 16pE ayA yEhAvyew EkApM aRiyM. EkApM yEhAv yew vleekyiel o EkA vixM EpAelyAyiriM EkApM ci ayA o wiyenEAel nil vI}uM. dxHwnAy BrNADipEn, nI EkAyiniM wiM. ninH mhtVml Avuk, mRicH apmAnmA yiriM. 17 aEnkM elbAEnAkAer nI pIfiic@. aviewniM DArALM m] g eL nI EmAxH w ic @ . atinA mric@EpAyv mlvuM rAjYEAw nI ecyHt tik mlvuM nI By ewM. ngrELAwM aview vsi ci jnELAwM nI ecyHt ti k mlmA nI Byewk.

hbH 2+13-3+8

vuM eviyM epAtivyAeN iluM avyH jIvnil. 20qA yEhAv vYtYsHtnANH! yEhAv teR vi lyilu H. atinA mi m}uv nizbHdmA kyM yEhAvyH mi drvu kAukyM EvNM.

hbieR An vAcknAy hbieR vilAprAgilu An.

2 yEhAEv, nieiy vA

vi#heLRic@ sEzM vYiyew vi#h ayAeL shAyiil. qekAe A, ErA ElAhM ekAu epAti evRuM tim mAmANtH. a evRuM timyANH . atinA a shAyiemH atien Ai yv tIiil. timyH sMsAriA EpAlumAvil ! 19 o twitimEyAEwA ktimEyAEwA NeNIA pRyv vLer kxHwM. sMsAriAnAvA o zil EyAwH q}uE! q pRy vnH vLer kxHwM. avyHH aven shAyiAnAvil. tim sV
18o

5 6

v A k Y M 1 5 teR ukAer wii vM mdYi vixM klvM avew zrIrieR ngHnt EnA vmAyvnH hA kxHwM q vAcYAM.

k {A Eku. yEhAEv, m kAlLi nI ecyH t Vl v] ik qe atH - tsH t bHdnA. {L@ew kAlM aetAe sMBviicAluM q {AniEA Ai. { L@ew divsLie aetA e sMBviiENEm, pE nieR hAdimiiluM { ELAw kN kAA oAENEm. eedvM EtmAni niM v. pARAmlyiniM pri nAyv v. yEhAvyew EtjH sVe mw! miyi aveR sHtti niRy! aveR eekyiniM evi iLueA kAzrzHmi puR ew. eekyi arM zi oLiciri. ErAg avmE EpAyi. vinAzk av piAelyM. yEhAv q}uEuni miey viDic @ . ql A rAxH \ AeryM av EnAi. av ByM ekAu viRyHkyM ecyHt. anvDi vx pvt blmAyi ni. pE pvt kx NLAyi nilM epAi. p}y pvt nilMptic@. eedvM qEA}uM aenyAyi! zAngr dritilAy {A ku. midYAeR Bvn By viRc@. yEhAEv, ndikELAw nin EkApmAyiEA? jlvAh ELAw nin EkApmAyiEA? smEAw nin EkApmAyi EA? nieR tirkeLyM Et

hbH 3+9-19

1252
15 pE

10

11

12 13

14

keLyM vijyiEl nyic EA nin EkApmAyiEvA? qiuM nI nieR m}vil@ kAi. atH miyiel wMbL@mAy nieR krARieR etLivAyi. vrkr ndikeL piL. ndik miyiniM epAieyA }u. pvt nie ku e{i. evM kryiniM o}uki. kr yHEm teR aDikArM nxHw eEpAel smjlM ci gic@. sUrYcA tiLM nxH w eu. nieR miiNkL@ew tiLM avyew Bey l A tAi. vAyvilUew pAy M aukL@M EpAelyAyi wimi. nI EkApEAew miEm nwH rAxH\eL ziic@. nieR jntey riA nI v. nieR etrewe rAjAvien vijyiEl nyi AnAyi nI v. oAErA dxHwwM bnAykAeryM vliecRuM EnAAet nI vDic@. zuBwAer nI EmAezyew Q vwiekAu twu. ekAwAi eR ziEyAewyANH BwA {etier vtH. o pAv even rhsYmAyi piwic@pRi EAel anAyAsmAyi { eL EtAliAM qAyi av ktiyitH.

nI ecLiyiLieAH nieR tirkeL smilUew nyic@. mhAsme av Li mRic@. 16 kT EkH qeR EdhM m}uv viRc @ ! {A c i LM viLic @ . qeR aikver qni INM EtAi. viRc@ ekAH evRuet {A ni. ati nA vinAzieR dinM jn eL miA vtH {A mEyAew kAiriM. qEA}uM yEhAvyi hA dik 17 aimrLi p}mAyiel vrAM. mirivikLi miriy Ayiel vrAM. olIvumrLi olIvuAyiel vrAM. vylu kLi BNmAyiel vrAM. lkLi orAwmAyiel vrAM. etA}ukLi kkAlik eLAmAyieliriAM. 18 pE {A aEA}uM yEhA vyi niM. qeR rk nAy eedvi {AnAhAdiM. 19 qeR yjmAnnAy yEhAv qniH qeR kH t. mAnienEAel EvgiElAwA avene shAyi. pvt Li avene suritnAyi nyi.

sMgItsMviDAyknH qeR tivAdYi.

esPnYAvH

yEhAv esPnYAvi nkiy sEzmANitH . EmAeR pu nAy EyAzIyAvH eydyiel rAjA vAyi kAlAyi atH. zi yew mknAyi esPnYAvH . egdlYAvieR punAyi zH. amrYAvieR punAyi egd lYAvH. hisHkIyAvieR punAyi amrYAvH. mxY yEhAvyew nYAyviDiyew dinM 2yEhAv pRy, {A miyilu m}uvM nziiM! 3 sv mxYeryM m] g eLyM {A nziiM. kAziel pikeL yM smiel m/YeLyM {A nziiM. dxHwAeryM avereA u pApM eci sADneLyM {A nziiM. miyiel svm xYeryM {A nIM ec@M. yEhAv enyAN@ pRtH. 4yEhAv pRu, eydeyyM eyzElMkAeryM {A ziiM. aviewniM niRy kArY {A nIM ec@M+ bAlieR rAD nyew avsAne awyALvuM {A nIM ec@M. 5 puErAhitA eryM avew muAvukLi n eL rADiA EpA jn eLyM {A l A yH m ec@M. vYAjpuErAhitAer jn mRM. av qe rADievH cil pRyM. qe rADiem stYM ecyHtvrANv. pE EA}v vYAjeedvmAy mAmien rADi . atinA {A aver aview niM nIM ec@M. 6 cil yEhA vyi nik. av qe a sritiniM piARi. shAy inAyi yEhAvEyAwEpi tv nii. atinAlver {A aviewniM nIM ec@M.

7qeR yjmAnnAy yEhAvyew smM mQnmAyirik! qekAe A, mxYAy yEhAvyew nYAyviDidivsM vrARAyi! yEhAv teR bli oi}iu. tA Nic atiTikELAwH oiyiri A av pRu. 8yEhAv pRu, yEhAvyew blidivsM {A rAjAvieR meL yM mu EntAeLyM ziiM. viEdzvOLNi qlAveryM {A ziiyHM. 9 smyH R wi cAwiw qlAveryM {A ziiM. tL@ew yjmAneR vs tiyi NkL@M klApvuM niRyH ver {A ziiM. 10yEhAv pRu, smyM eyzElmiel m/YkvAwini shAyi nilviLi yM. pNieR mu BAgLiluM jn kryAvuM. ngri um mlkLi sADn tke wtieR vliy zbHd jn EkM. 11pNieR tA}H Ed zLilu ni kryM. qekA eA qlA vYApArikL@M Dnik rAy kcvwAM nziiewM. 12 smyM {A viL eekyi elwH eyzElmiluwnILM etrci nwM. tL@EwtAy jIvitrItiyi sMt]pt H rAy qlAveryM {A ku piwiM. av pRy, yEhAv oM ec@il. av shAyi mil , Evdniimil , aver kupiwicH {A ziiM! 13an rM muv avew sk kv ekAuEpAkyM avew vIwk tkkyM ec@M. smyM vIwk pNiyvH avi ew vsiA k}iykyil. miri EAk nupiwiiv miriyew vIu wikyil . aetlAM muv lBiM.

esPnYAvH 1+14-2+11

1254
AEylieR ayAer yEhAv ziiM 4gyi M avEzxikyil. asHkElA nziiewM. cEyA ew asHEtAdH viuEpAkA jn nibitrAM. qEA nYmAM! 5ePlisH t YEr, smtIrnivAsi kEL, yEhAvyew Q sEzM nieLiytANH . knAEdz AEr, ePlisHtYEr, ni nzii ewM. oM aview jIvi kyil ! 6smtIr niL@ew EdzM wyAM avew wk M EmciRmAM. 7anrM EdzM avEzxi eyd AEwtAyiIM. eydAer yEhAv asH m riM. o viEdz rAjYe twvukArANv. qA yEhAv aver tiriek ekAuvM. aEA eydA EmwkLiEl tL@ew wkeL pul @ tiA viwM. eevErLi asH k ElAniel o}i vIwkLi av kiwRuM. 8yEhAv pRy, EmAvAbi elyM aEAnielyM L@k ecyHtetANeniRiyAM! qeR jntey av aDiEpic@. av qeR jntyew mi piwiecwH tL@ew rAjY vlutAi. 9 ati nA {A jIviEAel stYmAyi EmAvAbielyM aEAnielyM jn esAEdAmienyM egAEmAR EyyM EpAel nziiewM. sv znAy yEhAv, yi AEylieR eedvM, {AnA. rAjY qeEmAyi pUmAyM nzii ewem {A stYM ec@. avew mi kLkekAu niRyM. avew mi cAvukwliel ekAu mwiyEpAelyAvuM. qeR jntyilvEzxiv miyM atilvEzxi vsHtL@M sVmAM. 10svznAy yEhAvyew jn tEyAw Urt kAiytiM ahri c t iM EmAvAbielyM aEAni elyM L@kH Q niBAgY eLAeyAM. 11av yEhAvey ByM. qeA avew eedv eL yEhAv nziiM. aEA vidrEdzLiel m}uv jntyM yi

14yEhAvyew viEzxe nYAy viDidivsM tA awiri! dinM vLer EvgM awvrikyANH. yEhAvyew EtYk nYAyviDi divsM L@k d+KkrmAy zbHd EkM. zrAy BwAEpAluM kryM! 15 eedvM teR EkApM smyu kwiiM. BIkrdrit L@ew smymAyiriM atH. nzIkr NieR smymAyiriM atH. i eR, kriEmG niR, ekAw Au smymAyiriM atH. 16ti ErADEgApurLiluM sMritngr LiluM jn ekAieRyM kAh LieRyM zbHdM Ek ekA wiy ykAlM EpAelyAyiriM atH. 17yEhAv pRu, avruew jIvitM {A dritpUmAM. t qview EpAevRiyA aAerEAel jn tiw yM. qekAeA av yEhA vyHetier pApM ecyHt. aEnkM Ep vDiewM. avew rM miyi citRuM. avew zrIr cANkMEpAel miyi kiwM. 18avew sVvuM eviyM av EyAjnewkyil. smy H yEhAv vLer mnMkliyvM EkApixHWM yiIM. ElAke m}uv yEhAv tkM. miyilu oAErAeryM yEhAv lnAzM ec@M!

mAnsArewvA eedvM mxYErAwAvzYew nANM ekvEr, ni Ni yM vAwiriuekAiri mAy pUvuEpAel yiIM mE jIvitrIti mAuk. 2pkc<wi puxM Niriu EpAM. yEhAv teR ekAwiy EkApM kwii EA ni akArmAyiriM. atinA yEhAv teR EkApM ni L@ew Em kwiiMmH mAnsA rewk! 3vinItrAyvEr, nieLlAM yEhAvyiEl vrik! aveR niymLsrik. n ecA pWik. vinItrAyirivA pWi k. aEA yEhAvyew EkAp i mi ni suritrA EyAM.

1255
yEhAvey rADiM. 12 qEtYA pYAEr, niM bADkmANH! yEhAvyew vA nieLyM vDi M. 13yEhAv vwEAu tiriH aUkAeryM vDiM. nIenEvey av tkM. ngrM nYvuM vrmAy mmiEpAelyAvuM. 14aEA nziie ngr i wkL@M kAum]gL@M mAM vsiM. Ener ni kLi mkL@M kAkL@M viriM. jnAl kLilUew avyew viLik mAM EkM. vAtiwikLi kAk LiriM. nYmAy vIwkLi kRup ik pAM. 15nIenEv ahri . aetA hAdi ngrmA NH. t suritrAeNH jn k. nIenEv ElAkiel vuM mhAy lmAeNv k . pE ngrM tkewM. atH kAum]g mAM jIvi o nYlmAyiIM. atiel kw EpAv ngrieR d+i tikH LM viLikyM tlyAu kyM ec@M. eyzElmieR BAvi eyzElEm, nieR jnt eedv EAw EpArAwi! nieR jnt muver pvic@. nii pAp R puriri! 2 nieR jnt qe ecvieAil. qeR DEA pEdz av sVIkricil. eyz ElM yEhAvyi vizVsic i l . eyzElM avL@ew eedviEl EpAyil . 3 alRu siMheLEA elyANH eyzElMEntA. sAyA i wkeL micH BAtmA EAE}M avey ti tI, viz ecAyeyEAelyANH avL@ew nYAyADipA. 4 avL@ew bAlizrAy vAckA atYA# hEAew rhsYptikLiwv rANH . vivsH t eL avL@ew puErAhitA aviLAyi kN Ai. eedvieR pEdz ELAwv etu ecyHt. 5 qA eedv miEA}uM ngriluH. av n ec@ w. av eteAM ecil. teR jntey av w shAyi. BAtMEtARuM nl tImAneLwA av teR

esPnYAvH 2+12-3+11

jntey shAyi. pE, dxHwrAke, t ec@ tik Li liAvrA. 6eedvM pRy, rAxH \ eL m}uvM {A tkiri. av ew tiErAD EgApureL {A tk. avew mAeL {A tk. M aEAu EpA mil. avew ngr nYmAyi ri. oM aview vsi il. 7ni o pAWM pWiti nANH {AnietAe pRytH. ni qe BykyM drikyM EvNM. aen ecyHtA niL@ew vsti tkewkyil . niL en ecyH t A qeR ptiy sricH qni nieL ziiE i vril. qA dxHwArAke, ver ecyHt tik aEtEpAel te vIuM ecAnANA#hi tH! 8yEhAv pRu, atinA kAi ri! {A v nieL nYAyviDi nwMver kAiri. plrAxH \ Liniver ekAuv ni eL ziiiA qnivkAzmH. nietier qeR EkApM kAA {Anver pEyAgiM. qnie mAM mn+yAsme kANi A {Anver pEyAgiM. rAjYM m}uvM tkewM! 9 anrM, {A anYrAjYLiel jneL vYmAyi sMsAriARAkyM av H yEhAvey viLiA k}iykyM ec@M. av yEhAvyew nAmM vA}HkyM ec@M. averlAM omi c H EtAELAwEtA EcH oerA jnteyEAel qe rADiM. 10qEtYApYyiel ndiyew mRukryi niM jneLM. qeR citRiy jnt qiEl vM. qeR rA Dk qni kA}HcvYL@mAyi qM. 11anrM, eyzElEm, nieR jnt qnietier ec@ pAp H nie {A ni lii kyil. qekAeA dxHwer m}uvM {A eyzElminiM nIM ec@M. ahArikeL mu}u vM {AnviewniM ekAuEpAM. ahArikLielAv EpAluM qeR vipv t iluAyiri

esPnYAvH 3+12-2+11

1256
eedvmAy yEhAv niELAewAmH. knAy o pwyALieyEAelyANv. av nieL riM. tA qmAM nieL sHEnhi ev av kAiM. niELAwH avnH qmAM sAdme v kAiM. nieLecAli, o viiel orAeL 18 EpAel av nic@ ciriM. yEhAv pRu, niL@ew ap mAnM {AnilAtAM. av ni eL pvitH {AnvsAni iM. 19 smyM nieL pvi ver {A ziiM. mRiEv qeR jntey {A riM. oAwic@ viwever {A tiriek ekAuvM. aver {A si rAM. qlAyiwvumv aver sHttiM. 20 smyM, nieL {A tiriek ekAuvM. nieL {A omicH tiriek ekAuvM. nieL {A sirAM. qlAyiwvumv nieL sH t tiM. twvukAer niL@ew sVM kmi ekAuvEA a sMBvi M! yEhAvyAN pRtH.
17 niL@ew

il.* 12zAM vinyvAAmAy ver mAEm qeR ngri (eyzElM) pAA {Anvdi. yEhAvyew nAme av vizV siM. 13yi AEyli avEzxi v tik ecil. av N pRyil . N pRH L@keL viA av miil. BNM k}ic @ kiw wkeLEAel smADAnilAyiriM av. M aver pvikyil.

sEAxgAnM pAwi h A di! yi AEyEl, hAdjnM m}! eyzElEm, sEAxicH ni ! 15 qekAeA, yEhAv ni zi avsAniic@. ni L@ew zuL@ew ziEgApu r av tk! yi AEy lieR rAjAvAy yEhAv ni ELAewAmH . sMBvi tH anixHwkArYeLRic@M ni vixmiEtil. 16 smyM eyzElmiEnAw pRyM, kEAew, ByewAtiri k!
14 eyzElEm,

vipvt M sInAyipv t M, eyz ElM niieiri pv t Li oH.

hAyi

lyM pNiyA smymAyiri dArYAEvzH pAsiyew rAjAvAy tieR rAM vxiel RAM mAsM oAM tIyti hAyiH yEhAv yinieA sEzM lBic@. ezy tIEylieR punAy esb A Eb, eyEhAsAdAieR punAy EyAvA qivAytAyi sEzM. esbAEb eyd yiel rAjYADikAriyM EyAvA mhA puErAhitmAyi. sEzM tA yi. 2 svznAy yEhAvyi en pRy+ yEhAvyew lyM pNiyA smymAyiielH L@k pRy. 3hAyiH yEhAvyini rA metA sEzMwi lBic@. sE zemeH hAyi pRu+ 4 nl vstikLi niiEA k}iyA emH ni k. Biiyi twilkk piwiic nl vIw kLi ni tAmsi. qA yEhAvyew vsti EA}uM avzi xHwLilA! 5EA, svz nAy yEhAv pRy, nieR mAeLi ElAci. qA sMBvietAElAci! 6 ni aDikM vi viteciluM Rc@ viLEv lBic@Z. ni BiA Rc A hArEmyZ, niRc @ k}iA nil. wiA Rc@ mAEmyZ, niRyil. Rc@ vOEm ni Z, tkA mtiyAytil . Rc@ pNM mAM ni Enw. aeten cilvAeH niLRi yil . niL@ew kIzyielA oAyEpAelyANtH! 7svznAy yEhAv pRy, nieLA ec@etAElA ci! 8mlkLi ec mrM ekAu vrik. qiH lyM pNiyk. aEA {A sxH w nAkyM {A mhtVvtHkriewkyM

ec@M. yEhAv ArY pRu. yEhAv pRy, ni nl viLvu tIi. qA viLekAAenEA alM DAnYEmyZ. atinA DAnYM ni vIi ekAuEpA. aEA {AenA kAien ayc H at@ pRiLy! qekAA NietAe sMBvietEA? ni LiElAErAM avnveR vIw EnAEA qeR vsti EA}uM avzixHwLilA. 10atinAlANH kAzM mien twu vciritH. mi atieR viLvien twuvciriM a ekAute. 11yEhAv pRy, EdzvuM ml kM vruEpAkeey {A kln nki. DAnY, puvIH, oliev , pie miyiluAetl A M nziiewM! ql A mxYm] g Adi kL@M INiM. mxYew ql A kWinAVAnvuM v]TAvilAM.
9sv z nAy

putiy lyieR niA NmArMBi 12ezytIEylieR punAy esbAEbliEnAwM mhApuErAhi tM eyEhAsAdAieR pumAy EyAvEyAwM sMsAriA yEhAv yAy eedvM hAyiey ayc@. ati nAlv tL@ew eedvmAy yEhA vyew zbHdvuM vAcknAy hA yiyew vAkL@M vic@. jn tL@ew eedvmAy yEhAvyi tL@ew ByAdrvuk kAukyM ecyHt. 13jnELAwH Q sEzmRiyiA yEhAvyAy eedvM ayc dtnA yi hAyi+ yEhAv pRy, {A niELAewAH! 14aen yEhAvyAy eedvM jneL lyM pNiyti /u

hAyi 2+1-14

1258
{A viRiM! smeyM mmi eyyM {A viRiM! 7rAxH\eL {A viRikyM qlA rAxH\ LielyM smAyi av niL@ ewywE vrikyM ec@M. aEA Q lyi {A Etj u niRyH@M. svznAy yEhA vyANi pRytH. 8 avew evi m}uvM qnitA! sV vuM m}uvM qERtA. svz nAy yEhAvyANiArY pR ytH . 9owvile Q lyM mEtienA mEnAhrmAyi riM! atinH vLer mhtVM lBiM. {A Q lH smADAnM ekAu vrikyM ec@M! sv z nAy yEhAvyANiArY pRy etH oAik!

krAi. ezytIEylieR punAy esbAEblAyi eydyiel aDikAri. yEhAv aEhe /u knAi! eyEhAsAdAieR pu nAy EyAvA yi mhApuErA hit. yEhAv ayAeLyM /uk nAi! ql A jneLyM yEhAv lyniANinH /ukrAi. aen av tL@ew eedvi eR, sv z nAy yEhAvyew ly niANM rMBic @ . dArYA EvzH pAsiyiel rAjAvAytieR rAM vxieR RAM mAsM pinAlAM tIytiyANH av EjAli wiytH. yEhAv jneL EA/A hii }AM mAsieR peAAM tIyti yEhAvyiniH Q sEzM hAyi lBic@. 2 eyd yiel aDikAriyAy ezytIEy lieR pumAy esb A Ebli EnAwM mhApuErAhitM eyEhAsA dAieR pumAy EyAvEyAwM qlA jnELAwM sMsArik. 3A rY pRyk. 3 niLielEp Q lye EnAi nziie mEnAhrmAy lyvumAyi tArtmYM ec@H ? nieLA k tH? dYe lyvumAyi tArtmY ewEA Q lyM omel AENA? 4qA esb AEbEl, yEhAv pRy, ni/AhitnA kAtirik! eyEhAsAdAieR puM mhApuErAhitmAy EyA vEy, ni/AhewtH! Q rAjY e m}uv jnEL, yEhAv pRy , ni/AhewtH! EjAli wk. qeA, {A niELAewAmH! sv z nAy yEhAvyANi pRytH! 5yEhAv pRy, ni Qji pH viEA niL@mAyi {AenA krARuAi. {AeneR vgH d AnM pAlikyM ecyHt! qeR AvH niL@ew wyiluH . aekAH ByeEwtil ! 6 qekAeA, svznAy yEhAvyANH ArY pRytH! alkAli i oriwi {AenlAM tkiwM mRiM! mieyyM kAzeyMver

pNi rMBici ri- a #h vM 10pAsiyiel dArYAEvzurAjA vieR rAM BrNvxiel o ptAM mAsM pinAlAM divsM vAcknAy hAyiH yEhAv yini Q sEzM lBic @ + 11ArYeLiy niymeLA eNH puErAhitErAw EcAdiA svznAy yEhAv niELAw kl i . 12 ov teR vO L@ew mwi Rc@ mAMsM ekAu EpAevirie. o bliyew BAgmAytinA mAMsM vi vumANH. vOM etiluM a iElA pAkM ecyHt BNiElA vIiElA eetliElA mEet iluM hAriElA sHpzicAel AvuM PlM. vOM sHpzi vs vimAEmA? puErAhitA mRupwi pRu, l 13aEA hAyi EcAdic @ , o v o m]tEdhe etAA ayA anAmElA. ni ayA mEet iluM vsvi etAA aM a mAEmA? puErAhitA mRupwi pRu, vH, sADnvuM amAM. 14aEA hAyi pRu, yEhA vyAy eedvmien pRy, Q rAjYiel jneL sMbic @ M

1259
a zriyANH! av qni mAek nilM viM al. atinA avew eekkekAu sHpzi etM amAyiIM! yAg pIWi av qicAluM av amAM. 15EALM sMBvic kArY eLi ciik. yEhAvyew lyMpNi rMBiti mu Ayi kAlei ciik. 16ptLvu DAnYM vzYme iluM pLEv Ari Z. a BrNi vI EviwH ptu BrNi mAM! 17 qekAeA {A nieL ziic @ . {Anyc ErAg niL@ew ssYeL nzi ic@. niL@ew eekk niic sADneL nziiA {A li}M ayc @ . {AnietAe ecyHtiuM ni qiEl vil. yEhAvyANH etAe pRtH. 18yEhAv pRu, optAM mAs ieR pinAlAM divsmA NiH . yEhAvyew lyinH awiRyiw pNi ni pUI kric i ri. atinAlini mt qeAeyA sMBvi et kuekA_k! 19 pAyi al e miluM DAnYM avEzxi EA? mirivikL@M aimr L@M mAtLnArkL@M olIvumrL@M

hAyi 2+15-23

EnAk. av p}L@AEA? l! qA mt {A nieL a#hiM! 20 mAsM pinAlAM tIyti meA sEzMwi yEhAvyini hAyi lBic @ . tAyi sEzM+ 21eydyiel aDikAri yAy esb A EblieRywE EpAvuk. mieyyM sVeyM {A viRiemH avEnAw pR 22anvDi yk. rAjAAeryM siMhAsneLyM {A tkiwM mRi M. mu jntkL@ew rAjYL@ew zi {A tkM. avew EtkeLyM EtrALikeLyM {A tkM. av ew EpAtirkeLyM tirwyA LikeLyM {A prAjyewM. eesnYM prsHprM sHEnhitrAeN iluM av prsHprM EpArwikyM vAeLwH prsH p rM ekAl @ kyM ec@M. 23svznAy yEhAvyA NietAe pRytH . ezytIEy lieR punAy esbAEbEl, nI qeR dAsnA. nie {A etr ewiri. a nie {AeneR awyALEmAtirM EpAel yAM. {AnietlAM ecyHtevti etLivAyiriM nI! svz nAy yEhAvyANH ArY pR tH.

esKrYAvH

teR jnt tiric@ vrNemH yEhAvyA#hi vAcknAy EAvieR pu nAy eberKYAvieR punAy esKrYAvinH yEhAvyi nieA sEzM lBic @ . atH dArYAEvzH pAsiyiel rAjAvAytieR rAM vxM qAM mAsilAyi. tA yi sEzM+ 2nieR pUv i kErAwH yEhAv vLer EkApic @ . 3atinA jn ELAw nI en pRyNemH yEhA v pRy, qiEl tiric@vrik, {A niLiElM tiric @ vM. sv z nAy yEhAvyANH et l A M pRytH . 4 yEhAv pRu, niL@ew pUvikerEAelyAktH. mkAl H vAck avErAw sMsAric@. av pRu, ni etAy jIvitrIti evwiyNemH s vznAy yEhAv niELAwAvzY ew! qA niL@ew pUvik qe ecvieAil. yEhAvyANH etAe pRtH. 5eedvM pRu, niL@ew pUvi kA EpAyH}iu. vAck qEM jIviciriil. 6vAc k qeR EsvkArAyi. qeR klnkeLyM pEdzeLyM pi niELAwM niL@ew pUvikErA wM sMsAriA {A aver pEyA gic@. owvi niL@ew pUvik avew pAWM pWic@. av pRu, tA ec@em yEhAv pRiu kArY sv z nAy yEhAv ecyHtiuH. {L@ew etAy jIvi trItiM dxHv]ikM av {eL ziic @ . aen av eedviEl tiric@v. nAlutirk rAjAvAy dArYA EvzieR rAM BrNvxieR
7pAsiyiel

ptienAAM mAsiel pi nAlAM tIyti vAcknAy EAvi eR punAy eberKYAvieR pu nAy esKrYAvi yEhAvyi niM meA sEzM wi lBic@. tAyi sEzM+ 8rAiyi, v tirR EpA orAeL {A ku. ayA tA}Hvryi ekA}uepAiwyi nikyAyi. ayA pii lAyi vM tviuniRmM evL@mAy tirkL@Ayi. 9{A pRu, EBA, qinANH Q tirk? aEA qEAw sMsAric@ekAi dt pRu, Q tirkeLinAeN {A nin kAirAM. 10aEA ekA}uepAiwyi niv pRu, ElAki alutiriytinH yEhAv ay ctANH tirkeL. 11aEA ekA}uepAiwyi nikyAyi yEhAvyew dt EnAw tirk sMsAric@. av pRu, { miyi aviewyM viewyM sric@, qlAM zA mA. 12aEA yEhAvyew dt pRu, yEhAEv, eyzElmi enyM eydyew ngreLyM nI zVsiiciH qnALAyi? q}up ekAl E ALM Q ngrL@ew EnH nI EkApM kwiic@. 13qEAw sMsAric dtEnAwH yEhAvyEA mRupwi pRu. n niR zVAsvAkLANH yEhA v pRtH . 14anrM jnELAw pRyA ArY dt qEAw pRu+ svznAy yEhAv pRy, eyzElmiEnAwM sIEyAEnAwM qni zmAy sH E nhmA tH.

1261
15 vLer

esKrYAvH 1+15-2+8

suritrAyi k}iy rAxH \ ELAwH qni kw EkApmANH . avErAwH qnil M EkApEm AyiZ. qeR jntey ziitinH {An ver pEyAgic @ . qA jnt vliy anmAA iytH.

16 atinA

yEhAv pRy, {A eyzElmiEl mwi vH aveL zVsiiM. svznAy yEhAv pRy, eyzElM punniiewM. aview qeR BvnM nii ewkyM ec@M. 17 dt pRu, jnELAwH yM wi pRyk, sv z nAy yEhAv pRy, qeR pN vIuM DnikmAyiIM. sIEyAen {A zVsiiM. eyzElmien {AeneR viEz xngrmAyi vIuM etre wM.

nAluekAukL@M nAlu pNiAM 18aEA {A tlyyi EnAkyM nAlu ekAuk kA kyM ecyHt. 19a E A qEAw sMsA ric@ekAirikyAyi dtEnAw {A EcAdic@, Q ekAukekAH qANmAtH? av pRu, yi AEy, eydA, eyzElM qiviwLiel jneL viEdzrAjYLiElEAwic oAwic ekAukLANiv. 20anrM yEhAv nAlu EjAli Aer qni kAi. 21 {A avEnAw EcAdic @ , qecA nANH Q nAlu EjAliAM vtH? av pRu, ekAukeL Epwi icH dereyRiyAnANv vtH. ekAukLANH eydyiel jn eL viEdzLiElH oAwictH. ekAuk ErAwM o kNyM kAiyil . eydAer mi kyM aver viEdzrAjYLiElH oAwikyM ecyHt nAlu rAxH\ eLyANH ekAuk tiniDIkri tH.

eyzElmien aL anrM {A tlyyi EnAiyEA orLvucrwM piwi c@ni orAeL ku. 2 ayAELAw {A EcAdic@ nI qviEwyHA EpAtH? ayA qEAw pRu, eyz ElminH qmAM nILvuM vItiy meRiyA atien aLA EpAkukyANu {A. 3aEA, qEAw sMsAric @ ekAirikyAyi dt aview niM EpAyi. avEnAw sMsAri A meA dtnM puREiRi. 4av dYe dtEnAw pRu, eyzElM aLAnAtiluM vlu tAyiriM qH ecRuArEnAwH oAwiec pRyk. avEnAwH en pRyk+ vkLil A eA ngrmAyi riM eyzElM. qekAe A, onvDi mxYm]gAdik atiluAM. 5 yEhAv pRy, aveL sMr i, av um orgH n imtilAyiriM {A. ngre EtjinA niRyH vA {Anview AyirikyM ec@M.

eedvM teR jntey sVEd zE viLi yEhAv pRy, 6 EvgmAke! vwEdzniM oAwiEAvuk! aet, nieL {A nAnAdikLiEl citRic@ev tu zrite. 7 bAbiElANi vsi sI EyAkArAy twvukAEr, EA ni rewk! ngr iniM rewk! sv znAy yEhAv kArM pR u. niLi ni vsH v kk kvew rAxH \ Li ElH avene ayc@. ni mhtVM ekAuvrAnANv ene ayctH. 8 qekAeA av nieL mRiEvlicA atH eedvieR kiel k]xHNmNiey mRiEvli EAelyAyiriM.

esKrYAvH 2+9-4+2

1262
, ni nin {A putiy vsH t. 5aEA {A pRu, aveR tlyi o putiy tlAvu <. atinAlv aveR tlyi puti eyA tlAvH i. yEhAvyew dt EnAinie av aven putiy vsHL@M Driic@. 6an rM yEhAvyew dt EyA vEyAwH ArY pRu+
7 svznAy yEhAv en

9 bAbiElAkA qeR jne

10

11

12

13

piwicH awimkLAi. pE aver {A EtAlikyM av qeR jnieR awimkLAvu kyM ec@M. aEA, svz nAy yEhAvyAeNe ayc etH niLRiyM. yEhAv pRy, sIEyAEn, hH L Adi! qekAeA, {AnitAv. {A niL@ew ngri vsikyM ec@M. aEA aEnkM rAxH \ Li niv qiEl vM. av qeR jntyAyiIkyM ec@M. {A niL@ew ngri vsiM. aEA, svznAy yEhAvyANH qe aycetH niLRiyM. yEhAv eyzElmien vIuM teR vizixH w ngrmAyi etr ewM. vinAiel av eR vItmAyiriM eydA. ql A vM zArAyirivi! yEhAv teR viBvni niitA puRE v.

mhApuErAhit anrM dt, mhApuErAhit nAy EyAvey qni kANi c @ t. EyAvA yEhAvyew dteR mi nikyAyi. sAA EyAvyew vlvz nikymAyi. EyAvA etu ec@tien ewAnAyi sAA niitH. 2 aEA yEhA vyew dt pRu, sAAEn, yEhAv nie zAsi. yEhAv nie w vimziM! eyrUzEl mien yEhAv teR vizixHwngr mAyi etrewiri. tIyi niew qriy ekAiEpAlu ngre yEhAv ric@. 3EyAvA dteR mi ni kyAyi. ecLipiwic o Emli yAyi EyAvA Dric i tH . 4aEA dt, tniw nii mu dtAErAwAyi pRu, EyA vyew mxi vsH mAuk. anrM dt EyAvEyAw sMsA ric@. av pRu, EA {A nieR e qw mAiyiri

pRu. {A pREpAel jIvik, {A pRkArY eLlAM ec@k. nI qeR ly ieR mtlArnAM. ati eR timM nI pripAliM. Q dtAerEAel qeR ly i qviewEpAtiM nin sVAtYmH.* 8 atinA EyAvA, nIyM niEA ewAmvM qe ik. nI mhApuErAhitnA. niEA ewAmv qeR EtYk dAsen {A ekAuvEA qAM q kANiA piy dAhrNLANH . zAK qANv viLiewtH. 9 tA, EyAvyew mi {A enA zil Api. zil yHH }uvzL@H. zilyi {AenA EtYksEzM ekAi vyHM. o divsinkM miyi el pAp m}uv {A nIM ec@emH kANiM. 10 svznAy yEhAv pRy, smyM L@k tL@ew suXELAwM ayAErAw emAM sMsAriM. oAErA M avnveR aimriM miriviyH mwiyi zAt EyAew riM. viLkAluM rH olIvumrL@M anrM qEAw sMsAric@ekA i dt qeR awvri kyM qe NkyM ecyHt. RmuNe}uE oven EAelyAyi {A. 2anrM

Q . . . s V A t Y m H view ni viwyi(dtA) {A nin Ev znM nM qM.

1263
dt qEAw EcAdic@, nI qANu kAtH? {A pRu, kisVMekA u o viLkA {A kA. viLkAliE }uviLkmH. viLkAliE o pAM. oAErA viLiElM oAErA}. Q }lu kLANH pAilu q viLi El ekAuvtH. 3pAieR vzmAyi oAErA olIvumr L@mH. 4 wH, qEAw sMsAri c @ ekAi dtEnAw {A EcAdic @ , EBA, tieReyl A M aemANH? 5{AmAyi sMsAric@ekAi dt EcAdic @ , tieReyAe aemAeNH ninRiyiEl? l EBA, {A pRu. 6aEA av qEAw pRu, tANH esbAEbli yEhA vyew mRupwi+ nieR ki niEA ziyiniEA al nieR r vrik. l, nieR r qeR Avi niAyiriM vrik. svznAy yEhAv pRtANH Q kArY! 7esbAEblinH vliy pvtM nirAy lmAyi riM. av lyM pNiyM. vuM DAne klH vc@ k}iyEA jn viLiM, mEnAhrM! mEnAhrM! 8qni yEhAvyew sEz vuM en pRy, 9 esbAEb qeR lyieR awiR pNi yM. esb A Eb lyieR pNi pUiyAkyM ec@M. aEA, sv z nAy yEhAv yANH qe niL@ew awuE yc e tH ni mnilAkyM 10ecRiy ec@M. rMBei L@k liil . pUiyAy ekiwM k pEyAgicH aL kyM priEzADikyM ec@ esb A EblienH yTA i av hHLAdikyM ec@M. ni, nI k klieR }u vz qlA dikLiElM EnA yEhA vyew kkeL tiniDIkri. miyilu sv t ienyM av kA. 11aEA {A avEnAw EcAdi c@, viLkAlieR vlvzM

esKrYAvH 4+3-5+6

wvzM oAErA olivumrL@M {A kAH . rH olivu mrL@M amAtH qANH ? 12yMwi {A avEnAw EcAdi c@, sV niRm eetlemA}u sV}lieR vzLilAyi rH olivukukM {A kA. av yew aemANH? 13aEA dt qEAw EcAdic@, avyew aemAeN nin RiyiEl? {A pRu, l EBA. 14atinA av pRu, sv ElAkieRyM yEhAvey Esvi A etrewe ruEperyA N tiniDAnM ec@tH. pR vIuM {A mkLiEl EnAi yEA pR o Lien ku. 2 dt qEAw EcAdic@, nI qA kAtH? {A pRu, pR o Lien {A kA. atinH mtwi nILvuM ptinwi vItiymH. 3aEA dt qEAw pRu, Li o zApM ErKewi yiuH. o vze zApM EmAxHwA EviytANH . vYAjstY ec@veriytANH mRu vze zApM. 4 svznAy yEhA v pRy+ Lien {A EmAxHwAL@ewyM qeR nAmi vYAjstY nwvewyM vstikLiElyyH M. aview tukyM vIwkeL nzi ikyM ec@M. kl @ kL@M twi kL@M EpAluM tkewM.

OIyM wyM qEAw sMsAric @ ekAi dt puRE EpAyi. av qEAw EcAdic@, mkLiEl EnA! qu vtAyA nI kAtH? 6{A pRu, qniRiyil qANtH? av pRu, aetA aLvu wyANH. av yM wi pRu, Q rAjYe jnL@ew pApM aL titANtH.
5anrM

esKrYAvH 5+7-6+15

1264
miyilUew nw. ati nAlv mi yiel tL@ew BAgwi nw EpAyi. 8aEA yEhAv qeR Ener ci EAzic@. av pRu, EnA, vwEAu EpAkyAyi tirk bAbiElANi tL@ew EjAli pUiyAi. qeR A vien av zArAiyiri. EA {A pitnl!

7wyew QyM ekAu awu yi. ati o OI ri Ayi. 8 dt pRu, OI dxH w tyew tiniDiyANH . an rM dt OIey wyHi El tiyiwkyM Qy awH atiE vyH kyM ecyH t . 9pie {A tl yi EnAi yEA ekAiEREpAlu ciR kL@ ru OIkeL {A ku. av pRvH ciRkiel kAieR shAyA w qwekAu EpAyi. wyM EpRi av vAy vilUew pREpAyi. 10aEA, qEAw sMsAric@ekAi dt EnAw {A EcAdic@, w av qEAA ekAuEpAtH? 11dt qEAw pRu, zinA Ri* atienA vsti pNiyA nANv atH ekAu EpAtH . vsti pNi k}iyEA av w aview vyHM.

nAlu rT anrM {A vIuM tl yi EnAiyEA rH oAupvt iwyiwi sri nAlu rTeL ku. 2 oAme rTM vli c i tH v tirkLAyi. rAme rTM vlicitH kRu tirkL@M. 3evL@ tirkLAyi mAme rTM vlicitH. v puikL@ tirkLAyi nAlA me rTM vlic i tH . 4 aEA, qEAw sMsAric@ekAi dt EnAw {A EcAdic @ , EBA, qANietAe amAtH? 5dt tivcic @ , av nAlu kAukLA. svElAkieRyM yjmAnnAy yEhAvyew smi niM av vEtyZ. 6 kRu tirk vwEAu EpAM. v tirk ki}EAu EpAM. evL@ tirk pwiAERAu EpAM. v puikL@ tirk etEA uM EpAM. 7miyi tL@ew BAgEnAi EpAvA kAMyvrAyi v puikL@ tirk. ati nA dt avEyAw pRu, EpA,

puErAhitnAy EyAvy H H o kirIwM lBi 9piIwH qniH yEhAvyini o sEzMwi lBic @ . av pRu, 10 ehdAyi, EtAbIyAvH, eydAyAvH qiv bAbiElANiel vAsiniM viri. avri niM eviyM sVvuM eeklAi esPnYAvieR pu nAy EyAzIyAvieR vIiEl EpAvuk. 11 eviyM sVvuM o kirIwmAApEyAgik. kirIwM mhApuErAhitM eyEhA sAdAieR pumAyi EyA vyew tlyi wk. qiH EyA vEyAw ArY pRyk.
12 svznAy yEhAv ArY

pRy, zAK q EprAy ovH. av kEA ew vLM. av yEhAvyew lyM pNiyM. 13 av yEhAvyew lyM pNi ykyM mhtVM sVIkrikyM ec@M. av teR siMhA snilirikyM BrNADip nAkyM ec@M. aveR siMhAsnieR vzH o puErAhit niM. avrivM smADAni viM.
14jnLi sH m rNyNA av lyi kirIwM vyH M. ehdAyi, EtAbIyAvH, eydAyAvH, esPnYAvieR punAy EyAzI yAvH qiver tH oAiiM. rAjAvieR zi eedviniM vevH oAiA tH aver shAyiM. 15vidrEdzLini v vrikyM lyM pNiykyM

zinA bAEb (l . 11+2) EgApurvuM bAEbngrvuM pNit smtlM.

1265
ec@M. aEA, yEhAvyANH qe aycetH ni EbAYmAM. yEhAvyew vAkLsric A eneyAe sMBviM. kANYvuM dyyM EvN emH yEhAv pAsiyiel rAjAvAy dArYAEv zieR nAlAM BrNvxi esKrYAvinH yEhAvyi nieA sEzM lBic@. kiEsvH q op tAM mAsieR nAlAM divs mAyi atH. 2 EbET nivAsik sErs, EregM-Emel aveR L@k qiver yEhAvEyAwH o EcAdYM EcAdiA ayc @ . 3 av svznAy yEhAvyew ly iel puErAhitAewyM vAc kAewyM awE EpAyi. L@k avErAwH en EcAdic@+ anvDi vx lyM nzi ti { d+KM kwii ci. krytiM pvsi tiM {H qlA vxvuM aAM mAsi EtYk smymAyi . { atu wrNEmA? 4svznAy yEhAvyiniM qnieA sEzM lBic@+ 5puErA hitAErAwM rAjYe mu jnt EyAwM Q kArY pRyk. q}up ekAlAlM ni auM }uM mAs Li d+KM kwiikyM pv sikyM ecyHt. qA pvsi ctH yTAi qni Evi yAyiEA? al ! 6 pie, ni tikyM wikyM ecyH t M qniEviyAyiEA? al. atH niL@ew sVM nyH Evi yAyi. 7Et kArY vLer pH teR vAckrilUew eedvM aRiyi c i uH . eyzElM jn tii A sm]iy o ngrmAyi kAlANH av etAe RtH . eyzElmi um pNLiluM enegviluM pwiA R mlywivArLiluM jnAA yiEA}ANH eedvM en pRtH. 8 esKrYAvi yEhAvyew sEzM tANH+ 9 sv z nAy eedvmANiArY pRtH. zriyM nItipUv

esKrYAvH 7+1-8+4
kvumAy nI ec@k. ni prsHprM akyM kNyM kAuk. viDvkeLyM anATeryM ap riciteryM pAveLyM p vitH . prsH p rM EdAx ec@kEyA aeti ElAci kEyA EpAlumtH! qAlv a ecvieAil. aveR MgitM av nwA iyil. eedvM pRtH EkA tiriA av ecvi epAi. av kWinXdyrAyi. av kl n ysric i l . sv z nAy yEhAv vAckrilUew teR jntyH@ sEzeLi A teR Avien pEyA gic @ . qA L@k a icil. atinA svz nAy yEhAv EkApAlnAyi. atinA svznAy yEhAv pRu, {Anver viLieciluM av viLi Ekil . atinAli EA avere viLicA {AM viLiEkil. mu rAxH\eL {A ave tier ekAwAuEpAel ekAu vM. rAxH\ELetEpAluM avRiyil. pE rAxH \ kwEpAEA rAjYM pUmAyM tk eiriM. Q mEnAhr rAjYM tk ewM.

10

11

12

13

14

eyzElmien a#hiAem yEhAvyew vAgd H AnM svznAy yEhAvyi ni o sEzmANitH. 2 sv znAy yEhAv pRy, stY i {A sIEyAen sHEnhi. av qEAw avizVAsM kwi icEA avELAw {A EkApi viDM aveL {A sH E nhi . 3yEhAv pRy, {A sIEyAniEl mwi viri. {A eyzElmi vsi. eyzElM vizVsH t ngrM q viLiewM. svznAy yEhA vyew pvtM vipvtM qM viLiewM. 4svznAy yEhAv pRy, eyzElmiel epAlLi

esKrYAvH 8+5-9+1

1266
{AeneR mnS mAi. aEtEpAel te, eyzElmiEnAwM eydA ErAwM nEyAew epmARAM {A niyiciri! 16pE nI en ecNM. prsHprM stYM pRyk. N pRytH. nieR ngri nI tImAneLwEA smADAnM ekAuv, stYiM nItiM nir kArY ec@k. 17 ay Aer pviA FAElAcn nwtH ! vYAjvAgH d An nk tH ! aeneyAe ec@ti nitH! qekAeA {A etAe evRu! yEhAv pR tANiArY. 18svznAy yEhAvyiniM Q sEzM 19 svznAy qni kii. yEhAv pRy, nAlH, aH, }H, pH mAsLi d+KieRyM pvAsieRyM EtYk din L@H niH. d+KieR din h AdieR divsLAi mANM. divs nlM sEA xM niRmAy avDi divsLA yiriM. stYeyM smADAn eyM nI sHEnhikyM EvNM!
20 svznAy yEhAv pRy,

v]AM v]kL@M vIuM kANewM. Qvwi i nwEiv kAlMveryM L@k jIviM. 5et vi kLic@ rsi ikeLeAH ngrM niRyM. 6et atHButkremH avEzxicv kM. ttH-tkrM teeyH {AM kM. 7svznAy yEhAv pRy, EnA, ki}M pwiARum rAxH\ LiniH {A qeR jntey rikyANH. 8 aver {Aniview ekAuvrikyM av eyzElmi vsikyM ec@M. av qeR jntyAkyM {Anvew nlvM vizVsHtmAy eedvmAyirikyM ec@M. 9svznAy yEhAv pRy, krAyirik! sv z nAy yEhAv teR lyM vIuM pNi ytinH dYmAyi tRl i EA vAck nkiy aEt sEzmANH niLiM EktH . 10aAl i mH, pNiAer li ni AEnA m]geL vAwkyHewAEnA jn pNmil Ayi. L@k suritmAyi vrAM EpAkAM k}iimil . }LiniM zVAsM EpAluM kiiyiil . oAErAeryM {A aveR ayArnH qtirAi. 11qAliH aenyl . avEzxivH aenyAyiriil. svznAy yEhAv pRtANietlAM. 12av smADAni vityHM. avew mirivikLi miri yAM. mi nl viLvu trikyM kAzM m} epikyM ec@M. etlAM {AeneR jntyH ekAw M. 13anYrAjY tL@ew zAp Li yi AEy, eydA, qI Ep k pEyAgic@ wi. pE yi A EylienyM eydeyyM {A ri kyM avyew nAmM a#h dAykmAvukyM ec@M. atinA ByewtH. zrAyirik! 14svznAy yEhAv pRy, nieR pUvik qe EkApixHW nAi. atinA {A aver nziiA niyic@. qeR mnS mAAtiriAM {A niyic @ . svznAy yEhAvyANH ArY pRtH . 15 pE EA

BAviyi pl ngrAM eyz Elmi vM. 21 pl ngrAM prsHprM zM siM. av pRyM, { svznAy yEhAvey rADiA EpA. {ELA ewAM vrik!
22svznAy yEhAveyEwi pljntyM zmAy pl rAjYL@M eyzElmiEl vM. aven rA 23svz DiAnANverk. nAy yEhAv pRy, aH plBAx k sMsAri jn o ey den smIpic@ pRyM, eedvM ni ELAewAmAeN { Eku. { L@M aven rADiA niELA ewAM vre?

murAx\ H etiery nYAyviDi eedvi nieA sEzM. hAieR rAjYeiyM aE hieR tlAnngrmAy dEez

1267
ieniym yEhAvyew sE zM tANH. eedvei aRiyAvu v yi AEyEgAM mAml . qlAvM aveR shAyM Etw. 2hAH rAjYieR atiiyAy hmAientiery sEzvu mANitH. eewRuM sIEdAM av vliy jH { AnikL@M smAmAyiu EpAluM avetiery sEzvu mANitH. 3 eew o EkAEpAelyA niieiritH. epAwiEpAel sm] em EtA viDi vLer evi L@k EzKric @ . sVM kLimEpAel sm]mAyi . 4pE new yjmAnnAy yEhAv aetlAM qwM. avL@ew zmAy nAvikEsney av tkM. ngrM agHniiryAM! 5asH k ElAniel jn a kH ByM. gyiel jn By viRyHM. aArY sMBvi kAEA qEAniel jnL@ew m}uv tIyM asHtmiM. g yi o rAjAvuM avEzxiil . asH k ElAni o vYi EpAluM avEzxiil . 6tL@ew yTA pitAA rAyievH asH EtAdkA oriluM aRiyil. ah ArikLAy ePlisH t Yer {A pUmAyM nziiM. 7rmRu mAMsEmA zpie BNEmA av rini aDikkAlM tikyil. avEz xi ePlisH t Y erilu mei av qeR jntyew BAgmAM. eydyi av o EgAA wiyAM. qEAkAM eybUsY ecyHtEpAel qeR jntyew BAgmAM. qeR rAjYe {A sMriM. 8 zueesnYe atilUew kw EpAkA {A avdiil. qeR jntey p viA {Anver ouM avdiil. qeR jnt mH qmAM kxHw euevH {AeneR kk ekAu ktANH. BAviyiel rAjAvH
9 sIEyAEn, ni! eyzElM

esKrYAvH 9+2-16

qA av vinIt nA. pNim] g iniM piR o k}utiyew puRH av sri. 10 rAjAvu pRy, qyImieR EtkeLyM eyzElmieR ti rwyALikeLyM {A tk. yipEyAgic auk {A tk. rAjAvH smA DAnieR vAk Edz Ayi ekAuvM. kw mt kw very BAgM rAjAvu Bri M. yIsundimt miyiel vidrEdzvery l L@M av BriM. yEhAv teR jntey riM
11 eyzElEm, nieR krA rM

12

13

14

15

16

kAEr, h A dMekAH viLi! EnA, niL@ew rAjAvH niL@ewywE v! vij yM Enwiy nl rAjAvA av.

ekAu nAM mvc@. miyiel nYdVArLiniM atinA {A nieL EmAcii. twvukAEr, vIwkLiEl EpAvu k! ni ni tIyH vkyH. {AniEA niELAw pRy, {A niLiEl mwi v! eydEy, nie {AenA vil A ypEyAgiM. qyIEm, nie {A aukLAM nie {A yvnEdze EnriwA vALAM. yEhAv av tYmAM, av teR auk mi EpAel EyAgikyM ec@M. qeR yjmAnnAy yEhAv kAhLM m}kyM mmiyiel epAwiAuEpAel eesnYM mEAu tiyRukyM ec@M. svznAy yEhAv aver sMriM. zueL EtAliA pwyALik etAliyM kl@kL@M pEyAgiM. zuL@ew rM av citRiM. a vIu EpAel o}uM. yAgpIWieR mlkLi tLiew rM EpAelyAyiriM atH! smyM, avew eedvmAy yEhAv, wy teR wk eLeyEpAel riM. av av iyevrAyiriM. aveR nAiel tiLu Br NM EpAelyAyirimv.

esKrYAvH 9+17-11+3
17 ql A M

1268
mA yEhAvyANH. aver {A shAyikyM ec@M. 7wiA opAw BwAerEAel h A d vAArAyiriM qyIMkA. av ew ik hAdiM. avM s xHwrAyiriM. avelAM yEhAv EyAewAM orAhAdkAlmAM. 8aver {A Lmwic@ viLic@ uM. aver yTAmAyM {A riM. av aEnkmEnkM Ep AM. 9 aet, qeR jntey {A rAjYLielAwM citRikyAyi . pE vidrEdzLivcH av qe asHmriM. avM avew ikL@M avEzxiM. av tiric@ vrikyM ec@M. 10av er {A QjipH t i niM aU riniM tiriek ekAuvM. aver {A gielyAdHEdzE ekAu vM. aview vzYi lmi lAet vA smIp elbAEnA ni vsiAM {Anver avdi M. (11eedvM aver QjipH t i niM ekAuvEA}eEAelyA yiriM atH. smiel tirkeL av wic@. smM piL. jn dritw nw kyRukyM ecyHt. ndIvAheL yEhAv vruM. aUrieR aheyyM Qji pHtieR zieyyM av tkM.) 12yEhAv aveR jntey k rAM. avM aveR nAmiM Evi av jIviM. yEhAvyANH ArY pRtH.

nl M mEnAhrvumAyi riM! vrAniri atHButkrmA y viLvH evRuM hArvuM vIu mAyirikyil. atH qlA yvA AM yvtikL@mAyiriM!

10

yEhAvyew vAgd H An vskAl m}yH Evi yEhAvEyAw Aik. yEhAv milien ayyHkyM m} epikyM ec@M. oAErA vYiy ewyM vyli eedvM ecwik vLM. 2L@k tL@ew ekAc@ tim kL@M jAlvidYyMekAH BAviyRiyA miemiluM a viPlmAM. mxY dzn kAkyM t L@ew sVpHneLi vivrikyM ec@. pE aetlAM nixHPl NkLAM. atinA jn shA yinAyi kruekAH aview ymiviewyM aly wkeLEA elyANH . pe aver nyiA oriwymil. 3yEhAv pRy, wyAErAw {A vLer EkApiciri. qeR AwkAetieRyM rvAditVM {A EntA LilAi. (eydyiel jn eedvieR ipmANH. svz nAy yEhAvyANH yTAi teR ipe pripAlitH. o Bw teR surmAy EpA tirey pripAliEAelyANH av aver kAtH.) 4mll H , wAri, EpAvil H , mERu BwA wiyveyl A M eydyiniM vM. 5 av t L@ew zueL EtAliM. pAtyiel ecLiyilUew eesnik mERuEA elyAyiriM atH. av EpArAw kyM, yEhAv avew BAgAy tinA zueesnYiel tirw yALikeLEAluM EtAl i kyM ec@M. 6 eydyew wMbe {A zmAM. EyAEsPieR vMz e yM jyiA {A shA yiM. aver {A suritrAyi, BmAyi tiriek ekAuvM. aver {A zVsiiM. {Anver ori luM viuEpAkA viDilA yiriM atH. {A avew eedv

11

eydy H um rAjYeL eedvM ziiM elbAEnAEn, agH n isH P uliM g vH nieR EdvdAv] eL BsH m mAtinH nieR vAtiluk Rk. 2 EdvdAmr vINiriti nA eessH m r kryM. kArNM, zmAy mr qw ekAuEpAkewM. mRic i w e kAwkeLEyAH bAzA niel oAmr kryM. 3 kry wyAEr, i. av ew krAy EntAA ap hrieu. yvsiMhL@ew gnM i. EyAA ndI

1269
tIr avyew tiiy i Awk aphrieiri.
4qeR eedvmA yEhAv pRy, aRuvAnAyi niiyi ri wien pricri. 5 avew wyA wmkeLyM kcvwAeryM EpAelyANH . wmk wkeL ekAl @ eiluM ziiewil . wkeL vi kcvwA pR y, yEhAv vA}Hewe, {A DniknA! tL@ew wkELAwH wyAH akyil. 6 Q rAjY u vsivErAw qniM kN yil . yEhAvyANi pRytH , EnA, oAErAeryM {A av eR ayArenyM rAjAvienyM ekAH aDiEpiM. avew rAjYM nziiA {A aver shAyiM. aver {A twykyil! 7aen aRuvAnAyi vci pAvM w@keL {A pripAlic@. ru vwik qwH o vwiey lYM qM mEtien eqkYemM {A viLic@. qiA {A w keL kAA wiytH. 8o mAsi i mH wyAer {A oAwic@. wkELAw {A EkApikyM av qe evRuA wukyM ecyHt. 9aEA {A pRu, {A nieL EpiM! nieL {A pripAliil! cAEkv cAkAM, nziiEv nziiAM. av Ezxiv prsHprM nziic@ ekAe. 10 anrM lYM q EprAy vwi {A owic@kLu, qlA jntkL@mAy eedvieR krA av RAi q kANiAnANH {A aen ecyHttH. 11aen divsM krA avsAnic @ . Q sEzM yEhAvyinitAeNH qe nirIikyAyi pAvM w@k aRiykyM ecyHt. 12aEA {A pRu, qni li trNem ni EtAe i trik. eli, Ev! atinA lv qni m evixN t. 13aEA yEhAv qEAw pRu, qeR vilyAyi av ktH aymANH. ayM vliy k lyiel B$AriEle Riy. atinA m kxNM

esKrYAvH 11+4-12+4

eviyM {A yEhAvyew ly iel B$AriEliu. 14 anrM eqkYM q EprAy vwieywH {A ru kxNLAi. eyd yHM yi AEylimiwyilu krA RAytAyi kANiAnANH {A aen ecyHttH. 15aEA yEhAv qEAw pRu, ni buihInnAeyA w yeR sADneLwk. 16Q rAjY i {AenA putiy wyen ke em atu sUciiM. pe, nziiew wkeL pripAli A Q ecRuAr ApHtnl. mRiEv wkeL suKewAM av EpArA. jIvEnAew avEz xivyH AhArM ekAwAM ayA k}iyil. ErAgYmvey LeA}iek m}uvEnAew tikyM ec@M.
17 oA! ekAtA wyA, qeR

wkeL nI Epic@. aven ziik! aveR vlkM vleekyM vALiniryAk. aveR vleek pEyAg nYmAke. aveR vlkH amAke! eydy H ilum rAjY eLiy dzn yi AEylieni yEhAvyi ni d+KsEzM. yEhAv kAzvuM miyM s]xHwic@. av mxYni Avien Apic@. yEhAvyANH ArY pRytH. 2EnA, eyzElmien {A av um rAjYH o EkA vixMEpAelyAM. rAxH\ vH ngre miM. eyd yiel sklM ekNiyilkewM. 3pE eydey {AenA BArm pARyAM. aetwA mi etAvM mRiEvkyM ec@M. av mRic@ citRiewM. pE miyiel m}uv rAjYL@M omic@ vH eyzElmiEnAw yM ec@M. 4qAlEA {A tirkeL vi&miikyM pwyALiey Epwi ikyM ec@M. zuL@ew qlA tirkeLyM {A arAM, pE, qeR kk eydyew

12

esKrYAvH 12+5-13+9

1270
puxA vilpiM. avew BArY mAM vilpiM. 14melA EgA LiluM ate sMBviM. pux AM OIkL@M evEveR vilpiM.

Bvne nirIic @ ekAH Ri riM. 5 eydyiel lEntAA jneL EA/AhiiM. av pR yM, svznAy yEhAvyA niL@ew eedvM, av ne k rA. 6 smyM eydyiel lEntAeL {A kAutI kAw nzii EpAelyAM. av tL@ew zueL eevEAn ey EpAel BsHmmAM. av t um m}uv zueLyM nziiM. aen eyzElMkAH vIUM vimiciriA k}iyM. 7eyzElMnivAsik wt ahriAtiriA yEhAv ey dyiel jneL dYM riM. tLANH mu eydAerA mhtV mverH dAvIdieR wMb AM eyzElmiel muvM ahriAnAvil. 8qA eyz ElM nivAsikeL yEhAv sMr iM. vuM db l nAyv EpAluM dAvIdienEAel mhAnA eyA BwnAyiriM. dAvIdieR wM bA eedveEAel, jneL nyi yEhAvyew sVM dtenEAelyAyiriM. 9yEhAv pRy, aH eyzEl mientier yi v rAxH\ eL {A tkM. 10 dAvIdieR wMbAeryM eyzElMnivAsi keLyM {A kNyM oQdArYi eRyM AvuekAu niRyH M. t LcveneyEpAel av qe EnAM. av d+KitrAM. teR kpueR mrNi d+Ki venEAelyAyiriM avew d+KM, teR dYjAtnAy pu mri cti vilpiven EAelyAyi riM. 11eyzElmi kWind+Ki eRyM vilApieRyM dinM vM. emgiEAtA}Hvryiel hddH-riEAeR mrNi L@k vilpic kAl EEpAelyAyiriM atH. 12 oAErA wMbvuM vilpiM. dAvIdieR wMbiel vilpiM. avew BArYmAM vilpiM. nATA eR wMbiel puxA vil piM. avew BArYmAM vilpiM. 13Elviyew wMbiel puxA vilpiM. avew BArYmAM vil piM. ziemEyAeR wMbiel

13

qA aH , dAvIdieR wMbiM mH eyzElM kAmAyi putieyA nIRv R ewM. avew pAp k}uki LH aver rAtitANH jlDAr. vYAjvAck niyil yEhAv pRy, aH miyiel qlA vi#hL@M {A l A yH m ec@M. jn piIwvyew EpkEpAluM oAi kyil. vYAjvAckeryM a AAeLyM {A miyiniM rM. 3eriluM vAcknAyi wA av ziiewM. aveR mAtApitA, sVM anmAEpAluM avEnAw pRyM, yEhAvyew nAmi nI Nk pRiri, atinA nI mri NM! vcnM ec@tinH aveR sVM ayM aM aven iiLM. 4 aH vAck t L@ew dznLiluM vcnLiluM liM. tAenA vAcknAeN sUcii vOM av Dri kyil. vcnemH av viLi NkekAH L@keL viA av vO Driil . 5av pRyM, {A vAcknl , {AenA k] x iA rnANH . ekAc @ iyAyiEA mt k] x iNi ec@vnA {A. 6pe muv pRyM, pie, nieR eekkLiel mRivuk eLANH? av pRyM, a u kAreR vIivc@Ay mRivANH. 7svznAy yEhAv pRy, vAEL, wyen evU! qeR sHEnhiten evU! wyen evU, aEA wk oAwieAyHeA_M. ecRiyver {A ziiM. 8Edze mi ruEp mRiEvu miriM. pe avri mielA avEzxiM. 9 aEA, avEz xi aver {A prIiM. av pl dritL@M {A nM.
2svznAy

1271
eviey agHniiec@ti agHniEpAelyAyiriM drit. sVieR i priEzADi EAel {Anver prIiM. aEA shAyinAyi avere viLikyM avErAw {A mRupwi pRykyM ec@M. ni qeR jnLANH q {A pRyM, yEhAvyANH qeR eedvM q avM pRyM. nYAyviDiyew divsM EnA, yEhAvyH nYAyviDi Ayi o viEzxdinmH. nI qwiri DnM nieR ngr i vItiewkyM ec@M. 2eyzElmientier pwepAtA qlA rAjYeLyM {A omiiM. av ngrM piwicwkyM vIwk tkkyM ec@M. OIk blA /MgM ecewkyM ptiEyAL mAL@k vAswvukArAew kyM ec@M. qA bAiyAL@k ngriniM mAewkyil . 3aEA rAxH \ L@mAyi yM ecA yEhAv puRewM. aetA yTA ymAyiriM. 4aH eyzElmieR ki} olivuml yi av niM. olivuml piLM. mlyew o BAgM vwEAu nIuM. o BAgM etEAuM. ki} pwiA RAyi o tA}Hvr RewM. 5 mlyew tA}H v r aww v kH ni oAwiEAkA miM. eydyiel rAjAvAyi IyA vieR kAlAy ki niM rewA oAwiyEpAel ni oAwM. qA qeR eedvmA yEhAv aveR qlA viErAwemAM tYnAM. 6-7atH vLer EtYktyeA divsmAyiriM. evLicEmA tEA mwmEA Ayiriil. qen ey yEhAvyHE aRiy. pE rAiEyA pkElA Ayiriil . sADArN u v smyM evLicmAyiriM. 8 aH , eyz Elmi niM wc y Ayi ev emA}uM. vAhM piLkyM o BAgM ki}EAuM mE BAgM pwiARH mYDrNYA}iyiElM o}uM. Evn AlvuM zItkAlvumwM o vx

esKrYAvH 14+1-17

14

AlM a o}ukieAiriM. 9 aH yEhAv m}uv ElAkieRyM rAjAvAyirikyM ec@M. yEhAv k. aveR nAmM kM te. 10aH eyzElMEdzM m}uvM arAbA mmiEpAel nYmAyi IM. rAjYmAek Egbmt eneg viel riEAver mmi EpAelyA yiriM. qA eyzElM ngrM, ebnYAmIkvAwMmt oAM kvAw mAy mlvAwMveryM hnEn EgApurMmt rAjAvieR miric veryM punniiewM. 11L@k aEAu tAmsiAnAyi nIuM. o zuvuM aver nzii A vril. eyzElM suritmA yiriM. 12qA eyzElmientier pw epAtiy rAxH\eL yEhAv zii M. avH mArkmAeyA ErAgM piwiepwA av wyAM. L@k jIvicirie avew etAli aLi uwuM. avew kk av yew twLiliM nAk vAyi liM aLiyM. 13-15zupALyi BIkrErAgM bADiM. avew tirkM EkAvk}utkM ok M k}utkM ErAgM bADiM. aH yEhAv aver sMBItrAM. oAErAM teR ayAreR eekk piwikyM eekk pr sHprM EpArwikyM ec@M. ey dYruM eyzElmi EpArwiM. skl rAxH\ewyM sH ngri @M smAhriew smyA Ni sMBvik. DArALM sVvuM eviyM vOM av lBiM. 16eyzElmiEnAw yM ecAeniyti cil avEz xiM. ql A vxvuM av rAjA vien, sv z nAy yEhAvey rADiAnAyi vrikyM ec@M. wArinALinH* rADnyH Ayi eyzElmi averM. 17miyiel etiluM wMb rAjAvien, sv z nAy yEhA vey rADiA viel i
wAriA Q vimdivsM jn eyzElmiEl EpAyi tAAlik wAr pNitH orA}Hc ati yEhAv EyAewAM hAdEAew k}iyM.

esKrYAvH 14+18-21

1272
ilupEyAgic pAEpAel DAnmAyiriM. 21 stYi, ey zElmiluM eydyiluM skl pALiluM svznAy yEhA vyH viM q ErKewiyi @AM. yEhAvyHyAgmi ql A vM vH pAeLwH ati avew EtYk hArM pAkM ec@M. aH svznAy yEhAvyew lyi o kc v wArM ekAwvAluk nwA vil.

yEhAv, av m} epikyil. 18QjipH t iel etiluM wMb wArinALAEGAxiA qiyiel i z@rAxH \ nkiy ErAg yEhAv avM nM. 19QjipHtiM wArinA EGAxiAenA m@ rAjY m zi atAyiriM. 20aH ql A M eedviERtA yiriM. tirkew mNikLiEA luM yEhAvyH viM* qe}uti yiriM. yEhAvyew lyilup EyAgic qlA pAM blipIW

y E h A v y H v i M eedvAlyilup EyAgi skltiluM Q vAk q}utiyi@H. Q sADn yEhAvy EwtAeNM vikArY mAEm av pEyAgiAvU qmANi kANi tH. Q awyALm pA vi lH puErAhitA mAEm p EyAgiAnAvU.

mlAKi

eedvinieA sEzM. yEhAvyiniM yi AEyli tANH Q sEzM. mlAKiyilUew yANH Q sEzM eedvM nkiytH. eedvM yi AEylien sE H nhi 2yEhAv pRu, {A nieL sHEnhi. pE ni pRu, nI {eL sH E nhievtinH qA etLivH? yEhAv pRu, zAvH yAEA bieR sEhAdrnAyi. zriyEl? qA yAEAbienyA {A etrewtH . 3 zAvien {A sVIkrict@mil. zAvieR ml Edze rAjYM {A nziic@. zA vieR rAjYM nziieu. EAL view kAunAyH mAM vsik yM ec@. 4qEdAMkA en pREAM, { nziieu. pE, { tiriekec {L@ew ngr vIuM niiM. pE, sv z nAy yEhAv pRy, ngr av vIuM niicA avey {A vIuM nzi iM! atinA qEdAM o dxHwrAjY em jn pRy. Edze yEhAv qM evRue L@ k pRy. 5etl A M ku ni pRu, yi AEyli puRM yEhAv vliyv te!

eedve jn driil 6svznAy yEhAv pRu, ik, avew pitAvien dri . B]tYA tL@ew yjmAnAer dri. {A niL@ew pitAvA . pie nieLekAH qe driil? {A niL@ew yjmA

nnA. pie, nieLekAH qe driil ? puErAhit AEr, nieLeR nAme dri il. qA ni pRy, nieR nAme driAtiriAMmAM {eLA ecyHttH? 7yEhAv pRu, aiy aM ni qeR yAgpIWi El ekAuv! qA ni EcAdic@, a e amAiyetANH? yEhAv pRu, qeR Emz (yAgpIWM)EyAw ni drvu kAiyil . 8 k epAiy m] g eL ni bliAyi ekAuv. a etumANH ! ErAgM piwic M mw mAy m]geL ni blik Ayi ekAuv. aM etANH ! ErAgM piwic m]geL niL@ew rAjYADikAri sAnmAyi nki yA m]geL ayA sVIkri EmA? l! sAn ayA sVIkriil! svznAy yEhA vyANH ArY pRtH! 9puErAhitAEr, yEhAv nEAw kANYM kAutinH niLvEnAw EpiNM. qAlv ni ecvi tril . etAe niL@ew etANH. svznAy yEhAvyA NietlAM pRtH. 10niLi cil puErAhitA lyieR ktkLwyH kyM k] t YmAyi agH n i jVliikyM ecyHEtAM. {A niLi sAdi il. niL@ew v}ipAwk {A sVIkrikymil. svznAy yEhAvyANH Q kArY pRtH! 11jAtik qeR nAme dri . ElAkemAwM L@k qni nl sAn ekAuv. av nl DUpv}ipAw nw. q ekAeA qeR nAmM av

mlAKi 1+12-2+10

1274
cANkM {A niL@ew mK EtM. qivEyAewAM nieLyM dEreRiyM! 4 aEA ni EbAYmAM, Q cM ni {AeninA tetH . Elvi EyAw* qeR krA w tinANH niELAw {A Q klnk pRytH . sv z nAy yEhA vyANH Q kArY pRtH. 5yEhAv pRu, ElviymAyi {A krARuAi. av jIvM smADAnvuM nkAemH {A vA ekAwkyM aetAe nkyM ecyHt! Elvi qe dric@! qeR nAme av dric@! 6stYmAy DEApEdz Elvi pWiic @ . Nk av pWiic i l ! Elvi vizVsHtnAyi. av smADAn e sHEnhikyM ecyHt. Elvi qe piwkyM anvDiEper pApM niR jIvitrItiyiniM tiric @ viwkyM ecyH t . 7puErA hit eedvieR DEApEdz LRiiriNM. puErAhiteRy w ecH L@k eedvvcn pWiA k}iyNM. jnELAw eedvieR dtnAyiriNM puErA hit. 8yEhAv pRu, ni puErA hitA qe piw nii! L@keLeAu ti eciA ni pEdz dpEyAgM ecyHt. ElviymAy krA ni tk! svznAy yEhAvyA NietAe pRtH! 9 {A pR mAilUewyl ni jIvitH! qeR pEdz jn ecAlieAwEA ni p pAtM kANic @ . atinA nieL {A niArArAM. L@k nieL bmAniil! eydA eedvEAw avi zVst H t kAi 10nmel A M o pitAvAtH (eedvM). niElAErAeryM oEr eedvmA s]xw H ict!H pieinANH L@k tL@ew sEhAdrAer vitH? krARien tLAdri iel ANv etLiyitH .
Elvi puErAhitEjAli ecyH t i o yi AEyEgAM.

DAnmANH. svznAy yEhA vyANietAe pRtH. 12qA qeR nAme niLA driiel sVyM etLiyi. yEhAvyew Emz (yAgpIWM) a mAeN ni pRy. 13 Emzyiel BNM niLixH w e wmil. ni a mNEnA kyM BiA vistikyM ec@. a ekAtAet ni pRy. qAl zriyl. pie, ErAgM piwic , mw, kvew (blmAyi piwiec w) m] g eL nieLni bli yHAyi ekAuv. ErAgM piwic m] g eL qni bliyiA ni mi. qA ErAgM piwic m]geL niLiniM {A sVIkriil. 14cilH, bli yiA ekAAvu nl m]gL@H. qA nl m]geL av qni til. cil nl m]geL qeR awE ekAu vH. ErAgYm m]geL av qni EnM. qA nl m] g eL av rhsYmAyi mAi qni ErAgM piwic m]geL n . av dritM sMBviM! {AnA mhArAjAvH ! nieLe dri NM! ElAkemAwmv qe dri! svznAy yEhAv yANi pRtH! puErAhit c puErAhitAEr, Q cM ni tANH ! qe vik! {A pRy kArY ik! qeR nAmEAwH drvu kAuk! 2qeR nAme ni dric i eli, ni dritL@AM. ni a#h ecAriytH zApLAyiIM. qeR nAmEAw ni drvu kAAtinA ni {A dritL@AM! sv znAy yEhAv pRtANH ArY. 3EnA, niL@ew pigAmikeL {A ziiM. avDidivsLi ni puErAhitA qni bli kLiM. cm]gL@ew cANkvuM rAvyvL@M qwkyM av dEreRiykyM ec@M. qA

1275
new pUv i k eedvvumAyA iy krARien av driil. 11eydA muver vic @ . eyzElmiluM yi AEylilumv ekAwMk]tY ecyHt! eydA yEhAvyew vi lye d ricil. eedvM le sHEnhi ! eydA viEdzEdvtey rADiA wi! 12aver yEhAv eydwMbi niM nIM ec@M. av yEhAvyH v}i pAwk ekAuvemiluM EyAj nmil . 13ni kru kI ekAH yEhAvyew yAgpIWe mwAM. pe yEhAv niL@ew v}i pAw sVIkriil. niLv ekAu v sADnLielAM yEhAv sAdiil. 14{L@ew v}ipAwk yEhAv sVIkriAetH ? q ni EcAdic@. qekAeA, ni ecyHt tikeLAe yEhAv ku. av nietier o sAi yANH. ni niL@ew BArYey cti tH av ku. yQvni e nI aveL vivAhM ecyHt tANH. av nieR sKiyAyi. pie ni krARieR awiA ni vivAhitrAkyM av nieR BArYyAvukyM ecyHt. pE nI aveL ctic@. 15 BArYABAA orAAvuM o zrIrvumAkNemANH yEhAvyew #hM. qekAe A, aen av vis tikL@AM. atinA I eeykYM sMrik. nieR BArYey vitH . ecRuM mtElte nieR BArYyAyi av. 16y i AEylieR eedvmAy yEhAv pRy, vivAhEmAcnM {A evRu. puxAew Ur tkL@M {A evRu. atinA niL@ew IeeykYM kA sUi k. nieR BArYey vitH. nYAyviDiyew kAlM pEdz ni pWiiciri. etAy pEdz yEhAvey vLer d+Kit nAi. ti ec@ver eedvM xHwewev ni pWiic@. aver nlvrAyi eedvM k
17etAy

mlAKi 2+11-3+7

ev ni pRu. tik ec@ver eedvM ziiielM ni pWiic@. svznAy yEhAv pRy, tA, {AeneR dten ay yH. avenni v}ieyAM. epeH, av aveR lyi El vM. ni etry yEhAv yANv. niLA#hi putiy krARieR dtnANv. av stY mAyM vmH! 2aE tAeRwA M k}iyil. av vEA aveR Ener niAM M k}iyil . jVli agHni EpAelyAyiri mv. sADn k}ukA L@kL@p EyAgi EsAEpAelyAyiriM av. 3ElvYer av rAM. evi agH n iyi i ec@ EAel av aver i ec@M! sVvuM eviyM EpAel av aver ieywM. anrM av yEhAvyH v}ipAw kL@mAyi vrikyM aetlAM zriyAy rItiyi niv h ikyM ec@M. 4aEA eydyewyM eyzElmi eRyM v}ipAwk yEhAv sVIkriM. mkAlLiElEpAel te yiriM atH. vLerukAl EEpAelyAyiriM atH. 5aEA {A niLiEl vrik yM zriyAy ec@kyM ec@M. mxY ecyHt tikeLi nYAyA DipEnAw pRyA tARAyven EAelyAyiriM {A. cil dmvAdM nw. cil vYBicAr pApM ec@. cil vYAjstY ec@. cil tL@ew pNiAer vi. vAgHdAnM ecyHt li av av ekAwil. viDvk eLyM anATeryM mxY shAyi il. apriciter jn shA yiil . L@k qe dri il ! sv z nAy yEhAv pRtANH Q kArY.

eedviniM EmAxw H i yEhAvyA. {A aclmANH. yAEAbieR pu AEr, niLAke, pUmAyM nzi ieiumil. 7pE ni ori luM qeR niym asriciil.
6{A

mlAKi 3+8-4+4

1276
sMsHkArEvLyi L@k kryEA el { {L@ew pApeLi d+KieciluM aekAH EyAjn emAmAyil. 15ahArik s xHwrAeN { k. dxHw vijyi. eedvieR m prIiAnv tik ec@. eedvM aver ziimil. 16e e d v i e R ayAyik prsHprM sMsArikyM yEhAvy tu EyAew EkkyM ecyHt. aveR mi o pusHtkM ri Ayi. pusH t ki eedvieR ayAyikL@ew Epk LAyi. yEhAvyew nAme mhtVewvrANv. 17yEhAv pRu, v qni vrANH. avErAw {A dy kAuM. te asri teR ik ELAwAeNArA vuM kANYm Ak. aEpAel qeR BA ErAw {AM kANYvAnAyiriM. 18nieLiEl tiric@ vM. n tik tilu vYtYAsM ni pWiM. eedvieR BM alA vM tilu vYtYAsM ni mnilAM. nYAyviDiyew divsmitA v. k LEpAel atH qriyM. ahArikeLlAM zii ewM. dxH w Aerl A M vyH E A EpAel kM. tIyi k o epAEpAelyAyiriM av aH. o zAKEyA EvErAEpAluM avEz xiil. svznAy yEhAvyA Ni pRytH. 2pE, qeR ayAyikEL, n niLi dysUrYenEAel tiLi niM. sUrYrzHmieyEAel ErAg EBdmAA zi a ekAu vM. etA}ui ni}ic@vi kAli ikeLEAel ni sVtM sxHwmAyiriM. 3 aEA ni dxHwEmElwi nw EpAM. av niL@ew kAI}iel cArM EpAelyAyiriM. nYAyviDi sm yH {A akArM sMBviiM. svznAy yEhAvyANi pR ytH! 4EmAezyew niym asH m rikyM asrikyM ec@k.

niL@ew pUv i kEpAluM qe piw nii. qiEl tiric@ vrik, {AM niLiEl vrAM. sv z nAy yEhAv pRtANH Q kArY. ni EcAdi, {eLen tiric@ vM? 8eedviniM EmAxHwitv sAniik! mxY qiniM EmAxHwietANH. qiluM ni qiniM EmAxHwi! ni EcAdi, {eL A niiniM EmAxHwictH? nitieR pielA nieLni tEriyi. EtYk sAnL@M nieLni tEri yi. pE nieLniv til. 9aen ni m}uv jntyM qi niM sADn kv. atinA ni dritL@A . sv z nAy yEhAv pRtANH Q kArY. 10svznAy yEhAv pRy, Q prINinH mik. ni tieR pielA qni ekAuvrik. aetl A M B$Ari liwk. qeR lyiEl B NM ekAuvrik. qe prIik! ni aen ec@kyAeNi stYmAyM nieL {A a# hiM. kAzniM m} ep EAel nl sADn niLiEl vM. ql A M ni vzYi lumDikM lBiM. 11niL@ew viLvu nziiA {A kIweL avdi il . niL@ew mirivikLi miri}mAM. sv z nAy yEhAvyANi pRtH. 12qlA rAjYAM niELAw n kANiM. niL@EwtH atH - tkr mAeyA rAjYmAyiriM. svz nAy yEhAv pRtANitH. nYAyviDiyew EtYk divsM 13yEhAv pRy, qnietier ni cIvAk pRu. pE ni EcAdi, nie i { qA pRtH. 14ni pRu, yEhAvey rADitH nixHP H lmANH. yEhAv pRetAe { ecyHt. pE {eAM EnwAnAyil . zv

1277
EmAez qeR dAsnAyi. EhAEr bH(sInAyi) mlyivcH {AnvnH niymL@M cL@M nki. niym m}uv yi AEylukAM EviytA. 5yEhAv pRu, tA, vAc knAy liyAvien {A niL@ew ywEyyHM. yEhAvyew nYAy

mlAKi 4+5-6

viDiyew ekAwMdivsmH av vM. 6 liyAvH mAtApitA eL ikELAw wt awi ti shAyiM. ikeL mAtA pitAELAwwiAM av shA yiM. sMBviNM, aeli eedvmAy {A v niL@ew rAjYe niExM nziiM!

muKvur

sADArNAM arieR ElAkEH kwvvM Evi EtYkM tARAiytANH putiyniymieR Q ptiH. vYvApit mlyALBAx vAyicH kArY mnilAA av vLer buim@H. ElKnBAxymAy pricyM av vLer RvAytANiti kArNM. BAxApricyM vLeryvH etA zHnml. ikL@M mlyALM o viEdz BAxyAyi pWivM mnvDiyAL@kL@M Q eevxmY EnriwvrANH. vAyikyM oM mnilAkyM ecA ver shAyikyANH Q priBAxyew lYM. nl priBAxyilUew nl zy vinimyM qtH tiev}uieR Q BAxY i Eriic sMgtikLielAANH. EvdpusHtkrcyitAL@ew sEzM aAlH jn qen PldmAyi aBvic@EvA aEt sVABAvik tEyAwM PldmAy rItiyiluM sEzM e vAynAr pk ekAwkeytANH priBAxkew mKYmAy tAprYM. niGuviel aM pkivyHkyl stYsmAy priBAx. yirNinH vx mH mlsEzM qmAM tItEyAew sVADInM ecluiyiEvA aEt ai H sEze pun+s]xw H i iyyANitH. PldmAy zyvinimyM Q #nHTieR priBAxk DAnYmAyi. qA priBAxyew tYtey amlM nirsiyHmil. tYteyA zy L@ew stYsmAy vixHkrNmANH, alAet vAkL@ew vAcYAml qH tieR priBAxk mnilA. tiev}ue}utiyv, EtYkic@M putiyniymieR rcyitA, anA yAsm zyvinimyi shAykmA o BAxAeezliyANH sVIkri ci@tH. eezliyM smIpnvumANH tieR priBAxkH mAt]kyAyiri tH. atinA tieR aM vAynA mnilA rItiyi sVABAvikvuM lLitvumAy BAxyilANv ecyHti@tH. tiel BAx vAyic@ mnilAA buim@Atl. pkrM vlieyA viBAgM ml yALM vAynAH tiev}uiel stY RA tAEA yiANH tiel BAx pEyAgiciritH. vAynAr mnilAvA shAyi opAwH EtYktk Q priBAx yiluH. vixmM piwicEtA aM avYmAyEtA y pdH vizdIkr NELA prYAyELA EtYkM Eci@H. vizdIkrN wvAkYLAyi AyHi ekAwiri. pUmAyM vizdIkrNM Ev vAkEm ncimiiriM. atA Epji awiRiAyi atieR vizdIkrNvuM AM. atilumpriyAyi p}yniymi niM sAmYpAWm rNik kei awiRii Eci@H. vAkL@ewEyA sHtAvnkL@ewEyA aM cil kAri vYmAEei aenyM ecyHti@H. av pti sHkVy AyHilANH sUciiciritH.

vii

avtArik

EvdpusHtkieR rAM BAge rcnkH RRAukLAyi pEyAgic@ v EprANH putiyniymM. EvdpusHtkM yTAi ru pusHtk L@ew o smAhArmANH. pusHtk qM v #Ipdi niANH EvdpusHtkM q vAH AytH. niymM q vAH wwi q a ilANH priBAxewiyiritH. EmAezyew kAlH eedvM eyd mAyAiy krARumAyi beu rcnkL@ew smAhArmANH p}yniymM. putiyniymmAke, EyisHt@vi vizVsi qlA mxYmAyi eedvM Aiyiri wwiymAyi beu rcnkL@ew smAhArvumANH. eydjntyHiwyi eedvM nwiy mhAy vneLRRiy kNM ElAki m}uvM teR a#heLitinH jntey pEyAgiEti eedvieR pti evLiewmANH p}yniy mi vivritH. teR ptik nwilAtinH eedvM ayyHAniri o rkeR (mzIh) vrvien RR@EnAkyANH rcnk. puti yniymM p}yniymkTyew o wcyANH. rkeR (EyisHt@) vrvienRic@M m}uv mxYM vrvieR aemAyiriemti enRic@M vivrikyANH putiyniymi. putiyniymM mnilA tinH o pAlemnilyi p}yniyminH vLer ADAnYmH. p}yni ymi rMBi ryew kT putiyniymi pUiyAvukyANH. p}yniymM vYtYsHt ElKkAer}utiy meAp pusHtkL@ew smAhArmANH p}yniymM. purAtn yi AEylieR BAxyAy qAy BAxyilANH av q}uteiritH. bAbiElAniel cviyew oQEdYAgik BAxyAy arAmYyi q}utiy cil BAgL@M ailuH. kEdzM mvAyiri aURu vx@RmANH p}yniymieR BAg q}utetH. dY EM avsAnEmAy pusHtk rciewtiniwyi yiri lDikM vx k}ii. Q smAhAri niymM, criM, gdYM, gAn, kvit jH{AnikL@ew pEdz qivyH. p}yniymM m BAgLAyi tiriARuH. niymM, vAckA, viliKit . niymBAgH EmAezyew au pusHtk tH. iyANH dYpusHtkM. nmelAmRiyAvuEpAel ElAkieR rMBM dimxY rAy dAM, hv, avew eedvientiery dYe pApM qivey RRiy kArYLANH iyilutH. mhALyeyM eedvM Lyi niM rewiy wMbeLyM Ric@M yi AEy rAxH\ieR rMBeRRiyM eedvM EtYk kArYAyi tirewverRRiy emAe ati pRy.

ix

aAhAmieR kT mhAvizVAsiyAy aAhAmmAyi eedvM o krARuAi. krARi aAhAmien vlieyA jntyew pitAvAAemM aEhiM aE hieR pigAmikM knA EdzM nkAemM eedvM vAgHdAnM ecyHt@. tA krA sVIkrictAyi kANiA aAhAM pricHECdn kM ecyHt@. pricHECdn piIwH eedvvuM teR jntymAy krARieR etLivAyi tIkyM ecyHt@. eedvM vAgHdAnM ecyHt kArY qenyANH nwilA keyH aAhAminRiuwAyi. qiluM aAhAM eedvi vizVsic@. atH eedve vLer sxHwnAi. eedvM aAhAmiEnAwH emsAepAEAmiyyiel qAyiwyilu aveR vIwH vi@EpAvA kikyM vAgHd miyAy knA (pAlsHtI) EdzEH nyikyM ecyHt@. vAkYi aAhAminH yisHhAH qeA puAyi. yisHhAinH yAEAbH qeA mkAyi. yAEAbinH (yi AEyelM viLiM) pu puAM o puiymA yi. Q wMbM yi AEy jntyAyiI. pe oriluM av tL@ew EgAprmAy eept]kM mRil. yi AEylieR pu EgA eL teLRRi pRy av w EpA. yAEAbieR pu puAew pigAmik vrAyi+ Eb, ziemEyA, Elvi, eydA, dA, nPHtAli, gAdH, Ez, yiAKA, esbUlU, EyAEsPH, ebnYAmI. aAhAM, yisHhAH, yAEAbH qivrANH m DAn pUvikA. yi AEylieR pitAA aTvA kArNv qH v aRiyew. aAhAM meRRA rItiyiluM o pitAvH yi. purAtn yi AEyli eedvM pl tvN cil vYikeL teR vALAyi viLiARuH. Q vA aTvA vAckA jniwyi eedvieR tiniDi kLANH. Q vAckArilUewyANH eedvM yi AEy jntyHH vAgHdAn L@M tAIkL@M niymL@M pEdzL@M p}y aBvLi ni pAWL@M BAvi aBvLiEl pAWL@emAe ntH. qAynAy aAhAM NH p}yniymi prAmziciri dYvAck. yi AEy awimtVi niM EmAcitrAyi q}upEtALM aMgL@Ayi yAEAbieR (yi AEy) wMbM vL. aveR puAri ovnAy EyAEsPH, QjipHtiel t EdYAgnA yiI. kWinmAy o kAlmAyi atH. atinA yAEAbuM wMbvuM sm]mAyi BNmM jIvitM sugmmAymAy QjipHtiElH EpAyi. qAyew Q EgAM o ecRiy jntyAyi vL. QjipHtiel rAjAvAy PREvA aver awimkLAkyM ecyHt@. piIwH nAERALM vx EzxM vAcknAy EmAezey pEyAgicH eedvM aver mi yImiel (QjipHtiel) awimtVi niM EmAciicH plsHtIniElH ekAuEpAy eteneyH puRAwH q pusHtki vivriH. avew sVAtY inH QjipHt@kA vliy vil nEki v. owvi av sVAtYM nkAemH PREvA stiMver QjipHt@kAM PREvAM avew dYjAtAer nxHe@. jn sVtrAtinAyi dYjAtAH mri Eiv. tL@ew rADnyiluM blikLiluM ArYM yi AEy jnt plviDi piIwH asHmric@. yi AEy jnt tL@ew sVtYiEl yAyHH tAeRw k}i i. mi yImi ni repwlinH av oiyi. oAErA wM bvuM oAErA Awien ekA. eedvi EtYk awyALmAyi av tL@ew vAtiwikLi AwieR rM puri. puLiiA mAvuekAH D]ti evcH av tL@ew amAi. rAi eedvieR dt

Edz wi kw EpAyi. vAtiwikLiE AwieR rmilA wMbiel dYjAt mric@. yi AEy jnt sVtrAyi. awimk mi yIM viwAenAiyEA PREvA teR mnSmARRi. yi AEylY awimkeL piwic@ tiriek ekAuvrA aEhM teR eesnYe ayc@. qA eedvM teR jntey ric@. eedvM ecwlien rAyi viBAgi kyM teR jntey atilUew sVAtYieR mRukryielikyM aver piw v mi yIM eesnYe nziikyM ecyHt@. an rM aERbY pK$iel sInAyH mmiyiel o mlyi evcH eedvM jntymAyi o krARuAkyM ecyHt@. EmAezyew nYAymANM eedvM yi AEy jntey repwiyM avmAyi sInAyi evcH krARuAiyM jntey mRR@vri niM vYtYsHtrA. yi AEy lY vAgHdAnL@M nYAymANL@M wwiyiluH. Q krARieR p klnk qRiyew o BAgM eedvM ru kllkkLi q}uti jn nkiytANH. yi AEylY jIvit mAdznL@ew awi An ttVLANH Q klnk. yi AEy avyew awiAni jIviNemANH eedvM tIiyHtH. teR eedvEAwM wMb EAwM shjIvikELAwM o yi AEylY kwmkL@M atiluH. sInAyimlyi vcH nke p klnkL@M bAi cL@M vcnL@M EmAezyew nYAymANM qEA evRuM nYAymANM qEA aRiye w. plEA}uM Q pdM RiyHtH p}y niymiel dYe au pusHtkeLyANH. cilEA p}y niyme m}uv te Q pdM Ri ARuH. p klnkM mRR@ epmARRcM puREm, EmAezyew nYAymANi puErAhitA, blik, rADn, vidivs qi veyRRiy cL@mH. ElvYApusHtkilANH Q c kAtH. EmAezyew nYAymANmsricH qlA puErAhitAM avew shAyi kL@M Elvi EgAArAyiriNM. ElvY qANH shAyik viLi ewtH. RRvuM DAn puErAhiten mhApuErAhiten viLi. yi AEy jntyHH eedve rADiA EpAkA vi wArM aTvA sELn wArM niiti niEzL@M nYAymANi luH. rADnyHpEyAgi sADnL@AtienRRiy niEz L@M tiluH. jn piIwH rADnyHAyi EpAyiwiy eyzEl miel sIyAyipvtilu vimirM, eedvAlyM qiv niiyHA Q niEz yi AEylYer shAyic@. blikL@ewyM rADnyewyM c t prsHprvuM eedvientirAyM pApM ecyHttAyi av mnilAieAw. qA avew pAp epARuewAM pr sHprvuM eedviElM punErkIkriyHvAM av a mA emAieAwkyM ecyHt@. eedvM qlA mxYmAyi nkA tA RA blieyRRi av nAyi mnilAtinH blik v}i eyAi. aEnkM vidivs aTvA /v EGAxiyHti niEz L@M nYAymANiluH. oAErA EGAxiM atiERtAy EtYk amH. viLevw@/vmAy dYPElA/vM, zbH (epEAsHt@ aTvA }HceA), suEAH (wAreA), qiv EpAlu hAdkrmAy avsrLAyi ciltH. cil EGAxLAke, eedvM teR jntyHAyi ecyHt atH-t tYeL asHmriyHvyAyi. epshA aremAAyi. mi yImi ni EmAcnM qlA wMbL@M EGAxic@. jn eedve vA}HieAH gIt pAwi. o Awien

xi

vItM ekAH sdYeyAi. oAErA EkA vIuM oAErA L BNvuM jn eL, avew EvdnyM d+KvuM niR jIviti niM riA eedvM ecyHt kArY oAiic@. mRRH /veLAe vLer gQrvmvyAyi. qlA vxvuM Ayi divsM jnH t mRR@vErAwM eedvEAwM ecyHt pApeLRRi oAiEi v. atH d+KkrmAy divsmAyi. atinA av aH pvsic@. qA a tL@ew pAp AyimAyi mhApuErA hit vizixHwmAy cil blik aic@. p}yniymieR rcyitAH eedvvuM yi AEyluM tilu wwi vLer DAnetAyi. vAckew tAH qlA pusHtkL@M vi liKitL@M yi AEy rAxH\vuM oAErA yi AEylYM tL@ew eedvvumAyi o vizixHw wwiyAiey vsHtyew awiAnilutANH. avrtien kAvieR wwi qEA ERwi lLitmAyi wwi q mAEmA viLic@. avew cri pusHtk krARieR evLicilANH vYAKYAniewtH. vYiEyA jntEyA eedvEAwH vizVAsM puli yA eedvM av tiPlM nM. av krARien avgNicA eedvM aver ziiyHM. jn eedvvumAy krARienRRi aver oAiiA eedvM teR vAckAer ayc@. eedve asriv Ayi eedvM ecyHt atH-t tYeLRRi yi AEyliel kvik kI ic@ pAwkyM eedvniExDM nwiyv lBic EvdnyiluM ziyiluM av vilpikyM ecyHt@. krARieR pEdzieR awiAnilANH rcyitA etRR@M zriyM Evtirict, H nixHkLH yAtnkL@AEA ati kArNemeRiyA kvik miyHkyM ecyHti@H. yi AEy rAx\ H M AcIn yi AEylieR kT jn eedve niExDiyHtieRyM eedvM aver riyHtieRyM jn eedviEl mwutieRyM vIuM eedve niExDiyHtieRyM oe kTyANH. jn eedv ieR krA sVIkric nA mt etA cAik vnmAyi vi c@ekAiri. sInAyipvti evcH yi AEylY eedve a gmiAemH stikyM pie klApmykyM atinA nAl ekAlAlM mmiyi alu nwkyM ecyHt@. avsAnM EmAezyew shAyiyAy EyAv jneL vAgHd miyiElH nyic@. dYemA kI} wluM pie yi AEylieR BAgikmAy wiEyRRvumAyi. Q wiEyRR ieR dYe tAM RRAuk EzxM nYAyADipAer viLie w AEdzik BrNADikArikLANH jneL BrictH. avsAnM jnH o rAjAvH EvNemH EtAi. ezQ yi dYe rAjAvH. ezQ eedve asricil. atinAeedvM dAvIdH qeA w ybAlen putiy rAjAvAyi tirew. zmEv vAck vH aveR tlyi eetlM o}icH aven yi AEylieR rAjAvAyi aBiExkM ecyHt@. yi AEylieR BAvirAjAA eydAEgAArAy dAvIdieR pigAmik LAyiriemH eedvM dAvIdi vAgHdMecyHt@. dAvIdH eyzElMngrM kI}wkyM atien teR tlAnvuM eedvAlyi BAviyiel lmAyM niyic@. aEhM eedvAlyiEl puErAhitAeryM vA ckAeryM gAnrcyitAeLyM sMgItAeryM eedvAlyiel rA DnyH gAykeryM niymic@. dAvIdH aEnkM gAn (sIn) q}ukEpAluM ecyHt@. qiluM eedvAlyM pNiytinH eedvmEhe avdicil.

xii

dAvIdH v]nAyi mrNEAwwEA teR mknAy zElAEmAen yi AEy liel rAjAvAi. qlAyHEA}uM eedve agmiAM niymM pAliAM aEhM teR mk mRiyi@ nki. rAjAev nilyi zElAEmA eedvAlyM pNiykyM yi AEylieR atik vYApiiyHkyM ecyHt@. aAlANH yi AEy atieR RRvuM mhtViElH ytH. zElAEmA sinAyiI. yi AEy zmAyi. eydyM yi AEyluM viBjie rAjYM zElAEmAeR mrNEAew BYr } AkyM rAxH\M viBjie wkyM ecyHt@. vw BAge p EgAA teL yi AEy q sVyM viLic@. et EgAA eydeyM sVyM viLic@. (eyd q Dunik pdM ti niAytANH.) eyd wwiEyAwH vizVsHtt puli. eyd kI}wewMver dAvIdieR vMzM (rAjAAew wMbM) eyzElmi BrNM nwi. eyder bAbiElAnY nAwkwi. vw rAxH\i (yi AEy) jn niymM piwrAtinA anvDi rAjvMz vrikyM EpAkyM ecyHt@. yi AEy rAjAAH pl kAlLilAyi aEnkM tlAnL@Ayi. ati RRvuM owvilE tAyi zmrY. jnEm tL@ew piwi mRutinH yi AEy rAjAA eedvArADnyew sdAyi mARRM vi. av putiy puErAhitAer tirewkyM putiy ru eedvAly pNiykyM ecyHt@+ oH dAniluM (yi AEylieR vwE atii) meRRAH EbETliluM (eydYymAy yi AEylieR atiiyi). yi AEyliM eydY yHmiwyi DArALM yL@M nwi. BYr klApL@ewyM }L@ewyM kAlH eedvM eydYyiElM yi AEyliElM DArALM vAckAer ayc@. cil vAckA puErA hitAM mRR@v kxkmAyi. cil rAjAAew pEdxHwALAyi. mRR@v vLer lLitjIvitM nyic@. cil vAckA tL@ew pEdz ELA vcnELA q}uti. mRR@v aen ecyHtil. qA qlA vAckAM vH nIti, nYAyM, qiveyRRiyM shAyinAyi eedve yiEtienRRiyM sMgic@. eedviElH tiriieli jn prAjitrAemM av citRi ewemM pl vAckM mRiyi@ nki. Q vAckri plM BAviyiel mhtVeLRRiyM zikeLRRiym dznL@Ayi. puti eyA rAjAvH tL@ew rAjYM BriA v kAlinAyi avri plM kAi. dAvIdieR pigAmiyAy rAjAvH eedvieR jntey putieyA suvygiElH nyiem cil ku. rAjAvH zAzVt mAy rAjYe qeEmAyi BriemH cil sMgic@. teR jntey eedviElH mwieAu EpAkA vLer kxHwmBviyH o dAsnA yANH mRR@vrven kAtH. qA putieyA yg xHwAvAy, eedv ieR aBixinAy mzIhAeynilyilANH qlAvM aven ktH. yi AEylieRyM eydyewyM nzIkrNM yi AEy jnt eedvieR mRiyi@k ecvieAil. atinA i. m. 722-721 zmrY amkArikLAy aIRiyA kI}wi. yi AEylY avrvruew vIwkLi ni puRAewkyM aIRiyyielAwM cit RiewkyM eydyiel avew sEhAdrI sEhAdrAH qeE mAyi nxHwewkyM ecyHt@. aEA aIRiyA viEdzikeL punrDi vsiitinH yi AEyliEl ekAuv. aver eydyielyM yi AEylielyM mtM pWiiyHkyM avri anvDi Ep krARien

xiii

piwrA miyHkyM ecyHt@. zmrYA qH av aRiyewA wi. aIRiyA eydey EtAliA mic@. DArALM ngr mi k kI}wieyiluM eedvM eyzElmien ric@. prAjitnAy aIRiy rAjAvH teR mAt]rAjYE mwiecl@kyM aviewevcH ayAL@ew ru puA te ayAeL vDikyM ecyHt@. aen eydA re@. iy kAlM ekAH eydyHH mARRM sMBvic@. av Rc@ kAlEH eedve asric@. pe avM avsAnM prAjitrAkyM citRie wkyM ecyHt@. bAbiElA zi ApiyHkyM eydey kI}wkyM ecyHt@. dYM av cil mANimAer mAM twvukArAyi pwic@. qA tAM vx EzxM i. m. 587-586 eyzElmM eedvAlyvuM nzi iAnAyi av tiric@ v. eRyAL@k mi yImiEl reeiluM aDikM EpM bAbiElAniElH awimkLAyi ekAuEpAke@. eedvM vIuM jniwyiEl vAcker ayyHkyM av vIuM iA wukyM ecyHt@. eedvAlyieRyM eyzElmieRyM nzIkrNvuM bAbiElAniel vAsvuM jnLi o yTA mARRmAiytAyA kAtH. putiy rAjAvienyM aveR rAjYeyM pRRi vAckA vLer vLer sMsAric@. vAckArielArALAy yiermYAvH putieyAw wieyRRiEAluM sMsAric@. putiy krA kllkLiEll, tYut eedvieR jntyew XdyLilANH q}uteEwtH. eyd plst H IniEl mwu aEtsmyM EkAerzH EmdYA-pAsiyiel cviyAkyM bAbiElA kI}wukyM ecyHt@. jn mAt]miyiEl mwA EkAerzH amti nki. aen, q}up vxe vAsi EzxM eydrilDikvuM nAi mwieyi. av tL@ew rAxH\M punniiA mieciluM eydA ecRuM dblvumAyi w. zElAEmA niictieRy mEnAhrmeliluM av o eedvAlyM pNi. aEnkM Ep vAsHtvmAyi eedviEl mwukyM niymM, vAckew rcnk, mRR@ vircnk qiv pWiAnArMBiyHkyM ecyHt@. aEnkM Ep tiev}ukL@ew pkiey}ukArAyi. avsAnM v tiev}uk pWiyHti pAWzAlk sMGwiikyM ecyHt@. zb divsM (zniyA}Hc) jn pWiAM AiAM eedve rADiAM owA wi. avew eydikLi (sELn) vcH tiev}uk pWiyHkyM anv DiEp mzIhyew vrvuM kAiriyHkyM ecyHt@. pwiARH, mhAnAy alsA #IsieR BrNM eRRwkyM tAmsi yAet ElAkmAek kI}wkyM ecyHt@. aEhM #I BAxyM cArL@M sMsHkArvuM ElAkieR plBAgLiluM prkyM ecyHt@. aEhM mrNmwEA rAxH\M viBjiewkyM w te meRRA rAxH\M vL vrikyM aRiyew ElAkiel vlieyA viBAgieR BrNEmeRRw kyM ecyHt@. eyd vsici plsHtIM atiluew. putiy BrNADikArikLAy ERAmAA UrAM nixHWUrAmAyi. eyd ahArikL@M DiArikL@M yiI. Q }AlemAeyM o viBAgM eyd, tL@ew jIvitkAl te mzIh vemM kAiriyHk yAyi. eedvAluM av ayyHem vAgHdAnM ecyHti@vnAy mzIhyAluM mAM BriewAnANv #hict. H ElAke m}uv mzIhyi lUew riyHkyANH eedvieR lYemANv ktiytH. eedvM mzIhey ayyHM kAiriti cil eyd sxHwrAyi. qA mRR@ cil putiyrAjYM ApiA eedve shAyiAnA niyictH. eyder esl@k (qrivkA) qANH viLitH.

xiv

esl@k ERAmAetier yM ecA mikyM avErAwABimKYM kANic cil eyderEAluM vDikyM ecyHt@. eydA mtviBAg i. m. oAM RRAiEnAwwH EmAezyew nYAymANM eydH prm DAnmAyiI. jn nYAymANM pWiyHkyM aetRRi cc ec@kyM ecyHt@. pl viDilANv nYAymANM mnilAiyetiluM plM nYAymANi Evi mriAM tARAyi. eydiwyi m mK mtviBAgL@Ayi. oAErA viBAgiluM q}ukAM (aBiBA xkErA, p$itAErA) Ayi. sdkY ati o viBAgM sdkY qANRiyewtH. dAvIdrAjAvieR kAle mhApuErAhitnAy sEdAi niAyiriAM Ep vtH. puErAhitril DikvuM aDikArivvuM sdkYrAyi. mtkArYLi av nYAymANM (EmAezyew aupusHtk) mAmANH DikArikmAyi sVIkrict. H bli k, puErAhitA qiveyRRi nYAymANi vLer pWiiyH eiluM mrNAnrjIviteRRi atielAM pWiiyHil. atinA mxY mrNi niM yie}uEemH sdkY vizVsiciil. prIzA prIzA yi meRRA viBAgM. vizdIkriyHk qEA Evepw k qEA aM vrAvu o qAy pdi niANH Q Ep vtH. sADArNAer EmAezyew nYAymANM pWiiAEnA av vYAKYAnic@ ekAwAEnA av mici. EmAezyew kAlEALM piEAH EpA o vAemA}i pArrYM AyieH prIzA vizVsic@. oAErA tlmRyHM EyAjnewM viDM qlA tlmRyievM nYAymANM vYAKYAniNemH av vizVsici. EmAezyew nYAymANM mAml vAckAew liKitL@M vircnkL@M avew sVM pArrYM EpAluM tL@ew DikArik niymmAyi prIzA sVIkric@evANi tieRyM. nYAymANeyM tL@ew pArrYeyM piwrA av kWinmAyi mici. atinAlv teLeAe ti, qeAe etAw qtielAe vLer ici. tL@ew eekk k}utiluM LitiluM av EtYkM ic@. mricv yie}uEemM av vizVsici. kArNM aen sMBviyHemH pl vAckAM pRi@tH av mnilAiyi. qEnik mAme DAn viBAgmANH qEnik. eyzElmiel puErAhitAri lDikvuM eedvM kANic@ ekAw mAill jIvict. H wAet, ERAmAA eRyDikM mhApuErAhitAer niymikyM ecyHt@. avri, cilA ke EmAezyew nYAymANi pRy EyAgYtymil. aArNM ekAH eyzElmi rADnyM bliyM yTAviDiyl nwetH qEnik ktiymil. atinA qEnik eydyiel mmiyiElH tAmsi nAyi EpAyi. av avew sVM smhe pIkric@. aview qEni kH mAEm tAmsiAnvAdmZ. qEnik pvsikyM Ai kyM eedvM mzIhey ayyHM eedvAlyeyM pQErAhitYeyM IkriM kAirikyM ecyHt@. putiyniymM eedvM teR ptiyArMBic@. aEhM o EtYk jntey tirew. aveR nItiyM aveR nyM mnilAA aver otit

xv

o wwi eedvM jnL@mAyAi. putiyM Rwi mikcmAy o krARieR awiAni RRmRR o Ik rAjYM Apic@ekAH jneL a#hiA teR pripAwi av vAckrilUewyM kvik LilUewyM evLiewi. vAgHd mzIhyew vrEvAewyANH pti rMBiyHk. aveR vrvienRicH vAckA vLer vizdmAyi sMsA rici@H. mzIh qview jniemM av qenyvnAyiriemM avnH q dQtYmANH ecAetemAe av pRu k}iu. tA, EA}ANH mzIhyHH vrAM putiy niymM rMBiAM smymAytH. eedvieR putiy niymM, isHt@(aBixi q mzIh)vAy Ey qen evLiewkyM nwi vkyM ecyHt@evH putiyniym iel liKit vivri. Q putiy krA jnL@EwtAyi tIrAtA eNH av pWiiyH. oAM RRAiel jn eedvieR mhAy sHEnhANEAwH qen tikric@evM putiyniymieR BAgmAy eteneyM av pRu t. Q ElAki qen jIviNemH eedvieR jntyHH Q liKit niEz n. hElAki sUvuM avmAeyA jIvitiM mrNAnrM avEnAewA jIvitiM eedvM vAgHdAnM ec@ a#heLRRiyM av vivri . RtH q@ ElKker}utiy pE}H vYtYsHt pusHtkL@ew smA hArmANH putiy niymM. oAM RRAi cArili #I BAxyilANH aveylAM q}utetH. Ey teR EtYk tiniDikELA shAyikELA kA tirew nAlH aeAsHtlArANH ek liKitLi p tiyilDikvuM q}utiytH. avri mEp; mAyi, EyAhA, peAsH qiv EyvieR pu zixYArievrANH. meRRA ElKknAy epQelAsien atH-tkrmAeyA YewlilUew Ey piIwH aeA sHtlnAyi tirewtANH. suviEzx q viLiew dYe nAlu pusH t k EyisHt@vieR jIviteyM mrNeyM pRRiy vivrNLANH. EyvieR pEdz, miyi aveR avtArieR lYM, aveR mrNieR niAykmAy si, qivyHANH aEhieR jIvcri eA Q pusHtkLi epAev Q nkiyiritH. EtY kic@M nAlAM pusHtkmAy EyAhAeR suviEzxi vLer stY mANH. dYe m suviEzxL@M wi smAnt pulvyANH. atAytH oiel vsHt@tk meRRAiElA mRR@ riElA kAH. qA yAluM, oAErA ElKkM vYtYsHtvAynA Evi ecRiy EtAti vYtYsHt lNELAewyANv q}utiyiritH. nAlu suviEzx EzxM EyvieR mrNe wAy sMBveL vivritH v]ikLANH. qlA jnm eedvieR sHEnh vAgHdAne EyvieR ayAyik ElAkemAwM qen viLMbrM ecyHt@evH vivrikyANiti. plsHtIniluM ERAmsA%AjYiluM isHtIy vizVAsM vYApkmAtinH Q suviEzxieR KYApnM qen PldmAeyH nm pRu t. tA ErKewiy tienAe sAiyAkA k}i lUeAsANH v]ik q pusHtkM q}utiytH. mAM suviEzxieR kAvH wiyANH lUeAsH. aEh ieR ru pusHtkL@M yiprmAyiH vLer EyAjivyANH. kArNM EyvieR jIviteRRi lUeAes}utiytieR wc teyANH v]ik.

xvi

v]ikeL wH isHtYAnikLiel vYikM sMGM q}utiyi ri kkL@ew smAhArmAtH. EyvieR aeAsHtlAri ru EprAy epQelAsH, peAsH qiverEAlu isHtIy EntALANH kkLyct. H aAle jn Enriw zHn prihriA aver aRiyitiM titiM pWiiyHtiM EA/Ahiiti mANv nkiytH. jneL mAml qlA isHtYAnikM avew vizVAsiM AyHmyHM hElAkjIvitiM tMviDmANH av ayciritH. putiyniymiel avsAn pusHtkmAy evLiAwk mRR@vyi niM vYtYsHtmANH. vLer lArik BAxyilANitieR rcyitAvAy EyAh A aeAsHtl teR dzn avtriitH. tiel pkL@M tIkL@M aDikvuM p}yniymi niewi@tAytinA p}y niymvuM EcevcH vAyitH kArY mnilAA wt shA ykmAM. isHtYAnikH Q pusHtkM eedvieRyM avew EntAvuM shAyiymAy EyisHt@vieRyM ziyA qlA dxHwzikM Em vijyM R@ nH. putiyniymiel pust H k putiyniymiluei@ pusH t keLRRi tAe} ekAwiri ecRiy Ri@k av vAyitinH eReyAe shAyiEcAM. mAyi EyvieR RRvuM aw ayAyikLi orALANH mAyi. Ey ayAeL teR aeAsHtlAri orALAyi tirewEA irivukArnAy o eydnAyi ayA. mAyiyew rcnkLi ayAL@ew eyd pAlieRyM tAlrYL@ewyM sVADInM zYmANH. EyvieR jIviti p}yniymiel vcnL@ew niv]iyi EtYk tAlrYM aEhitAyi kANAM. qAyAluM EyvieR pEdzLilANH mAyi teR pusHtkM EkIkriciritH. meAsH cil aeAsHtlAew yv ayAyiyAyi, EyAhA meAsH. cwlmAeyA rItiyi iRy sdAymANH meAsiERtH . mAyiEyyM lUeAsienyM EpAel EyvieR pEdzLi ayA vliy tAlrYM kANiil. eydrlA ERAm mnien vYmAyM mnilAi, Ey eedvpunAeNH etLiyiviDm aveR v] ikeL EkIkricANH meAsH q}utH. pApieR anr PlLi niM mxYve ritinANH Ey miyiElH viritH q jneL aRiyitilANH meAsH DAnmAyM iciritH. lUeAsH epQelAsH aeAsHtlEnAewAM nirrM srici orAeL}utiy ru pusHtkLi oANitH. vidYAsnAy o eevdYM k}ivu oer}u kArmAyi lUeAsH. meAsieR suviEzxvumAyM mAyiyew suviEzxieR aDikBAgvumAyM vLer pricyM lUeAsieANH EtAtH. eydrlA teR vAynAH mnilAM kxk vumAy BAg tirewkyAyi lUeAsH. mRR@ suviEzx ElKk AerA EyvieR jIviteeyA cri yTAYmAyi ciEyAw wiyANH lUeAsH avtriitH. qAyAluM EyvieR jIvitiel sMBvl Q ekAwiritH, qA jneL jIvitieR zriyAy aM pWiic, qlA jneLyM avew vzYLRiH

xvii

aDikArEAew shAyikyM rikyM ecyHt, sHEnhi, k oven nilyilANH Eyvien avtriitH. EyAhA dYe m suviEzxLi ni vYtYsHtmANH Q suviEzxM. mEnAh rvuM }EmRiymAeyArAmKinH EzxmANH Q suviEzxM. mRR@ suviEzx LielAM kANA vLer vsHt@tk EyAhA avtriiH. EyvANH mzIhyM (isHt@) prinAy eedvpuM ElAkieR rkM q etLiyikyANH EyAhAeR DAn lYM. v ] ik lUeAsANH Q pusHtkM q}utiytH. aEhieR dYe pusHtkM qview avsAniEvA aview niANitieR rMBM. mxYrAziEyA w eedvieR sHEnheRRi o sEzmwu suviEzxM KYA pic@ekAH ElAkielAwM EpAkA Ey teR ayAyik n niEzELAewyANH wutH. jneL avew etRRAy v]i kL@ew anr PlLi niH riti teR eedvIk niEyAge RRi aviEA aRiyAvutH pRyAnANH Ey avErAwAvzYetH. ru DAn vYikLAy peAsieRyM epQelAsieRyM v]ikeL EkIkric@ ekAANH lUeAsH Q niEyAge pUIkriA mitH. isHt@mtM eyzElmiel ecRieyA wi niH smIpEdzLAy zmrY, eydA qiviwLiElM tYikmAyi ERAmA sA%AjYi kI}ilu vidrEdzLiEl EpAluM EvgM preteneyH aEhM kAi t. putiyniymiel aw rcnAsmcyM epQelAsieR kkLANH. kilIkYyiel (etki}e i) tesAsukArM tvidYABYAsm vmAy o eydnAyi epQelAsH (ezQ q ml nAmM) aeA sHtl. eyzElmi vidYABYAsM lBic aEhM prIzAiwyiel o EntAvAyi. dYkAlH isHtIy AnieR kw vimzknA yi aEhM. Ey ayAH o dzni tYnAkyM aEtAew ayAL@ew m}uv jIvitiM o dizAvYtiyAnM AkyM ecyHt@. pEALM vxEzxM ayA vLeryDikM yA ec@kyM isHt@vi enRRiy sEzM KYApikyM ecyHt@. AlH aEhM sBkM (isHtIy viBAg) vYikM asMKYM kkLyc@. putiyniy mi arM ptim kk ewiyiri. ERAmA epQElAsieR kANH vyiellAM evcH RRvuM eedGY EmRiyM pUmAyi@M. isHt@vienRRi jneL pWiitiluM sBk pIkritiluM tniH dYM viA k}i ngrLiel isHtIy viBAgtANH aEhieR kkLilDikvuM. ERAmi vsi isHtYAnikH aEhM kkeL}utieyiluM oriluM aEhM aview EpAyiil. i. pi. 57 aEhM #IsilAyi. #hicEpAel ERAmiEl yA ecA k}iyAtinAlANH aEhM Q ki teR ptivu pEdz q}utiytH. isHtIy vizVAsieR awiAn stY vLer EyAew q}uti avtriitANitH. ekAriY oM ruM kk ete #Isiel ngrmAy ekAriiel isHtYAnikH epQelAsH q}utiy anvDi kkLi remANH. vyi dYe ki aviwe isHtYAnikiwyi Ay cil zHneLRic@ prAmzL@M avri cil aEhiEnAwH yic EcAdY mRupwiymANH. isHtIy eqkYM, vivAhM, eelMgikpApM,

xviii

vivAhEmAcnM, eydAcAr mtlAyvyANH tilu vixy. ptim AM aYAyi epQelAsieR simAyElKnM avew qlA zHn M prihArmAyi aEhM kA sHEnheRRiytANH. oAM kiEnAwH ekAriY tikrictieR wcA nwpwiyANH rAM kH. glAtYyiel isHtYAnikiwyilu vYtYsHt zHneRRiytANH glAtY epQelAsieR kH. epQelAsH aview isHtIy sEzM viLMrM ec@kyM tAM sBk pIkrikyM ecyHti. anrM tAM eydp$itA avieweykyM isHt@vieR yTA pEdzLi niM vYtYsHtmAy cil zy pWiiyHkyM ecyHt@. zHnM vLer niAykmAyi. kArNM eedvvumAyi o vYi bieR awiAnM atilwiyi. smy glAtYyiEl EpAkA k}iyA ekAH epQelAsH Q ki zHne zmAyi Enri@. ERAmAA teR kEpAel ti isHtIy vizVAsieR awiAn ttVLANH eekkArYM ec@tH. pe vYtYsHtmAy kArN AlAeN mAM. q e P s Y k H epQelAsH q}utiytH aEhM twvRyilAyiri EA}ANH. qAltH qviewevcAeNEA qEA}AeNEA niymil. qlA jneLyM isHt@vieR BrNi kI}i ekAuvrA eedvieR ptiyANH Q kieR wM. prsHprM eqkYEAewyM avereAH eedvi EzEAwH pU smNEAewyM jIviA isHtYA nikeL EA/AhiikyANH epQelAsH. epQelAsH Piliiyyc kM twvRyi kiwekAH q}utiytANH. atH ERAmi evcAyiriAniwyH. aAlH epQelAsH pl zHneLyM Enri@ekAirikyAyieiluM aEhM eedvi vizVsic@. Q ki niRey vizVAsvuM hAvumANH. Piliiyyiel isHtYAnikeL EA/AhiikyM av aEhinyc@ekAw sAik shAy H eedvinH ni pRykymANH epQelAsH Q ki ec@tH. xYA eemnRiel (i) o ngrmAy ekAelAYyi zHnmA cil vYAj pEdzeL EnriwAnANH epQelAsH ekAelAYH kyctH. Q kiel BAg qePsYyc kiEnAwH vLer sAmYmtANH. isH t YAni avzYM pAliE cil AEyAgik jIvit pAWLANH epQelAsH ntH. etElAniY oM ruM kk epQelAsieR dYe k kLi epwvyAyiriAM. mAsiEfANYyiEl (vwE #IsH) teR dYe yAyi te epQelAsH etelAniYH isHtIysEzM nkyAyi. plM vizVAsikLAyi. pe ecRiy o kAli EzxM epQelAsinH aviwM viEwiv. avew putiy vizVAse EA/AhiiA epQelAsH avH kyc@. jn mnilAkA cil kArY, EtYkic@M isHt@vieR tIit vrvienRRi aEhM cc ec@kyM ecyHt@. Q cc wkyANH rAme ki. tiemAeTeyAsi oM ruM kkL@M tIeAsi kM epQelA sieR jIvitAvsAsni q}utiytANH. epQelAsieR aw r yAyikLANv. qPesAiluM EyiluM sBk sMGwiiM v iM sMbic cil zHn eekkArYM ecA te shA yitinH epQelAsH tiemAeTeyAsien qPesAiluM tIeAsien EyiluM vii. sVtEnt]tViM vniM tAeRw

xix

tinH Q lLiel sBkeL shAyiEiyitH tIcyAyM avew EjAliyAyi. tiemAeTeyAsi oAM kiluM tIeAsi kiluM EntAeL tirewti mA dznL@M vYtYsHt zHneLyM avkeLyM qen EnriwNemtienRRiy niEzL@mANH epQelAsH ntH. twvRyi kiwekAH, teR jIvitmvsAniARA eyH sVyM EbADYmAyEA vLer vYiprmAyi q}utiytANH tiemAeT eyAsi rAM kH. niRey pEdzL@M EA/AhnL@m Q ki teR vizVAsvuM eeDrYvuM shixHNtyM mAt]kyAA epQelAsH tiemA eTeyAsiEnAwH vzYewH. ekAelAsYH ke}utiy aEt smy teyANH epQelAsH PiElEmAnH *hsVmAeyA ke}utiytH. oLiEcAwiEAvukyM piIwH epQelAsieR sVDInA isHtYAniyAvukyM ecyHt awimyAy oEnsiemAieR yjmAnnANH isHtYAniyAy ekAelAsYAr PiElEmA. oEnsiemAi EnAwH mikyM aven tiriek sVIrikyM ecNemH PiElEmAEnAwH aBYitANH Q kH. epQelAsieR kkH puRem EyvieR mRR@ zixYAer}utiy q@ kk wiyH. qAyew q}ukArnArAeNRiyieliluM isHt@ vi vizVsi eydAeN}utiyiritH q vYmANH. Eyvi lu avew vizVAsi niH av vlickRRetinA pi epirikyAyi. isHtYAnikLAy aver EA/AhiitiM av ew vizVAse blewtimANH kH q}utiyiritH. Ey isHt@vinH meRRlA jIvikLiluM vYikLilumLL aDikArilANH ElKk QtH. EyisHt@vieR anzVr pQErAhitYvuM putiy krARuM p}yniym pQErAhitYeyM dY krARienA ExHWmANH qEhM pWii. eedvi vizVsivAM avEvi jIvivAM jneL EbADiic@ ekAANH ElKk psMhritH. eedvieRyM EyvieRyM o dAsnAy yAE A bi e R k i e n vivritinH miEA}uM pEyAgiARu vAANH AEyAgikM qtH. EyvieR sEhAdrAri ovnANH v qANH cil ktH. nIti, nYAyM, pAveL shAyi, ElAkEAw sQXdM, jH{AnM, niyNM, vicArNk, ElABn, v] i, Ekvi, vizVAsM, ecyHtik qiveyRRieyAe yAEAbuM pRyH. AiAM zArAyiriAM aEhM jneL EA/AhiimH. peAsieR oM ruM kk peAsH aeAsHtl q}utiytH vYtY sHtmAy anvDi lLi vsi isHtYAnik EviyANH. isHtYAnikeL peAsH pWiitH avew jIv tYAzeyRRiyM sVilu avew yTA vstieyRRiymANH. av yAtn niR o kAlGilUew kw EpAtinA eedvM aver eekviiielH peAsH av RH n. avew kxHw ekAH av wt nAemM eedvM aver a#hic@evM EyisHt@vilUew avew pAp av epARuirievM aEhM aver oAii. EnrAy jIvitM ekAH av tikriNM. peAsieR rAme ki aeAsHtl vYAj pEdxHwAeL EnriwH. zriyAy aRivienyM isHt@vieR rAM vrvienyM pRRi aEhM pWii. EyAhAeR oM ruM mM kk EyAhA aeAsHtl q}utiyv yANH. eedvM vizVAsikeLeylAyHEA}uM sVIkriemH EyAhAeR sHEn hieR kH jnR@ n. shjIvikeL sHEnhic@M eedvM

xx

#hi rItiyi jIvic@M t eedvEAw sHEnhM kwii A EyAhA aver pWii. rAmeyM mAmeyM kkLi prsHprM sHEnhiA isHtYAnikELAwBYitANH. vYAj pEdxHwA M eedvIkmlA epmARRiM qtier ki mRiyi@M n. ydAyew kieR rcyitAvH yAEAbieR o sEhAdrnANH. aEhM EyvieR o sEhAdrnAyiriAM wyH. Q kH vizVsHttey EA/AhiikyM }AM vYAj pEdxHwAM qtier sMsA rikyM ec@. EyAhA aeAsHtleR evLiAwk putiyniymiel mRR@ pusHt kLi niM vYtYsHtmANH. atYDikM lArik BAxyilu Q pusHtk i EyAhA k dzneLRRiyANH pRytH. tiel pl pk L@M tIkL@M p}y niymi nitAkyA p}y niymiel BAgL@mAyi tArtmYewi vAyitANH wt EyAjnkrM. eedv ieRyM avew EntAvuM shAyiymAy EyvieRyM ziyA qlA dxHwzikM Em isHtYAnikH vijyM R@ ntANH Q pusHtkM. putiyniymvuM nvIn vAynArM new kAlGiElti niM tikc@M vYtYsHtmAy sMsHkArm jn Evi yirNi vxH mH q}utiytANH Q pusHtkeLH H EvdpusHtkM vAyiv mnilANM. sAvEdzIymAyi stYemH pRyAvu ttVLilANH Q rcnk epAev EkIkriciritH. rcyi tAL@pEyAgiciri criprmAy vsHt@tkL@M vivrNL@M prAmz L@M mnilAA av jIvici kAleyM sMsHkAreyM pRRi ReyAe aRiiriNem mAM. dAhrNmAyi, vYtYsHtmAy avk Lilu mi DAnYM vityH orAL@ew kT Ey pRu. mieR avk H orAH a pricitmAyiriyil. pe Ey dAhrN ilUew t pAWM qAlM qviewym mxYH EyAjictANH. EvdpusHtkieR ElAkM putiy kAliel vAynArnH tAH anY mANH. cAr, mEnABAv, jnL@ew sMsArrIti, etAe tikc@M apricitLANH. etAe ae lkAlL@ew aLvu EkAluk evc@ mAEm priEzADiAnA. nvIn mAnd$ atinH tkyil. EvdpusHtkM o zAOIy#nHTmAyl q}utiyiritH qM EtYkM EymANH. cri sMBv vivriAM sMBv mxYvinH qmAM avAeNH sUciiAmANH aet}utiyiritH. tiel pEdzLi zAOieR m$lin@R sAvlQkIk stYLA eA_tH. Q DunikygiluM tH smAyi w. kArNM jnL@ew oriluM mARA IyAvzYLANi eekkArYM ec@tH. vsHt@nixHWmAyi EvdpusHtkM vAyi etAvM DArALM Pl tIiAM. purAtn ElAkieR crieyM sMsHkAreyM pRRiy aRivuk av EnwAM. EyisHt@vieR jIviteyM pEdzeLyM aveR ayAyiyAyiritieR aeyM pRRi ayA pWiAM. QjsVlvuM hAdkrvumAy o jIvitM qen nyiAemtieR AEyAgik pAW pWiAM awiAnprmAy Iy A}Hc EnwAM av k}iyM. jIvitiel vixmM piwic EcAdYH ayAH rM ki@M. atinA Q pusHtkM vAyitinH opAwH nl kArNL@H. R M aEnVxNAkvumAy mnEAew vAyivnH teR jIvitM ekAH eedvM qAEzietH keAmtM.

xxi

putiy

niymM
The Holy Bible
New Testment

mAyi q}utiy suviEzxM


9

EyvieR vMzAvli (lUeA. 3+23-38)

1
2

kArmANH EyisHvieR vMzAvli. av dAvIdieR vMz i ni v. dAvIdH aAhA mieR vMzi niM v. aAhAM yisHhAieR pitAvH. yisHhAH yAEAbieR pitAvH. yAEAbH eydyewyM av eR sEhAdrAewyM pitAvH. eydA pAersieRyM sArhieRyM pitAvH. (tAmA avew mAtAvH.) pAersH ehE AeR pitAvH. ehE A rAmieR pitAvH. rAM aInAdAbieR pitAvH. aInAdAbH nhEzAeR pitAvH. nhEzA zEmAeR pitAvH. zEmA EbAvsieR pitAvH. (rhAbH EbAvsieR mAtAvH.) EbAvsH oAEbdieR pitAvH. (oAEbdieR a H.) oAEbdH yiAyiyew pitAvH. yiAyi dAvIdrAjAvieR pitAvH. dAvIdH zElAEmAeR pitAvH. (zElAEmAeR a QrIyAvieR BArY yivLANH.) zElAEmA erhbYAmieR pitAvH. erhbYAM abIyAvieR pitAvH. abIyA sAyew pitAvH sA EyAzAPAieR pitAvH. EyAzAPAH EyArAmieR pitAvH. EyArAM IyAvieR pitAvH.

10

11

12

13

14

15

16

IyAvH EyATAmieR pitAvH. EyATAM hAsieR pitAvH. hAsH hisHkIyAvieR pitAvH. hisHkIyAvH mneyew pitAvH. mne EmAsieR pitAvH. EmAsH EyAzIyAvieR pitAvH. EyAzIyAvH eyeKAnYAvieRyM sEhAdrAewyM pitAvH (eyder bAbiElANi awimkLAi ekAuEpAy kAlANitH.) bAbiElANi awimtVM wiyEzxM+ eyeKAnYAvH ezyIEylieR pitAvH. ezyIEy esbAEblieR pitAvH. esbAEb abIdieR pitAvH. abIdH qlYAImieR pitAvH. qlYAIM EsArieR pitAvH EsA sAEdAieR pitAvH. sAEdAH KImieR pitAvH. KIM qlIdieR pitAvH. qlIdH qlIyAsrieR pitAvH. qliyAs mAeR pitAvH. mA yAEAbieR pitAvH. yAEAbH EyAEsPieR pitAvH. EyAEsPH mRiyyew BAvH. mRiy EyvieR mAtAvH. Ey, isHev* viLi eu.
17 aen

aAhAM mt dAvId ver ptinAlu tlmRk. dAvId mt jn bAbiElANiEl nAw kwe kAlM ver ptinAlu
is H aBixi (mzIh) aTvA eedvA tirewev.

mAyi 1+18-2+7

1282
nEAewAH, qANH AEv lieR aM.) 24EyAEsPH NEA kA vieR dt pREpAel v ic@. EyAEsPH mRiyey vivAhM k}ic@. 25mRiy mken sviMver av avL@mAyi eelMgikbi Eleil. EyAEsPH mknH Ey q Epriu. p$itA Eyvien szi eydYyiel EbEehmilANH Ey piRtH. ehErAdAvu* rAjA vAyi kAlAyi aveR jnnM. EyvieR jnnEzxM ki} niM cil p$itA eyzEl mi v. 2p$itA jnELAw EcAdic@. eydArAjAvAyi piR H qviewyANH? aveR jnn e kANi nM { ku. nM ki}e kAzi di { ku. { aven nmsHkriA virivrANH. 3eydew putiy rAjAvieni y vAk eherAdArAjAvieR ecviyieli. aEhM asV nAyi. eyzElmiel qlA jnL@M asVrAyi. 4 ehErAdAvH ql A eyd mhApuErAhitAeryM zAOimAeryM viLic@i. isH jniAniritH qviewyAyiriA emH ehErAdAvH avErAwArAu. 5 av pRu, eydYyiel EbE e hM #Ami. tiev}u i vAck Eti en q}utiyiuH.

tlmRk. jn bAbiElAnYyi El nAwkwe mt isH vieR jnnM ver ptinAlu tlmRk L@Ayi. Eyis H vieR jnnM (lUeA. 2+1-7)
18EyisHvieR mAtAvH mRiy yi. EyvieR jnnmAytH enyANH . mRiyyuM EyAEsPuM tilu vivAhM niyici. qA vivAhi mu te tA gBiNiyAeN mRiy aRi u. priAAvieR ziyAlA Nv gBvtiyAytH . 19mRiyyew BAvH EyAEsPH nl mxYnA yi. ayA mRiyey jnmYi nANM ekwA xH w eil . atinAlyA aveL rhsYmAyi vivAhiniH o}ivAvA ElAcic@. 20EyAEsPH tH ElAciEv k AvieR dt sVpH n i EyAEsPien smIpic@. dt pR u, dAvIdieR punAy* EyAEs EP, mRiyey nieR BArYyAyi sVIk riA ByEtil. avLi vL i priAAvilUew* Ay tANH. 21av orAi jmL@M. nIyvnH EyevH* EpriwNM. av mxYer avew pApLi ni riemtinAlANH Q EprH nI avniEwtH. 22kAvH vAcknilUew pR Q kArYL@ew aM m}uvM vYmAkvM sMBvic@. 23knYk gBiNiyAkyM o pu jEmkyM ec@M. av avnH AEv qH EpriwM.* (eedvM

dAvIdieR pu isHvinH kEdzM yirM vx mH yi AEyliel rAme rAjAvAyi dAvIdieR EgA Ar. p r i A A v H eedvieR AvH , isHvieR AvH, zVAsdAyk qelAM viLiew. eedviEnAwM isHviEnAwM EcH avnANH jn iwyi eedvi Evi vi tH. E y r qANH Eyev Eprin M. knYk ... EpriwM rNi eyzA. 7+14.

eydYyiel EbE e hEm eydYyiel -Li nIyA yiriM mK. aet, nii nieA BrNADip vM av yi AEyliel qeR L@keL nyiM. mIKA 5+2

7piIwH ki} niM v p$it mAyi ehErAdAvH o rhsYEyAgM Ec. av dYmAyi nM k

e h E r A d A v H ehErAdAvH oAm eydY yiel (mhAnAy) rAjAvH, isHvi mH 40-4 ver.

1283
smyM k]tYmAyi ehErAdAvH avri niM #hic@. 8 ati EzxM ehErA dAvH aver EbEehmiElyciH avErAw pRu, putAyi piR ieni ssUHmM aEnVxi k. keiyA qEAw v pRyk. aEA qniM ecH av en nmsHkriAmElA. 9 p$itA rAjAvH pR Ek EzxM aview niM EpAyi. ki} k aEt n e av vIuM ku. av n ieR mAe piw. u leM ver nM av mi sric@. 10nM kti av hAdic@. sEAxM ekAH avew mnS niRu. 11uAyi vIiElv v. av ien aveR ayAy mRiyEyAewAM ku. p$itA ieR mi nmsHkricH av en rADic@. av iEvi ekAuv sAn R. sV niEpvuM irivuM mM av zivi kA}H c evc @ . 12qA ehErAdAvieR awEH mwetH sVpHnilUew eedvM av mRiyi@ ekAw. atinA p$itA meA v}i yAyi tL@ew rAjYLiEl mwi EAyi. EyvieR mAtApitA aven mi yImiEl ekAuEpA 13p$itA EpAyi}iEA kAvieR dt EyAEsPinH sVpHni tYeu. dt pR u, q}uE! ienyM av eR aeyyM i mi yImiEl rewNM. ehErAdAvH ien aEnVxic @ wuM. ehErAdAvH ien ekAl@vA #hi H. ni suritrAeNH {A pRyMver mi yImi tAmsiNM. 14aekAH EyAEsPH q}uEH ienyM aveR aeyyM i mi yImiEl puReu. rAiyi lAyi av puRetH. 15 ehErA dAvieR mrNMver EyAEsPH avi ew tAmsic@. en kAvH vA cknilUew pRitieR a M m}uvM vYmAkvM sMBvic@. kAvH en pRi

mAyi 2+8-22

, mi yImi niM puRv vA {AeneR puen viLic@. * ehErAdAvH EbEe hmiel ueL ekAl@ 16p$itA te vifHFiyAi qH ehErAdAvH ku. ehErAdAvH vLeryDikM unAyi. atinA EbEehmiluM um lLi lum ru vySvery qlA ueLyM ekAl @ vA ehErAdAvH rvi@. u piR k]tYsmyM ehErAdAvH p$itAri niM #hici. aEA sm yM k}iH ru vxmAyi. atinA ru vyiilu qlA ikeLyM ekAl@vA ehErAdAvH rvi@. 17 atinA eedvM yiermYA vAcknilUew pR kArY sMBvic@.
18

RAmyielA zbHdM Ek@. krci lieRyM kw d+Ki eRyM zbHdM. RAEh teR uAyi vilpi; avH zVsivAnA il; kArNM avL@ew ik mrici. yiermYAvH 31+15

EyAEsPuM mRiyyM mi yImi niH mwi v 19ehErAdAvieR mrNEzxM k AvieR o dt EyAEsPi sVpHni tYeu. EyAEsPH mi yImilAyiriEA}ANi sMB victH. 20 dt pRu, q}uE! ienyM aeyyM i yi A EyliElH EpAkuk. ien ekAl@ vA micverAe EA mric@ k}iu. 21atinA EyAEsPH ienyM aeyyM i yi AEyliEl EpAyi. 22pE aeleyAsH aEA eydYnAw BritAyi EyAEsPH Ek@. teR pitAvAy ehErAdAvieR mrNe wANH aeleyAsH rAjAvAytH . ati nA aviEw EpAvA EyAEsPH By. sVpHnilUew EyAEsPi
mi y I m i . . . v i L i c @ rNi EhAzy 11+1.

mAyi 2+23-3+14

1284
prIzAM * sdkYM* v. aver kEA EyAhA avErAw pR u, pAukEL, vvAniri eedvEkApi niH repwA rA ni mRiyi@ nki ytH? 8 ni vAsHtvmAyi mAnsA reu qtH niL@ew vikLi lUew qw kANM. 9 aAhAM {L@ew pitAvANH qH sVyM pR u puk}Aem ciiE. {A niELAw pRy, aAhAmi meL Q kl@kLi niM LvA vA eedvi k}iyM. 10mr mRiA EkAwAliyitA tARAyiri . nl Pl puRewvi A oAErA mrvuM mRicH tIyielRiyewM. 11ni mAnsAreuev evLiewA {A nieL ev i sHnAnM k}ii. qA qni EzxM vv qEA ExHWnANH. aveR ecH Q vA EpAluM {A EyAgYnl. av nieL priAAvinAluM agHni yAluM sH n AnM k}iiM. 12av DAnYe v] iyAA tARAyi vM. av nl DAnYe ptiri niM EvtiriM. nl DAnYM av teR aRyi niRyHM. pti ki c@kLyM. ekuEpAkA agHniyi avn kiyHM.

aview EpAket niEzM kiiyi. atinA EyAEsPH aviwM viH glIl EdzLiEl EpAyi. 23EyAEsPH nseRH q #Am i EpAyi tAmsic@. eedvM vA cknilUew* pREpAel ArY sMBvic @ . isH nseRy en* viLiewemH eedvM pR i. sn H ApkEyAhAeR vik (meA. 1+1-8; lUeA. 3+1-9, 15-17 EyAh. 1+19-28) smyM sH n ApkEyAhA vH sMgivA wi. ey dYAEdziel mmiyi niAN EhM sMgic t H . 2 EyAhA pRu, mAnsArewvi, qe A sVrAjYmitA vrvAyi. 3sHnApkEyAhAeniyANH eyz AvAck pRtH . eyzAvH pRu.

mmiyi nieAv c i viLic@ pRy+ kA vinAyi v}ieyAk; av eR pAtkeL EneryAk. eyzAvH 40+3
4 EyAhAeR vO ok ErAmM ekAuAiytAyi. EyAhA klu ekAu o ar aryi Drici. evuiLi kL@M kA@EtmAyi EyAh AeR BNM. 5 jn EyAh AeR sMgM EkAeni. ey zElmi niM eydYyiniM EyAAndiyew upAwilu ql A EdzLi niM jn eLi. 6 jn t ecyHt pAp upRu. EyAhA aver EyAA ndiyi sHnAnM k}iic@? 7EyAhA jneL sHnAnM k}i ic@ekAi lEH aEnkM

EyAhA Eyvien sn H AnM k}ii (meA. 1+9-11; lUeA. 3+21-22)


13 smyH Ey glIlyi niM EyAA ndiryieli. av EyAhAeR aw v te sHnAnM k}iiNemH v zYe@. 14qA tA ati EyAgY nel pRyA EyAhA mic@. EyAhA pRu, nI sHnAnM vA qinH qeR aw v

vAck() eedvi Evi sMsAri cv, avew liKitL@M p}y niym ieR BAgLANH. nseRy nseRkArnAy orA, mL (zAK) qH kEdz aM pRyAM (eyz.11+1).

prIzA qlA eydniymL@M cAr L@M k]tYmAyi pAli qvkAze w o eyd mtviBAgmANH prIzA. sdkY o mK eydjnviBAgM p}y niymieR dYe au pusHtk eL av sVIkriciu_. mrNAnr jIviti av vizVsiciil.

1285
? nii niH sHnAnM E v {AnANH. 15Ey mRupwi pRu, tiEA enyAyirie. nItiyAytH qlAM nAM ecEH. atinA Eyvien sH n AnM k}iiAemH EyAhA stic@. 16Ey sH n AnM EzxM ev i niM kyRiv. kAzM RH eedvieR AvH o AvieR pi teR Em R ivtAyv ku. 17sVi nieA azrIri Ayi. azrIri enyAyi, veneR pu nANH. {Aniven sHEnhi. v ni {A atIvsxHwnANH. EyvieR ElABnM (meA. 1+12-13; lUeA. 4+1-13)

mAyi 3+15-4+15
yiliwiA viDM nie piwi M. sIn 91+11-12

7Ey mRupwi pRu, tiev}u kLi en wi q}utiyiuH,

nieR kAvAy eedve nIeyAriluM prIitH. vnM6+16


8 anrM pizAcH Eyvien o vliy yrm mlyiEl ekAu EpAyi. pizAcH Eyvien ElAk iel ql A rAjYL@M kANic @ . aviwLiel mhAy kArYL@M kANic@. 9 pizAcH pRu, nI qe nmsH k ric H rADic A Q k etlAM nin {A trAM. 10Ey pizAciEnAw pRu, sAAEn qe vi@EpAk, tiev }ukLi eney}utiyiuH,

anrM AvH Eyvien m miyiEl nyic@. aview pizA cieR ElABne EnriwAnAyi av aEAu nyietH. 2 nAl dinrA Ey oM Bi c i il . atiEzxM avnH vlAet viz. 3pizAcH Eyvien ElABiiA qi. pizAcH pR u, nI eedvpueni Q kl@ k ELAwH amAvA kli. 4 Ey avEnAw mRupwi pRu, tiev}ukLi en q}ute iuH, mxYen jIviitH aM mAml. eedvieR tivA yilUew puRv oAErA vcnilumANH avew jIv yiciritH vnM 8+3
5 anrM pizAcH Eyvien vi ngrmAy eyzElmiEl nyic@. pizAcH Eyvien eedvAlyi vLer y oriw nii. 6pizA cH pRu, nI eedvpunAeNi tAE}Au cAwk. qeA tiev}u kLi en q}uteiuElA,

kAvAy eedve ni rADik. aven mAM Esvik. vnM 6+13


11pizAcH Eyvien vi@EpAyi. aEA tAM dtA vH Ey vien pricric@.

Ey glIlyi teR EjAli rMBi (meA. 1+14-15; lUeA. 4+14-15)


12EyAhA twvilAe@ q Ey Ek@. atinA Ey glIlyi El mwi. 13av nseRi tiyil. glIl twAkinw kPM q ngriEl EpAy Ey aview tAmsic@. esbUlU eRyM nPHtAliyewyM EdzmANH kPM. 14 eyzAvAck pR niREvAnAyi av ecyHttH. eyzAvAck pRu, 15

eedvM teR dtAErAw kli M, avew eekk nieR ryHeM, nieR kA pAR

smiEl v}iyi EyAA ndiyew mRukryi esbUlUeRyM nPH t Aliy ewyM EdzM, jAtikL@ew glIl EdzM

mAyi 4+16-5+10
16

1286
vYADik~M ErAgL@M suKew kyM ecyHt. 24Eyvieniy vAk suRiyyieluM pr. ~k ErAgikLAyvereylAM av eRyw ekAuv. ErAgik plviDilu ErAgL@M, Evdny mvrAyi. cil vliy Evd nyAyi. ciler pizAcH bADic i , cilH apsH m ArM bADici, cil tLvAtErAgik L@mAyi. Ey qlAveryM suK ewi. 25aEnkM Ep Eyvien piw. av glIlyi niM edeAli(p ngrEdzM)yi niM eyzElM, eydY, EyAA ner qI wLi nivrA yi. Ey jneL pWii (lUeA. 6+20-23)

Q L@k ilAyi (pApi). pE av o mhtHkAzM ku+ zvRu EpAel Q EdzH vsi L@kL@ew Em kAzM dic@. eyzAvH 9+1-2

17 aEA mt Ey sMgiA wi. avnienyANH sMgi c t H , mAnsArewvi, qe A sVrAjYieR vrvAyi.

Ey cil zixYAer tirew (meA. 1+16-20; lUeA. 5+1-11)


18Ey glIl kwIrwi nw kyAyi. ziEmA (peAsH ) ae*yAsH qI sEhAdrAer av ku. mIpiwArAy av kwli vl vIkyAyi. 19Ey pRu, v, qe agmi. {A nieL vYtYsHtrAy mIpiw ArAAM. nieL {A L@kLA mI piwivrAAM. 20 ziEmA M ae*yAsuM w vlk Ep icH aven piw. 21Ey glIlwIrwi y teR nw@ w. esebdi yew mLAy yAEAbienyM EyAh AenyM av ku. av pitA vAy esebdiEyAewAM vilA yi. av mI piwiA vl okyAyi. av avErAw tEAewAM vrA klic@. 22ati nA sEhAdrA w tL@ew pitAvienyM veyM EpicH Eyvien piw.

5
3

aview vlieyA jne Ey ku. atinAlv mlmk LiEl kyRi . aveR zixY A aveR smIpE v. Ey jneL pWiic @ . av pRu, IyAvzY t eR EvNemRiyv BAgY vAA eedvrAjYM av tANH. EA d+Kiv BAgY vAA eedvM aver sxHw rAM. vinItrAyv BAgYvAA av vAgHd mi lBiM.* qlAimpri nIti kAMi v BAgYvAA, eedvM av er pU sMt]pHtrAM. muvErAw kN kAuv BAgYvAA, av kN lBiM. mn+iyv BAgYvAA, av eedvsiDiyielM. smADAnM Av BAgY vAA, eedvM aver teR puAer viLiM. n ecyHtiH pIFyBvi v BAgYvAA, sVrAjYM avtANH.

Ey pWiikyM ErAgzAi vkyM ec@ (lUeA. 6+17-19)


8

glIlyieluM sric@. av eydikLi * pWii kyM sVrAjYieR suviEzxM sMgikyM L@kL@ew ql A


eydik sinEgAk eyd AnyyHM vi*gnHTM pWi tiM mu epA sELnM oic@ w lLANH.

23Ey

10

vinItrAyv ... lBiM rNi sI.37+11

1287
11L@k nieL dxikyM pIFiikyM ec@M. qe ni Lgmi qtinA av ni etier qlA tiyM kLvAyi pR ykyM ec@M. qA L@k aen ec@EA ni BAgYvA A. 12ni nikyM ahA dikyM ec@k. o vliy ti PlM sVi nieL kAiri . ni mu vAck ErAwM L@k en ecyHtiuH.

mAyi 5+11-27

kEyA atsrietH muv er pEdzikEyA ecyHtA av sVrAjYi vuM niArnAyi ktewM. qA nYAymANM asrikyM atsriA mu ver pEdzikyM ec@v sVrAjYH vliyvnAyi kt ewM. 20 {A niELAw pRy, zAsHimAerAL@M prIzAerAL@M emce DAxHWAnM ni AvNM. aeli ni sV rAjYE EvznM kiil. EADei Ey ekAltH.* ekAlyALi ey niymAs]tmAyi EnriwNM q puvErAw kliciutH ni RiyAmElA. 22qA {A niELA w pRy. muvErAwH EADmtH. qlAvM niL@ew sEhAdrArANH. muvErAw EkApivenyM niymM piwiwM. ni meAven niicAluM nieL eydsmiti vi DiM. meAven ni vifHFi q viLicA ni nrkIyi ptiM. 23nI eedvi kA}Hcv sH nEA nieR shjIvi keL oAk. ni kA}HcvsH yAgpIWi vyHEA niL@ew sEhAdr niELAw piNme H oAicA 24 kA}HcvsH yAg pIWi evciH EpAk. EpAyi ayAL@mAyi w rmYtyilAk. qiH tiric@ vH kA}Hcyik. 25niL@ew zu nieL EkAwti kyuEA avmAyi cAi lAkuk. EkAwtiyiEl EpAM mE te aen ec@k, aTvA ayA nieL nYAyADipen li EcAM. nYAyADip nieL twvi lAEtiElAyi Bwen l i Ec AM. 26ni m}uvM ekAw tIAet ni EmAcnM kiielM {A niELAw pRy.
21eryM

ni @M kAzvumA (meA. 9+50; lUeA. 14+34-35)


13ni miyew A. qA i atieR sVAd nxHw eA oiM atieR lvNtVM tiric@ nkAnAvil. atieR lv NtVM nxHwmAyA @ pie oi M ekAtAtAM. a vliec RiyewkyM cvii nwewkyM ec@M. 14ni ElAkieR kAz mANH. mlmkLi niie ngrM mRc @ evAnAvil . 15M viLH pAinwiyi evARil . av viLH Emzyi evM. aEA vIiel qlAvmAyi a kAzM ecAriyM. 16aEpAel ni mu v kAzmAkNM. ni ec@ nl kArY muv mAt]kyAM viDM vik. sVnAy niL@ew pitAvien L@k sHti MviDM jIvik.

EyvuM p}y niymvuM nYAymANe EyA vAckAew pEdz eLEyA nziiAnANH {A vet H ni kttH. avew pEdz eL nziiAnl vtH. avew pEdzeL sAkmAAnA {A vtH. 18{A niELAw stY mAyi pRye. miyM sVvuM kw EpAM ver nYAymANielA mAvuM vril. qlAM sMBvic@ k}iy vErM ati vi pui vYtYAsM EpAluM sMBviil. 19a DAnem EtAi klnwi a sriNM. eriluM niymiel vuM aDAnmAy klney nirsi
17 EmAezyew

eelMgik pApei Ey * q kl n aver aRiyictH ni EkiuH.


27 vYBicritH

eryM ekAl t H rNi puR.20+13, v. 5+17. H rNi puR. vYBicritH ... Ekiu 20+14, v 5+18.

mAyi 5+28-47
28pE

1288
qM. tilu mDimetlAM tiyi ni vtANH. qti nili enRicH (lUeA. 6+29-30)
38kinH kH, pli pl, H * q avErAwM pRiuH . 39qA {A niELAw pRy. dxHwEnAw ecRu nitH. eriluM ni L@ew vle eckiH awic A tiriu niL@ew we eckiwH av kAieAwk. 40nie tier EkAwtiyi EpAyi niL@ew AyM EnwA miven ni L@ew EmAyvuM qwA av dik. 41o o nA}ik nwA nieL nibitnAiyA av EnAewAM ru nA}ik nwk. 42ni ELAw EcAdiv ekAwk. niLi nieeiluM vAyH p vAA vv a nirsiyH tH.

{A niELAw pRy+ eelMgikmAy pApM ecNem zEyAew eriluM o OIey EnAiyAe ayA OIy mAyi Xdyi pApM ecyHt k}i u. 29 niL@ew vlkH o pApM ecA kArNmAyA a pRiecRi yk. zrIrM m}uv nrki EpA tiluM EBdM orvyvM nxHwew tANH. 30 niL@ew vleek pApM ecA kArNmAyA a evi Lyk. m}uv zrIrvuM nrki EpAtiluM EBdM orvyvM nxHwe wtANH. vivAhEmAcnei (mA. 19+9; meA. 10+11-12; lUeA.16+18)
31BArYey Epiv av H vivAhEmAcnpM ekAw NM* qH avErAw pRiuH. 32qA {A niELAw pRyu, BArYey Epiv aveLeA H vYBicArM ecikyANH. av vYBicAriNiyAeNi mAEm av eL EpiAvU. EpieveL vivAhM k}ivM vYBicAri yANH.

qlA veryM sE H nhik (lUeA. 6+27-28, 32-36)


43nieR ayAren sH E nhi k* qM zuvien evRuk qM pRtH ni EkiuElA. 44qA {A pRy, niL@ew zueL sH E nhik. nieL EAhivAyi Aik. 45niLen ecyHtA ni sV nAy niL@ew pitAvieR yTA sAnLAyiriM. ni L@ew pitAvH dxHwM zixHwM Evi sUrYen dii. nlv M dxicvM Evi av m} epi. 46nieL sH E nhi ver mAM ni sHEnhicA tiPlM kiukyil . A EpAluM aen ec@M. 47 niL@ew sHEnhiter mAEm ni zMsi qei ni muver A ouM emcml. eedvciyilA v EpAluM aen ec@H.

vAgd H AneLi orA vAgHdAnM n kiyA aetAriluM lMGitH. k AviEnAw vAgHdAnM pAlik* qM pUvikErAw pRiutAyi ni EkiuH. 34qA {A pR y oriluM stYM ectH. sV ieR Epri vA nktH. qe A sVM eedvieR siMhAs nmANH. 35miyew EpriluM vAgHdAnM nwtH. qeA mi eedvi eRtANH. eyzElmieR EpriluM vAgHdAnM nwtH. qeA atH eedvieR ngrmANH. 36sVM zir ieR EpriluM zpTM ectH . niL@ew o mwiyi} kRuivAEnA, evL@ivAEnA niAvil . 37aEt qH ecAvu kArYe i mAM pRyk. atlAv al
33ni

BArYey ... ekAwNM rNi v. 24+1 ni ... pAlik rNi ElvY. 19+12, sMKY 30+2, v.23+21.

k i n H . . . p l H puR. 24+21, ElvY. 24+20, k v. 19+21. n i e R a y A r e n s HE n h i k rNi ElvY 19+18.

1289
48atinA

mAyi 5+48-6+20

ni sVnAy niL@ew pitAvienEAel pri pUrAyiriNM. yTA dAnM sUic i rik! nl ec@ EA a mxYew mi evcAkAtirik. eriluM kANA Evi ectH. aen ecyHtA sVnAy pitAvH niH t tiPlM nkil. 2 ni pAv dAnM ec@ EA a viLic@ pRytH. kpw BiAerEAelyAktH. av dAnM ec@EA L@k aRiyA kAhLM m}M. av eydi kLiluM v}iyiluM evcH ecAnA tAlrYM. muv teL bmAni Anv #hi. {A pRy + av aEAE} sAnitrAyiri . 3 atinA ni pAv dAnM ec@ rhsYmAyiAk. ni ec@tH muv aRiytH. 4 a rhsYmAyi EvNM. ni rh sYmAyi ec@tH niL@ew pitA vi kANAM. av nitinH tiPlM nkyM ec@M.

AiEA en Ai NM+ sVnAy {~ew pitAEv ayew nAmM pri mAyiriENEm. ayew rAjYM vErNEm, a yew xH w M sViel EAel miyiluM AEkNEm. Ev hArM te { nEkNEm. { {ELAw etuecyHt vErAw miEAel { L@ew pAp epARuENEm. {eL priEzADnk viEDyrAEt; dxH w ni ni {eL riENEm; ElABn {eL vzMv drAEt.

10

11

12

13

14muv niELAw ecyHt etu k ni micA sVnAy niL@ew pitAvH niL@ew etukL@M miM. 15qA niELAwH etu ecyHtvErAw ni micieli sVnAy niL@ew pitAvH niL@ew etukL@M epARuil.

Aneyi (lUeA. 11+2-4)


5 kpwBerEAel AitH. eydikLi niH L@k kAek ci AiAnAN vixHwM. {A niELAw stYmAyi pRyAM. av tiPlM lBic @ k}iu. 6ni AiEA mRiyi kyRi ktk awciH ad] zYnAy niL@ew pitAviEnAw A ik. rhsYmAyi ec@M niL@ew pitAvinH kANAM. av ni tiPlM nM. 7ni AiEA eedv e aRiyAverEAelyAktH . amilA kArY viLic@pR ykyANv ecARH. aen A itH. t aEnkM kArY pRytinA eedvM teL vi emANv ktH. 8 averEAel yAktH . ni EveteH niLAvzYewti mu te niL@ew pitAvinRiyAM. 9 atinA

pvAsei vAwiy mKM kANitH. kpwBrANH aen ec@k. t pvsikyAeN muver EbADYewA a v mKM vik]tmAM. {A niELAw stYmAyi pRy, av tL@ew tiPlM lBic@ k}iu. 17atinA ni pvsiEA srA yirik. mKM k}uk. 18aEA ni pvsikyAeNH M aRiykyil . qA azYnAy niL@ew pitAvH mAM ni rhsY mAyi ec@tien aRiykyM t tiPlM trikyM ec@M.
16pvsiEA

eedvmANH DneA DAnM (lUeA. 12+33-34; 11+34-36; 16+13)


19Q miyi niAyi o niDiyM sAditH . kIwL@M, uM avey nziiM. kA niL@ew BvnM EBdicH ni etl A M ekAu EpAM. 20 atinA

mAyi 6+21-7+8

1290
elRiyewkyM ec@M. atinA eedvM tIcyAyM nieL aNi yiecAemRiyk, alM vizVA 31vYAlewtH. semilumiEl ! {Aen tiM? {Aen wiM? {Aen DriM? qeAM pRy kEyA av kAMikEyA ectH. 32eedve aRiyAvrANH v yHAyi d+KiyHk. vYAlewtH, qeA sVnAy niL@ew pitAvinRiyAM nieeAe EvNemH. 33ni dYM EtEwtH eedvrAjYvuM eedvnItiymANH . qA ni EvetlAM lBi M. 34atinA nAeLeyi tHNHW ewAtirik. oAErA divsiM mtiyAy atiERtAy ELzL@A vuM. nAELH atieR vYTkL@AvuM. muver viDitieni (lUeA. 6+37-38, 41-42)

niL@ew niEp sVilA ke. kIwL@M uM a nzi iil . kAH ak kwH a ekAuEpAkAmAvil. 21ni L@ew niEpM qviewyAENA, ni L@ew XdyM aviewyAyiriM. 22kH zrIrieR viLANH. ni L@ew kH nleti niL@ew zrIrM m}uv kAzM niRiriM. 23mRicH cI kkLA niL@Eweti zrIrM m}uv u (pApM) vYApi ctAM. niiel kAzM te AeNi H sAmAytAyi riM. 24oEr smyM rH yjmAnAer Es viA mAvil. av o yj mAnen evRuH rAmen EsviM. aeli orAeL agmikyM me yAeL EpikyM ec@M. ati nA oErsmyM pNeyM, eedv eyM EsviA niAvil. eedvrAjYM dYM (lUeA. 12+22-34)
25atinA {A niELAw pR y, jIviEtinAyi q ti NemM, wiNemM oAH vYAleEw. zrIri aNi Ey vOeRiEcAM d+Ki E. hArEA DAnM jIvi tmAN.H zrIrM vOeLA DA nmANH. 26Q pikeL EnA. av vityHil, ekA@il, pAy Li hArM niRc@evmil. qA sVnAy niL@ew pitAvH avyH hArM n. niRiyiEl pikELA vil evrA nieLH. 27 vYAle ekAH jIviti orl s myem iluM ieywA niAvil. 28qinA ni vOeL ecAli tHNHWewtH? vyliel pUeL EnA. av vLeten ey EnAk. av aVAnii l . vOL@Ail . 29 qA pULielAienEAel aNi eAA mhtVEmeRyAyi zElAEmA EpAluM k}iiil. 30eedvM vyliel pul @ keL en aNiyiecA. pul@ kLAke vLkyM nAeL tIyi

ni muver viDiAti A eedvM nieLyM viDiil. 2 ni muver viDicA aEt EpAel te eedvM nieLyM viDi M. ni muv n mAH niM lBiM. 3 niL@ew ki kiw EkA kANAet niL@ew sEhAdreR kielkrwH kA etH? 4 {A nieR kiel krwH qwe? qH ayAELAw EcAdi etekAH? dYM sVyM EnAk. 5 niL@ew sVM kiel EkA qwkLyk. aEA nin sEhAdreR ki niH krwH qw kLvA vYmAyi kANAnAvuM. 6 vimAyv nAyH e Riu ekAwtH. av tiriu nieL mic @ uukLAM. ni L@ew mk pikeRiu ekAwtH. av a cviiemtiM. vzYm nirrM EcAdik (lUeA. 11+9-13)
7nirrM EcAdik, eedvM ni tM. nirrM aEnVxik, ni keM. nirrM muk, vAti niAyi RewM. 8 aet nirrM EcAdivnH kiuM. ov wc y Ayi aEnVxic A

1291
av keM. wcyAyi mu v vAti RewM. 9 niLilAeiluemAe pu AEl A . niL@ew mk aM EcAdicA ni av kl@ ekAw EmA? l! 10 aTvA av o mI EcAdic A niLv pAien ekAwEmA? l! 11ni eedve EAelyl; dxHwrANH. qiluM ni EpAlumRiyAM sVM u nlEt ekAwAvU qH. aEA sVnAy niL@ew pitAvH tEAw EcAdivH nl dAn eL te ekAwemtinH sMzyM Ev. vuM DAn niymM niELAwH qen ep mARNemH ni kEvA a EpAel avErAwM epmARuk. EmAez yew nYAymANieRyM vAc kew pEdzL@ewyM amA NitH.
12muv

mAyi 7+9-8+2

dxic v]M nl PlvumAil. 19nl PlmAA v] eLl A M evi tIyielRiyewM. 20 avA PleLeAH ni Q kvAcker mnilAM. 21{Anvew kvAeN pR yverlAM sVrAjYi Ev ziyil . sVnAy qeR pitAvieR xHwmsric@ ec@ v mAEm sVrAjYi Ev zi. 22 avsAn divsM plM qEAw pRyM, kAEv, { ninAyi sMgiciEl? ninAyi teL o}iikyM nirvDi vIrYvik vikyM ecyH t iEl ? 23aEA {A av ErAw vYmAyi pRyM, qeR smI p niH kwEpA. ni aD M vivrANH. {A ni eL oriluM aRiiil. viEvkzAliyM vifF H iyM (lUeA. 6+47-49)
24{A Q pRyetlAM Ek kyM asrikyM ec@v buimAenEAelyANH. av pAR yi teR vIw pNi. 25m}yM eveAvumAyi. vIwiEm kAwic @ . pE vIwH vINil , qeA a pAREm pNiti ri. 26 qA {A pRy EkiuM asriAv vifHFi eyEAelyANH. av mNli vIw pNi. 27 m}yM eveAvumA yEA kAwicH aveR vIwH vliy zbHdEAew nil vI. 28Ey etl A M pRu k}i EA jn aveR pEdzi atHButeu. 29 Ey pWiictH av ew zAOimAerEAelyl. Ey pWiictH aDikArmvenEAel yAyi.

sViEl v}iyM nrkiEl v}iyM (lUeA. 13+24)


13wiy vAtililUew Evzi k, kArNM a sViEl vAtilANH. nrkiEl vAti vItiEyRiytANH. aDikM EpM v}i EpA. 14qA jIvniEl v}i wiytANH. a vLer dmvumANH . cil mAEm a keZ.

muvew ecyt H ik ik (lUeA. 6+43-44; 13+25-27)


15kvAckAer sUik. av wieR Evxi nieL smIpiM. qAlv yTAi ecAyH eLEAel apkwkArik LANH. 16avew vik ekAH niLver mnilAM. cIyAL@k eLAril@M n ecil, mwi miri AkA EpAel. e{ri ili niH ai}mAkARil. 17 aEpAel, nl v] nl PlM tM. cI v] cIPlvuM. 18o nl v]M dxic PlmuAil.

Ey ErAgiey suKew (meA. 1+40-45; lUeA. 5+12-16)

Ey mlyiRiv. aEnkM Ep aven piw. 2 xHWErAgi yAy orALEA aven smIpic@. ayA Eyvi mi nmsH k riciu pRu. kAEv, nI #

mAyi 8+3-21

1292
rAjYieR wmAvkAzM nii pH t mAyiriEv puRe i ElH qRiyewM. aview av Evdn ekAH krykyM pl@ e{ri kyM ec@M. 13anrM Ey ztA DipEnAw pRu, vIiEl EpA. nI vizVsiEAel nieR B]tY suKewM. aEtsmyH B] t Y suKeu k}iu. aEnkM Eper suKew (meA. 1+29-34; lUeA. 4+38-41)
14Ey pEAsieR vIiEl EpAyi. pEAsieR aAyiy kw pni piwic@ kiwkyAyi . 15Ey avL@ew eek sHpzi cEA avL@ew pni mARi. aEA av q}uEH aven Uxic@. 16a eevErM jn opA wEper aveR smIpM ekAuv. averlAM tM bADicvrAyi. EyvieR vcnLilUew t aver viu EpAyi. ErAgM bADic@ v qlAveryM av suKew i. 17eyzAvAckeR Q vA k niREvAnANvni ecyHttH.

hievi qe suKewA zi ninH. 3Ey ayAeL sHpzic@. av pRu, qni nie suKew NM, suKew? w te ayA L@ew xHWErAgM mARi. 4qiH Ey ayAELAw pRu. sMBvicetAM ErAwM pRytH. qA nI EpAyi nie puErAhit kANik. EmAez kl i c i ri v}ipAwk k}ik. atH jni o etLivA yiriM. ztADipeR Esvken suKew (lUeA. 7+1-10; EyAh. 4+43-54)
5 Ey kPmiEl EpAyi. av ngriEl EvzicEA o ztADip aven smIpic H shAymBYic@. 6ayA pRu, kAEv, qeR B]tY vIi ErAg zyilANH. pvAtM piwic avnH kw EvdnyH. 7Ey ayAELAw pRu, {A EpAyi aven suKewAM. 8 ayA mRupwi pRu, kAEv qeR Bvni aey sVIkri A {A EyAgYnl. qeR B]tY suKmAM qH aH kl i kEy EvU. 9 {A aDikArikLAy meA rAH kI}HevnANH. qni kI}i luM BwAH. avrielArAELAwH {A EpA q pRAlv EpAM EveRAvEnAwH v q pRA lv vM. meAvEnAwH qeiluM ecA pRAlv ec@M. wAet qeR B]tYM qe asri. en ec qH {A qeR B]tYEnAw pRA av pR EpAel ec@M. ninM en aDi kArziyeeniRiyAM. 10EkH Ey atH B uteu. av tEAewAmAyivErAw pRu. {A niELAw stYmAyi pRye, Q mxYnANH {A yi A Eyli EpAluM ver kiu vuM vliy vizVAsi. 11plM ki} niM pwiARu niM vM. av sVrAjYi aAhAmi EnAwM yisHhAiEnAwM yAEAbi EnAwemAmiH BiM. 12 qA

av new ErAgeL vhic @ . new EvdnkeL av mki. eyzAvH 53+4 Eyvien agmi (lUeA. 9+57-62)
18qlAvM tni uM wiyiri tAyi Ey ku. atinA Ey teR ayAyikELAwH mRukr yiElH EpAkA jH{Apic@. 19aEA o zAOi Eyvien smIpic @ pRu, ErA aH qvi ewEAyAluM {A aey ag miM. 20Ey ayAELAw pRu, RuA pAA mALL@H. pik wH. qA mxY punH * tl cAyHA oriwvumil. 21EyvieR zixYArielAv pRu, kAEv {A EpAyi

mxYpu Ey. dAnIEy 7+13+14 teR jne riA eedvM tire w mzIhyew EprANitH.

1293
dYM qeR aeR zvM mRvu ece qiH aey piwrAM. 22qA Ey avEnAw pRu, qe agmik. mricv t L@ew mricver sMsHkrie. Ey ekAwAien twy (meA. 4+35-41; lUeA. 8+22-25) viyi kyRiy Eyvien zixYA agmic@. 24vi tIrM viEA o ekAwAH uvIzi. tirmAlk viey mwi. pE Ey RukyAyi. 25zixYA Ey vien Ni. av pRu, k AEv, {eL ri, { mu . 26 Ey mRupwi pRu, qi nA ni EpwitH? ni vizVAsM RvANH. anrM Ey q}uEuniH kAiEnAwM tirmAlk ELAwM awA klic@. kAu nilc@. kw vLer zAmAyi mARi. 27 av atH B uteu pRu, qeA mxYnANiEhM? kAuM kwluM Ehe asri! Ey teL o}i (meA. 5+1-20; lUeA. 8+26-39)
28Ey twAkieR mRukryi gdErnew nAieli. aview ru Ep Eyvien smIpic@. aver t bADici. av zvlR kiwyilANH vsicitH. av vLer apkwkArikL@mAyi. ati nA klRyew awwi M v}i EpAkA k}iiil. 29av Eyvien smIpic @ nil viLic@, eedvpuA, nin { eLeAeA EvtH ? {eL kAlmAMmE EBdYM ecAnAENA nI viritH? 30avew alM akelyAyi o vliy piM EmyAyi. 31t EyviEnAw yAcic@, nI {eL vri nieA}iicA Q piiiElH ayENEm. 32Ey avErAw pRu, EpA. t Q mxYer viH pi i Evzic@. piM mlmn ukLi niH cAwi twAkiel evi mic. 33pie 23o

mAyi 8+22-9+9

EmyH c i v ByH oAwiEAyi. av ngriecH t bADi c L@kH sMBvictH qlAM pR u. 34 ngrvAsikLAek Eyvien kANAeni. aven kEA av avEnAwH #AmM viuEpA kA aEpic@. tLvAtErAgiey Ey suKew (meA. 2+1-12; lUeA. 5+17-26)

Ey viyi kyRi mRukryi lu teR sVM ngriEl EpAyi. 2 tLvAtM bADic orAeL cil aveR mi ekAuv. ayA o kiwyi kiwkyAyi . avew Rc vizVAse Ey mnilAi. av ErAgiEyAw pRu, yvAEv, sEAxvAnAyi rik. nieR pAp epARu eu. 3zAOimAri cil Eku. av prsH p rM pRu, yA eedveEAel sMsAri. eedvEdAxmEl tH. 4 avew iliriH Eyvin RiyAM. atinAlv pRu, qi nANH niLien dxic kArYLA ElAcitH ? 5 nieR pAp epARueiri q pRy EtA, q}uEH nw q pRy EtA qL@M? 6mxYpunH miyi pAp epARuA aDikArm eH {A ni etLiyic @ trAM. qiH Ey ErAgiEyAwH pR u, q}uEH nieR kiwymAyi vIiEl EpA. 7ayA q}uEH vIiEl EpAyi. 8 kvri ByM niRu. eny mxYH kArm zi nkiytinH av eedve sHtic@. Ey mAyiey tirew (meA. 2+13-17; lUeA. 5+27-32)
9 Ey aviwM viu EpAkyAyi EA mAyi q Ep eL ku. mAyi Aew kArYAl yilirikyAyi. Ey av EnAw pRu, qe agmi. aEA mAyi q}uEH Eyvien

mAyi 9+10-28

1294
RuH. aEA vIuM siyM nA yiriM.

piw. 10 Ey mAyiyew vIi BNM k}ikyAyi. aEnkM AM mu dxic AM EyviEnAwM zixYAErAw emAmiH BNM k}ic@. 11Ey avErAewAiH hArM k}i tH tAM prIzA ku. av EyvieR zixYAErAw EcAdic@, qA niL@ew Q i rivukAewyM mu pApikL@ewyM ewyiAhArM k}itH? 12prIzA pRytH Ey Eku. av prIzAErAw pRu, ErA gYmvH eevdYen vzYmil. ErAgikANH eevdYen vzYm tH. 13{A niELAw cil kArY pRyAM. atieR aM EpAyi pWi. qni yAgM k}iE. {A mxYew wyi dy kAMi* nlver NiAnl {A vtH, pApikeL NiAnANH {A vtH. Ey mu eyderEAelyl (meA. 2+18-22; lUeA. 5+33-39)
14aEA EyAhAeR zixYA Eyvinwei. av Eyvi EnAw EcAdic@, {L@M prIzAM plEA}uM pvsiARuH . pE nieR zixYA qApvsiA tH? 15Ey mRupwi pRu, vivAh EvLyi mNvAL ewyEA aveR ukA d+KiARil. pE mNvAL avew mYi ni kew smyM vM. aEA suX d+KiM. smyM av pvsiM. 16 orA p}y vO iel dVArmwyHA putiy vO i niM o kxNM kIRieywA Ril. aTvA ayALen ecyHtA iEc Ni kIRukyM dVArM vlutAvukyM ec@M. 17 a EpAel putiy vIH M p}yvIus ikLi o}ic@ evARil. qekA eA si epAi vIu puR EeA}ukyM vIusi kIRi EAkkyM ec@M. qA putiy vIH putiy sikLielA}iA

mric epiey jIvii, ErAgiNiey suKew (meA. 5+21-43; lUeA. 8+40-56)


18Ey etlAM pRuekAiri Ev eydiyiel o BrNA r aven smIpic@. av Ey vi mi nmiciH avEnAw pR u, qeR mk alM mH mric@. pE au vH avL@ew Em eekevcA av vIuM jIviM. 19Ey q}uEH ayAL@ew ew EAyi. aveR zixYAM aven piw. 20pu vxmAyi r Avm o OIyAyi. av Ey vieR piAeleyi aveR vsHieR kI}HBAgM sHpzic@. 21avRiyAmAyi, qniv eR vsH i etAwAnAyA qeR ErAgM suKewM. 22Ey tiriH aveL EnAi. av pRu, alEyA iye OIEy nieR vizVAsM nie suKewiyiri. sEAxi k. w OI q}uEu ni. aEA av suKeu. 23Ey BrNArEnAewAH ayA L@ew vIieli. aview zvsMsHkA rAH pAwver ku. cil i mricti kryAyi. 24Ey pRu, mARi ni, Q epi mriciil. av Ruk mAmANH. qA L@k Eyvien prihsic@. 25L@keL puRiRiy EzxM Ey iyew mRiyi kyRi. av epiyew krM #hic@. w te av q}uEkyM ecyHt. 26Q vA EdzmAek vYApic@.

qni ... dy kAMi EhAEz. 6+6.

rNi

wt Eper suKew aviwM viu EpAkEv ru aA aven agmic@. av Re pRu, dAvIdpuA, { ELAw kN kAENEm, 28Ey ak E kyRiyEA aM ew
27 Ey

1295
yRi. Ey avErAw EcAdic@, ni kA}Hc tiric@ trA qni k}iyemH ni vizVsi EvA? av mRupwi pRu, aEt kAEv, { vizVsi. 29aEA Ey avew kk Li etA@ekAu pRu, ni kA}H c trA qni k}iyem ni vizVsi. aen sMB vie. 30aEA avew kA}H c zi vIukii. Ey av zmAy mRiyi@ nki. av pRu, tAErAwM pRytH. 31pE av puR EpAyi Eyvieniy Q vA EdzmAek pri. 32 ruEp EpAkAenAu EA cil meArAeL EyvieR aw ekAuvi. tM bADi citinA ayA miAnAmA yiil. 33Ey ayALi niM t e Ri viu. aEA ayA sMsAriAnAyi. L@k aM viu ekAu pRu, eny sMBv eLAM { yi AEyli ori luM kiil. 34qA prIz pRu, t L@ew EntAvu ekAw zi ekAA Nvni ec@tH.

mAyi 9+29-10+12

Ey aeAst H lAer sMgiA viw (meA. 3+13-19; 6+7-13; lUeA. 6+12-16; 9+1-6)

10

jnELAwH ak EtA ql A ngrLilUewyM, #AmLilUewyM, eedvrAjYei y suviEzxM criikyM ecyHt. qlA viDilu avzt kL@M ErAgL@M av EBdmAkyM ecyHt. 36EyvinH jne kEA avErAwH ak EtAi. kArNM, av vYAlrAyM nihAyrAyM kANeu. wynilA ip eEAel anATrAyi av. 37Ey zixYAErAw pRu, viLvH DArALM H. qA viLev wvrAke RvuM. 38viLvH eedv invkAzetANH. wt pNi Aer aycH viLevwi shAyi A avEnAw Aik.
35Ey

Ey teR p*u zixYA eryM viLic@ i. aAA EmluM, aver o}iEcAwiiA m zi av av nki. ql A viD ErAgL@M EBdmAA av av zi nki. 2p*u aeAsHtlA vrAyi. ziEmA en pEAsH, aveR sEhAdr ae*yAsH, esebdiyew pu yAEAbH , aveR sEhAdr EyAhA 3 PilieAsH, beA elAmAyi, EtAmAsH, irivukAr nAy mAyi, aPAyew pu yAEAbH, tAyi; 4 qrivukArnAy* ziEmA, Eyvien oieAw ydA QsHkErYAA. 5 Ey Q pH aeAsHtlA M cil rvuk nki. qiH aver sVrAjYieR suvi EzxM criiA ayc@. Ey pRu, jAtikeL smIpitH. zm rYAA tAmsi #AmLiluM EpAktH. 6qA yi AEykAew nxHwe wkL@ew aw ecl@ vi. 7ecl @ EA ni Q sEzM avAyi sMgik, sVrAjYM vrARAyi. 8 ErAgikeL sQKYewk, mricver jIvii k. xHWErAgikeL suKewk. mxYri niM teL o}iik. {A niti k}ivuk sQjnYmAyi t. atinA ni L@keL sQjnYmAyi shAyik. 9 sVEmA eviEyA ecEA y nANy ni qwtH. 10o siyM qwtH. Dri vO vuM ec@M mAM qwk. Qvwi qwAtirik. EvlAr teR vzY niREvewvA EyAgY nElA. 11ni o ngriElA, #Ami ElA EvziEA EyAgYnAeyA rAeL kei niLviwM viu EpAMver ayAL@ew vIi tAmsi k. 12etiluM vIi Evzi

qrivukAr EslH o eyd rA*xHwIy viBAgM.

mAyi 10+13-33

1296
ewM. 23 o ngri EmAzmAyi av pIfiicA aw ngri El EpAk. {A niELAw stYM pRy. mxYpu vIuM v ti mH yi AEyliel qlA ngr LilUewyM ni EpAyiuAvil. 24o zixYM teR vien A miwnl. o B]tYM teR yjmAnenA miwnl . 25vi enEAel yA zixY t] p H t i awyAM. B]tY yjmAnenEAelyM. wMbnATen ebeye/bU q Epri viLiewevi mMg eL atiluM nIcmAyi viLiewM. eedveyANH mxYeryl ByeEwtH (lUeA. 12+2-7)
26atinA aver ByeEw til. mRc@ eveetlAM puRv M. rhsYemlAM prsYmAM. 27 {Ani etlAM rhsYmAyi niELAw pR y. etlAM evLici ni pRyNM. {Aniv niELAw mA mA pRiutH. qA niLi etlAM sVtmAyi jnELAw pR yNM. 28mxYer ByAtirik. av H zrIre mAEm ekAlAnAvU. Avien ekAl A nAvil . zrIr eyM AvienyM mriiA k}iy eedve mAM ni By ewk. zrIreyM AvienyM nrkiElyA av k}iyM. 29ru ecRiy pikeL vitH o ciliAzinANH. qA niL@ew pitAvvdiAet o pi EpAluM cAkAnAvil. 30niL@ew tl yi q mwikL@ever eedv inRiyAM. 31atinA ByE. aEnkpikELA EyAgYrANH ni.

EA ni smADAnM q pRyk. 13 vIukA nieL sVAg tM ecyH t A niL@ew smADAn inH av EyAgYrANH. niLAzM sic smADAnM avAke. mRi cH av nieL sVAgtM ecyHti eli smADAninH avrhrl. zMsic tiriekeywk. 14o vIEwA, #AmEmA te nieL sVIk riAEnA viAEnA mwicA aviwM viu EpAvuk. niL@ew kAli piy avew epAwi tiLyk. 15{A niELAw stYmAyi pRyAM. viDidivsM ngrieR av esAEdAMegAEmAryew avEy A kxHwmAyiriM. Ey mRiyi@ n (meA. 13+9-13; lUeA. 21+12-17) {A nieL ay yH. ecAyHiwyiel ec riyAwkeLEAelyANH ni. ati nA ni pAukeLEAel viEv kzAlikLAyirik. qA Avuk eLEAel nixHLmAyiriENM. 17 L@keL sUik. av nieL piwicH viDiEcAM. av tL@ew eydikLi vcH ni cA ywi nkiEyAM. 18nAwvA}ikL@ ewyM rAjAAewyM mi ni niEi vEAM. qe tiyANH niELAwvri ec@tH. aview avErAwM jAtikELAwM ni qei pRyM. 19 piwie wEA qH qen pRyemEA H d+KiE. ni pREytH qeH niH nkewM. 20aEA niLAyiriil sMsAri tH. niL@ew pitAvieR A vAyiriM niLilUew sMsAri tH. 21sEhAdrA sEhAdrAe tier tiriykyM aver ekAlA ekAwkyM ec@M. pitAA sVM metier tiriykyM aver ekAl A ekAwkyM ec@M. m anmAetier tiriH aver ekAlA ekAwM. 22ni qeR zixYArAytinA qlAvM nieL evRuM. qA aYM ver Rc@ niv ri
16ik!

niL@ew vizVAsei (lUeA. 12+8-9)


32muvew mi niH orA av qi vizVsiev pRA ayA qniv qH {A pRyM. {AnitH sVnAy qeR pitAvieR miluM pRyM. 33qA qi vizVAsmiel H

1297
jnmYi pRyv qniv kAzevnel {AM pRyM. sVnAy qeR pitAvieR mi EpAluM. Eyvien agmitH zn H ekAuvEAM (lUeA. 12+51-53; 14+26-27)
34{A miyi smADAnM eekv riAnA viriet ni kttH. {A vtH atinl. vA qiAnANH {A viritH. 35-36en sMBviiAnA {A vtH+

mAyi 10+34-11+10

stYmAyM sAnM kiuM. qeR zixYnH o EkA evM mAEm ekAwiu_eviluM tiPlM ayA kiuM.

EyvuM sn H ApkEyAhAM (lUeA. 7+18-35)

11

orAL@ew vIiluv teyA yiriM ayAL@ew zu. mk aentirAM. mk a yHetirAM mmk aAyiy yHetiM M. mIK 7+6
37qeA sVM aenyM aeyyM sHEnhiv qeR zixYnAkA EyAgYnl. qeA sVM mkenEyA mkeLEyA sHEnhi v qeR zixYnAkA EyAgY nl. 38qe agmiEA li e ri mA mwivM qeR zixYnAkA EyAgYnl . 39qeALDikM sVM jIvite sH E nhivnH yTA jIvitM nxH w mAM. qni Evi sVM jIvitM EpivnH yTA jIvitM keAnAM.

nieL eekeA_ver eedvM a#hiM (meA. 9+41) sVIkriv qe yM sVIkrikyANH. qe sVIkri v qe aycvenymANH sVIkritH. 41vAcken sVIkri vnH vAckeR tiPlM lBiM. o mxYeR neyti ayAeL sVIkrivnH nlv tiPlM kiuM. 42o ecRiyven aveneR zixYnAytieR Epri eriluM shAyicA ayAH
40nieL

Ey teR pu zixYA M niEzM nki}iu. anrM av glIlyiel ngr Li pEdziAM sMgiAmAyi EpAyi. 2 sHnApkEyAhA kArAg]hi lAyi. isHtvieR v]ik eLi EyAhA Eki. atinA lyA teR cil zixYAer isHt 3EyAhAeR vinwEyc@. zixYA EyviEnAw EcAdic @ , vem EyAhA pRv teyAENA nI, aEtA { EveRArAeL EnAENEmA? 4 Ey mRupwi pRu, EyAhA eRywH mwiecH ni kA M EkmAy kArY pR yk. 5 a kA}Hc lBic@; tL vAtM piwiepv nwARAyi; xHW ErAgik suKM Api; bDir EkARAyi; mricv yie }uE; suviEzxM* pAve viwyi sMgiew; 6 qe sVIkriti twmil A v ag]hIt. 7EyAhAeR zixYA EpAkEv, Ey mAL@kELAw EyAhAeni pRyA wi. Ey pRu, mmi yiEl nieL kANAnA EpAytH ? {AN kAiluly kANAEnA? al! 8 yTAi ni eL kANAnA EpAytH ? nl vOLNi orAeLEyA? al! nl vOLNiv rAjekAArLi lA tAmsM. 9 pie q kANA nA ni EpAytH? o vAc ken? aet {A niELAw pR y, EyAhA o vAcknilu 10tiev}ui mpriyAyi.

suviEzxM jn avew pAp epARuewAM eedvEAewA jIvi Am mAM eedvM Ririev vA.

mAyi 11+11-26

1298
avizVAsikeL zAsi (lUeA. 10+13-15) Ey teR mi vIrY v]ikL@M nwiy ngreL vim zic@. kArNM, ngrLiel nivA sik mAnsArewkEyA pApM ec@tu nikEyA ecyHtil. 21Ey pRu, EkArsIEn,* ni kxHwM. EbHsyiEd ni kxHwM. {A niLi aDikM vIrY v]ikL@M ecyHt. Et vIrYv] ik EsAriluM sIEdAniluM * v iciei aAukA pE te mAnsArewmAyi. av rH DrikyM cArM Edh pUkyM ecyHtH tL@ew pAp Li pApiEc e n. 22qA {A niELAw pRy, aYviDi divsM niL@ew iti EsArien AL@M sIEdAenAL@M ashYmAyi riM. 23kPEm ni sV iElyewEmA? l! ni mrN}iyiEleRiyewM. {A nii pl vIrYv]ikL@M v ic@. aEt vIrYv]ik {A esAEdAmi vicievi aAukA pApM ec@tvsAni ikyM ngrM M nilni kyM ecyH E ten. 24qA {A niELAw pRy, nYAyviDi div sM niL@ew iti esAEdAmien A kxHwkrmAyiriM. vimM avdi (lUeA. 10+21-22) Ey pRu, sV ieRyM miyewyM kAvAy qeR pitAEv {A nin ni pRy. viEvkzAlikLi niM vijH{AnikLi niM etlAM mRc@ piwicti {A nie vA}H. qA ekAc@ikeLEAelyv nIy kAieAwtH. 26 aEt pitAEv, nieR cHC EpAel kArYM nwi.
EkArsI, Ebs H yidA, kPM Ey jnELAwH sMgic, glIl twAkryi lu pN. EsAM sIEdAM vLer dxHwrAyv vsi ci elbAEnAniel pN.
25aEA 20piIwH

EyAhAeni enyAeN}uti yiritH+ tA {A (eedvM) qeR dten nin mE ayyHM. av nin mAemAM. mlAKi 3+1
11{A niELAwH stYmAyi pR yAM, sHnApkEyAhA qAlvuM jIvic i verA ExH W nANH . qA sVrAjYiel vuM ecRiyv EpAluM EyAhAenA ExH W nANH . 12EyAhAeR kAlM mt ver sVrAjYM atiz mAyi mEAu EpAkyAyi. atiEl EvziA L@k tiyRi. 13EyAhAeR vrvu ver qlA vAckM EmAezyew nYAymANvuM eedvrAjYei yM vcic@. av nwAniri kArY vcic @ . 14nYAymA NvuM vAckM pR ni sVIkrievi EyAhA lIyAvAeN ni vizVsi k. lIyAvH vrAnirievH av vcic i uH . 15kAv Eke! 16e tlmRAer {Aeni EnAwpmiNM? averienEAel yANH? eyAA cik eLEAelyANH. o sMGM ik mE sMGAer viLi, 17 {

niAyi }lUti, pE ni n]M evcil; { d+KgAnM pAwi, pE ni d+KmAyil


18L@k

aEpAelyAeN {Aeni pRy? qeA EyAhA v. av muver EAel tiil, vIu wic@mil. av pRu, aven tM bADici uH. 19mxYpu vtH muver EAel tiM vIu wic @ M ekAANH. aEA L@k pRy , aven EnA! av vLer ti . DArALM wi. Aew yM mu pApikL@ewyM sHEnhit. pE jH{AnM sADUkriewtH atieR v]ik ekAANH.

1299
27 qni qlA vsHtL@M qeR pitAvu t. puen pitAvi mAEm aRiy. mAM aRikyil. pitAvien pu mAEm aRiy. mAM aRikyil. pu pRyA #hiv evLiew tiEvi tirewvH mAM pitAvien aRiyAnAM. 28INitM BArM mvM qeRyw vrik. {A ni vimM trAM. 29 qeR EjAli sVIkri kyM qi ni pWikyM ec@k. {A sQmYM vinItXd ymAN.H niL@ew Avi ni zAi keM. 30{A ni Ezi EjAli qL@mANH. {A t BArM lGuvumANH.

mAyi 11+27-12+18

emeH aRiiei nirprA DikeL ni viDiil . 8mxY pu zb divsieR kA vAN.H orAL@ew tL eek Ey suKew (meA. 3+1-6; lUeA. 6+6-11)
9 Ey aviwM viu avew eyd iyiEl EpAyi. 10aview o eek tL orAL@Ayi. Eyvi eleiluM etu kANA kAni vM aviewyAyi. av EyviEnAw EcAdic @ , zb divsM ErAgzAi v zri yAENA? 11Ey mRupwi pRu, niL@ew aDIntyilu k AwH zb divsM }iyi vINA niLtien }iyi niM puRewM. 12tIc yAyM o mxY wienA DA nmANH. atinA zbdivsM n ec@vA EmAezyew nYAymANM avdi. 13anrM Ey eek tLvEnA w pRu, nieR eek o kANe. ayA teR eek EyvieR Ener nIi. aEAe mE eek EpAel eek vIuM ErAgYM Apic@. 14qA aviwM viuEpAy prIz Eyvien ekAlA ElAcic@.

cil eydA Eyvien vimzi (meA. 2+23-28; lUeA. 6+1-5)

12

aEt smyM o zb divsM Ey DAnYvylukLilUew nw kyAyi. aveR zixYAM ewyAyi. av viz Ayi. atinAlv DAnY pRic@ tiA wi. 2 prIz a ku. av EyviEnAw pRu, EnA, zb divsM eydnYAy mANM viltEl nieR zixY A ec@tH? 3Ey avErAw pRu, tniM tEAewAmvM vizEA dAvIdH ecyHttH ni vAyiciiEl? 4 dAvIdH eedvAlyi Evzic @ . avM aveR AM v}ipAwi aM qw ti. zbien sMbic nYAymANM lMGi. aM nYAymAN vimAyi. puErAhit mAEm a tiA avAdmAyiU. 5qlA zb divsvuM eedvAlyiel puErA hit zb ieR nYAymANM lMGitH EmAezyew nYAymA Ni vAyic i uEl A . qA puErAhit a ec@ti eti l. 6 {A niELAw pRy, eedvA lyeA mhAy ciltH view yH. 7tiev}ui pRy, m]g yAgeA jnL@ew wyi dy kAMi. Q vAkL@ew a

EyvANH eedvM tire w dAs 15prIz ec@etAeNH EyvinRiyAmAyi. atinAl v aviwM viu. aEnkM Ep av en piwkyM ErAgikLAyver av suKewkyM ecyH t . 16qA tA rAeNH mAErAwM pRyetv tAI ecyH t . 17 eyzAvAckeR vAk niR EvAnANv etl A M ecyH t tH . eyzAvH pRu,
18

tA qeR dAs; {Anven tirewiri, {Anv en sH E nhi, avni {A sxHwmANH; qeR Avien {Anvni v siiM. jAtikiwyi

mAyi 12+19-37
qeR EnrAy viDi av KYApiM. av tikEyA bhLm AkEyA ecil; etvuk Li M aveR zbHdM Ek kymil. vL {AN av owi yil; qriu tIrARAy kAzM av aNyHkyil, nItiey vijyieliM ver avni wM. rAxH \ avew tYAz avni vyHM. eyzAvH 42+1-4

1300
tinM eedvrAjYM niAyi niL@ew Em v k}iu qANH. 29knAy orAL@ew vIi kwH ayAL@ew sADn EmAxHwiAnA# hiv dYM vIuwmey bi NM. qA zeR vIwH av ekAywiA k}iyM. 30qEAewAmilAv qnie tirA; qEAewAM EzKriA v {A EzKric citRikyM ec@. 31atinA {A niELAw pRy, L@k ec@ ql A pApM av epARuewAM. av pRy qlA dxic vA kM av miewAM. qA priAAvientirAyi vAkLi lUew eedve niiv m kiukyil . 32mxYpuentirAyi sMsArivnH mA@ kiiey vrAM. qA priAAvienti rAyi sMsAriv epARue wil. avnH Q ElAkiluM vrAni ri ElAkiluM mAil. niL@ew awyAL (lUeA. 6+43-45)
33nl PlM EvNemi v]M nl tAyiriNM. niL@ew mrM nltel i atien nAi qwNM. o v]M aRiyewtH aA PlieR awiAnilANH. 34pA ukEL, dxHwAEr, qen ni n sMsAriAnAM? Xdyilu tANElA vAyH sMsAritH. 35nl vnAy ov ayAL@ew Xdyi n sUi. atinAlvnH sVM Xdyi ni v nl kArY sMsAriAnA. qA dxHwnA y oveR mni dxHwt niRy. atinA ayA sMsAritH ayAL@ew XdyiniM v dxic kArYLAvuM. 36{A niELA w pRy, t pRy niAr mAy oAErA vAiM jn viDidiv si kN pREyivM. aY viDidivsmANien Evi vrik. 37ni pR vAkLsricAvuM nieL viDik. niL@ew cil vAk nieL nItIkriM. qA EvER cilvAkH ni M viDiewkyM ec@M.

19

20

21

EyvieR zi eedviniH (meA. 3+20-30; lUeA. 11+14-23; 12+10)


22aEA cil EcH orAeL EyvieRyw ekAuv. o tM bADictinA ayA aM QmmAyi. Ey ayAeL suK ewi kA}HcyM sMsArEzxiyM tiric @ nki. 23qlAvM atH-t eu. av pRu, Q mxYnA yiriM eedvM newyiwyiEl ayyHemH vAgHdAnM ecyHt dAvI dieR pu. 24L@kLien pRtH prIz Eku. prIz pRu, ebeye/bU lieR shAyEAewyANiv t eL o}iit.H tL@ew EntA vANH ebeye/bU. 25prIz ciietAeNH EyvinRiyAmAyi. atinA Ey avErAw pRu, a+Ci m rAjYvuM nziM. viBji e pNM nilniil. viBji e wMbiM nilniil . 26sAA sAAen o}iic A sAA tnietirAyiH viBji ewM. aveR rAjYi wrA k}iykymil . 27 teL o}ii EA {A sAAeR zi p EyAgievH ni pRy. a zriyAeNi, niL@ew A teL o}iitH ew ziyAlANH ? atinA ni etiey niL@ew L@k te etLiyi. 28qA teL o}i iA {A eedvieR Avi eR ziyANH pEyAgitH .

1301
eydA awyALM EcAdi (meA. 8+11-12; lUeA. 11+29-32) prIzA cilM zAOimAM EyviEnAw pRu, ErA, orwyALmAyi aH o vIrY v]i ec@tH { kANNM. 39Ey mRupwi pRu, dxH w M pApikL@mAyvrANH awyALmAyi vIrYv]i vzYewk. qA avAyi o vIrYv] iyM nkewkyil. EyAnAvAck sMBvic atH-tmANH k awyALM. 40m rAiyM m pkluM EyAnA o vliy mInieR vyi kiw aEpAel mxYpu m pk luM m rAiyM miyew Xdy ieR i riM. 41viDidivsM nIenEvyiluv niELAewAM q}uEuniH ni vALikLA eN etLiyiM. qekAeA EyAnA avErAw sMgic E A av atpic@. {A niELAw pRy, {A EyAneyA mhA nANH . 42aYviDiyi etieR RANi e niL@ew tlmRA ErAewAM qNIu niH av etu piyiri q etLiyiM. q ekAeA, rAjH{i vLer vLer akelniM zElAEmAeR vijH{An dmAy buiypEdzM EkA v. {A niELAw pRy, {A zElAEmAenAL@M vliyvnANH. Q tlmRA pApik (lUeA. 11+24-26) niM puR v aAAvH vimiAenAriwM Etwi mmiyilUew sri. qAl v oriwvuM keiyil. 44atinA aAAvH pRy, {A viuEpA vIiEl te tiric@ EpA. aAAvH ayA LiEl mwi vEA ayAL@ew zrIrM nYmAyiritAyi kA . vIwH awic@vAri v]iyAi yiri. 45aAAvH puR EpAyi teA dxic mH }u aAAL@mAyi mwivH av erlAM wi ayALi tAmsi. aEtAew ayA pUvADikM vxL
43orALi 38aEA

mAyi 12+38-13+9

nAyi. dxic Q tlmRAew av teyANH. aveR zixYA aveR wMbA (meA. 3+31-35; lUeA. 8+19-21)
46Ey jneL pWiiev av eR mAtAvuM sEhAdrL@M puR niAyi. avH av EnAw sMsAriNmAyi. 47orA EyviEnAw pRu, nieR a yM sEhAdrAM niEAw sMsAri AnAyi evLiyi kA ni. 48Ey avEnAw mRupwi pRu, rAeNeR a? rAeNeR sEhAdrA? 49piIwH Ey teR zixYAer iRu, EnA, vrANH qeR ayM qeR sEhAdrAM. 50qeR yTA sEhAdrM sEhAdriyM ayM sVnAy qeR pitAvieR xHwM ec@vrANH.

vi vity H kT (meA. 4+1-9; lUeA. 8+4-8)

13

divsMte Ey vIwi puR iRi kwElAri. 2qlA vM aveR uM ni. atinAl v o viyi kyRi . me lAvM tIrte ni. 3 aEA av aver plM pEdziA pl kTkL@M pEyAgic@. Ey pR u, o k]xiAr vi vityHA niRi. 4 vityHEv cil vik v}iyi vI. pik v av ekAii. 5cil vik pAR yi vI. aview ecLiyil A yi . viH vLer EvgM vL. qe A mi }milAyi. 6 pE sUrYyEA ecwik kriu, }i EvkLil A titinA ecwik kriu. 7mu cil vik m_kiwyi vI. mecwik vLH viien vLti niM twu. 8 mu cil vikLA ke nl milANH vINtH. vi vL DAnYmAyi. cil ecwik Rumwu wt viLu. cilv aRupM mu cilv mM Emni viLvuAyi. 9kAv Eke.

mAyi 13+10-29
pEdziA kTkeLi pEyAgi (meA. 4+10-12; lUeA. 8+9-10)

1302
vikL@ew kT vizdIkri (meA. 4+13-20; lUeA. 8+11-15) kxkeR kTyew aM niLiEA ik. 19v}i yi vIN vik qANH? rAjY eiy pEdz Ek kyM mnilAAtirikyM ec@ verEAelyANH vik. ayAL@ew mni vitcv dxHw v qw ekAu EpAM. 20pAR @R vIN vikeLANH? vcnM Ek mAyi te sEAxpUvM 21qA sVIkrivrANtH. vcnM teR jIviti }i EvErAwAnv avdiil. Rc@kA lE mAM vcnM nilniM. vcnM nimiM EkzEmA pIFEyA AEA av vizVAsM eekev wiy. 22 m_kiwyi vIN vikLAke, vcnM EkkyM vcne jIvitd+K ekAuM DndrekAuM mwi vL PlmA kA avdiAvrANH. atinAl veR jIviti vcninH o sAYtymil. 23qA nl mi vIN vik Ek vcnM mni lAvrANH . av vLH cil EA RuM aRupM mM mwu viLvuAM.
18atinA

Eyvien smIpicH EcAdic @ , L@keL pEdziA aeinA kTkL@pEyAgi tH? 11Ey mRupwi pRu, sV rAjYeiy rhsY aRiyA avkAzM ni mAEm avdic@kiiyiuZ. mAM Q rhsYLRiyA k}iykyil. 12cil v wt nkewM. avnH vzYmtilDikM lBiEc AM. qA lAvnH ti Rc@ wi nxHwmAM. 13aver pEdziA {A kTkL@pEyAgiA kArNM tANH. av EnAeiluM kA il. EkeiluM mnilA il . 14atinAlvew kArYi eyzAvieR vcnM niREviyi ri+ ni ikyM Ek kyM ec@M qAluM mnilA il. ni EnAkyM kA kyM ec@M. qiluM ktH mnilAil. vew Xdy kWinLA NH, avH ecviyeiluM iil, stYM kANAnv visti. av tL@ew kk ekAH kANAtiri kyM sVM ecviekAH Ek AtirikyM sVmnS ekAH aRiyAtirikyM ec@tH qeRywEl tiriH {A ciki/iNem H vzYewAtiriAnANH. eyzAvH 6+9-10

10zixYA

15

16qA

ni ag] h ItrANH . ni niL@ew kk ekAH kA mnilA. niL@ew ecviekAH EkvyM mnilA . 17 {A niELAwH stYM pR y. aEnkM vAckM nlvrAy L@kL@M niLiEA kA kANAnA#hic@. qAlvrtH ki l. aEnkM vAckM nlvM ni LiEA EktH EkAM # hic@ qAlvrtH Ekil.

EgAtieRyM kLkL@ewyM kT 24aEA Ey aver pWiiA meA kT pRu. av pRu, teR pAw nl vi vitc venEAelyANH sVrAjYM. 25 rAiyi, ql A vM RukyAyi . ayAL@ew zu v EgAti niwyi kLk nH kwkLu. 26piIwH EgAtu ecwik vLH DAnYlkL@Ayi. aEt smyM kL kL@M vLi. 27 aEA kx keR dAsA v pRu, au nl viEl vitctH? pie qvi wANH kLk vtH? 28ayA mRupwi pRu, o zu vANH kLk ntH. B]tYA EcAdic@, { EpAyi kLk nIM ecNEmA? 29ayA pRu, Ev, qe A ni kLpRiEA EgAt

1303
uM pRiAniwyH . 30 EgAtuM kLyM oic@ vLre. viLevw@ smymAEA {A dAsAErAw pRyM+ dYM kL pRic@i ki k. qiH EgAtu ekAyH t ekAvH qeR pAyM niR yHk. wt kTk (meA. 4+30-34; lUeA. 13+18-21)
31piIwH av avErAw meA kT pRu, sVrAjYM o kw mNi EpAelyANH. orA teR pAw kwvi vitc@. 32 qlA vi kLiluM evcH atH ecRutANH. pE vi vLEA EtAiel vuM vliy ecwikLielAAyiIM atH. aetA mrmAyiI. pik atieR zAKkLi w evkyM ec@. 33piIwH meA kTwi pRu, sVrAjYM mAvu m}uv puLiyHM ver o OI vliy pAilu mAvi }c @ Ec puLimAvH EpAelyANH. 34kTkLAyi Nv averAew lAM pRtH. qEA}uM av kTk LilUew aver pWiic@. 35vAck pRtH teyAyi atH+

mAyi 13+30-52

eedvieR dtArANH viLevw@kA 40kLkeL pRic@ kic@kLu. ElAkAvsAnkAlM ateyA vuM sMBvik. 41 mxYpu teR dtAer ayyHM. av pApik eLyM pizAcieR ayAyikeLyM omiM. dtA aver eedvrAjY niM puRewM. 42 dtA pApikeL tIylkLiEl vliec RiyM. aview av nilviLikyM EvdnekAH pl H e{rikyM ec@M. 43aEA nItimAA sUrY enEAel tiLuM. av tL@ew pitAvieR rAjYeM. kAv Eke. niDiyewyM mieRyM kT oLiic@evc niDiEpA elyANH sVrAjYM. ayA a keA wyAyi. ayA sEA xic@. avIuM meAriw }i ciu. ayA mwiEAyi. pAwM vAA tnietlAM viu. 45nl mk aEnVxi kcvwArenEAelymANH sV rAjYM. 46o divsM ayA sviEzx mAy mlYm o nl m kei. ayA EpAyi ql A M viH m vAA v.
44pAwH

{A kTkLilUew sMsAri M; ElAkArMBM mt rhsYmA ieveiv {A pR yM. sInM 78+2

vixmM piwic o kT vizdIkri 36anrM Ey aver viH o vIiEl kyRi. zixYA aven smIpic@ pRu, vyli vitc kLkL@ew kT { vizdIkric@ tAluM. 37Ey mRupwi pRu, pAw nl vi vitc v mxYpu nANH. 38pAwM Q ElAkvuM nl vi kLAke eedvrAjYiel eedv ieR mL@M. dxHweR L@kLANH kLk. 39pizAcANH kLk vitctH. viLevwH ElAkAvsAnMkAlmANH.

mIpiwvlyew kT vlEpAel yM wiyANH sVrAjYM. ati qlA viDilum m/Y w i. 48vl niREA mv kryi El vlic@. av niliH qlA nl mIM kLilAi. cI mI av vliecRiu. 49ElAkAv sAnvuM aen teyA sMBvi k. dtA vH dxHwer nItimAA ri niM EvtiriM. 50dtA dxHwer tIcULyiEleRiyM. aview iwH av nilviLikyM Evdn ekAH pl@ e{rikyM ec@M. 51aEA Ey zixYAErAw EcAdic@, etlAM ni mnilA iyiriEA? zixYA pRu, vH, mnilAyi. 52anrM Ey zixYAErAw pR u, atinA sVrAjYei pWi oAErA zAOiyM oAErA
47 kwliEleRiy

mAyi 13+53-14+15

1304
ehErAdY kArNmANH EyAhAen bictH. 4ehErAdYey nI sVmA zriyl qH EyAhA ehErAdAviEnAw pRykyAyi. 5 ehErAdAvH EyAhAen ekAlAnA# hic@eviluM ayA jneL By . EyAhA o vAcknAeNH L@k Drici. 6 ehErAdAvieR jdinAEGAx i vikAew mi evc H ehErAdYyew pui n]M ecyH. ehErAdAvH avLi sMItnAyi. 7ayA avLAvzYewetM sAnmAyi zpTilUew vAgHdAnM ecyH . 8qH vzYewNemH ehErAdY mk niEzic@. atinA lv ehErAdAviEnAw pRu, sHnApkEyAhAeR zirH view o tLikyi vc @ t. 9 ehErAdAvu d+KitnAyi. pE v zYewetM ekAwAemyA zpTM ecyHti. aveR ati Tik ati sAikLANH. atinA lvL@ew aEp niREvA ayA rviu. 10twvRyilu EyAhA eR tl evieywA ayA eL ayc@. 11av EyAhAeR tl o tLikyi vc @ ekAuvH ep i ekAw. av tl ayH nki. 12EyAhAeR zixYA vH m]tEdhM ekAuEpAyi sMsHkric@. qiv EpAyi EyviEnAw sMBv vivric@.

vIuwmeyEAelyANH . aveR vIi p}yM putiymAy opAw sADn EzKriei. ayA av puR ekAuv. Ey jEdzE EpA (meA. 6+1-6; lUeA. 4+16-30)
53aEA Ey kTkL@pEyAgic@ pEdzitH m}umiic @ aviwM viu EpAyi. 54av tA vLv #AmiEl EpAyi. av avew eydiyi L@keL pEdzi c@. aEkH av atH-teu. L@ k EcAdic@, Q mxYnH yM atH-tvik k}ivH qvi w kii? 55v evRuM mryAzA riyew pu. mRiy aveR a. sEhAdrA yAEAbuM EyAesyM ziEmAM ydAyM. 56aveR sEhA drimArAke view nEAewAmH. pie qviwANH avnietAe ecA jH{AnvuM k}ivuM kii ytH? 57 av aven aMgIkricil. qA Ey avErAw pRu, vAcken muvrMgIkri. vAck aveR sVM jng riluM sVM wMbiluM aMgIk riewil. 58av Eyvi vizV sicil. atinAlv aview aDikM vIrYv]ik ecyHtil.

ehErAdAvH Eyvieni Ek (meA. 6+14-29; lUeA. 9+7-9)

14

smyM Eyvieni L@ k pRytH glIlyiel Br NADikAriyAy ehErAdAvH Eku. 2 ehErAdAvH teR dAsAErAw pR u, yA yTAi sHnApk EyAhAnANH . ayA mrNi niM yie}uEiuAvNM. atANH ayAien vIrYv ik ec@vA k}iytH. sn H ApkEyAhA ekAl eeten? 3ati mH ehErAdAvH EyAhA en piwic@. EyAhAen clyiH Riliu. ehErAdAvieR sEhAdr nAy PiliEAsieR piyAy

aAyirM EpH hArM n (meA. 6+30-44; lUeA. 9+10-17; EyAh. 6+1-14)


13EyAhAeR vyRi Ey o viyi aviwM viu. vijnmAy oriwEv oyH EpAyi. qA aArYM L@k aRiu. atinAlv avew #Am viH Eyvien piw. Ey EpAy lEH avM krmAM s ric @ . 14Ey avieweyiyEA opAw L@keL ku. EyvinH avErAw kANYM EtAi. av ErAgM bADicver suKewi. 15aH c tiriEA zixYA Eyvien smIpic@. av pRu,

1305
etA vijnEdzmANH. EALA ke EnrM vLer eevkiyiri. atinA ver ngrLi EpAyi hArM vAieAuvErtinAyi aycAluM. 16Ey mRupwi pRu, aver pRuviEw vzYmil. ni te av BNM ekAwk. 17 zixYA pRu, pE { L@ew p au axNL@M ru mIM mAEmyZ. 18Ey pRu, avuM mIM qni ekAuv. 19pie Ey L@kELAwH pukiwiyiliriA niEzic @ . av avuM mIM qwH kAzE EnAi BNM ttinH eedvi ni pRu. anrM av a vItM evc@. av a zixYA nki. zixY A atH L@k viLi. 20 qlA vM a k}icH sMt]pHtrAyi. qlA vM hArM k}iciuM pu k niRey hArM micM v. 21OI kL@M ikL@M ewAet aAyi rEALM Ep hArM k}ici. Ey kwli mIet nw (meA. 6+45-52; lUeA. 6+15-21)
22anrM Ey zixYAer vi yi kyi. mRukryiEl EpAkA av avErAwAjH { Apic @ . tA piAel vekAAem pRH av aviewe ni. L@keL piricyAnANv tiytH. 23L@ kELAw yA pRu piriti EzxM Ey oyHi AiA mlmkLiEl EpAyi. eevErM yEA}uM av knAyi avi ewe Ayi. 24 smyM zixYA kyRiy vi kwli vLerdrM EpAyi}ii. tirmA lkLieH vi lu. kAH vip rItmAyi. 25pulec m mNiM Ru mNi miwyi EyvieR zixYA viyi teyAyi. Ey av ewywE ec. av ev i mIet nw. 26 Ey evi mIet nwv k zixYA By. av pRu, aetA Et mANH! av By nilviLic@.

mAyi 14+16-15+2

27 qA Ey epe te av ErAw sMsAric@, srA tH {AnANH Byt.H 28peAsH pRu, kAEv tH yTAi nIyAeNi ev imIet nw vrA qEAwA jH{Apik. 29Ey viLic @ , peAEs v. peAsH viyi niiRi ev i mIetwi EyvieRywE nw. 30 qA evi mIet nw EpAkEv peAsH kAuM tir mAlkL@M ku ByH evi mA wi. peAsH nilviLic@, kAEv, qe ri. 31Ey peAsieR eek piwic@. Ey pRu, nin vizVAsmil. qi sMzyic@? 32EyvuM peAsuM viyi kyRiyti EzxM kAH am. 33aEA viyiluAyi zixY A Eyvien nmsHkric@ekAH pRu, yTAi nIyANH eedvpu.

Ey aEnk ErAgikeL esQKYmA (meA. 6+53-56)


34twAkilUew vilen s ric av mRukryi gEserH q RmKei. 35aAukA Eyvien ku. av aven tiri cRiu. atinAlv EdzmAek Ey v vivrM pri. L@k qlA ErAgikeLyM aveRyw ekAuv. 36aveR vOi eR aeiluM sHpzic@ suKM ApiAnvdiA av av EnAw Ek. EyvieR vOA#M sHpzic qlAvM sQKYM v.

eedvieR nYAymANvuM mxYA cL@M (meA. 7+1-23)

15

piIwH tAM prIzAM zAOimAM Eyvien smI pic@. eyzElmi niM v av EyviEnAw EcAdic@, 2 new mhA ArAy pUvik nm t c nieR zixYAerE pAliil?

mAyi 15+3-27

1306
aer a nyi EpAel yANH. oren meAr nyicA vM }iyi vI}uM. 15peAsH EcAdic@, nI L@kELA w pR kTeyA vivriAEmA? 16Ey pRu, niyM ni mnilAiel E A? 17 mnuxYeR vAyiEl Evzi hArem lAM ayAL@ew vyiEl EpA ev ni tIcyAymRiyAM. piIwH hArM zrIri puR E EpA. 18 qA vAyi ni puR v dxic vAk ayAL@ew ciyew PlmANH. etA ven anA. 19 Q dxicv eylAM mxYmni jni+ dxHw cik, ekAlpAtkM, vYBicArM, eelMgikpAp, aphrNM, N, muvetier ksAi pRyk, qien. 20etlAM o vYiey dxii. qA hAri mH eek k}ukA ekAH M arAil. Ey o puRjAtiyAy OIey shAyi (meA. 7+24-30)
21Ey aviwM viH EsArieRyM sIEdAeRyM EdzE EpAyi. 22o knAkAri Eyvien smI pic@. av nilviLic@, kAEv, dAvIdieR puA, qi kN kAU. qeR mkeL tM bADiciri. av vLer kxHwew. 23qA Ey mRupwieyAM pR il . atinA zixYA Ey vien smIpic@ yAcic@, aveL pRycAluM av alRieAu ne piw. 24Ey pRu, yi AEyliel nxH w evewywEH mAmANH eedveme ayctH. 25sH I vIuM Eyvien smI pic@. av EyvieR mi mu i niH aEpic@, kAEv, qe shAyicAluM. 26Ey mRupwi pRu, m axNeLwH nAyH qRiu ekAwtu zriyl. 27 av pRu, zriyANH kA Ev, qAluM avew yjmAneR

av hAri mH eek k}u il. 3Ey mRupwi pRu, niL@ew c Evi eedvieR kln keL nieLekAH asri il? 4eedvM pRiuH, ni anmAer bmAniNM. * a nmAErAwH dxic@ sMsAriv vDAhnANH* q pRiuH . 5 qA niLien pWii, aEyAEwA aEnAEwA en pR yA ni avdi. nieL shAyiAnAyi qni cil trA k}iyM. pE {A a ec@ kyil. {An eedvi ekAwM q pRyAemH. 6 ri av aveR aen driEtil . aen niL@ew c pAli tiEvi ni eedvieR nYAymANe avgNiciri. 7kpwBiAEr, eyzAvH ni eLi pR zrite. eyzAvH pRu,
8

t qe drievH av pRy qAlv qe avew jIvitieR DAnBAgmAil. av qe rADi evRuetyANH. qelAM av pWiiEcA kArY mxY Aiy c mAM. eyzAvH 29+13

10Ey jneL teRywE viLic@. av pRu, {A pR y ic mnilAk. 11orA teR vAyiEliw vsH Ll ayAeL cIyAtH. mRicH ayA teR vAy ekAH pRyvyANH. 12zixYA Eyvien smIpic EcAdic@, nI Q pR EkANH prIzA niEAw EkApiciri et ninRiyEmA? 13Ey mRupwi pRu, sV nAy qeR pitAvH ntlA oAErA ecwiyM EvErAew pi}uetRiy ewM. 14prIzA avew v}i EpAke. av L@keL nyitH

ni ... bmAniNM rNi puR. 20+12; v. 5+16. anmAErAwH ... vDAhnAN. H puR.21+7.

1307
Emz@R niM vI}uveyiluM nAyH tiARuElA. 28aEA Ey pRu, OIEy, nin vliy vizVAsmH, nieR xHwM sADie. smyM avL@ew mk suKM Apic@. aEnkM Eper Ey suKew 29anrM Ey aviwM viH glI lwryiEl EpAyi. av o mlyiEl kyRi nili. 30aEnkM Ep aven smIpic@. av opAw ErAgikeL avErAewA M ekAuv, mw, a, tL v, bDir, aen pltrA. Ey aver suKewi. 31sMsA riAnAkAv sMsAriM, tLv pkAyrAM nw AnAkAv nwM a kAemAeH L@k a r. yi AEylieR eedvEAwH avrti ni pRu. nAlAyirilDikM Eper tIu (meA. 8+1-10)
32Ey zixYAer aw viLic@ pRu, qni jnEAw a k EtA. m divsmAyi av ereR ewyH. EA}Ake av k}iAemAmil. aver viz EAew pRyyHA qniixHw mil. vIiEl EpAM v}i av tL vI}uM. 33zixYA EyviEnAw EcAdic@, vereylAM t]pHtiewA mAM axN nmeviw kiuM? n vidrmAy lANiEA. 34Ey EcAdic@, niL@ew ki q axNL@H? zixYA pRu, }H axNL@M tA M ecRumIM. 35Ey jnELAwH eemtAnH nir iriA pRu. 36av }u a vuM mIM qw. hArM ttinH eedvEAwH ni pRu. Ey aM vIticH zixYAew ki ekAw. av a jn ekAw. 37qlAvM ti t]pHtrAyi. qiH micM v axN EzKric@ }u k niRc @ . 38OIkeLyM

mAyi 15+28-16+7

ikeLyM Aet nAlAyirEALM Ep k}iAAyi. 39av Bi c@k}iEA Ey aver vIwk LiEl pRyc @ . atiEzxM Ey vi mgdAyiEl EpAyi. eydmANimA Eyvien prIi (meA. 8+11-13; lUeA. 12+54-56)

16

prIzAM sdkYM Eyvien prIiAeni. atinAlv EyviEnAwH av eedvi ni vnAeN etLiyiA o aw yALM kAA pRu. 2 Ey mRupwi pRu, sUrYnsHt miEA niRiyAM kAlAv eyAyiriemH? kAzM mi A nl kAlAvyAeN ni pRyM. 3 BAti sUrY diEA kAzM mM kRuM A a m}yAem ni RiyAM. kAlAvyew aw yAL. av kAzi kA EA atieR aM niLRiyM. aEpAel, EA sMBvietA eyM ni kA. vyM aw yALLANH. qA Q awyALL@ ewyM niRiyil . 4 dxHwM pApikL@mANH awyALM vzYe wk. qA EyAnyew awyALm lAet* avH oM nkewil. piIwH Ey aver viH akel EpAyi. eydmANimAer sUik (meA. 8+14-21)
5 EyvuM zixYAM mRukryiel i. zixYA aemwA mR EpAyi. 6Ey zixYAErAw pR u, sUik, sdkYewyM prI zAewyM puLimAvien sUi k. 7zixYA pRtieR aM ElAcic@. av atH-t eu, n aM ekAuvrA ekAAENA Ey pRtH?

EyAnyew awyALM o vliy mInieR i EyAnA m divsM k}itH Ey isH klRyi m divsM k}i EpAelyANH. EyAnyew pusHtkM vAyi k.

mAyi 16+8-28

1308
{AeneR sBey pNiyM. mrN ieR zi EpAluM qeR sBey EtAl i il . 19{A nin sV rAjYieR tAEAluk trAM. nI Q miyi nw nYAyviDi eedvieR viDiyAyiriM. nI view mietl A M eedvi eR m yiriM. 20qiH tA isHvAeNtH mAErAwM pRy etv zixYAer tAI ecyH. tni mriEi vemH Ey pRy (meA. 8+31-9+1; lUeA. 9+22-27)
21tni eyzElmi EpAkNem H Ey aEA mt zixYA vYmAyi kANiA wi. eyd mA mKYpuErAhit, niymjH{ qivri nieAe tni vLer shiEi vemH Ey pRu. tA ekAlewemM piIwH mAM divsM tA mrNi niM yi e}uEemM av pRu. 22peAsH Eyvien vzE viLic@ zkAric@ pRu, kAEv, ati nielAM eedvM nie ri M. ninH etAM sMBvik yil. 23aEA Ey peAsiEnAw pRu, kw EpA sAAEn, nIeye shAyikyl, nI eedv ieR kArY iEyil. mxY ciitinANH nI ADA nYM klitH. 24anrM Ey zixYAErAw pR u, qe piwrAnA#hi etAvM tA tYjic @ tni nkeiri riem wH ayA qe agmiNM. 25sVM jIen riA EnAvnH a nxHwmAM. qniAyi sVM jIv nv a riM. 26Avu nxHwev ElAkM m}u v kiiyiuM Plmil. Avien mwivAA o pkrvsH vuM ekAwvA av k}iykyil . 27 mxYpu teR pitAvieR m}uv EtjEAewyM aveR dt AErAw wiyM vIuM vM. a mxYpu oAErAM avn veR visric@ ti PlM nM. 28{A niELAw stY

8 zixYArietiyA pRy et Ey aRiu. atinAlv avErAw EcAdic@, amilAti eni qA ni sMsA ritH? alvizVAsikeL, 9 ni qekAH mnilAil ? aAyirM Eper tIiy a ieR kArYM ni oAiEl? qlAvM tiiuM aEnkM aM micM vM oAyiEl? 10nAlAyirM Eper tIiy }H avuM mREA? ql A vM tik}ii@M aEnkM aM micM vM oAyiEl? 11atinA {A aeiyAyi il sMsArictH. qA ni mnilAvAtH? prIzAew yM sdkYewyM puLimAvientier yA {A mRiyi@ttH. 12a EA Ey amAiytH av mnilAyi. aieR puLimAvi entieryl av pRtH. prIzA ewyM sdkYewyM EbADni entiery kt nwpwiyANtH.

Ey is H vAeN peAsH (meA. 8+27; lUeA. 9+18-21)


13Ey eeksrY, PiliiEdz LiEl EpAyi. av aveR zixYAErAw EcAdic@, {AnA m xYpu. {A erANH jn pRytH? 14zixYA mRupwi pR u, cil pRy nI sHnApkEyA hAnAeNH. cil pRytH vA cknAy lIyAvAeNANH. ael i vAckrielArALAy yiermYAvH eNA EveR cil pRytH. 15aEA Ey avErAw EcAdic@, {AnAerA ni ktH? 16ziEmA peAsH pRu, nI isHvANH. jIv eedvieR pu. 17 Ey pRu, EyAnAyew pu nAy ziEmAen, nI a#hiei ri. nie pWiic mxY nl. sVnAy qeR pitAvH {AnAer nin kANic@ t. 18atinA {A niEAw pRy. nI peAsH* . Q pAREm

peAsH arAmiy nAmmAy pAR q m ekPAsH te #InAmmAy peAsH.

1309
mAyi pRy; iviewy cil mxYpu teR rAjYvumAyi vIuM v kiE mri. Ey, EmAez, lIyAvH (meA. 9+2-13; lUeA. 9+28-36)

mAyi 17+1-22

k~M aveREm ecyH k}iu. mxYpuEnAwM a teyA ec@k. aEt ~k te mxY puEnyM kxHwewM. 13sHnAp kEyAhA teyANH yTA i lIyAvu q Ey a mAetH zixYA mnilAi. o iyew ErAgM EBdmA (meA. 9+14-29; lUeA. 9+37-43)
14EyvuM zixYAM L@kL@ewy wE mwi. orA Eyvi mi v mui. 15ayA pR u, kAEv, qeR mkEnAw k NkAENEm. av apsH m ArM ekAH vLer kxHwew. av wyH tIyiElA eviElA vI}u . 16 {Anven nieR zixYAew yw ekAuveiluM avH aven suKewAnAyil. 17 Ey mRupwi pRu, ni avizVAsik. niL@ew jIvitrIti te etH. {A qkAlM niELA ewAM AvNM? qkAlM en epARuNM? iey ekAuvrik. 18Ey iey bADic tEAw zmAyi klic@. tM aven vii Ri, i suKmAyi. 19 piIwH zixYA te Eyvien smIpi c@. av pRu, { te o}iiA mic@, qA { tinAyil. qekAANH { sADiAtH ? 20Ey mRupwi pRu, al v izVAsikLAytinA lA ni k}iyAtH. {A niELAw stYmAyi pRye, ni kwmNiEyALM vizVAsme i niH Q mlEyAw view ni mARi aview EpA qH jH { Apic A ml mARukte ec@M. nielAM sAYmAM.21 *

17

Ru divsi EzxM Ey, peAsH , yAEAbH , yAEA bieR sEhAdr EyAhA qi vErAw wi vlieyA mlmkLiEl kyRi. aview av oyHAyi. 2 Q zixYA EnAi niE Ey vi mAmAyi. aveR mKM sUrY enEAel tiLi. aveR vO kAzM EpAel evL@. 3aEA aview avmAyi sMsA ri ruEperyM ku. av EmAezyM lIyAvumAyi. 4 peAsH EyviEnAw pRu, kAEv {LiviewyAy nAyi. aH vzYewei, {Aniview m wArL@AAM. o ninH , o EmAezyH H , oH lIyAvinH . 5peAsH sMsAri ev o tiLu EmGM aver mwi. EmGi niH orzrIri A yi, veneR pu ven {A sHEnhi. vni {A s xH w nANH . ven asrik. 6 zixYAri Eku. av vLer By . av mKmwic @ tAe} vI. 7qA Ey vH aver sH p zic@. Ey pRu, q}uE, ByeEw. 8 zixYA tl epAi EnAi. av Eyvien mAM ku. 9 av mlyiRukyAyi. Ey zixYAErAw klic@, mlyi ni ketAM ErAwM pRy tH . mxYpu yie}uEM ver kAirik. aEA ni ketAe pRyAM. 10 zixYA EyviEnAw EcAdic@, isH vM mE lIyAvu vemH zAsHimA pRyA kArNemANH? 11Ey mRupwi pRu, lIyAvu vemH av pRtH zriyANH. lIyAvu qlAM EneryAemM stYmANH. 12qA {A niELAw pRy, lIyAvu v k}iu. qA av aven tiricRiil. L@k ecAvu qlA v]iEkw

teR mrNei Ey (meA. 9+30-32; lUeA. 9+43-45)


22piIwH zixYA glIlyi o wi. Ey avErAw pRu, mxY

vAkYM 21 cil #I eekey}u pti@ kLi pvAsAluM AnyAluM alAet kArm AvH vi@EpA kyielH kA.

mAyi 17+23-18+12

1310
EAel sVyM vinItnA ovnA yiriM sVrAjYi ExHWnAyi ktewk. 5 qeR nAmi orA EpA elA iey sVIkricA ayA qeyAvuM sVIkrik. pApieR priNit PleRicH Ey (meA. 9+42-48; lUeA. 17+1-2)
6 vri qi vizVsi o ekAc @ ieyeAH mAeriluM pApM ecic A ayAH vLer kxHwM. ayA sVM k}ui o tiril@ ekii agADmAy kw li miA}utAvuM EBdM. 7aver pApikLA sMgtikeLRiEcA EA Q ElAkvAsikELAwH qni kN EtA. av sMBviNM. qA atAri ni sMBvi EvA av dgti vM. 8niL@ew kEA kAElA nieL pApM eci evi a mRic @ kLyk. ni aMgBMgM evM vik lAMgM yiA EpAluM nitYjI v kiuk qtH qEA}uM emce te. ru eekkAlukL@mAyi rie nrkielRiyewtiluM EBdM a teyANH. 9 pApM ecA niL@ew k ErkmAyA aetw kLyk. o kmAyi nitYjIv kiu teyANH nlt. H ru k kELAewyM nrkielRiyew tiluM nltH atANH.

pu cilew kilkewM. 23av aven ekAl@M. mAM divsM av mrNi niM yie}u EM. Ey ekAlewemH Ek EA zixYA vLer d+KmAyi. niti ekAwtieni Ey 24EyvuM zixYAM kPmi El EpAyi. aview cil peA sien smIpic@. ru hHm krM piri vrAyi av. av EcA dic@, niL@ew ru hHm ni ti ekAwEA? 25 peAsH pRu, vH, avn ec@. peAsH Ey tiyi vIiEl kyRi. ayA sMsAriti mH te Ey pRu, miyiel rAjAAH L@kLi niM pl viDilu nitikL@M kiuM. qA niti awyH jn rANH? av aveR sVM L@k LAENA? al anYErA? nIey k ? 26peAsH pRu, muv ni tiywyH. Ey pRu, aekAH rAjAvi eRyAL@kH niti ekAwE til. 27 qA Q niti pirivu kAer n EkApAlrAE. ati nA en niti ekAwk. kw li EpAyi mI piwik. dYe mInien piwicAluw atieR vAyH Rk. atieR vAyi o nANyM kANAM. aetw niti pirivu kA ekAwk. av qniM niM Evi nitiywyHM. rANH ExW H (meA. 9+33-37; lUeA. 9+46-48)

nxw H e wieR kT (lUeA. 15+3-7)


10sicirik. ekAc@ik aDAner kttH . u H sVi dtAH. dt ArAke qEA}UM sVnAy qeR pitAvieR ewymANH. 11 * 12orAL@ew RH wkLielAH nxHw mAyi qirie. aEA ayA mu etAeAtienyM mlyi EpiM. qiH nxHwe wien

18

smyM zixYA Eyvien smIpic @ . av EcAdic @ , sVrAjYi rANH vuM ExHW? 2 Ey o ekAc@iey teRywu E viLic@. iey av zixY Aew mi nii. 3qiH Ey pRu, {A niELAw stYmAyi pRye. ni mAnsAreH ueLEAelyAkNM, ael i nieLAriluM sVrAjY i Evziil. 4 Q ien

vAkYM 11 cil #I pti@kLi ptienA AM vAkYi yM wiyH. nxHw ever riA mxYpu vi ri.

1311
aEnVxic@ EpAM. zriyEl? 13nxHw e wien keiyA Q wi enecAli nxHwewA etAeA tAwkeL kANtilumDikM ayA sEAxiM. {A niELAw stY mAyi pRye. 14aEtEpAel, sV nAy pitAvuM teR uLi oEpAluM nxH w ewetA#hi . orA etu ec@EA (lUeA. 17+3)
15niL@ew sEhAdrEnA sEhAd riEyA etu ecyHtA vYiyew aw EpAyi ayA ecyHt etH qAeN pRyk. aEA mA EwyM sAiYmtH. ayAL i evi ni ayAeL ni L@ew sEhAdrnAkA shAyik yANH. 16qAlyA atH EkA visticA oEA rEA L@k eLyM i ayAeL vIuM kAk. aen sMBvicetlAM sAYew AmelA. 17 qiuM ayA st meli vivrM sBEyAw pRyk. sB pRyM EkA visti cA aven eedvvizVAsi alA venEpAel kNAk. o irivukArnAyi ayAeL kk. 18{A niELAw stYmAyi pR ye. ni nYAyviDi, view mi yi evc H viLMbrewEA ate eedvieR nYAyvi DiyM M. ni miEA a eedvM mi te. 19miyi niLi ruEp o kArYi EyAjiilAyA ati nAyi Aik. niLAvzYe tH sVnAy qeR pitAvu avdic @ tM. 20 stYmANH . kArNM, qi vizVsi rEA mEA Ep omic@ wiyA {AM avew nwvi H.

mAyi 18+13-33

meyiy kT EyvieRywei EcAdic@, kAEv, qeR sEhA dr wc y Ayi qEAw etu ecyHtA q tvNyANH {Anv EnAw miEtH? }u tvNey iluM miA qniAvuEmA?
21peAsH

22Ey mRupwi pRu, {A niEAw pRy, }i wt tvN nI avEnAw miNM. }H q}uptH AvzYM av etu ecyHtAluM nI miNM. 23atinA EdYAg tni kwe k tiric@ vAA tImA nic rAjAviEnAw sVrAjYe p miAM. 24 rAjAvH kN tI wi. orA yirNi evinANy kwei. 25rAjAvinH pNM tiric @ ekAwA v}i ayA Ayiil. aEA ayAL@ew BArYyM u L@mwM ayA sVmAyM ayAeLeyM viA rAjAvH rviu. pNM kwM vIA p EyAgiAmElA. 26pE EdYAg rjAvieR kA vI yAcic@, qEAw kANYM EtAENEm; {A qeR kwM m}uvM vIAM. 27yjmAn ayA ELAw kN EtAi. atinA dAseR yjmAn ayAL@ew kwM RAi. 28piIwH EdYAg puRE EpAEA ayAELAw Ru evinANy kwM vAiy meA EdYAgen ku. ayA teR shvkeR k}ui piwic@ EAzic@, nieR kwM vIuk. 29rAme EdYAg shv keR kA vI yAcic@, qEAw kN kAU. {AnetlAM tiriek trAM. 30pE ayA aetAM sti cil. ayA nYAyADipen smIpicH tni kweven twvilAi. kwM vAiy tiricwyHM ver twvi liu. 31melA shEdYAgAM kH d+Kic@. av sMBvic etlAM tL@ew yjmAnEnAw EpAyi pRu. 32aEA yjmAn dAsen viLi c@ pRu, dxHwnAy dAsEn, nI qniH vLer pNM kweiuH . pE nI yAcicEA {A niEA w kN kAi. nieR kwM Ru ecyH. 33qA aEt EpAel nI nieR sEhAdrEnAwM kANYM kANmAyi . {A niEAw kAiy aEt kN nI avEnAwM kANmAyi.

mAyi 18+34-19+18
34aveR

1312
w pRy, BArYey EpicH meA veL vivAhM k}iv vYBicri kyANH. vivAhEmAcnM EnwAM vIuM vivAhM k}itiM o ven avdi kkArNM, teR BArYyHH muvmAyi eelMgi kbL@eH etLiyEA}ANH. 10zixYA EyviEnAw pRu, a mAmANH vivAhEmAcni kArNmAyeti vivAhM k}iA etyirikyA nltH. 11Ey pRu, vivAhe sMb i Q stYM qlAvM mni lAA k}ivil. qA eedvM ciler atin#hiciuH. 12cil vivAhM k}iAtiriA pl kArN L@H. cil x$ArAyi piR . cil piIwH x$ArAev rANH . cilrAke sVrAjYi Evi sVyM x$tVM vri. pE vivAhM k}iv vivA he sMbic vcnM sVIkri NM. Ey ikeL sVAgtM ec@ (meA. 10+13-16; lUeA. 18+15-17)
13aEA L@k tL@ew ik L@mAeyi. Ey avew Em eek evcH avEvi AiNmA yi. zixYA kEA av L@keL ati niM twu. 14qA Ey pRu, ik qeR aw vre. aver twy tH. kArNM eedvrAjYM Q ik eLEAelyvEwtANH . 15Ey aveR eek avew Em vcti EzxM av lM viuEpAyi.

yjmAn vLer EkApic@. ayA B]tYen teR kwM m}uv vIuM ver twviliu ziic@. 35sVnAy qeR pitAvu ec@EAel teyANH rAjAvH ecyHttH. ni niL@ew sEhAdrI sEhAdrAErAwH XdyMgmAyi mi k. aeli sVnAy qeR pitAvH niELAwM miil. vivAhEmAcnei (meA. 10+1-12)

19

etlAM pRti EzxM Ey glIl viu EpAyi. EyAA ndiyew mRukryilu eydY Ed zEANv EpAytH. 2 aEnkM Ep Eyvien piw. Ey aviewyAyi ErAgikeL suKewi. 3tAM prIzA Eyvien smIpic@. Ey etAeyeiluM pRyEA q kupiwiA av mic@. av EyviEnAw EcAdic@, orAH ayAL@yi etiluM kArNieR awiAn i teR BArYey EpiAnA EmA? 4 Ey mRupwi pRu, tIc yAyM tiev}ukLi ni en vAyiciuAvNM+ kAlArMB i eedvM L@keL M ep mAi. * 5 eedvM pRu aekAH ov BArYEyAw EcEA an mAer evwiyM. av vM oA yiIM* 6 atinAlv rl, oA NH. eedvmANver oAyiiEc tH. atinA aver Evepw tH. 7prIzA EcAdic@, pieANH orA vivAhEmAcnpM BArYyH ekAwH vivAhM EvepwA EmAezyew kln avditH? 8 Ey pRu, ni eedvv cnM sVIkriA ekAANH emAez niL@ew BArYmAer Epi A avdictH. pE rMBi aenyAyiil. 9{A niELA

piwrA Dnik visti (meA. 10+17-31; lUeA. 18+18-30)


16orA Eyvien smIpic H EcAdic@, ErA, nitYjIv lBiA {Aen nyA ecEtH? 17 Ey mRupwi pRu,neyi nIeyinAeNEAw EcAditH? eedvM mAmANH nlvnAytH. nin nitYjIv EvNemi klnkL srik. 18ayA EcAdic@, klnk? Ey pRu, ekAltH, vYBicri

kAlArMBi ... epmAi rNi l. 1+27; 5+2. aekAH ... oAyiIM rNi l. 2+24.

1313
tH , EmAxH w itH , muveri kM pRytH, 19 anmAer dri NM,* nieL sVyM sH E nhi EAel muveryM sHEnhik. 20 yvAvH EcAdic @ , {Ani etlAM asric@. qANH niyM qni RvH? 21Ey mRupwi pRu, pripU nAkNemei EpAyi nin etlAM vik. pNM pAv ekAwk. aen ecyHtA sVi nineA vliy niDi yAM. qiH view vH qe piwk! 22 EkH ayA d+Kic@. vLer DniknAyi ayA Eyvien viuEpAyi. 23aEA Ey aveR zixYA ErAw pRu, {A niELAw stYM pRye. DniknH sVrAjY Ev zik vixmmANH . 24aet, {A niELAw pRy, Dnik eedvrA jYi EvzitiluM qL@ mAyi oki sUci}yilUew kwAM. 25a EkH zixYA vLer atH-t eu. av EcAdic @ , aEA rAM riewk? 26Ey zixYAer EnAiRu, mxYH asAYmAytANtH . qA eedvinH ql A M sAY mANH. 27 peAsH EyviEnAw EcAdic@, { qlAmEpicH nie a gmic@, {e kiuM? 28Ey zixYAErAw pRu, {A niELAw stYmAyi pRy, putiy ElAkM s]xHwiewEA mxYpu aveR mhsiMhAs niliriM. qe agmic niL@M oAErA siMhAsnLiliriM. pu siM hAsnLiliH ni yi AEy lieR pH vMzeLyM viDiM. 29qe piwrA vIwH, sEhAdrI sEhAdrA, anmA, ik, vyluk qiv Epic v H atiluM aDikM mwu lBiM. ayA nitYjIv kiuM. 30EA}e jIviti tAnv
e k A l t H . . . d r i N M rNi puR. 20+12-16.

mAyi 19+19-20+12

tA}H AnAM. tA}Hiri v niyM yewM. kx ] iNiAew kT o vuwmEyAwH sVrAjYe pmiAM. ayA aview mi rik]xi nwi. o BAti ayA aview ciler EjAliAyi aEnVxi c@EpAyi. 2 divse EjAli yA o evi nANyM ekAwA stic@. ayA EvlAer EtA iElyc@. 3kEdzM o mNiH ayA cyieliyEA aview cil evRuet ni ku. atinA av avErAw pRu, 4 ni EpAyi qeR EtAi pNi ecyHtA t li {A trAM. 5 atinA av EpAyi EjAli ecyH. pu mNiEyAewyM m mNiEyAewyM ayA vIuM puR E EpAyi. aEAe}Ae ayA EREer vItM EvlyH niymic@. 6 au mNiEyAwwEA ayA vIuM cyiEl EpAyi. EveR cil aview ni kEA ayA avErAw EcAdic@. qA niLiview divsM m}uvM evRuet nitH? 7av avEnAw mRupwiyAyi pRu, M {eA EjAliyM til. ayA avErAw pRu, qi ni EpAyi qeR EtAi pNi ec@k. 8 eevErM EtAmwm teR kArYen viLic@ pRu, pNiAer m}uv viLic H li nk. avsAnM {A viLicyA mt li ekAw. dYeyAL@k H avsAnvuM. 9 au mNiH pNi ecv dYemi. oErAM oAErA evinANyM vItM kii. 10 piIwH dYM vveri. t muv erA wt kiuemv kti. pE avM o nANyM vItEm kiiy_. 11nANyM kiiyEA av EtAmwmEyAw prAtieu. 12av pRu, v avsAnM v kArNM o mNiER EjAli ecyH Z. pE aH avM { t aEt liyA ekAw

20

mAyi 20+13-32

1314
niLRiyil . qniA qlA kxHwL@M ni sVIkri EmA? puA pRu, vH { ecAM. 23Ey avErAw pRu, yTA i nieLeR kxHwM aBviM. pE qeR wM vlM ri ver tirewA qniAvil. avrAereAe qeR pitAvH tI mAniciuH. avAyi av lL@M oiyiuH. lM avE kiU. 24mu p zixYAM Eku. av ru sEhAdrAErAwM ErAxA lrAyi. 25 Ey qlA zixYAeryM viLic@i. Ey pRu, jAtikL@ ew EntA tL@ew aDikArM L@ kL@ew Em EyAgiAnixHwew vrANH. avew DAn EntA tL@ew qlA aDikArvuM EyAgi AnixHwew. 26qA niELAwH aenyAyiriil. niLielArA ExH w nAkA #hievi av zixHwmvew dAsnAkNM. 27 niLielAvnH oAmnAkNem i av awimeyEAel nieL EsviNM. 28mxYpuenEAel. mxYpu v EsviewA nl. muver EsviAnANH. aEn ker riA sVM jIv ekAw AnANv vtH.

tH. epA_ evyililuM { kWinAVAnM ecyH. 13pE EtAmwm EvlArielA vEnAw pRu, suXE, {A niELAw nYAymAyA epmARi ytH. o evinANyi pNiyA emEl ni stictH? 14ati nA nieR liyM vAiEAk. avsAnM vvM ninM oEr li nkAnA {AnA#hitH. 15qeR sVM pNM q ecN em {A tImAniM. {AnvErAw nl ecyH t ti nin asUy EtAEA? 16atinA avsAn ArnH dYAnM kiuM. dYAn ArnH avsAnAnvuM. Ey sVM mrNei pRy (meA. 10+32-34; lUeA. 18+31-34)
17 Ey eyzElmiEl EpAk yAyi. pH aeAsHtlAM avEnAewAmAyi. nw EpAkEv Ey zixYAer aw viLicH avErAw sVkArYmAyi sMsA ric @ . Ey avErAw pRu, 18n eyzElmiEl EpAkyA NH . mxYpu mhApuErAhit ewyM zAOimAewyM eekkLi liewM. mxYpuen ekAlN emv pRyM. 19 av mxYpuen jAtik nM. av aven pri hsikyM cAekAwikyM UzikyM ec@M. pE mrNi eR mAM divsM av yie}u EM.

rH aer suKew (meA. 10+46-52; lUeA. 18+35-43)


29EyvuM zixYAM eyrIEhAvu viuEpAkEv vLeryDikMEp av en piw. 30 rH a v}iEyAr i@Ayi. Ey ve v Eku. atinAlv nilviLic@, kAEv dAvIdieR puA, {eL shAyi. 31ql A vM aer vimzic @ . av aer twu. qiH zA rAyiriA pRu. pE a wt ci nilviLic@, kA Ev, dAvIdieR puA, {eL ri cAluM. 32Ey niH aErAw EcAdic@, {A niAyi qA ecE tH?

o a lYM aBY i (meA. 10+35-45)


20aEA esebdiyew BArY teR mELAewAM Eyvien smI pic@. a avmi mu i cil lY EcAdic@. 21Ey EcAdic @ , nineA EvtH? av pRu, qeR o mken nieR rAjYH nieR vl vzM mE mken wvzM AemH vA trik. 22Ey avL@ew puAErAw EcAdic@, qA EcAdiet

1315
33a pRu, EBA { kA}Hc EvNM. 34Eyvi avErAw ak EtAi. av avew kkLi etAEA av kANARAyi. av Eyvien piw.

mAyi 20+33-21+16
dAvIdieR puen vA}Hk* kAvieR nAmi v ven eedvM a#hie sVnAy eedve vA}Hvi. sIn 118+26

Ey eyzElmi o rAjAvienEAel Evzi (meA. 11+1-11; lUeA. 19+28-38; EyAh. 12+12-19) EyvuM zixYAM eyzElM ngrEAwH aw. olivu mlyiel EbHPgyi av dYM ni. aview Ey teR ru zixYAer ngriElyc@. 2 Ey zixYAErAw pRu, ni kA ngriEl EpAk. aview o k}utey ekiyiri kANAM. meA k}utiEyyM avL@ew aw H ni kAM. avey a}icH qeR aw ekAu vrik. 3 er iluM k}utkeL qin}i q EcAdicA, vinH Q k}utkeL EvNM. tAmsiyAet {A avey tiric@ tM qM pRyk. 4 vAckeR Q vcn niR EvAnAyi atH+

21

10anrM Ey eyzElmiEl Evzic@. ngrvAsik zy} ilAyi. av EcAdic@, rANi yA? 11Eyvien agmiv pR u, vnANH Ey. glIlyiel neseRi ni vAck.

Ey eedvAlyi kyRu (meA. 11+15-19; lUeA. 19+45-48; EyAh. 2+13-22)


12Ey eedvAlyiEl kyRi. aview yviyM nwiyiv er av puRAi. av tAA ew Emzk mRiciu. AvukeL vii vew bukL@M av mRiciu. 13Ey aviewyAyivErAw pRu, tiev}uikLi q}utiyi uH, qeR lyM AnAlyM qRiyewM. qA ni avi wM kAew oLisEtmA. * 14aM tLvAt ErAgikL@mAy cil eedvAlyi Eyvien smIpic@. Ey avew ErAgM EBd ewi. 15 EyvieR vik mhApuErAhitM zAOimAM ku. Ey mhAy kArY ec@M ik aven eedvAlyi vA}HM av ku. ik pR yAyi, dAvIdieR puen vA}Hvi! etlAM mhApuErAhit eryM zAOimAeryM EdxYewi. 16mhApuErAhitM zAOimAM Ey viEnAw EcAdic@, ik pRy nI EkiEl? Ey mRupwi pRu, v. H tiev }ui pRy, ikeLyM zi

sIEyA ngrEAw pRyk, tA nieR rAjAvu nieRy w v vinItnAy av o li}utiyew puR uM EjAlikpEyAgi m]gieR iyew puRmA yiriM vrik. esKrYAvH 9+9

6 Ey niEyAgic t H zixYA ecyH. 7av t}uteyyM k}u tieyyM Eyvi ekAuekAw . av k}ut@R tL@ew Eml ik viric@. Ey k}ut@Ri . 8 av eyzElmiEl v}i yilUew sric @ . aEnkM Ep aveR v}iyi tL@ew Emlik viric@. mu cil mrcilkeLAwicH v}iyi viric@. 9 cil Eyvi mE nwk yAyi. cil piREkyM. av viLic@ pRu,

vA} k shAyi eedvEAw A H itipEyAgi o hIu vAAy oAzAn qM, aEA eedveEyA aveR mzihAeyEyA sHtiA orAhAdjnmAyiriAM. qeR lyM ... oLisEtmA rNi eyzA. 56+7.

mAyi 21+17-31

1316
24Ey pRu, {A niELA ewA EcAdYM EcAdie. ati ni rM tA qDikAr ieR awiAnilANH {A etAe ec@et pRyAM. 25pRy+ EyAhA L@keL sHnAn ewiyEA sH n AnM v eedvi niEA mxYri niEA? puErAhitM eydEntA L@M EyvieR EcAdYM cc ecyH. av prsH p rM pRu, n rM pRA, aM EyAhAeR sHnAnM eedvi niAeN pR A Ey pRyM, pie ni eLekAH EyAhAni vizVsi il ? 26mRic H , a mxYni niAeN n pRA jn nEAw EkApiM. EyAhA o vAcknAyiev k tA nm ByM. 27 atinAlv Eyvi mRupwi ekAw, {Riyil EyAhA enview niH aDikArM kiieyH. aEA Ey pRu, qi qniietAe ecA qview niH aDikArM kiieyH {AM pRyil.

eLyM nI vA}HvA pWiic@* tiev}ui niLi vAyic i iEl? 17 anrM av aviwM viH ngr i puR kwH ebTAnYyi rAi ti. Ey vizVAsieR zi etLiyi (meA. 11+12-14, 20-24)
18piE pulcyHH Ey ngr iEl mwukyAyi. av nAyi vizAyi. 19av v}iEyArH o aimrM ku. Ey tni tiA ai}M kiuEmA qH mri aEnVxic@. qA mri lkLl A et o p}M EpAlumAyiil. atinA Ey mrEAwH pRu, ni nI ori luM kAyHil. w te mrM Ni nzic@. 20zixYA a ku. av atHteu. av EcAdic @ , qen yANH Q aimrM EvgM Ni ritH? 21Ey mRupwi pRu, {A ni ELAw stYmAyi pRye. ni sMzyElzmil A vizVAsme i niH Q mrEAwH {A ecyHt EpAel te ecAM. cil EA niH atilDikvuM ecA nAEyAM. Q mlEyAw EpAyi kw li pti q EpAluM jH{A piAM. ni vizVAsmei a sMBviM. 22 ni vizVsi evi ni Anyi EcAdietM lBiM.

eydmANimA EyvieR aDikAre sMzyi (meA. 11+27-33; lUeA. 20+1-8)


23Ey eedvAlyiEl EpAyi. avnview pEdziEA puErA hitAM eydmAM Eyvi eR awei. av avEnAw EcAdic@, pRy, eneyAe v iA nineDikArmAtH? rA ninH Q aDikArM ttH?

rH puAew kT q vicAri evH qEAw pRyk. orA ru puAAyi. ayA dYM m mken smIpic@ pRu, mken nIyi EpAyi miriEA i EjAli ec@k. 29mk pRu, {A EpAkil pE piIwyA mnMmAi. ayA EpAyi. 30a piIwH rAme mken smIpicH pRu, mkEn, nIyiH miriEAi pNiyk. mk pRu, zri, {A EpAyi pNiey wAM. qA ayA EpAyil. 31Q ru puArilArANH a eR cHCyHeA victH? eydEntA pRu, dYe mk. Ey avErAw pRu, {A niELAw stYmAyi pRye. niti pirivukAM EvzYkL@M cIyAL@k eL ni k. pE niEL A mE av eedvrAjYi
28niLitieni

ikeL ... pWiic@ rNi sI.8+2.

1317
EvziM. 32EyAhA v ni zriyAy v}i kANic@ekA ANH. qA ni EyAhAni vizVsicil. qA nitipirivu kAM EvzYkL@M avni vizVsi ni ku. qA niyM avni vizVAsmiAnAyi ni mnM mAiyil.

mAyi 21+32-22+5

42Ey avErAw pRu, tiev }ukLi q}utiyiutH ni tIcyAyM vAyic@kAM.

pNiA Epi kl H mllAM. tH eedvM ecyHttH nmH atH-tmA. new kkLi atH atH-t mA. sIn 118+22-23
43atinA {A niELAw pR y sVrAjYM niLi niM qwewM. eedvrAjYi av #hitH nwA rAxH \ inu sVrAjYM nkewM. 44Q kli vI}uv epAikM. Q kl H orAL@ew Em vINAluM atH ayAeL tviwepAwiyAM. 45Ey pR Q kTk mhA puErAhitM prIzAM Eku. Ey teLiyA pRyetH av aRiu. 46Eyvien piwiA av o kArNM Etwi. qA jn Ey o vAcknAeN vizVsicitinA av jneL By.

eedvM teR puen ayy H (meA. 12+1-12; lUeA. 20+9-19)


33Q kT ik+ oriwH orA eR vyluAyi. ayAL ti miri nu. ayA vyli uM mtilu eki. atii o miric M Apic @ . qiH ayA o kAvmAwvuM pNi. ayA EtAM cil kxk pAi ekAw. qiyA o yA puReu. 34viLevwieR sm ymAyi. atinAlyA teR dAs Aer teR vItM EcAdiA kxk ewywEyc@. 35qA k] x iA o dAsen mic@. meAven ekA. mAm venyM kelRiu ekA. 36atinA lyA mu cilerwi ayc@. dY EtienA wt L@keL. qA dYM vvErAw ecyHt te k]xiA avErAwM ecyH. 37atinA teR mkene ay yH AnyA tImAnic @ . ayA kti, k]xiA qeR mkEnAw bmAnM AM. 38pE wmyew puen k EA kxk prsHprM pRu, tA wmyew mk. Q EtAieR anrAvkAziyAmv. v nm ven ekAlAM. nLveneAA Q EtAM nEwtAM. 39atinA av aven EtAi puR ekAu EpAyi ekA. 40atinA EtAmwm vH k xker q ec@M? 41eydpuErAhitM mANimAM pRu, tIc y AyM ayA dxHwAer ekAl@M. qiH EtAM mu k]xiAer liM. viLevw@ smyM teR p n k]xiAer EtAM liM.

vii Nievew kT (lUeA. 14+15-24)

22

jnELAw mucil kArY pRyA Ey kTkL@pEyAgi c@, av pRu, 2 teR pueR vivAhvieAiy rAjAvien EAelyANH sVrAjYM. 3 aEhM ciler sdYyH Nic @ . sdY tARAyEA atiTikeL viLiA rAjAvH B]tYer ayc@. qA rAjA vieR sdYyH vrAnAviel H av nirsic@. 4 anrM rAjAvH eR dAsAer wi ayc@. aEhM avErAw pR u, {Anver NiciuH. a ekAH ni ec pRyk, sdY tARAeyH. {AeneR nl kALk eLyM pikeLyM tiAnAyi ekAiuH. qlAM tARAyiri. vivAhsdYyH vrik. 5 dAsA EpAyi jneL viLic@. pE av a ikwiyA yil. av mu vikLi m}uki.

mAyi 22+6-28

1318
evM {RiyAM. L@k niei q k q nI Bymil . ql A vM nineA EpAelyANH. 17atinA nieR aBi AyM pRAluM. eeks krM ekAw zriEyA etEA? 18qA av te A mi kyAeNH EyvinRiyAmAyi . atinA av pRu, kpw BiEr, qinA nieLe sMsAri wA mitH? 19krM ekAw o nANyM t. av Eyvien o evinANyM kANic @. 20qiH Ey EcAdic@, ew cimANiti mNM ecyHtiritH? ew EpmANH ti mitmAyiritH? 21av mRupwi pRu, eeks ew civuM EpmANH. aEA Ey avErAw pRu, eeks eeks ekAwE . eedvi eedviM. 22EyvieR vAk Ekv atHteu. av Eyvien viu EpAyi. cil sdkY Eyvien w A EnA (meA. 12+18-27; lUeA. 20+27-40)
23aEt divsM te tAM sd kY Eyvien smIpic@. sdkY mrNi ni yie}uE li vizVsiciil. av Ey viEnAewA EcAdYM EcAdic@. 24av pRu, ErA, EmAez pRu+ vivA hitnAy orA ikLil A et mri cA ayAL@ew sEhAdr ayAL@ew BArYey vivAhM k}iNM. qiH mric sEhAdrEvi av i keL lAdiiNM qH. 25{L@ew wyi }u sEhAdrAAyi. oAm vivAhM k}ic@. pE i kLilAet mric@. atinA ayAL@ew sEhAdr OIey vivAhM k}ic@. 26qA rAmM ikL@A vAet mric@. te mAmM bAi qlA sEhAdrAM sMB vic@. 27 owvi OIyM mric@. 28pE qlA sEhAdrAM aveL vivAhM ecyH t i. atinA av yie}uEu vA av ew BArYyAyiIM?

orA pAw pNiyA EpAyi. EveRAv teR vYApAri EpAyi. 6mu cilrAke dAsAer piwicH tlieA. 7rAjAvH vLer EkApic@. teR dAsAer ekA ver vDiA rAjAvH teR eesnY e ayc@. avew ngrM eesnYM tI evc@. 8 atiEzxM rAjAvH teR B]tY ErAw pRu, vivAhsdY tARAyi ri. {Anver Nic@. pE qeR sdYyH vrA EyAgYt avil. 9atinA etvieR ml kLiEl EpAyi kA ql A v eryM Nik. avErAewlAM sdY yH vrA pRyk. 10dAsA et vukLiEl EpAyi. av k qlA veryM viLic @ i. nl v eryM cIyAL@keLyM av sdYyH ekAuv. aviwmAek jnM niRu. 11aEA rAjAvH ql A veryM kANAeni. vivAhEvLyH EyAji AviDM vOM Dric orAeL rAjAvH ku. 12rAjAvu pRu, suX E, view vrA nineen a vAdM kii? zri vOM EpAluM DriAet. qA ayAeLAM pR il . 13atinA rAjAvu B] t YA ErAw pRu, veR eekyM kAluM ekuk. qiH iEleRiyk. aview L@k krykyM Evd nekAH pl@ e{rikyM ec@M. 14aet, Niev aDikM. pe tirewewtH cil mAM. cil eydEntA Eyvien A EnA (meA. 12+13-17; lUeA. 20+20-26)
15aEA Ey pEdziciiw niM prIzA EpAyi. Ey etAyeteiluM pRA av en piwiA av tM pA. 16prIzA Eyvien A cil er ayc@. tL@ew cil ayAyi keLyM ehErAdY qRiyew cilerymANH av ayctH. av pRu, ErA, aH vizVsHtnAy orALAeN {RiyAM. eedv ieR v}iyew stYM nI pWii

1319
29Ey rM pRu, ni mnilAvil . tiev}ukLi qA pRyet niRi yil. eedvieR zieyiyM niRiyil. 30 yie}uE EA vivAhM nilniil . qlAvM sViel dtAerEA elyANH . 31yie}uElienRi c@ eedvM niELAw pRiutH ni vAyiciiEl? 32eedvM pR u, {A aAhAmieRyM yisHhAieRyM yAEAbieRyM eedvmANH.* tAnvew eedvmAeN H eedvM pRiuei av yTAi mriciil. av jIvi cirivew mAM eedvmANH. 33ql A vM EyvieR pEdzM EkH atH-teu.

mAyi 22+29-23+5

EcAdic@. 42isHvieni nieL k? ew mknANv? prIzA pRu, isH dAvI dieR pu. 43aEA Ey pRu, pie qenyA dAvIdH aven k AvH q viLictH? dAvIdH pri AAvieR ziyi sMsArik yAyi.
44

kAvH qeR kAviEnA w pRu, {A nieR zu eL nieR kAI}ilAM ver qeR vl vzirik. sIn 110+1

vuM DAn kln (meA. 12+28-34; lUeA. 10+25-28)


34Ey sdkYer rMmic vA prIzA Eku. av EyAgM Ec. 35o prIz EmAezyew nYAymANi vidgHdnAyi. prIz Eyvien prIiA o EcAdYM EcAdic@, 36ErA, nYAy mANiel vuM DAne kln tH? 37Ey mRupwi pRu, ni kAvAy niL@ew eedve sHEnhiNM. niL@ew pU Xdy EAwM pU AEvAewyM pU mnEAewyM sHEnhiNM.* 38tA NH TmvuM prmDAnvumAy kln. 39rAme kln aEpAel te+ nieEAel nieR ayAr enyM sHEnhik. 40 nYAymANM pUmAyM vAckew liKit Li niM Q ru kl n kLi nimwelwtANH.

45dAvIdH isH vien kAvH q viLi. pieen av dAvIdieR punAM? 46prIzAri lAM EyvieR EcAdYirM ekAwAnAyil . divsi EzxM Eyvien A EveRA EcAdYM EpAluM EcAdiA M eeDrYeil.

mtEntAeL Ey vimzi (meA. 12+38-40; lUeA. 11+37-52; 20+45-47)

23

Ey prIzAErAw EcAdY EcAdi (meA. 12+35-37; lUeA. 20+41-44)


41aekAH prIzA oic@ wi yEA Ey avErAwH o EcAdYM

H rNi. puR.3+6 15,16. {A ... eedvmAN ni ... sE H nhiNM rNi v.6+5. n

pie Ey jnEAwM zixYAErAwM sMsAric@. Ey 2EmAezyew pRu, nYAy mANei niELAw pRytinH prIzM zAOimAM aDikAr mH. 3 atinA ni av pRy tH asriNM. av ecA pRyetl A M ni ecNM. qA avew jIvitM ni piwrtH. niELAwH ecA pR y kArY av sVM jIvit i AvikmAil. 4 mxY buimuA kw c avA. ceLlAM muvri awiEc l i . pE avyielAEpAluM asriA av miARil. 5 av nl kArY ec@tH qlAM muver kANiA Evi mAmANH . tiev}uk niRc epik av m ekAu nw . av epik vlutAi

mAyi 23+6-27

1320
sVeec A l i yAeNi stYM pAliEivM. 17 arAy vifHFikEL, tANH mhnIyM+ sV EmA? eedvAlyEmA? eedvAlyM sVe vimA. atinA eedvAlymANH mhnIyM. 18yAgpIW eti NyiAluM }mil . qA yAgpIWiel v}ipAwien ti NyiA ayA a pAli EH qM ni pRy. 19aEr, ni oM mnilA il. tA mhnIyM+ v}ipAEwA, yAgpIWEmA? v}ipAwien primA tH yAgpIWmANH. atinA yAg pIWmANH mhnIyM. 20yAgpIWe ti Nyiwv yAgpIWe yM atiluvyM pEyAgi. 21eedvAlyeec A l i Nyiw v yTAi eedvAlyvuM ati vsivenyM pEyAgi . 22 sVeecAli Nyiw v eedvieR siMhAsnvuM atilirivenyM pEyAgi . 23zAOimAEr, prIzAEr, ni kxHwM. kpwBiArA ni. ni nitieR pielAH eedvi ekAw. qinH Lsi, ct, jIrkM qiv EpAluM. qA ni nYAy mANiel DAn pEdz nIti, kN, vizVAsM, qiv a sriil . veyl A M ni ecEvyANH . mu kArYL@M ni wM ecEH. 24ni arAy v}ikAik! ni pAnIyi niM ecRukIwe ariecwkyM oke vi}uu kyM ec@veni oAk. ni L@M avenEAelyANH. 25zAOimAEr, prIzAEr, ni kxHwM. kpwBiArA ni. ni cxkL@ewyM pA L@ewyM puRM k}u. avyew akmAke ekAyewyM niy NmilAyHmyewyM PlmAy kArY LA niRiri. 26arAy prIzAEr, dYM cxkL@ew akM v]iyAk. aEA avyew puRM tAEn v]iyAyieA_M. 27 zAOimAEr, prIzAEr, ni kxHwM. kpwBiArA ni.

vlutAi v. L@k kAN viDM nI AnAAy Dric@ nI Ank av nw . 6 vikLi vuM DAn riiw kiuvA prIzAM zAOimAM #hi. eyd ikLiel atiDAn riiwvuM av ekAti. 7c lLi L@k teL bmAnitH av xHwmANH. L@k teL qH viLiNemM av # hi. 8 qA ni q viLi ewtH. ni sEhAdrIsEhAdr ArANH. ni o Evy_. 9 miyi ni eryM pitAEv q viLitH. ni o pitA Evy_. av sVilANH . 10yjmAnenM eryM viLitH. nieA yjmAnEnyZ. atH isH. 11niLi dAsnAyiri vnANH ExHW. 12sVyM y v tA}HwM. sVyM tA}Hv yewM. 13zAOimAEr, prIzAEr, ni kxH w M. kpwBiArA ni . sVrAjYiEl EvziA nA#hi jnL@ew v}i ni awyH . ni Evziky mil. ati miver twykyM ec@. 14* 15zAOimAEr, prIzAEr, ni kxH w M. kpwBiArA ni . niL@ew mAM piw orA eLeyiluM kANA ni kwlukLi lUewyM rAjYLilUewyM sri . aven ni keiyA aven nieLA dxicvnAM. nrkvumAyi be ni a dxHwrANH. 16zAOimAEr, prIzAEr, ni kxHwM. L@keL nyi a rA ni. ni pRy, er iluM eedvAlyeti Nyi A }mil . qA atiel
v A k Y M 1 4 cil #I pti@kLi, pti nAlAM vAkYi kpwBiArAy zAOikL@M prIzAEm ni hA kxHwM. ni dIrGmAyi AikyM viDvmAew vIwk vi}uiLykyM ec@. atinA ni vliy ziAviDi AM q ew kA. v EnAk. mEA. 12+40, lUEA. 20+47.

1321
ev pUziy zvlRk EpAel yA ni. zvlRkL@ew puRM mEnAhrmANH. akmAke mric vew aik ekAH niRiriM. ql A viD v] iEkwkL@M ati iluAvuM. 28 niL@M aEpAel teyANH . nieL kAv pRyM ni nlvrAeNH. qA niL@ew ilAek kApwYvuM dxHw tyM niRiri. 29zAOimAEr, prIzAEr, ni kxHwM. kpwBiArA ni. ni vAck zvl R k nii. nlvrAyi jIvici ver klRkLi mAni. 30 qiH ni pRy, {L@ew pitA Aew kAlH { jIvici evi Q vAcker ekAl@ti { p vhiil A yi. 31vAcker ekAvew pi RArA nieL ni te etLiyi. 32niL@ew pUvik wievc pApM ni pUIk riM. 33pAukEL, ni vixAuk L@ew wMbArANH . eedvi niM ni rewil. nieLlAM etukArAyi viDieH nrkiEl eRiyewM! 34atinA {A ni ELAwi pRy+ {A niL@ewyi wyiEl vAckeryM jH{Anik eLyM pEdzkeryM niEyAgi. avri ciler ni vDiM, UziM. niL@ew eydikLi niLvri ciler miM. aver #AmLi niH #AmLiElH oAwi M. 35atinA miyi ekAle ql A nItimAAEwyM mrNi ni vALikLANH. nItimAnAy hAEblieR mrNinH ni vALikLANH . eberKYAvieR punAy esKrYAvieR ekAlpAt ki ni vALikLANH . eedvAlyiM yAgpIWimiw yilANv ekAletH. hAEbli eRyM esKrYAvieRyM kAli niwyi jIvici qlA nItimAA ewyM ekAlpAtki ni vALikLANH. 36{A niELAw stY mAyi pRyAM. etlAM Q tlmRA rAy niLi v ptiM.

mAyi 23+28-24+6
eyzElMkA mRiyiH n (lUeA. 13+34-35)

37al E yA eyzElEm, eyz ElEm, nI vAcker ekAl@. eedvM niiElycver nI kel Riy. plvM nieR jntey ri A {AnAzic@. nieR jntey EkA}i teR ueL ciRkinwi yi viLic@uM EpAel sMGwii A {AnAzic@. pE nieLe atinvdicil. 38EA nieR vIwH pUmAyM nYmAyiri. 39kAvieR nAmi vv ag]hIt* q ni pRy ver, ni qe kAkyil q {A niELAw pRy.

eedvAly nzIkrNM (meA. 13+1-31; lUeA. 21+5-33)

24

Ey eedvAlyM viu EpAk yAyi. pE aveR zixY A eedvAlyieR qw@k aven kANiA v. 2 Ey zixY AErAw EcAdic@, Q qw@k kAiEl? {A niELAw stY mAyi pRy. Q qw@keLlAM nziiewM. oAErA kl@M qwe RiyewM. o kl@M meAieR Em rikyil. 3piIwH Ey olivumlyielAriw irikyAyi. avEnAewAM tnic H riA zixYAM v. av EcAdic@, etlAemEA sMB viem {ELAw pRy. nieR aw vrvieRyM ElAkAvsAn ieRyM smyM sUcii aw yALM qAeN pRy. 4 Ey mRupwi pRu+ sUici rik. M nieL v}i etiA w ekAwtH. 5 plM qeR Epri vM. av pRyM, {AnANH isH qH. av pleryM v}ietiM. 6 ni yeLi EkM. y eLiy kTkL@M EkM. pE ByewAtirik. Q kArY eLlAM sMBviAtA. pE avsAnM niyM vidri te.
k A v i e R . . . a g ]h I t rNi. sI.118+26.

mAyi 24+7-33
7rAjY

1322
niELAw pREAM, EnA, tA isH meA pREAM atA av, pE aver vizV sitH . 24 vYAjvAckM vYAj isHL@M vrikyM mhAy k L@M atH-tL@M vikyM ec@M. eedvM tirewvErA wAvuM avri ec@k. puemi aveR L@keL vifHFikLAk yANH avew lYM. 25 EA {A aetAe sMBviti mu te niRiyi@ tiuH. 26atA isH mmiyi q cil niELAw pREAM. pE vizVsicH Eyvien kANA mmi yiEl EpAktH. EveRA atA isH mRiyi qM pR EAM. pE a vizVsitH. 27 mxYpu qlAvM d]zYnAyA vrik. qlAyiwLiluM qlAvM kA rItiyi kAz mi iN EpAel av vM. 28 k}uk A vmiu pRetviewEyA aview zvmH qH niLRiy EpAel qlAvM aRiuekAAyi riM {A vrik. 29 divsL@ew kxHwAwk k}iywen en sMBviM+ sUrY L@M, c kAzM kiil . nM kAz niM ptiM, kAzH qlA iM mAM vM. eyzAvH 13+10; 34, 4
30 smyM mxYpueR vr vien kANi awyAL kA z d]zYmAM. ElAkiel qlA jntyM nilviLiM. mxYpu kAz EmGLi vetlA vM kAM. mxYpu ziEyAew yM eR mhtVEAewyM vM. 31 c ilu kAhL zbHdEAew av dtAer ayyH M. ql A BAg niM aveR tirewever dtA viLic@ uM. 32aimrM ne pWii pAWm ElA; aimreAuk pcyM m] d vumAkyM lk mLc @ w ukyM ec@EA ni pRyM Evn vrvAeyH . 33aEpAel te sMgtik sMBvi

aEnYAnYM pw epAM. jnt jntEyAw yM ec@M. kw BYAmieR kAlM vM. plyi wM kL@AM. 8etAe o puiRviyew ArMB EvdnkLANH. 9 aEA jn niELAw EmAz mAyi epmARuM. av nieL p vivA BrNADikArikeL lic@ ekAwkyM ekAl @ kyM ec@M. qlAvM nieL evRuM. kArNM ni qi vizVsicvrANH. 10 smyM pl vizVAsikM t L@ew vizVAsM nxHwewM. av prsHprM tiriykyM evRukyM ec@M. 11pl vYAjvAckAM vM. av plEryM v}i etiM. 12ElAkH aDM epM. atinA mivARuM vzVAsikL@ewyM sHEnhM t EpAM. 13pE avsAnM ver awiyRc@ niv rie wM. 14eedvrAjYeiy suvi EzxM ElAkemuM sMgiewM. qlA rAjYLiluM suviEzxM cri ewM. piIwH aYemM. 15vinAzieR BIkrteyi vAcknAy dAnIEy pRiu H. eedvAlyi nYmA mHEL cHCt nitH ni kAM. (tH vAyiv mnilAe). 16 smyM eydYA mlmkLiEl EAwNM. 17pur@R niv teR vIui kyRi qeiluM qwA niytH. 18vyli ni v EmliAyi vIi vrtH. 19 smyM gBiNikM ekAc@ ikL@ OIkM kxHwM. 20ni L@ew oAM zItkAlEA zbdiv sEmA * sMBviAtiriA Ai k. 21 qeEA? vliy Ekzi eR smymAyirimtH. ElAkArMBi EzxM Ayiu vuM vliy dritmANAvuk. atiluM EmAz mAytH oriluM sMBvikymil . 22 BIkrsmyM ecRutAyiriemH eedvM tImAniciuH. smyM Riciieli oM avEzxi il. qA tA tirewver riA eedvM smyM evic@ M. 23 smyM eriluemArA
z b d i v s M eydew }H c yew avsAndivsM. eydH etA mt prmAy viEzxdivsmANH.

1323
kAEA smyM vAtilinwe iey niL@M aRiyM. 34{A niELAw stYmAyi pRye, Q tl mRyiel jn jIviciriee etAe sMBviM! 35ElAkvuM kA zvuM miyM nziieEAM. pE qeR vAk anzVr LANH. smyM eedviEn aRiy (meA. 13+32-37; lUeA. 17+26-30, 34-36)
36 divsEmA smyEmA mRi yil . puEnA dtAEA atRi yil. pitAvi mAEm atRiy. 37m xYpu vEA EnAhyew kAl EEpAel teyAyiriM sMB vik. 38 kAlH Lyi mH L@k tikyM wikymAyi . av vivAhM k}ikyM m eL vivAhM k}iikyM ecyHti . EnAh epki kyRuM ver avr w. 39sMBvitien ieyAM avrRiiil. pE aEA LyM vH qlAvM nzi ieu. mxYpu vEA}uM aen teyAyiriM. 40vyli pNiy ru Epri orAeL Ep ic H meyAeL qwekAu EpAM. 41 DAnYM ru OIk LielAveL viH mveL qw ekAuEpAM. 42aekAH qEA}uM tARAyiri k. niL@ew kAvH v divsM niRiyil. 43tH oAi k+ k v smyM wm nRiyAemi ayA aveR vrvu kAiriM. ayA kAvliH k en twyM. 44atinA niL@M tARA yirik. atIitmAyiriM m xYpueR vrvH.

mAyi 24+34-25+10

dAs sEAxiM. 47{A ni ELAw stYmAyi pRye. yjmAn m}uv pripAliA ayA dAsen niEyAgiM. 48qA dAs dxHwM yjmAn wen eyuM mwivriel kv mAeNi q sMBviM? 49 dAs aEA mu dAsAer mi A wuM. av teR xHwA rAy mH wiyAErAewAH tikyM wikyM ec@M. 50aEA av tARAyiriA smyM yjmAn vM. dAs yjmAnen tIi A smymAyiriM atH. 51aEA yjmAn dAsen ziiM. yjmAn aven kpwBiAew ew wM. aview L@k krykyM Evd nekAH pl@kwikyM ec@M. p knYkmAew kT mNvALeR vrviEvi kAiriA EpAy p knYkmAerEAelyANH sVrAjYM. av tL@ew viLM ekAuv i. 2 avri au knYkmA buihInrAyi. auEp buimtikL@M. 3mikLAy knYkmA viLiEnAewAM vzYmAy q ekAuviil . 4 buimtik viLiEnAewAM avew pA Li wt qyM ekAuvi . 5mNvAL vrA vLer eevki. knYkmA ql A vM INic H Riwi. 6 arAiyi ErA viLic@p Ru, tA mNvAL v, vH aven sik. 7aEA ql A knYkmAM q}u Eu. av tL@ew viLk kic@. 8 buihInrAy knYkmA buimtikLAy knYkmAErAw pR u, {L@ew viLiel q tI . niL@ew q Rc@ t. 9 buimtik pRu, l! ni M {M mtiyAy qyi l A tisiyilAM {. EpAyi qc v wAri niM niAvzYmAy q vAieA uvrik. 10atinA buihInrAy knY kmA q vAA EpAyi. av EpAyEA mNvAL v. aEA

25

nl dAsM dxw H dAsM (lUeA. 12+41-48)


45rANH vizVsHtM buimA mAy dAs? mu dAsAH yTA smyM BNM ekAwvA yjmAn o dAsen li. yjmAn EjAli vizVAspUv M l i dAs rANH? 46yjmAn vEA lic EjAli ecyHekAiri

mAyi 25+11-31

1324
nAyi viniEyAgic@. aekAH {A nin alM wi vliy sMg tik ecA rvAditVM t . vH qeR sEAxi pe wk. 22aEA rH pNsi li evM qi. av pRu, yj mAnEn aH rH sipNM qe lic@. {AnekAH rH si pNM wiyAi. 23yjmAn mRupwi pRu, nI ecyHt zriyANH. nI vizVsHtdAs nANH. ecRiy kekAH nI w t pNmAi. atinA {A nin eRwi vliy sMgti ecA rvAditVM t. vH qeR sEAxi pEck. 24aEA o si pNM kii yv qi. av yjmAnEnAw pR u, yjmAnEn, aH kzArnA eN {AnRiu. vityH A ekA@vnANH. ptirilAet EzKri vmANH. 25aekAu {A By eu aH t pNM {A oLic@ vc@. tA au t pNsi. 26qA yjmAneR mRupwi enyAyi, mwiyM ekAtA vmAyvEn, {A vietA ekA@vM ptirilAet EzKri vmAeNH nI aRie pR y. 27 nI qeR pNM pNmiw pAwkAri niEpiNmAyi. aEA qnieeR pNM pliz EyAew kiumAyi. 28atinA yjmAn teR dAs AErAw pRu, dAsni niM pNsi vAi a p pN siyv ekAwk. 29avnv tH pEyAgivnH wt kiuM. ayAH vzYilDikM kiuM. qA wi pEyAgi Avni niH ql A M qw ewM. 30 qiH yjmAn pRu, EyAjnmilA dAsen puRH iEleRiyk! aview L@k nilviLikyM Evdn ekAH pl@ e{rikyM ec@AM. mxYpu qlA veryM viDiM 31mxYpu vIuM vM. mhtV EAwwiyAvuM av vrik. qlA dtAM avEnAewA vM. av

tARAyiv avEnAewA vivAhsdYyH EpAyi. aEA vAtilwc@ iyiweu. 11piIwH mH knYkmAeri. av pRu, kAEv, kAEv, { Ayi vAti R, { ak kyRe. 12pE mNvAL pRu, {A niELAw stYmAyi pRy, qni nieL aRiyil . 13atinA qEA}uM tARAyirik. mxYpu qH qEA vemH ni Riyil. m Bt ] YAew kT (lUeA. 19+11-27)
14o lM sziA EpA orAeLEAelyA sVrAjYM. EpA MmH ayA teR dAsAErAw sMsAric@. tA EpAEA teR sADn sMriNemH ayA avErAw pRu. 15ati oAErA EwyM k}ivins] t mAyi orA H ayA au pNsik* ekAw. meArAH ruM mAmnH oM pNsi nki. qiyA EpAyi. 16au pNsi kiiyv aw vYApArinAyi pEyA gic @ . ausi pNM wiy Ai. 17ru si pNM kiiyvM apEyAgic H ru si pNM wiyAi. 18qA o si pNM kiiyv }ii teR yj mAneR pNM atiliu. 19vL erAliEzxM yjmAn tiric@ v. teR pNM ekAH q ecyHevH ayA oAErAErAwM EcAdic@. 20au si pNM kii yv aeM wi yjmAn kA}Hc vc @ . av pRu, yjmAnEn, au si pNmANH aH qe sUiA lictH. {AnekAH auwi sAdic@. 21yjmAn mRupwi pRu, nI ecyHttA zri. nI vizVsHtnAy dAs te. ecRiy k nI

pNsik tAlk qM. o tAleA 60 mt 80 ver pQH sVnANyeLA evinANyeLA ecunANyeLA . o tAle A mtinAyirM dinARi lYM. o dinA o divse liyAyi.

1325
rAjAvAkyM teR mhAy siMhAsni rikyM ec@M. 32ElAkM m}uvM jnt mxYpu mi sMGwiM. mxYpu jneLyAek rAyi EvtiriM. wy ecriyAwkLi niM EkAlAwkeL EvtiriEpAel. 33av ecriyAwkeL (nItimA A) vlvzM EkAlAwkeL (dxHwA) teR wvzM ni M. 34aEA rAjAvH, teR vlv z ni nItimAAErAwH pRyM, v, qeR pitAvH nieL a#hi ciri. eedvM vAgHdAnM ecyHt rAjYiEl v. ElAkArMBM mt rAjYM niAyi oiyiri . 35qni vizEA nieL ni BNM ttinA rAjYM nitANH . qni dAhic EA ni wiA t. {A vIi niM der oAyEA ni eLe niL@ew vIiEl Nic@. 36qni vOmil A tiEA nieLni vOM t. {A ErAgiyAyiEA nieLe Uxic@. {A twvRyilAyi EA nieLe szic@. 37aEA nItimAA mRupwi pR yM, kAEv, nin viz kH { BNM ttH qEA }ANH ? nin dAhi kH { evM ttH qEA}ANH ? 38nie vIi nikel oyHH kH {L@ew vIiEl NicetEA }ANH ? nie vOmil A et kH { vOM tetEA}ANH ? 39nie ErAgiyAyM twvukArnAyM kH nie { UxicetEA }ANH? 40aEA rAjAvH mRupwi pRyM, {A niELAw stYM pRyAM. vi ewy qeR sEhAdrA ni ELAErA ec@EA}uM aetni wiyAyiriM. 41qiH aveR wvz ni nIcAErAw rAjAvu pR yM, kw EpA. nieL zii NemH eedvM tImAnic i uH . nitYAgHniyiEl EpA. pizAciM aveR dtAM EviytANH nrkAgHni. 42kw EpA, qeA

mAyi 25+32-26+4

qni vizEA nieLni BNM til. qni dAhicEA jlM til. 43{A vIi nikH oAyEA nieLe vIiEl viLic i l . {A vOmil A ti EA ni qni DriA oM til. {A ErAgiyAyiEA}uM, twvukArnAyiEA}uM nieLe icil. 44aEA avM mRupwi pRyM, kAEv, qA { nI viz vnAyM dAhivnAyM k tH? qA { nie oyH vIi nik ktH ? qA { nie vOmil A etEyA, ErAgiyAEyA, twvukArnAEyA ktH? eneyAe kiuM {eL A nie shAyiAet EpAytH? 45aEA rAjAvu mRupwi pRyM, {A niELAw stYmAyi pRye. viewy qeR sEhAdrA niELAErA nirsiEA}uM av qniEviyM nirsiewkyA yi. 46aEA nIcA kw EpAM. aveEM zi kiuM. qA nItimAA nitY jIvM kiuM. eydEntA Eyvien ekAlA mi (meA. 14+1-2; lUeA. 22+1-2; EyAh. 11+45-53)

26

etlAM pRuk}iH Ey teR zixYAErAw pRu, 2 mA epshA* dinmANH. aH mxYpu UziewA zu L@ew kiElliewM. 3aEA mhApuErAhiteR vs tiyi mhApuErAhitM jnieR mAM EyAgM EckyAyi. kPAvH qAyi mhApuErA hiteR EprH . 4 EyAgi av Eyvien twviliwAM ekAl A m v}i kupiwiA mic @ . qeiluM kM pRH Eyvien
epshA eydew DAne vi divsM. EmAezyew kAlH eedvM aver QjipH kAriniM sVtrAiyti eR oAyH Ayi ql A ekAl v uM Q divsM av o sdY k}iM.

mAyi 26+5-26

1326
Ey epsh (meA. 14+21-22; lUeA. 22+7-14, 21-23; EyAh. 13+21-30)
17 puLiilA aieR ep nALieR dYdivsM zixYA Ey vien smIpic @ . av EcAdic @ , { ninAyi epshA BNM otH qviewyAyiriNM? 18Ey pRu, pNiEl EpAk. {AnRiy orAL@ew aw ecl@k. pRytAyi ayA ELAw pRyk, tirew smymw iri. {A qeR zixYA ErAw wi nieR vIi epshA BNM k}iM. 19 zixYA ats ric H Ey pREpAeleyAe ecyH . av epshABNemA i. 20eevErM Ey tIEmzyHri ki zixYAErAewAirikyAyi . 21 qlAvM BNM k}ikyA yi. Ey pRu, {A niELAw stYM pRyAM. ni pu Epri elAv qe oieAwM. 22 EkH zixYA vLer s wmAyi. oAErAM EyviEnAw pRu, kAEv, tIcyAyM a {AnAyiriil. 23Ey pRu, qEAewAM oEr pAi niH k}i ovnAyi riM qnietier tiriyk. 24mxY pu aveni q}ute EpAel EpAyi mriM. tiev}u k a te pRy. qA mxYpuen ekAlA ekAw v kxHwM. av jniAtirik yAyi av nltH. 25aEA ydA EyviEnAw pRu, ErA, tIcyAyM aey oieAwv {AnAkil. (yd yAyi Eyvien oieAwtH). Ey pRu, aEt, a nI te yANH.

piwicH ekAlA av pripAwiyi@. 5 EyAgi pewv pRu, epshA EvLyi aven twvilA tH. jneL EkApitrAi klA piniwekAwtH. o OIyew viEzxv ] i (meA. 14+3-9; EyAh. 12+1-8)
6 Ey ebTAnYyilAyi. xHW ErAgiyAy ziEmAeR vIilAyi av. 7aview o OI aven szic@. avL@ew ki vilpi wi@ sugeetlM niRc o kBrNiyAyi. Ey hArM k}ic @ ekAiriEv av eetlM aveR tlyielA}ic@. 8 zixYA kH EkApic @ pRu, qinANiyM sug eetlM pA}AiytH ? 9 a viA kiu pNM aEnkM pAv ekAwAmAyi. 10pE qlAmRi Ey pRu, qinA ni Q OIey vix miitH? av qni vizixHw mAeyA v]iyANH ecyHttH. 11pAv qEA}uM niiwyi luH. pE {AenEA}uM Aey vril. 12 v qeR zrIri sugeetlM pUzi. qeR mrNAn r sMsHkArinAyi v qe okyAyi. 13{A niELAwH stYmAyi pRy. suviEzxM ElAkM m}uvM criiewM. suviEzxM qvieweyAe pRy eEA avieweylAM vL@ew v] iyM kIiewM. L@k aveL asHmriM.

ydA EyvieR zuvA (meA. 14+10-11; lUeA. 22+3-6)


14aEA pu zixYArielA rA mhApuErAhitmAyi sMsAri A EpAyi. ydA QsHriEyAA yi atH. 15ydA pRu, Ey vien {A ni trAM. q tiPlM tM? av avnH m eviA ekAw. 16 ati EzxM Eyvien av oieAwA av tM pAi.

tivA}M (meA. 14+22-26; lUeA. 22+15-20; 1ekAri. 11+23-25)


26av hArM k}iEv, Ey tAM aM qw. aM ttinH

1327
eedvEAwH ni pRH av a vItic H zixYA nki. Ey pRu, Q aM tik. eteR zrIrmANH. 27 qiH Ey o pAnpAM vIew. eedvinH ni pRH avn zixYA ekAw. Ey pRu, niELAErAM wik. 28 eteR rmANH. tH eedvM aveR jntEyAw nwiy putiyniymieR wmANH. t L@ew pApM epARuewA tH aEn k nkiyiri. 29{A wi pRy. qeR pitAvieR rAjYH niELAewAH putiy vIH wiMver {A Q vIH oriluM wiil. 30zixYAerl A vM EcH o sHEtAM pAwi. anrM av olIvu mlyiEl EpAyi.

mAyi 26+27-46
Ey oy H Ai (meA. 14+32-42; lUeA. 22+39-46)

zixYA te viuEpA emH Ey (meA. 14+27-31; lUeA. 22+31-34; EyAh. 13+36-38)


31Ey zixYAErAw pRu, rAi ni {A mlM vizVAsM nxHwewM. tiev}ukLi aet}u tiyiuH,

wyen {A ekAl@M, wk citRiEAM. esKrYAvH 13+7


32pe

{A mricAluM yie }uEM. qiu {A glIlyi El EpAM. ni mE {An view EpAM. 33peAsH mRupwi pRu, nI mlM melA zixYAM vizVAsM nxHw eAluM qni nxHwewil. 34Ey pRu, {A niEAw stYmAyi pRye. rAi nIey e tiRyM. EkA}iM mH m tvN tiRyM. 35qA peAsH pRu, l. {AenAriluM aey tiRyil! {A niEAewAM mriAM tA RANH . mu zixYAM te pRu.

Ey zixYAErAw wi egHezmn q lE EpAyi. Ey zixYAErAw pRu, {A AiA aview EpAEA ni viewe rik. 37anrM av peAsienyM rH esebdipuAeryM i puReu. anrM Ey vLer d+KitM }iyvmAyi kANeu. 38av avErAw pRu, qeR AvH d+KM ekAH niRiri. d+KM ekAH XdyM epAu. view qEAewAM Nirik. 39piIwH Ey avri niH alM akEl nw. miyi kvi vINH av Aic@, pitAEv, k}iyemi kxHwtyew Q pAn pAM qni trAtirik. qiluM qeR xHwml ayew xHwM nw e. 40 qiH Ey zixYAew ywEH mwieyi. zixYA R utANH av ktH . av peAsiEnAw pRu, o mNiRu EpAluM ni qEAewAM N i ew? 41 ElABiewAtiri A Ni Aik. zri yAy ecA niL@ew Avu ekAti. pE zrIrM INic tANH. 42pie Ey rAmM dEr mARi Aic@. qeR pitAEv, EvdnA krmAy etlAM qi niewA k}iyieli, {AnietAe ecN emi, ayew xHwM vi cAluM. 43anrM Ey zixYAewyw E mwiv. aEA}uM av Ru ku. avew kk INici. 44atinA Ey ori wi dEr mARi Aic@. mAM tvNyM av aEt kArY teyANH AictH. 45zixYAewywE mwiey i pRu, EA}uM ni Ru kyM vimikyM ENA? mxY pu pApikL@ew ki lie w smyM aw. 46q}uE! n EpAkAM. tA qe oieA wvM qi.

36piIwH

mAyi 26+47-68
Ey piwiew (meA. 14+43-50; lUeA. 22+47-53; EyAh. 18+3-12)

1328
wiyi. 58Eyvien piwi eiluM peAsH aveRywE vil. mhApuErAhiteR vIu mMver av v. av mH kwH kAvAErAewAiH sMBvi A EpAtH kANA #hic@. 59Eyvien ekAlA pAkinH av ni qeiluM M kupiwiA mikyAyi mhApuErAhitM eydsmiti m}uvM. 60ksAi k plM v qiluM aven ekAlA EpA yTAkArN kupiwiAnAyil . aEA ru Ep v pRu. 61Q mxY pRu, qniH Q lyM nzi iAM m divsinkM pNi yAM k}iyM qH. 62mhApuErAhit EyviEnAw EcAdic@, v ninetier sAi pRiri, ninetiery ErApNH mRupwi pRyAniEl? v pRy stYmEl? 63pE Ey oM pRil. vIuM mhA puErAhit EyviEnAw EcAdic@, jIviciri eedvieR zi ekAH {A stYM ecyHtu EcAdi . pRy nI isHvAENA, eedv ieR pu? 64Ey pRu, aEt {A te. pE {A niELAw pRy, BAviyi mxYpu eedvieR vlvziri ni kAM. av sViel EmGL@ew mkLi kyRivM ni kAM. 65 Ek mhApuErAhit EkApA lnAyi. ayA teR vO vlic@kIRi pRu, v eedv vimAyi sMsAri. niyM nm sAik Ev. eedvni EA ni EkkyM ecyH. 66nieL pRy? eydA mRupwi pRu, av vALiyANH, mrNM ahikyM ec@. 67 aEA aview wiyiv EyvieR mK i. qiH mxH w i i wic @ . cil Ey vieR krNwic@. 68av pRu, isHEv, nI o vAcknAeN etLiyiA rA nie wic et pRyk.

47 Ey sMsAric @ ekAiriEv, ydA avieweyi. pu zixYA rielAvnAyi ayA. aEnkM Ep avEnAewAmAyi. mhA puErAhitM jnieR mAM ayc v rAyi av. avew ki vAL@kL@M L@mAyi . 48 Eyvien tiricRiyA ydA, avH orwyALM pRuekAw. {A MbivnANH Ey. av en piwiwk. 49atinAlv Ey vieRywE ecH ErA! q viLicH aven Mbic@. 50Ey avEnAw pRu, suX E nI v kArYM niREvuk. aEA vv Eyvien piwi c@ eki. 51 nwEA Eyvi EnAewAmAyi orA vA vlu c ri mhApuErAhiteR dAseR ecvi evi. 52Ey avEnAw pRu, nieR vA atieR l H te tiriciwk. vAeLwv vALinA ekAlewM. 53{AeneR pitAviEnAwAvzYeA pu elegYAniluM aDikM dtAer qeR ryHAyi av ayyHM qH niRiyiEl . 54aEA qen Q kArY sAAtHkri ewM? tiev}ui pRiri tH eneyAe sMBviNem ANH. 55w Ey qlAvErAwmAyi pRu, nieLe piwiA vtH vALiey q EpAel vAL@M vuemAeyAyiANH . qM {A eedvAlyi pEdzici. M qe piwic i l . 56vAcker}u tiytH PliAnANH eneyAe nwtH. aEA zixYAerlAvM Eyvien viH oAwiEAyi.

eydmANimAew mi (meA. 14+53-65; lUeA. 22+54-55, 63-71; EyAh. 18+13-14, 19-24)


57 Eyvien piwiwiyv aven mhApuErAhitnAy kPAvieR awE ekAuEpAyi. zAOimA M jnieR mAM aview o

1329
peAsH Eyvien tiRy (meA. 14+66-72; lUeA. 22+56-62; EyAh. 18+15-18, 25-27) smyM peAsH mirik yAyi. o dAsi aven smI pic@. av pRu, nI glIlyi ni v EyviEnAewAmAyi ElA. 70 qA tAenAriluM Eyvi EnAewAM Ayiiel peA sH pRu. qlAvewyM mi evcH avnien pR@, nieL A pRyetH qniRiyil. 71 aEA peAsH aviwM viu. EvznkvAwi meA dAsiyM aven ku. av aviewy qlAvErAwmAyi pRu, v ns eRiel EyvieR ew Ayi LANH. 72 vIuM peAsH tA EyvieR LelH pRu, eedvM stYmA yiuM qniH Q mxYen aRiyil. 73alsmyM k}iH aviewyA yivri cil awv peAsiEnAw pRu, nI Ey vien piwvri ovnAeNH {RiyAM. nieR sMsAri niH {LtRiu. 74 aEA peAsH zpiA w i. av zmAyi pRu, eedv inAeN stYM qniH Q mxYen aRiyil! peAsH pRu k}i EA o EkA}i ki. 75 aEA peAsH, EkA}i M mH nI m tvN qe tiRyM. qH Ey tEAw pRiEtA. peA sH puRE EpAyi iru.
69

mAyi 26+69-27+11
ydA tm H htY ec@ (a.v. 1+18-19)

ekAlA av ni yic t H ydA aRiu. Eyvien zueAieAw ydA et lAM kH teR v]iyi vLer d+Kic @ . atinA av m eviAemwH puErAhitAew yM mANimAewyM aw ec. 4 ydA pRu, {A pApM ecyH. {A nixHkLnAy oven ekAlA nieL l i c @. eydEntA pRu, aetAM {RiEy. aetAe nieR zHnM. 5 atinA ydA pNM eedvAly iElH qRiu. qiyA aviwM viu EpAyi ic. 6 mhApuErAhitA eedvAly i vIN nANy epRuiey w. av pRu, Q pNM eedvA lyiel B$Ari wA new nYAymANM avdiil. kAr NM orAL@ew mrNinH tiPlM n kiy kyANitH. 7atinA pNM ekAwH zveR pRu vAAn v tImAnic@. eyzElM szi prEdzik aview vcH mri cA aver sMsHkriA lM pEyAgiAM. 8 atinA pRH EA}uM rRH qRiyew. 9 yiermYAvAckeR Q vAk sVAkmAvukyAyi+ m eviAM av qw . aymANH aveR jIvit ieR vilyAyi eyd tImA nictH. 10 m eviAM zveR pRu vAAenw. kAvH qEAw klicEpAel yi atH.* pIlAeAsH Eyvien EcAdYM ec@ (meA. 15+2-5; lUeA. 23+3-5; EyAh. 18+33-38)
11Ey EdzADikAriyAy pIlA eAsieR mi ni. pIlA eAsH avEnAw EcAdic@+ nIyA ENA eyhUdew rAjAvH? Ey mRu

3Eyvien

Eyvien pIlAeAsieRy wE ekAuEpA (meA. 15+1; lUeA. 23+1-2; EyAh. 18+28-32)

27

piEH atirAviel mhApuErA hitAM jnieR mAM Eyvien ekAl A tImAnic @ . 2 av aven clyi bic@. qiv aven EdzADikAriyAy pIlAeAsieRywE ekAu EpAyi.

m ... kli c EpAelyAyi rNi esKrY. 11+12,13, yier. 32+6-9.

mAyi 27+12-32

1330
vM ci viLic@ ki, aven Uzik. 24tni jnABiAyM mAAnAvi elH pIlAeAsH mnilAi. jn klApM iEyemM ayA By. atinA pIlAeAsH alM evemwH qlAvM kAek te teR eekk k}uki. qiH pIlA eAsH pRu, yAL@ew mrN i qni pil. niLANti rvAdi. 25jnLAek mRupwi pRu, av eR mrNi {LAyiriM rvAdi. aveR mrNieR zi {L@M {L@ew mL@M ew . 26pIlAeAsH bRbAsien av Ayi sVtnAi. Eyvien cA ekAwiA pIlAeAsH Bw AErAwAjH { Apic @. anrM Ey vien UziA pALAer lic@ ekAw. BwA Eyvien prihsi (meA. 15+16-20; EyAh. 19+2-3)
27 pIlAeAsieR pwyALik Eyvien EdzADikAriyew ekAAr i ekAuv. eesnIkvYUhM m}uvM aveR uM wi. 28 av aveR vOM mAi v o puR AyM aNiyic@. 29av o m irIwM Ai. avrtH EyvieR tlyi vc@. aveR vl ki o vwiyM piwiic@. qiH Ey vieR mi mui, eydew rAjAEv qH pRH av prih sic@. 30BwA EyvieR mK i. qiv aveR ki niH vwi vAi aveR tlyHH plvM awic @ . 31aven prihsic t i EzxM puRAyM mAi aveR sVM AyM te vIuM Dri ic@. qiH Eyvien UziA dEr ekAuEpAyi.

pwi pRu, aet {AnANH. 12mhA puErAhitM mAM ewi yEA}uM av oM pRil. 13atinA pIlAeAsH Eyvi EnAw EcAdic@, nie qlAvM ew EkiuM nin mRupwi eyAmiEl? 14 qA Ey pIlA eAsiEnAw mRupwieyAM pR il. EdzADikAriAke atH rYmLvAkyM ecyH. Eyvien evRuet viwA pilAeAsi k}iyil (meA. 15+6-15; lUeA. 23+13-25; EyAh. 18+39-19+16)
15ql A vxvuM epshAsmyH EdzADikAri orAeL twvi niM EmAciimAyi. a mivARuM jnhitM mAnicAyiriM. 16 smyM sinAy bRbAsH qeArA twvRyiluAyi. 17pIlAeA sieR vstiyi wiyivErAwH aEhM EcAdic@, {A niAyi orAeL sVtnAAM, er EvNM? bRbAsienEyA al isH q viLi EyvienEyA? 18pE pIlAeAsinRiyAmAyi asU yekAANv Eyvien te licetH. 19nItipIWiliANH pIlA eAsH pRtH. ayA aview yirie ayAL@ew BArY o sEzM ekAwyc@! ayAeL oM ec tH. ayA etukArnl. {An ven sMbi o sVpH n M ku. aete vlAet }. 20qA Eyvien ekAl@vAM bRbAsien EmAciivAM v zYewA mhApuErAhitAM m AM jneL Eriic@. 21pIlAeAsH EcAdic@, bRbA suM EyvuM. eryA {A EmAci iEtH? jn mRupwi pRu, bRbAsien. 22pIlAeAsH EcAdic@, isH q viLew Eyvien pie {Aen ecNM? qlAvM vzYe@, aven Uzik. 23pIlAeAsH EcAdic@, qinAN ven ekAlAnAvzYewtH? av en etA ecyHttH? pE qlA

Ey Uziew (meA. 15+21-32; lUeA. 23+26-43; EyAh. 19+17-27)


32BwA EyvienyM ekAH ngr i pRE EpAkyAyi.

1331
av meArAeLeAH EyvieR ri mic @ . ERnArnAy zIEmA yi atH. 33EgAEgATA q lEANv aven ekAuEpAytH . (tlEyAikL@ew lM qANH Q vAieR a M.) 34EgAEgATAyi vcH BwA Eyvi wiA vIu nki. kyHpu Ec vIANv nki ytH. Ey a cic@ EnAiey iluM wiA vistic@. 35ees nik aven rizi tRc@. av aveR vOM vItM evA nRu iu. 36BwA aviwiH Eyvien sM vIic@. 37 M evLivA zilAzAsnM av aveR tlyH mkLi q}uti i. tANH Ey, eydew rAjAvH qAyi atH. 38EyviEnAewAM rH EmAxH w A eLyM av Uzic@. orAeL aveR vlvzM apren wvzM. 39av}i kw EpAyverAe av en dxic@ pRu. av tllui 40pRu, eedvAlyM nziic @ vIuM pNiyA k}iyem pR vnEl nI? sVyM rewH! nI yTA i eedvpueni rizi niiRi vrik. 41mhApuErAhitM, zAOimAM, mAM aviewyAyi. mu verEAel avM aven prih sic@. 42 av pRu, av mu ver ric@. pE sVyM riAn v k}ikyil. av yi AEyli eR rAjAvANH qH L@k pRy . av rAjAvAeNi EA te rizi niM Rivre. aEA nmvni vizVsiAM. 43av eedvi vizVsic @ . eedvM EvNemi aven ri e. av aveni pRu, {A eedvpunANH. 44 wAet Eyvi EnAewAM Uziei kAM aven dxic@ pRu. Ey mri (meA. 15+33-41; lUeA. 23+44-49; EyAh. 19+28-30)
45cy H H rAjYmAek vYApic@. m mNi EnrEH Q u nIu ni. 46m mNiEyALmAy

mAyi 27+33-58

EA Ey Re nilviLic@, li, li, lA sbtAni? qeR eedvEm, qeR eedvEm nIeyA eNe eekvitH?* qANitieR aM. 47 aview nivri cilri Eku. av pRu, av lIyAev viLikyANH. 48epeH ielArA oAwiEA yi o nIi ekAuv. ayA a vinAgiriyi mi o ki evc@eki. qitH Eyvi wi A nIieAw. 49 pE muv pRu, vre, lIyAvH aven riA vEmA q EnAAM. 50Ey vIuM c i krH ANen viu. 51Ey mric E A eedvAly iel tirIl nwEv rAyi kIRi. mkLi niM tAe} ver. mi luu kyM pARk epAukyM ecyH. 52zvlRk qlAM RewkyM eedvieRyAA plM mrN i niH yie}uEkyM ecyH. 53av klRkLi niM puR v. Ey yie}uE EzxM av vi ngriEl EpAyi. plM aver ku. 54ztADipM Eyvi kAv ni pALAM kvuM mu sMBv L@M ku. av vLer By pR u, av yTAi eedv punAyi. 55Eyvien UxiA glIl yi ni vvrwM aEnkM OI kL@M a kAAyi. 56mgHdl mRiy, yAEAbieRyM EyAesy ewyM mAtAvAy mRiy, yAEAbi eRyM EyAhAeRyM a qi vM Ayi. Eyvien sMsk H ri (meA. 15+42-47; lUeA. 23+50-56; EyAh. 19+38-42)
57 sAyAhH n i EyAEsPH q EprAy o Dnik eyzEl mi v. arimTYyi niM v ayA EyvieR zixYnAyi. 58EyAEsPH pIlAeAsien smIpi c H EyvieR m] t EdhM EcAdic @.

li ... eekvitH rNi sI. 22+1.

mAyi 27+59-28+15

1332
EpAel tiLmAyi dtnH. mu EpAel evL@ vO. 4 kAvli BwA dten ku ByviRc@. 5 dt OIkELAwH pRu, By eEw, UzitnAy Eyvien yANH niLEnVxietH qni RiyAM. 6 pE Ey viewyil . av mu pREpAel yi e}uEu. aveR zrIrM kiwi yi lM v EnAk. 7qiH EvgM EpAyi aveR zixYAErAw pRyk+ Ey yie}uEiri . av glIlyiEl EpAk yANH. nieLA mH av avi eweyM. niview aven kANAM. qiH dt pRu, {A niELAwiArYM aRiyic@ k}iu. 8 atinA OIk EvgM zv wIrM viuEpAyi. av vlAet By ieviluM vLeryDikM sEA xic@. sMBvicetAe zixYAErAw pRyA av tiwmAyi. 9 av oAwiEAkEv Ey avew mi vH aver aBivAdYM ecyH. av EyvinwE ecH aveR kAli ekiiwicH aven nmsHk ric@. 10aEA Ey OIkELAw pRu, ByewAtiri. EpAyi qeR sEhAdrAErAw pRy glIl yiEl EpAkA. av qe aview kAM. eydEntAELAw vivri 11OIk zixYAErAw pRyA EpAyi. aEt smyM zvwIri kAvlirikyAyi BwAri cilM ngriEl EpAyi. sMBvi c mhApuErAhitErAw pRyAnAN v EpAytH. 12aEA mhApuErAhi t sELic@ jnieR mA mAyi ElAcic H o ptiyiu. av BwAH DArALM pNM ekAwH o kM pRyA niEyAgic@. 13av BwAErAw pRu, rAiyi { RiiwEA EyvieR zixY A vH m]tEdhM EmAxHwic@ qH jnELAw ni pRyNM. 14Edz vA}i tRiA ayAeL { smADAnewi nieL ric @ ekAAM. 15 a Ek BwA pNM oLic @ vc H mhApuErAhitew ni EzkArM vic @ . kT

EyAEsPinH EyvieR zrIrM nkA pIlAeAsH pALAErAwH jH { Apic @ . 59EyAEsPH putiy Niyi aveR zrIrM epAti uekAuEpAyi. 60pAR rA iy putiy kl R yi EyAEsPH aven sMsHkric@. klR vlieyA klH ievcH awc@. etlAM ecyHtH EyAEsPH EpAyi. 61mgHdlmRi yyM mRiyey EprAy mE OIyM aview klRetivzAyi . zvwIri kAv tAeRw@ divsmAyi. atinw divsM mhApuErAhit AM prIzAM pIlAeAsieRy wE EpAyi. 63av pRu, yj mAnEn, kpwEvxDAri jIvici EA pREl A m nA EzxM {A yie}uEM qH. 64 atinA aveR zixYA vH m]tEdhM EmAxHwic@ ekAuEpA vAniwyH. qiH avH av yie}uEtAyi L@kELAw pR yAmElA. N av aveni mH pRitiluM BIkrmAyi riM. aekAH mnA k}iy vErM suritmAy kAv ewA { aBYi. 65pIlAeAsH pRu, ni RiyAvu mikc rItiyi pALA eryM ekAuecH aview kAvli rik. 66atinA averlAvM zv wIri ecH aviwM suri tmAi. klR awci klinH m vc @ M pALAer kAvliiyM avr suritmAi.
62aH

Ey yie}uE vA (meA. 16+1-8; lUeA. 24+1-12; EyAh. 20+1-10) zbH divsieR piEH }H c yiel dYe divs mANH. ae BAti mgHdlm RiyyM mE mRiyyM klR sziA eni. 2 smyM aview o vliy k mAyi. kAvieR o dt kAzniM v. dt klRyH wei mwilH imAi. qiH 3 miiN atiE .

28

1333
EALM . eydiwyi cri

mAyi 28+16-20

Ey zixYAErAw sMsAri (meA. 16+14-18; lUeA. 24+36-49; EyAh. 20+19-23; a.v. 1+6-8)
16ptienA zixYAM glIlyi El EpAyi. Ey niEzici mlyiElANv EpAytH. 17mlyi av Eyzvien ku. av aven nmsHkric@. qiluM yTAi a EyvAeNH cil zixYA

vizVsicil. 18atinA Ey av ewywE v pRu, sV iluM miyilum sv aDikAr L@M qni tiri. 19 ati nA ni qlA rAjYLiluM ecH aver zixYArAk. pitAvieR yM pueRyM priAAvieR yM Epri aver sHnAnewk. 20{A niELAwH pRiuetlAM asriA aver pWiik. {A qEA}uM niELAewAmA emH niRiAM. ElAkAvsA nMver {A niELAewAmAM.

meAsH q}utiy suviEzxM


EyvieR vrvH (mA. 3+1-12; lUeA. 3+1-9, 15-17; EyAh. 1+19-2) nl . 8{A nieL jlM ekAu jH { AnsH n AnM ecyH . vvAniri v nieL priAAvi sHnAnewM. Ey j{ H Ansn H AnM (mA. 3+13-17; lUeA. 3+21-22)
9 smyM Ey glIlyiel ns eRi niM EyAhAeR aw ei. EyAhA Eyvien EyA A ndiyi sHnAnewi. 10 Ey evi niM epAivEA av R kAzM ku. pri AAvH o AvieR pi EyvieR awei. 11sV i nieA zbH d M pRu; nIeyeR punANH, {A nie sHEnhi. {A nii s xHwnANH.

eedvpunAy EyisHvien iy suviEzxM rMBi tH, sMBvitieni 2eyzA vAck pREtAewyANH. eyz AvH q}uti+ i! {A qeR dten nin mpAyi ayyH M. av nin v}ieyAM. mlAKi 3+1
3

mmiyi nieArA viLic@ pRy+ kAvinAyi v}i eyAvi aveR mA EneryAvi. eyzAvH 40+3

4 atinA sH n ApkEyAhA vH L@keL mmiyi sHnAne wi. t mAnsAreu q kANiA sHnAnewkyANH Ev etH EyAhA avErAw pRu. aEA}vew pAp epARu ewM. 5 eydYyielyM eyrzElmi elyM qlA jnL@M EyAhAeR awEl vhic@. av t ecyHt pApELu pRu. EyAh A aver EyAA ndiyi sHnAnewi. 6 okErAmM ekAu Aiy vO EyAhA Dri ci. k ekAu o ar yM aEhM Drici. av evu iLikeL tikyM kAuEt wi yHkyM ecyHti. 7EyAhA enyANvErAw sMgic t H . qni piAel qeA ExHW nAyv v. aveR ecieR vi a}ivA EpAluM {A EyAgY

Ey prIiewA EpA (mA. 4+1-11; lUeA. 4+1-13)


12anrM priAAvH Ey vien oyHH mmiyiEl ekAu EpAyi. 13nAldivsM avnview vnYm]gELAewA vsic@. av mmiyilAyiriEv, sAA aven ElABiic@. dtA vH Eyvien Uxic@ EpA.

Ey tAM zixYAer tirew (mA. 4+12-22; lUeA. 4+14-15; 5+1-11)


14ati EzxM, EyAhA Ril wyH eu. Ey glIlyiEl EpAyi eedvieR suviEzxM sMgic @ . 15Ey pRu, tA aEyAjYmAy smymAyi. eedv rAjYM qiyiri. ni mAnsA

1335
reH suviEzxi vizVsi k. 16Ey glIltwAkinw wi EpAkukyAyi. av ziEmA enyM sEhAdr aeyAsienyM ku. mIpiwArAyi av vleyRiykyAyi. 17Ey av ErAw pRu, v, qe piw. {A nieL tikc@M vYtYsHtmAy mIpiwArAAM. ni mInl mxYeryANH oEtH. 18 ati nA ziEmAM aeyAsuM vlkL@ EpicH Eyvien piw. 19Ey twAkIr wie nw. av ru sEhAdrAerwi ku. esebdiyew puArAy yAEAbuM EyAhAM. av tL@ew vi mI piwiA vl okyAyi. 20 avew a esebdiyM mu EjAliAM viyi luAyi. Ey sEhAdrAer kEA avErAwH te piwrA pRu. av tL@ew aen viH Eyvien piw. aAAvH bADic orAeL Ey suKew (lUeA. 4+31-37)
21EyvuM zixYAM kPmi El EpAyi. zbu divsM Ey eydiyieli jneL pEd zic@. 22 EyvieR pEdzM aver atH-tprtrAi. Ey pEdzi ctH avew zAOimAerEAelyA yiil. aDikArEAewyANv pEdzictH. 23av eydiyi lirie, aAAvH bADic orAL viewyAyi. ayA alRi, 24nseRiel EyEv! nin {eLeAeA EvtH ? nI {eL nziiAnAENA vtH? nI rAeNH qniRiyAM, eedv ieR pri! 25Ey aven zkAric@, miAti riH, ayALi niH puR v. 26ayAeL viRic @ ekAH vliy zbH dEAew aAAvH puR EpAyi. 27 jn atH-teu. av pr sHprM EcAdic@, qANiview sMB vitH? yA putiy cil

meAsH 1+16-38

pEdzi. aM aDikArEAew! av aAAELAwH jH{Api kver ec@. aALA ke aven asrikyM ec@ . 28aen Eyvieniy vAk glIlyieluM pr. Ey aEnkM Eper suK ew (mA. 8+14-17; lUeA. 4+38-41)
29EyvuM zixYAM eydi viu. averlAvM yAEAbiEnAwM EyAhAEnAwemAM ziEmAeRyM aeyAsieRyM vIiEl EpAyi. 30ziEmAeR aAyiyyH suKmilAyi. av pni piwic@ kiwilAyi. aviewyAyi v EyviEnAwH aveLi pR u. 31Ey avL@ew kiwyHki ElH ecH avL@ew eek piwicH aveL q}uEA shAyic @ . pni viEpAyi, av suKeu. aEA}v aver UxiA wi. 32a rAi sUrYAsH t myi EzxM vLeryDikM ErAgikeL L@ k Eyvinweic@. tM bADi cvM ai Ayi. 33ng riel ql AvM te Bvn i mi twic@wi. 34Ey pl viD ErAgL@ vLer Eper suK ewi. aEnkM teLyM o}i ic@. qAlv teL sMsAri A avdicil. qeA av nArAeNH tRiyAmAyi.

Ey suviEzxM sMgiA tAeRw (lUeA. 4+42-44)


35piE rAviel Ey vLer Enre q}uEu. u mARuM mu te av vIwviiRi. kA mAeyA lEv An yHAyi EpAyi. 36piIwH, ziEmAM suXL@M Eyvien tire i. 37av Eyvien ku pRu, qlAvM nie aEnVxi. 38Ey mRupwi pRu, n meAriwE EpAkAM. Q Edz iel mu pNLiEl nm

meAsH 1+39-2+14

1336
pEdzikyAyi. 3cil o tLvAtErAgiey EyvinwE ekAuv. nAluEp EcAN yAeL mekAuvtH . 4vIi niRcALAyitinA avyAeL EyvieR aweiAnAyil. atinAlv vIwieR Emryi Ey riti mkLilAyi o dVArmAi. atilUew ErAgiey kiwiy ki tAE}AiRi. 5 av vLer vizVAsmtAyi Ey aRi u. atinAlv pvAtErAgi EyAw pRu, yvAEv, nieR pAp epARueiri. 6 tAM zAOimArviewyAyi. Ey vieR v]i kH av sVyM 7qinANI pRu, mxY eneyAe pRytH ? av eedvi nirA kArY pR y. eedvi mAEm pAp epARuAnAvU. 8 zAOimA tei eneyA e kAvuemH EyvinRi yAmAyi. atinAlv avErAw pRu, nieLANien k tH ? 9 Q tLvAtErAgiEyAwH , nieR pAp epARueiri qEA, q}uEu kilumAyi nw EpA qEA, tA pRyA wtelL@M? 10pE miyi pAp epARuA mxYpunH aDikA rmeH {A etLiyiAM. atinA Ey ayAELAw pRu, 11{A niEAw pRy, q}uEu niH, nieR kiluemwH vIi EpAk. 12tLvAtAr q}uEu ni. ayA kiluemwH mRiH puRE nw. qlAvM a kANAmAyi. jn atH-teH eedve puk}Hi. av pRu, { ver kiuti vcH vuM atH-tkrmAy d]zYM. Elvi (mAyi) Eyvien agmi (mA. 9+9-13; lUeA. 5+27-32)
13Ey vIuM kwryiEl EpAyi. aEnkM Ep aven pi w. Ey aver pEdzic@. 14 Ey kwryilUew nwEv aPAyi yew mkM irivukArmAy

EpAkNM. aviwLi qni sM giNM. atinA {A vtH . 39atinA Ey glIlyilAkmAnM sric@. av eydikLi sMgic@. teL o}iic@. Ey o ErAgiey suKew (mA. 8+1-4; lUeA. 5+12-16)
40xHWM bADic orA EyvieR awei. ayA EyvieR pAd i nmsHkricH avEnAw yAcic@, nI #hievi qeR ErAgM mAA zi ninH. 41EyvinH ayAELAwH dy EtAi. av ayAeL sH p zic @ ekAH pRu, {A nie suKewA nA#hi. suKew. 42t/myM ErAgM viumARi ayA suKewkyM ecyH. 43ayAELAw epAyH e A_vA Ey pRu, pE Ey ayA zmAy tAI nki. Ey pRu, 44{A nin ecyH ttH mAErAwM pRytH. pE EpAyi nieR ErAgM mARiytH puErAhitAer kANi. nI suKetinA eedvi v}i pAwM k}ik. EmAezyew klnkA rm v}ipAwH. atH jnH sAY mAve. 45ayA aviwM viuEpAyi. Ey te suKewiy kArYM k qlAvErAwM pRu. aen Ey vieniy vA quM pr. atinA EyvinH L@k kAek o #AmiluM EvziAnAvil q nil v. AmsmilA pl lLiluM av tAmsic@. pE jn qlA #AmLi niM EyvieR awEei.

o tLvAtErAgiey Ey suKew (mA. 9+1-8; lUeA. 5+17-26) tAM divs EzxM Ey kPmi mwieyi. Ey tirieciy vA pr. 2 aEnkM Ep EyvieR sMgM EkA twic@wi. vIw niRu. niA EpAluM wmilAetyAyi. vIwi puR M te iti. Ey aver

1337
Elviey ku. Elvi nitipirivu kArYAlyi rikyAyi. Ey avEnAw pRu, qe piwk. aEA Elvi q}uEH Eyvien agmic@. 15aH eevkiH Ey Elviyew vIi niH hArM k}ic@. aview aEnkM niti pirivukAM mu cil dxic mxYM EyviEnAwM zixY AErAwemAM hArM k}iA yi. avrilDikM EpM Ey vien agmic i vrAyi. 16zAOimA Ey pApikELAwM krM pirivukAErAwM oM hArM k}i ku. av EyvieR zixY AErAw EcAdic@, qANv pApi kELAwM M pirivErAwM oH hArM k}itH? 17 Ek Ey avErAw pRu, ErAgYmvH eevdYen vzY mil . ErAgikA eevdYen EvtH. {A nlver viLiAnl vtH. pApikeL viLiAnAN.H Ey mu mtEntAeLEAelyl (mA. 9+14-17; lUeA 5+ 33-39)
18EyAhAeR zixYAM prIz AM pvsikyAyi. cil EyviEnAw EcAdic@, EyAhA eRyM prIzewyM zixYA pv si. nieR zixYAerE pv siil? 19Ey mRupwi pRu, vivAhEv Lyi mNvAL ewyEA av eR suX d+Kmil. av EA avH pvsiA k}i ykyil. 20 pE mNvAL aver Evpiriy GM vM. aEA suX d+KitrAvuM. aEA}v pvsiM. 21p}kiy vsHiel dVArM tyHcH awyH ov oriluM putiy NixNieR H pEyA giil . aTvA avnen ecyHtA iyHct H i p}y vOi ni viwM. aEtAew dVArieR gti kxHwmAvuM. 22M putiyvIH p}y EtAsiyiel wARil. qekAH? putiyvIH siey kIRuM. vIuM siyM nxHwmAM. L@keLEA}uM putiy

meAsH 2+15-3+3

vIH putiy siyi te o}i . cil eydA Eyvien vimzi (mA. 12+1-8; lUeA. 6+1-5)
23o zbdivsM Ey DAnYv ylukLilUew nwkyAyi. av eR zixYAM avEnAewAM nw kyAyi. zixYA titi Rc@ DAnYemw. 24 ak prIz A EyviEnAw pRu, nieR zixYA qANieneyAe ec@tH ? zb divsM a ecyHttH eydniymientirANH. 25Ey mRupwi pRu, viz vlEA dAvIdM aveR AM qA ecyHtetH ni oriluM vAyiciiEl? 26 abYATA mhApuErAhitnAyi kAlAyi atH . dAvIdH eedvAlyi kw ecH eedvi v}ipAw nkiy aM qw ti. qA puErAhit mAEm aM tiAvU qH EmAezyew nYAymA Ni pRymH . dAvIdAke teR L@k wi aM nki. 27 anrM Ey prIzAErAw pRu, zb divsM jnL@ew nyH AyANH . qA jn zbinA niyieEwtil. 28atinA mxYpu zb i eRyM kAvANH.

Ey eek tL orAeL suKew (mA. 12+9-14; lUeA. 6+6-11) meAri Ey eydiyi El kyRi. aview o eek tL orAL@Ayi. 2cil ey d Ey eteeiluM v icA aven ewAnAyi kAi. atinAlv aven sUH m mAyi nirIic @ . zb divsM Ey ayAeL suKew EmA qvH aRiyNmAyi. 3eek tLvEnAw Ey pRu, q}uEu nik. qlAvM nie kANe.

meAsH 3+4-28
4 Ey

1338
aver aeAsHtlAer viLic@. Ey avErAwH tEAewAM A yiriAM miwLi sMgiAM vzYeu. 15teL o}iiA aDikArM Ey av nki. 16Ey tirew pu Ep vrAyi. ziEmA (Ey aven peAsH q viLic@), 17 yAEAbH, EyAhA qI esebdiyew puA (Ey aver wim qm ebAvEnesH q viLic@); 18 aeyAsH, PIlieAsH, beAElAmAyi, mAyi, EtAmAsH, aPAyiyew pu yAEAbH , tAyi, qrivukArnAy ziEmA 19ydA QsHkAErYAH. ydyANH Eyvien zuH vizVAsvnyilUew oieAwtH. Eyvi pizAeH cil (mA. 12+22-32; lUeA. 11+14-23; 12+10) Ey vIiEl EpAyi. pE vIuM aEnkM Ep aview twic @ wi. oEeREAyiti nA EyviM zixYAM BNM k}iAEpAluM k}iil . 21 Ey vieR vIukA etlAmRiu. av ven piwic @ ekAuEpAkNM. qeA av pRy, avnH smnil etieyH. 22eyzElmi niM v zAOi mA pRu, ebeye/bU q pizAcH ven bADiciri. m xYri niM teL o}iiA av ebeye/bUlieR zi p EyAgi. 23Ey jneL sAErApEdzLi lUew pWiic@ wi. av pRu, sAAen puREEAwiA q en sAA te k}iyM? 24a cHCim rAjYM nilniil. 25a cH C im wMbM nilniil . 26sAA avte qtirAvu kyM sVM L@ketier epA kyM ecyHtA av nilniA nAvil. aveR aYM vrikyM ec@M. 27 znAy orAL@ew vIi kyRi EmAxH w iNemi ayAeL dYM ekiyiE pU. qiview niM qM EmAxHwiAM. 28 {A ni ELAwH stYM pRyAM. L@k ec@
20anrM

avErAw EcAdic@, zb divsM n ec@EtA, EdAxM ec@ EtA, tA zri? o jIv riEtA, nziiEtA zri? ati mRupwiyAyi averAM te EyviEnAw pRil. 5 Ey qlAvriElmAyi EnAm yc@. av ErAxAlnAyi. av ew XdykAWinYi av eR d+KitnAyi. av tLvAtErA giEyAw pRu, nieR eek nIU. ayA eek nIi. aEtAew ayA suKeu. 6anrM prIzA aviwM viuEpAyi, Eyvientier ehErAdYmAyi wiyAElAcic @ aven qen vDiNem p ti wmiu. oEeRE Eyvien agmi 7Ey kwryiEl EpAyi. anvDi glIlA aven pi w. 8eydY, eyzElM, EdAM, EyAA ndItwEdzM, EsArieR yM sIEdAeRyM uv AEdz qiviwLi niM aEnk v. EyvieR vikeLi EkiANv vt.H 9 Ey opAwH Aer ku. ati nAlv teR zixYAErAwH tni yH AeyA vi ovA v zYeu. ieu e{riy tH o}ivAAnANv viyAv zYetH. 10 Ey oEnkM Eper suK ewi. atinA qlA ErAgikL@M aven sHpziAnAyi tiwM i. 11ciler aAA bADic i . aAA Eyvien k EA avnH mi niH, nI eedvpu q viLic@ pRu. 12qA tAnArAeN viLic@ pRy etH Ey aAA k zn niEzM nki. Ey teR pH aeAst H lAer tirew (mA. 10+1-4; lUeA. 6+12-16)
13anrM Ey mlmkLiEl EpAyi. ciler av aw viLic@. avnAvzYm cilrAyi av. av EyvieR awei. 14Ey pu Eper tirewH

1339
ql A pApL@M epARuewAM. av pRy eedvEdAxL@M epARuewAM. 29 qA priAA vien aDiEpiv (nirAkri v) oriluM miewk yil . av qAlvuM pAp ieR etukArnAM. 30avni aAAvH vsieH zAOi mA ErApic ekAANH av pRtH. EyvieR zixYA aveR wMbA (mA. 12+46-50; lUeA 8+19-21)
31anrM EyvieR ayM sEhAdrAemi. av puR niiH orAeL aycH avEnAw puR vrA pRu. 32Eyvi uM opAw Ep riAyi. av avEnAw pRu, nieR ayM sEhAdrAM viuH . av puRH nie kAiri. 33Ey EcAdic@, rANH qeR a? rANH sEhAdrA? 34an rM Ey tni umver EnAi. av pRu, vrAeNeR ayM qeR sEhAdrAM! 35qeR yTA sEhAdrM sEhA driyM ayM eedvi Evu kArY ec@vrANH. 6 pE

meAsH 3+29-4+15

sUrYdicEA av kri u EpAyi. avyHH }i Ev k lAtitinAlANH av kri tH . 7eR vik m_ki wyi vI. m_k vL ecwi keL e{ricmi. atinA av yi DAnYmAyil. 8mu cil vi k nl mi vI. av vL wi. vLH DAnYM viLu. cil ecwik m EmniyM cilv aRu p EmniyM, cilv Ru EmniyM viLvuAi. 9 anrM Ey pR u, EkA ecviyv Ek e. tA pmk pEyAgi tieni Ey (mA. 13+10-17; lUeA. 8+9-10)
10piIwH, Ey tnicAyi. pH aeAsH t lAM EyvieR mH ayAyikL@M d]xHwA kTkeLi avEnAw EcAdic@. 11Ey pRu, eedvrAjYieR niFmAy stYM niE aRiy, pE muvH pmkLilUewyANH {AenlAM nk. 12{Anen ecyHteteA+

vity H veR kT (mA. 13+1-9; lUeA. 8+4-8) meAri kwryivcH Ey pEdziA wi. oEeR E Eyvi uM nir. atinA lv kwli kiwi o vi yi kyRi . jneLlAM ev i smIpM kwryi ni. 2 Ey viyi ni ekAH aver pEdzic@. av pmkLilUew pl kArYL@M pWiic@. Ey pRu, 3i, o kxk vi vit yHA EpAyi. 4 vityHtiniwyi cil vik v}iyriki vI. pik vH aveylAM ekAi i. 5cil vik pARl vI. aview m RvAyi. }M R lmAyitinA aview vIN vik EvgM vL.

av vIuM vIuM EnAM, pE yTAi kAk yil ; av vLer iM, pE oriluM mnilAvil. av kAkyM mnilA kyM ecyHtiei av mAnsAreH miewmA yi. eyzAvH 6+9-10 Ey viieR kT vizdIkri (mA. 13+18-23; lUeA. 8+11-15)
13anrM Ey zixYAErAw EcAdic@, niH Q kT mni lAEyA? eli niEetiluM kT mnilAEmA? 14kxk (vcnM vityH ) eedvvcnM jn Li vityHkyANH ecyHttH. 15cil eedvvcnM EktH v}iyriek vI}u vi EpAelyANH. sAA epeH vH avri vityHe vik qwekAu EpA.

meAsH 4+16-41
16mucilrAke

1340
. 28o shAyvumilAet m viLvuA. dYM ecwi vL, pie ktirH, avsAnM DAnYmAvuM. 29DAnYM pAkmAvuEA k]xiAr ekAyHetw. atANH ekAyH kAlM. eedvrAjYM kwmNiEpAel (mA. 13+31-32, 34-35; lUeA. 13+18-19) {AeniEnAwA NH pmik? vizdIkriA {Aen kT pEyAgiM? 31eedv rAjYM o kwmNiEpAelyANH. mi luA mE vikELAL@M ecRutANtH. 32 pE Q viH vit yH EA a vLH niL@ew EtAiel vuM vliy ecwiyA yiIM. ati vliy zAKk pM ekA_M. pik avyi wi sUrYtApi ni rewM. 33kArm aEnkM kTkLilUew Ey aver pWiic@. av mn ilAiwEALM kArY av pWiic@. 34av pWiiA qlA yHEA}uM kTkL@pEyAgic@. EyvuM zixYAM mAmAyEA Ey av H qlAM vizdIkric@ ekAw. Ey ekAwAien twy (mA. 8+23-27; lUeA. 8+22-25) divsM eevErM Ey zixYAErAw pRu, qEAewAM mRukryiEl v. 36EyvuM zixY AM jneL viuEpAyi. Ey i aEt viyilANv mRukr yiEl EpAytH. mu vikL@M om Ayi. 37 o ekAwAH aEA}u Ayi. tirmAlk wic@. vM niRey evM kyRi. 38Ey o tlyi Nyi tlevcH vi RukyA yi. zixYA aven viLic@N i. av pRu, ErA, ai kAiEl? n mARAyi. 39Ey q}uEH kAiEnAwM tir mAlkELAwM awA jH{Apic@. Ey pRu, awU! nizHclmA! kAwi zAt LvAyi. 40 Ey zixYAErAw pRu, nieLi nANH BytH ? niiEA}uM vizVAsmiEl? 41 zixYA Byckit
35 30eedvrAjYe

pAREpAel Rc mi vi vitcEpAelyANH. av ssEAxM vcnM Ek kyM Evgi sVIkrikyM ec@M. 17 pE vcnM tL@ew jIvi ti gAFmAyi }HiRAnv avdiil . Rc @ kAlM mAM av vcnEAw nIti pulM. piIwH vcnM nimiM avee iluM pIFEyA zHnELA A EA avrtien EvgM EpiM. 18mu cilrAke m_kiwyi vityHe EpAelyANH. av vcnM vi. 19pE aEA E}M jIvitEkzL@M pNeAtiyM mA#hL@M vrikyAyi. aEtAew vcnieR vLc mukyAyi. atinA avri vcnM PldmA vukyil. 20 mu cilrAke nl mi vitc viEpAelyANH av vcnM EkH atien sVIkri. atH avri mM aRupM cil EA Ru mwuM viLvuAM. tH pEyAgik (lUeA. 8+16-18)
21Ey avErAw pRu ni o viLH kicH pRyHwiyiElA kilinwiyiElA oLiic@ vyHARu EA? l, ni a viLEmz yi vyH. 22 oLic@vcetM puR vM. rhsYeLlAM evLiewM. 23kAv qeR vcnM Eke. 24ni EktH EyAew ciik. ni ekAwEAel eedvM niM nM. pE ni ekAwtilDikmAvuM eedvM ni trik. 25 v w t kiuM. lAvni niH wi nxHwmAvuM.

Ey viieniy kT pRy pRu, eedvrAjYM mi vi vityHvenEAelyANH. 27 vi mLc@ wu. rApk a vL. vitcv RilAyAluM NiriEA}AyAluM; viieR vLceyi av oM aRiyk yieliluM a vL ekAEyiri
26Ey

1341
rAyi prsHprM EcAdic@, rANi v? kAuM kwluM EpAluM ven asriElA! Ey aAALi niH oven EmAcii (mA. 8+28-34; lUeA. 8+26-39) EyvuM zixYAM kwli mRu kryiel gdrEdz qi. 2 Ey kryiliRiyEA orA zv l R kLi niM Ri aveR awei. ayAeL aAAvH bADic i . 3 zvwIrLilANH ayA vsicitH. M ayA L@ew eekkL@M kAl@kL@M biAnA yil. clk ekAuEpAluM a sADYmAyil. 4opAw tvN A ayAeL biA clkL@p EyAgic @ . pE ayA eekyi elyM kAlielyM clk epAi c@. ayAeL niyiA M k Ayil. 5 rAk ayA zvlR k iluM mlkLiluM sric@. ayA alRukyM kl@k ekAH sVyM mRiEvlikyM ecyHti. 6 Eyvien ayA akel niE ku. ayA oAwieyi Eyvi mi niu. 7-8 Ey ayAELAw pRu: aAAEv, yALi niM puR v. ayA ci alRi, mEhAtnAy eedvieR puA, EyEv, qeeAH nine A EvtH? qe EcAdYM ec@k yiel eedvnAmi stYM ec NEmey {A aEpi. 9 Ey ayAELAw EcAdic@, nieR EperANH? ayA mRupwi pRu, qeR EprH elEgYA* qANH . kArNM qi aEnkM aAAL@H. 10ayALiel aAA teL Edz niM puRetH vIuM vIuM EyviEnAwEpic@. 11o vliy piM aview mle vi EmyAyi. 12aA A EyviEnAw yAcic @ {eL piiEly c A luM. { avyi Evzi e. 13Ey aver atinvdic@.

meAsH 5+1-22

aAA ayAeL Epic H pikLiEl Evzic@. aEA piM mlmnukLilUew twAk iEl cAwiyiRi. av mi c. rAyirEALM pik iluAyi. 14pikeL Emyic i v oAwi EAyi. av ngrLiluM, #Am LiluM ecH sMBvicetlAM qlAv ErAwM pRu. A sMBvicet AeN kAvA puREiRi. 15av EyvieR awei. aEnkM aAA bADicven av vOM DricvnAyi ku. av eR mnH EneryAyi. jn By. 16EyvieR v]ik k vri cil aviewyAyi. t bADicv sMBvicetlAM av muv vivric@ ekAw. pikeLiyM av pRu. 17an rM nAukA EyviEnAw av ew lM viuEpAkA yAcic@. 18Ey viyi kyRi EpAkA tAeRwkyAyi. tbADyk v teyM eweAu EpAkN emH EyviEnAw yAcic@. 19 pE Ey ayAeL atinvdic i l . av pRu, vIiEl EpAyi wMbEAwM suXELAwM Eck. kAvH ninAyi ecyHttH avErAw pRyk. kAvH niEAw kN kAieyM avErAw pRyk. 20ayA mwi edeAli* EdzM m}uey L@kELAwH Ey tni Ayi ecyHtetlAM pRu. qlA vM atH-teu. Ey mric o epiey jIvii, ErAgiNiey suKew (mA. 9+18-26; lUeA. 8+40-56)
21Ey viyi kyRi mRukryi eli. aview kwryivc @ te opAwEp Eyvi cuM wi. 22eydiyiel o tlv avieweyi. yAyIeRAsH qAyi ayAL@ew EprH. Eyvien k

elEgYA 6000 BwA o eesnY sMGmANH o elEgYA.

edeAli #Ii efAEpALisH qA glIltwAkieR ki}ekr yilu o EdzM. ati ori p DAn pNL@Ayi.

meAsH 5+23-6+3

1342
vien buimiciu kArYmil. 36pE Ey av pRtH a kArYmAiyil . Ey yAyIeRAsi EnAw pRu, ByewAet, vizVAsM mRuek piwi. 37tEAewAM EpAkA av er yM avdicil. peAsH, yAEAbH, ayAL@ew sEhAdr EyAhA qiver mAM i. 38av yAyIeRA sieR vIiEl EpAyi. aview opAwEp ci krytv ku. av vLeryDikM bhLM evci. 39Ey vIi kyRi av ErAw pRu, nieLA kru zbH d mAtH ? i mric i il . av Ruk mAmANH . 40pE ql AvM Eyvien prihsic @. Ey qlAvErAwM vIw viuEpAkA pRu. Ey i kiw mRiyi El kyRi. iyew mAtApitA eLyM teR m zixYAeryM av mRiyi tEAewAM ekAu EpAyi. 41anrM av epi yew krM piwic@ pRu, tlITA mI! (bAliEk, {A niEAw pR y, q}uEu ni! qANiti nM) 42 i q}uEu nwvA wi. (av pu vyA yi) mAtApitAL@M zixYAM atH-teu. 43ArYM ErAwM pRy etH Ey iyew mAtApitA tAI nki. anrM i yH BNM nkA av avErAw pRu. Ey sVEdzE EpA (mA. 13+53-58; lUeA. 4+16-30) Ey aviwM viH sVEdzE mwi. aveR zixYA aven piw. 2zb divsM Ey eydiyi pWiic@. aveR pEdzM EkH plM atH - teu. av EcAdic@, yAeview niH Q pEdzM kii? Q jH { AnM venviewni kii? rA Nitv ekAwtH ? vIrYv] ik kAA zi venview 3 v ni kii? evRuemA mryAzAri, mRiyyew mk. yAEAbH, EyAes, ydA, ziEmA qiv sEhAdrA. aveR sEhAd

ayA av mi mui. 23ayA EyviEnAw werwer yAcic @ . ayA pRu, qeR umk mriARAyiri. dy vAyi aH vH aveL sHpzi. qA av suKeu jIviM. 24Ey yAyIeRAsieR oM EpAyi. opAwEp aven ag mic @ . av ql A BAg niM aven e{Ayi. 25avErAewAM o OIyAyi . k}i pu vxmAyi av r AvmAyi. 26atH aveL vLer kxHwewiyi. anvDi eevdYA aveL ciki /ic@. oEeR pNM eclvAyi. pe yAetA PlvuM Ayil. mAvuml, ErAgM vxLAvukyM ecyH. 27 av Eyvieni Eku. atinAlv jnilUew Eyvien agmi c@ekAH aveR vOi etAu. 28av vicAric@, qniH aveR vOieliluM etAwAnAyA qeR ErAgM EBdmAM. 29av av eR vOi etAEA avL@ew r AvM nilc@. tni suKe tAyi avL@ew Riu. 30 EyvinH zi puRE sric t Ayi EtAi. av tiriuni EcAdic@, rAeNeR vOi etAtH? 31zixYA EyviEnAw pRu, jn nie e{ nI kA. pE nI EcAdi, rA eNe etAetH? 32pe Ey te sH p zic eL kANAnAyi uM EnAi. 33tni suKeuevH OI yRiu. atinAlv Eyvi mi vH mui. av ByM ekAH viRyHAyi. nw etlAM av EyviEnAw pRu. 34Ey avELAw pRu, mkEL nieR vizVAsM nie suKe wi. smADAnEAew EpA. ni yM Q ErAgA nin kxHwe Ewi vril. 35Ey aEA}uM sMsAric@ekAi rikyAyi. eydiyiel tlvnAy yAyIeRAsieR vIi niM cil avieweyi. av pRu, nieR mk mric@. niyM

1343
rimArAke nEAewAmutAM. atinA av aven aMgIk ricil. 4 Ey avErAw pRu, o vAcken munAukA bmAni . pe sVEdzH aveR te buL@ewyM sVM wM bAMgL@ewyM wyi vAck aMgIkriewil. 5 EyvinH avi ew vIrYv]ik ecuvA k}i il . avnview ek ecyH t vIrYv]ik cil ErAgikeL av ewEm sHpzicH suKewk mAmAyi. 6avew avizVAs i Ey atH-teu. av #AmEdzLi is ricH pWiic@. Ey aeAst H lAer sMgi A ayy H (mA. 10+1, 5-15; lUeA. 9+1-6)
7Ey pu zixYAeryM oi c@ viLic@. aver av ru Epew sMGLAyi ayc @ . aA AL@ew Em Ey av zi 8av nki. avErAwien pRu, yAyHAeyAM qw@tH. Qvwi mAemwk. aEmA, siEyA, pNEmA kttH. 9 ec kLiwk, Dri vOM mAmAyiR uk. 10o vIi ec kyRiyA #AmM viwMver aview tAmsi k. 11etiluM o #AmM nieL sVIkriAtirikEyA nieL vi AtirikEyA ecyH t A aviwM viwk. niL@ew kAliel epAwi ti Lyk. atvetiery o sAYmAyiriM. 12zixYA aviwM viH mu Edz LiEl EpAyi. av sMgikyM mAnsArewvA nAukAErAwAv zYewkyM ecyH. 13av aEnkM teL o}iic @ . ErAgikeL olI ev puri EBdewi.

meAsH 6+4-22

Eku. cil pRu. Ey sHnApk EyAhAnANH . ayA mrNi niM yie}uEiri. ati nAlANvnH Q vIrYv] ik ec@vA k}iytH. 15 mu cil pRu, av lIyAvH NH . EveR cilrAke enyANH pR tH, Ey vAckAri o enEAel pu jIvici o vA cknANH. 16ehErAdAvH Eyvieniy Q kArY Eku. aEhM pRu, EyAhAeR tlevi {Anven ekA. EA}v yie}uEi ri! sn H ApkEyAhA ekAl eeten 17 EyAhAen bivA eh ErAdAvANH eesnikErAwH jH{Api ctH. aEhM EyAhAen Ruil wc@. teR pi ehErAdYey Iti ewAnANH aEhmi ecyHttH. ehErAdY ehErAdAvieR sEhAdr PIliEAsieR piyAyi. pe aEA ehErAdAvH aveL vivAhM ecyHti. 18 sVM sEhA dreR BArYey vivAhM ec@tH zriyel H EyAhA ayAeL pEdzici. 19atinA ehErAdY EyAhAen evRu. avH ayAeL ekAlNmAyi. qA atinH ehErAdAvien nibiAn v k}iil . 20EyAhAen vDiA ehErAdAvinH BymAyi. EyAhA DAikM primA yieH qlAvM aRiyAemH ehErAdAvinH aRiyAmAyi. ati nA ehErAdAvH ayAeL sMric@. EyAhAeR sMgM ehErAdA vien }ieyiluM avn ss EAxM vic @ . 21 qA ehErA dYyHH almAy sAhcrYM v. ehErAdAvieR jdinmAyi. DAn sA EntAM eesnY lvAM glIlyiel mANimA M ehErAdAvH vieAi. 22ehErAdYyew pui vi EvL yi v n]M ecyH. avL@ew n] i ehErAdAvuM ayAL@ew atiTikL@M vLer sxH w rAyi. ehErAdArAjAvH epiEyAw

Ey sn H ApkEyAhAenH ehErAdAvH k (mA. 14+1-12; lUeA. 9+7-9)


14Ey zsH t nAyi}iti nA ehErAdArAjAvuM aveni

meAsH 6+23-44

1344
zixYAM vijnmAy oriwE tnic@ EpAyi. viyilA Nv EpAytH. 33pE av EpA tH plM ku. EyvAyi aetH avRiyAmAyi. ati nA qlA #AmLi niM L@k Ey EpAy lE EpAyi. Ey qMmute av aview eyi. 34Ey avieweyiyEA anvDiEp aven kAiri ku. wynil A ipe EAel k avErAwH EyvinH ak EtAi. atinAlv aver plM pWiic@. 35EnrM sYyAyi. zixYA Ey vieRywei. av pRu, etA vijnEdzmANH. EA e EnrM vLer eevkiyiri. 36atinA Q L@keL pR yyH. av k]xilLiluM aw pNLiluM EpAyi hArM vAieAuv tie. 37pE Ey pRu, ni av BNM ekAw. zixYA av EnAw pRu, yM Ep aM {L@ew plil . ayM aM vAA pNinH { oAErAM o mAsM pNieyw NM. 38Ey zixYAErAw EcAdic @ , niL@ew p q axN L@eH EpAyi EnA. av t L@ew plu axN qi EnAi. av pRu. avuM ru mIM. 39anrM Ey avErAw pRu, qlAvErAwM pukiwiyi nir iriA pRyk. 40 jn niri . aM RuM L@kL@ew pi yAyiANv tH. 41Ey a vuM ru mIM qw. av kAzE EnAi eedvi ni pRu. av a pH zixYA nki. a viLA Ey avErAw pRu. anrM ru mIM piH av jn nki. 42ql A vM vyRu niRey Bic @ . 43ql A vM Bic @ k}i EA}uM pu niRey avuM mIM mic M v. 44 aA yirEALM puxA Bic@ k}i i.
32EyvuM

pRu, nI vzYewetM {A nkAM. 23ehErAdAvH av vA nkiyi, nI vzY ewetM, qeR pti rAjYM EpAluM nin {A trAM. 24av ayew awE EpAyi EcA dic@, ehErAdArAjAviEnAw {Aen EcAdiNM? avL@ew a pR u, sHnApkEyAhAeR zirH vzYew. 25av EvgM rAjAvieR aw mwieyi. av rAjAviEnAw pRu, dyvAyi sH n ApkEyAh AeR zirH qni EAe t. o tLikyi evcH atiview ekAuv. 26ehErAdArAjAvH d+KitnAyi. av H vzYmetM nkAem EhM vA ekAwi. aEhi eR atiTikL@M tijH{ Eki tinA avL@ew aEp nirsi A rAjAvi k}iymAyiil. 27 atinA EyAhAeR tl evi eAu vrA rAjAvH o pwyALiey ayc @ . ayA twvRyi ecH EyAhAeR tl evi. 28 o tLi kyi EyAhAeR tlyM evcH pwyALi rAjsdieli. ayA a epi ekAw. av a teR ayH M ekAw. 29EyAhAeR zixYA sMB vLRiu. av EyAhAeR zrIrM uvAi o kl R yi sMsHkric@. Ey aAyirM Eper EpAu (mA. 14+13-21; lUeA. 9+10-17; EyAh. 6+1-4)
30vcnM sMgitinH Ey ayc aeAsHtlA mwieyi. t ecyHtM pWiicmAy kArY qlAM av EyviEnAw viv ric@. 31EyvuM zixYAM vLer tir ilAyi. qeA opAw Ep aview qiyi. atinA EyviM zixYAM hArM k}iA EpAluM smyM kiiyiil. Ey avErAw pRu, qEA ewAM vvi. nmH vijnmAy oriw E EpAkAM. aview nmelAM vimM kiuM.

1345
Ey evi mIet nwu (mA. 14+22-33; EyAh. 6+15-21) Ey zixYAErAw viyi kyRA pRu. twAk ieR mRukryilu EbH s yi ed EpAkA av jH{Apic@. av piAel vrAemM pRu. jnEAw vIwkLiEl mwA pRyAnANv aview nitH . 46av avErAw yA pRH A iAnAyi mlyiEl EpAyi. 47 rAiyAyEA}uM vi nww li teyAyi. Ey tniey kryilumAyi. 48vi kwli vLer drAyi Ey ku. a }yA zixYA pNiewM av ku. kAH avetirAyi . plec miM RiM wyHH Ey viyew aw@E EpAyi. av evi mkLilUew nwkyAyi. viey kw EpAMver av nw w. 49pe av evi mIet nwtH zixYA ku. aetA tmAyiriemv kti. av By nilviLic@. 50qlA zixYAM aven ku By. pE Ey avErAw pRu, eeDrYmAyiri, {AnANH, ByewtH. 51anrM av viyiEl kyRi. kAH zA mAyi. zixYA ar. 52a e epitv ku. pe avtieR epA mnilAyil. avti k}iymAyiil. Ey aEnker esQKYmA (mA. 14+34-36) zixYA mRukryi eli. egEsriel tIrH av eri. vM ekiyiu. 54av vi yi niiRiyEA jn Ey vien ku. av rAeNH av RiyAmAyi. 55Ey aview qiy vivrM nAewAum qlA vErAwM pRyA avErAwiEAyi. Ey EpAy qlAyiwvuM av ErAgi keL kiwEyAew mekAu ec. 56Ey Edze pN LiluM #AmLiluM nAipuRLi luemlAM kw ec. avieweylAM
53EyvieR 45anrM

meAsH 6+45-7+8

L@k ErAgikeL ekAuvH c l kiwi. EyvieR vO ielvieweyiluM sHpziA avAdinH av avEnAw eki. aveR vOi etA verlAM suKM Apic@. eedvieR nYAymANvuM mxYeR cL@M (mA. 15+1-20) eyzElmi niM tAM prI zAM zAOimAM aview eyi. av Eyvi uM wi. 2 EyvieR zixYAri cil sADArNmi k}ukA avew eekk ekAH hArM k}itv ku. (amAy kreLA prI zA pRiri EpAel eek k}ukAv qM) 3en EtYk rItiyi eek k}ukAet prI zAM eydAM hArM k}iA Ril. av mu jIvici mhA A pWiictsricANH avri ec@tH. 4cyi ni vAiy etM av o niit rItiyi k}ukiEy Bi. pUvikew mu cil cL@M av piw. cx kL@M, oAupAL@M wL@emlAM k}u cvuM av pAli. 5 prIzAM zAOimAM Eyvi EnAw EcAdic@, nieR zixYAer ANH pUvikew c eA AtH? amAy eekk ekA v Bi. qANitH? 6 Ey mRupwi pRu, ni kpwBiArANH. nieLi eyz AvH pRet stYM. aEhM en q}utiyiuElA,

Q jnM qe bmAni e pRy. qA av qe avew jIvitieR BAgmAil. av qe rADitH nixHPlmANH. qeA m xYew c mANLAyi pWii. eyzAvH 29+13

8 ni eedvkln EpicH m xYew pEdzM piw.

meAsH 7+9-35
9 anrM

1346
jAtiyAy oveL Ey shAyi (mA. 15+21-28)
24Ey aviwM viH EsA Ed zE EpAyi. av avieweyA vIi kyRi. av aviewyeH aAkA aRiyetv # hic @ pE avnH oLic i riA nAyil. 25Ey aviewyeH o OI EkRiu. avL@ew ekAc@mk H aAAvH bADici. ati nAlv EyvieR awei kA vI nmic@. 26av ey dylAyi. sueRAePAyIkY jAti yilu yvnAriyAyi av. te teR mkL@ew i niH oAwiNemH av EyviEnAw aEpic@. 27Ey OIEyAw pRu+ mL@ew BNM nAyHe Riu ekAwtH . dYM av EvetlAM qw BiA meL avdik. 28OI pRu, kAEv, a zri te. pE m BN ieR zkl EmzyH wiyili H nAyHL@M tiARuH. 29 anrM Ey avELAw pRu, etA nl mRupwiyANH. nI epAyHeAZ. tM niL@ew mkeL viu puR vk }iu. 30av vIiEl mwi. mk kiwyi kiwkyAyi. tM aveL vieA}ii.

Ey avErAw pRu, ni smrAeNH ni k . niL@ew te c mti ey DArNyi ni eedvkln avgNi. 10EmAez pRu, nI nieR anmAer bmAniNM. pitAvienEyA mAtAvienEyA dxi v vDAhnANH . 11qA ni pWiitH orA teR aEnAEwA aEyAEwA ni pEyAgdmA cil kArY qeR plueiluM {An ecil. {AntH eedvinH nM qH pRyAnANH . 12anmA Evi oM ecA ni aven stiil . 13eedvvcnmsricH viEti ADAnYmiel ni pWii. niL@A cLsritH DAnemANu ni ktH. aEpAel plM ni ec@. 14Ey Aer vIuM viLic@vi. av pRu qlAvM qe ikyM {A pRy EkkyM EvNM. 15oveR i kwecH a mAA oiM k}iyil. avni niM vvyANven a mAtH. 16(kAv Eke) 17 anrM jneL viH Ey vIi nkE kyRiEAyi. zixYA pmeyi avEnAw EcAdic @ . 18Ey pRu, niiniyM kArY BMgiyAyi mnilAA k}iy iEl? puREm niM akE kw yAetAiM oen a nAA k}iyiel H niRi yiEl? 19 BNM mxYeR Xdyi El ecl@il; a vyiElANH EpAtH. a puRE EpAvu kyM ec@H. (qlA BNL@M mxY tiAvuvyAeNv KYApic@.) 20Ey pRu, ovni niM puRE vv aven anA . 21i niANH, mxYXdy i niANH , dxic cik, eelMgikpAp, EmAxNM, ekAl pAtkM, 22 vYBicArM, drA#hM, dxHwt, vn, EBAgAsi, asUy, dxNM, ah, mr qiveylAM puRewtH. 23aetlAM oven a nA.

Ey o Qmen suKew 31anrM Ey EsA EdzM viH sIEdAniEl EpAyi. glIlwI rEv EpAyi. edeAliyilU ewyANv EpAytH. 32aview cil orAeL EyvieR aw ekAu v. ayA bDirM QmmAyi . ayAeL sHpzic@ suKew A av EyviEnAwEpic@. 33Ey ayAeL jni niM akel mAi nii. teR eekvir luk ayAL@ew ecviyi kwi. anrM Ey i ayAL@ew nAvi etAwkyM ecyH. 34kAzE EnAi Ey enwvIiu. Ey ayAELAwH pRu, qPTA! (atA ytH Rewe! qH). 35Ey ecyHtEA ayA EkARAyi.

1347
ayAL@ew nAvu sVtmAvukyM avnH vYmAyi sMsAriA sAYmAvukyM ecyH. 36sMBvicetAM mAErAwM pRy etH Ey avErAw klic@. te i mAErAwM pRyetH Ey qEA}uM L@kELAw kliM. pE a wt AErAw pRyi AEn pkric@Z. 37jn yTA i atH-teu. av pRu, Ey qlAM nAyi ecyH. av bDiren EkmARA. Qmen sMsArimARA. Ey nAlAyirilDikM Ep viLu (mA. 15+32-39) meAri vIuM aEnkM Ep EyvieR awei. av k}iAenAmilAyi. atinA Ey teR zixYAer ariki viLic@. av pRu, 2 qniH Q L@kELAwH ak EtA. k}i m divsmAyi av qEAewA mANH. EA}Ake av tiA enAmil . 3 vizEAew {Anver ayyHil. aver aen aycA vIiEl EpAM v}i av tL vI}uM. avri cil view ni vLer deryA tAmsM. 4 EyvieR zixYA pRu, pE n jnvAsEdz ni vLer akelyANH. yM Ep AvzYm aM qview ni kiuM? 5 aEA Ey EcAdic @ , niL@ew eekyi q amH? av pRu, }H 6 Ey AErAwH niliriA klic@. anrM av }H aem wH eedvi ni pRu. aM mRicH av zixYAer lic@. av L@kH viLA av klic@. zixYA aen ecyH. 7zixYA ew vzM Rc@ ecRiy mImAyi . Ey mI ttinH eedvi ni pRH zixYAer l i c @ . qiH avyM vitrNM ecA pRu. 8 qlAvM vyRu niRey Bi c@. qiuM }u BNM av EzKric @ . 9 nAlAyirEALM Ep hArM k}ici. av ti k}i

meAsH 7+36-8+19

EA vIwkLiEl epAyHeA A Ey avErAw pRu. 10Ey zixYAErAewAH vi kyRi dmTyiEl EpAyi. prIzA Eyvien prIiAenAu (mA. 16+1-4)
11prIzA vH EyviEnAw cil EcAdY EcAdic@. avH Ey vien prIiNmAyi. av eedvA ayyH evnAeN i kAzniH ortH-tkM kANiAnv vzYeu. 12Ey mAnsikmAy vYT aBvi qH sUcii o zbHdEAew pRu, qA ni awyAL mAyi ortH-tM kANiAnAvzYew tH? {A niELAw stYM pRyAM. Q tlmRyHH awyALemAM trik yil. 13anrM Ey prIzAer viH o viyi kyRi mRukryi El EpAyi.

eyd EntAAH Ey mRiyi n (mA. 16+5-12)


14viyi zixYAew ki orxNEm AyiZ. wt ktAnv mR. 15Ey av mRiyi ekAw, sUiciri k! prIzAewyM ehErAdAvi eRyM puLimAvien sUik. 16zixYA atieR aM qeH cc ecyH. av pRu, nmH aM lAtinAlAyiriAM av en pRtH. 17zixYA EtiyANH pRyetH Eyvi nRiyAmAyi. atinAlv av ErAw pRu, qA ni a milAtienRic@ cc ec@tH? niL@ew mnH awiriEA? ni niyM kAkEyA mnilA kEyA ecAetANH? 18kA}Hc yilA kkLAENA nitH? vN ziyilA kAkLAENA niL@EwtH? nmH vzYinH a milAtiEA {A ecyHttH oA iEl ? 19 aM ekAH {A aAyirM Eper t]pt H rAi. micM v

meAsH 8+20-9+1

1348
tniH mriEivemH Ey pRy (mA. 16+21-28; lUeA. 9+22-27) mxYpunH opAwH shiAeH Ey aver pWi iA wi. mxY pu mA rAluM mhApuErAhitArAluM zAsHi mArAluM tewemM av pWii c @ . mxYpu ekAl e wemM mAM nA av mrNi niM yie}uEemM Ey pWi ic @. av oM rhsYmAyiev cil. 32peAsH oyHH EyviEnAw sMsAriA wi. aetlAM pR tinA peAsH Eyvien vim zic@. 33pE Ey tiriH teR zixYAer EnAi. anrM av peAsien zkAric@. Ey peA siEnAw pRu, sAAEn! qeR yw ni EpA. nieR ci eedvIkml. mxY DAnemH k vyANH nI ciitH. 34anrM Ey jneL teR arikiEl viLic@. aveR zixY AM aviewyAyi. aEA Ey pRu, qe piwrA #hiv avene Ep iNM. av teR riemwH qe piwrNM. 35sVM jIv rivA #hivnH a nxH w mAM. qA sVjIv qniM suviEzximAyi n v qeEmAyi riewM. 36sVM AvH nrki nxHwew vnH ElAkM m}uv kiiyAluM q EyAjnM? 37AvH tiric@kiA pkrM meeiluM ekAwA o vM k}iyil . 38eyAA pAppUvuM dxH w vumAy kAl ANH jIvitH . qeiyM qeR pEdzeiyM li verRicH {A liM. qeR pitAvieR mhtVEAwM vidt AErAwM ew q}ue_EA ayAeL oA {A liM. Ey pRu, {A niELAw stYM pRye. view ni vri cil mriMmH eedvrAjYM v kAM. eedvrAjYM tAp EAew vM.
31anrM

aM EzKric t H oAiiEl ? zixYA pRu, pu k. 20}H axNeL nAlAyirM Ep {A viLiytH oAiEl? micM v q ak ni EzKric@? zixYA pRu, }H 21anrM Ey avErAw pRu, niLiveylAM oA. qiuM ni mnilAA k}iyAtH qH? Ey Ebs H yidyi a kA}c H n 22EyvuM zixYAM EbHsyid yieli. aview cil EcH or en EyvieR mielic@. aven sHpziAnv EyviEnA wEpic@. 23 atinA Ey a eR krM piwicH #Ami puRE ekAuEpAyi. Ey ayAL@ew k kLiElH i. qiH ayAL@ew Em eekkvcH EcAdic@, niniEA qeiluM kANAEmA? 24a EnAi pRu, aet qniiEA mxYer kANAM. av mr EpAel uM nw. 25Ey vIuM ayAL@ew kkLi sHpzic@. aEALyA k ml e R. ayAL@ew kk suKM Apic@. ayAH qlAM vYmAyi kANAM qAyi. 26Ey ayAELAwH, ngri EpAktH qM vIi El EpAkAM pRu. Ey is H vAeNH peAsH m. 16+13-20; lU. 9+18-21
27 EyvuM zixYAM PIlieA sieR eeksrYyH EpAyi. av nwtiniwyi Ey aveR zixYAErAw EcAdic@, {A rA eNANH jn pRytH? 28zixYA pRu, nI sHnApk EyAhAnAeN cil pRy; lIyAvH eN mu cil; EveR cil pRytH nI vAckAri orALAeNANH . 29 aEA Ey EcAdic @ , {A rAeNANH ni ktH? peAsH pRu, aA isH. 30Ey zixYAErAw pRu, {AnArAeNH ErAwM pRytH.

1349
Ey EmAezEyAwM lIyAvi EnAwemAM (mA. 17+1-3; lUeA. 9+28-36)
2 Ru divsM k}iH peAsH , yAEAbH , EyAhA qivErA ewAM Ey y mlmkLiEl EpAyi. aview av mAEm A yiZ. zixYA EnAi niE Eyvi mAmAyi. 3 aveR vOM tiLu evmytAyi. orAM nkA k}iyA evm. 4 aEA EyviEnAewAM aview ru Ep tYeu. av sMsA riAyi. av EmAezyM lIyAvumAyi. 5 peAsH EyviEnAw pRu, ErA, n viewyAy nAyi. { view m wArL@ AAM. oH ninM o EmAezyHM oH lIyAviM. 6peAsinH q pRyNemH aRivilAyi. kAr NM avM mu ru zixYAM vl A et Byi. 7aEA o EmGM vH aver mwi. EmGi niH o azrIri m}i, Ey qeR punA. {Anven sHEn hi. aven asrik. 8 peAsuM yAEAbuM EyAh AM EnAiyEA mAeryM av kil. Ey mAEm avErAewA mAyi_. 9 EyvuM zixYAM mlyiRukyAyi. av zixY AErAwAjH { Apic @ , mlmkLi ni ketAM ErAwM pRytH. mxYpueR yie}uElH ver kAk. aEA niH qlAv ErAwM pRyAM qA ketH. 10atinAlv Eyvien as ricH ketAM ErAwM pRil. pE mrNi niM yie}u EemH av pRtieR epALieni av cc ecyH. 11zixYA EyviEnAw EcAdic @ , qANH lIyAvH dYM vre q zAsHimA pRytH? 12Ey pRu, lIyAvH dYM vrNemv pR zriyANH . qlAM EneryAtH lIyAvANH. pe mxYpu plM shi kyM avjH{yA tirsHkriew kyM EvNemH tiev}uH pR

meAsH 9+2-22

etekAH? 13 {A niELAw pR y, lIyAvu vk}iu. L@ k ecAvu ql A v] iEkwM ayAL@ewEm v] ic @ k}iu. etlAM av sMBviemH ti ev}ukLi pRyH. Ey ErAgiyAy iey suKew (mA. 17+14-20; lUeA. 9+37-43)
14anrM EyvuM peAsuM yAEAbuM EyAhAM muzixY Aew awEl EpAyi. av uM aEnkM Ep ritH av ku. zAsimA zixYAErAw tiAyi. 15Eyvien jn kEA av atH - t eu. aven sVIkriA av oAwi eyi. 16Ey EcAdic@, qA ni zAOimAmAyi titH? 17 orA pRu, ErA {AeneR mken nieR awEl ekAu v. aven o aAAvH bADi ciri. atH aven QmnAi. 18pizAcH aven mikyM niliyiwkyM ec@. av eR vAyi niH pt vrikyM plu kwikyM mrvic @ EpAvukyM ec@. nieR zixYAErAwH a AAvien oAwiA {AnAvzY eu. pe av k}iil. 19Ey pRu, ni vizVA smil . qnA {A niELAw AkNM? {AennA niELA ewA mEyAew k}iyM? iey ekAuv. 20av iey EyvieR aw ekAuv. Eyvien k EA aAAvH iey mic@. i tAe} vIu. aveR vAyi niH ryM ptyM v. 21Ey iyew pitAviEnAw EcAdic@, vnienyAyiH qkA lmAyi? iyew pitAvu pRu, ecRu M mt te. 22aAAvH cil EA aven tIyiluM eviluM tiyiH ekAlA miciuH. nin k}iyemi {L@ewEm dy ecAriH {eL riEN.

meAsH 9+23-43
23Ey

1350
atH? 34qAlv mRupwiyAyi oM pRil. qeA avri rAENvuM vliyventAyi avew tvixyM. 35Ey niliH pu aeA sHtlAeryM viLic@. Ey pRu, vuM vliyvnAkA #hi v melAveryM teA vliy vrAyi kANNM. av melAv ewyM EsvkmAyiriNM. 36aEA Ey o ekAc @ ien qwH avew mYi nii. piIwH zivien kiel wH en pRu, 37rM u eL qeR nAmi sVIkri v qni sVIkArYnANH. qe aMgIkriv qe ayc v en(eedvM)yM aMgIkri. ne qtiAv nEwtH (lUeA. 9+49-50 ) pRu, ErA, nieR nAmi teL o}ii oven { ku. av {Li elAv al A yi. atinA {Lven twyA mic@. 39Ey pRu, aven twytH. qeR nAmi ortH - tM ec@ vnH atiEzxM epeH qe i dxic@ pRyAnAvil. 40nmeti rl A v newyALANH . 41{A niELAw stYM pRye. ni isHvieR LAkyA eriluM niH o EkA evM t shA yic A ayA t tiPlM lBiM. pApientier Ey tAItH n (mA. 18+6-9; lUeA. 17+1-2)
42qi vizVsi ekAc@i eyEAluM pApiEl vI}A kAr NmAv kxH w M. aven k}u i tirikl@ eki kwli tA}H tA EBdM. 43 niL@ew eek ni eLeAu pApM ecic A a mRic@ kLyk. zrIriel avyvM nxH w eAluM sVi jIvi tH nH. ru eekkELAew nrki EpAtiluM nl t H tANH . 38EyAhA

iyew pitAviEnAw pRu, nin k}iyemielEA? vizVsivnH qlAM sAYmANH. 24pitAvH viLic@ pRu, {A vizV si. wt vizVsiA qe shAyi. 25sMBviete kANA L@k oAwiwi. Ey aAA viEnAw sMsAric@. Ey pRu, Q iey QmM bDirmAiy aAAEv, {A niEAw kli , iyi niH puR vrik. ni oriluM tiric@ vrtH. 26 a AAvu nilviLic@ a iey nil tLLiyiH puRE v. i mric EpAel kANeu. vLer L@k pRu, av mric @ . 27 Ey aven eek piwicH q}uE lic@ nii. 28Ey vIwiiEl EpAyi. zixYA mAEm avEnAewAmA yiZ. av EcAdic@, a AAvien oAwiA { k}i yAetANH ? 29Ey pRu, arM aAAvien An ekAE oAwiAnAvU. Ey teR mrNei pRy (mA. 17+22-23; lUeA. 9+43-45) EyvuM zixYAM aviwM viu glIlyilUew sric@. t qviewyAeNH mRiy etH Ey #hic @ . 31teR zixYAer mAM pWiiA Ey #hic@. Ey avErAw pRu, mxYpu aven ekAl@vA vH l i ewM. av aven ekAl@M. m divsM k}iH av mrNi niM yie}uE M. 32 pE Ey qA pR etH av mnilAyil. a EcAdicRiyA av ByvumAyi . rA vliyvenH Ey (mA. 18+1-5; lUeA. 9+46-48)
33EyvuM zixYAM kPmi El EpAyi. av o vIiEl kyRi. Ey zixYAErAw EcAdic@, v}i evcH ni qEA ti EkElA. qieniyAyi 30anrM

1351
nrki aNyA tIyH . 44*--45 niL@ew kAlH pApM ec@ evi a eviLyk. ru kAlu kELAwM wi nrki EpAtiluM EBdM zrIrieR o BAgmil A et yTA jIviti EvzitA NH. 46*-47pApi vI}A k kAr NmAyA a }Hewk, eedvrA jYi onAyi Evzi tANH ru kkELAewyM nrki EpAtiluM EBdM. 48nrki L@ keL ti pu}u cAil. aview tIeyAriluM aNymil. 49 qlA vM tIyA ziiewM. 50 H nl tANH. pE atieR rsM nxHw eA nitieR rsM mw ieAwAnAvil . atinA n EyAew jIvik. prsHprM smADAnM pulk. vivAhEmAcnei Ey pWii (mA. 19+1-12)

meAsH 9+44-10+19

H BArYEyAw EctH. 8av vM oAkyM EvNM. atinA M rl, oANH. 9eedvM aver oAi. aekAH mxY aver EvepwtH. 10alsmyM k}iH EyvuM zixY AM vIiluAyi. zixYA vivAhEmAcnei EyviEnAw vIuM EcAdic @ . 11 Ey pRu, sVM BArYey EpicH meAveL vivAhM ec@v BArYyH e ti rAyi pApM ec@. av vYBicA re sMbic pApM ec@. 12BAvien EpicH meAven vivAhM k}i BArYyM vYBicAri NiyANH. Ey zieL sVIkri (mA. 19+13-15; lUeA. 18+15-17)
13EyvieR sHpznM uvAu tinH L@k avew ueL ekAuv. qA zixYA aver zkAric@. 14Ey aetlAM kAAyi. ikeL ekAu vtH zixYA viltH av nixH w mil A yi. Ey avErAw pRu, ik qeR awE vre. aver twytH, qeA eedvrAjYM ikeLEAelyv ANH. 15{A niELAw stYM pR y. o H sADn sVIk ri EpAel ni eedvrA jYe sVIkrik, aeli ni eAriluM atiEl EvznmA kyil. 16 piIwH Ey ueL eekyielw. av avew Em eekvcH aver a#hic@.

10

Ey aviwM viH eydYyi ElM EyAAeR mRukryi ElM EpAyi. pieyM plM aveR awE v. aver ptivuEpAel av pWiic@. 2 tAM prIzA Eyvinw E v. EyvieneAH etAy qeiluM pRyiAnv mic@. av EyviEnAw EcAdic@, ov teR BArYymAyi vivAh EmAcnM nw zriyAENA? 3Ey EcAdic @ , EmAez qA niELAw kliciritH? 4 prIz A pRu, o vivAhEmAcnpM q}uti BArYey EpiA EmAez o BAvien avdic@. 5 Ey pRu, ni kril@ EpAle XdymekAANH EmAez kln q}utiytH. 6 pe eedvM ElAkM s]xHwicEA aver M epmAyi s]xHwic@. 7ati nAlANH ov anmAer evwi

Eyvien piwrA o Dni k visti (mA. 19+16-30; lUeA. 18+18-30)


17 Ey EpAkAenAEv orA oAwi vH Eyvi mi mui. ayA EcAdic@, nlvnAy ErA, nitYjIv kiA {Aen ec NM? 18Ey pRu, nIeyANH qe nlven viLict? H M nl vnl. eedvM mAEm nlvnAyZ. 19pE nieR EcAdYi {A rM trAM. ekAltH, vYBicritH,

vAkYM 44 mEAsieR cil #I pti kLi 48AM vAkYielEAel 44AM vAkY iluM EciuH. vAkYM 46 mEAsieR cil #I pti kLi 48AM vAkYielEAel 46AM vAkY iluM EciuH.

meAsH 10+20-38

1352
v tA}Aey vrAM. tAe} yvnH t AnvuM kiuM. teR mrNei Ey vIuM pRy (mA. 20+17-19; lUeA. 18+31-34)
32EyvuM M eyzElmiEl EpAkyAyi. EyvAyi sMGnAyk. EyvieR zixYA atH-teu. av piAel v muv By. Ey pH aeA sHtlAeryM viLicH avErAw mAM sMsAric@. eyzElmi aven sMBviemH av avErAw pR u. 33Ey pRu, n eyzEl miEl EpAkyANH. mxYpu mhApuErAhitAM zAOimA mAyi l i ewM. mxYpuen vDiNemH mhApuErAhitM zAOimAM pRyM. av mxYpu en jAtik nM. 34av av en prihsikyM aveREm kyM ec@M. av aven cA ekAH awikyM vDikyM ec@M. pe teR mrNiEzxM mAM divsM av yie}uE M.

EmAxHwitH, kM pRytH, vi tH, ksAi pRytH, anYew mt ctivAyi qwtH, an mAer bmAnik... qI klnk ninRiyiEl?* 20ayA pRu, ErA, ecRuM mt te {A Q klnk asriH. 21Ey ayAeL EnAi, avnH ayA ELAw sHEnhM EtAi. Ey pRu, nI o kArYM wi ecEH . EpAyi ninetlAM vik. kiu pNM pAvev dAnM ec@k. sVi ninAyi o niDi oM. qiH qEAewAM vrik. 22EyvieR Q vAk EkH d+Ki tnAyi ayA EpAyi. ayA vliy DnikM s sUiAnA#hi vM kyAlANH d+KictH. 23Ey zixYAer EnAi pRu, Dnik eedvrAjYiEl Ev zik vixmmAyiriM! 24 a EkH zixYA atH-teu. pe Ey pieyM pRu, qeR mEL, eedvrAjYiEl EvznM dxH k rmANH . 25 Dnik eedvrAjY i Evzik qtH vLer Ekz krmANH. o okinH sUci}yilU ew kwk atiluM qL@mAyiriM! 26zixYA atH-EAew prsHprM EcAdic@, qi pie ri ewM? 27Ey zixYAer EnAi pRu, mxY asAYmANH . qA eedvintH sAYmANH . eedvinH qlAM sAYmANH. 28peAsH EyviEnAw pRu, nie piwrA { qlAM Ep ic@. 29 Ey pRu, {A ni ELAw stYM pRyAM. qniM suviEz xiM Evi sVM vIwM sEhAd rIsEhAdrAeryM anmAeryM ikeLyM vyluemlAM Epic 30avEpictilumDikM vH lBiM. Q ElAkH aEnkM vIwkL@M sEhAdrIsEhAdrAM anmAM ikL@M vylukL@eml A M lBiM. aEtAewAM pIFnL@mAvuem mAM. pE vrAniri ElAkil vnH cil tiPl lBiM. a nitYjIvnAyiriM. 31y An
ekAl tH ... ninRiyiEl? rNi puR. 20+12-16; v. 5+16-20.

yAEAbuM EyAhAM o lYM EcAdi (mA. 20+20-28)


35aEA esebdiyew puA rAy yAEAbuM EyAhAM Ey vien smIpic @ . av pRu, ErA, {Ayi cil ecyH 36Ey trA aEpie. EcAdic @ , qA niAyi {A ecEtH? 37esebdi puA pRu, nI nieR rAjYH mhtVEAew riM. aEA {Li orAeL nieR vlM meArAeL wM riA avdic A luM. 38Ey pRu, ni vzYeetAeN ni te aRiyil. {A sVIk ri kxHwt niM sVIkri AEmA? * {A sVIkriE sHnAn

{ A s V I k r i k x Hw t s V I k r i k {A wi pAnpAi niM wi NM qM.

1353
vuM ni sVIkriAEmA? 39av pRu, { k}iyM! Ey avErAw pRu, ni {A shietM shiM, {A sVIkriE sHnAnM ni sVIkriM. 40 pe qeR wM vlM river tirewA qniAvil. a cil lBiM. An avEvi o etANH. 41mu p zixYAM Eku. av yAEAbiEnAwM EyAhA EnAwM amxM EtAi. 42qlA zixYAeryM Ey viLic @ i. av pRu, jAtikH av BrNADikArikeLH aMgIkri cilyAL@kL@H . av tL@ew aDikArM jnL@ewEm kANiM. avew DAn EntA tL@ew aDikArM jnL@ew Em pEyA giA xH w ew. 43qA niL@ewyiwyi AktH . niLi eiluM vliyvnAk Nemei av niL@ew dAsnAkNM. 44niLi eiluM oAmnAkA #hmei av qlAvewyM awimyAkNM. 45 a EpAel mxYpu vtH mu vrA EsviewAnl. pe m xYpu vtH muver Esvi AnANH. aEnkM Eper riAnAyi sVM jIvitM nkAnANH.

meAsH 10+39-11+7

wt viLic@ vi. dAvIdieR puA, dyvAyi qEAw kN kAU. 49Ey yA nii pRu, ayA ELAw view vrA pRy. atinA av aen viLic@. av pRu, sEAxmAyiri, q}uE, Ey nie viLi. 50a cAwiey}uEu. ayA teR EmvOM aviewyiH EyvieR awE EpAyi. 51Ey aEyAELAw EcAdic@, {A ninAyi qA ecEtH? a pRu, ErA, qni kA}Hc ApiNM. 52Ey pRu, EpA, nieR vizVAsM nie suK ewiyiri. a kA}Hc tiric @ kii. av EyvieR mAM piw. Ey eyzElmi o rAjAvi enEAel Evzi (mA. 21+1-11; lUeA. 19+28-40; EyAh. 12+12-19)

11

Ey oren suKew (mA. 20+29-34; lUeA. 18+35-43)


46anrM av eyrIEhApN iEl v. EyvuM zixYAM mEnkM EpErAewAM aviwM viu EpAvukyAyi. bimAyi (timA yiyew pu) q EprAy o a v}iyriki rikyAyi . ayA o yAcknAyi. 47 nseRi niH Ey veH v}iyAA pRH ayA Eku. av viLic @ vA wi, EyEv, dAvIdieR puA dyvAyi qEAw kN kAU. 48aEnkM Ep aen zAsic@. av avEnAw sMsAriet pRu. pe ayA wt

EyvuM zixYAM eyzElmi ElyH w. av olIvuml kw EbHPAg ebTAnY #AmeL smIpic@. Ey ru zixY Aer aview cil ecAnyc@. 2 Ey avErAw pRu, kA #AmiEl EpA. ni aview EvziEA ni qtiv z ekiyiwe o k}utiey kANAM. ver M atieR puRH sriciil. atien ek }ic H EAu ekAuvrik. 3 er iluM tien qi ekAu EpA q EcAdicA ayAELAw pRyk vinH Q k}utey v zYmH . tAmsiyAet avnitien tiriek tM. 4 zixYA #AmiEl EpAyi. aview o vIwi milAyi v}i yi o k}utiey ekiyiri tv ku. zixYA k}utey a}ic@. 5aview ni cil ku. av EcAdic @ , qA ni ec@tH? qinA niLI k}utey a}itH? 6Ey pWiic rM zixYA nki. av k}u tey ekAuEpAkA zixYAer avdic@. 7zixYA k}utey Ey

meAsH 11+8-25

1354
zic @ . aview yviy nw iyiver av puRAi w i. nANyM eekmARuvew Emzk av mRiciu. AvukeL vi vew riiwL@M av mRiciu. 16eedvAlyilUew qeiluM ekAuEpAkA av eryM avdic i l . 17 anrM av aver pWiic @ . Ey pRu, qeR BvnM qlA rAjYAM A nAlyM q viLiewM qH tiev}ukLiluH. qA ni eedvieR BvnM kAew oLi AvLmA. 18mhApuErAhitAM zAOimAM Eku. av Eyvien ekAlA o v}i ElAcic@. av Ey vien Byei. qeA aveR pEdzM ql A veryM atH - tewiyi. 19 rAi yi EyvuM zixYAM ngrM viH EpAyi.

vieR aw ekAuv. zixY A tL@ew EmvO k}ut yew puR viric@. Ey k}ut R kyRi . 8aEnkM Ep tL@ew EmvO EyvieR v}iyi viric@. cil vylukLi niH mrc i l k evi pAtyi viric@. 9 cil Eyvi me nw kyAyi. EveR cil Eyvi piAelyM nwkyAyi. qlA vM viLic@ pRu, aven vA}Hvi, kA vieR nAmi v aven eedvM a#hie! sIn 118+25,26
10

new pitAvAy dAvIdieR rAjYe eedvM a#hie. rAjYM vrvAyi, sV nAy eedve vA}Hvi.
11Ey

eyzElmiEl EvzicH eedvAlyiEl EpAyi. av eedvAlyiluetl A M EnAi. pe aEA te EnrM eevkiyi . Ey pu aeAsHtlA ErAwemAM ebTAnYyiEl EpAyi. aimrM nziem Ey pRy (mA. 21+18-19)
12aw divsM EyvuM zixYA M EbTAnY viu EpAkyAyi. av vizAyi. 13Ey dr ni lk niR o ai mrM ku. Ey atinwei ai}M EA q priEzADic@. qA l alAet o p}MEpAluM atiluAyiil. ai}mA kAlmAyiil atH. 14atinA Ey mrEAw pRu M o kAlM nieR p}M k}iyHkyil. aveR zixYA a Eku.

Ey vizVAsieR zi etLiyi (mA. 21+20-22) pulec Ey zixY AErAewA nwkyAyi. Ey zpic aimrM Evmt tl ver Ni nitH av ku. 21peAsH oA pRu, ErA, EnA! el nI aimre zpic@. tH Niyiri. 22Ey pRu, eedvi vizV sivi. 23{A niELAw stYM pRye. niLilAeriluM Q ml EyAwH, EpAyi kwli ptiH q pRA, mni sMzymil A et ni pRytH nwemH vizVsi evi, eedvM niAyi a ecyH tM. 24atinA {A niELAw pR y. Anyi ni Ev EcAdik. aveylAM ni lBic@k}iu q ni vizV sic A a ni lBiM. 25AiEA, niAErA ewiluM vl viErADvuM ei aetlAM epARuk. qA sVnAy niL@ew pitAvH
20aw

Ey eedvAlyiEl EpA (mA. 21+12-17; lUeA. 19+45-48; EyAh. 2+13-22)


15Ey

av

eyzElmiEl EpAyi. eedvAlyiEl Ev

1355
ni ecyHt pApL@M epARuM.
26

meAsH 11+26-12+12

*
EyvieR aDikAre eyd mANimA sMzyi (mA. 21+23-27; lUeA. 20+1-8)

27 EyvuM zixYAM vIuM eyr zElmiEl EpAyi. av eedvAl yi nwkyAyi. mhApu ErAhitM zAOimAM mAM aveR awv. 28av Eyvi EnAw EcAdic @ , pRy! etl A M ecA nineDikArM? rANH ninH Q aDikArM ttH? 29Ey pRu, {A niELA ewA EcAdYM EcAdiAM. ni mRu pwi pRyk. aEA qDikAri ElANH {A etlAM ec@et pRyAM. 30EyAhA sHnAnewi yEA sH n AnM eedvi niEA mxYni niEA vtH? 31EyvieR EcAdYM av pr sHprM cc ecyH, EyAhAeR sH n AnM eedvi niAeN n pRA Ey pRyM, qA elekAu ni EyAhAni vizVsicil? 32qA a m xYri niAeN pRA L@ k nEAw EkApiM. (Q EntA H jneL BymAyi. EyAh A o vAcknAeNM jnM ktiyi.) 33EntA pRu, rM { Riyil . Ey pRu, qA etAe ecA qDikArmANH qnitH qH {AM pRykyil.

kAv EgApurvuM pNi. ayA EtAM cil k]xiA pAi ekAwH o yA puReu. 2 piIwH viLevwkAlmAyi. ayA o dAs en teR miriEAiel oAhri Ayi k] x iAew awEyc @ . 3pe k]xiA B]tYen piwicH micH evRuM eekEyAew ayc@. 4 piIw yA meA dAsen ayc@. kxk dAseR tlyHwic@ aven apmA nikyM ecyH. 5 mAmetArAeL wi ayA ayc@. k]xiA Q dAsen ekAl@kyA ecyHttH. a en ayA aEnkM dAsAer vIuM ayc @ . avri cilereyAe kxk mikyM cilereyAe ekAl@kyM ecyH. 6 ayAH ayyH AnAyi orA mAM avEzxic@. atH ayAL@ew mk nAyi. ayA teR mken sHEn hici. qiluM mken kxkew awEyyH A ayA tImA nic @ . avsAne . ayA pRu, qeR puen kxk bmAniM. 7pe kxk prsHprM pRu, tANH EtAM wmyew pu. Q k]xiyiwinH vnA avkAzi. ven n ekAl@k. qA wm AvkAzM nEwtAM. 8k]xiA wmyew puen ekAH EtAi puREeRiu. 9 aEA miriEAieR wm q ec@M? ayA ecH qlA k]xiAeryM ekAl@M. qiH EtAM mu kxk nM. 10 tiev}uH vAyiciiEl? pNiA tiL kl @ te mllAyi. kAvi ecyH a nm tH-tvuM. sIn 118+22-23

eedvM teR puen ayy H (mA. 21+33-46; lUeA. 20+9-19)


11

12

Ey aver kTkLilUew pWi iA wi. Ey pRu, orA o miriEAM evc@pi wiic @ . ayA EtAi uM Evli eki o BAg }i i o miricM Ric@. pie o

v A k Y M 2 6 cil purAtn #I pti@k Li 26AM vAkYM ni (bvcnM) mi AtiA, sVnAy niL@ew pitAvuM niL@ew etukeL miyi elH kA

12Ey pR kT eydmANi mA Eku. Q kT aver i yAeNH avRiyAmAyi. atinAlv Eyvien bn sH T nAA v}i ElAcic @ . pe L@keL av BymA yi. atinAlv Eyvien viuEpAyi.

meAsH 12+13-31
eydmANimA Eyvien wA mi (mA. 22+15-22; lUeA. 20+20-26)

1356
vivAhM k}ieciluM mric@. ayA H mLilAyi. 21rAm viDv yAy OIey vivAhM k}ic @ . avM mL@AkAet mric @ . mAmM te sMBvic@. 22qlA sEhAdrAM veL vivAhM ec@ kyM mrikyM ecyH . M avLi ikL@Ayil. owvi OIyM mric@. 23}u sEhAdrAM aveL vivAhM k}icElA qi av yie}uE smyH avrilAew BArYyAyiriM av? 24Ey pRu, qekAA ni etu piytH? tiev}u kLi pRytH qAeNH aRiyA iEl ? ael i eedvIkzi eyi niRiyAiEl? 25mri cv yie}uEEA av vivAhitrAil. av prsHprM vivAhM k}iil. qlAvM sV iel dtAerEAelyANH. 26mric v yie}uEem stYe i, kieyriy mwien Ric@ EmAez q}utiy wH eedvM pRy. {A aAhAmieR eedv vuM yisHhAieR eedvvuM yAEA bieR eedvvumA. * 27 tA av ew eedvmAeNH eedvM pRe i av mric L@kL@ew eedvml. eedvM jIvic i rivEw mA mANH. sdkYrAy ni etu pi yiri. DAn kln t? H (mA. 22+34-40; lUeA. 10+25-28)

13piIwH eydmANimA tA M prIzeryM, ehErAdYeryM ay c @ . av aveR sMsAri aven wAnA#hic@. 14prIzM ehErAdYM Eyvinwei EcAdi c@, ErA, nI o vizVsHtnAeN {RiyAM. niei muv q vicAriM q nin z ymil. qlAvM nin oEpAel yANH. eedvieR v}ieyiy stYM nI pWii. {ELAw pR yk. eeks krM ekAw zriyAENA? EvENA EvEyA q pRyk. { a ekAwENA EvEyA? 15qA v te wAnA mietH Ey mnilAi. av pRu. qA nieLe qeR vAkLi wA mi tH? o evinANyM ekAuv. {A a EnAe. 16av o evinANyM av ekAw. av EcAdic@, ew cimANI nANyi tH? ew EprANi tilutH ? av mRupwi pRu, eeksEwtH. 17 Ey avErAw pR u, eeks eeks ekAwE. eedvitH eedv iM. EyvieR vAk aver atH-tewi.

sdkY Eyvien wA mi (mA. 22+23-33; lUeA. 20+27-40)


18anrM tAM sdkY aven kANA qi. (M mrNi niH yie}uEil q vizVsic i vrANv). av EyviEnAw o EcAdYM EcAdic@. 19ErA, vivAhitM ikLilA vM y orA mricA aveR viDvyAy OIey aveR sEhA dr vivAhM ecNemH EmAez q}utiyiri. qiH ayA av Li sEhAdrEvi sAneL jniikyM EvNM. 20oriwH }H sEhAdrAAyi. myA

Eyvien smIpic@. sdkYErAwH av ti tyA Eki. Ey avErAw BMgiyAyi rM pRytyA ku. ayA EyviEnAw EcAdic@; klnyAENvuM DAnM? 29Ey pRu, vuM DAn kln tANH+ yi AEyEl i, new eedvmA kAvA k kAvH . 30kAvAy eedv e ni sHEnhik. niL@ew m}uv XdyM ekAuM Avu ekAuM mnSekAuM zi ekAuM aven sH E nhik. 31rAme
{ A . . . e e d v v u m A rNi puR. 3+6.

28zAOimArielArA

1357
DAn kln tANH. ni nieL e qEpAel muveryM sHEnhik.* v rumANH vuM DAn klnk. 32ayA pRu, aetA nl mRu pwiyA ErA. nI pR zri yANH. eedvmANH k kAvH. EveR o eedvvumil. 33etArAL@M pU XdyEAewyM pUmnEAewyM, qlA kEAewyM eedve sHEn hiNM. teEAel teR ay ArenyM sHEnhiNM. EhAmyAgm wm qlA yAgeLA DAn mANitH. 34viEvkEAew mRupwi pR ayAELAwH Ey pRu, nI eedvrA jYEAwH awiri. ati EzxM EyviEnAeweiluM EcAdYM EcAdiA M eeDrYeil. is H dAvIdieR puEnA dAvIdieR kAEvA? (mA. 22+41-46; lUeA. 20+41-44)
35Ey eedvAlyi pEdzi kyAyi. av EcAdic@, zAOi mAeen isH dAvIdieR pu nAeN pRyA k}iyM? 36pri AAvieR EcAdnA dAvId te en pRiuH+

meAsH 12+32-13+3

clH av aBivAdn kiAnA#hi. 39 eydiyi DAn riiw av #hi . wAet aA}inH DAn riiwM av kAMi. 40viDv kL@ew Bvn ctivilUew sVmA . qiview nl v cmH An nw. eedvM aver kWinmAyi ziiM. o viDv dAnieR aM vYmA (lUeA. 21+1-4)
41L@k v}ipAw sADn niEpic i vikyH wH Ey . av vikyi pN miwtv ic @ . vLer eR Dnik DArALM pNM nki. 42 an rM o driviDv vH vLer ecRiy ru ecunANyLiu. aetA cil i AzieR ayM EpAlumilAyi. 43Ey teR zixYAer viLic@. av pRu, {A niELAw stYM pRy. Q pAve viDv ru ecRiy ecunANy mAEm t Z. pe av qlAvM ttilu mDikM t. 44qlAvM tAvEt nkiyZ. pe v tni etl A M t. teR pjIvni etlAM av tiri.

qeR kAviEnAwH kAvH aLiec y H + {A nieR zueL nieR niyNi lAM ver qeR vl vz irik. sIn 110+1
37dAvId te isHvien, k AvH q viLi. pieen isH dAvIdieR punAM? Ey vien vicverlAM sxHwrAyi.

eedvAly vinAznM (mA. 24+1-44; lUeA. 21+5-33)

13

Ey zAOimAer vimzi (mA. 23+1-36; lUeA. 20+45-47)


38av pEdzM w. av pRu, zAOimAer sUik. av DAnem EtAii vOvuM DricH nwAnA#hi.

n i . . . s HE n h i k rNi ElvY. 19+18.

Ey eedvAlyM viuEpAk yAyi. aveR zixYAri elArA pRu, EnA, ErA! vliy kl k ekAH pwy iy Q eedvAly ekiwM mEnAh rmAyiri! 2 Ey pRu, Q vliy qwk nI kAiEl? veyl A M nziiewM. ql A kl@kL@M nileRiyewM. o kl@M meAieR Em rikyil. 3piIwH Ey olIvumlkLielAri wH rikyAyi. peAsH , yAEAbH, EyAhA, aeyAsH qiv mAEm avenAewAmA yiZ. avelAM eedvAlyM kANAmAyi. av EyviEnAw

meAsH 13+4-28
4pRy,

1358
R niv EpAluM Ri vH sAmAn qwA niAet drEH oAwiEAkNM. 16vyli Evl ec@v teR Emliey wA EpAluM emnewtH . 17 smyM gBiNikM ayew pA wi ekAc @ u OIkM kxH w M. 18 t kAl sMBviAtirivAnAyi Aivi. 19qeEA? divs zHn niRtAyi riM. eedvM ElAkM s]xHwicmt EALM AyiilAviDM drit LAM. yM EmAzetH ni yM Akymil . 20 divs L@ew qM vLer RyHvA eedvM tImAnic@. alAyiei o m xYM avEzxikyil. pE tA EtYkM tirew ver vicAricH divs av M. 21 smyM cil niELAw pRyM, isH viewyH . ael i, av aviewyH. q pRyM. pe aver vizVsitH. 22kisHL@M kvAc kAM vH vliy kArYL@M vIrY v]ikL@M ec@M. eedvM tire wvew milANv kANi k. p@emi eedvieR L@ keL vifHFikLAA mmAyANH avri ec@k. 23atinA sUi cirik. {A niitieni eylAM mi pRutiri. 24Q dr EzxM, sUrY EpAM, c kAziyil. n kAzni vI}uM, kAz qlAiM mAM sMBviM. eyzAvH 13+10,; 34+4
26aEA

EcAdic @ , qEA}ANH Q kArYeLlAM sMBvik? aen eylAM sMBviA EpAtieR awyALemAyiriM? 5Ey zixY AErAw pRu, sUicirik. nieL vifHFikLAA eryM avditH. 6 plM qeR nAm i vM. av pRyM, {AnAN v. av pleryM vifHFikLAM. 7ni yeLiyM atien iy kiMvdikL@M EkM. pE BytH. etlAM sMBviEH. 8 rAjY rAjYELAwH yM ec@M. jnt jntEyAw yM ec@M. plyi wM kL@AM. BYAmvuM AM. etl A M putiy qEA oieR EpuEnAvANH. 9 ni jAggrAyiri. av nieL bic H nYAyADipH lic@ ekAwM. av nieL av ew eydikLiliH miM. nAwvA}ikL@ewyM rAjAAewyM mi ni niEivM. qei ni avErAw pRyM. qeA ni qeR zixY ArAyi. 10 etlAM sMBviM mH suviEzxM qlA rAjYLiluM cri iewM. 11ni bieH viDieEAM. pE niLEA pREytienec A l i vYAle Ew. smyM qA pREy et eedvM ni pRutM. kArNM yTAi niLl sMsAritH. priAAvH te yANtH . 12sEhAdr sEhAdr Ener tiriykyM aven ekAlyH ekAwkyM ec@M. pitAA tL@ew metirAyi tiriy kyM aver ekAlyH ekAwkyM ec@M. m mAtApitAetier EpArAwi aver qen vDiAem ciiM. 13qe piwtinA qlAvM nieL evRuM. pe avsAnM ver shic@ niv riewM. 14nYmA mHELcHCt ni tA lH nitH ni kAM (vAyiv mnilAi eAe). smyM eydYyi vsiv mlkLiElEAwiEA ke. 15oiM Evi kA ni smyM kLyAet av oAwM. pur

25

mxYpu vic kEAwM tApEAwM EmG Li v kAM. 27 mxYpu dtAer mi uM ayyHM. ElAk ieR qlA BAgLi niM Q dtA av tirewver o mic@ uM. 28aimrM ne o pAWM pWii . aimrieR tuk m]d vAyi, putiy lk mLyHEA

1359
Evn vrvAeyH nAM aRiy. 29kArM te, etlAM sMBvi kAEA av vrA smymAeyH ni Dric@ekA_k. 30{A niELAw stYM pRy. e tlmRA jIvic i rie e etAe sMBviM. 31ElAkM m}uvM miyM kAzvuM nzii ewM. qA qeR vcn mAM nziil. 32 divseiyM mNiRi eniyM pRyvAnAM sAYml. sViel dtAEA puEnA divsM qEA}AeN pRyA k}i yil . pitAvi mAM atRiyAM. 33icirik, qEA}uM tARAyiri k. smyM qEA}AeN ni Riyil. 34vIwEpic@ yAyH EpA mxYenEAelyANtH . ayA vIwH dAsAer liM. oAErA dAsEnyM oAErA EtYk EjAli l i M. orAELAwH kAvArnA vAM kli. oAErAM oAErA etA}i. atinA jA#tyAyirik. tH {AniEA niELAw pRy EpAel teyANH. 35atinA ni eLEA}uM jA#tEyAew rik. vIu wm qEA}A mwivrik ey niRiyil. ayA cil EA c k}iH vrAM, pAtirAi yi vrAM, pulkAlteyAvAM. ael i sUrY diEnr mAvAM. 36ayA epeAyiriM vrik. ni qEA}uM tARAyiri k. ni RutAyi ayA kAN 37{A niELAwH qpRy tH. EvA {A aetl A vErAwM pR y, jA#tyAyirik! Eyvien ekAlA eyd mA NimA pripAwiyiw (mA. 26+1-5; lUeA. 22+1-2; EyAh. 11+45-53)

meAsH 13+29-14+10

ErAxAlrAM. a klApM AM. o OI viEzxe cil ec@ (mA. 26+6-13; EyAh. 12+1-8)
3Ey EbTAnYyilAyi. avi ew av ziEmA q xHWErAgi EyAewAM ayAL@ew vIi hArM k}ikyAyi. av aview yAyiriEA o OI aven smIpic@. avL@ew eekyi vLer vilEyRiy sugeetlM niRc evkBrNiyAyi. mAy nAIni* niH AiytAyi eetlM. av BrNi RH eetlM EyvieR tlyi o}ic@. 4zixY Ari cil a ku. av nIrs EAew prsHprM pRu, qinH Q eetlM av pA}Ai? 5 o v xe aAnieR vilytinH. a viH pNM pAv ekAw AmAyi. av OIey z mAyi vimzic@. 6 Ey pRu, aveL evRuet viw, nieLinANveL vixmii tH. av qniAeyA nl kArY mANH ecyHttH. 7dri qEA}uM ni ELAewAM AM. nieEA EvNemiluM aver shAyiAM. pE niee qEA}uM kii ey vril. 8 Q OIyAke qni Ayi aveLeAu ecAvuEt ecyHZ. av qeR Em sug M pUzi. qeR zvsMsHkAri tAeRwinAyiANH avLi ecyHttH. 9 {A niELAw stYmAyM pRy. suviEzxM ElAkM m}uvM criiewkv}i jn aveL oAiM. avieweylAM Q OI yew v]iyM sHtAviewM.

14

epshyHM puLiilA a ieR epnALiM ni ru divsEmyZ. mhApuErAhitAM zAOimAM Eyvien ctic @ biA o v}i ElAcikyA yi. qiH avH aven vDi NM. 2 av pRu, pE ep A divsLi a pAwil. jn

EyvieR z@eL shAyi AemH ydA sti (mA. 26+14-16; lUeA. 22+3-6)
10aEA pH aeAsHtlA rielArA mhApuErAhitmAyi

nAI nAI ecwiyew Evri nie w vil wiy o sugeetlM.

meAsH 14+11-28

1360
pRu, ni pu EprielArALAyiriM. qEAewAM Q pAi aM mv. 21mxYpu mriA EpAkyANH. tiev}ui aen sMBvi emH pRyH . pe mxY puen oieAwv dritM. aven sMbic i wEALM mxY jniAtiritAyi nltH. kAvieR aA}M (mA. 26+26-30; lUeA. 22+15-20; 1ekAri. 11+23-25)
22av Bic @ ekAiriEv, Ey RcH aemw. av aM ttinH eedvEAw ni pRH a vItic H zixYA nki. Ey pRu, tA, Q aM Bi c@ekAZ. eteR zrIrmANH. 23qiH Ey o pAnpAM vIew. eedvi ni pRH aM zixYA nki. qlA zixY AM pAnpAini wic@. 24Ey pRu, Q vIH qeR rmANH. atH aEnk Evi o}i mANH. putiy niymM EtAew wu. 25{A niELAw stY mAyi pRye. eedvrAjYi tH putiytAyi wiM ver {A ni vIu wiil. 26zixYAerl A vM EcH o sHEtAgItM pAwi. anrM av olIvumlyiEl EpAyi. 20Ey

sMsAriA EpAyi. a QsHk ErYAAvAy ydA yi. ayA Eyvien av oieAwA nA EpAytH . 11mhApuErAhit ti atIvsxH w rAyi. av ydAyH tiPlM vAgHdAnM ecyH. atinA ydA Eyvien oieAw A piy vuM nl avsrM pAi. epshA BNM (mA. 26+17-25; lUeA. 22+7-14, 21-23; EyAh. 13+21-30) puLiilA aieR epnALieR oAM divsmAyi. epsh Awien* eyd yAg mi divsvumAyi atH . zixYA Eyvien smIpic @ pRu, { EpAyi ninAyi epshA BNM oe. qvi ewyA {eLAEtH? 13Ey teR zixYAri ru Eper ngriElyc@. Ey av ErAw pRu, ngriEl EpA. aview o wM evM m ekAH ni orAeL kANAM. ayA nieL smIpiM. ayAeL pi wk. 14ayA o vIiEl kyRuM. vIuwmEyAwH ni en pRyNM. avM zixYAM epshA Bi A mRi tAeN EcAdi 15ayA mkLile nilyi oi vc vliy o mRi kAiM. aview nmAyi hArM ok. 16zixYA ngriEl EpAyi. Ey pR EpAeleylAM sMB vic@. zixYA epshA tARAi. 17 eevErM av pu zixY AErAwemAH vIiEl EpAyi. 18BNM k}ic @ ekAiriE Ey pRu, stYmAyi {A niELAw pRy niLielArA qe oi eAwM. qEAewAH BNM k}i orA. 19zixYA swmAyi. oAErA M EyviEnAwH EcAdic@; a {AnAENA? tIc y AyM a {Anl.
e p s h A A w H epshA EGAx ieR BAgmAyi bliyi A wk. puR.12+3-9 kAk.
12aH

EyvieR zixYA aven viuEpAM (mA. 26+31-35; lUeA. 22+31-34; EyAh. 13+36-38)
27 aEA Ey zixYAErAw pRu, nieLlAvM vizVAsM nxHwewM. tiev}ui en q}utiyiri,

wyen {A ekAl@M, i pM ciicitRiEAM. esKrYAvH 13+7 qeR mrNEzxM {A mrNi niH yie}uEM
28pe

1361
qiH {A glIlyiEl EpAM. nieLM mE {Anview qM. 29peAsH pRu, melA zixYA M vizVAsM nxHwewAM. pe qnieAriluM a nxHwewil. 30Ey pRu, {A niEAw stYmAyi pRyAM. rAi nI qe tiRyM. EkA}i ru tvN M mH nIeye m AvzYM ti RyM. 31pe peAsH ziyAyi pRu, {AenAriluM nie ti Rkyil . niEAewAM mriAM {A tARANH. qlA zixYAM te pRu. Ey tniey Ai (mA. 26+36-46; lUeA. 22+39-46)
32EyvuM zixYAM egHEzmn q lE EpAyi. av zixY AErAw pRu, {A Ai EA viewyirik. 33Ey peAsiEnAwM yAEAbiEnAwM EyAhAEnAwM tEAewAM vrA pRu. av vLer vixAdiAM, vixnAkAM wi. 34av m EpErAwmAyi Ey pRu, qeR AvH Evdn ekAH niRy. d+KM ekAeeR XdyM epAu. view N kAiri. 35Ey avri nilM akEl EpAyi. av tRyi vI A ic @ . k}iyemi Q smyM ti niH ak EpAkNEmeyH. 36av Aic@, abA, pitAEv, ninH qM sAYmANH. kxHwtyew Q pAnpAM qi niM qw ENEm. pe qeR xH w ml nieR xHwM nwe. 37anrM Ey zixYAewyw E EpAyi. av Rutv ku. av peAsiEnAw pRu, ziEmAen, nIeyARutH? nin eEAewAM o mNi EpAluM RAtiriA k}iiEl? 38ElABi ewAtiriA Ni A ik. zriyAy ecA AvH #hi. qA zrIrmAke dblvuM. 39Ey vIuM dEr mARi aEt An nwi. 40av zixYA

meAsH 14+29-52

ewywE mwieyi. vIuM av RutH Ey ku. avew kk vLer INici. Ey viEnAw q pRyNemH avRi yilAyi. 41mAM tvN Aic EzxM Ey zixYAewywE mwi v. av avErAw pRu, ni EA}uM RukyM vimi kyM ec@kyAENA? mti, mxY pu pApikL@ew eekyi li ewA smymAyi. 42q}uE! nm EpAkAM. tA qe oieAw A EpAv qiyiri. Ey biew (mA. 26+47-56; lUeA. 22+47-53; EyAh. 18+3-12)
43av sMsAric @ ekAiriEv ydA avieweyi. pu zixY ArielArALAyi ayA. ayA ELAewAM aEnkM EpAyi. mhApuErAhitAM zAOimAM jn ieR mAM ayctANver. yUdAEyAewAM v av vAL@M vwiyM qwi. 44Eyvien oieAwtinH ydA avH orwyALM nkiyi. av pRu, {A Mbiv nANH Ey. aven bicH BmAyi ekAuEpAvuk. 45ydA EyvieR awei pRu, ErA, an rM ydA Eyvien Mbic @ . 46aEA av Eyvien piwiwi bic@. 47Eyvi uM nii zixYArielArA vA vlic U ri. av mhApuErAhiteR dAsen evi kAtRu kLykyM ecyH. 48Ey pRu, o vALiey q EpAel vAL@M vwiymAyiAENA qe piwiA vtH ? 49qM {Aniview eedvAlyi niL@ew wyi pEdziAyiElA. nieLe piwicil. pe tiev }ukLilu EpAeleyAe sMB vie. 50aEA zixYAerl A M aven EpicH oAwiEAyi. 51o yvAvH Eyvien agmi Ayi. ayA o lin put mAM Drici. av av enyM piwic @ . 52 aEA av

meAsH 14+53-72
put vliec R iH oAwiEAyi.

1362
ngH n nAyi kIRieAu pRu, ni { mu sAikeL Ev! 64av eedv vimAyi pRyetl A M ni EkiEl? nie EtA? Ey ArnAeNH qlAvM pRu. av vDiewNemH av pRu. 65avri cil av eREm i. av aveR mKM mwi aven wic @ . av v zYeu, nI vAcknAeNH sAYewk. kAvA Ey vien dEr ekAuEpAyi mic@. peAsH Eyvien tiRy (mA. 26+69-75; lUeA. 22+56-62; EyAh. 18+15-18, 25-27)
66 smyM peAsH mH te yAyi. mhApuErAhiteR o dAsi peAsien smIpic@. 67av tI kAuekAiritH av ku. av aven sUic@ EnAi. av pRu, nIyM nseRiel EyvieR ew AyiElA. 68pE tAenAriluM EyviEnA ewAM Ayiiel H peAsH pRu. av pRu, nI qi eniyA pRyetH qni mnilAil . peAsH mi eR pwivAtiEl EpAyi. 69aviewyM dAsi peAsien ku. av aview nivErAw pRu, yA EyvieR ewy Ayivri orALANH. 70aEA}uM peAsH a vIuM niExDic @ , alM k}iH cil peAsieR aw nikyAyi. av pRu, {RiyAM nI Ey vieR ayAyikLielArALAeNH. nI o glIlArnANElA. 71 aEA peAsH zpiA wi. av ziyAyi pRu, eedvM sAiyAyi {A Nyi w. ni pRyyAeL qni Riyil. 72 p e A s H pRuk}i EA EkA}i rAmM ki. aEA EyvieR vAk av oA, EkA}i ru AvzYM M mH m AvzYM nI qe niExDiM. peAsinH swmAyi. av kryA wi.

Ey eydmANimAew mi (mA. 26+57-68; lUeA. 22+54-55, 63-71; EyAh. 18+13-14, 19-24)


53av Eyvien bicH mhApu ErAhiteR vIiEl ekAuEpAyi. qlA mhApuErAhitAM mAM zAOimAM aview wiyi. 54peAsH Eyvien piw eviluM aveR awE vil. peAsH m te ni. av nview kAvAErAewAH . a ve w ew tIy M k A H avni. 55mhApuErAhitM eydsmiti m}uvM Eyvien ekAl@tinH o kArNmAyi aventier qeiluM etLivu kupiwiA mic@. pe aveAM keAnAyil. 56plM vH Eyvientier k sAi pRu. pE av pR etlAM prsHprvimAyi. 57 aEA cil q}uEH aven tier en ksAYM ekAu v. 58mxYAiy Q eedvA lyM {A tkemiyA pRy { Eku. mH nA k}iH mxYnH niiAnAvA o eedvA lyM {A pNiyM qM. 59pE av pR ArYL@M prsHpr viLAyi. 60aEA mhApuErAhit q}u Eu niH, EyviEnAw EcAdic@, v ninetier yi Q ErApN mRupwi pRyA nineAmiEl? v stYmAENA pRytH ? 61pE Ey oM mRupwi pRil. mhApuErAhit EyviEnAw meA EcAdYM wi EcAdic@, nIyAENA isH, vA}H e eedvieR pu? 62Ey mRupwi pRu, aet, {AnA eedvpu. BAviyi m xYpu eedvieR vlvzi ritH ni kAM. sVEmG Li mxYpu vM ni kAM. 63 EkH mhApuErAhit EkApA lnAyi. ayA teR vO

1363
pIlAeAsH Eyvien vicArN ec@ (mA. 27+1-2, 11-14; lUeA. 23+1-5; EyAh. 18+28-38)

meAsH 15+1-24

15

pulec te mhApuErAhitM jnieR mAM zAOi mAM eydsmiti m}uvM Ey vien qA ecEet tImA nic@. av aven bicH pIlA eAsieR mi ekAu ec. av Eyvien pIlAeAsien lic@. 2 pIlAeAsH EyviEnAw EcAdi c @ , nI eydew rAjAvAENA? Ey pRu, aet, a zriyANH. 3mhApuErAhitA EyvieR Em pl ErApNL@M yic@. 4 pIlAeAsH EyviEnAw meA kArYM wi EcAdic@., v nineti rAyi pl L@M ErApi. qiuM nieR ryHAyi nIey ANH mRupwieyAM pRyAtH ? 5 pe Ey aEA}uM oM pRyA kH pIlAeAsH atH-teu. Eyvien EmAciiA pIlA eAsieR viPlmM (mA. 27+15-31; lUeA. 23+13-25; EyAh. 18+39-19+6)
6 qlA epshA nALiluM pIlAeA sH orAeL vItM twvi niM vii . jnLAvzYew eryM ayA viwAmAyi. 7 smyM, twvRyi bRbAsH qeArAL@A yi. ayA klApkArikL@ew ew twvilAyi. klApLiel ekAlyALiyAyi av. 8 av NyM jn pIlAeAsiEnAwH ptivuEpAel orAeL EmAciiAnA vzYeu. 9 pIlAeAsH avErAw EcAdic@, eydrAjAvien {A ni 10mhApuErAhit viutrNEmA? asUy ekAANH Eyvien te licetH pIlAeAsinH aRiyA mAyi. 11pE EyvienylAet bRbAsien EmAciiNemH v zYewvA mhApuErAhit jn eL Eriic @ . 12 pIlAeAsH vIuM avErAw EcAdic@, qi

ni eydew rAjAev viLi Q mxYen {Aen ec NM? 13jn vIuM viLic@ pRu, aven Uzik! 14pIlAeAsH EcAdic @ , qi nANH ? aven etu ecyH ? pe jn wt ci viLi c @ pRu, aven Uzik. 15jne t]pHtiewA pIlA eAsH bRbAsien av viu ekAw. Eyvien cAvARuekA wiAM ayA pALAErAwH jH{A pic@. anrM Eyvien Uzi vA pIlAeAsH aven pALA er lic@. 16pALA m}uvM Ey vien nAwvA}iyew ekAAriEl ekAuv. av mu pALAeryM viLic@. 17 avrven o v Eml i Driic@. o mirIwmAi. atH EyvieR tlyilNiyic@. 18anrM av Eyvien ey dew rAjAEv q viLic@. 19pAL A aveR tlyi o vwiekAH awiyH kyM mKH kyM ecyH. av aveR mi mu i vicH aven prihsic@. 20atiEzxM v Emli Qri aveR te vO av aven Driic @ . pie av aven UziA ekAuEpAyi. Ey Uziew (mA. 27+32-44; lUeA. 23+26-43; EyAh. 19+17-27)
21ERnAr ziEmA v}i kw EpAkyAyi. ayA alsrieRyM ePAsi eRyM pitAvAyi. ayA nAi puR niM ngriEl vrik yAyi. EyvieR ri m vA pALA ayAeL nib ic@. 22av Eyvien egAEgA TAyiEl ekAuEpAyi. (tlEyAi yew lM qANI vAieR aM.) 23egAEgATAyi pAL A Eyvien vIu wii vA mic@. ati mIRA kli yi. pe a wiA Ey vistic@. 24 pALA Eyvien rizi Ecvc H Niywic @. av aveR vOM kIRieywH

meAsH 15+25-47

1364
riyi mi o ki eki. ayA kH yi EyvinH wiA nIi ekAw. ayA pRu, aven rizi niM RA lI yAvH vEmA q nm kANAM. 37aEA Ey c i kry kyM aYzVAsM viwkyM ecyH. 38Ey mriEA eedvAl yiel tirIl rAyi mRiu. mkLi niH tAe} ver a kIRi. 39Ey qen mric@ qtH av mi nii ztADip ku. ayA pRu, Q mxY yTAi eedvpunAyi. 40tAM OIk akel niH qlAM vIiAyi. ati mgH d lmRiyyM, zElAmyM ecRiy yAEAbieRyM EyAesyewyM ayAy mRiyyM Ayi. 41v Ey glIlyi yiEA av en agmici. mEnkM OI kL@M aview Ayi. av Ey viEnAewAM eyzElmiEl vv rAyi. Eyvien sMsk H ri (mA. 27+57-61; lUeA. 23+50-56; EyAh. 19+38-42)
42atH odivsmAyi. (atA ytH zbieR tElH). arIM i. 43arimYArnAy EyAEsPH qeArA pIlAeAsien smI picH EyvieR zrIrM vzYe wA eeDrYM kAi. EyAEsPH eyd smitiyiel DAne o aMgmA yi. eedvrAjYM tIic@ k}i vmAyi ayA. 44Ey mric vA pIlAeAsien atHtewi. Eyvinu kAv ni ztADipen pIlAeAsH viLic @. Ey mric@k}iEA qyAELAw EcAdic@. 45 Ey mriecyA pR u. EyvieR zrIrM pIlAeAsH EyAEsPi viuekAw. 46EyAEsPH Rc @ Enriy Ni ekAuvH EyvieR zrIrM ri zi niiRi Enriy Niyi epA tiu. pARyi eviyAiy kl Ryi ayA EyvieR zrIrM evc@. o vliy kl@ekAH klRy ew vAtiluM awc@. 47 mgHdlmRiyyM

avewyiwyi vItic@. oErA M vsHBAgM kiNemv nRuiu. 25Eyvien av rizi tRc EA kAl op mNiyAyi. 26Eyvientiery M m pi eydew rAjAvH qM ErKewiyi. 27 av Ey viEnAewAM ru kAeryM Uzi c i . oven aveR wv zM mven aveR vlv zM.* 28-29 v}i kw EpAyv erlAM Eyvien dxic@ pRu. av tlyAieAu pRu, nI eedvAlyM epALiemM m divsM ekAH nI a pNiyemM pRu. 30qi nI te nie ri! rizi niiRi v. 31mhApuErAhitAM zAOimAM aviewyAyi. jn ecyHt EpAel te avM Eyvien prihsic@. av aEnYAnYM pR u, av muver ric @ . qA sVyM riAnv k}iy il. 32 av eydrAjAvAy yTA isHvAeNi av rizi niiRi vre. a kA nm vni vizVsiAM. avEnAewAM UzievM aven prihsic@. Ey mri (mA. 27+45-56; lUeA. 23+44-49; EyAh. 19+28-30) rAjYmAek u. m mNi ver u w. 34m mNi Ey Re nilviLic@, qElAhI, qElAhI, lA zbAnI. tieR aM enyANH , qeR eedvEm, qeR eedvEm, nIeyA eNe eekvitH?* 35aviewyAyivri cil Eku. av pRu, EnA, av lIyAev viLikyANH. 36orA oAwiec H o nIi ekAuv. ayA a vinAgi
v A k Y M 2 8 cil #I ptikLi 28AM vAkYM tiev}uk niv]iyAEk tinH, aven vALikELAwH Ec q ew kA. q e R e e d v E m . . . e e k v i t H? rNi sI. 22+1.
33cyHH

1365
EyAesyew mAtAvAy mRiyyM aveR zrIrM vc lM ku. Ey yie}uEu (mA. 28+1-8; lUeA. 24+1-12; EyAh. 20+1-10)

meAsH 16+1-19

16

zb dinieR piEH mgHd lmRiyyM zElAmyM yAEA bieR ayAy mRiyyM Eyvien pUtinAyi sugeetl vAi. 2}Hcyiel dYdivsM ati rAviel, av klRyiEl ec. sUErYAdyM rMBic E tyZ. 3 OIk prsHprM pRu, klR yew vAtilwyH o kl @ H . nm Evi rtH mAuM? 4 aEA av EnAiyEA kl@ imAiyiri ku. vLer vliytAyiiuM kl H vLer dEr mAiyiritAyi ku. 5 av klRyiEl nw. evL@ ai DriecA ecRuAren av ku. av klRyew vlBAgH rikyAyi. OIk By. 6 pe ayA pRu, Bye Ew, ni Uzie nseR kArnAy Eyvien aEnVxi. av yie}uEiri. av niviewyil . EnA, av mric EA viewyANven awiytH. 7ni ecH aveR zixYAErAwM EtYkicH peAsiEnAwM en pRyk. Ey glIlyiEl EpA . nieLA mE avnview eyM. av niELAw mu pR EpAel niview aven kANAM. 8 * OIk vLer ByewkyM pri&mikyM ecyH. av klRyi niM oAwiEAyi. ByckitrAyti nA av ErAwM oM pRil. cil zixYA Eyvien kA (mA. 28+9-10; lUeA. 24+13-35; EyAh. 20+11-18)
9 }Hcyiel dY divsM pulc yH te Ey yie}uEu.

av dYM mgHdlmRiyyH tY nAyi. ori av }u aA AeL avLi niM o}iictANH. 10av vivrM EyvieR zixYA ew aweic @ . av vLer d+Kic@M kruM ekAirikyAyi . 11 pe Ey jIvicirieH mRiy avErAw pRu. tA aven keM av pRu. pe zixY A aveL vizVsicil. 12piIwH ru zixYA evLi EdzilUew nwEA Ey av tYeu. av ekAl ewM mH Ayi pilAyi il tYetH. 13 zixYA mwiec H sMBvic mu zixY AErAw pRu. Q ru Epew vAM av vizVsicil. Ey zixYAErAw sMsAri (mA. 28+16-20; lUeA. 24+36-49; EyAh. 20+19-23; a. v. 1+6-8)
14piIwH ptienA zixYAM BNM k}ic@ ekAiriEv Ey av tYeu. avew vizVAsRvinH Ey aver zAsic@. yie}uEli EzxM aven kver vizVsiAtiM avew XdykAWinYimANv zAsictH. 15Ey avErAw pRu, ElAk ielAwM EpA. ql A vErAwM suviEzxM sMgi. 16vizVsi kyM sHnAnewkyM ec@v riewM. vizVsiAv ziiewM. 17 vizVsivH Q k}ivuk awyALmAyi AM. teL av qeR nAmi o}i iM. av oriluM pWiA BAx k sMsAriM. 18av pAukeL eekyielwM. vixM wicAluM av eA dxYvuM vrikyil . av ErAgikL@ew Em sHpzicA ErAgi k suKewM.

Ey sViElH mwiEA (lUeA. 24+50-53; a. v. 1+9-11)


19zixYAErAwH kAvAy Ey pRu k}iEAE}M av

v A k Y M 8 cil #I eekey}ukLi, Q vAkYEAw ew pusHtkM avsAni .

meAsH 16+20

1366
kAvH aver shAyic@. suvi EzxM stYmAeNH kAvH etLi yic @ ekAi. atinAyi vIrY v]ik kAA k}ivH av zixYA nki.

sViElH qweu. aview Ey eedvieR vlBAgi . 20zixYA qlAyiwLiluM s ricH suviEzxM jnLi qic@.

lUeAsH q}utiy suviEzxM


EyvieR jIvitei lUeAsH q}u iye etEyAPiElAEs, n ewyiwyi nw kArYL@ew s mAy vivrNM q}uvA vLeryA L@k miciuH. 2 rMBM mt qlAM kAkyM aveR sEzM jn ELAwH pRykyM ecyHekAH eedv e Uxicv nm eekmARiy kArY teyANv. 3EBA! {Aen lAArYvuM dYM mt te A pUvM pWic@. aEAe}ni EtAi nin Evi aet}utNemH. ati nA {Anetl A M mewi o pusH t kem}uti. 4 nie aRiyic kArY stYmAeN nI mnilA tinANH {Aniet}utiytH. esKrYAvuM qlIzebM eydY rAjYe rAjA vAyi kAlH esKrYAvH qeA puErAhit Ayi. abI yAyew gNievnAyi av. ahErAeR wMbi nivLAyi esKrYAvieR BArY qlIzebH . 6eedvieR mi av nlvrAyi. eedv ieR klnkeLlAM av asri kyM mwM vrAet vizVsHttEyA ew pAlikyM jnELAwH aen ecA pRykyM ecyH. 7pE esKrYAviM qlIzebiM i kLilAyi. qlIzebH vYyA yi, vM v]mAyi. 8 esKrYAvH eedvsiDiyi puErAhitnAyi EsvnmxHWik yAyi. ayAL@ew gNieR Q} mAyi aEA. 9 eedvieR mi DUmANM nwA puErAhi t o puErAhiten qEA}uM etr ewmAyi. esKrYAvien avN atH ec@tinH etre
5 ehErAdAvH

w. atinAlyA kAvieR eedvAlyiiEl kw. 10puR H aEnkmEnkM A Ayi . DUmANM nwEA av AiAyi. 11aEA DUmblipIWi vl vzAyi eedvieR dt esK rYAvi mi vni. 12dten kEA esKrYAvinH pri&mvuM vLer ByvuM Ayi. 13pE dt ayAELAw pRu. esKrYAEv, By eEw! nieR An eedvM EkiuH. nieR BArY qlIzebH orAi jM nM. nI avnH EyAhA q EpriEwNM. 14nI vLeryDikM sEAxvAnAyiIM. aveR jnni aEnkM Ep sEAxiM. 15eedvieR mi EyAhA vliyvnAyiIM. ayA oriluM vIEA mdYEmA wi kyil. ayew gBilAyiri ee EyAhAni priA AvH niRyM. 16 aEnkM eyder EyAhA avew eedvmAy k AviEl mwieAuvM. 17EyA hA lIyAvieR AviluM ziyiluM kAvieR mAyi EpAM. lIyAvieR AvuM ziyM avAM. pitAA M mmiwyi av smADAnM ApiM. eedve asriA oEeREH. aver nItimAAew vijH{AniEl EyAhA ekA uvM. aen kAvieR vrvi nuEvi av jneL oi niM. 18esKrYAvH dtEnAw EcAdic@, nI pRy stYmAeN {Aen enyRiyM? {AenA v]M, qeR BArY vyEeR ecvL@mANH. 19dt tivcic@, eedvi milu gIEylA {A. niEAw sMsA

lUeAsH 1+20-47

1368
aven atYuteR pu en viLiM. kAvAy eedvM avnH pitAvAy dAvIdieR siMhA snM nM. 33av yAEAbieR jntey qAlvuM BriM. aveR BrNM oriluM avsAnikymil. 34mRiy dtEnAw EcAdic@, aet en sMBviM? {A vivAhity lElA! 35dt mRiyEyAw pRu, priAAvu nii vM. atYu teR zi nii vA}uM. nin jni H prinANH. av eedvpuen viLiewM. 36ni eR buvAy qlIzebM gBM Driciri. av vLer v]yANH. qiluM aveA iy AvA EpA. qlAvM kti avini iyAvielH. qA avLiEA RumAsM gBi NiyANH. 37eedvinH asAYmAyi omil. 38mRiy pRu, kAvi eR dAsiyA {A. nI pR EpAel qni sMBvie. anrM dt aviwM viuEpAyi. mRiy esKrYAvienyM qlIz ebienyM szi 39mRiy wen eydYyi ml Edz pNiEl EpAyi. 40esKrYAvieR vIi ecH av qlIzebien vNi. 41mRiy yew aBivAdYM Ek qlIzeb ieR gBiel zi clic @ . qlIzebi priAAvH v niRu. 42av vliy zbHdi pRu, eedvM nie qlA OIk eLAL@M a#hiciri. nI s viAniri uM a#hIt nANH . 43qeR kAvieR a yAy nI qeR aw viri. tinAyi qnieen BAgYM lBic@? 44nieR zbH d M {A EkEA qeRyilu i sEAxM ekAH tic@i. 45kAvieR aLAwH vizVsictinA nI a #hItyANH. eneyAe sMBvi emtu nI vizVsic@. mRiy eedve vA} H mRiy pRu, qeR AvH kAvien vA}H; eedvM qeR rk

rivAM Q nl vmAnM nie aRiyivAM eedvM qe ayc tANH. 20 EnA, RetlAM sMBvi Mver nin sMsArEzxi nxHw ewkyM nI nibH d nAkyM ec@M. qeA? {A niEAw pR kArY nI vizVsicil. pE etlAM yTAi sMBvi kte ec@M. 21puRH jn esKrYAvinAyi kAirikyAyi. eedvAlyi i vLer EnrM ayA ri ti av atH-teu. 22 esKrYAvH puRE v. pE ayA miuvAnAmAyiil. eedvAly ii vcH ayAeA dznm AeyH jn mnilAi. esK rYAvi sMsAriAnAyil. ayA avErAwH MgYM kANic@. 23teR UxA smyM k}iEA ayA vIiEl EpAyi. 24 piIwH esKrYA vieR BArY qlIzebH gBiNiyA yi. aekAu av au mAsE vIwi puR EpAyil. qlIz eb pRu, 25 kAvH qnie A ecyHtiriet EnA. EA}v aveR Iti kANik yM ik lA ekAH qni jni mi Ayi ap mAnM lAtAkyM ecyHtiri. knYkmRiy RumAsM gB mEA eedvM glIlyiel ns eR pNi tAmsi o knYkyew awEH gIEy dten ayc@. mRiy q EprAy knYk dAvIdieR wMbi e EyAEsPieR tiutvDuvA yi. 28dt avL@ewywei pRu, eedvA a#hie vEL, vnM! eedvM niEAewAmH. 29pE dt pR EkH mRiy yHH zy}mAyi. avLtH-tM Ri., qANH Q zMsyew a M? 30dt avELAw pRu, ByewA tiri! mRiEy, qeA eedvM ni i sMItnAyiri. 31EnA! nI gBvtiyAM. orAi nI jmL@M. nIyvnH Ey q Epri EwNM. 32av vliyvnAyiriM. jn
26-27 qlIzebinH

46anrM 47

1369
nA. atinA qeR XdyM sEAxmtA. eedvM aveR dAsiyew tA}H m ey prigNic i ri. { A a # hIty Ae N H EA mt qlAvM pRyM. qeA, svz qni Evi vliy kArY ecyHtiri. aveR nAmM primA. tlmRkLAyi eedvM te Byewv kNyv nANH. aveR -jM zmANH. sVyM vliyven nwikyM, ahrikyM ecyH t ver eedvM citRic@. BrNADikArikeL avew siM hAsni niM eedvM mRi ciu, tA}Hveryv yi. vizv nk nki eedvM aver t]pHtiewi. pE DnvAAeryM, sVA eryM evRuMkEAew pR yc@. eedvM eyder-aven Esvi aveR L@keLyM shAyic@. aAhAmiEnAwM, ayAL@ew stiprrkELAwM, qe M kNyvnAyiri emH new pUvpitAELAw vAgH d AnM ecyH t tsric H eedvM vic@.

lUeAsH 1+48-72

48

49

50

51

52

53

nwA v. av iyH H esKrYAev EpriwA niu. qeA aveR aeR EprH aenyAyi. 60pE iyew a pRu, al! i EyAh A q EpriEwNM. 61pE nieR wMbilAM EyAhAen Epril E l A ! av qlIzebiEnAw pRu. 62an rM av MgYilUew iyew aEnAw EcAdic@, q EpriwA nA niA#hM? 63esKrYAvH ecRiy q}uEmz vzYeu. ayAeL}uti,, aveR EprH EyAhAenA. qlAvM atH-teu. 64aEALyAH vIuM sMsAriAemAyi. ayA eedv e sHtiA wi. 65 avew qlA ayAM ByckitrAyi. Q sMBv eydYyiel mlEdz LieluM pr. 66Ekvew mn i atH }i ptiu, Q i rAyiIM? av vicAric@. eedvM avEnAewAM yekAA Nietv pRu. esKrYAvH eedve vA} H 67 anrM EyAhAeR anAy esKrYAvi priAAvH v niRu. qANH sMBviA EpA etyA pRu+
68

54

55

56m mAsEALM qlIzebi EnAewA tAmsic, H mRiy vIiEl mwi. 69

EyAhAeR jnnM 57 qlIzebi svsmymAy EA, av orAiey s vic@. 58kAvH avELAwH vliy kA NYM kAiey Ek avL@ew bu L@M ayAM avELAewA sEAxic@. 59iH qu divsM AymAy EA, av iyew pricHECdnM*
pricE H CdnM a#cM ECdi. qlA eyd iM ec@M. eedvM aAhAmmAyAiy o krARieR wcyANitH (l.17+9-14).

70

71

72

yi AEylieR eedvmAy k Avien vA}Hvi. teR jneL shAyitinH eedvmitA qiyiri. av av sVAtYvuM nkiyiri. eedvdAsnAy dAvIdieR wM bi eedvM nm znA eyA rken nkiyiri . avni ec@emH eedvM vLer mu jIvici vi vAckA mEKn aLiec yHti. new zuLi niM ne evRuvew eekkLi niM eedvM ne riM. new pitAAErAwH av kN vnAyiriemH eedvM aLiec y H . teR

lUeAsH 1+73-2+17
vivAgH d Anei aE hM oAkyM ecyH. nm eedve ByM wAet UxiAtMviDM zu L@ew ziyi niM ne riemH eedvM new pitAvAy aAhA mi vAgHdAnM ecyH. jIvic i ri kAlEALM eedvieR mi nAM vi M nItiEbADmvM yi riNM. E, EA nI atYu teR vAcken viLi ewM. kAvi me ecH nI aveR vrvinH jneL srAkyM teR jnieR pAp mieH av riew kyM ec@emH nI aver aRiyiM. eedvieR sH E nhdyyA sVi nieA pudinM newEm tiLuM. iluM mrNByiluM jIvi mxYer eedvM shA yiM. smADAniEl v}iEy av ne nwM.

1370
ANyA EpAytH. dAvIdieR p NemANviwM aRiyeitH . dAvIdieR EgAiluetinA lANH EyAEsPH aEAu EpAytH. 5 EyAEsPH teR tiutvDu mRiy EyAewAmANH Ep EctH. (mRiy aEA gBvtiyAyi) 6av EbEtEhmilAyiEA mRiyyH svsmymw. 7av avL@ew dYe i jmLi. si o mRiyM o}iiil. atinAl v ien Niyi epAtiH o pueA}ui kiwi.

73

74

75

76

77

78

79

80Avi ziyvnAyi EyAhA vL. yi AEyA ErAwH sMgiA vMver EyAh A qlAvri niM akH ori wH tAmsic@.

EyvieR jnnM (mA. 1+18-25) aAl ERAmAcviyAyi oQsHEtAsH, ERAmAsA%AjY ilu qlAvM o jnsMKY kN ew pusHtki tL@ew Epru EcNemH o kl n puRew vic @ . 2atH dYe kNew Ayi. ERenYAsH yi aEA suRiyyew gv. 3qlA jnL@M kNewi Ep Ec A avrvew pNLiEl EpAyi. 4 atinA glIlyiel pNmAy nseRi niM EyAEsPH puR eu. eydYyiel EbEtEhmiEl

cil wyA Eyvi eni Ek 8 rAi cil wyA w keLyM kAekAH evLiEdz LiluAyi. 9 eedvieR o dt av mi vni. kAvieR kAzM av uM tiLi. wyA vLer Bym vrAyi. 10dt avErAw pRu, By ewtH, qeA {A niELAwH cil nl vAk pRyA EpA . qlA jneLyM a sEA xiiM. 11H dAvIdieR pN i niL@ew rk piRi ri. kAvAy isHvANv. 12o pueA}ui Niyi epAtiu kiw o zivien ni kAM. aen niLven aRiyM. 13epeH o vliy sMGM dtA dYe dtEnAw Ec. qlAvM en eedve vA}Hi+
14

sVi eedvi mh tVM. miyi eedvM sAdi vH smADAnM.

15dUtA wyAer viH sVi ElH mwi. wyA prsHprM pR u, nm EbEtEhmi EpAyi nwetAeN kANAM. kAvH nEAw pRtH nmview kANAM. 16atinA wyA EvgM EyAEs PienyM mRiyeyyM kei. H pui kiwkyAyi. 17 wyA ien ku. ien

1371
i dtA pRtv pRu. yA pR sMgtik EkH qlAv M atH-tmAyi. 19mRiy qlAArY vuM XdyielALic @ vyH kyM aveyi ciikyM ecyH . 20wyA tL@ew wkL@ew aw E mwi. dt avErAw pR EpAel kAvAM EkvAmA yti av eedve sHtikyM ni pRykyM ecyH. 21iH qudivsM AymAyEA aveR pricHECdn kM nwi. Eyev Epmiu. i mRiyyew gBi vLrA wuM mute dt pRtsricANH Q Epri tH. Ey eedvAlyi smiew 22EmAezyew nYAymANM pWii tsricH EyAEsPiM mRiy yHM IkrNi* smymAyi. av Eyvien kAvi smi AnAyi eyzElmi ekAuv. 23kAvieR nYAymANi q}utiyiri+ oAErA wMbi elyM dYe i kAvieR pri qRiyewM. * 24jn o yAgM nkNemM kA vieR nYAymANM azAsi . ru NAvukeLEyA ru mAwiRAueLEyA yAgM n kNM.* atinA EyAEsPuM mRi yyM eyzElmi a ec@ti eni. ziEmYA Eyvien kA ziEmYA q EprAy orA jIvici. aEhM nl vM BiyvM yi. eedvM yi AEylien shAyi smyinAyi kAnikyAyi ziEmYA. avni priA AvH wiekAi. 26 kAvieR
25eyzElmi 18w

lUeAsH 2+18-37

isHvien kAMmH tA mrii elH priAAvH ayAELAw pR i. 27 AvH ziEmYAen eedvA lyiEl nyic@. eydA nYAy mANM azAsi ec@ ti mRiyyM EyAEsPuM aviewey iyi. iEyvienyM av ekAuvi. 28ien eekkLi elwH ziEmYA eedvi ni pRu.
29

30

31

32

kAEv ayew dAsnAy qe, EA ayew vAgH d Anmsric H smADAn mAyi mriAnvdi. {AeneR kkekAH ayew rey ku. qlAvmAyi aH aven oiyiri. jAtikH ayew mAM kANi kAzmANv. nieR jnmAy yi AEyliM av aBimAnM pkM.
33Eyvieni

ieR a yAy mRiyEyAwH ziEmYA pR vAk EkH EyAEsPuM mRiyyM zHcrYeu. 34anrM aver a#hic H ziEmYA en pRu, Q i yA aEnkM eyd nzikyM aEnk ykyM ec@M. eedv ieR awyALem nilyi plM aven aMgIkriil . 35jn rhsYmAyi ciitH evLiewM. sMBvYmAy cil kArY niL@ew Xdye EzAkAlmAM. hA Eyvien kA eedvAlyi hA ey vAckiyAy o OIyA yi. av PEvlieR wMb ievL@M Ez EgAAriyM yi. hA pwv]yAyi. avH }u vxE mAEm vivAhjIvitmAyiZ. 37av L@ew BAvH mricti piIwH av kyAyi jIvic@. EALvH q pinAlH vySH. av qEA}uM eedvAlyi te vsic@. ori luM aviwM viuEpAyiil. rAp k pvAsvuM AnymAyi
36aEA

IkrNM eydOIk svic@ nAl divs k}iyEA eedvAly i o cwilUew IkriewN emH EmAezyew nYAymANM pRy. ElvY. 12+2-8 vAyik. oAErA ... qRiyewM rNi. puRAwH o 13+12. ru ... nkNM rNi ElvY 12+8.

lUeAsH 2+38-3+6

1372
qeR pitAvieR niEyAgmiw {AAvuem niRiyiEl! 50av pRtieR aM av mnilAyil. 51Ey avErA ewAH nseRiEl EpAyi. mAtA pitA pRetlAM av as ric@. aveR a aEtieylAM ElAcikyAyi. 52 Ey jH{A nsAdni puErAgmic@ekAi . av mtiv, jn Eyvien xHweu. av eedv e sAdiic@. EyAhAeR sMg (mA. 3+1-12; meA. 1+1-8; EyAh. 1+19-28) tIeberYAsH eeksew ptin AM BrNvxmAyi atH. eydYyiel BrNADikAri epAi eyAsH pIlAeAsH, glIlyiel Br NADikAri eherAdAvH, rYA, EKA nii qiviwLiel BrNADikA riyM ehErAdAvieR sEhAdrmAy PIlieAsH, abiElnyiel BrNA DikAriyAy lUsAnYAsH , qiv eeksrieR BrNi kI}ilAyi . 2 hAvuM kPAvuM mhApuErA hitAmAyi. smyM esK rYAvieR punAy EyAhAnH eedvi nieA kl n kii. EyAhA mmiyi vsikyA yi. 3EyAA ndItwemAuM sric H EyAhA jnELAwH sMgic@. mAnsAreH sHnAn eH pApLi niH EmAcitrA vA av jnELAwH sMgic@. 4 eyzAvAckeR vcnpu sHtkiel}utiyiri EpAel!

av eedvArADn nwi. 38aEA eedvEAw ni pRuekAH hAymviewyAyi. eyz Elmien eedvM sVtmA kAnivErAwH av Ey vieni pRu. EyAEsPuM mRiyyM vIi El mwu 39EyAEsPuM mRiyyM kAvi eR nYAymANM azAsiv ql AM ecyH k}iu. qiv glIlyiel tL@ew vAslmAy nseRiEl EpAyi. 40ecRiy i yAyi Ey vLkyAyi. av zM buimAmAyi. eedvA#hM avAyi. Ey q i 41qlA vxvuM EyvieR mAtA pitA epsh /vinH eyz ElmiElH EpAmAyi. 42Ey vinH pH vySEA ptivu EpAel av epALi EpAyi. 43epA k}iH av vIiEl EpAyi. pE bAlnAy Ey eyz Elmi ti. aveR mAtApitA ArYmRiiil . 44EyAEsPuM mRiyyM o divse yA pUi yAiyi. Ey avew sMG EAewAM Avuemv kti. buL@ewyM suXL@ewyM wyi av Eyvien tiru. 45pE sMGi Eyvien kANA nv k}iil . atinAlv Eyvien tiryA eyzElmiEl mwi. 46 m divs EzxM av aven kei. Ey eedvA lyi mtAYApker vikyM avErAwH EcAdY EcAdikymA yi. 47 qlAvM aveR vAk Eku. aveR DArNAziyM bui prmAy rL@M ql A veryM atH-tewi. 48EyvieR an mAM aven kEA ar Ayi. aveR a avEnAw pRu, mken, nIeyA {ELA wi ecyHttH? nieEyAH nieR yM {AM eR d+Kic@. { nie EnAi nwkyAyi. 49Ey avErAw pRu, qi nA nieLe aEnVxic t H ?

mmiyi viLic @ pRy ovH+ kAvi v}ieyA k aveR v}ik Ener yAk. qlA tA}HvrkL@M niRyHewM. ql A pv t L@M kL@M nirAewM. vL pAtk EneryAewM. pp pAtk misewM. qlA mxYM eedvieR r aRiyM. eyzAvH 40+3-5

1373
sHnAnewvA EyAh AeRywei. EyAhA av ErAw pRu, ni, vixAuk eLEAelyANH ! vvAniri eedvEkApi niH oAwiyklA rA ni mRiyi ttH? 8 yTAi mAnsArM v ev kANi v]ik ec@ vi. aAhAmA {L@ew pitAvH q vIiLtH . {A niELAwH pRye, aAhAmi Q kl@kLi ni stikeL s]xHwi A eedvi k}iyM. 9 mr mRi ciwA m}u tARAyi}iu. nl Pl s]xHwiA qlA mrL@M evi tIyiliwM. 10aEA jn EyAhAEnAw EcAdic@, {eL ecNM? 11EyAhA tivcic @ , ni ruwei oH lAv mAyi p vyHk. niLi eiluM amei aM. 12niti pirivukA EpAluM EyAh AeR awei. avM sHnAn ewNmAyi. av EyAhA EnAw pRu, ErA, {eL ecNM? 13EyAhA avErAw pRu, ni klieti wt ni ti QwAtH. 14pALA EyAhAEnAw EcAdi c@, {ELA? {eL ecNM? EyAhA avErAw pRu, jn ELAw pNM piwic@ vAtH. er iyM kM pRytH . niL@ew zLM ekAH t]pHtrAvi. 15qlA L@kL@M tIyi yi . aekAH EyAhAen k EA av i sVyM Qhic@, EhM yiriAM isH. 16EyAhA qlAvErAwmAyi mRu pwi pRu, {A evM ekAH nieL sH n Anew. qeR piAel vv qeA k}ivu vnANH. aveR ecri}ivA EpAluM {A EyAgYnl. av ni eL priAAvinAluM tIyAluM sHnAnewM. 17EgAtuM ptiM EvtiriA tARAyi avenM. nl DAnYe av teR kLr yi niRyHkyM cI DAnYe av kic@ kLykyM ec@M.
7jn

lUeAsH 3+7-26

avsAniA agHniyi av a EhAmiM. 18EyAhA suvi EzxsMgM w. jneL shA yi opAwkArY av pRu. EyAhAeR v ] ik eLen avsAnic@ 19(EyAhA rAjAvAy ehErAdA vien vimzic@. ayAL@ew sEhAdr pi ehErAdYymAyi ayA ecyHt cI nwpwikeL EyAhA vim zic @ . meApAw cIv] ik LiluM ehErAdAvien EyAhA ewi. 20atinA ehErAdAvH meA dxHecyHti wi ecyH+ EyAh Aen jyililwc@. ehErAdAvieR melA dxHiykELAwM v]i wi i.) EyAhA Eyvien sn H Anew (mA. 3+13-17; mAeA. 1+9-11)
21EyAhA jyililwyH ewM mH qlAvM sHnAneu. Eyvi enyM sHnAnewi. Ey Ai c@ekAiEA sVM Re u. 22priAAvH avniEliRi v. kA}Hcyi aetA Avien EAel pM ekAi. aEA sVi nieA zbHdM en Eku, nI qeR punANH. {A nie sHEnhi. {A nii sMItnAyiri.

EyAEsPieR kwMbcriM (mA. 1+1-17) teR vnM wiy EA aEhi m vyEALM yi AyM. av EyAEs PieR punAeN jn kti yi. EyAEsPH, Ehliyew pu. 24Ehli, mAieR pu. mAH, Elviyew pu. Elvi, emiyew pu. emi, yAyiyewpu. yAyi, EyAEsPieR pu. 25 EyA EsPH, meTYAsieR pu. m eTYAsH, EmAsieR pu. EmA sH, nAmieR pu. nAM, qsi yew pu. qsHLi. nAyiyew pu. 26nAyi, myAieR pu.
23Ey

lUeAsH 3+27-4+10

1374
ElY, kyinAeR pu. 38kyinA, qEnAzieR pu. qEnAzH, Ezi eR pu. EzH, dAmieR pu. dAM, eedvieR pu. Ey pizAcinA ElA Biiew (mA. 4+1-11; meA. 1+12-13) Ey EyAAni niM tiri eci. avni priAAvH niRi. priAAvH Ey vien mmiyiEl nyic@. 2aview pizAcH nAl divs Eyvien ElABiic@. smyM av oM Biciil. divsL@ew aY i EyvinH nE vizA yi. 3pizAcH EyviEnAw pRu, nI eedvpunAeNi Q pARey a mAkA kli. 4 Ey mRupwi pRu,

myAH, meTYAsieR pu. m eTYAsH, ezmyiyew pu. ezmyi, EyAEsPieR pu. EyAEsPH , EyAdyew pu. 27 EyAdA, EyAhAeR pu. EyAhA, Ersyew pu. Ers, esAerAbAEblieR pu. esA erAbAEb, zlTIEylieR pu. zlTIEy, Enriyew pu. 28Enri, emiyew pu. emi, aiyew pu. ai, EkAsAmieR pu. EkAsAM, qmAdAmieR pu. q mAdAM, rieR pu. 29, EyA vieR pu. EyA, qlIEys rieR pu. qlIEys, EyArI mieR pu. EyArIM, mAieR pu. mAH, Elviyew pu. 30E l v i , ziEmYAeR pu. ziEmYA, eydyew pu. ey dA, EyAEsPieR pu. EyAEsPH, EyAnAmieR pu. EyAnAM, qlYA ImieR pu. 31qlYAIM, emlYA vieR pu. emlYAvH, emyew pu. emA, mTyew pu. mT, nATAeR pu. nATA, dAvIdieR pu. 32dAvIdH, yiAyi yew pu. yiAyi, oEbdieR pu. oAEbdH, EbAvsieR pu. EbAvsH sEmAeR pu. s EmA, nhEzAeR pu. 33nhEzA, aInAdAbieR pu. aInAdAbH , arAmieR pu. arAM, aniyew pu. ani, qE AeR pu. qE A, pAersieR pu. pAersH, eyd yew pu. 34eydA, yAEA bieR pu. yAEAbH, yisHhA ieR pu. yisHhAH, aAhA mieR pu. aAhAM, EtRhieR pu. EtRhH, nAEhArieR pu. 35nAEhA, esgieR pu. es gH, ervieR pu. er, PAel gieR pu. PAelgH, ebrieR pu. eb, zlAmieR pu. 36zlAM, kyinAeR pu. kyi nA, aPsAdieR pu. aP sAdH, EzmieR pu. EzM, EnAh yew pu. EnAh, lAEmieR 37lAEmH , pu. emTUzlyew pu. emTUzlA, hAEnAieR pu. hAEnAH, yAerdieR pu. yAerdH, melElYlieR pu. mel

mxY aM ekAumAml jIviet tiev}ui q}utiyiuElA. vnM 8+3


5 aEA pizAcH Eyvien yr iEl ieAu EpAyi. ElAk iel qlA rAjYL@M o nimix i kAieAwiu 6pRu, Q kA qlA rAjYL@M atieR ql A tApEAwM tiLEAwM wi qniH tiuvyANH. qnii xHwm M a ekAwAM. 7nI qe mAM nmsHkricA etlAM nin {A trAM. 8 Ey pRu, tiev}uilu ElA+

nI nieR kAvAy eedv e nmsH rik. aven mAM Esvik. vnM 6+13
9 anrM pizAcH Eyvien ey zElmiEl@ nyic@. eedvAlyi mkLile vuM y bivi kyi pizAcH EyviEnAw pRu, nI eedvpunAeNi tAE}cA wk. 10tiev}ui pRiuElA+

1375
eedvM teR dtAErAwH nie riA kliM. sInM 91+11
11mAvuml+ 19

lUeAsH 4+11-28
yA eedvM qe niEyAgici ri. db l er avew kxHwAwkLi niM EmAcii A eedvM qe ayciri . jnELAwH kANYM kAAM k AvieR vxemieyRi yiAM qe niEyAgic@. eyzAvH 61+1-2
20Ey

nieR kA pARyi tAet av eekk ekAH nie tAuM qM ElA. sInM 91+12 pRu, pE tiev}u i M pRyH+ nI kAvAy eedve prI itH. vnM 6+16 avsAn ieliy pizAcH meA sBvuM tIicH dEr EpAyi.
13ElABnL@eweylAM 12Ey

Ey jneL pWii (mA. 4+12-17; meA. 1+14-15)


14Ey priAAvieR zi EyAw wi glIlyiEl mwi. glI lyH upAwM Eyvieniy vA cric@. 15av avew eydikLi pEdziA w i. qlAvM Eyvien vA}Hi.

Ey sV pNi El EpA (mA. 13+53-58; meA. 6+1-6) av vL pNmAy nseRiEl EpAyi. qEA}uem EpAel zb divsM av ey diyiEl EpAyi. Ey vAyi A q}uEu ni. 17 eyz AvAckeR pusH t kM avnu nkiyi. Ey pusHtkM RH en q}utiyiri BAgM ku.
18 16Ey,

kAvieR eectnYM qi luH. omilAvErAwH suvi EzxM pRyA eedvM qe etrewiri. pAp ieR twvukAH EmAcnM nemM a kA}H c nemM jnELAw pR

pusH t kmwc @ . pusH t kM pricArknH mwieAwH av nili. eydiyilu qlAvM Eyvien aw nirI ic@. 21Ey avErAwH sMsAriA wi. av pRu, ni Q vAk Ekee v anV mA. 22ql A vM Eyvieni nl pRu. aveR XdYmAy vAkLi av atH-teu. av pRu, avenen kArM pRyA k}i y? av EyAEsPieR mk mAmEl? 23Ey avErAw pRu, eevdYA, sVyM suKew q p}eAl@ EpAel ni qEAw pRyemH qniRiyAM. nI kPmi ecyH t tieni { EkiuH . aetlAM nieR sVpNiluM ec. 24aEA Ey pRu, {A niELAw stYM pRy. o vA ckM sVM pNi sVIkA rYnl. 25 {A pRy stYmANH. lIyAvAckeR kAlH yi A Eyli mrvxM m} epyH t il . rAjYeuM BNvumAyiil. smyH yi AEyli aEnkM viDvkL@Ayi. 26pE lI yAvH yi AEyliel viDvkL@ew awEH ayyHeil. sIEdA Edze serpHtyi o viDvyew awEANH lIyAvH ayyH 27lIzA etH. vAckeR kAlH yi AEyli aEnkM xHW ErAgikL@mAyi. pE nymA enA}iek M suKeil. nymA yi AEyArnAyiil. suRiy ArnAyi. 28eydiyilu ql A vM ArY Eku. av atYDikM

lUeAsH 4+29-5+3

1376
qeiluM ecNemH av av EnAwEpic@. 39av avL@ew vL er awniekAH pniEyAwH av eL viuEpAvA jH{Apic@. pni aveL viuEpAyi. aEA av q}uEH aver pricriA wi. Ey mEnker suKew 40sUrYAsH t mymAyEA jn ErAgbADitrAy aEnker aveR yw ekAuv. avH viviD ErAgLAyi. Ey oAErA ErAgi yewEmluM eekvcH aver suKe wi. 41plriluM niH t puR v. t nilviLic @, nI eedvpunANH. pE Ey, aver zkArikyM sMsAriA avdi AtirikyMecyH. av isH vAeNH tRiyAmAyi. Ey mu pNLiEl EpA (meA. 1+35-39) divsM Ey kAmA eyAriwE EpAyi. jn av Evi tiru. av aven k EA aviwM viu EpAti niH aven twyA mic@. 43pE Ey avErAw pRu, eedvrAjYe sMbi suviEzxM qniH mu pNLiluM sMgiNM. ati nANH {A ayyHetH. 44aen eydYyiel eyd ikLi av sMgic@. peAs, H yAEAb, H EyAhA qiv Eyvien agmi (mA. 4+18-22; meA. 1+16-20) Ey egEserH twAki eR kryi ni. opAw Ep av uM tiiwi. eedvvcnM EkA av #hici. 2twA kieR tIrH ru v kiw tv ku. mIpiwA av ew vlk k}ukyAyi. 3Ey ziEmAeR vi kyRi. a kryini Rc@ drM mAA Ey avEnAwAvzYeu. qiH av vi kyRiyiH jneL p Edzic@ wi.
42aw

EkApAlrAyi. 29 av cAwiey}u EH Eyvien ngri puR Ai. o mlyew mkLilANvew ngrM pNitiritH. aven tAE} tiyiwAnAyi mlyew aEH av aven nyic@. 30qA Ey avew nwvilUew nwH der EpAyi. Ey pizA bADicv er suKew (meA. 1+21-28) glIlyiel ngrmAy kP miEl EpAyi. zb divsM av jneL pEdzikyAyi . 32aveR vAk aDikAr EAewyAyitinA aveR p EdzM jneL atH-tewi. 33a AAvH bADic ov ey diyiluAyi. ayA c i viLic@ vi, 34nsRAynAy EyEv, {ELAwH nineANH EvtH. {eL nziiAnAENA nI viritH. nI rAeNH qni RiyAM. eedvieR pri. 35pE aAAviEnAw ni A Ey jH{Apic@. Ey pR u, miAtiri, mxYni ni puR kw. pizAcH m xYen jnL@ewyiwyi tiyiu. qiH ayAeL pviAet ayA Li ni puR kw. 36jn atH-teu. av pr sHprM pRu, qANitinM? aAAELAw aDikArEA ewyM ziyAluM av jH{Api . av puR v. 37atinA Eyvieniy vA Edz qlA l M pr. Ey o OIey suKew (mA. 8+14-17; meA. 1+29-34)
38Ey eydi viu. av ziEmAeR* vIiEl EpAyi. ziEmA eR BArYyew a ErAgM piwic@ kiwAyi. av kw pni yAyi. aver shAyiA 31Ey

ziEmA peAsH qANH ziEmAeR meA EprH.

1377
sMgM nii. av ziEmAEnAw pRu, vM }w liEl ekAuEpA. nieLlAvM vleyRiA DArALM mI kiuM. 5 ziEmA mRupwi pRu, EBA, { rAi m}uvM nAyi aVA nic@. pE o mInienyM piwiA nAyil. qA au pRy {A evi vlk wNemH. ati nAlen ecAM. 6mIpiwA evi vlk vIzi. avew vlk m/YeLeAu niRu epAARAyi. 7av meA viel suXeL shAyi viLic@. suXeLi. vL@M mA RAyver m/YM lBic@. 8-9t piwic mIkL@ew aLvu kH mIpiwA atH-tsHtbHD rAyi. k ziEmA peAsH Ey vi mi niuvI pRu, qeRyw ni EpA kA Ev, {A pApiyANH. 10 yAEAbuM EyAhAM esebdiyew pu AM atH-tsHtbHDrAyi. Ey ziEmAEnAw pRu, Bye wAtiri. ni mt ni mInien yl mxYen piwiA v iM. 11av tL@ew v tIr wic@. av qlAM tYjicH Ey vieR ayAyikLAyi. Ey ErAgiey suKew (mA. 8+1-4; meA. 1+40-45)
12ori ErAgiyAy orA tAmsi o pNi EyvumA yi. ayA xHWErAgiyAyi. Eyvien k ayA aveR mi niH avEnAw yAcic@, kAEv, qe suKewi yAluM. aH #hicA a nw emRiyAM. 13Ey pRu, qni nie suKewNM. suKew. Ey ayAeL sH p zic @ . epAwnEv xH W M atYmAyi. 14 aEA Ey avEnAw niEzic@, sMBvi c e tAeNH ErAwM pRytH . pE EpAyi puErAhit nie kANic@ ekAwk. EmAezyew kln yielEAel nieR suKewlinA 4 Ey

lUeAsH 5+4-26

y v}ipAwk smik. a jnL@ew mi etLivAyirie. 15pE Eyvien sMbic vA vLeryDikM pr. Ey vien EkAM ErAgM EBdmAyi kiA M aEnk qi. 16Ey plEA}uM AnyHAyi kAmAy l E EpAmAyi. Ey tLvAtErAgiey suKew (mA. 9+1-8; meA. 2+1-12)
17 o divsM Ey jneL pWii kyAyi. prIzAM zAOi mAM aview wiyi. av qlA ngrLi niM vvrAyi. jneL ErAgvimrAvA zi kAvH av nkiyi. 18cil o tLvAtErAgiey o ki li qwekAuv. av ayA eL ak ekAuvH Eyvi mi kiwA mic @ . 19pE iniwyi avtinA yil. atinA Emryi kyRi oAwiLi atilUew kiwEyAew Ey vi mi ayAeL av Ri. 20avew vizVAsM av ku. Ey ErAgiEyAw pRu, nieR pAp mieiri. 21zAOimAM prIzAM sVyM ci ic@. rANiv? av eedvvi mAy kArY pRy. eedvi mAEm pAp epARuAnAvU. 22Ey avew mEnAgtmRiu. av pRu, qA niL@ew Xdyi arM cik? 23nieR pAp epARueiri q pRytAENA q}uEu nw qAvzYewtAENA qL@M? 24qA mxYpu miyi pAp epARuA aDikArmeH {A etLiyiAM. atinAyi Ey tLvAtErAgiEyAwH vzYeu, {A niEAw pRy, q}uEH nieR kiwyemwH vIi EpAk. 25w ayA jnL@ew mi q}uEH niH teR kiwyM qwH eedve vA}HieAH vIi El nw. 26jnLi eedv ieR ziyilu bmAnM niR

lUeAsH 5+27-6+8

1378
ekAeA a putiy vOe nziiM, putiyti ni kx NM p}ytiEnAwH Eckymil. 37 A putiy vIH p}y iyi niRyHARil. aen ecyHtA p}y i kIRiEAvukyM vIH nxHw ewkyM ec@M. 38av putiy vIH putiy iyie niR yHM. 39p}y vIH wiyH M putiy vIH vzYewARil . qeA av pRy, p}y vIA nltH. Ey zb ieR kAvH (mA. 12+1-8; meA. 2+23-28) o zb divsi Ey o DAnYvylilUew nwkyAyi . aEhieR zixYA Rc@ DAnYemwH eekekAH tii Bic @ . 2 cil prIzA pRu, qANH zb divsM EmAezyew nYAymANM ni lMGictH? 3Ey tivcic@, tniM teR L@kM vizEA dAvIdH qA ecyHtetH ni vAyiciiEl? 4 dAvIdH eedvAlyi Evzic H eedvi v}ipAw sADneLw Bic@. ayA eR aM tEA ewAmAyivM nki. a EmAezyew nYAymANientirA NH. puErAhitA mAEm aM k}iAvU qA nYAymANM pR ytH. 5 Ey prIzAErAw pRu, mxYpu zb ieR kA vANH.

u. av pRu, { atH-t sMBv kiri. Elvi EyvieR a yAyiyA (mA. 9+9-13; meA. 2+13-17) puRiRiy Ey o nitipirivukAr ayAL@ew kArYAlyiliri ku. Elvi qANveR EprH. Ey, avEnAw pRu, qe agmi. 28Elvi q}uEH qlAmEpicH Eyvien piw. 29Elvi EyvinH o gMBIr aA}M nki. aA}M Elviyew vIi vcAyi. aEnkM nitipirivu kAM EveR cilM vii sMbici. 30 pE prIzAM avew zAOimAM EyvieR zixYAetier piRupiRu pR u, nieLANH nitipirivukA ErAwM mu dxicvErAwemAH ti kyM wiyHkyM ec@tH? 31Ey av mRupwi nki, ErAgYvAAH eevdY Ev. pE ErAgikH av EvNM. 32{A nlver mAnsArew vAnl vtH. dxicver mAnsAr iElH nyiAnANH {A vtH. pvAseiy o EcAdY inH Ey mRupwi pRy (mA. 9+14-17; meA. 2+18-22)
33av EyviEnAw pRu, EyAhAeR ayAyik prIz A ec@ EpAel plEA}uM pvsikyM AikyM ecARuH. pE ayew ayA yik qEA}uM tikyM wik yM ec@vElA? 34Ey avErAw pRu, o vivAh smyH, vr ewyEA niH aveR suXeL pvsiivA k}i yEmA? 35pE vr avri niM akew avsrM vM. aEA suX pvsic@ekA_M. 36Ey avErAw Q kT pRu+ putiy o vOi niM o kxNM kIRieywH M p}y vOiel dVArM awyHARil, q 27 atiEzxM

Ey zb i orAeL suKew (mA. 12+9-14; meA. 3+1-6)


6 meA zbdivsM Ey ey diyiEl EpAyi. Ey aver pEdzic @. vleekH tLvAtM bADic orA aviewyAyi. 7zb divsM Ey suKew EmA qRiyA zAOimAM prI zAM kA nikyAyi. Ey etAeyeiluM ecyH t A aven ewk qtAyi avew lYM. 8pE av qA EzietH EyvinRiyAmA

1379
yi. av tLvAtArEnAw pRu, q}uEH vew mi ni. ayA asric@. 9 aEA Ey avErAw pRu, {A EcAdi, zb divsM n ecNEmA, ti ecNEmA? tA zri? o jIv riAet, nziiAEnA ne avdic i u tH? 10 Ey iM aver EnAi. Ey ErAgiEyAw pRu, {A nieR eekeA kANe. ayA teR eek puRew. aveR eek suKeu. 11prIzAM zAOi mAM vLeryDikM uBitrAyi. av prsHprM pRu, Eyvien nm e ec@vA k}iyM? Ey teR pH aeAst H lAer tirew (mA. 10+1-4; meA. 3+13-19)
12 smyM Ey mlyiElH A iA EpAyi. rAi m}uv eedv EAwH Aic@ ekAH avnview k}iu. 13piE BAti, Ey teR ayAyikeL viLic. av avri ni pu Eper tir ew. av aver aeAsHt lAer viLic@. 14peAsH q av Epri ziEmA, aveR sEhAdr aeyAsH, yAEAbH, EyAhA, PIlieAsH, beA elAmAyi. 15mAyi, EtAmAsH, aPA yiyew pu yAEAbH , qrivu kAr q viLie ziEmA, 16yAEAbieR pu ydA, Ey vien oekAw ydA QsH A ErYAH qivrAyi av.

lUeAsH 6+9-28

aAAvi ni pIfnM aB viciverlAM suKeu. 19qlAv M Eyvien etAwA mic@. qe A zi avni niAyi puReitH. Ey qlAveryM suKewi. 20Ey teR zixYA er EnAi pRu, drirAy ni BAgYvAA, qeA eedvrAjYM ni tANH. EA viz ni BAgY vAA, qeA ni sMt]pt H i lBiM. EA kry v BAgYvAA, qeA ni sEAxM ekAH ciriM.
22mxY

21

Ey jneL pWiikyM suKewkyM ec@ (mA. 4+23-25; 5+1-12) aeAsHtlAM mlyi Riv. Ey pr o l ni. aEhieR o vliy sMGM ayAyik aview wiyi . eydYyi niM eyzElmi niM kwIr ngrLAy EsAri niM sIEdAniniM aEnk avi ew wiyi. 18averlAemiytH EyvieR vAk EktiM ErAgzAi EnwtimAyi.
17 EyvuM

nieL niikyM, dxHwer viLikyM ec@EA ni sQBAgYvAA. ni mxY pueR LAytinA ni cI eyH mxY pRyM. avren pR yEA}uM ni BAgYvAA. 23aEA}uM ni hH L AdvAAM sEAxvAAM M. qeA sVi ni mhAeyA sAnM lBiM. avew pUvik vAckErAwM aen ecyHti. 24 qA DnvAAer ni dritM. qeA niL@ew zVAsM ni kii }iu. 25 EA sMt] p H t i lBic v Er ni dritM. qeA ni vizAM. EA ciriver ni dritM. qeA ni d+KitM kryvmAM. 26nieLi qlAvM nl pR yEA ni dritM. avew pUvik kvAckErAwH aen ecyHtiuH. niL@ew zueL sE H nhik (mA. 5+38-48; 7+12)
27 qe i niELAwH {A pRy, niL@ew zueL sHEn hik. nieL evRuv n ec@k. 28nieL zpiver a #hik. nieL niiv

lUeAsH 6+29-48

1380
39Ey avErAw Q kT pRu+ wnAy orAH meA wen nyivAnAEmA? l! vM oEr }iyi vI}uM. 40zixY viEn A vliyvnl. qA m}uvM pWic@ k}iyEA zixYA vi enEAelyA. 41sEhAdreR kiel krw ke ni q ekAH sVM kiel vliy EkA kA il? 42ni niL@ew sEhAdr EnAw pRy, sEhAdrA, nieR kiel krw {A qwkL yEyA qH . ni sVM kiel EkA kAvAnAil , nieLA kpwBiArnANH. dYM sVM kiel EkAelw mAU. aEA sEhAdreR kiel krw ni vYmAyiANAnAM.

Evi eedvEAw Aik. 29niL@ew o krN awiv mE krNvuM kANic@ ekAwk. eriluM niL@ew EkAH qw ekAuEpAkukyAeNi av niL@ew w@M ekAuEpAke. 30niEAw yAci qlAvM nI ekAwk. niERtAy qeiluM qwekAuEpAvEnAw a mwiiA kzmAyi EcAdiAti rik. 31muv niELAwH qen epmARNM qA#hiEvA a EpAel ni avErAwM epmARuk. 32nieL sH E nhiver mAM ni sH E nhic A nie EmyAtH? l, pApik EpAluM aver sHEnhiver sHEnhi H. 33n ec@vEvi mAM ni n ecyHtA niee iluM EmyAEmA? l, pApik EpAluM aen ec@H. 34qe iluM tiric@ kiuM q tI EyAew kwM ekAwA nie Em? l, pApik EpAluM mu pApi kH kwM ekAwtH aEt k tiric@kiuem ekAANH. 35ati nA niL@ew zueLyM sHEnhi k. avAyi n ec@k. tiric@ kiNemA#hiAet av kwM ekAwk. ni mhAy o tiPlM lBiM. ni atYut eR puArAM. aet, qeA eedvM niyilAvErAwM, dxHwA ErAwM kNyvnANH. 36niL@ew pitAvH sHEnhvuM kANYvuM n EpAel niL@M sHEnhkANY ecAriyk. priEzADn nwk (mA. 7+1-5) muver viDitH . qA niL@M viDiewkyil. muver ewtH , qi nieLyM ewkyil. mu vErAw mik, niL@M mi ewM. 38anY dAnM ec@k. ay DikM niM lBiM, niL@ew ki oAet mwiyi vI} viDi ayDikM. ni anY ekAw aLvi te eedvM niM tM.
37ni

ru trM Pl (mA. 7+17-20; 12+34-35) nl mrM dxic Ple nil. aEpAel o cI mrM nl PleyM til . 44oAErA mrvuM a n PlieR Epri lRiyew. M m_kLi niH ai} EzKriil. e{ri ili niH miriyM. 45 nlvnAy ovnH sVXdyi nkL@ew niEpmAM. atinAlANv sVM Xdyi niH nl kArY puRewtH. pE dxHwnAy o veR Xdyi tiEy A. atinAlyA tiEyyM puRew . etAvM sVM Xdyi lu kArYEL pRy. ru trM L@k (mA. 7+24-27)
46ni qe kAEv, k AEv, q viLikyM qA {A pRyetAM asri AtiriyM ec@etekAH ? 47 qeRywH vH qe i kyM atsrikyM ec@ oErAM 48R vIw pNiy venEAelyANH. av }i k}ieywH zmAy pARyiE awiR w. eveAAlH 43o

1381
vIwien o}uiykA evM mi . pE jlvAhinH vIwien mAAnAvil. qeA vIwH ktANH. 49qA qe vikyM asriAtirikyM ec@v awiRyilA evRuM mi teR vIwpNiyvenEA elyANH. jlvAhi aveR vIwH qL@i tk vI}u. vIw pUmAyM nzikyM ec@. Ey o dAsen suKew (mA. 8+5-13; EyAh. 4+43-54) Ey jnELAw pRyA etlAM pRu k}iu. anrM av kPmiEl EpAyi. 2 aview o ztADipAyi. ayAH ErAgA mrNAsnA eyA dAsAyi. ztADip dAsen vLeryDikM sHEnhici. 3Eyvieni Ek ayA jn ieR mAer aEhinw EH ayc@. avieweyi teR dAseR jIv riNemH Ey viEnAwEpiAnANyA aver ayct. H 4 av EyvieR awe i. ztADipen shAyiNemH av EyviEnAwH yAcic@. 5av pRu, nieR shAyinH Q ztADip ahnANH. qeA ayA new jntey sHEnhi kyM {Ayi eydi pNiykyM ecyHtiuH. 6 Ey avErAewA EpAyi. av ztADipeR vIwinweiyEA ayA teR suXeL aycH en pRyiic@, kAEv, aH qeR BvniElH vErtil . aey aview evc@ sVIkriA {A ahnl. 7atA {A sVyM ayew awE vrAtitH. qeR dAs EBdmAkA au klik mAEm EvU. 8{A te muvew aDikAri kI}ilANH. qeR aDikAri kI}i pwyA LikL@H. avrielAvEnAw {A EpA q pRAlv EpAM. meAvEnAwH v q pRAl v vM. {AeneR dAsEnAwH a ec q pRAlv qe asriM. 9 Ek Ey atH-tM

lUeAsH 6+49-7+20

Ri. Ey te agmi jn ieR En tiriu. av pR u, {A pRy, eneyA vizVAsM {AenAriwM kiil. yi AEyli EpAluM. 10EyvinwEH ayyH e v tiriek vIieli. aview B]tY suKM Apiciritv ku. Ey orAeL jIvii Ey nyI q pN iEl EpAyi. EyvieR zixY AM vlieyA M jnL@M aEh EAewAmAyi. 12 av ngr kvAwinweiyEA av o zvsMsHkArM ku. viDvyAy oryHH avew kmkenyM nxHw eu. m]tEdhM puRE ekAuv EA ngri ni v anvDi yAL@k avELAewAmAyi. 13aveL k EyvinH teR mn i avELAwH ak EtAi. Ey avELAw pRu, krytH. 14Ey zveirikiEl nw ecH ati etAu. zvei miv ni. Ey, mric puEnAw pRu, yvAEv, {A niEAw pRy q}uE! 15aEALv q}uEi H sMsArivA wi. Ey ayAeL ayAL@ew ayHH nki. 16ql A vM atH - teu. av eedve sHtic@. av pRu, o mhAvAck niwyiElH viri. eedvM teR jne i. 17 (EyvienRic@ Q vA eydYyiluM prisrLiluM pr.)
11piEH

EyAhA o EcAdYM EcAdi (mA. 11+2-19)


18ArYeLl A M EyAhAEnAwH ayAL@ew zixYA pRu. ayA teR ru zixYAer viLic @ . 19EyvieR aw ecH en EcAdivA ayA avErAw pR u, nIyAENA vrAniriv? aEtA, meAvEvi { kAiriENA? 20av EyvieR awei. av pRu, sHnApkEyAhAnA NH {eL nieR awEyctH,

lUeAsH 7+21-40

1382
ecyH . 31Ale mxYeri {Aen pRyA? aver {A qiEnAwpmiM? av qien EAelyANH? 32av cikeL EAelyANH. av eneyAe prsHprM pRy. { niAyi }lUti, pE ni n]M evcil; { niAyi d+KgAnM pAwi pE ni kril.
33sHnApkEyAhA v. pE av muvri ni vimAyi hArM k}ikEyA vIH wi kEyA ecyHtil. qA ni pR y, avni tmH . 34 mxY pu muverEAel tikyM vIu wikyM ecyH. ni pRy, aven EnA, av niR ey tikyM mdYM k}iyH kyM ec@. av AewyM mu dxicvewyM ukAr. 35pE jH{AnM atieR qlA v]ikLA luM sADUkriew.

Q EcAdYM EcAditinAyi, nIyA ENA vrAniriv aEtA {Li ni meAvEvi kAiriENA? 21aEt smyM Ey aEnkM Eper avew ErAgLi niM vYADik Li niM suKewiyi, a AALi niM ric i . av aEnkM a kA}Hc nki yi. 22aEA Ey EyAhA eR zixYAErAw pRu, niLi view kM EkemlAM EyAhA EnAw ec pRy, a kA}Hc kiiytH. vAtErAgi q}uEu nwtH. xWErAgi suKetH. bDir Ek AnAytH. mricv jIvict. H pAve vH eedvrAjYM nkiy vAyM. 23vizVAsi twmAyi qe kANAv a#hIt. 24EyAhAeR zixYA EpAy EA Ey EyAhAeni jn ELAw pRu, ni q kANAnA yi mmiyiElH EpAytH? kAi Q kAupulienEyA? 25alAet kANAnA ni EpAytH? Enri y NiekAu vOM DriecAv enEyA? Enriy Ni ekAu tyHic nl vOM Dricv rAjekAAri lANH jIvitH . 26yTAi nieL kAvAnA EpAytH ? o vAcken? aet, {A niELA w pRy, EyAhA o vAck nilumDikM qEA NH. 27 ayAeL i en q}utiyiri+ i, nieR mi qeR dten {AnyyH. av ninAyi v}ieyAM. mlAKi 3+1
28{A

niELAw pRy, EyAh A ver jnic erAL@M ExH W nANH . qA eedvrAjY iel vuM ADAnYM Rv EpAluM ayAeLA ExHWnANH. 29(EkH qlAvM eedvieR nItiey aMgIkric@. nitipirivu kA EpAluM. av ql A M EyAh AnA sH n AnM ecevrANH . 30qA prIzAM zAOimAM tAy eedvhitM nirsi kyM aver sH n AnewA EyAhAen avdiAtirikyM

ziEmA q prIz tEAewAM hArM k}iNemH EyviEnAwA vzYeu. Ey aveR vIieli BNini. 37aEA}view ngr iel pApiyAy o OI Ayi . Ey prIzeR vIi hArM k}iAenemH avLRii. av o BrNiyi sugeetlM ekAuvi. 38av Eyvi eR pii aveR kAluk wAyi ni kru. av av eR pAd knIekAu k}u vA wi. av EyvieR pAd teR tlmwi ekAH wc@. av aveR kAlukLi wer MbikyM sugeetlM puri twvukyM ecyH . 39EyvieR tiETynAy prIz a ku. ayA ElAcic@+ Ey o vA cknAyievi te sH p zitH o pApiniyAeNH avn RiyAmAyi. 40Ey prIzEnAw pRu, ziEmAen, qni niEAwH cil pRyAH. ziEmA pRu, ErA pRy, {A ikyANH.
36prIzArielArA

1383
pRu, oriwH ru Ep Ayi. av pNM kwM ekAw orAL@ew kwArAyi. orA H aURH dinARuM meyAH a p dinARuM kwmAyi Ayi tH . 42 pNmilAtinA av kwM vIuvAnAmAyiil. aEA ayA rAELAwM pNM tiriek tEr e pRu. vrilAAvuM ayA ELAw wt sH E nhM? 43ziEmA pRu, wt pNM kwM vAiyi vnAM wt sEAxM. Ey ziEmAEnAw pRu, nI pR zriyANH. 44anrM Ey OIyew EnH tiriH ziEmAEnAw pRu, nI Q OIey kA EA? {A nieR vIi vEA nIeyni kAlu k}uvA evM til. qA v teR k nIekAH qeR kAlu k}ukyM mwiekAH av wyHkyM ecyH. 45nI qe Mbicil. qA {An k kw smyM mt v qeR kAlukeL MbitH oriluM ni iyil. 46 nI qeR tlyi eetlM puri twviyil, pE v qeR pAdLi sugeetlM puri tw vi. 47{A niEAw pRy, vL@ew m}uv pApL@M epARueiri . vYmANH. qeA av avL@ew mhAy sHEnhM kwi ic@. ErAw Rc@ miEvA ayA alM sHEnhi. 48anrM Ey avELAw pRu, nieR pAp epARueiri . 49 EyviEnAw ew BNM k}iv pRu, av rAeN ANveR vicArM? avenen pAp epARuA k}iyM? 50Ey OIEyAw pRu, nieR vizVAsM nie nieR pAp Li ni ric @ . smADAn EAew EpA. EyvieR sMGM aw divsM Ey tAM ng rLilUewyM ecRiy pNLi lUewyM sric@. Ey eedvrAjY eiy suviEzxM sMgic@. pu zixYAM aEhEAewA mAyi. 2 tAM OIkL@M av EnAewAmAyi. Ey OI
41Ey

lUeAsH 7+41-8+12

keL aAALi niM ErAg Li niM ric@. OIkLielAv mRiyyAyi. av mgHdl q pNi vLANH. 3avLi niH }u t puR EpAyi. ehErAdAvieR kArYvicArknAy syew BArYyAy EyAh, z wi aEnkM Ep avEnAewA Ayi. Q OIk Eyvi enyM zixYAeryM sVM pNM nki shAyici. vi vity H tieniy o kT Ey pEyAgi (mA. 13+1-17; meA. 4+1-12)
4 ql A pNLi niM Ey vieR awEH anvDi L@k v. Ey avErAwH Q pm pRu+ 5 o xiAr vi vityHA nAyi puReu. ati cil vik v}iEyAr vI. L@k avey cvii nw. pik a m}uv ti. 6 cil vik pARyi vI. av mLc @ vrA wieyiluM evM kiAet kriu. 7cilv m ecwikiwyi vI. av vLrA wieyiluM avEyAewAM vL mecwik avyew vLc twu. 8cilv nl xiyiwLi te vI. av vLH Ru Emni viLvu nki. Ey kT avsAni ic@. anrM av pRu, Ek Nemv Eke. 9 Eyvi eR zixYA avEnAw EcAdic@, qANH Q kTyew aM? 10Ey pRu, ni eedvrAjY ieR rhsY aRiyA tir eweu. qA {A sAErA pEdzkTkLilUew muver pWii , qeA+

muv EnAiyAluM kANAti riAM; EkAluM mnilAkA tiriAM Evi. eyzAvH 6+9 viieR kT Ey vizdIkri (mA. 13+18-23; meA. 4+13-20) kTyew amitANH+ vi k eedvvcnmANH. 12v}iEyAr
11

lUeAsH 8+13-29

1384
EyviEnAw pRu, nieR a yM sEhAdrAM puR ni. av nieANA #hi. 21Ey avErAw pRu. qeR ayM sEhAdrAM, eedvvcnM EkkyM asrikyM ec@ vrAErA avrANH. zixYA EyvieR zi aRiy +28-34; meA. 5+1-20)
22o divsM EyvuM aveR zixYAM o vi kyRi. Ey avErAw pRu, qEAewAM twAkM mRic@ kw. atinAlv twAkM mRic@ kwA wi. 23av yA ecyHEk Ey Ri. o ekAwAwicH twAkM Lki mRiu. vi evM niRu. averlAM apkwilAyi. 24zixY A Eyvien Ni. av pR u, ErA! ErA! { nzi. Ey NeNIu. av ekAw AiM tirmAlkM jH{ nki. kAu ni. twAkM zAmAyi. 25Ey zixYAErAw EcAdic@, niL@ew vizVAsemview? zixYA ByewkyM visHmyi kyM ecyH. av prsHprM pR u. v qeA mxY? kAi EnAwM jlEAwM av kli. av asrikyM ec@.

vIN vik eedvvcnM Ekver EAelyANH. pE pizA v avew mni niM vcneL qw kLy. av vcnLi vizVsiAtirikyM tlM ri ewAtirikyM ec@M. 13pARyi vIN vikLAke vcn Eku ssEAxM sVIkriverEAel yANH. pE avH }i Ev kLil. av Rc@EnrE vizV si. pE ElABn vrik yAyi. aEALv vizVAsmvsAni icH eedve EpiM. 14mec wikiwyi vIN vik qe EA? av eedvvcne Ek EtAewAM zkLAluM si nAluM jIvitsuKLAluM vLc mr wicvrANH. atinAlv nl Ple Ail. 15 qA nl ximi yi vIN vik nlM stY svumAy XdyEAew eedvv cnM sVIkrivrANH. av eedv vcne asrikyM mA pUv M nl Ple LvAkyM ec@. nitH pEyAgik (mA. 4+21-25) viL ekAL@iyiH atH pAM ekAH mwkEyA kilinwiyi oLic@ vyHkEyA ec@il. pkrM, vIi vv evLicM kAEN tiElAyi viLH o viLkAli vyH kyANH ec@tH . 17 oLic@v yH etM puR kANARAM. qlA rhsYvuM evLiewkyM puR RiykyM ec@M. 18 ni qen i qti jAgkrAk. vnH wt nkewM. lA vni niH tniev k M qwM. EyvieR zixYArANveR yTA wMbA (mA. 12+46-50; meA. 3+31-35)
19EyvieR ayM sEhAdr AM aven kANAeni. aview aEnkM EpAyitinA a yHM sEhAdrAM EyvieR aweA k}iil . 20ErA 16M

pizA bADic orA aveR zixYAM glI lyi niH twAkM mRic@ kwH egr EsnY vsiiw ec. 27 Ey vi niH kryHiRiyEA ngri ni v orA Ey vieR aw ec. mxYen tM bADic i . vLerAlmAyi ayA vOM Driciil. ayA vIill, mric Aew zvwIr LilANH vsicitH. 28-29 tM pl tvN aven mic @ kI}wi. kAluM eekyM cl ekAu bi cnilyi av kArAg]hilwyH eu. av plEA}uM cl tk eviluM avniel tM jnvAs milA lE EpAkA aven nibic @ . aEA Ey a
26EyvuM

1385
AAviEnAwH mxYni niM puRE EpAkA jH { Apic @ . ayA EyvieR mpi vINH vliy c i alRi. EyEv, atYutnAy eedvpuA, nine eeAeANH EvtH ? qe ziiEt q {AnEpi. 30Ey avEnAw EcAdic@, nieR EperANH? ayA mRupwi pRu, elEgYA. (ayAeL aEnkM t bADi c i .) 31pAtALiEl* EpA vA tELAwH jH{ApiEtey v EyviEnAwEpic@. 32avi eweyA mlevi o vliy piM EmyAyi. av yHiEl EvzivAnvdi NemH t EyviEnAwH yAci c@. Ey avdic@. 33aEA t ayALi niiRi pikLi ElH Evzic@. pik iRi tAe} twAki vI mi c. 34pikeL Emyic i v oAwi EAyi. av ngriluM #Am LiluM ArYM pRu. 35qA sMB vicet kAvA jn puR v. av EyvieR aw v. EyvieR kA tLi ni vimnAyv ritv ku. ayA vO Drici. ayA zAnAyi. jn By ckitrAyi. 36sMBveLl A M kv muv ErAwH Ey ayAeL qen suKe wi q vizdIkric@. 37 egrEs nYEdz qlAvM aviwM viu EpAkA EyviEnAwAvzYeu. qlAvM Byi. atinA Ey viyi kyRi glIlyiEl mwi. 38tLi ni vimnAyv tewi ekAuEpAvA av EnAw yAcic@. 39vIiEl mwuk. nin eedvM ecyHtetlAM qlAvErAwM pR yk q pRH Ey ayAeL ayc@. ayA ngrilAek sric H Ey avnAyi ecyHt v]ik vivric@.
pAtALM zAzVtAkArM qM. a milA }iEyA gEmA EpAel qEA oH.

lUeAsH 8+30-50

Ey mric o epiey jIvi ikyM, o ErAgiNiey suK ewkyM ec@ (mA. 9+18-26; meA. 5+21-43) mwieyiy Ey vien jnM sVAgtM ecyH. av oAErAM aven kAirik yAyi. 41yAyIeRAsH q EprAy ov aveRywei. ayALA yi eydiyiel mANi. yAyIeRAsH EyvieR kA vI teR vIiEl vrA aEp ic@. 42yAyIeRAsinH oEr o mk L@Ayi. pu vyAy av mriARAyi. Ey yAyIeRAsieR vIiEl EpAkEv av uM L@k tii iri sEml i c @ ekAi. 43pu vxmAyi r Avm o OI aview qi. avL@ew pNM m}uvM ciki/yH Evi eclvAieyiluM o eevdYM avL@ew ErAgM EBdmAAnAyil . 44av EyvieR piilUew vH aveR vsH ieR etAu. nimixM avL@ew r AvM nilc @ . 45anrM Ey pRu, rAeNe etAtH? qlAvM t Ll etAet pRu. peAsH pR u, ErA, A nin uM wi tiiir. 46pE Ey pRu, ErA orA qe etAiuH . kArNM qi niH zi puRE EpAtH {AnRiu. 47oLiciriAnAviel EbADYmAyEA OI viRc @ ekAH mEAu v. av Ey vi mi vNi. qlAvM i cirie av tAenekAH Ey vien etAu q vizdIkric @ . aven sHpzic mAyi te teR ErAgM EBdmAeyH av pR u. 48Ey avELAw pRu, mkEL, nieR vizVAsM nie ric @ . smADAnEAew EpA. 49av pWiic @ ekAiriEv eydi aDikAriyew vIi nieArA v pRu, nieR pui mric@EpAyi. vien ni buimiE. 50Ey a Eku. av yAyIeRAsiEnAw pRu,
40glIlyi

lUeAsH 8+51-9+14

1386
av suviEzxM sMgikyM qlAyiwvuM jneL suKew kyM ecyH. Eyzuvieni ehErAdAvinH zy}mAk@ (mA. 14+1-12; meA. 6+14-29)
7sMBvietl A M gvRAy ehErAdAvH Eku. ayA ar. qeA, sHnApkEyAhA mri cvri niH yie}uEiri q cil pRu. 8 mu cilrA ke, lIyAvH new wyiEle iyiri qH pRu. EveR eRE pRu, vLeruAyi cil vAckA mrNini M yie}uEiri. 9 ehErA dAvH pRu, EyAhAeR tl {A eviLu. pie {A Q Ek etAe eriyANH ? ehErA dAvH Eyvien kANAnA#hic@.

ByeEw, vizVAsM mAM mti. nieR mk suKewM. 51Ey vIiEl EpAyi. peAsH , EyAhA, yAEAbH qI zixYA, iyew an mA qiverA}iek eryM Eyvi EnAewAM i kwA avdi cil. 52qlAvM iyew mrNi d+Kic@ krykyM vilpikyM ecyHti. qA Ey pRu, kryAtiri, av mric i il . av Ruk mAmANH. 53jn Eyvien EnAi prih sic@. qeA i mric@ qH avRAyi. 54qA Ey avL@ew eekyi piwic @ viLic @ , E, q}uE . 55avL@ew AvH tiriek vH avLi EvzikyM avL@w q}uEH nikyM ecyH. Ey pRu, av tiAeneiluM ekAw. 56epiyew an mA atH-tsHtbHDrAyi. nwetA eNH ErAwM pRyetH av avErAwH niEzic@. Ey pu zixYAer ayy H (mA. 10+5-15; meA. 6+7-13)

Ey aAyirM EpH hArM ekAw (mA. 14+13-21; meA. 6+30-44; EyAh. 6+1-14)
10a e A s H t l A mwivH tL@ew yAyi ecyHt kArY EyviEnAw pRu. av aver EbHsyid qeA lE ieAu EpAyi. aview EyvuM aeAsHtlAM mAEm Ayi Z. 11qA Ey qviewEA eyH jn aRiu. av aven piw. Ey aver sVAgtM ec@kyM eedvrAjYei av ErAw sMsArikyM ecyH . aEhM ErAgikeL suKewi. 12sYyAyEA pu aeA sHtlAM Eyvinwei pR u, viwM Amsmil A lmANH. jneL pRyEck. av um #AmLi ecH hArM kee. 13pE Ey zixYAErAw pR u, ni velAvM k}i A hArM vAieAuv. zixYA pRu, au avuM ru mIM mAEm {L@ew kiluZ. aeli { EpAyi vlM vA i vrNM. 14(aview aAyirM pu

Ey pH aeAsH t lA eryM viLic@. pizAL@ewEm aDikArvuM ErAg EBdmAA ziyM aDikArvuM av av nki. 2 eedvrAjYei sMgi vAM ErAgikeL suKewAM, Ey aeAsH t lAer ayc @ . 3av aeAsHtlAErAw pRu, ni sriEA Q vwi qwtH . siEyA, hArEmA, pNEmA eekyielwtH . ni Driciri vOM mAEm ekAu EpAkAvU. 4 etiluM vIi kyRi yA aviwM viuEpAkARAver aview k}iyk. 5 pNiel jn nieL sVIkriAtiA ngrM viuEpAvuk. ngrM viu EpAEA niL@ew kAliel epAwi tiLyk. atH aveA mRiyiAyirie. 6 aeAsHtlA puREiRi. av qlA pNLilUewyM kw.

1387
xAAyi.) Ey zixYAErA w pRu, avErAw ap Ep vItm LAyiriA pRy. 15zixYA pRtsricH L@ k . 16anrM Ey a vuM ru mIM qw. av kAz E EnAi, hArM tti eedvEAw ni pRu, qiH av hArM pH zixYAew eekyi ekAwH viLA pRu. 17 ql A vM t] p H t iyAMvM Bic @ . qiuM eRyDikM hArM micM v. pu wkL@M mic M v hArM ekAu niRi. Ey is H NH (mA. 16+13-19; meA. 8+27-29)
18ori Ey oyH Aik yAyi. zixYAerlAvM aview eyi. Ey avErAw EcAdic @ , {A rAeNANH jn pRy tH. 19zixYA tivcic@, cil pRy, aH sHnApkEyAhAnA eNH. cil lIyAvH qM. mu cil vLer puAyi vAck rielArA punjnic e tM pR y. 20anrM av EcAdic@, ke, {AnAerA ni pRytH? peAsH mRupwi pRu, eedvM ayc isH. 21ArYM ErAwM pRyetH Ey av mRiyi nki. an rM Ey pRu,

lUeAsH 9+15-35

atH nxHwewM. sVM jIv qni Evi nxH w ewvnH a riA k}iyM. 25sVyM nzii kEyA nxHwewkEyA ecyHt vnH Q ElAkM m}uv kiiyAel PlM? 26eriluM qeiEyA qeR vcneLiEyA licA aveni {A (mxYpu) liM. {A qeR mhtViluM pitAvieRyM pridtA ewyM mhtViluM vEA li verEyAH {A liM. 27{A niELAwH stYM pRy, view wi yiri niLi cil mriMmH eedvrAjYM dziM. EmAez, lIyAv, H Ey (mA. 17+1-8; meA. 9+2-8) ArY pRH qudi vsEALM k}iEA av peAsH , yAEAbH , EyAhA qiveryM i o mlyiElH AiA EpAyi. 29 AiEv, EyvieR mKBAvM mARi. aveR vOM tiLu evmytAyi. 30aEA avEnAw ruEp sMsA riAyi. av EmAezyM lIyAvumAyi. 31EmAezyM lI yAvuM EtjEAw wiyvrAyi. av EyvumAyi eyzElmi sMB viAniri aveR mrNe i cc ec@kyAyi. 32peA suM muvM RmAyi. pE NeNI av EyvieR EtjH ku. EyviEnAewAM mur uEp wi nitH avM ku. 33EmAezyM lIyAvuM aven viu EpAEA peAsH EyviEnAw pRu, ErA, nAM viewyAyiri tH nltH. nmH m wArL@ AAM. o ninH, o EmAezyHH, o lIyAvinH. (tA qA pR yetH peAsi niymilAyi .) 34peAsH pRuekAirie o EmGM aver epAtiu. EmG A vrNM ecetinA peAsuM yAEAbuM EyAhAM By. 35EmGi niM o zbHdM Eku. eteR punANH. {A etr ewv. aven asrik.
28Ey

tniH mriEivemH Ey pRy (mA. 16+20-28; meA. 8+30-9+1)


22mxYpunH opAwH kxHwM shi EH, jnieR mArAluM mhApuErAhitArAluM zAOimA rAluM tirsHkrieEwH. m xYpu vDiewM. pE mAM nA k}iyEA av yie}u EM. 23Ey w pRu, qe piwrA #hiv ql A M tYjiNM. av teR riEzi nitYvuM qe piwrNM. 24sVM jIv rivA #hivnH

lUeAsH 9+36-54
36zbH d M

1388
mnilAyil. av mnilAkA viDM atieR aM mRi. av pRetAeNH avEnAw EcAdiA zixYA BymAyi. suDAnvYi (mA. 18+1-5; meA. 9+33-37)
46tLi rA vliyven kArYi EyvieR zixYA t mArMBic@. 47averANH cii etH EyvinRiyAmAyi. av o ien qwH arikilii. 48av pRu, qeR nAmi Q ien sVIkriv qe yM sVIkri. qe sVIkri v qe aycven sVIkri. niLi qlAvriluM vuM tA}Hmy vnArAENA avnAENvuM vliy v.

avsAnic E A Ey tniey kANeu. peAsH, yAEA bH, EyAhA qiv oM pR il. divsLi t k tieni av ErAwM pRil. pizA bADic o iey Ey suKew (mA. 17+14-18; meA. 9+14-27)
37aw divsM EyvuM peA suM EyAhAM yAEAbuM mlyiR i v. o vliy jnM Ey vien kANA v. 38jni nieArA EyviEnAw viLic @ pRu, ErA, dyvAyi view vH qeR mken EnAiyAluM, aven eR k punANH. 39o aA AvH qeR mken bADiciri. av epH nilviLi. avnH niyNM nxHwewkyM vAyi niH ryM ptyM vrikyM ec@ . aAAvH aven EnAvi. oriluM aven viuEpAmil. 40aAAvien o}iiNemH {Anyew zixYAErAwH yAcic@. qA avti k}iil. 41Ey mRupwi pRu, e L@kLAy ni vizVAsEmyil. etAy mAi ni jIvi. {AenkAlM ni niELAewA AvNM, nieL shiNM? an rM Ey ayAELAw pRu, nieR mken view ekAuvrik. 42i aveR awE vrEv tM iey tiyiu. iH ni yNM nxHweu. pE Ey a AAvinH zmAy jH{ nki. i suKeu. Ey aven pitA vi tiriek nki. 43qlAvM eedv ieR mhtHziyi atH-teu.

nietirlA v nitANH (mA. 9+38-40) pRu, ErA, o v ayew nAmi teL o}iitH { ku. av {L@ew sMGiepwAtinA {Lven vili. 50Ey avEnAw pRu, aven twytH . nietirl A v nivnA.
49EyAhA

Ey teR mrNei sMsAri (mA. 17+22-23; meA. 9+30-32) Ey ecyHt sMgtiyi qlAvM atH-teiriEA Ey teR zixYAErAw pRu, 44{AniEA niELAw pRy kArY mRtH. mxYpu cil mxYew niy NiepwA EpA. 45 Ey qANmAiyetH zixYAH

zmrYyiel o pNM sViEl mwE smyM awvekAi. ey zElmiEl EpAkA av tImA nic@. 52Ey tni mH ciler ayc@. EyvinAyi qlAemAA av zmrYyiel o pNiEl EpAyi. 53pE aAukA Ey vien sVIkricil. qeA av eyzElmiEl EpAvukyAyi. 54zixYArAy yAEAbuM EyAhA M ku. av pRu, k AEv, sVi niH tI Ri vH ver nziivA { pRyeEyA?*
51Ey

vAkYM 54 cil #I pti@kLi - li yAvH ecyHt EpAel? q wiyH.

1389
55qA Ey tiriH aver zkAric@. * 56anrM EyvuM zixY AM meA pNiEl EpAyi.

lUeAsH 9+55-10+16

Eyvien piw (mA. 8+19-22) v}iEy nwkyAyi. orA EyviEnAw pRu; aH EpA qlAyiwvuM {A ag miM. 58Ey pRu, RuA vsivA mALmH . pik wkL@H. qA mxYpu tl cAyHA oriwvumil. 59Ey meArAELAw pRu, qe agmi. pE ayA pRu, kAEv, {A dYM EpAyi qeR pitA vieR jfM sMsHkriciu vre. 60pE Ey ayAELAw pRu, mricv tL@ew sVM mricver sMsHkrie. nI EpAyi eedvrAjY ei sMgik. 61meAv pRu, {Aney agmiAM, pE dYM qeR wM bEAw yA pRu vre. 62 Ey pRu, vy }uvA puRev tiriu EnAiyA av eedvrA jYi EyAgYnl. Ey q}upiru Eper ayy H anrM kAvH q}upi rH* puxAerwi tire w. aver ru Ep vItm sMGLAyi tiricH av EpAkAni ri pNLiElH mi ay c@. 2Ey avErAw pRu, aview ekA@vA piwiH. pE Evl A RvANH. viLvieR wm eedv mANH. viLevwi wt EjAliA er ayyHA avEnAw Ai k. 3 niiEA EpAkAM. pE i, {A nieL ayyH, ecAyHL@ew wyiElH Awk eLey EpAel. 4o mwiIlEyA
vAkYM 55 cil #I pti@kLi Ey pRu, nI trM AviERtAeNH ninRiyil. 56 mxYpu mxYew AvH nziiAnl, aver riAnA NH vtH. q wiyH. q}upi rH cil #I eekey}uk Li 70 qANH kAtH.
57 av

siEyA ecEA eekyielw tH. v}iyi kAvErAwH sMsAri c@nitH. 5etiluM o vIi kyRuM mH Q vIwi smADAnM q pRyk. 6 smADAniynAy orALviewyei niL@ew smA DAnM avni viM. ayA smADAniyneli atH niLi ElH mwuM. 7smADAnm vIi tuk. av tetM tikyM wiyH kyM ec@k. EvlAr teR lihnANElA. ni vIwH viH meA vIiEl mARtH. 8 nieLA ngriElH ecl@EA av nieL sVIkric A av niL@ew mi vc@ t BNM k}ik. 9aviewy ErAgikeL EBd ewk, qivErAw pRyk, eedvrAjYM niELAwwiri. 10qA o ngriel L@k nieL sVIkricieli ngr iel etviEliRi en pR yk. 11{L@ew pAdi niL@ew pNi ni piy epAwi wi { nietier tiLy. pE oAik, eedvrAjYM vrARA yiri. 12{A niELAw pRy ; viDidivsM esAEdAmiel jn L@ew aveyA EmAzmAyi riM pNiel av. Ey avizVAsik mRiyi n (mA. 11+20-34) nin kxH w M! EbHesyiEd nin kxHwM! {A niLi vLer atH-t vi c@. Q atH-t EsAriluM sIEdA nilumvewEm EyAgic i ei av pu te mAnsA reH pApviEmAcit jIvitM nyi mAyi. cAvOM DricH cAri liH av pzHcApimAyi . 14viDidivsM sIEdAeRyM EsA rieRyM aveyA kxHwmAyi riM niL@EwtH . 15kPEm, vAEnALM yewA nIyA#hic@ EvA? nI pAtALEALM tA}HewM. 16nieL vi orA qe vi. nieL tirsHri v qe tirsHri. qe
13EkArsIEn

10

lUeAsH 10+17-34

1390
nl zmrYAreR kT o zAOi q}@Eu. ayA Eyvien prIivA mikyAyi. ayA pRu, ErA, nitYjIv lBiA {Aen ecNM? 26Ey ayAELAw EcAdic@, nYAy mANi qAeN}utiyiri tH? ati nI q vAyi? 27 ayA mRupwi pRu, nieR eedvmAy kAvien nI sHEnhi NM. nieR m}@v XdyEAwM, m}uv AEvAwM, m}uv zi EyAwM, m}uv mnEAwM aven sHEnhiNM. * wAet nie EAel nieR ayArenyM sHEn hik.* 28Ey ayAELAw pRu, nieR rM zriyANH. aEpAel v i. nin nitYjIvitM kiuM. 29pE EcAdYM EcAdicti te e nYAyIkriNemM ayA Ayi. atinAlv Eyvi EnAw EcAdic@, pE {A sHEnhi E qeR ayAr rANH? 30tirmAyi Ey pRu, orA eyzElmi niM eyrIEhA viEl EpAkyAyi. eR k A ayAeL vLu. av ayAL@ew vO vlic@kIRukyM mi kyM ecyH. qiH ayAeL v}iyi liiH kwkLu. ayA aA NnAyi. 31 smyM o eyd puErAhit v}i kwEpAyi. avznAy mxYen keiluM puErAhit ayAeL shAyiA niAet, nw mRuvzew kw EpAyi. 32awtAyi o ElvY v}iei. ayAL@M yAA renH mRuvzwi nwEpAyi. 33piIwH v}i vtH o zmrYA rnAyi. zmrYAr mRiEv L@ewywei ayAeL ku. zmrYAr dInAk EtAi. 34ayA yAAreR mRivukLi olIevyM vIuM puri. mRi vuk Nivc H eki. anrM zmrYAr teR k}utRii
25aEA

tirsHriv qe aycven tirsHri. sAA vI}u zixYAM sEA xEAew tiric@v. av pRu, kAEv, ayew nAmM c r i cEA t EpAluM {eL a sric@. 18Ey avErAw pRu, sAA kAz niM o mi iN EpAel vI}u {A ku. 19EnA, sL@ewyM EtL@kL@ ewyM mkLilUew nwvA {A niH aDikArM nki. {A niH zueLA aDikM zi nkiyiri. nieL oM p vikyil. 20 dxHwAA nieL asri, sEAxii. qi enEA? niL@ew Q ziyill, mRicH sVi niL@ew Ep Ec iriti.
17 q}upiru

Eyz@ pitAviEnAw Ai (mA. 11+25-27; meA. 13+16-17)


21Ey priAAvinA vLer sEAxvAnAyi. av pRu, sVieRyM, miyewyM k AvAy pitAEv, ni. jH{AnikLi niM viEvkikLi niM nI A rYM mRc@ evctinA {A nie vA}H. qiluM nI Q kArY EkvlmAyv evLivAieAw . aEt pitAEv, nieR #hM a teyAyi. 22qeR pitAvH qniH ql A M t. punAerH pitAvienA}iek mAM aRikyil. pitAvH erH pu mAEm aRiy. pu pitA vien evLiewieAwti nAyi tirewv mAEm pitAvieni aRiy. 23anrM Ey teR zixYA EnEr tiriu. av pRu, ni LiEA kAN@ kA}H ck kAN@ vA a#hievrANH! 24{A niELAw pRy, Q kA}Hck kAvA aEnkM vAckM rAjA AM #hic@, pE avri kil . niLiEA Ekv EkvAM av #hici. qAlv Ekil.

n i e R e e d v m A y . . . s HE n h i N M rNi v.6+5. n i e E A e l . . . s HE n h i k rNi ElvY 19+18.

1391
ayAeL o sielic@. avi ewyiH ayAeL Uxic@. 35piE H ru evinANyeLwH sM sUikArnH ekAwiu pRu, yAL@ew kArYM EtYkM iNM. {AniniyM vEA nin ecl vuv wt k t ekAAM. 36Ey EcAdic@, Q m Epri rANH kvcAiryAy mxYnH ayArnAytH? 37zAOi pRu, ayAeL shA yicv. Ey pRu, qi nIyM EpAyi ayA ecyH t EpAel ec. mRiyyM mAyM yAiwyi Ey o pNiEl EpAyi. aview mA ey OI aven avL@ew vs tiyi sVAgtM ecyH. 39 mAyH mRiy qeA sEhAdriyAyi . mRiy EyvieR kAliH aveR vcn EkuekAi. mAyAke vIuEjAlik ecyH ekAi. 40aDikM EjAli ecA AyitinA mAyH EdxYM v. av ak ec pRu, kAEv, qeR sEhAdri vIuEjA lik qe mAEmlicti a yHH eevxmYmiEl? avELAwH qe shAyiA pRy. 41pE Ey tA pRtH , mAEy, mAEy, nI plkArY ekAH tH k NH W eu mnM kli yiri. 42o mAmA DAnM. mRiy zriyAy tirew. atH avLi niH qw kLyewk yil.
38tL@ew

lUeAsH 10+35-11+13
pitAEv ayew nAmM pUji tmAyiriENEm; nieR rAjYM vErNEm. aAvzYm aM { nEkNEm. {L@ew pAp epARuE NEm, qeA {ELAw etu ecyH t ql A vErAwM { mi. {eL ElABni akew Et.

Ey Aneyi pRy (mA. 6+9-15; meA. 7+7-11)

11

oriwvc H Ey Ai kyAyi. av Aic@ k}iEA zixYArielAv pR u, kAEv, EyAhA teR zixYAer AiA pWiic@. aEpAel nI {eLyM pWii. 2 Ey zixYAErAw pRu, ni AiEA en Ai+

wer EcAdik avErAw pRu; ni LielArA teR suXieR vIi pAtirAiyi ecH en pRy evirie, qeR o sXH qe kANA qiyiuH. ayA H ekAwAeneR eekyielA mil. dyvAyi qni m kxNM eRAi t. 7suXH ak nii en pRyevirie, kw EpA, qe zlYewtH. vAti pUiyiri. {AM ikL@M kiwyilANH . qniiEA q}u EH nin eRAi trAenAM v. 8 {A niELAw pRy, aw sHEnhitnAeNiluM smyH ayA niH oM tiel vrAM. qA nibpUvM tuwer, wer EcAdicA tIcyAyM ayA q}uEH vH qeiluM tM. 9 aekAH {A niELAw pR y, wer EcAdivi, eedvM ni tM. wcyAyi aEnV xivi ni keM. w cyAyi muvi, niAyi vAti RewM. 10aet, wc y Ayi EcAdiv lBiM. wcyAyi aEnVxiv keM. wc yAyi muv mi vAti R ewM. 11niL@ew m niELAw m/YM vzYeA nieL ec@M? etiluM pitAvH aEA pAien ekAwEmA? l , ni m/YEm ekAw. 12aeli niL@ew mk m EcAdicA niLvnH EtLien ekAwEmA? l. 13ni qlAv eryM EpAel dxH w rANH . qiluM sVM ueen nl sA n ekAwNemH ni
5-6Ey

lUeAsH 11+14-31

1392
nYmxY (mA. 12+43-45)
24aAAvH orAeL viu EpA EA vimiAniwM Etwi mmik LilUew sriM. pE atinH oriw vuM kiukyil. atinA aA AvH pRy, {A vieA}iu EpAvniElH te mwuM. 25mw iecl@EA mxY v]iyA evM mAyi kA. 26aAAvH mwiEAyi te A dxH w rAy }u aAA L@mAyi v. averlAM wi ayALi Evzi. aEtAew ayAL@ew gti p}ytiluM kxHwmAyi.

RiyAM. atiEnAELeR niL@ew sV Iy pitAvinH tEAw EcAdi vH priAAvien nkNemH nAyRiyAM. EyvinH eedvi ni zi (mA. 12+22-30; meA. 3+20-27)
14Ey ori QmnAy orALi niH te o}iikyAyi. tM puR kwEA ayA sMsAriARAyi. L@k atH-te u. 15pE cil pRu, tL@ew rAjAvAy ebeye/bUlieR zi yAlANH Ey teL o}iitH. 16mu cilH Eyvien prIi NmAyi. av avEnAw o sV Iy awyALM vzYeu. 17 pE avew vicAr EyvinRiyAmA yi. atinAlv avErAw pR u, a+cHCim rAjYvuM nziM. sVM aMgetirAyi epA wMbvuM citRiEAM. 18aEpAel sAA sAAen tier epAtiyA aveR rAjYem en nilniM. ni pRy, teL o}iA {A ebeye/bU lieR zi pEyAgic @ evH . 19{Anen ec@evi ni L@ew A zi pEyAgi cANH teL oAwik? ni pR ytH etAeNH niL@ew A te etLiyi. 20 qA {A eedvieR ziyAlANH t eL oAwitH. eedvrAjYM ni L@ew awei}iuevH kANi. 21znAy ov aEnkM yD ELAew sVM vIwi kAv niA aveR vIilu sAm#i k suritmANH. 22pE aven A znAyv ayAeL kI}wem irie, ayA meyA vizVAsm ici qlA yDL@M piwiec wM. pie z meyAL@ew vIiel sADn vzYM EpAel qwM. 23qEAewAM niAv qni etirANH. qEAewAM viA v qnietirAyi vi .

yTA sxw H yM pREA aview wiyivri o OI sMsAriA wi. av Ey viEnAw pRu, nie svic tinAluM mlyiytinAluM nieR a ag]hItyANH. 28qA Ey pRu, eedvvc n EkkyM a asri kyM ec@vrANH yTA s xHw.
27 Ey

{ etLivu n (mA. 12+38-42; meA. 8+12)


29jnM vlutAyieAi. Ey pRu, e tlmR dxi ctANH. av eedvieR awyA LmAyi ortH-t sMBvM vzYew. pE av kiil . EyAnA yH* sMBvic atH-tmlAet meA rwyALvuM lBikyil . 30EyAnA, nIenEvAH o awyALmAyi. mxYpuM aEpAel Q tlm RAH awyALmAyiriM. 31nYAy viDi divsM etieR rAjH{i yi e}uEH Q tlmRAew etuk iANiM. kArNM, av vLer vLer, akelniM zElAEmAeR jH { AnM niR vcnM EkA eni. {A niELAw pRy,

EyAnA p}y niymiel o vAck. m divsM o mInieR i k}iiuM jIvEnAew aEhM puR v. Ey mAM divsM klRyi niM yie}@ EEpAel.

1393
{A zElAEmAEnA ExHWnANH. 32nYAyviDidivsM nIenEvA e tlmRAErAewAM q}uE uniH ni etukArAeN pRyM. qekAH? EyAnyew sM g EkH av mAnsAreu. {A niELAw pRy. {A EyAn EyAL@M ExHWnANH. ElAki kAzmAvuk (mA. 5+15; 6+22-23)
33M viL ekAL@i pRyH wiyi evyHkEyA oLic@ evyH kEyA ec@il. mRicH ak kw vv vYmAyi kANAnAyi a Emzyi vyH. 34niL@ew kH zrIrieR kAzmANH. k k nAyiA niL@ew zrIrM kAzmAnmAyiriM. kk cI yAyiA niL@ew zrIrM tAyiriM. 35atinA AluvAyi rik! niLiel kAzM uvAn vditH . 36niL@ew zrIrmAek tiLmAtAyA, lmilA tiA, ni mi EpAel kA ziM.

lUeAsH 11+32-51

m@vErAwH nIti pulti Ep v. mrYAd kAAM eedve sH E nhiAM mRu. ni ecEtANH . aEtA ewAM pielAH ekAwM ni w ecEH. 43prIzAEr, ni kxH w M qeA pikLi DAn rii w kiu niLixHwe@. c yi jnew bmAnM ni #hic@. 44ni dritM, qe A mRvilu }imAw EpAel yA ni. mxY aRiyAet ati mkLiwi nw. Ey eyd p$itAErAw sMsAri 45zAOimArielArA EyviEnA w pRu, ErA, prIzAeri nI pRyEA {eLwi aDi EpikyANH. 46Ey pRu, zAOimAEr, ni wi dritM. vixmkrmAy niym niA. av a sriA jneL nibi. qA niLAke avyielA niymvuM pAliA miwi yil. 47 ni dritM, qeA ni vAck zvwIreLA . aver niew pUvik ekAtANH. 48EA}Ake niew pUvikew ke ni aMgIk ri qH sAYew. av vAcker ekA, ni vAckH zvwIreLA. 49atinAlA eedvieR jH{AnM en pRytH, {Anvew aw E vAckeryM aEAsHtl AeryM ayyHM. avri ciler dxHwmxY vDiM. muv pIFi iewM. 50aekAH Q tlmR ArAy ni ElAkArMBM mt ekAle vAckew mrNi ziiewM. 51hAEblieR rM ciiy mt esKrYAvieR rM ciiy very qlA M ni ziiewM. esKrYAvH blipIWiM eedvAlyimiw yi evc@ ekAle@. aet, {A niELAw pRy Q tlmRArAy ni avyHelAM Evi zii ewM.

Ey prIzAer vimzi (mA. 23+1-36; meA. 12+38-40; lUeA. 20+45-47)


37Ey sMsArM avsAniic EA o prIz tEAewAM BNM k}iA aven Nic@. Ey BNM k}iA eci. 38qA hAri mH Ey eekk}ukAti kH prIz atH-te@. 39kAvH ayAELAw pRu, ni prIzA cxk ewyM pAewyM puRM mAM k}u. qA niew i drA#hvuM, dxHwtyM ekAH niR iri. 40ni vifHFikLANH. puRM niicv (eedvM) teyAN kvuM niict. H 41 niew cxk Liluetl A M vzYAr ekAw k. aEA ni pUmAyM mAM. 42 pE, prIzAEr, ni dritM! kArNM, ni Lsi yiluM atyiluM qlA ssYLiluM EpAluM EnwiytieR pielA eedvi n. qA ni

lUeAsH 11+52-12+19

1394
Eyvieni litH (mA. 10+32-33; 12+32; 10+19-20) niELAw pRy, er iluemArA kL@ew mi ni kyM qilu vizVAsM upR ykyM ecyH t A {A* pRyM ayA qERtAeNH . {Ani eedvieR dtAErAwM pRyM. 9 pE m@vew mi qi vizVsiiel pRA av qERtel H {AM pRyM. {A eedvieR dtAErAwM pRyM. 10mxYpunH qtirAeyeiluM pRyv mieEAM. qA priAAvien qti sMsAri v miewkyil. 11nieL cil eydiyi El ekAuvH EntAewyM m@ mANimAewyM mi ni EA niew nYAysmni nAyi qen q pRyemEA vixmiE. 12 smyM ni pR EyeteH priAAvH nieL pWiiM. sVAt pAwiel H Ey EyviEnAw pRu, ErA, {ew a mric@. aEhieR sV pv yH A qeR sEhAdrEnAw pR AluM. 14pE Ey ayAELAw pRu, pRu {A niiwyi viDi kliNemH? niiwyi sV viBjiA {AnArANH? 15an rM Ey avErAw pRu, qlA sVAtetirAyM jA#t pul k. M tew aEnkM sVi niM jIvitM lBiil. 16piIwH Ey Q kT pRu+ eR mi sVmAy o Dnik Ayi. ayAew miyi nl viLvuAyi. 17 ayA ElAcic@, {Aen ec@M? viLvu sUiAni wmil. 18{Aen ecNemeni RiyAM. pAyM epALicH vliy pA y niiNM. EgAtuM m@ nl sADnM ati niRyHM. 19qi eniH qEAw te pRyAM. qeR
13ielArA 8 {A

52zAOimAEr, niM dritM. eedvjH{AnieR tAEA ni oLiic@vciri. ni sVyM pWikyil, muver pWiiky mil. 53Ey aviwM vi@ EpAkA wi yEA prIzAM zAOimAM av ni #mAyi sM eclui. pl tieniyM av EcAdY EcAdi c H avni niM rLAvzY e@. 54EyvieneAH etAyet eiluM pRyic@ AnAyi avew mM.

12

prIzAerEAelyAktH tiniwyi vlieyA pu xArM aview twic @ wi. pr sH p rM cviiemtiMviDM av tiiiri. avErAw sMsAriM mH Ey teR zixYAErAw pR u, prIzAew puLimAvientier jA#t pulk. av kpwBiA rAeNA {A pRtinM. 2 mRirietlAM evLiewM. rh sYeLlAM prsYLAM. 3 ni pRveyl A M evLic EkM. rhsYmRiyili ni micetlAM purR niH viLi c@ pRyewM. eedvemAM Byk (mA. 10+28-31)
4 anrM Ey avErAw pRu, qeR suXEL, {A ni ELAw pRy, mxYer ByewtH. mxYH zrIre vDiAEn k}iy. atinRM nieL pviAnA vil. 5 ByE eL {A ni kAirAM. nieL ekAlAM w nrkiEleRiyAM ziy eedve mAM Byewk. aet, aven mAEm ni EpwiEtA yZ. 6 au pikeL vitH evRuM ru nANyEl ? pE eedvM aetAM mRil. 7aet, niew tlyi q mwiyever eedv inRiyAM. ByAtiri, niH aEnkM pikELA vLer vil yH.

{A mxYpu (Ey) qM.

1395
qlA nl sADnM {A EzKric@ qH . vM vxLiElH Evu EvALM {A EzKric@. pie qlAM lGuvAyi qw tiM wic @M jIvitM sVdiAM. 20 pE eedvM ayAELAw pRu, mFA rAi yi nI mriM. ninAyi nI oiy Q sADn ekAe PlM. av lBiM? 21tANH sV v zYi sAdiveR gti. eedvinH ayA Dniknl. eedvrAjYM dYM (mA. 6+25-34; 19-21)
22Ey teR zixYAErAwH pRu, atinA {A niELAw pRy, niew BNeecAli vixmi Atirik. niew zrIri Ev vOeEyAM vixmi tH. 23jIvitM BNeA vliy tANH. zrIrM vOeAM. 24 pi keL EnA, av vityH il . ekA@mil. pik purkLiElA pAyLiElA hArM EzKri mil. pE eedvM avey sMri . ni pikeLA plm wu vilyvrANH. 25etecAli ciic @ vYAleH M y iel o divsM EpAluM uil. 26ecRiy kArYeLRic@ ni oM ecA k}iyAtirie vliy kArYeLEyAH EvvlAtiew etinH? 27 kA@pUeL EnA, av tAyi EjAli ec@kEyA vO mAkEyA l. pE {A ni ELAw pRy, mhAM, DnikmAy zElAEmA EpAluM Q pULi oienEAel mEnAhrmAyi aNi 28eemtAne eAAnAvil . pul@keL eedvM en aNiyiecA . jIvi pul@k M nAeLyM tIyielRiyeEAM. atinA alvizVAsikEL eedvM nieL atiluM nAyi aNiyi ecAM. 29atinA qEA}uM q tiM q wiM qtieni ElAciAtirik. atieni d+KiAtirik. 30ElAkiel qlA mxYM aetlAM kiAnA#hi. niew pitAvAy eedvinRiyAM nieA EvetH. 31ni

lUeAsH 12+20-42

sVrAjYM aEnVxivi. qi niietlAM nkewM. pNi vizVsitH Em BytH. niew pitAvH rAjYM ni nkA tI mAnic i ri. 33nietlAM viH pNM Bi nk. Q ElAk ieR sH nilniil. nil ni s Enw. sViel niDi Enw. atH qAlvuM nil niM. sViel niew s H k kvkyil. pu}u nzi iymil. 34niew niEpEA ewAmAM niew XdyvuM.
32ecRiy

tARAyirik (mA. 24+45-51)


35tARAyirik, pUmAyM vOM Dric@ niew viL ekA i dAsAerEAel nik. 36vivAhvi k}iuv yjmA neR vrvuM kAiri dAsA erEAel. yjmAn v vAtili m@M, aEA dAs ayAAyi vAti R ekAwNM. 37aen y dAs a#hItrANH. qe A av yjmAnEvi kAi ri. {A niELAw stYmAyi pRye, yjmAn te cilEA EsvnieR vOM Dric@ dAs A viLieAwM. 38ayA arAiEA atiluM eevkiEyA vEA}uM kAiritH yjmAn kAEA dAsA ag]hIt. 39EtAk+ kenEA vemH vI@wm aRiei ayA ken vIw r kyRA viwil. 40 ati nA niM tARAyirik. mxY pu atIitmAyAM kw vrik.

rA vizVst H Esvk EcAdic@, kAEv, nI Q kT pR { EviEyA qlAvM EviEyA? 42kAvH pRu, rANH viEv kiyAy dAs? m@ dAsAH yTA smyM BNM nvA yjmAn vizVsHtnAy o dAsen tire wM. ati tirewew
41peAsH

lUeAsH 12+43-13+5

1396
kAle mnilA (mA. 16+2-3) Ey jnEAw pR u, pwiARH EmGM vL kAEA, ni pRyM m} v tAmsiyAet m} ep@kyM ec@M. 55et niH kA@ vIEA ni pRyM H w divsM yiriM. atH aen vukyM ec@. 56kpwBiAEr, ni kAlA v mnilAAM. qA kAle nieLekAH mnilAil. niew zn H prihrik (mA. 5+25-26)
57 tANu zriey nieLA niEvi niyiAtH ? 58eriluM nietier mAErA pikyM ni ayAew ew EkAwtiyi EpAvukyM ec@EA v}ivc@ te zHnM tIA mik. aeli ayA nieL nYAyADipeR mieliM. nYAyADip nieL EdYAgeR eekyi liM. ayA nieL twvRyiElH qRiykyM ec@M. 59qlAM qwtiEzxmlAet av nieL aview niM viwil. 54aEA

vnArH? 43yjmAn vEA te lic EjAli ec@tH ayA kA dAs sEAxM. 44 {A ni ELAw stYmAyi pRye. yjmAn ayAetl A M EnAA dAsen tirewM. 45qA yj mAn weneyuM vril q ekAH av dxic @ epmARA wiyAel sMBviM? av m@ dAser ep EBdmilAet hrikyM tikyM wic@ m nAkyM ecyHtAElA? 46aEA yj mAn av tIiA smy kwvM. yjmAn aven zii M. aven avizVsHtew ew pR yyHM. 47 yjmAneR #hmRii@M atsric H oiyiriAetyM lic EjAli ecAetymiri dAs kWinzi lBiM. 48yjmA neR #hmRiyA dAsEnA? av zi ahmA vi kEL ec. pE meyAeLA R ziEy av lBi. w t liev wt rvA diyANH. avni niH wt tI i. EyviEnAw EyAjiil (mA. 10+34-36) w pRu+ miyi tIyiwAnA {A viritH . atiEA}uM ki qriei q {AnA#hi. 50qni vYtYsHt mAeyA sHnAnM sVIkriEH. a tIEvALM qni vliy e{M EtA. 51{A ElAk smADAnM ApiAnA vet ni kEA? l {A Q ElAkM viBjiAnA vtH. 52 aM g o wMbM, m Ep ruEpetirAyM, ruEp m EpetirAyM tiriyM.
53 49Ey

13

a mkentirAyM mk a entirAyM viBjiewM. a mketirAyM mk a yH e tirAyM viBjiewM. aAyiy mmketirAyM mmk aAyiyyH e ti rAyM viBjiewM.

mAnsArewk smyM avEnAewAM cil Ayi. cil glIlAH q sMBvic@evH av avEnAw pRu. av rADiEv pIlA eAsH* aver vDic @ . avew rM yAgi m]gew rEAwH pIlAeAsH kli. 2 Ey pRu, av melA glIlAerA pApi kLAytinAlANH avi sMBvic et ni kEA? 3al, avrenyAyiil. pE ni eLl A vM mAnsAreiel i averEAel niM nziie wM. 4 zIElAhAmiel EgApurmiwiu vI mric v ErA, av eyzEl miel mAAerA pApikLAeN ni kEvA? 5 yiil.

pIlAeAsH i. v. 26-36 ver epAi eyAsH pIlAEAsAyi eydyiel gvN.

1397
pE {A niELAw pRy, ni mAnsAreieli ni eLlAM aEpAel nziiewM. pA}m H rM Q kT pRu+ orAH o aimrmAyi. atH ayA ew miriEAilANH nitH. ayA mri kAyH vlmEA q v EnAieyiluM oM kil. 7EtAM sUikArnAy o dAs ayAAyi. ayA dAsEnAw pRu, m vxmAyi {A Q aimri p}M EA q EnA. pE oriluM oM kil . eviLy! qinA NiyM mi emnewtH ? 8 pE dAs pRu, yjmAnEn, Q mrinH kAyHA ovxM wi avdi. {AnitieR vw kiLcH vLM wAM. 9aw vxM kAyHEcAM. qi@M kAyHiel i ayH eviLyAM.
6 Ey

lUeAsH 13+6-26

driyANH.* pE ptien@ vxmAyi sAA aveL bic i ri. tIcyAyM zb divsM aveL avew bni niH EmAcii cti etil. 17Ey pR EA aveR qtirALik qlAM sVyM lic@. Ey ecyHt ekAi atH - tkLi ql A vM sxHwrAyi. eedvrAjYieR pm (mA. 13+31-33; meA. 4+30-32)
18Ey pRu, eedvrAjYM q EpAelyANH ? qiEnAwANH {An tien pmiEtH? 19eedvrAjYM kw ecwiyew vi EpAelyANH . orA Q viH ayAew EtAi vityH. viH mLcH vliy ecwi yA. pik atieR zAKk Li wu. 20Ey vIuM pRu, eedvrAjY e {AeniEnAwpmiNM? 21 atH puLimAvuEpAelyANH. o OI pA i mH aLvu eRAimAviEnAwH puLimAvu EcH }yH. mAvu puLic@ epA.

zb divsM Ey o OIey suKew 10Ey zb divsM eydi yi pWiikyAyi. 11aview aAAvH bADic o OIyA yi. AvH aveL ptien@ v xmAyi niyAiyi. av niv nivAnAmAyiil. 12aveL k Ey aveL awE viLic@ pRu, OIEy, nI ErAgvi myAyiri. 13 Ey avew puRH aveR eekk evc @ . aEA av niv niA nAyi. av eedve vA}Hi. 14zb divsM Ey ErAgzAi viyti eydiyiel EntAvH ErAxAlnAyi ayA jn ELAw pRu, EjAli ecA Ru divsLH. atinA divs Li vH ErAgzAi EnwAM. pE zb divsM ErAgzAiAyi vrA tirik. 15kAvH (Ey) mRupwi pRu, kpwBiAEr, ni zb divsM EpAluM niew pNi m]g eL evM wiiA ekAu EpAkARiEl. 16{AniEA ErAgzAi viy Q OI o eyd sEhA

wiy vAti (mA. 7+13-14, 21-23)


22Ey qlA pNLiluM #Am LiluM pWiikyAyi. av eyzElmiEl yA w. 23cil EyviEnAw EcAdic@, k AEv q Ep riewM? Rc@ Ep mAEm riewkyEA? Ey pRu, 24sViEl wiy vAtililUew kwvA kWi nmAyi primi. a kwA pl M miM. qiluM cilE ati k}iy. 25vIuwm teR vAti awc@ k}iA, puR niH ni muvA k}iyM. qA av R kyil. ni pRyAM, yjmAn En, dyvAyi {Evi vAti RAluM pE ayA mRupwi pR yM, qni nieL aRiyil, ni qview niANH vtH? 26 aEA ni pRyM, { niEAewAM

eyd sEhAdri aAhAmieR pui qM.

lUeAsH 13+27-14+12

1398
zb divsM suKew zriEyA? o zb divsM Ey o prIzmANiyew vIi ayA ELAewA BNM k}itinAyi EpAyi. aviewyAyiverlAM Eyvien sM vIic@. 2dxic ErAgm orA Eyvi mi ekAuvre@. 3Ey zAOimA ErAwM prIzAErAwM EcAdic@, zb divsM suKew zriEyA etEA? 4pE av EcAdYi mRupwi pRil. Ey ayAeL suK ewi pRyc@. 5Ey prIzA ErAwM zAOimAErAwmAyi pRu, niew mkEnA pNim]gEmA zb divsM kiNi vINA ni EvgM kryH kyuM. 6prIzAM zAOimAM atientirAyi oM pRyAnAyil. sVyM mANiyAktH cil atiTik DAn riiw EtwtH Ey ic@. av Q kT pRu. 8orA nieL o vivAhi NicA vuM DAn riiwi ri tH . ayA nieLA DA ne meArAeL Nic i @AM. 9 aEA ni DAn AnH rikyAeNi NicyA vH en pRyM, niew riiwM Ehi nk qH. aEA ni avsAne riiwi riA EpA v}iyi vifHFi yAyi kANewM. 10atinA orA nieL NicA o@M DAnmlA o riiwi EpAyi rik. aEA nieL NicyA v pRyM, suXE, q}uEH Q DA n riiwiEl kwiri qH. aEA mH qlA atiTikM nieL bmAniM. 11sVyM tnA ven qLiyvnAM. qA qLiyv nAyiriven tmAM.
7aEA

tikyM wikyM ecyHti@H. nI {ew pNLiel v}ikLi pWiici@H. 27aEA av pR yM, qni nieL aRiyil! ni qview ni v? qi ni vLer akel kw EpA. niew v]ik dxHwtytANH. 28eedv rAjYH ni aAhAmienyM yisH h AienyM yAEAbienyM melA vAckEryM kAM. pE nieL puR te niM. aEA ni ByvuM EADvuM ekAH nilviLiM. 29ki}H pwi ARH, vwH, etH qI BAgLi niM k vM. av sV rAjYiel EmzyH @M riM. 30jIviti vuM tA}H nilyilu vH eedvrAjYH tAnM lBiM. miyiel tH eedvrA jYH tA}H AnvuM. Ey eyzElmi mriM (mA. 23+37-39)
31 smyM tAM prIzA Eyvien smIpic@ pRu, der qvieweyiluM EpAyi oLi. ehErAdAvinH nieeAl N em H. 32Ey avErAw pRu, EpAyi RuEnAw pRy M nAeLyM {A teL o}iic@M keL suKewiyM EjAli tIekA iriM. aw divsM qeR EjAli avsAniM. 33ati EzxM {A EpAM. qeA vAck mri k eyzElmilAyiriM. 34oA, eyzElM, eyzElM, nI vAcker vDi. eedvM nieR awEyc v er nI kel R iu ekAl @ . nieR jneL {A shAyiA #hic@. tEA}i teR ciRkinwiyi ueL @ EpAel {A nieR jn eL oic@ A #hic@. pE nIeye atinvdicil. 35EA nieR vIwH nYmAewM. {A niEAw pRy, sVAgtM+ kA vieR nAmi vven eedvM a#hie. q nI pRyMver nI qe vIuM kANil. *

14

t tiPlM ki@M te Nic prIzA ErAwAyi Ey pRu. ni mYA BNEmA aA}EmA ekAw EA niew suXeLEyA, niew sEhAdrAerEyA, ni
12anrM

sVAgtM ... kANil rNi sI. 118+ 26.

1399
ew bueLEyA, DnikrAy ni ew ayAerEyA mAM Ni tH. meAri av nieLyM tiri c@ NiAM. aEA ni t tiPlM kii}iyM. 13pkrM, ni vieAEA pAveLyM tLvAtErAgikeLyM aery emAe Ni. 14aEA ni a#hiewM. qeA av nieAM tiriek til . av omilAvrANH. qA nl v yie}uEEA ni eedvrAjYi tiPlM ki@M. v viieR kT (mA. 22+1-10)
15EyviEnAewAM BNini vri orA etlAM Ek@. ayA EyviEnAw pRu, eedvrAjY i BNM k}iv sxHw. 16Ey avErAw pRu, orA o vliy vieAi. ayA aEn kM Eper Nic@. 17 hArM tARAy EA ayA NievErAwH vrik, qlAM tARAyi q pRyA dAsen ayc@. 18qA atiTik eLlAM vrA mwi kANic@. oAErA M oAErA o}ik}ivuk pRu. orA pRu, {A o vy vAi yiuH. qni EpAyi EnANM. dyvAyi qe o}ivAk 19meArA pRu, {A au EjAwi kALkeL vAi. qnivey prIic @ EnAA EpAkNM. dyvAyi qEAw mi. 20mAm pRu, {Ani EA vivAhitnAyEtyZ, qni vrAnAkil. 21aetlAM EkH dAs mwiec H yjmAnEnAwH kArY pRu. ayA EdxYeH dAsEnAw pRu, EvgM etvukLiElM, ng riel Qwv}ikLiElM EpAyi pAveveryM tLvAtErAgik eLyM aeryM mwAeryM viLi c @ ekAuvrik. 22piIwH dAs ayAELAwH pRu, yjmAnEn, au klic EpAel {A ecyH. pE niyM vLerEyeREH riA wmH. 23yjmAn B]tYEnAw pRu, epv}iyiElM nAupAtkLi ElM ecH qlAvErAwM vrA pR yk. qeR vIwH atiTikeLeAH

lUeAsH 14+13-34
24dYM

niRyNM. Nievri M view BNmil. sUNM ec@k (mA. 10+37-38)


25o vliy M EyviEnA ewA yA ecyHti. Ey av ErAw pRu, 26qeR ew v v qeA aveR pitAvi enyM mAtAvienyM, BArYeyyM m eLyM, sEhAdrAeryM sEhAdri mAeryM, mAml teeyM sHEn hicA ayA qeR zixYnAyi riA EyAgYnl. av aveR ql A ienyMkA qe sH E nhi NM. 27sVM ri mAet qe agmivnH qeR zixY nAkA k}ikyil . 28ni o EgApurM pNiyA Eziev i dYM atien cilvu v emH kN NM. pNi tIA pNM niL@ew eekvzM EA qM ni EnANM. 29a en ecyHtieli wiy pNi m}umiiA niAey vril. pNi tIA k}iyAet vA L@ k nieL prihsiM. 30av pRyM, aE! yA vIwpNi w i, pE a tIAnv pi yil qH. 31meA rAjAvientier yi EpA o rAjAvH dYM ymRk sUNM ec@M. ptinAyirM pwyA LikeL tniZevi ptinA yirM pwyALikL@ zurAjAvien kI}wA tniAEmA qyA kN uM. 32 pielAki aEhM mE rAjAvumAyi smADAnM pul vA dtA v}i miM. aM rAjAvH ti niM vLer akel yAyiriEA. 33aEpAel ni L@M dYM qlAM sUNM ecNM. nietlAM EpicH qe piwk. ael i niH qeR zixYnAyiriA k}ikyil.

niL@ew sVADInM kLytH (mA. 5+13; meA. 9+50)


34 nl t ANH . pE inH atieR rsM nxHweA aetA iM ekA_kyil. nitien

lUeAsH 14+35-15+24

1400
aEnAw pRu, { sVi qeR p m}uv qni trik. a sV pH rum mAyi ekAw. 13Ly mk tnietlAM vAriei nAwviu. av dereyA rAjYE EpAyi. o vifHFieyEAel jIvic@ teR pNemlAM mwic@. 14 tnietlAM cilvAi. ql A M tIEA nAwM m} kiAet vru, rAjYA kmAnM ekAwM AmmAyi. Lypu viz vlu. ki pNvu mil. 15atinA ayA rAjYe orAEvi EjAli ecyH. ayA aven pikeL tIA niEyAgic@. 16pik tI tivA EpAluM vizmlM av tARAyi. qiluM M avnH oM ekAwil. 17 tA enA vifHFiyAeNv EbAY mAyi. av vicAric@. qeR a eR qlA dAsAM yETxHwM hA rM k}i. {Aniview oM k}iA nil A et mrNlYnAyi k}iy. 18{AeneR aeR aw EpAM. aEnAw pRyM+ aA, {A eedv EAw pApMecyH, aEyAw et@ ecyH. 19 ayew mken viLi ewA EpAluM {A EyAgYnl. qi luM qe, ayew o B]tYnAyi ktiyAluM. 20 aen av a eR vstiyiEl tiric@. mk mwiv akel evc@te teR mk vtH a ku. aEhinH avEnAwH kN EtAi. aEhM oAwiecH aven ekiiwicH evc@. 21mk pRu, aA, {A eedvientirAyM ayew miluM pApM ecyH. ayew mk en viLiewA ni {A ah nl. 22pE pitAvH teR dAs AErAw pRu, EnAi niAet EvgM EpAyi mikc vO ekAuvH ven Driik. aveR virli EmAtirvuM kAli ecriM aNiyik. 23o ekA}u kALiey ekAuvH ekAH B NmAi nmH tiH EGAxiAM. 24qeR Q mk mrici; qAli EA}v vIuM jIviciri. av en nxHwei, pE EA

vIuM tAAnAkymil. 35atH vLiEnA ecwik vLA miEnA ekAil. ni a vli ecRiyM. ecviyvEr Ekk. sVIyAnM (mA. 18+12-14)

15

aEnkM AM pApikL@M Eyvien viAeni. 2 aEA prIzAM zAOimAM prAtiewA wi EnAH, Q m xY pApikeL sVAgtM ec@kyM avErAewAH BikyM ec@. 3anrM Ey avErAwH Q kT pRu, 4 niLielArAH RH w kL@ti oien nxHwmAey k k. aEA ayA mH etA eAptH wkeLyM puRH tniey viH nxHwe wien EtwiEAM. atien keM ver ayA aEnV xic@ ekAiriM. 5nxHwmAy wien keEA ayA hAdiM. ayA atien EtALiEli, 6teR vIiEl EpAM. ayA ecH teR suXeLyM ayA eryM EcH pRyM qEAewA sEAxik. nxH w e wien {A keiyiri. 7a EpAel {A niELAw pRy, pApiyAy ov atpiew EA sVi aLv hAdM A. mAnsAre etAeA p nlverA pApiyANH wt lAsM ntH. 8 o OIyHH p evinANy ti o nxHweuevi rie. av o viLH kicH vIwH awic@vAM. nxHwe nANyM ke Mver av prM. 9 a ke EA av suXeLyM ay AeryM viLic @ EcH avErAw pRyM. qEAewA hAdik. qni nxHwmAy nANyM {A ke iyiri 10 aEpAel, {A pR y. mAnsArew pApiey ec A l i eedvieR dtAew siDiyi hAdmAM. mwiynAy pu Ey pRu, orAH ru puAAyi. 12 Lyv
11aEA

1401
aven keiyiri aen av EGAxiA wi. m mk v smyM ayAL@ew m mk pAwAyi. ayA vIwiEnAww EA pAuM n] vuM nw EkAlAhlM Eku. 26 o dAsen viLicH ayA EcAdic@, qANietAe? 27 dAs pRu, ayew aniy tiric@viriu. ayew a ekA}u o kALey ekAH B NemAi. ayew aniy sur itmAyi tiric @ vti a vLer sxHwnANH. 28 m pu EkApAlnAyi. ayA ak EpAyi EGAxi pewvA Aiyil. a puRH vH ayA ELAwH akvH EGAxi EcrA Ek pRu. 29ayA teR aEnAw pRu, {A vLerAl mAyi orwimeyEAel aey Esvi c@. ayew jH{ey qEA}uM asric@. pE qniEvi ori luM orAiieyEAluM aH ekAil. qniM qeR suX M Evi aH oriluM orAEGA xvuM nwiyil. 30pE ayew mE mk EvzYkL@emAH pNM m}u v nziic @ . qiv mwi vEA aH avnAyi ekA}u o kALiey ekAiri. 31pE a ayAELAw pRu, mkEn nIeyEA}uM qEAewAH. qnietl A M ninmANH . 32nieR Q sEhAdr mrici. pE EALv jIvic i ri. nxH w e aven tiric @ kiiy tinA nAM citmAyi EGAxi kyM hAdikyM ec@.
25

lUeAsH 15+25-16+13

16

yTA sH Ey aveR zixYAErAw pRu, orielAriwH o DnikAyi. ayAL@ew vYApA r EnAinwA o kArYen niymici. Q kArY te vieH DniknH piIwH aRivu kii. 2atinAlyA kArY en viLicH en pRu, nie RicH opAwH {A Ek . qeR sVH nI q ecyH

evH vivrM trik. ni nI qeR kArYnAyi wtH zriyl . 3piIwH kArY sVyM ciic@, {Aen ec@M? yjmAnene EjAliyi niM piric@viw. kiL yHA Ev zieyniil. r A aBimAnM avdimil . 4 q ecNemeniRiyAM, EjAli EpAyAluM muv qe sVIkriM viDM cil {A ec@M. 5 yjmAn EnAwH kwM vAiy pNM mwieA wAAyi qlAveryM ayA viLic @ i. oAmEnAwH ayA EcAdic@, nI qeR yjmAnnH q ekAwAH? 6ayA pRu, qAyirM pQieR olIev. kArY ayAELAw pRu, tA nieR kwM. EvgM H tH nAlAyirmAyi Rec}uk. 7piIw yA meArAELAw EcAdic@, nI yjmA n qekAwAH . ayA pRu, aRuptinAyirM pQieR EgAtH . kArY ayAELAw pRu, tA nieR kwM. RcH atinAyirM pQieR k. 8 piIwH yjmAn enRiek ayAL@ew miwien aBinic @ . aet, Q ElAkiel A tL@ew sm kAlikmAyi nw wpAwkLi Iy mxYerA miwrANH. 9 {A niELAw pRy, Q ElAk niekAH sHEn hiter Ak. averlAM EpAyi }iyEA ni nitYmAy vsti yiEl sVAgtM ecewM. 10 vuM ecRiy kArYi EpAluM vizV siewv vliy kArYiluM vizVsH t nAyiriM. ecRiy kArY i kLM vv vliy w pAwkLiluM kLM liM. 11 lQkIk styi ni vizVsHtnel i sVIy styiluM ni vizVsHtrAkil. 12muvew kArY Li ni vizVsHtrel etLiyi eA ni oM sVmA yiuM liewkyil. 13o dAsM oEr smyM rH yjmAnAer Esvik sAYml. dAs o yjmAnen evRuH mev en sHEnhiM. aeli orAELAw vizVAsM kwiikyM meven a kArYmAAtirikyM ec@M.

lUeAsH 16+14-17+3

1402
nAyi. Dnik k R vLery kel lAs aAhAmieR eekkLi liritH ku. 24 ayA viLic@, pitAEv, aAhAEm, qEAw kN kAENEm. teR vir ev i mi qeR nA ti vA lAsRien ayENEm. {A Q tIyi pIFiiew. 25pE aAhAM pRu, nieR jIvitkAle oAk. a nI nltBvic@. lAs dritvuM. EA }iview lAs suKi. nI kxHw ew. 26niM {miw yi o vliy akcyH. a kw vH nieL shAyiA mAvil. M aviwM viH EAH vrAmAvil. 27 Dnik pRu, dy vAyi lAsRien miyi qeR aeR vIiElyyHNM. 28 qniH aH sEhAdrAH. av Q yAt nAlEH vrAtiriA lAs ecH av mRiyi ekAw e 29 aAhAM pRu, EmAez yew nYAymANvuM vAckew liKitL@M av miluH , avrti niM pWie. 30qA Dnik pRu, l , pitAvAy aAhAEm mricvrAeriluM aver smIpicAEl av vizVsikyM mAnsArewkyM ec. 31qA aAhAM ayAELAw pRu, l, EmAezeyyM vAck eryM asriA nieR sEhA drA mric v mwiec H pR AluM EkA EpAil. pApM eciit, H mi vA tARAk (mA. 18+6-7, 21-2; meA. 9+42)

eedveyM DneyM oErsmyM ni EsviAnAvil. eedvniymM mAAnAvil (mA. 11+12-13)


14prIz etlAM iAyi . pNe sHEnhic av Ey vien vimzic@. 15Ey prIzA ErAw pRu, ni mxYew mi nlv cmyvrANH. pE eedvM niL@ew XdymRiy. m xY DAnem kv eedv i niArLANH. 16jn EmAezyew nYAymAN L@M vAckew liKitL@M a sricH jIviNemH eedvM # hic @ . qA sH n ApkEyAhA eR kAli EzxM eedvrAjY ieR suviEzxM criew. eedvrAjYiElH kyRiA aEnkM Ep mi. 17 nYAymA NieR vipuik EpAluM viukLyAnAvil. kAzvuM miyM kwEpAvutH atiluM qL@mANH.

vivAhEmAcnvuM punvivAhvuM 18orA teR BArYymAyi vivAh EmAcnM nwi meAveL vivAhM ecyHtA ayA vYBicri. a EpAel vivAhEmAcityAy OIey vivAhM ec@vM vYBicAri yANH. DnikM lAsRuM pRu, qEA}uM vuM EmrmAy vO Dric@ nw o DnikAyi. qM viBv sm]mAy hArM k}icH EGAx EAew jIvi DniknANyA. 20aview lAseReA driM vsi ci. lAsRieR zrIrmAek N niRi. avenM Dnik eR pwivAti kiwM. 21Dnik eR QEmzyi niH tAe} vI}u cHCixHwmANH aveR BNM. pl EA}uM nAyH aveR N niyi. 22 piIwH lAs mric@. dtA lAsRien qwH aAhA mieR eekkLielic @ . DnikM mric H sMsH k rieu. 23ayA pAtALi pIFnH viEDy
19Ey

17

Ey teR zixYAErAw pR u, mxYer pApikLAkA Erii kArY sMBviA sAYtyH. ati kArNAr v dritM. 2Q dblrAy mxYereAu pApM eciv H vLer dritM. aen ec@ tiluM EBdM k}ui tiril@ eki kwli cAw te. 3atinA sUik. niL@ew sEhAdr pApM ec@evi aveR etuk

1403
kANic@ ekAwk. ecyHt eti av EbADmei avEnAw mik. 4niL@ew sEhAdr oAErA divsvuM }u AvzYM ni ELAw pApM ec@kyM oAErA tv NyM av atpikyM ecyHtA avEnAw mik. vizVAsieR vliM kAviEnAw pRu, {L@ew vizVAsM vi i. 6 kAvH pRu, niL@ew vizVAsM kwmNiEyALM ei mbRiecwiEyAwH niH kliAM, EvErAew pRiu kwli sVyM Ev Rik ecwi nieL asriM.
5 aeAsH t lA

lUeAsH 17+4-27

kANic@ekAw. av puErAhit ew awE EpAkEv avew ErAgM EBdmAyi. 15teR ErAgM EBdmA ey kEA avri ov EyvieRywE mwiec. ayA ci eedvi ni pR u. 16ayA EyvieR kA mui av ni pRu. ( mxY o zmrYArnAyi, eydnlAyi.) 17Ey EcAdic@, pEp suKeuvElA. qview mH op Ep. 18eedve mhtV ewvA Q viEdzi orA mAEm mwi vEA? 19 aEA Ey avEnAw pRu, q}uEu EpA, nieR vizVAsM nie riciri . eedvrAjYM niiwyilANH (mA. 24+23-28, 37-41)
20prIzAri cil EyviEnAw EcAdic@, eedvrAjYM qEA vM? Ey mRupwi pRu, eedvrAjYM vtH niL@ew kinu kANAnAvu v}iyilUewyAyiriil. 21 EnA eedvrAjYM tA view qAM pRyAnAvil . ael i atA aview qM M pRyAnAvil. eedvrAjYM niL@ew wyilANH. 22anrM Ey teR zixYA ErAw pRu, mxYpueR divs LielAH kANA ni vLer ekAti smyM vM. qA ni L kAkyil. 23L@k niELAw pRyM atA aview, aeli, tA view, ni niiw te nik. dereyuM aEnVxic @ EpAEktil.

nl dAsrAk pNieyw o dAs niLi orAeiri e. vy }ukyM wien EmyH kyM ecyHtH av mwivEA ni qANH avEnAw pRyk? vAe, BNM k}i qAENA? 8al, qni k}iAen eiluM AH . qiH qni viLH. {A tiM wic@M k}iy EA niH BiAM. tAyiriM ni avEnAwH pRyk. 9 av ec@ EjAliH avEnAwAM EtY kM nieyAM pRykyil. yjmAn klitH av ec@M. 10 niLuM aen te. ecA klic EjAli k qlAM ecyH k}iyEA en pRy, { EtYk ni yHeAM ahrl. ecE EjAli ecyHetE Z.
7vyli

ni vrAyirik eyzElmiEl EpAk yAyi. av glIlyi niM zmrYyiEl EpAyi. 12av o ecRu#AmiEl v. aview evcH xHWErAgikLAy p pux A aven v ku. qA av aveRywE vil . 13alM mARiniH av avEnAw viLic@ pRu, EyEv, ErA, {Li kniEyNEm. 14aver k Ey pRu, EpAyi puErAhitA nieL
11Ey

Ey vIuM vet? H q vIuM v emH niLRiyM. EmG vil en mieAwiey EpAel tiL ieAAvuM av vrik. 25qA avnH dYM eR kxH w M shi EivM. Q tlmRyie L@ k aven nirsikyM ec@M. 26mxYpu vEA EnAhyew nALi sMBvicte sMBviM. 27 EnAhyew kAlH, EnAh epk i kyRiy divsM EpAluM
24mxYpu

lUeAsH 17+28-18+13

1404
Dipen smIpic@ pRu, qeR zuvientier qni nIti tA luM. 4qA OIey shAyi A nYAyADipnH tAlrYmilAyi. eRAli EzxM ayA sVyM ciic@, eedve qni Epwiyi l, nAukAer kemM zHn ml. 5 pE Q OI qe zlYew . qA avew vzYM {A niREvukyAeNi aveL e viuepAyHeA_M. {An niR EvieAwAtiA {A ErAgi yAM ver aveLe zlYewM. 6 kAvH pRu, i, nIc nAy nYAyADip pRy Ek. 7eedvieRyAL@k eedvEAw nilviLiM. eedvM aveRyAL@k H zriyAy nM. aveRyA L@kH mRupwi nkA eedvM eev kil . 8 {A niELAw pRy, eedvM aveR L@keL Evgi shAyiM. pE mxYpu vIuM vEA avni vizVsi ven miyi kANAnAEmA? eedvi mi nItimA nAyirik 9 t vLer nlvrAeN kti yi cil aviewyAyi. muverA t miwrAeN v nwici. aver pWii tinH Ey Q kT pEyAgic@. 10ori o prIzM ArM jIvi ci. o divsM avrivM A iA eedvAlyiEl EpAyi. 11prIz Arni niM vLer akH oyH ni. Anyi prIz en pRu, eedvEm, {A muverEAel dxicvnlA tinH {AnyH ni pRy. {A EmAxHwAEvA, vkEnA, vYBic rivEnA al. Q Aren A {A nlvnAytinA {An yH ni pRy. 12{A nlvnA NH, {AnA}Hcyi ru AvzYM pv si; EnwtieR pielAH {A dAnM ec@mH. 13ArM oyHAyi nii tH. qAlyA AicEA sViEleAH EnAkwi Ayil . ayA eedvieR mi vinItnAyi. ayA pRu,

L@k tikyM wikyM vivA hM k}ikyM ecyHekAi. aEA LymAyi averlAM mri c@. 28eedvM esAEdAM ngrM nziic ElAieR kAlM etAeyA AytH. av tikyM wiyH kyM vAukyM vikyM nwk yM vIwpNiykyemAeyAyi . 29 ElAH pNM viuEpAEA }uM av etAe ecyHekAi . aEA kAz niM tIyM gkvuM epyHtH averlAM mric@. 30mxYpu vIuM vEA}uM teyAvuM sMBvik. 31 divsM purRiriv ak ecH teR sADneL wA pAwil. vyli niv mwiEAkAM pAwil. 32ElAieR BArYyHeA sMBvicetH oAi k. 33teR jIv sUiA mi vnH a nxH w ewM. pE sVM jIv nxH w ewvnH tiriek lBiM. 34{A vIuM v EA o mRiyiluRu ru Ep AvuM. orAeL qwekAuEpAyi meyAeL EpiM. 35ru OIk omic@ EjAli ec@AvuM. o veL Epic H meveL qw ekAuEpAM. 36* 37zixYA EyviEnAw EcAdic@, kAEv, qviEwAyiriM qw ekAuEpAvuk? Ey mRupwi pRu, k}ukA tiryiwH zvmAM. eedvM aveR AH rM nM anrM qEA}uM AiN emM oriluM tI eekvi wetM Ey zixYAer pWiic@. atinv o kT pEyAgic@+ 2ori o pNi o nYAyADip Ayi. ayA eedve Epwi c i il . tei L@keL kM qM ayA ciiciil. 3aEt pNi o viDv tAm sici. av pl tvN nYAyA

18

v A k Y M 3 6 tAM #I ptikLi mARAM vAkYi lUeAsH wi EciuH. oEr vylilu ru pux Ari orAeL qwkyM apren Ep ikyM ec@M.

1405
eedvEm qi kNyAEkNEm. {AenA pApiyANH. 14{A ni ELAw pRy, yA Aic@ k}i H eedvsiDiyi nItimAnAyi vIiEl EpAM. qA tA muverA ExHWnAeNH sVyM EtAiy prIz eedvi mi nItIkrievnl. sVyM y v tA}HewM. vinItnAyv yewM. eedvrAjYi EvznM H (mA. 19+13-15; meA. 10+13-16) tL@ew zieL Ey vieR sH p zninAyi ekAu v. a k zixYA aver zkAric@. 16qA Ey ikeL teR awEl viLiciH zixYA ErAwH pRu, ekAc@ik qeR awEAu vEAe. aver twytH, qeA ekAc@ikeLEAel yvANH eedvrAjYi Ev znM lBik. 17{A niELAw stYM pRye. o ekAc@i qeiluM sVIkriEAel eedvrAjYe ni sVIkriNM. aeli ni tielAriluM EvziAnAvil. o Dnik EyviEnAw EcAdYM EcAdi (mA. 19+16-30; meA. 10+17-31) eydmANi EyviEnAw EcAdic@, nlvnAy ErA, nitYjI vitM kiA {Aen ecNM? 19Ey ayAELAw EcAdic@, qA nIeye nl v en viLic t H ? eedvM mAmA nlv. 20 qA nieR EcAdYi {A rM nkAM. eedvkl n k ninRiyi El? vYBicritH, eryM ekAl tH, EmAxHwitH, muveri k sAYM pRytH, aenyM a enyM bmAniNM.* 21qA mANi pRu, Q kl nkeLl A M ecRuM mtE {A asriH. 22a Ek Ey ayAELAw pR u, qA nI ecEtAyi o
vYBicritH ... bmAniNM rNi puR. 20+12-16, v. 5+16-20.
18o 15cil

lUeAsH 18+14-34

wiyH. ninetlAM viukiu pNM pAv ekAwk. ninH sVi tiPlM kiuM. qiH vH qe piwk. 23pE EkH ayA d+KitnAyi. kArNM ayA vLer vliy pNArnAyi . 24 ayAL@ew swM k Ey pRu, DnvAnH sVrAjYi Evzik vixmmANH. 25DnikeR eedvrAjYEvzneA q mANH okM sUci}yilUew kw A. riewtAr? H Ekv EcAdic@, pie riewvA k}iyM? 27 Ey pRu, mxYH ecAnA kAtH eedvi ecAnAM. 28peAsH pRu, EnA, { qlAmEpicH aey piw. 29Ey pRu, {A niELAw stYM pRy. 30eedvrAjYi Evi teR vIwM, BArY, sEhAdr , anmA, m qivyM EpicvH atiluM wt ki@M. teR jIvitilyA plmwH ki@M. ayA mric@ k}iH eedv EAewAH nitYkAlM vsiM.
26a

Ey yie}uEM (mA. 20+17-19; meA. 10+32-34)


31anrM Ey pu aeA sHtlAeryM o vzE viLic@ sMsAric@. av pRu, i, n eyzElmiEl EpAkyANH. mxYpueni q}utA eedvM vAckErAw klicetlAM sMBvi M. 32aveR A aventirA yi tiriykyM aven jAtik * ekAwukyM ec@M. av aven prihsikyM mK kyM ec@M. av aven apmAniM. 33av aven cAekAwikyM ekAl @ kyM ec@M. qA mrN ieR mA nA av yie }uEM. 34aeAsHtlAi mnilAyil. aM av mRvA yi. aveR vAkew aM kupiwiA avAyil.

jAtik jntk jAtik avizVA sik, eydrlAv) qM.

lUeAsH 18+35-19+16
Ey aen suKew (mA. 20+29-34; meA. 10+46-52)

1406
6 sAyi EvgM tAe}yiRi v. Ey teR vIi tuti av sEAxic@. 7qlAvM ku. av prAtiewA wi, kA vi tA Q pApiyew vIEw kiiyEA? 8 sAyi kAviEnAw pRU, {A n ecAnA#hi. qeR sVL@ew pti {A pAv ekAwAM. {A er eyiluM viciuei av nAlu mwu nkAM. 9 Ey pRu, yA nlvnANH. yA aAhAmieR yTA pu nANH. atinAliH sAyi aveR pApLi ni EmAcitnAyiri . 10 nxHwevey keAM riAmANH mxYpu vi utH.

eyrIEhA pNinw ei. avieweyA a v}i EyArH yAcic@ ekAiriA yi. 36k nw nIu tieR zbHdM EkH ayA aEnV xic@, qAyi? 37k pRu, nseRi niH Ey qeAv EA@ v. 38a vLer ci pRu, EyEv, dAvIdieR puA, qEAw kN kAENEm. 39jne nyic i v av en zAsic@. av avEnAwH miAti rivA pRu. pE av wt ci viLc@vi. dAvI dieR puA, qEAw kN kAU! 40Ey aview ni pRu, aen EA@ viLi. av aw vEA Ey EcAdic@, 41nin qANH {A ecyHt tEr tH? a pRu, kAEv, qni kA}Hc tiric@ t. Ey avEnAw pRu, 42EnA, nieR vizVAsM nie riciri. 43ayA kA}H c tiric @ kii. ayA eedve sHttic@ekAH Eyvien agmic@. etlAM kH jn eedve vA}Hi. sAyi Ey eyrIEhA pNilUew EpAvukyAyi. 2eyrIEhA vi sAyi qeArAAyi. ayA DnikM mANiymAy o ArnAyi. 3 Ey er kANA ayA #hic @ . Ey vien kAvA oEeRE qiyi . sAyiH yrM RvAyi tinA jni mkLilUew ayA H Eyvien kANAnAyil. 4av mEpAEAwi Ey sriem Ri l ecH o kAi mri kyRi . 5 Ey aview qiyEA sAyi mriliri ku. av sAyiEyAw pR u, sAyiEy EvgM tAe}yiRi v, qniH H nieR vIi vsi NM.

35Ey

eedvM ttH pEyAgik (mA. 25+14-30) eyzElminwei. eedvrAjYM wen vemH cil kti. 12L@kL@ew mEnAgtiyRi Ey Q kT pRu, tljA tnAy orA rAjAvAkA Evi der o rAjYH EpAkA wukyAyi . anrM ayA mwivH sVM Aer BriAemH pripA wiyiu. 13atinAlyA teR dAsA ri p Eper viLic@. ayA oAErA M oAErA pNi}i* nki pRu, {A tiric@vM ver Q pNM ekAH vYApArM ec. 14pE aAukA ayAeL evRui. atinAlv ayAeL piwrA o sMGM L@keL mE rAjYEyc@. av mE rAjYeiRu, ayAeL { rAjAvAyi Ev. 15qA ayA rAjAvAyi. vIi mwieyi ayA pRu, {A pNM ekAw dAsAer viLi. avcH q pNM av aDikM AieyeniRiyNM. 16oAme dAs v pRu, au t o ki}i pNM ekAH p ki}i pNM {A sAdic@.
pNi}i #IBAxyi minveyH p EyAgiciri. o etA}ilALiyew mH mAse zLinH lYmAy kyANitH.
11Ey

19

1407
17 rAjAvH

lUeAsH 19+17-40

ayAELAw pRu, ekAAM! nIeyA nl dAsnANH. nie ecRiy kArYLi EpAluM vizVsiAemH {A mnilA. atinA {A nie p ngrL@ew BrNADikA riyA! 18rAM dAs pRu, au t o ki}ipNM ekAH {A au ki}ipNM Ai! 19 rAjAvH ayAELAw pRu, ninH au ng r BriAM. 20pie meA dAs v. ayA pRu, yjmAnEn, tA ayew pNM. {An Ni yi epAtiH oLic@ evc@, 21qniH aey BymAyi, qeA aH znANH. aH kzArnA eNM qniRiyAM. sVyM sAdi A pNvuM sVyM xi ecA DAnYvuM aH piwiecwemH qni RiyAM. 22rAjAvH ayAELAw pRu, v]iekv, nieR vAkL@pEyA gic H {A nie aplpi. {AenA kWinXdynAeN nI pRu. {A sVyM sAdiA pNvuM xi ecA DAnYvuM EpAluM {A piwiecwemH nI pRu. 23 a zriyAeNi nIey eR pNM pNmiwpAwkAew p niEpiNmAyi. qi {A mwivEAE}M ati plizey iluM kiiEyen. 24anrM etlAM ku nivErAw rAjAvu pRu, yAL@ew eekyi niM pNemwH p mwu pNM sAdic v ekAwk. 25av rAjAviEnAw pR u, pE ayAH EAe p mwu pNmElA! 26rAjAvu pRu, avnvtH pEyAgi vnH vIuM kiuM. tniM p EyAgiAvni niM qlAM qw ewM. 27 EA qeR zueLvi ew? {A avew rAjAvAkA xHw ewAv qview? qeR zueL view ekAuv ekAl@k. av cAetni kANNM! Ey eyzElmi (mA. 21+1-11; meA. 11+1-11 EyAh. 12+12-19)
28 pRti EzxM Ey ey zElmiEl teR yA w. 29Ey olIvumlk smIpm

EbHPAg, EbTAnY qI #Am wei. av teR ruzixY Aer pRyc@. 30av pRu, kA #AmiEl EpA. aviEw EvziEAe, ekiyiri o k}utiey kANAM. M ver atieR puR svAri ecyHtiil. atien a}i c@ekAu vrik. 31qANH k}utey a}ic@ekAu EpAetH eri luM EcAdic A ni pRyNM, vinH Q k}@tey EvNM qH! 32ru zixYAM #AmiEl EpAyi. Ey avErAw pRviDM av k}utey kei. 33av k}utey a}ic@. qA k}utyew wm v. av zixYAErAw EcAdic@, qinANH {L@ew k}u tey niL}itH? 34zixYA pRu, vinH ti en EvNM. 35zixYA k}utey Ey vieR smIpE ekAuv. av tL@ew AyM k}utR viric@. Eyvien atieR puR v kyi. 36Ey eyzElmiEl v}iEy k}utR sric@. zixY A tL@ew vO Ey s riE pAtyi viric @ . 37 Ey eyzElmiEnAww. av olIvu mlyew awivArieli. zixYA ew sMGM m}uvM sEAxic@. av vLer c i eedve vA}Hi. t k qlA zmAy kArYM av eedvi ni pRu. av pRu,
38kAvieR

nAmi v rAjAvien eedvM a# hie. sInM 118+26 sVrAjY smADAnM, eedv i mhtVM! cil prI zA EyviEnAw pRu, ErA, nieR zixYAer zAsi. 40Ey tivcic@, {A ni ELAw pRy, ArY sMgi ewNM. qeR zixYAr sMgi cieli Q pARk a sM gi@M.
39jniluAyi

lUeAsH 19+41-20+14
41Ey

1408
y suviEzxM avErAw pRu. mhApuErAhitAM zAOimAM jn ieR mAM avEnAw sMsA riAeni. 2 av EcAdic@, pRy, etl A M ecA nineANDi kArM? ninArANDikArM ttH ? 3Ey pRu, {AM niELAewA EcAdYM EcAdiAM. pRy+ 4EyAhA L@keL sHnAnewiyEA atH eedvi niEA mxYni niEA vtH? 5 puErAhitM zAOimAM eyd EntAL@M tieni sMsAric@. av prsHprM pR, EyAhA eR sHnAnM eedvi ni v q n pRA av EcAdi M, pie nieLekAH EyAh Ani vizVsicil? 6pE EyAh AeR sH n AnM mxYni ni v q pRA jn ne kel R iu ekAl @ M. qeA EyAhA vAcknAeNv vizVsi. 7atinAlv pRu, rM {Riyil. 8Ey av ErAw pRu, qi etl A M ecA qnieDikAremH {AM pRyil! eedvM teR puen ayy H (mA. 21+33-46; meA. 12+1-12) Ey avErAwH Q kT pRu+ orA teR EtAi mi riecwik nu. ayA EtAM cil kxk pAi ekAw. qi yA nI kAlEH o dryA EpAyi. 10miriyew viLevwkAl mAyi. EtAmwm teR pinAyi o dAsen xiAew awEyc@. qA xiA dAsen micH oM ekAwAet pRyc@. 11wm aw dAsen ayc@. ayAeLyM xiA mikyM ouM mAniAet tiric yyH kyM ecyH . 12wm mAm etA dAsenwi ayc @ . av aven UrmAyi mic@ mRiEvlic@ 13EtAmwm puRi. pRu, {Anini q ec@M? {AeneR mken ni ayyHM. aven {A vLer sHEnhi. o pE xi A avEnAw drvu kAuM. 14wm yew mken kEA xiA pr
9 aEA

Ey eyzElminAyi Ek}u eyzElminwei. ngrM kEA av atinAyi Ek. 42Ey eyzElmiEnAw pR u, ninH smADAnM tet eH H nI aRiievi ekAAmAyi. pE nIytRiy il. qeA atH ninH mRi ri. 43nieR zu ninH uM vLH ql A vzniM nie e{M. av qlA vz niM nieL piwiM. 44 av nie yM nieR jneLyM nziiM. nieR ekiwL@ew o kl@M meAi mkLiliriyil. eedvM ryH vetEAe} nI aRiiilA tinA etlAM sMBviM. Ey eedvAlyiEl EpA (mA. 21+12-17; meA. 11+15-19; EyAh. 2+13-22)
45Ey eedvAlyiiEl EpAyi. aview viln nwiyi ver av oAwic@. 46Ey avErAw pRu, qeR vIwH o AnAly mAyiriM* q tiev}ui q}u tiyiuH. qA niLtH kA ew oLisEtmAiyiri.* 47 Ey eedvAlyiluver qM pWiic@. mhApuErAhitAM zAOimAM cil jnEntAL@M Ey vien ekAl A nA#hic @ . 48 pE qlAvM Eyvien vic@ekAi rikyAyi. Ey pR kArY Li av vLer tlrrAyi. atinA mhApuErAhitAM zAOimAM jnEntAM Ey vien qen vDiAemRivilA yi.

eydEntA EyviEnAw EcAdYM EcAdi (mA. 21+23-27; meA. 11+27-33) o divsM Ey eedvAly i L@keL pEdzikyA yi. av eedvrAjYei

20

qeR ... AnAlymAyiriM. rNi eyzA. 56+7. niLtH ... oLisEtmAiyiri n rNi yirmY7+11.

1409
sHprM pRu, tH wmyew mk nANH, Q EtAM avERtAyiriM. n aven ekAA Q EtAM nEwtAM. 15atinAlv mken EtAi puRAi. piIwH av aven ekA. EtAmwm avErAew ec@M? 16ayA vH kxker ekAl@M. qiH EtAM mu xiA nkuM. L@k Q kT Eku. av pRu, l, aetAriluM sMBvi il. 17 pE Ey avew kkLi El EnAi pRu+ pie, Q q}utiyiri tieR aemANH. pNi A vliecRiy klH ml lAM? sInM 118+22 kl i mkLi vI}uv tkM. klH niL@ew Em vINA ni epAwiyM. 19Ey pR Q kT eydmANimA Eku. Q kT averiyAeNv aRiu. atinA smyM Eyvien twvi lANemv #hic @ . pE jneL av By. eydmANimA Eyvien A EnA (mA. 22+15-22; meA. 12+13-17)
20Eyvien A piy smyM EnAi zAOimAM puErAhitmi . av ciler EyvieR smI pEyc@. nlverH EyvieR mi nwiNemH aver cM ekiyi. Ey pRyti etu keA av mic@. (aen eteeiluM ku piwicA av H aven, aveR Em ziyM aDikArvum BrNADipen li AM) 21av EyviEnAw EcAdic@, guErA, au pRyM pWii M stYmAeN {RiyAM. viEvciAet te nI qlAver yM pWii. eedvmAei y stYM nI qEA}uM pWii. 22{ELAw pRy, { eeks niti ekAwtH zriEyA? etEA zriEyA q pRyk? 18 23v

lUeAsH 20+15-35

te A mikyA eNH EyvinRiyAmAyi. av avErAw pRu, 24 o nANyM* qe kANi. ew pwmANtilu tH? ew EprANH atieR puRH mNM ecyHti@tH? av pRu, eeksEwtH. 25Ey avErAw pRu, aEA eekstH eeks ekAwE k. eedvitH eedviM. 26aveR viEvk pUmAy rM aver atH-tewi. aveA M pRyAnAyil. Aew mi aven A avAmAyi il. tnietirAyv pAkinH pEyAgiA Ey oM pRil. cil sdkY Eyvien A mi (mA. 22+23-33; meA. 12+18-27)
27 tAM sdkY Eyvien smI pic @ . (av yie}uEl i vizVsic i il . ) av Eyvi EnAw EcAdic@, 28ErA, vivAhit nAy orA mrikyM ayA i kLilAet vrikyM ecyHtA ayA ew viDvey ayAew sEhAdr vivAhM k}iNemH EmAez q}uti yiri. av sEhAdr Evi sAneL s]xHwiNM. * 29ori oriwH }u sEhAdrAAyi. myA vivAhM k}ieciluM i kLilAet mric@. 30 aEA rAm OIey vivAhM k}ic@. ayAL@M ikL@AkAet mric@. 31mAmM aver vivAhM k}icEzxM mric@. qlA }u sEhAdrAM ate sMBvic@. qlAvM ikLilAet mric@. 32 OI avsAnmANH mri c t H . 33pE }u sEhAdrAM aveL vivAhM k}ic@. atinA yi e}uEl@ sMBviEA av ew BArYyAyiriM? 34Ey sdkYErAw pRu, Q ElAki mxY prsHprM vivA hM k}i. 35cil yie}uE tiM vIuM jIvitiM

o nANyM Q o evi nANyM dinA RisH) o divse liyAyi. v i v A h i t n A y . . . s ]x Hw i N M rNi v. 25+ 5,6.

lUeAsH 20+36-21+8

1410
pRu, 46zAOimAer sUik. av DAnem EtAi vO mi@ nwAnixH w ew. cyi k teL vNutH avi xHwmANH. eydikLiluM vik LiluM atiDAn riiwLuM av rA#hi. 47 av viDvkew Bvn vi}uu. qiH nI An ekAH teLe nlv er kANiA mi. eedvM aver vLer ziiM. yTA dAnM (meA. 12+41-44)

ahrANH . jIviti av vivAhM k}iyil. 36kArNM av dtA lYrAkyA mriyil. mrNi niyie}uEti nA av eedvieR stik LANH. 37mricv yie}uE emH EmAez sUciici@H. k mec w ikeLi q}uiwH EmAez, kAvAy eedvM aAhA mieRyM yisHhAieRyM yAEA bieRyM eedvmAeNH * q}utiyi @H. 38{A avew eedvmAeNH eedvM pRi@ei av mrici ciil. av mricvew eedvml, pE jIvic i rivew eedv mANH. aveR kA}HcAwi av verlAM jIvi. 39zAOimAri cil pRu, ErA, ayew rM nAyiri . 40 meA EcAdYM avEnAw EcAdiA M eeDrYmAyil. ist H dAvIdieR pu teEyA? (mA. 22+41-46; meA. 12+35-37)
41aEA Ey EcAdic@, isHt dAvIdieR punAeNH k qen pRyAnAvuM? 42sInsH t ki dAvId te pRy+

21

cil DnikA eedvAly iel B$Ari kANiyi wtH Ey ku. 2 piIwH o sADu viDv B$AriEl ru ecRiy ecu nANyLiwM av ku. 3Ey pRu, {A niELAw stYM pRye. Q viDv ru ecRu nANyeL nikiyi@Z. qA av nkiytH aviewyAyi ql A DnikM nkiytiEnA aDikmANH . 4 DnikH DArALmH, av tH vzYmilAtANH nkiytH. Q OIyAke driyANH. av tnietlAM nki. teR pjIvniEv pNmANv nkiytH. eedvAly nzIkrNM (mA. 24+1-14; meA. 13+1-13)
5 zixYAri cil eedvAlye i cc ec@kyAyi. av pRu, etA mEnAhrmAy eedvA lymANH. nl kl@k ekAuAi ytH . v}ipAwAyi eedvinic sADn EnAk! 6 qA Ey pRu, niLi view kAetlAM nzi smyM vM. Q ekiwieR oAErA kl@M nileRiyewM. o kl @ M meA i mkLiliriil! 7cil zixYA EyviEnAw EcAdic@, ErA, etlAM q sMB viM? etlAM sMBviemtieR sUcneyANH? 8 Ey pRu, sUic i rik! kbLiiewAtirik! qeR

43

kAvH (eedvM) qeR k AviEnAwH aLi+ qeR vl vzH rik. nieR zueL nieR kA I}i {A ekAuvM ver. sInM 110+1
44isH t vien

dAvIdH kAvH q viLi. qA isH t dAvIdieR mknANH . ruM qen zriyAM? zAOimAetier mRiyiH (mA. 23+1-36; meA. 12+38-40; lUeA. 11+37-54)
45qlAvM EyvieR vAk ic@. Ey aveR zixYAErAw

kAvAy eedvM ... eedvmAeNH rNi puR. 3+6.

1411
Epri plM vM. av pREAM, {AnA isHt qM zriyAy smymAyiri! qM. qA aver agmitH . 9 ye iyM sAmdAyik lhLkeLiyM EkEA BytH . aetl A M dYM sMBviNM. pE avsAnM w vrikyil. 10piIwH Ey avErAwH pRu, rAjYM rAjYEAwM jnt jntEyAwM epAM. 11 vliy kL@M ErAg L@M pl cI sMBvL@M plyiw LilumAM. cilyiwLi kw AmmBvewM. BIkrmAy sMBvL@AM. L@k mRi yi nkA sVi niM atH-t sMBviM. 12etlAM sMBviM mH av nieL bicH pviM. av nieL eydiyi viDicH tw vRkLilAi pIFnELliM. rAjA AM BrNADipAM mi ni niEivM. ni eLeR zixYArAytinAlANH av niELAwi ec@tH . 13qA qei sMgiA ni avsrmAyiriM atH. 14ni pR Eytien ecAli EvvlAtieEw. 15niL@ew o zuviM twyAM, mRupwi pRyAM k}iyAviDM kArY pRyA {A ni jH{AnM 16niL@ew mAtApitAL@M tM. sEhAdrAM buL@M suX L@M nietier tiriyM. av niLi ciler ekAl @ M. 17 qeR zixYArAytinA qlAvM nieL evRuM. 18qA ArNeLAM ni tEmliil. 19tienlA miwyi ni zmAy vizVAsM ekAH sVr EnwM. eyzElmieR nzIkrNM (mA. 24+15-21; meA. 13+14-19)
20eyzElmi @M eesnYM nir ni kAM. aEA ey zElM nziiewA smymAey ni aRiyM. 21 smyM, ey dYyiel jn mlkLi niH Ri oAwNM. eyzElmiluv EvgM aviwM vi@EpAkNM. ni ngr inwAeNi akEH oAw 22eedvM

lUeAsH 21+9-33

tH! aveR jntey zii smyei vAck plM q}utiyi@H. etlAM sMBviA EpA smyeiyANH {A niELAw pRytH. 23aEA gBi NikM ekAc @ ikL@vmAy OIk dritM. qeEA? Q miyiEl dritL@ew kAlmA vtH. eedvM Q jntEyAw EkApi M. 24Q L@kLi ni ciler pALA ekAl@M. m@v twvukA rAeH qlA nAwkLiElM ay yHewM. tL@ew kAlM k}iyM ver jAtikLi pri eyzElM ngri ey kAI}ilAi cvui emtiyHM. BytH (mA. 24+29-31; meA. 13+24-27)
25sUrYcniwyi atH-t sMBviM. miyiel m xYH iy aBvmAM. sm LkimRiyM. qekAA eNH jn arM. 26av ByM. ElAkien sMBviemH av vYAlewM. kAzH qlA iM mAM vM. 27 aEA mxYpu qlA kEAewyM vliy mhtV EAewyM EmGi kyRiv tv kAM. 28etAe sMBviA wuEA BytH . mkLiEl EnAi hAdik. vYAlewtH. sEAxik, qeA eedvM nieL sVtrA smyM aw iri!

qeR vAk nitYmANH (mA. 24+32-35; meA. 13+28-31) Ey Q kT pRu, mreL EnAk. aimrM te dA hrNM. 30a tLiEA Evn AlM vrvAyi q niLRiyM. 31a EpAel {A niELAw pR kArY sMBvi kAEA eedvrAjYM vrvAyi qM ni mnilA. 32{A niELAw stYM pRye. Q tlmRyew kAlyLvi te etlAM sMBviM. 33ElAkM m}uv, miyM kAzvuM nziiewM, pE qeR vAk oriluM nzi il.
29anrM

lUeAsH 21+34-22+19
34sUicirik,

1412
epshA BNi tAeRwH (mA. 26+17-25; meA. 14+12-21; EyAh. 13+21-30)
7puLiilA aieR divsM qi. aANH eyd epsh Awien yAgmicitH. 8 Ey peAsiEnAwM EyAhAEnAwM pRu, EpAyi nm k}iA epshABNemAk. 9 av EyviEnAw EcAdic @ , qviewyANH { oEtH? Ey avErAw pRu, 10i k, eyzElM ngriEl ecl@ EA o wM evvumAyi ni orAeL ni kAM. aven pi wk. av o vIiEl kyRuM. avEnAewAM EpAvuk. 11vI@wm EyAwH, tniM teR zixYAM epshA BNM BiA lM qview q kANic@ tvA vzYew q pRyk. 12ayA mkLile nilyi oi yi@ o vliy mRi kANic@ tM. aview BNemAk. 13peAsuM EyAhAM puRe@. Ey pR EpAeleylAM nw. av epshA BNM oi.

qEA}uM tARAyirik niL@ew kAlM sAhsikmAy jIvitiM mdYAs iM puRem lQkikmAy suK Ayi lc @ kLytH . aenyA yA zriyAy ciivA ni Avil. aEA aYM vEA ni srAkAet piwiewM. 35miyiel qlA mxYM epe kNiEpAel a vM. 36vrAniri qlA anixHwsMBvL@M sur itmAyi trNM ecA Evu kinAyi qEA}uM Ai kyM, jA#t pulkyM ec@k. mxYpu mi niA Ev ziAyi Aik. 37pk m}uv Ey eedvAlyi luver pWiikyAyi. rAi yi av ngri puRE EpAyi olIvu mlyi ti. 38oAErA BAtiluM Eyvien viA qlAvM Enre q}uEH eedvAl yieli. eydEntAH Ey vien ekAlN M (mA. 26+1-5, 14-16; meA. 14+1-2, 10-11; EyAh. 11+45-53) eydew epsh q Ep puLiil A aieR epA tAw. 2mhApuErA hitAM zAOimAM Eyvien ekAlA v}ik ElAcikyA yi. pE av jneL By.

22

kAvieR aA}M (mA. 26+26-30; meA. 14+22-26; 1 ekAri. 11+23-25)


14epshABNM k}iA sm ymAyi. EyvuM aeAsHtlAM EmzyH @M rikyAyi. 15Ey avErAw pRu, mriM mH niELAewAH Q epshA BNM k}iNemH {A vLer #hici . 16eedvrAjYi pUi yAM ver meA epshABNM {A k}iil. 17 anrM Ey o EkA vIe w. av ati eedvEAw ni pRu. aEA av pRu, Q EkAeywH viewy qlAvM ti niM p p@k. 18eedvrAjYM vMver {Anini vIu wiil. 19piIwH Ey aM qw. av ainH eedvEAwH ni pRH atH vItic@. av atH qlA aeA sHtlAM nki. Ey pRu,

ydA Eyvientier FA ElAcn nw 3EyvieR pu zixYAri ydA QsHAErYAH qeAv Ayi. sAA avni Ev zicH aveneAH et@ ecic@. 4 ydA mhApuErAhitAeryM eedvA lyi kAv ni pwyALik eLyM kH Eyvien avH oi eAwutieni sMsAric @ . 5 puErAhit ti sxH w rAyi. Eyvien oi eAwtinH av ydyHH pNM vAgHdAnM ecyHt. 6ydA stic @ . av ati trM pAi. Eyvi @M jnM lA smyM ydA EnAiyi.

1413
qeR zrIrmAy Q aM {A ni t. qeR oAyHAyi niLi ec@k. 20*aEpAel te, aA}iEzxM Ey vIu EkA kielw pRu, Q vIH eedvM aveR L@kL@ mAyi nwiy putiyniyme kANi . aeteR ri (mrNM) wu. {AnA rM ni Evi cI. Eyvientier r? H pRu, niLielAv eevkAet qnietier tiriyM. aveR eek qeR eekEyAewAM Q EmzEmluH. 22mxYpu eedv ieR ptiysric H vi . mxYpuen ekAlA ekAw v dritM. 23aEA aeAsH t lA pr sHprM EcAdic@, nLilArANH Ey viEnAw ec@k?
21Ey

lUeAsH 22+20-40
vizVAsM nxw H ewt!H (mA. 26+31-35; meA. 14+27-31; EyAh. 13+36-38)

31o kxk EgAtH pAieAw EAel nieL prIiA sAA avAdM vAi}iu. ziEmA, ziEmA (peAsH), 32nieR vizVAsM yiAtiriA {A AiciuH. nI qiEl mwi vEA nieR sEhAdrA DIr ArAyiriA aver shAyik. 33pE peAsH EyviEnAw pRu, kAEv, aEyAewAM twvRyi vsiA {A tARANH. aEyAewAM mriA EpAluM {AenAmANH. 34qA Ey pRu, peAEs, nAeL rAviel EkA}i M mH nI m tvN qe tiRyM.

dAsenEAelyAvuk tLilArA vliyv entienec A l i aeAsH t lA tmAyi. 25 qA Ey avErAw pRu, ElAkiel rAjAA avew jkeL Bri. mxY Em aDikArmv jneLeA H teL vliy jnEsvk q viLii, 26pE ni aen yAvtH. vuM vliyv vuM ecRiyvenEAelyAkNM. nAyk dAsenEAelyAkNM. 27 rA w t DAni. EmzyH miliri vEnA, viLuvEnA? ni kM EmzyH milirivnA m KenH. qA, {A niL@ew w yi dAsenEAelyANH. 28ni qEAewA pl kxHw AwkLiluM Ayi. 29qeR pitAvH qnieA rAjYM tiuH. qEAewAH BriA aDikArM {A niM nM. 30qeR rAjY H ni qEAewAH tikyM wikyM ec@M. siMhAsni liH ni yi AEyliel p u EgAAeryM viDiM.
24piIwH ,

}Ayi tARAvuk Ey aeAsHtlAErAw pRu, {A nieL jnELAw sMgiAnyc@. pNEmA siEyA ecEA wAetyANyctH. qiluM nieieReyiluM RvuA EyA? aeAsHtlA pRu, l. 36Ey avErAw pRu, qA EA pNEmA siEyA v aetwe. nieA vALiel i vOM viH aetA vAe. 37tiev}uH pRy+
35piIwH

avenA kvALiyAeNH av pRu. eyzAvH 53+12 tiev}uH nwANM. qei yAeN}utiyiritH, EA} sMB vi. 38zixYA pRu, EnA, kAEv tA ru vAL@k. Ey avErAw pRu, reM mti yAM. Ey aeAst H lAErAwH AiA pRy (mA. 26+36-46; meA. 14+32-42) eyzElM ngrM viH olI vumlyiEl EpAyi. zixYA aven agmic@. av ewew aview EpAkARuAyi. Ey
39-40 Ey

20 cil #I ptikLi 19-AM vAkYM avsAnBAgvuM 20-AM vAkYvuM kAil.

lUeAsH 22+41-62

1414
ykAvAM jnieR mAM Ayi. Ey avErAw pRu, nieLinANH vAL@M vwiymAyi viritH ? {AenA vALi ey ni kEA? 53{Aen M eedvAlyi niiwyilu AyiEl A . pieANview evcH qe biA ni mi AtH? pE EA niL@ew smymAyi. akArieR Di ptYM.

avieweyiyEA zixYAErAw pRu, ElABni akewAti riA Ai. 41anrM Ey avri niH a vArEyALM ak. av mui Aic@, 42pitAEv nin hitem i kxH w tyew Q pAnpAM qi niewENEm. pE qeR xHwml, nieR xHwM nwA k. 43aEA sVi nieA dt tYeu. Eyvi zi nvA ayyH etANH dt. 44 *AnAEvLyi av EvdnekAu puLu. aveR mK niM rik EpAel viy kN vI. 45Aic@k }iH av zixYAew awE ec. av RukyAyi. (av ew d+KM aver INitrAi.) 46Ey avErAw pRu, qA ni RutH? q}uEH ElAB nientiery ziyHAyi A ik. Ey bnnA (mA. 26+47-56; meA. 14+43-50; EyAh. 18+3-11)
47 Ey sMsAric @ ekAiriEv o sMGM L@keLi. aeAsHtl ArielAvnAyi aver nyici tH. av ydyAyi. av Eyvien MbiA aw. 48pE Ey avEnAw pRu, ydEy, nI sQXdieR MbnM ekAH mxYpuen zuH oi eAwkyAENA? 49 EyvieR zixYA sMBviA EpA kuekAH uM niAyi . zixYA EyviEnAw EcAdic@, kAEv, {L@ew vAL@k p EyAgie? 50 o zixY vAL@pEyA gikyM ecyH . mhApuErAhi teR dAseR vl ecvi ayA aRu kLu. 51Ey pRu, niH! tinRM Ev. Ey dAseR ecviyi sHp zicH aven suKewi. 52Eyvien biA v sMGi mhApuErAhitM EdvAl

peAsH Eyvien tiRy (mA. 26+57-58, 69-75; meA. 14+53-54, 66-72; EyAh. 18+12-18, 25-27) Eyvien bicH dEr ekAuEpAyi. aven av mhA puErAhiteR vIielic@. peAsH aver piwi. pE av EyvieR awE ecil. 55pALA mH nwAyi tI i mAyi a kAuekAi . peAsuM avErAewAmi. 56peAsH aviewyiritH tIyew evLici o dAsi ku. av peAsieR mKEH sUic @ EnAi. qiv pRu, yA avEnAewAmvnANH. 57 qA peAsH a niExDic@, OIEy, qniven aRiuwA. 58alEnrM wi}iH meArA wi peAsien ku. ayA pRu, nI avri ovnANH. qA peAsH pRu, mxYA, {Anvri orALl. 59o mNiRi EzxM EveReyA rA pRu, stYi! yAL@M av ri Ayi. av glIlAA rnANH ayA tRic@ pRu. 60qA peAsH pRu, m xYA, qA ni pRyete ni mnilAvuil. epeH , peAsH pRu ekAiriEv, EkA}i ki. 61kAvH tiriH peAsieR kkLiElH EnAi. av mu pRtH peAsH oAic@+ rAviel EkA}i ti mH nIeye mvM tiRyM. 62peAsH puRE EpAyi mnM enA kru.
54av

vAkYM 43-44 cil #I eekey}u pti kLi 43, 44 vAkY ErKwiyiil.

1415
Eyvien prihsi (mA. 26+67-68; meA. 14+65)
63-64cil EyzvinH kAvli. av Eyvien en prih sic@. av aveR kk eki. qiH aven awic@. av pRu, nie tliytArAeN vci! 65av Eyvien opAwH dxic @ pRu.

lUeAsH 22+63-23+13
3pIlAeAsH

eydmANimAew mi (mA. 26+59-66; meA. 14+55-64; EyAh. 18+19-24) BAti jnieR mAM mhApuErAhitAM zAOimAM omic@v. av Ey vien tnYAyADipsMGiEl ekAuEpAyi. 67 av pRu, nI isH vAeNi {ELAw pR yk. Ey avErAw pRu, {A isHvAeNH {A niELAw pR A ni vizVsiil. 68{A EcAdicA ni mRupwi pRyky mil. 69qA EA mt mxY pu eedvieR siMhAsn ieR vl vzH riM. 70 averlAvM pRu, aEA nI eedvpunAENA? Ey av ErAw pRu, aet, {AnA qH ni pRytH zriyANH. 71 av pRu, ni nmei mu sAYM? av te a pR y n Eku. pIlAeAsH Eyvien EcAdYM ec@ (mA. 27+1-2, 11-14; meA. 15+1-5; EyAh. 18+28-38) anrM sMGM m}uvM q}uEH Eyvien pIlAeA sieR awE ekAuEpAyi. 2 av Eyvientier AErApNM nwA wi. av pIlAeAsi EnAw pRu, new jneL v}i eti sMg nw ven { piwic@ ekAuviri . eeks krM ekAwetH v hVAnM ec@. tA isHev rAjAvAeNv av kAzew.
66aw

EyviEnAw EcAdi c@, nI eydAew rAjAvAENA? Ey pRu, aet, a zriyANH. 4 pIlAeAsH mhApuErAhitErAwM jnELAwmAyi pRu, vni {AenA vuM kAil. 5 av vIuM vIuM pRu, pE Ey jnL@ew wyi }M ieA. eydYyi eluM av pWii. glIlyi lArMBic av EA viewyem iyiri! pIlAeAsH Eyvien ehErAdA vieR awEH ayy H 6 EkEA pIlAeAsH, Ey glIlArnAENA qEnVxic @ . 7Ey ehErAdAvieR aDikArpri Diyi epvnAeNH pIlAeAsH aRiu. smyM ehErAdAvH eyz Elmi AyitinA pIlA eAsH Eyvien aveR aw yc@. 8 Eyvien kEA ehErA dAvH sEAxic@. ehErAdAvH Eyvi eni Eki. atinA vLerA lmAyi aven kANA aEhM # hici. ortH-tM kANAnEhi nA#hmAyi. Ey a ec@ emyA tIic @ . 9ehErAdAvH EyviEnAw opAwH EcAdY EcAdic@, qA Ey o mRupwiyM pRil. 10 mhApuErAhitM zAOi mAM aviewyAyi. av Eyvientier plM EAzi Ayi. 11ehErAdAvuM BwAM EyviEnAw avjH{EyAew ep mARi. aven prihsic @ rAjAvi ER EpAlu vOLNiyic H kLiyAi. ehErAdAvH Eyvien pIlAeAsieR awEH mwiy yc @ . 12mH pIlAeAsuM ehErA dAvuM zuLAyi. qA divsM av sHEnhitrAyi.

23

Ey mriNM (mA. 27+15-26; meA. 15+6-15; EyAh. 18+39-16)


13pIlAeAsH mhApuErAhit ErAwM eydEntAELAwemAM

lUeAsH 23+14-36

1416
Ey rizi ekAle w (mA. 27+32-44; meA. 15+21-32; EyAh. 19+17-27)
26BwA Eyvien ekAlA der ekAuEpAyi. smyM vyli niM ziEmA qeArA ngri El vrikyAyi. ERnyi niANyA vtH . EyvieR riM mH av piAel nw A BwA ziEmAen nibic@. 27 aEnkM Ep Eyvien ag mic@. cil OIk swMekAH kr yAyi. av av Evi d+KEAew vilpic@. 28pE Ey tiriH avErAw pRu, eyz ElM puimAEr, qeecAli krytH. ni EviyM niL@ew ik EviyM kry! 29 vYkM pripAliA ikLil A vM BAgYM qH L@k pRy smyM vM. 30aEA L@k pvtELA wH {L@ewEm v ptik q pRyM.* mlkELAwH {eL mwk, qM pRyM. 31jIvitM sugmmAy EA, en pRyEA kxHw kAlH aver pRyM? 32EyviEnAewAM ru vALik eLwi ekAlA ekAuEpAyi. 33tlEyAwiwM q Ep o l EANver ekAuEpAytH. avi ewevcH BwA Eyvien rizi EcH Niywic@. av vALi keL EyvieR vzLiluM Uzic@. orA vlvzM, meyA wvzM. 34Ey pRu, pitAEv qe vDi vErAw miENEm. qeA v ec@eteH v aRiyil. EyvieR vO vItM vyHA av nRuiu. 35jn a EnAini. eydmANik Eyvien prihsic@, av eedv A tirewe isH vA eNi sVyM repwe. av muver ric @. EA av avene rie? 36BwA EpAluM aven prih sic @ ciric @ . av awvH

qlA jneLyM viLic@i. 14pIlA eAsH avErAw pRu, ni Q mxYen qeRyw ekAu v. av jniwyi }m Aev ni pRy. niL@eweylAM mi evcH {A Q mxYen vicArN ecyH . qiuM ayA o etuM ecyHt tAyi kAil. ni pRy o etuM ayA ecyHtiil. 15ehErA dAvuM vni emAM kil , atinAlv Eyvien EAH tiri c y c @ . EnA, vDzi nkA piy emAM av ecyHtiil. 16atinA tAM hr nki {Anven viyyHM. 17 * 18pE jn viLic@ ki, aven ekAl@k, bRbAsien { Ayi evRuet viwk. 19(ngri klApM nwiytinH twvRyi k}i y bRbAsH o ekAlyALi ew yANH.) 20Eyvien evRuet viwA pIlA eAsH #hic@. atyA vIuM avErAw KYApic@. 21pE jn pieyM viLic@ ki, aven ekAl@k, aven Uzi k! 22mAM tvNyM pIlAeAsH jn ELAw pRu, qinH ? av q etANH ecyHttH? av etu kArnl. aven ekAl@tinH {A o kArNvuM kAil. aekAH al M hriic H {Anven vi yyHM. 23pE jn pieyM viLi c@ki. Eyvien Uzic@ekAlN emv vzYeu. avew EAzM zmAyi. 24av vzY ewM kArM ecA pIlAeAsH tImAnic@. 25bRbAsien EmAcii AM av vzYeu. bRbAsH klApM nwiytinH twvRyilAyi . pIlAeAsH bRb A sien EmAciic@. pIlAeAsH Eyvien ekAlA jn viuekAw. av EvM atAyi.
vAkYM 17 cil #I ptikLi lUeAsH 17AM vAkYi iEc+ qlA eps hAtinALiM pIlAeAsH o twvu kAren viyyHM.

p v t E L A w H . . . q p R y M rNi EhAz. 10+8.

1417
Eyvi puLi vIu ekAw . 37BwA pRu, nI eydrAjA evi sVyM riH. 38(tH ey dew rAjAvANH qH rizi m kLi q}utiyiuAyi.) 39avEnAewAM Uzie vA LikLielAv Eyvien niic@ pRu, nI isH vEl ? qi sVyM riH ! qiH {eLyM riH! 40qA mE vALi ayAeL zkA ric@. av pRu, nI eedve ByNM. neLl A M w mriM. 41{AM nIyM vALikLANH. n etu ecyHtvrAytinA ekAle wNM. qA Q mxY (Ey) o etuM ecyH t iil . 42 qiH ayA EyviEnAw pRu, Ey Ev nieR rAjYvA}Hc wuEA qeyM oAk! 43Ey avEnAw pRu, H nI qEAewAH prdIsyiliriM! q {A niEAw stYM pRy.

lUeAsH 23+37-24+5
arimtYyiel EyAEsPH (mA. 27+57-61; meA. 15+42-47; EyAh. 19+38-42)

Ey mri (mA. 27+45-56; meA. 15+33-41; EyAh. 19+28-30)


44EnrM cyAeyiluM c tiriH m mNiver EdzmAek vYApic i . 45sUrYen kANA sADicEtyil. eedvAlyiel tir Il nwEv rAyi kIRi. 46Ey c i nilviLic@. pitAEv, qeR Avien {A nini.* yM pRH Ey aYzVAsM vlic@. 47 ztADip etlAM kAA yi. ayA eedve sHtic@ pRu, Q mxY nlvnAeNH qniRiyAmAyi. 48etl A M kANA aEnkM Ep ngri niM v. Q rMgM k v d+Kic@ mwi. 49EyvieR aw qlA suXL@M Eyvien glIlyiniM piw tAM OIkL@M aviewyAyi. av ri zi niH vLer akH qlAM ku ni.

50- 51arimtY q eydpN iel EyAEsPH qeArA aview yAyi. ayA nlvM Di xH w mAyi. eedvrAjYieR vrvH ayA tIici. EyAEs PH o eydsmitiyiel aMgvumA yi. mH eydEntA Ey vien ekAl A tImAnic t iEnAwH ayA EyAjiciil. 52EyAEsPH pIlAeAsien smIpicH Eyvi eR m]tzrIrM EcAdic@. pIlAeAsH atinvdic @ . 53EyAEsPH Ey vieR m]tzrIrM rizi niiRi Niyi epAtiu. qitH o pARyi }ic @ Aiy kl R yi awM ecyH. zvlR mpAM pEyAgiciil. 54atH o div smAyi. sUrYnsH t miEA zb H rMBiM. 55EyviEnA ewAM glIlyi ni v OIk EyAEsPien piw. av kl RyM ati EyvieR zrIrM evc lvuM ku. 56anrM EyvieR zrIri pUzA sugvYL@M ElpnL@M oAnv EpAyi. EmAezyew klnysricH zb divsM av vimic@.

Ey yie}uE (mA. 28+1-10; meA. 16+1-8; EyAh. 20+1-10) }H c yiel dYe divsM atirAviel OIk Ey vien awM ecyHt klRyiEl v. sugElpn av tA RAieAuvi. 2 klRyew vAti o vliy kl@ ekAH aw ci. qA klH klRyi niH i mAiyiritAyi av ku. 3av akE kw. k AvAy EyvieR zrIrM aview kil. 4 OIk mnilA yil. av visHmyic@ niEv tiLu vOL@w ru pux A aview v. 5sHIk By tlnic@. rH puxA av ErAw pRu, nieLinH jIvici ri orAeL view tiry? tH

24

pitAEv, qeR ... nini rNi sI. 31+5.

lUeAsH 24+6-30

1418
19Ey avErAw EcAdic@, qi eniyANH ni pRytH? av avEnAw pRu, neseR iel EyvieniyANH . eedv ieRyM ql A L@kL@ewyM kiel vAck. qlA mxYM avenA mhAnAy vAcknAyi . aveR vAiluM v]iyiluM ziyAyi. 20 qA { L@ew EntAL@M mhApuErAhitM aven vDziyH viDic@. av aven Uzic @ . 21 yi AEylien sVtmAtH avnAeNH { tIici. mAvuml, av mriciH H mAM divsmANH. 22qA H {L@ew cil OI k atYtH-tkrmAy cil kArY pRu. H atirAviel OI k Eyvien awiyi klR yi ec. 23qA aveR zrIrM avrview kil. av mwiv. tH rH dtAew dznmA ey pRu. Ey jIviciri qH dtA avErAw pRuvE! 24atinA {Li cil klRyi EpAyi EnAi. qlAM OIk pR EpAel teyAyi. {LilAM avM Eyvien kil. 25aEA Ey ru EpErAwM pRu, ni vIfHFikL@M pe mAM stYM aRiyvmANH. vAc k pR m}uv ni vizVsi NmAyi. 26isH etl A M shicH teR mhtVi Evzi emH vAck pRi. 27 ti ev}ukLi avenRicH q}uti yiu m}uv Ey av vizdIkric@ ekAw. EmAezyi ni wi qlA vAckM eA_ ql A tiev}ukL@M av vizdIkric@ ekAw. 28a v qvUsinwei. Ey yA wtAyi BAvic @ . 29qAlv avni sM eclu i. av yAcic@, {ELAewAM tU. EAe EnrM eevkiyiri . pk mivARuM k}iu. av avErAewAM pAA ec. 30Ey avErAewAM BNini . av tAM aemwH eedvi ni pRu. avn

mricvew lmANH. 6 Ey view l. av yie}uEu. av glIlyi vcH pRtH niELA iEl ? 7mxYpu dxHwAew eekyi l i ewemM av aven o rizi ekAl @ emM av mAM divsM yie}uE emM Ey pRi. 8 aEA OIk EyvieR vAk oA. 9 av zvl R viH ptienAH aeAsHtlAewyM mH zixYA ewyM awE EpAyi. klRyi sMBvic e tl A M avErAw pRu. 10 OIkLi mgHdlmRiy, EyAh A, yAEAbieR ayAy mRiy qivM mu cil sHIkL@M A yi. av aeAsH t lAErAwH qlAM pRu. 11pE av OI kL@ew vAk vizVsicil. kArNM avew vAk aeAsHtlAH asMbmAyi EtAi. 12 qAlitH stYmAENA qRiyvA peAsH klRyiElH oAwi. av klRyH kH qiEnAieyiluM Ey vieR EdhM epAtii vO emA}iek meAM kil . Ey EpAyi k}iu. etlAEmAH atHteH peAsH oyH H akEl EpAyi. qvusiEl v}iyi (meA. 16+12-13)
13aEt divsM te EyvieR ru zixYA qvusH q #Am iEl EpAkyAyi. eyz Elmi niM }u nA}ik akel yANH #AmM. 14 Ay kArYeLi av aEnYAnYM sMsArikyA yi. 15ArY av cc ecEv, Ey avErAewAemi nw. 16(qA ru EpM aven tiricRiyA k}iyA viDM mRyH ei. 17aEA Ey pRu, q kArYLANH ni cc ec@tH? vM d+KBAvEAew ni. 18ekeyAAvH q EprAy ov mRupwi pRu, Q divsLi eyzElmi nw kArYLRiyA k vYi nI yiriNM.

1419
vIticH av nki. smyM Eyvien tiricRiyA aver a vdic@. avnArAeNv aRi EA Ey atYnAyi. 32 vM prsHprM pRu, Ey v}i yievcH nEAw sMsAricEA new Xdyi tI qriy EpAel EtAi. tiev}ukL@ew aM av vizdIkric E A}uM mnH jVlici. 33vM q}uEH w eyzElmi El EpAyi. aview EyvieR zixYA ptienAEpM omic@ wiyiritv ku. ptienAH aeAsH t lAM muvM 34pR u, kAvH yTAi yi e}uEiri. av ziEmAnH tYeu. 35v}iyi evc@AyetlAM avri vM vizdIkric @ . aM vItic EA t Eyvien tiric R i tH qeneyM av pRu. Ey zixYA tYew (mA. 28+16-20; meA. 16+14-18; EyAh. 20+19-23; a. v. 1+6-8)
36vM ArY pRyEv Ey aviwyi tYeu. avErAw pRu, ni smA DAnM. 37o Ete kA EpAel av e{ukyM ByckitrA vukyM ecyH. 38qA Ey pR u, nieLinH asVrA? ni kAtien sMzyitH qekAH? 39qeR eekkLiElM pAdLiElM EnA. zriM {AnANH! qe etAu EnA. qni jIvi o zrIrmeH ni kANAM; o EtiM aen eyAM Akyil. 40 pRti EzxM, Ey teR eekkLiluM pAdLilum dVAr aver kANic @ . 41 av atH-tewkyM Ey jIviciri ti hAdikyM ecyH. t kAetAM avH vizVsiA nAyil. Ey EcAdic@, niL@ew p qeiluM BNmEA? 31 42av

lUeAsH 24+31-53

pAkM ecyHt o kxNM mI av ekAw. 43zixYA EnAi niE Ey mI ti. 44 Ey av ErAw pRu, {A niELAewAM AyiEA qeRicH EmAez yew nYAymANiluM vAck ew pusH t kiluM sIn LiluM q}utiyiu qlA kArYL@M sMBviemH {A pRi. 45anrM Ey qlA tiev}u kL@M zixYA vizdIkric@ ekAw . tei q}utiyiritH mn ilAA avnver shAyic @ . 46Ey avErAw pRu, isH ekAlewkyM mAM divsM yi e}uEkyM ec@emH q}u teiuH. 47-48ArY sMBvi tH ni ku. niLti sAi yANH. ni EpAyi jnELAwH av ew pAp epARuewvA k}i yemH sMgiNM. av mAnsA rewNemM pApEvi pzH c ApiNemM avErAw sMgik. avren ecyHtA eedvM avErAw miM. qeR nAm i niLitH eyzElmi wi sMgiNM. Q suviEzxM ElAkemAwmvri qiNM. 49i, qeR pitAvH niH cil vAgHdAn tiuH, {AntH niyyHM. qA niH sVi niM zi lBiM ver ni eyzElmi tAmsik. Ey sViEl mwu (meA. 16+19-20; a. v. 1+9-11)
50Ey teR zixYAer eyz Elmi niM ebTAnY ver nyic@. av eekkL@yi teR zixY Aer a#hic @ . 51Ey aver a#hiEv av avri niH EvepweH sViElH qw eu. 52zixYA aven aview nmsH k ric i H vic hH L Ad EAew eyzElmiElH mwi EAyi. 53tL@ew m}uv smyvuM eedve vA}H ieAH av eedvAlyi tAmsic@.

EyAhA q}utiy suviEzxM


is H vieR gmnM ElAkArMBi mH vcnM A yi. vcnM eedvEAw ewyA yi. vcnM eedvmAyi. 2di yi av eedvEAewAmAyi. 3qlAM avnilUewyAAetH. avenwAet s]xHwieetAM Ayiil . 4 avni jIvAyi . jIv mxYew evLicmA yi. 5 evLic M i kAzi . qA H atien prAjy ewiyil. 6 EyAhAen EprAy orA aviewyAyi. eedvM ayc tANyAeL. 7evLicei mxY ErAw pRyAnANv vtH. EyAh AnilUew qlAvM evLicei EkkyM vizVsikyM ec@M. 8 pE EyAhA evLic m Ayi il. qAlv kAzei pR yA vvnANH. 9 yTA kAzM ElAkiEl vrikyAyi. evLicM jn kAzM pkM. 10vcnM ElAkiluAyi. avnilUewyANH ElAkM s]xHwie tH. pE ElAk aven aRiil. 11avERtAy ElAkiElv v. qA aveR te A aven aMgIkricil. 12pE cil aven aMgIkric @ . av avni vizVsic@. av av eedvm vA avkAzM nki. 13sADArN ik piR EAelyAyiil av piRtH. mAtApitAL@ew ri niEA puxeR #hi niEA al av AytH. eedvi niA Nv piRtH. 14vcnM mxYAkArM pUH nmiw yi pA. pitAvieR k pu nAyveR EtjH nAM avni ku. vcnM pyM stYvuM ekAu niR i. 15 EyAhA isHvien i avErAw pRu, qni EzxM vv qeA ExH W nANH . qnimE te av jIvic i q {A pRtH veniyANH. 16vcnM pyM stYvuM ekAu niRi. avni ni nAemlAM vLer a#h Apic@. 17 nYAy mANM EmAez v}iyA nketH. pE pyM stYvuM Ey isH vilUewyA vtH. 18M eedve oriluM kiil. pE punANH eedvM. av pitAviEnAwH vuM awvnANH.* eedve pu nm kAii@H. Eyvieni EyAhA (mA. 3+1-12; meA. 1+2-8; lUeA. 3+15-17)
19eyzElmiel eyd tAM puErAhitEryM ElvYEryM, nIyArA NH? q EcAdiA EyAhAeR ywEyc@. 20EyAhA sVtmAyi sMsA ric@. mRupwi pRyAnv mwicil. EyAhA vYmAyi pRu, {A isHvl. ateyANH EyAhA jnELAw pRM. 21aEA eydA EyAhA EnAw EcAdic@, pie nI rANH? lIyAEvA? EyAhA mRupwi pR u, {A lIyAvH al. eyd EcAdic @ , nI vAcknAENA? EyAhA mRupwi pRu, {A vAckM al.

p e . . . a w v n A N H pe pitAvi EnAEwvuM awirivnANH k eedvM qM p pitAviEnAwH vLery wirivnANH kpu qM cil #I ptikLi pRy.

1421
22aEA eyd EcAdic@, nIyA rANH? {ELAwH niei pRy. {eL aycvErAw pRyAenA mRu pwi trik. niei nIeyANH pRytH ? 23EyAhA avErAwH eyzAvAckeR vAk pR u+

EyAhA 1+22-45

vM, aveREm riM {A ku. 34 atinA v eedv pu te q sAYM pRy kyM ecyHt. EyvieR dYzixYA teR ru zixYAErA ewAH EyAhA vIuM nik yAyi. 36Ey nw EpAtH EyAhA ku. ayA pRu, tA, eedvieR AwH! 37EyAhAeR Q vAk ru zixYAM Ek@. av Eyvien agmic@. 38Ey tiriu EnAiy EA ru puxA te pi w ku. av EcAdic@, ni eA EvtH? vM EcAdi c@, RbI, ( qi) ae viewyA tAmsitH? 39Ey pRu, qeR ew v kAk. atinAlvrivM Eyvi EnAewAM EpAyi. Ey tAmsic lM av ku. divsM av EyviEnAewAM ti. aEA smyM nAlumNiyAyi. 40EyAhA Eyvieni pR EkANv aven agmi ctH. avri orAL@ew EprH ae yAsH qAyi. aeyAsH ziEmA peAsieR sEhAdrnAyi . 41sEhAdrnAy ziEmAen Etwi iwic @ kAkyANH aeyAsH dYM ecyHttH. aeyAsH ziEmA EnAw pRu, { mzIhey kei. (mzIh qtinH i sH qM.) 42 qiH aeyA sH ziEmAen EyvieRywE ekAuv. Ey ziEmAen EnAi pRu, nI EyAhAeR punAy ziEmAnEl? nI EkPA (peAsH q M) q viLiewM. 43aw divsM Ey glIlyi El EpAkA tImAnic @ . Ey PiliEAsien keiyi@ pR u, qe agmik. 44 Pili EAsH, aeyAsieRyM peA sieRyM ngrmAy EbTH s yidA yi niM vvnANH. 45PiliEAsH nTnEylien ku pRu, EmAez yew nYAymANiel}utiyiri EtAk. vrAniri oven i EmAez q}utiyi@H. vAckM
35piEH

kAvieR v}i EneryA vi q mmiyi viLic@ pRyveR zbH d M {A . eyzAvH 40+3


24Q eyder ayctH prIzArA yi. 25av EyAhAEnAw EcAdi c@, nI isHvel nI pRy. lIyAEvA vAckEnA aelM. piei nI sHnAnM k}ii? 26EyAhA mRupwi pRu, {A jneL evilANH sHnA newiytH. qA niRiyA ov niiwyiluH. 27qni EzxM vvnANv. aveR ecieR vi a}iA EpAluM {A EyAgYnl. 28EyAA ndiyew mRukryilu EbTAnYyilANietAe sMBvictH. aview EyAhA sHnAnewk yAyi. 29piEH Ey teR awE vtH EyAhA ku. EyAhA pRu, tA, eedvieR AwH. ElAkieR pApM av nI! 30{A veniyA pRtH . qni piAel ov vM. pe av qeA ExHWnANH. kAr NM qni mu te av A yi. 31{AEnA aven aRiil. EyvANH isHevH yi AEyli en aRiyitinH {A evi sHnAnM k}iiA viri. 32-33anrM EyAhA pRu, isH rAeNH qnimRiyAmA yiil. pE L@keL evi sH n AnewvA eedvM qe ayc @ . eedvM qEAw pRu, AvH tAvH orAL@ewEm ri tH nI kAM. avnANH priA Avi sHnAnewv. EyAhA pRu, Avu o AvuEpAel sVi niiRii

EyAhA 1+46-2+15

1422
* evM niRyHtH atilAyi . oAErAiluM qp mt Ru li ver evM ekA_mAyi. 7Ey dAsAErAw pRu, kBrNikLi evM niRyH k. dAsA vEALM evM niRc@. 8 anrM Ey dAsAErAw pR u, Rc@ EkAri yjmAnen li k. av ekAuEpAyi ekAw. 9 yjmAn evM cic @ EnAiy EA a vIAyi mARiyiri ku. vIH qviw vev H ayALRiil. qAl ekAu v dAsARiyAmAyi. vivA hyjmAn vren viLic@. 10 ayA vrEnAw pRu, L@k nl vIH dYM viLuM. piIwH, ati Tik wic@ k}iyEA trMtAN vIuM viLuM. pE nI nl vIu vErM mAivc@ viL u. 11EyvieR dYe atH - t v]iyAyi atH. glIlyiel kAnAvilANH Ey Q v] i ecyHttH. aen Ey teR mhtVM kwiic@. aveR zixYA av ni vizVsic@. 12anrM Ey kPmiEl EpAyi. EyvieR ayM sEhAd rAM zixYAM avEnAewA EpAyi. av tAM divsM kP mi ti. Ey eedvAlyi (mA. 21+12-13; meA. 11+15-17; lUeA. 19+45-46)
13atH epsh smyM kARAyEA }Ayi. atinA Ey eyzElmi El EpAyi. 14eedvAlyi L@ k kALkeLyM wkeLyM Avuk eLyM vitH av ku. m@ v EmzyHrikiliriM ku. av pNmiwpAwk nwkyAyi . 15 Ey tAM kykxN EcH o cAyAi. av m xYeryM kALkeLyM wkeLyM

aveni q}utiyiri. {L ven keiyiri. aveR EprANH Ey. EyAEsPieR pu. nseRi niM vv. 46pe nTnEy PiliEAsi EnAw EcAdic@, nseRH! nseR i nieeiluM n tIi AEmA? PiliEAsH mRupwi pRu, v kAk. 47 nTnEy teRywE v tH Ey ku. tA sAA yi AEylY, vni kApwYM l, qH avenRicH pRu. 48nTnEy EcAdic@, nI qen qe aRiyM? Ey mRupwi pRu, nI aimr ieR viliEAe {A ku. PiliEAsH qei niEAwH pRyti mEyAyi atH. 49aEA nTnEy EyviEnAw pRu, RbI, aA eedvpu. yi AEylieR rAjAvA nI. 50Ey nTnEyliEnAw pRu, aimrc@vi nie {A k tAyi pRu. atinA nIeyi vizVsi. pE nI atiluM mhAy kAM. 51Ey w, {A niEAw stYmAyi pRye. sVM Riri M mxYpueR aw dt A kyRukyM RukyM ec@ tH ni kAM. kAnAviel klYANM ru divs EzxM glIl yiel kAnAvi o klYANmA yi. EyvieR a aviewy Ayi. 2 EyvienyM zixYA eryM vivAhi Nici. 3aview vIu tikil. vIu tIEA EyvieR a av EnAw pRu, av vIH l. 4 Ey mRupwi pRu, iye OIEy, {Aen ecNemH qEAw pREytil. qeR smyM niymAyiil. 5 EyvieR a dAsAErAw pRu, Ey pRy EpAel ec@k. 6 aview Ru vliy kBrNikL@ Ayi. eyd IkrNi

IkrNM hArM k}iti muM eedvAlyi rADn nwti muM m@ plviEzx avsrLiluM IkrNM nwtinH eydH mtpr mAy cL@H.

1423
eedvAlyi niM puRAi. pNmiwpAwkAew Emzk mRiciw kyM pNM citRic @ kLykyM ecyHt. 16qiH Ey aview mAw iRAvukeL vikyAyivErA w pRu, etlAM qwekAu puRE EpAvuk. qeR pitAvi eR Bvne kcvwlmAtH! 17 sMBvicEA tiev}u kLiel vAk EyvieR zixY A oA: nieR lyeRic @ EvzM qe tikLyM. sIn 69+9
18eyd EyviEnAw pRu, {eL o atH-tv]i awyAL mAyi kANik. etlAM ecA nin avkAzM etLiyik. 19Ey mRupwi pRu, Q eedvA lyM nziik. m divsi i {Ani vIuM pNiyM. 20eyd mRupwi pRu, mxY nAlARu vxM pNieywANi niic t H ! m divsii nin vIuM pNiyAem nI vizVsiEA? 21(qA Ey Ezic eedvA lyM sVM zrIrmAyi. 22Ey mrNi niM yie}uE EzxM zixYA tiev}uM Ey pR vAkL@M asH m ric @ . atinA zixYA aveniy tiev}ukLiluM EyvieR vAkLiluM vizVsic@.) 23epshA /vEAwbicH Ey eyzElmilAyi. av ecyHt atH-tv]ikLA aEnkM Ep avni vizVsic@. 24qA Ey aver vizVsicil. qekA eA, avew mEnAgtM Eyvi 25m@veri nRiyAmAyi. tEAw pRyA av M v zYmAyiil. orAL@ew mnielA etH EyvinRiyAmAyi.

EyAhA 2+16-3+13

EyvuM niEAEdemAsuM niEAEdemAsH q EprAy orAL@ Ayi. ayA prIzArielA rALAyi. av o DAn eyd

EntAvAyi. 2 o rAi niEAEd emAsH Eyvien smIpic@. niEA EdemAsH pRu, ErA, eedvM ayc o aYApknA ae {RiyAM. eedvshAymilAet au ecyH t atH - tv] ik M ecAnAvil. 3Ey mRupwi pRu, {A niEAw stYmAyi pRyAM, orA vIuM jniNM. vIuM jniiel ilv eedvrAjYM kANAnAkil. 4 niEAEdemAsH pRu, qA v]nAy orAH qen vIuM jni AnAM? orA vIuM ayew zrIrii EvziAnAvil ! atinAlAM rAm jniAmA vil. 5 pE Ey mRupwi pRu, {A niEAw stYmAyi pRyAM. orA evAluM AvinAluM jni NM. evAluM AvinAluM jni AvnH eedvrAjYE Evzn mil. 6 orAL@ew zrIrM ayAL@ew mxY rAy anmAri ni jnictANH. pE oveR Iy jIvitmAke Avi niM jnicmANH. 7{A pRtieni visHmyiE, nI vIuM jniNM. 8kAH ati EpAEk iwE vI. kAieR sVrM nI Ek. qA kAH qview ni vevEA aetEA@ EpAevEA ninRiyil. A vi ni jnicveniyM a EpAelyANH. 9 niEAEdemAsH EcAdic@, etA e qen sMBviM? 10Ey pRu, yi AEyliel vANElA nI. pE niniEA}uM oM mnilAkAetH ? 11{A niEAw stYmAyi pRy. { aRiyveyi { pRy. { ktieni { pRy . pE { niELAw pR ni sVIkriil. 12{A niELAw miyiel kArY sMsAric @ . pE ni qe vizVsicil. atinA {A sV iel kArY pRyEA tIc y AyM ni vizVsiil ! 13sVi niM viRiiy m xYpunlAtAM sViEl ky Riyiil.

EyAhA 3+14-36

1424
ekAANH EyAhA aview sH n AnM nwiytH . sH n Anew tinH L@k aEAu EpAyi. 24(aH EyAhA twvi eiil.) 25EyAhAeR cil zixYAM o eydM ti o vAdmAyi. IkrNeiyAyi tM. 26atinA zixYA EyAhAen smIpic@. av pRu, RbI, EyA A ndiyew mRukryi aEyAewA Ayi eL oAiEl ? ayAeLiyAyi aH sMgi citH. mxY L@keL sHnA new. oEeRE aven smI pimH. 27 EyAhA mRupwi pRu, eedvM nEt M kiU. 28{A pR ni EktEl ? {A isHvl. aveR v}ieyA vA eedvM aycv mAmA {A. 29 vDu vrER mAmANH. vr eR shAyiyM suXmAyv vreR vrvinH kA ni. ayAL@ew sVrM EkEA suX H h A di. qeR h A d smyM tA qiyiri. 30av vLrNM. {A qLiyvnAkyM EvNM.

14mmiyi EmAez se y i.* mxYpuen sMbic@M aen te. mxYpuM y ewNM. 15mxYpuni vizVsi qlAvM nitYjIv lBiE ti te. 16teR kpuen nvA t vM eedvM ElAke vLeryDikM sHEnhic@. avni vizVsi ovM nziAtirivAM av nitYjIv lBivAM Evi eedvM teR mken Q ElAkiElyc@. 17 eedvM teR puen ElAkiEl yctH ElAke M viDiAnl. teR punilUew ElAke ri A EviyANH eedvM aven ayc t H . 18eedvpuni vizV siven viDiil . qA vizVsiAv viDie@ k}i u. qekAeA ayA eedvieR kpuni vizVsi cil. 19ArY ekAv viDi e@+ evLicM ElAkiEl v k}iu, qAlAL@k Eviyi il. pkrM avH ANH aBi kAmYM. qekAeA avew ecyHtik dxHwt niRtAyi. 20dxH w t viv kAz e evRu. av evLiciEl vril. qekAeA av ecyHt qlA cIv]iyM evLi c etLiyM. 21 stYmAy mAM sVIkricv kAziEl vM. aEA ayAL@ew v]ik eedv ilUewyA ecyH t etH evLi ewM.

EyvuM sn H Apk EyAhAM EyvuM zixYAM eydY EdzE EpAyi. av aview zixYAErAewA tAmsicH L@keL sHnAnewi. 23EyAhA M eqEnAni L@keL sHnAne wAyi. zAElminw lmAyi eqEnA. aview xHwM EpAel evM Ayi
22atiEzxM

mmiyi ... yi eedvieR jnt sdMznEmH mrikyAyitinA, o picL se Ai o Ni vA eedvM EmAezEyAw pRu. sien EnAv rewM. sMKY. 21+4-9 vAyik.

sVi niM vv ni vv qlAv erAL@M ExHWnANH. miyiluv miyEwtANH. av miyiel kArY eLi pRy. pE sV i niM vv melAver A ExHWnANH. 32tA kM Ek M av pRy. pE aveR vAk jn sVIriil . 33aveR vAk sVIkriv eedvM stYmAeNti m ptii . 34eedvM aven ayc@. eedvM ayc v eedvieR vAk cri. eedvM Avien m}uv nAyi av nkiyiri. 35pitA vH puen sH E nhi. pitAvH punH qlAiM Emel zi nki. 36puni vizVsivnH nitY jIv H. puen asriA vnH jIvitemAriluM lBiil. eedvEkApM avniluAM.
31mkLi

1425
Ey o zmrYAriEyAw sMsAri Ey EyAhAenA wt Eper sHnAnewkyM zixY ArAkyM ec@eH prIz A aRiu. 2 (pe Ey yTA i eryM sHnAnewiyi il. av Evi aveR zixYA rAN ecyHttH.) eti prIzA Ek@evH Ey aRiu. 3atinAH Ey eydYA viH glIlyiEl mwiEAyi. 4aEA@ v}iEy EyvinH zmrYrAjYwi EpAEk iyi. 5 zmrYyi suKA q ngri Ey v. yAEAbH teR pu EyAEsPi nkiy xiyiwin wANH Q lM. 6 yAEAbieR kiN aviewyAyi. dIGyA yi Ey vLer INitnAyi. av kiNikryili. EnrM c E yAwwi. 7o zmrYAri evM EkArA avieweyi. Ey avELAw pRu, qni wiA nlM evM t. 8(EyvieR zixY A #Ami hArM vAEvyA Ni sMBvict. H ) 9 zmrYAri mRupwi pRu, nI qEAw evM EcAdi c t H qe atH - tew! nI eydM {A zmrYAriymANH! (eyd zmrYAew suX LAyiil.) 10Ey mRupwi pRu, eedvM q A ttH qtieni nin Riyil. dAhjlM EcAdic {AnAer M ninRiyil. nI aRiie i nI qEAw EcAdikyM {A nin jIvjlM trikyM ec@mAyi . 11OI pRu, EBA, ayHe viewni jIvjlM ki@M? kiNRinA eNi vLer }M H. ayew kilAke pAvumil. 12nI { L@ew pitAvH yAAbienA ExHW nAENA? yAEAbA {H Q kiN nkiytH. av ti niM sVyM evM wic@. aveR mL@M aveR m] g L@M ti niA evM wicitH. 13Ey mRupwi pRu, Q evM wiveAe vIuM dAhiM. 14qA {A n evM wi

EyAhA 4+1-27

vH oriluM dAhiil. {A n evM ayALi o nIRvu EpAel o}ukiekAiriM. {A n evM aven nitYjIvniEl nyiM. 15OI EyviEnAw pRu, EBA, qniAevM tAluM. qni vIuM dAhmAkAtirie. pie view evM EkArAM vEr vzYM Akyil E l A . 16Ey avELAw pRu, EpAyi nieR BAvienyM i mwi v. 17 OI mRupwi pRu, pE qni BAvil. Ey avELAw pRu, nin BAviel pR zriyANH. 18yTAi nin au BAAAyi. qA nieR ew EA}uv nieR BAAvl. nI qEAw stYM pRu. 19OI pRu, EBA, aH o vAcknANH q {A kA. 20 {L@ew pitAA Q pvti nmsHkric@v. qA ni eyd avkAz ew eyzElmANH nmsH ri E yTA lemH. 21Ey pRu, OIEy, qi vizVsi! ni pitAvien nm sHkritH eyzElmiElA Q ml yiElA alAtA smyM v. 22ni zmrYA mnilAkA tien nmsHkri. { eyd mnilAtien nmsH k ri. r eydri niA vtH. 23yTA nmsHkArik pitAvien AviluM stYiluM nmsHkri smyM vM. smymitA qi }iu. ariluv teR nm sHkArikLAkAnANH pitAvA#hi tH. 24 eedvM AvANH. atinA eedve nmsHkriv Avi luM stYiluM nmsHkriNM. 25OI pRu, mzIhA ve H qniRiyAM. (av isH q viLiew.) mzIhA v EA av {elAM vizd mAi tM. 26aEA Ey pRu, m xYnANH niEAw sMsAritH . {AnANH mzIhA. 27 smyM EyvieR zixYA ngri niM mwieyi. Ey

EyAhA 4+28-52

1426
vAk EkH vLerE avni vizVsic@. 42L@k OIEyAw pRu, dYM nI pRtieR awiAn i { Eyvi vizVsic@. EA { sVyM EktieR evLic i vizVsi. v teyA ElAkrken {L Riy. EdYAgeR puen suKew (mA. 8+5-13; lUeA. 7+110)
43ru divs EzxM Ey aviwM vi@ glIlyiEl EpAyi. 44(o vAckM sVMnAi b mAnM lAeyH ati mA Ey pRtH.) 45 glIlyieliy Ey vien aviwkA sVIkric@. ey zElmiel epsh /vi av ecyHtkArY averlAM ki. avM aviewyAyi. 46glIlyiel kAnAviEl Ey vIuM EpAyi. aviewyANH Ey eve vIAiytH. rAjAvieR DAne o EdYAg kP mi tAmsici. ayAL@ew mknH ErAgM piwiepi. 47Ey eydY yi niH glIlyieliyi@ eH ayA Ek@. atinA ayA kAnA vi EyvieRywE EpAyi. kPmi vH teR pueR ErAgM EBdmAA ayA EyviEnA wEpic@. i mriARAyi. 48Ey ayAELAw pRu, qi vizVsiM mH niH vIrYv] ikL@M atH-tv]ikL@M kANNM aEl ? 49 rAjAvieR EdYAg pRu, EBA, qeR ekAc@mk mriM mH qeR vIi El vA luM. 50 Ey mRupwi pRu, EpA. nieR mk jIviM. ayA Ey vieR vA k vizVsic@ vIiEl EpAyi. 51 vIiEl EpAMv}i ayAL@ew dAsA vH sic@ ayAELAw pRu, ayew mk suKmAyi. 52ayA EcAdic@, q mNiANH aveR ErAgYM emce@ wi ytH? dAsA mRupwi pRu, el omNiANH pni vitH.

o OIymAyi sMsAri kH av atH-te@. qA nine EvNM? qEA nI qANv ELAw sMsAritH? qEA M EcAdicil. 28aEA OI teR wM aview evcH ngriEl EpAyi. av L@kELAwH en pRu, 29{Aniver ecyHtetlAM orA qEAw pRu. vH aven kAk. avnAyiriAM isH . 30atinA L@keLlAM ngrM viH Eyvien kANA EpAyi. 31 OI ngrilAyiriEv zixYA EyviEnAwEpic @ , RbI, qeiluM k}icAluM. 32pE Ey pRu, qniH niRiyA hArmH. 33aEkH zixYA sVyM EcAdi c@, ni eriluM Enre aE hi BNM ekAwEA? 34Ey pRu, eedvM qiEl lic kvYnivhNmANH qeR BNM. avene lic EjAli tIkyAeNeR BNM. 35vit yHEA ni pRyM nAlumAsM wi kAiA viLevwAM. pE {A niELAw pRy, niL@ew kk Rk. qiH jneL EnAk. viLevwARAy vy EpAelyANv. 36ekA@v niEA}uM li ki. ayA nitY jIvitiEl viLvu EzKri. atinAliEA vitcvM ekA@ vM oEpAel hAdiAM. 37 n pRyARuEl A orA vityH , EveRArA ekA@ a sAk 38ni mA. vityH A ekAAnA {A nieL ayctH. m@v Evl ec@. avew EvlyH ni tiPlM kiu. 39ngri niM oEeR zmrYA Eyvi vizVsic@. Eyvieni OI pR EkANv vizV sic t H . av avErAw pRu, {Aniver ecyH t etl A M av qEAw pRu. 40zmrYA Ey vieRywE EpAyi. tELAewA tAmsiA av EyviEnAw aEpic@. atinA av aview ru divsM ti. 41EyvieR

1427
53omNi smyANH nieR mk jIviM. qH Ey pRetH ayA oA. atinA ayAL@M ayAL@ew vI@kAM Eyvi vizV sic@. 54eydYyiniM glIlyi qiytiEzxM Ey vic rAme vIrYv] iyAyi atH.

EyAhA 4+53-5+20

Lryi orAeL suKew Ey piIwH o EtYk eyd /vinAyi eyzElmiEl EpAyi. 2 aview au m$pL@ o LM Ayi. eydBAx yi * atien ebeTsHdA* q viLici. @vAtilinrikilAyi Q LM. 3Lryiel m$ pLi DArALM ErAgik kiwi . avri aM mwM tL vAtAmAyi.4 * 5 aview m e@ vxmAyi ErAgM bADic orAL@ Ayi. 6ayALview kiw tH Ey ku. vLerAlmAyi ayA ErAgiyAeNH Eyvi mni lAyi. Ey ayAELAw EcAdic @ , nin suKmAkNemEA? 7ErAgi mRupwi pRu, EBA, evM Lki wuEA qe eviliRA mil. dYM R A {A miARuH. pE aEA E}M qeA mE mAeriluM evi RiyiriM. 8 aEA Ey pRu, q}uE ! nieR kiwyemwH nw EpA. 9 w te ayAL@ew ErAgM EBdmAyi. ayA teR kiwyemw

eydBAx qAy EpAely arAmY BAxyAyi eyd oAM Ai sMsAricitH. EbeTsd H A EbTHesyHdA qEA EbeT sHdA qEA viLiew. eyzElmi el eedvAlyi vw o jlAzyM. vAkYM 3 cil #I ptikLi, evM LtinH av kAi. qM Ec i@H. piAle cil ptikLi vAkYM 4+ wyHH kAvieR o dt LiEliRi vrikyM jlM LkyM ecyHt. dt aen ecyHt k}i EA jlAzyiEliRE dYe LiEliRukyM ayAL@ew ErAgeLlAM EBdewkyM ecyHt qM Eci@H.

H nwA wi. o zb divs mAyi sMBvict. H 10atinA suKevEnAwH eyd pRu, zbANH. kiweyw nYAymANi vimANH. 11pE ayA mRupwi pRu, qe suKewiyv qEAw pRu, nieR kiwyemwH nw k qH. 12eyd ayAELAw EcAdic @ , kiwyemw nwvA rA niEAw pRtH? 13qA atH rAeN tiricRi yvA ayAAyil. aview oEeR EAyi. Ey aviwM vi@ EpAvukyM ecyHt. 14piIwH Ey ayAeL eedvAly i vc@ ku. Ey ayAELAw pRu, EnA, niniEA suK mAyi. qA wt }L@A kAtiriA pAp ecAtiri k. 15anrM ayA eydewyw EH mwi. EyvANH teR ErAgM EBdmAiyetH ayA avErAwH pRu. 16Ey etlAM ecyHttH zbH divsmAyi. aekAH eyd Eyvien pIFiiA wi. 17 qA Ey eydErAw pRu, qeR pitAvH oriluM v]ik niiyiil. atinA {AM EjAli ec@. 18ekAANH eyd eRwi mAyi Eyvien ekAlA mi ct. H av pRu, dYM Ey zb ieR nYAymANM lMGi. pie pRu, eedvmANH teR pitAevH. av sVyM eedvi lYnAkyANH. EyvinH eedvieR aDikArM 19pE Ey mRupwi pRu, {A niELAw stYmAyi pRyAM. punH sVyM oM ecAnAvil . pitAvH ec@tAyi kA mAEm pu ec. a ec@ te mkM ec@. 20pitAvH puen sHEnhikyM tA ec@ etlAM av kANic@ ekAw kyM ec@. yA suKe@. tienA vliy v] ik

EyAhA 5+21-47

1428
L@H . qei ayA pRy etAe stYmAeNH qniRiyAM. 33 ni EyAhAeR awEH eL ayc@. ayA niELAwH stY ei pRu, 34qei muv ErAw pRyA qniyHeArAL@M Ev. ni r ApitinANH {Ani etAe niELAw pRytH. 35ki eAH kAzM n viL EpAlAyi EyAhA. ayAL@ew evLicM alEnrM sVdiA ni sEAxmAyi. 36qeR sAYM EyAhAen A mhrmANH. qeR v]i k te qeR sAYM. etAe sPlmAAnA pitAeve niEyA gic e tkArYM {A sAYew . 37pE nieLAriluM Q sVrM Ekiil. {A ec@ kArY sAYmANH qni pitA vieR niEyAgM. aveR pvuM ni kiil. 38pitAvieR vcnM niLilil. qekAeA pitAvH aycvni ni vizVsi il . 39 ni tiev}uk vAyi. tiev}uk nitYjI v tem ni k. tiev}uk te qe iyM pRy. 40qA ni Eviy jIvnAyi qe smIpiA ni mwi. 41mxYew sHti {A kAMi il . 42pE qni nieL aRiyAM. eedvsHEnhM niLilil. 43qeR pitAvieR Epri {A v. {A av Evi sMsAri . pE nieLe sVIkri il. qA sVM nAmi v ven ni aMgIkri. 44aEnYA nYM mhtVM sVIkriA niLA#hi . pE, keedvi ni v mhtVM ni EtwARil. pie qen ni vizVsiM? 45pitA vi mi nieL {A ew em kEt. EmAezyA ni Li mAErApik. av nieL riemANElA niL@ew vizVA sM. 46ni EmAezyi vizVsici evi qeyM vizVsiciE en. kArNM? EmAez qei q}uti. 47 pE EmAezyew liKit ni vizVsicil. atinA qeR

pitAvH pu kANic@ ekAwM. aEA nieLl A vM atH - t ewM. 21 mricver yie}uElicH pitAvH av jIv n. aEt EpAel puM tni Ev evH jIv n. 22 pitAvH eryM viDiil. qA qlA viDiyHm zi pitAvH pu nkiyiri. 23pitAvien dri EAel te puenyM L@k driM viDmANH eedvM ecyHtiritH. orA puen dri AtiA yTAi ayA pitAvienyM driil. pitA vANH puen ayctH. 24{A niELAwH stYmAyi pRyAM. qeR vAk EkkyM qe aycvni vizVsikyM ec@ H nitYjIv lBiM. ayA ArnAyi viDiewil. ayA mrNeviH jIvni Ev zic@ k}iu. 25{A niELAw stY mAyi pRye. o DAn smymitA v. atH qi}iiri. pApi mricv mxYpueR sVrM EkM. aveR vAk sVIkricv nitYjIv EnwkyM ec@M. 26jIv pitAvi ni te vtANH. atinA pitAvH jIv ntiM puen avdic i @H . 27ql A veryM viDiA aDikArvuM pitAvH punH nki. qekAH? pu mxYpu nANH. 28ti atH-tewtH. qlA mricvM avew zvwIrLi niH aveR zbH d M Ek smyM puRvM. 29n ecyHtv yie}uEH nitYjIv EnwM qA ti ecyHtv yie}u EH nYAyviDiey sVIkriM. eydErAw w sMsAri! 30qni sVmAyi oM ecA k}iyil. Ek EpAel {A viDi. atinA qeR nYAy viDi nItipUvmAyiriM. qekA eA {Aenee sEA xiiA miil. pE qe aycven qni sxHwnANM. 31{A qeie L@k ELAw pRytH sADuvl. 32qA qei avErAw pRy meArA

1429
vAk vizVsiAM niA vil. aAyiri prM EpH BNM n (mA. 14+13-21; meA. 6+30-44; lUeA. 9+10-17) piIwH Ey glIlwlieR (tibrYAsH kw) aryH EpAyi. 2aEnkM Ep Eyvien piw. ErAgikeL suKewi eAH av kANic atH-t kiANH av aven piwtH. 3Ey mlEyArE EpAyi. av aview zixYAErAwwi . 4 atH eydew epshA tinALi EnAww smymAyi. 5 Ey tlyyi EnAiyEA aEnkM Ep teRywE v tAyi ku. Ey PiliEAsiEnAw EcAdic@, velAvm aM nmeview ni ki@M? 6 (av PiliEAsien prIiAnAyi Q EcAdYM EcAdictH. tA ecA tH Ey tImAnic@ k}ii.) 7PiliEAsH mRupwi pRu, v ri oAErAM alM aemiluM vAA n ql A vM omAsM pNieywEivM. 8 meA zixY aeyAsM avi ewyAyi. ziEmA peAsi eR sEhAdrnAyi ayA. aeyAsH pRu, 9view o i yew eekyi bALiekAu a vuM ru ecRiy mImH. pE yDikM EpH a tikyil. 10Ey pRu, jnELAwH ri A pRyk. aetA puEmwAyi . aAyirEALM puxA aview i. 11aEA Ey axN kielw. aM ttinH eedvi ni pRH av atH aviewyivH viL i. mIM avnien viLi. L@k AvzYm av viLi. 12qlAvM mtiyAEvALM BNM kii. av ti k}iEA Ey zixYAErAw pRu, av tiA mIM avuM EzKrik. oM evRuet kLytH. 13 atinA zixY A micmetlAM EzKric@. aH

EyAhA 6+1-24

bALi ekAuAiy axN i niANv qlAvM BNM k}ictH. qA zixYA pH niRey hArM EzKric@. 14EyvieR Q vIrYvi L@k ku av pRu, yTA i vnANH ElAkiEl v vAck. 15te blmAyi rAjAvANemH L@k #hitAyi Ey mn ilAi. Eyvien blmAyi piwicH rAjAvAA av ElA cic @ . atinAlv oyH H aviwM viH mlyiEl EpAyi. evi mIet nw (mA. 14+22-27; meA. 6+45-52)
16a eevkiH EyvieR zixY A glIlwIrE EpAyi. 17 EnrM iyi@M Ey avewy wH qiyiil. zixYA o viyi kyRi mRukryilu kP miEl tiric@. 18kAH atiz mAyi vIzieAi. kwliel tir k vlutAyieAi. 19av m nAlu nA}ik kwliEl }u EpAyi. aEA}v Eyvien ku. av evi mIEtwi nwk yAyi. av avew viyi El nww. zixYA By. 20pE Ey avErAw pRu, By ewAet, {AnANH . 21avni yM pREA aven viyi kyA avH /AhmAyi. aEA vi aveE kryilw.

Eyvien Etw EnrM pul. cil mRu kryie tiyi. Ey viyi zixYAErAewA EpAyi iel H avRiyAmAyi. zixYA tniey viyi EpAey M avRiyAM. aviewyAek o viEy Ayi_tAM. 23pE aEA tiebrYAsi niM tAM vik avieweyi. jn Enre BNM k}ic l inwH vik vw. Ey ni pRti EzxM av aM k}ictH aviewevcAyi. 24Ey vuM zixYAM aview EA}ielH
22piE

EyAhA 6+25-47

1430
ni vH ElAki jIv n tANH eedvieR aM. 34L@k pRu, EBA, { H aM qEA}uM tAluM. 35aEA Ey pRu, {AnA jIv n aM. qiEl v vnH oriluM vizil. qi vizVsivnH oriluM dAhiy mil. 36qe ki@M ni vizVsi iel {A Enre niELAw pRu, 37qni pitAvH tv qiEl vM. qeRyw v ven {A eekevwiykymil. 38e e d v M qE A w A v z Ye w ecA {A sVi niM tAE} v. qni Ev ecA nl {A viritH . 39eedvM qni tiriverAM qni nxHwmAktH. avsAnnALi {A aver yNM. qe aycv {Anen ecAnANH #hi tH. 40 puen kAkyM avni vizVsikyM ec@vH nitY jIv lBiM. ayAeL aYdin i {AyM. qeR pitA vieR xHwM atANH. 41eyd Eyvieni mRumRu A wi. {A sVi niM tAE}iRi v amANH qH Ey pR ekAANv aventier mRumRutH. 42 eyd pRu, vnANH Ey. aveR anmAer nmRiyAM. av EyAEsPieR mk mAM. pie qen {A sVi ni v vnANH qv pRyA k}iyM? 43pE Ey pRu, mRumRu E. 44pitAvANH qe ayctH. av teyANH L@keL qeRy wEH kxiM. avsAn divsi {Anver yM. pitAvH kxiAv qeRy weA k}ikyil. 45vAck en q}utiyi@H eedvM qlA veryM pWiiM.* L@k pitA vien vikyM avni ni pWikyM ec@M. aEA av qeRyweM. 46 M pitAvi en kiil. avni niM vv mAmANH pitAvien kiutH . av pitAvien ki@H. 47 {A
eedvM ... pWiiM rNi eyzA. 54+13.

L@k mnilAi. atinAlv vikLi kyRi kPmiEl tiric@. avH Eyvien ke NmAyi.

Ey, jIveR aM av Eyvien ku. av avEnAw EcAdic @ , ErA, aH qEA}ANivieweyi ytH? 26Ey mRupwi pRu, qinA nieLe tirytH? qeR zi etLiyiA atH-t v i kiAENA ni v tH? al, {A stYmAyi niELAw pRye. ni aM ti t]pHt rAy ekAANH qe tirytH. 27 miyiel BNM nzVrmANH. ati nAltinAyi mitH . qA nAyi nilniM nitYjIv nmAy hArinAyi mi . mxYpu niH BNM nM. tA mxYpuEnAewA eH pitAvAy eedvM sAYew i}iu. 28L@k EyviEnAw EcAdic@, eedvM xHwew etAe v] ik { ecNM? 29Ey mRupwi pRu, eedvM vzYew v]iyANH ni ecEtH. eedvM aycvni vizV sikyANH av Evi ni ecEtH. 30aekAH L@k EcAdic @ , nie eedvM ayctAeN etLi yiA q atH - tv] i nI ec@M? o atH-tv]i {eL kANic A { nii vizV siAM. nIey ec@M? 31{L@ew pitAA mmiyi vc@ Bi A eedvM m ekAw. tiev}u kLi en q}utiyi@H. av H k}iA eedvM sVi niM aM ekAw.* 32Ey pRu, {A niELAw stYmAyi pRyAM. ni sVIy BNM t EmAezyl . qA qeR pitAvH sVi nim yTAmAy aM n. 33qA eedvieR aM? sVi
25mRukryi

av ... ekAw rNi sI. 78+24.

1431
niELAw stYmAyi pRye. vizV sivnH nitYjIv H. 48{A jIv t amA. 49 mmiyi vcH eedvM ekAw m (hArM) niL@ew pUvik k}ic@. qi@M av mric @ . 50sVi niM Ri v aM {AnA. a tiv mrNmil. 51 sV i niM v jIveR aM {AnA. aM tiv nitYjIv H . aM qeR zrIrmANH. ElAk jIv lBiM viDM {AeneR zrIrM nM. 52aEA eyd prsHprM ti A wi. av pRu, yA een sVM zrIrM nm Bi A trA k}iyM? 53Ey pRu, {A niELAw stYmAyi pRyAM. ni mxYpu eR zrIrM tiNM. aveR rM ni wiNM. aeli niLi jIvAyiriyil. 54 qeR zrIrM BikyM rM pAnM ec@kyM ec@vnH nitYjIv AyiriM. aven {A aYnALi yiM. 55qeR zrIrM yTA BNmANH. qeR rM yTA pAnIyvuM. 56qeR zrIrM BikyM rM wiyH kyM ec@v qi jIviM. {A ayALiluM. jIviM. 57 pitAvH qe ayc@. pitAvH jIvi kyM av mlM {AM jIvi kyM ec@. aEpAel qe Biv qA jIviM. 58 m miyi new pitA Bic aM EpAelyl {A. av aM ti. qi@M av mric@. {A sVi niM v a mANH. a tivnH nitYjIv lBiM. 59kPmilu eyd iyi pWiiEvyANH Ey etlAM pRtH.

EyAhA 6+48-7+3

atinA Ey pRu, Q pEdzM ni zH n mAEA? 62aEA mxYpu av viw E te tiric @ EpA ni kAElA? 63zrIrinH oM EnwA k}iykyil. {A niELAw pR vAk AvANH . v jIv n. 64pE niLi cil vizVsiil. (EyvinH vizVsiAver mnilAyi. dYM mt te avnitH aRiyA mAyi. tnietier vizVAsv n ec@venyM avnRiyAmA yi.) 65Ey pRu, a ekAANH {A pRtH, qeRyw vrA pitAvH avdiAv qeRyweil. 66Ey etl A M pRu k}i EA vLeryDikM zixYA aven vi@ EpAyi. piIwH av aveR ayAyikLAyil. 67 Ey teR pH aeAsHtl AErAwM pRu, niL@M qe vi@ EpAEA? 68ziEmA peAsH mRupwi pRu, kAEv, {eLview EpAM? nitYjIv t vcn nieR pluH. 69{ nii vizVsi . nI eedvieR prinA eN {LRiy. 70aEA Ey mRupwi pRu, {A nieL pu Eper tirew. pe niLielAv pizAcANH. 71 Ey ziEmA QsH k ErYAA vieR pu ydeyiyAyi sMsAric t H . yd pu aeA sH tlArielAvnAyi. pe av piIwH EyvinH qtier tiriu. EyvuM sEhAdrAM atiEzxM Ey glIlEdzmAek sric@. eydYyiel eyd aven ekAlA tM EnAiyi tinA Edzwi sri vA avnixHweil. 2eydew wArinA* awi. 3 ati
wArinA EmAezyew kAlH nAltH vxAlM tL@ew pUvIk mmiyi altien asH m riA eyd qlAeAlvuM o EtYk vAri wA Li tAmsici.

nitYjIveR vAk zixYA Ek@. avri vLerE piRupiRukyA yi, etA vixmM piwic pEd zmANH. eAA ereAu k}iyM? 61teR zixYA Eti prAti pRyeH Ey mnilAi.
60EyvieR

EyAhA 7+4-25

1432
pEdziA wi. 15eyd atHteu. av pRu, yAeLAri luM vidYAlyi EpAyi pWicii l. pieen yALiyM pWic@? 16Ey mRupwi pRu, {A pWi i kArY qeR sVml. qeR pEdz qe ayc veR vcnLANH. 17 eedvM #hi EpAel v]iNemA# hiv qeR pEdzM eedv i ni vtAeNRiyM. Q pEdzM qeR sVmelM ayAL RiyM. 18 sVM zy pWii v sVyM drvuM piwic @ pA mivnANH . qA aven aycv drvu EnwieAwA miv vizVAsEyAgYnANH . avni eteAmil. 19EmAez ni nYAymANM* tiEl? pE niLilAM a pAliil. ni eLinANH qe vDiA mi tH? 20L@k mRupwi pRu, nieR i tM wiyiri! { nie ekAlA miil. 21Ey avErAw pRu, {AenA rtH-tM vic@. a kH ni eLlAvM atH-te@. 22 EmAezyew nYAymANi pricHEcdn ei pRyH. (pE yTA i EmAezyl atieR pjH{A tAvH. EmAezyHM mu jIvici new L@kLi niANH pricHEC dnM te vtH.) atinA cilEA e}Ae zb divsM ikL@ew ECdnM ni nw. 23EmAez yew nYAymANmsric A NH zbdivsM ECdnM nw iyetH kANi. pie inANH zb divsM orAL@ew m}uv zrIr eyM suKewiytinH nieL EAwH EdxYewtH? 24 oM kA EpAel viDitH . nItiEyAew zriyAytien viDik.

nA EyvieR sEhAdrA av EnAw pRu, nI viwM viH ey dYyiel /vi EpAk. aEA aview nieR zixYAH nI kANi atH - tv] ik kANA k}iyM. 4L@k te aRi yNemH ovnA#hmei av teR v] ikeL mRc @ evci@ kArYmil. nie ElAki kAieAwk. nieR v]ik avrRiye. 5 (EyvieR sEhAd rA EpAluM avni vizVsici il.) 6 Ey teR sEhAdrAErAw pRu, qeR zriyAy smyM niymAyiil. qA nie EA}uM zriyAy smymANEl A . 7ElAki nieL evRuAnAvil. pE ElAkM qe evRu. q ekAeA {A ElAkErAwH pRy avew v]ik dxHwt 8a t i n A yANH. ni epALi EpAk. qeR zri yAy smyM gtmAyiil A ti nA {AniEA Q /vi EpAil. qeR zriyAy smyM niyM qiyiil. 9 Ey pR ti EzxM glIlyie ti. 10atinA EyvieR sEhAdr A epALi pewA EpAyi. av EpAyi}iEA Ey pr sYmAyi aview EpAyil . pkrM av rhsYmAyi aviewEAyi. pE L@k teANA Ey avdic i l . 11epA lH eyd Eyvien aEnVxi Ayi. av EcAdic@, qview ayA? 12aview o vliy sMGM A Ayi. avri plM rh sYmAyi Eyvieni pRyA yi. cil pRu, ayAeLA nl mxYnANH . pE mucil pR tH al, av jneL vifHFi kLAkyANH. 13pE M Ey vieni prsYmAyi qeiluM pRyA eeDrYmAyiil. av H eyd EntAeL BymAyi. Ey eyzElmi pWii 14/vM tAu pti k}iu. aEA Ey eedvAlyieli

Ey is H vAENA qH sMzyM 25aEA cil eyzElM nivAsi k pRu, yAeLyANH av


nYAymANM sInAyimlyi evcH eedvM te lic nYAymANM EmAez eedv ieR jntyH nki. puR. 34+ 29-32.

1433
ekAlA mitH. 26 pE qlAv M kAvAM EkvAM k}i y lLi vcANH av p EdzitH . M aven ati ni twymil. av isHvA eNH EntAA yTAmAyi R ici@AvAM. 27 pE yA qvi ewniANH vetH nmRiyAM. yTA isH vEA av qview niANH vet M aRi yil. 28Ey aEA}uM eedvAlyi pEdzikyAyi. Ey pRu, aet, {AnAerM qviewni v evM niRiyAM. pE {A qeR sVM aDikArill vi ritH. stYmAyv qe ayc tANH . niven aRikyil . 29pE {A aven aRiyM {A avni nimANH . av qe ayc@. 30Ey pREA L@k aven piwiA mic@. pE M aven etAwAnAyil. kArNM Ey ekAlewA smymAyi il . 31pE L@kLilDikM Ep avni vizVsic@. L@k pR u, { isHvieR vrvu kAirikyANH. isH vEA av yA ecyHttiEnA aDi kM atH-t viEmA? l. aekAH v teyAyiriNM isH. Eyvien piwiA ey dA mi 32Eyvieni jn kArM awM pRytH prIzA Ek Ayi. atinA mhApuErA hitAM prIzAM eedvAlyM sMri tAM niympAlker Eyvien piwiA ayc @ . 33aEA Ey pRu, {Anini niELAewA Rc@ smyM wiEy Ayiri. piIwH {A qe aycvniEl mwuM. 34nieLe tiryemiluM keil. {A lH niH qAmAvil. 35eydA prsH p rM EcAdic @ , n kupiwiAnAvA qvi EwANiv EpAvuk? av yvn Aew wyi citRiiw

EyAhA 7+26-46

new L@kL@ewyw EpAEmA? avnview yvnAer pEdzi EmA? 36nieLe tiriyAluM keil qM, {A l E ni vrAmAvil. qM yA pRy. qANitieR eyAe aM? priAAvieni Ey avsAn din emi. atAyi vuM DAn dinvuM. aH Ey ni ekAu vLer ci pRu, dAhi vH qeRyw v wiAM. 38qi vizVsiveR Xdy i niH jIvjlieR ndi vAhM AM. tiev}ui atA pRytH. 39 Ey priAAvi eniyAyi pRu vtH . AvH ver jnH nke iil. kArNM Ey ver mri kEyA mhtViEl yie}u EkEyA Ayiil . qA piIwH Eyvi vizVsic v H AvH lBiM.
37epnALieR

jn Eyvieni ti 40EyvieR Q vAk L@ k Ek@. avri cil pRu, Q mxY yTAi vAck nANH. 41m@v pRu, av isH vANH. EveR cil pRu, isH glIlyi niM vril. 42 dAvIdieR wMbi niAvuM isH vrik ey tiev}uH pRyH. dAvI d jIvici EbEehmi niM vem tiev}uH pRy. 43atinA EyvieR kArYi oEr aBiAyielA avA yil. 44Eyvien piwiA cil vzYe@. pE M ati niil. eyd EntA vizV siA mwi 45eedvAlyiel niympAlk mhApuErAhitAewyM prIzA ewymw mwieyi. puErAhit AM prIzAM EcAdic@, qA aven ekAuvrAtH? 46niympA lk mRupwi pRu, aveR vA

EyAhA 7+47-8+16

1434
avven piwiwA. aEA}v H aventier AErApNM nw AM. pE Ey mui niH nil vir ekAH q}utA wi. 7eyd mANik aEt EcAdYM plvM vic@. atinA Ey q}uE@ ni pRu, i pApM ecAv erilumEA? qi o pApvuM ecA ayA Q OIyew Em dYe kelRiye. 8 qiH av vIuM m@i niH nilH q}uti. 9 EyvieR vAk Ekv oAErArAyi lM vi@. i mnAyv dYM; bAiyv piAel. EyvuM OIyM aview tnic A yi. av Ey vieR mi nikyAyi. 10Ey vIuM tlyyi avELAw EcAdic@, OIEy, nie ew v qview? M nie A riey viDicilElA? 11 av mRu pwi pRu, EBA M qe viDi cil. aEA Ey pRu, a ekAH {AM nie viDiil. niniEA EpAkAM, pE vIuM pApM ectH. Ey ElAkieR kAzmA 12piIwH Ey jneL vIuM pWi ic@, {A ElAkieR kAzmA . qe agmiv ori luM i vI}il. av jIv n kAzM lBiM. 13pE prIzA EyviEnAw pRu, nI niei pRyEA, etlAM stYmAeN pRy oEr eyArA nIyANH. atinA {H aetAM aMgIkriAnAvil. 14Ey mRupwi pRu, aet, {A Q pRyetlAM qei yANH. pe {A pRy ArY eLlAM L@kH vizVsiAM. q ekAH? kArNM, qniRiyAM {A qview ni v qM. {AenEA A EpAetM. {A nieL EAelyl. {Aenview ni v evEA qEA@ EpAevEA niRiyil. 15mAeryM viDi EpAelyANH ni qeyM viDitH . {A eryM viDi il. 16pE {A viDicA a

k ew vAkeLAL@M mh ANH. 47 prIzA mRupwi pRu, Ey nieLyM mArAiyiri! 48jnnAykAri eriluM Ey vi vizVsiEcA? l. { prIz ArilAeriluM vizVsiEcA? l. 49nYAymANmRiyAet aview twi c @ wiy jnM mAEm avni vizVsiZ. av eedvieR zApilANH. 50qA nieAEdemAsH avew yiwyiluAyi. ayA mAmANH mH Eyvien sziA EpAyi utH. nieAEdemAsH pRu, 51o ven vicArN wAet viDiA new nYAymANM avdi il . aven ecyH t evRi yAet nmven viDiAnAvil. 52eydmANimA mRupwi pRu, nIyM glIlyi niM vv nAENA? tiev}uk pWik. glIlyi niM o vAckM viel nin mnilAAM. 53eyd EntAeLlAvM vIwkLi El EpAyi.* EvzYAv ] iyi ov piwiew Ey olivu mlkLiEl EpAyi. 2 atirAviel te av eedvA lyiEl mwiEAyi. L@k eLlAM aveR aw v. Ey H aver pWiic@. 3zAOimAM prIzAM o OIey aview ekAuv. vYBicArM mi yANH av aveL aview ekAuv tH . eyd aveL L@kL@ew mi blmAyi ekAuv. 4av EyviEnAw pRu, ErA, v teR teR BAvlA ov mAyi eelMgikbM puliyti nANH piwieiritH. 5niympr mAyi EmAez nEAw kli rM et@ ec@veL kelRiu ekAl NemH. {eL ecNemA nI pRytH? 6Eyvien A nANH eyd Q EcAdYM yict. H etAeyeiluM pRi@ EvNM

7+53-8+11 EyAhA suviEzxieR p} yM vizVsiniyvumAy #I pti kLi Q BAgM Eciil.

1435
stYviDiyAyiriM. qekAe EA? {A viDiEA {A tni cl. qe ayc qeR pitAvuM qEAewAmH. 17 ru sAik oErkArYM pRA a yATAY mAyi sVIkrik qANH niL@ew nYAymANM pRytH. 18qei pRy sAikLi orA {AnANH. qe ayc qeR pitAvANH qeR mE sAi. 19jn EcAdic@, qview nieR pitAvH ? Ey mRupwi pRu, qeEyA qeR pitAvienEyA niRiyil. qA qe ni LRiA aEA qeR pitA vienyM niLRii@AvuM. 20eedvAlyi pEdziEA }ANH Ey etAe pRtH. B$A rieR awiANH avni pRtH. qi@M M aven piwi wiyil. EyvieR zriyAy smyM niyM yiil. eydH Eyvieni mnilAil 21Ey vIuM L@kELAw pRu, {A nieL vi@EpAM. nieL e tiryM pE ni niL@ew pApELAwwi mriM. {A EpA iwE ni vrAnAvil. 22aekAH eyd sVyM EcAdi c@, Ey htY ec@EmA? {A EpAiwE nieAnA vil qH av pRyElA? 23qA Ey eydErAw pRu, ni tAe} nivrANH. pE {AnAke mkLi niM v vM. ni Q ElAkielyANH, {AnI ElAkielyl. 24{A ni ELAw pRu, ni niew pAp ELAw wi mriemH . {A * q ni vizVsiA pM ni niL@ew pAp ELAew mriM. 25eyd EcAdic@, aEA nI rANH? Ey mRupwi pRu, {A di mt niELAw q pRi EvA atANH {A. 26qni
{A puR. 3+14 eedvieR EprAyi pEyAgic i ri EpAel. pE {A avnA (isH) qM kAM.

EyAhA 8+17-38

nieLi vLer pRyAH. qni nieL viDiAmH. qA qe aycvni niM Ek mAEm {A L@kELAw pRy. av stYM pRy. 27 Ey eriyA pRy etH L@kH mnilAyil. pitA vieniyAyi Ey avErAw pRitH. 28atinA Ey av ErAw pRu, mxYpuen ni yM. {A q ni LEA aRiyM. {A Q ec@ etAM qeR sVM aDikArM ekAel M niLRiyM. pitAvH qe pWiic mAEm {A pRy ZevM niLRiyM. 29qe aycv qEAewAH. aven sEAxii kArY {Aen EA}uM vi. atinA av enAriluM qe Epiyil. 30Ey etlAM pRyEv oEeRE avni vizVsic@. pApi ni EmAcnei 31aekAH ti vizVsic eydErAwH Ey pRu, qeR vcn ni wM asri cA ni qeR yTAilu zixYArAyiriM. 32 aEA ni stYmRiyM. stYM nieL sVt rAM. 33eyd mRupwi pRu, { aAhAmieR mLANH. {eLAri luM awimkLAyiil. qenyA pie { sVtrAem nI pRytH? 34Ey mRupwi pRu, {A ni ELAw stYmAyi pRye, pApM ec@ verl A M awimkLANH . pApmANH avew yjmAn. 35orwimyHH o wMbi irmAyi tAmsiAnA vil. pe mk wMbi ir ew. 36pu nieL sVtrA iyA ni yTAi EmAci ew. 37ni aAhAmieR mLAeN qniRiyAM. pE nieLe ekAl A nA#hi. qeEA? qeR pEdz sVIk riA niLixHwewil. 38qeR pitAvH qe kAiy mAM {A niELAw pRy. niL@ew pitAvH pR ni ec@.

EyAhA 8+39-9+2

1436
49Ey pRu, qe tM bADi cieAM l. {AeneR pitAvien mhtVew. pE nieLe apmAni. 50 qiluM {AeneR mhtVinAyi miil. qni Evi a kAMi ovH. viDikAvuM av te. 51{A niELAw stYmAyi pRye. qeR vcnLsriv mrNe Enriwkyil . 52eyd Eyvi EnAw pRu, {iEA mn ilAyi. nin pizA bADyue H, aAhAmM vAckM mric@. pE nI pRy, qeR vcn Lsriv oriluM mrNM cicRiykyil qH. 53{L@ew pitAvAy aAhAmiEnA mhA nA nIey nI kEA? aAhAM mric@. vAckM mric@. nI erA nieR vicArM? 54Ey mRupwi pRu, {A qee mhtVewiyA ati vilyil. qe mhtVew v qeR pitAvANH. av niL@ew eedvmAeN ni pR ykyM ec@. 55qA ni yTAi aven aRikyil . qnivenyRiyAM. qniven aRi kyiel {A pRA {AM nieLEAel NynAM. pE {Anven aRiyM. aveR vA keL {AnsrikyM ec@. 56{A vdivsM kANAM q tYAzyi aAhAM sxHwnA yi. aekAH ayA sEA xic@. 57 eyd EyviEnAwH pRu, qH? ninH a vyS EpAluM yiil. qi@M nI aAhAmien ku qvkAzewEA? 58Ey pRu, {A niELAw stYM pRyAM. aAhAM jni ti muM {AH . 59 Ey pREA L@k aven qRi yA kl @ keLw. Ey mRH eedvAlyM vi@EpAyi.

39aEA eyd pRu, aA hAmA {L@ew pitAvH . Ey pRu, ni aAhAmieR yTA puArAyiei aAhAM ecyH t etAe niL@M ecNM. 40 eedvi niM Ek stY niELAw pR o mxYnA {A. pE nieLe ekAlA mi. aAhAM a EpAelAM ecyHtil. 41aekAH ni ec@tH niL@ew sVM pitAvH ec@v te. pE eyd pRu, { jArs tikLl. eedvmANH {L@ew pitAvH. {L@ew k pitAvuM avnANH. 42Ey eydErAw pRu, eedvM yTAi niL@ew pitAvAeNi ni qe sHEnhiNM. eedvi ni v {AniEA viewyH. {AeneR sVM aDikArill . view viritH. eedvM qe ayc@. 43{A pRyetAM ni mn ilAil. qekAH? niH qeR pEdzM sVIkriA sADi A ekAH te. 44pizAcANH niL@ew pitAvH. ni aveR mLANH. av pRy kArY ni ec@. dYM mt te pizAcH o ekAlyALiyAyi. av stYviErADiyANH. avnilA ke stYM aEzxM l. av pR y Nk EpAelteyANH av. av NyM NyA ew pitAvuM NH. 45 {A stYM pR y. aekAANH ni qi vizVsiAtH. 46{A pApi vALiyAeN etLiyik. {A stYM pRA qekAH ni qi vizVsiil? 47eedvs tiyAyv eedvM pRyetEA a sVIkri. qA eedv i nivrlAtinA niL veR vAk sVIkriil.

Ey teiyM aAhA mieniyM pRy 48eyd mRupwi pRu, nI o zmrYAArnAeN { pRy. nie tM bADici@e { pRy. { Q pRyetAe zriyEl?

jnA anAy oven suKew nw EpAkEv Ey oren ku. jnicEA te ayA anAyi. 2 EyvieR zixY

1437
A avEnAw EcAdic @ , ErA, yA jnA anANH . qA ew pApmANH ven anAi ytH ? ayAL@ew te pApELA mAtApitAL@ew pApELA? 3Ey mRupwi pRu, aveR EyA aveR mAtApitAL@ewEyA pApLl aven anAiytH . {Anven suKewEA eedv ieR zi L@k kAti nANv anAyi jnictH. 4pk tI vErM qe aycveR EjAlik nAM wrNM. rAiyi M EjAli ecAmAvil. 5 Q ElAki {AAyiriEA ElAkieR kAzM {AnANH. 6 Ey pRu k}iH mi i ecLi }ecw. av ecLi aeR kkLi puri. 7Ey ayAELAw pRu, nI ecH ziElAhAM (Q vAieR aM ayyHev qANH) Li k}uk. ayA LiEl EpAyi k}uki kA}HcEyAew mwiv. 8 mH ayA yAcitH L@k ki. avM ayAL@ew ayAM pRu, tA! qEA}uM v}iEyAri yAcicv te EyA yA? 9 cil pRu, aet, av te. pE mu cil pRu, al avnl tH. avenEAel kA EveRAvnANitH. aekAH ayA te pRu, mH anA yiv teyA {A. 10L@k EcAdic@, qAyi? nineen kA}Hc tiric@ kii? 11ayA mRupwi pRu, Ey ev viLiewyA alM ecLi }c@. av aeteR kkLi puri. qiH ziElAhAM Li EpAyi k}ukA qEAw pRu. atinA {A EpAyi ziElAhAM Li k}uki. aEAe}ni kA}Hc yM kii. 12L@k avEnAw EcAdic@, mxY qviewyH? ayA pRu, qniRiyil. Ey suKewiyven eyd EcAdYM ec@ 13anrM av ayAeL prIzA ew awE ekAuv. anA

EyAhA 9+3-23

yivnAyi ayA. 14Ey ecLi }c H aveR kkH kA}H c nki. zb divsmANH Ey ecyHttH. 15aekAH prI zA avEnAw EcAdic@, nine enyANH kA}Hc kiiytH? ayA mRupwi pRu, av qeR k kLi ecLi puri. {A k k}uki. qni kA}HcyM kii. 16prIzAri cil pRu, zb ieR nYAymANLsriA v eedvi nivnl. m@ v pRu, pE pApiyAy o vnH rM atH-tv]ik kAA nAvil. eyd prsHprM aMgIkri cil. 17 eyd EntA ayAELAw vIuM EcAdic@, ayA nie suK ewi. kA}H c t. aveni nieR aBiAyemANH? ayA mRupwi pRu, av o vA cknANH. 18qA eyd etAM yTA i ayA sMBvic kArY LAeN vizVsiciil. ayA aM EA suKevmA eNH av vizVsic i l . pE piIwv ayAL@ew anmmAer Lyc@vi. 19eyd anmAErAwH EcAdic@, v niL@ew mknAENA? av jnA anAyie ni pRyEA? pie EAe}en av kA}Hc kii? 20aveR anmA mRupwi pR u, v {L@ew mknAeNM av jnA anAyieM {RiyAM. 21 vnH EAe}en kA}Hc kiiey mAM {Ri yil. rANveR kkeL suK ewiyetM {Riyil . avEnAw te EcAdik. tei e mRupwi pRyA mAM AyemA e avnAyiuH. 22 av en pRyA kArNM av eydEn tAeL BymAyi. Ey isHvA eN pRy oAErAeryM t ziiemH eydEntA EnrE tImAnic i . aen ec@ver EntA eydi yi niM puRAM. 23aekAA NH ayAL@ew mAtApitA av

EyAhA 9+24-10+8

1438
36ayA EcAdic@, EBA, rA mxYpu? pRy qielniv ni vizVsiAmElA. 37Ey ayAELAw pRu, nI Enr Ete aven ki@H. niEAwi EA sMsAriv teyAN v. 38ayA pRu, {A vizV si kAEv. anrM ayA mui Eyvien nmsHkric@. 39Ey pRu, {A Q ElAk vtH tIH kliAnANH. a kA}Hc nkAM kA}Hcye k ver arAAM. 40tAM prIzA aview si hitrAyi. av a Ek@. av EcAdic@, {L@M arAeNEA? 41Ey pRu, ni arAyi evi ni pApmAmA yiil . pE ni pRy ni kANAemH . atinA EA ni pApikLANH.

AymAyi avEnAw EcAdik q pRtH. 24atinA eydEntA a nAyiven viLic@. vIuM vrAn v pRu. eydEntA pRu, stYM pRH nI eedve mhtV ewNM. Q mxY pApiyA eN {RiyAM. 25ayA mRupwi pRu, ayA o pApiyAeNi atH qniRi yil. pE o kArYM aRiyAM. {A anAyi. EAe}ni kA}Hc kiiyiri. 26eydEntA EcAdic@, av ninAyi qA ecyHttH? av qen nieR kkeL suK ewi. 27 ayA mRupwi pRu, {A niELAwH aetlAM pRu k}iu. pE nieLe icil. qinA NietlAM niyM EktH? ni M aveR ayAyikLAkENA? 28av EkApAlrAyi. ayAeL zkAric@ekAu pRu, nI av eR zixYnANH. { EmAezyew ayAyikL@M. 29eedvM EmAezEyAwH sMsAric @ ev {RiyAM. qA Q mxY qview niA vet EpAluM {Riyil. 30ayA mRupwi pRu, vLer atH - tmAyiriu. Ey qviewniA vet ni Riyil. pE av qeR k keL suKewiyiri. 31eedvM pApikeL iiel nmelAm RiyAM. qA te rADikyM asrikyM ec@ver eedvM iM. 32jnA anAeyAven dYmAyAeNArA suKewtH. 33yA eedvi niM vvnA yiriM. alApM EpAelA M ecA avnAvil. 34eyd EntA mRupwi pRu, nii pApM niRiri. { eL nI pWiiA EnAEA? av ayAeL aview niM oAwic@vi@. Iy at 35ayAeL eydEntA oAwic@ vi kArYM Ey aRiu. Ey ayAeL kei EcAdic@, nI m xYpuni vizVsiEvA?

10

wyM AwM Ey pRu, {A niELAw stYmAyi pRyAM. i etA}u iEl kyRuv vAtililUew EvNM EvzivA. alApM av knANH. wkeL EmAxHwi NmvnH. 2 qA wkL@ew wy vAtililUewyAvuM Evzik. 3w yEvi kAvAr vAti R . wk wyeR zbHdM i . wy teRyAw@keL Eper w viLicH puRE nyi. 4 qlA wkeLyM wy puRE ekAuv. av avyH mE nwH avey nyi. aveR zbHdM aRiyAvu ekAH wk aven agmiM. 5qA aRiyA oven wk agmiil. av ayALi niH oAwiEAM. kAr NM, ayAL@ew zbHdM avyHRiyil. 6 Ey L@kELAwH Q pm pRu, qAltieRyM av mni lAyil. Ey nly iwy Ey vIuM pRu, {A niELAwH stYmAyi pRye. wk vAti {AnA. 8 qni mu vverlAM kAM kvcAmA. wk av
7aekAH

1439
9 {AnA ecviekAwil. vAti. qilUew Evziv rewM. ayAH akE vri kyM puRE EpAkyM ecAM. vzYmetl A M ayA ki@M. 10k vtH EmAxHwiAM ekAlA M nziiAmANH. {A vtH av jIvM atieR m}uv nyM ntinANH. 11nlyiwy {AnA. nlyiw y wkH aveR jIv n . 12liyHH wkeL sUi vM wyM ti vYtYAsmH. liAr wieR wmyl. a ekAH ecAyH vtH av kA EA av wkeL EpicH oAwi rewM. ecAyH wkeL micH avey citRiM. 13av evRuM liAr mAmAytinAlN v oAwiEAtH. ayAH w eLi vicArmil. 14-15 wkeL pripAli nl w y {AnA. pitAvH qe aRi y EpAel qeR wkeL {An RiyM. qeR pitAvien {AnRiy EAel qeR wk qeym RiyM. Q wkAyi {AeneR jIv n. 16qniH mH wk wiyH . av Q etA}uilil . qniveyyM nyiNM. av qeR zbHdM EkM. BAviyi o etA}uM oriwyM mAmAM. 17 sVM jIv tYji qe pitAvH sHEnhi. vIuM kiA nANH {A qeR jIv ntH. 18qeR jIv M qi niH qwekAu EpAkyil . qeR jIv {A sVyM tYjikyANH. qiti avkAzmH . a tiric@ kiA avkAzvuM qni H. tAeNeR pitAvH qEAw pRtH. 19EyvieR Q vAk eyd ewyiwyi vIuM BiiAi. 20aDikM eydM pRu, avni o tM bADiciri. atven &AnAiyiri. pieinH aveR vAk Ek? 21qA mH eyd pRu, tM bADicveR &A vAkLl. tinH a kA}Hc nvAnA EmA? l. 22aetA

EyAhA 10+9-35

eyd eyvientier zItkAlmAyi eyz Elmi tixHEWA/vieR* smy mAyi. 23Ey eedvAlyi zElA EmAeR m$pilUew nwk yAyi,. 24 eyd EyvieR @M wi av pRu, qkAlM nI {eL Q aniittVi ni M? nI isH vAeNi { ELAw vYmAyi pRyk. 25Ey mRupwi pRu, {A Enr e te niELAw pRi@H. pE ni vizVsicil. {A qeR pitAvieR Epri ec@ atH-tv]ik {AnAer etLi yi. 26pE ni vizVsi AetekAH ? kArNM ni qeR wkLl. 27qeR wk qeR zbHdM Ek. qnivey aRiyAM. av qe piw. 28{A avyH nitYjIv n. av oriluM mriyil . avey qeR eekyi niM piwiec wA mAvil. 29qeR pitAvH qeR wkeL qni t. av nANH ql A iluM vliytH . M qeR pitAvieR eekyi niM wkeL EmAxHwiAnAvil. 30pitA vuM {AM ote. 31eyd vIuM Eyvien qRi yA kelw. 32qA Ey av ErAw pRu, {A pitAvi ni pl nl kArYL@M ecyHt. ni av kAkyM ecyHt. ti kArYinA nieLe ekAl @ tH? 33eyd pRu, nI ecyHt cil nl { nie kelRiytH. pE nI pR vAkeLlAM eedv vimANH. nI evRuM mxYnANH. pE nI eedvmAeN sVyM av kAzew. atinAlA { nie kelRiu ekAl@tH. 34Ey mRupwi pRu, niL@ew nYAymANi en q}utiyi ri, {A pRu ni Edv ArANH.* 35Q tiev}uH eedvs EzM kiiyver EdvAer viLic @ . tiev}uk qEA}uM
tixE H WA/vM hAKA. fisMbRi eyd EGAxi o viEzx vArM. {A ... EdvArAN H rNi sI 82+6.

EyAhA 10+36-11+21

1440
8 zixYA mRupwi pRu, pE ErA, eydYyiel eyd a ey kelRiyA micvrANH. aM Qyiew. qiuM ayH aview EpAkNemEA? 9 Ey mRupwi pRu, divsM pu mNi kAzme zriyEl ? pk nwv tim Riu vI}il. kArNemeA Q ElAkieR evLic i av kANAM. 10pE rAiyi nwv tivI}u. kArNM? aveR kA}Hc yH Ev kAzmil. 11Ey etlAM pRti EzxM pRu, new suXH lAs R u. aven NAnA {A EpAtH. 12zixYA mRupwi pRu, pE kAEv, av RukyAeNi suKM ApiM. 13lAs mric@evANH Ey a mAiytH. qA zixYA vicA rictH lAs sVABAvikmAyi Ru evH Ey pRuevANH . 14atinA Ey vYmAi, lAs mric @ . 15{AnviewyilAtiti {A sEAxi. nieL kti {A sEAxi. kArNM EA ni qe vizVsimEl A . nmiEAte aveRyw EpAkAM. 16aEA didiemAsH q viLi ew EtAmsH m@ zixYAErAw pRu, nM EpAkAM. eydY yi EyviEnAewAM nmM mriAM.

stYmANH . 36{A eedvpunANH q {A pRytH eedvdxNmA eN pie nieLA pRy tH. eedvM tirewH miyiEl ycvnANH {A. 37qeR pitAvH qH ec@EvA atH {A ecyHti el i qeR vA vizVsi E. 38qA pitAvH ec@tH te {AM ecyHtA qe vizV sik. ni qi vizVsi ilAyiriAM. pE qeR v]i kLi vizVsik. aEA ni aRiykyM mnilAkyM ec@M; pitAvH qiluM {A pitAvilu meH. 39eyd vIuM aven piwiA mieciluM av av ri niM re@. 40piIwH Ey EyAA ndi kwH EyAhA mH sHnAnM nwiyi iwE EpAyi. Ey aview i. 41aEnk aven smIpic@. av pRu, EyAhA oriluM atH-tv]ik ecyHtil. qA EyAhA yAeLi pRetlAM zriyAyi. 42aview aEnkM Ep Eyvi vizVsic@. lAsRieR mrNM EbTAnYyi lAs q o dInmAyi kiw. view eyANH mRiyyM sEhAdri mA yM tAmsicitH. 2(Et mRiy yANH piIwH Eyvien eetlA BiExkM ecyHtM aveR kAlukeL tlmwi ekAH wcM.) mRiyyew sEhAdrnANH EA ErAgiyAy lAs. 3aekAH mRiyyM mA yM sEzvumAyi orAeL Eyvi eRywE ayc@ pRu, k AEv, ayew iy suXH lAs ErAgiyAyiri. 4 EkH Ey pRu, Q ErAg ieR aYM mrNml. eedv ieR mhtViERtANH. mxYpu mhtVmAkAnA vtH. 5 (Ey mAeyyM sEhAdrieyyM lAseRyM sHEnhici). 6lAs ErAgiyAeN EkEA Ey tA pAiiw ru divsM wi ti. 7aEA Ey zixYAErAw pRu, nmH eydYyiEl mw NM.

11

Ey EbTAnYyi EbTAnYyieli. aEA E}M lAs mric@evM klRyi lAyi@ te nAlu divsmAeyM Ey aRiu. 18eyzElmi niM ru nA}ik mARiyAyi EbTAnY. 19aEnkM eyd mAEyyM mRiy EyyM kANA v. sEhAdren RicH aver smADAniiAnANH eyd vtH. 20Ey ve mA aRiu. av ecH aven sic @ . qA mRiy vIi ti. 21mA EyviEnAw pRu, kAEv, aH view Ayievi
17 Ey

1441
qeR sEhAdr mriilAyi. 22qiluM eedvEAwH EA}uM nI vzY ewtH q teyAyAluM ninv temH qniRiyAM. 23Ey pRu, nieR sEhAdr q}uE@ vIuM jIviM. 24mA pRu, aYnALi L@ k yie}uEEA avM yie}ueemeniRiyAM. 25Ey avELAw pRu, {AnA punAnM. {AnANH jIv. qi vizVsiv mricAluM vIuM jIviM. 26qi vizVsic@ jIviv yTAi ori luM mriil. nIyi vizVsi EvA mAE? 27 mA mRupwi pRu, vH, k AEv. eedvpunAy isH nIyA eN {A vizVsi. ElAki El vv nIyANH.

EyAhA 11+22-46

36eyd pRu, EnA, Ey lAsRien qmAM sHEnhici. 37pE cil eyd pRu, Ey or kA}Hc nki. lAs mriti ni twyA q ekAH avenAM ecyHtil? 38vIuM EyvieR mni d+KM niRu.

Ey kry pRH mA mRiyyew awE EpAyi. av mRiyEyAwH oyH sMsAric@. mA pRu, viewyH. av nie aEnV xi. 29 a Ekywen mRiy q}u E@ EyvieRywEH oAwi. 30Ey ver #Amieliyi il. avnEA}uM mA aven sic l teyAyi. 31mRiyey vIi vc@ zVsiic@ ekAi eydM avELAewAM EpAyi. av epe puRE EpAtv ki. av lAs RieR klRyi kryA EpAkyA eNH av kti. 32av Eyvu Ayi lei. mRiy Ey vien kEA aveR kA vI. mRiy pRu, kAEv, nIyiviewyAyiei qeR sEhAdr mriilAyi. 33mRiy krytH Ey ku. av ELAewAM v eyderyM Ey ku. avM krykyAyi. Ey vi kw d+KM EtAi. aveR XdyM kli mRu. 34Ey EcAdic @ , qviewyANu niLven sMsHkrictH? av pR u+ kAEv v kAluM. 35Ey kru.
28yM

Ey lAsRien vIuM jIvii lAsRien awM ecyH t kl R yiElv EpAyi. vAti vli eyA kl@ekAwc o hyAyi atH. 39Ey klic@, klH qw mAU. mA pRu, pE k AEv lAs mrici@ nAlu divs mAyi. a RA dgm AvuM. mric L@ew sEhAdriyAyi mA. 40aEA Ey mAEyAw pR u, {A niEAw pRtH oAi k. vizVsievi eedv ieR mhtVM nin kANAem {A pRiEl? 41atinAlv kl H i mAi. aEA Ey mkLiEl EnAi pRu, pitAEv, qe victinH {AnyH ni pRy. 42 aH qEA}uM qe vieeni RiyAM. qeR @m L@keL ktiyANH {AnietAeRtH. nI qe ayctAeNH av vizVsi Nem {A #hi. 43 pRti EzxM Ey vliy ci viLic@, lAs puR v. 44 mric v puR v. aveR eekkAluk NixN ekAu epAtii. mKM vAlyi epAtii. Ey L@kELAw pRu, aveR Em niH vOeLwH aven EpAkA nvdik. Eyvien vDiA ElAcn (mA. 26+1-5; meA. 14+1-2; lUeA. 22+1-2)
45mRiyey sziA vLery DikM eyd qiyi. Ey ecyHttH av ku. avrilDikM EpM Eyvi vizVsic@. 46qA

EyAhA 11+47-12+11

1442
Ey suXELAewAM EbTAnYyi (mA. 26+6-13; meA. 14+3-9)

cil eyd prIzAewywEH ec. Ey ecyHtetlAM av prI zAErAw vivric@. 47aEA prIz AM mhApuErAhitAM EcH eydsB viLic@i. av EcAdi c@, nAem ecA. Q mxY vLer atH-tv]ik ec@. 48aven Q v}iyi wrA nL vdicA qlAvM avni vizVsi M. aEA ERAmAA vH new eedvAlyvuM rAjYvuM eekywM. 49 vxe mhApuErAhitnAy kPAvuM aviewyAyi. k PAvH pRu, nieAM aRiy kyil . 50 EdzM m}uvM nzi tiluM o mxY jni Evi mri niL@ew nyHAeN ni tiricRiyil. 51 kPAvH sVyM ciic@A iytl. avnAyi vxe DAn puErAhit. nilyi vcikyAyi ayA. Ey rAjYi Evi mriemH ayA pRu. 52aet, eydjntyH Evi Ey mriNM. ElAkM m}uv citRiiw eedvieR m@ m EviyM wiyANH av mri tH. avereylAM sMGwiicH oA tinH av mriNM. 53aH eydA EntA Ey vien ekAlA tImAnic@. 54atinA lv eydewyiwyi sVt mAyi nw nii. av ey zElM viH mmiyHweAriwE EpAyi. Ey qyImiel ngri El EpAyi zixYAErAewAH aview ti. 55eydew epsh /vM aw i. nAipuRLi niH an vDiyAL@k epshyHH eyzElmi El EpAyi. IkrNi EtYk kANv EpAytH. 56av Eyvien tiru. eedvA lyi av prsHprM EcAdic@, Ey /vi vEmA? nin e EtA? 57 mhApuErAhit AM prIzAM Eyvieni o EtYk rvH Riyi. er iluM Eyvien kAluw teL vivrmRiyiNM. aEA mhApuErA hitAM prIzAM Eyvien piwiAmElA.

12

epshyH H RudivsM mH Ey EbTAnYyiEl EpAyi. lAs tAmsic lmANtH. (lAs RienyANH Ey mrNi niH yiytH.) 2 aview av Ey vinH o aA}viH oiyi. mA hArM viLi. lAsRuM Ey viEnAewAiH Bic@. 3mRiy vil EyRiy mAy nAdI eetlM o iekAuv. avLtH Eyvi eR kAlukLi o}ic@. teR tlmwi ekAH av aveR pAd wc@. nAdI eetlieR sQrBYM mRiyieluM niRu. 4 EyvieR zixYArielArAL@M piAlH aven oieAwv mAy ydA sHriEyAM aviewy Ayi. mRiyyew v]i ayA piwicil. yd pRu, 5 mRH eviAzi sugeetlmA NitH. a viH pNM pAvH nkiyiei. 6 pE ydyHH pAvELAwH yTA tAlrYemAM Ayiil. avenA knAyi ekAANvnen pRtH . zixYsMGieR pNei sUi c i tH ydyAyi. wyH iew avnti niM pNM EmAxH w i kyM ecyHti. 7Ey pRu, aveL twytH. qeR zvsMsHkAr divsinAyi av tH ecyHt qirie. 8 pAv niiwyi qEA}umH . qA {A qM niELAewA Avil. lAsRientier FAElAcn EbTAnYyilueH eyd rilDikM EpM Eku. atinAlv Eyvien kANAnEA@ EpAyi. lAsRien kANAM wiyANH av aEA@ EpAytH. mrNi niH Ey yiy LANH lAs. 10atinA mhApuErAhitA lAs Rien ekAlAM pripAwiyi@. 11lAs kArNM aDikM eydM tL@ew EntAeL viH EyvieR ayAyikLAE. atinAlANH
9 Ey

1443
eyd EntA lAsRien ekAlA nAElAcictH. Ey eyzElmi Evzi (mA. 21+1-11; meA. 11+1-11; lUeA. 19+28-40)
12piEH epshA /vien iy vliy jnM Ey eyz ElmiEl ve Ek@. 13pnu kL@mAyi v av Eyvien siA puRiRi. av viLic@ pRu,

EyAhA 12+12-32

aven vA}Hk! sVAgtM! k AvieR nAmi v ven eedvM a#hie! sIn. 118+25-26 yi AEylieR rAjAvien eedvM a#hie!
14Ey o k}utiyew puR kyRiyA puRetH. tiev}ui pRyEAel. 15

sIEyA ngrEm ByeEw! tA, nieR rAjAvH v. k}utiyew puR kyRi! esKrYAvH 9+9

mrNeyM jIviteyM pi 20tAM yvnAM aviewyA yi. epshA /vi rAD nyH vvrAyi av. 21av PiliEAsieRywE EpAyi. (glIlyiel EbTHsyidAyi niM vvnANH PiliEAsH.) yvnA pRu, EBA, {H Eyvien kANNM. 22PiliEAsH aeyAsi EnAwiArYM pRu. avrivM EpAyi EyviEnAwM pRu. 23Ey avErAw pRu, EA }ANu mxYpu mhtVewvA smyM. 24{A niELAw stY mAyi pRye. EgAtumNi mi vI nzicieli atH qEA}uM oerA viAyie riM. pE nzic A a vLkyM aEnkM vik l A diikyM ec@M. 25sVM jIven sH E nhivnH a nxH w ewM. Q ElAkiel sVM jIvitM evRuv a sUiM. av nitYjIv lBiM. 26qe Uxiv qe agmiNM. {A EpAiweA e qeR dAs qEAewAmA yiriM. qe Uxiver qeR pitAvH driM. teR mrNei Ey {AnAek }u. {Aen pRyNM? pIFnieR Q smy niH qe ricAluM pitAEv q pRyENA? l, pIF nEL@ vAAnA {A Q kAl te vtH. 28pitAEv ayew nAmM mhtVewe. aEA sV i nieArzrIri m}i, {An tien mhtVewiyiri. ni yM aen ec@M. 29aview niiv zbHdM Ek@. aetAriwim}mAeNv pR u. pE m@v pRu, o dt EyviEnAw sMsAric@. 30Ey avErAw pRu, zbHdM qe Ezic@tl. ni tAyi. 31ElAkM viDie Ew smymAyi. EA Q ElAk ieR BrNADipnAy pizAcH puR AewM. 32 {A miyi niM yewM. a sMBviEA {A ql A veryM qiEl
27 EA

16EyvieR zixYAH dYM etAM mnilAyil. pE Ey mhtViElyeti EzxM etlAM aveni q}utevyA eNv mnilAyi. av EviyANH t ql A M ecyH t etM av oAic@.

Eyvieni jn Ey mrNi ni ykyM aven klRyi niM puR viLiyHkyM ecyHt sMBv inH EyviEnAewAM aEnk sAikLAyi. jnM EA }etlAmA m@vErAwH pRytH. 18Ey Q atH-tM vic@ q EkH anvDi Ep Eyvien kANA niRi. 19 atinA prIzA pr sHprM pRu, tA, new pripA wikeLAM nwil . ql A vM aveR ayAyikLA.
17 lAsRien

EyAhA 12+33-13+2

1444
aDikM EpM vizVsic@. qA prIzAer av Byi. atinA lv tL@ew vizVAsei oM R pRiil . eydi yi niM puRAewEmA qA yi av ByM. 43mxYni ni mhtVmANH eedvi ni mhtVEA v xHwetH. EyvieR pEdz jn eL viDiM 44aEA Ey ci pRu, qi vizVsiv yTA i qe aycvenyA vizV sitH. 45qeAv yTA i kAtH qe aycv enyANH. 46{A kAzmA. {A Q ElAkiEl v. qi vizVsiv ilu}lAtiriA nA {A vtH. 47 L@keL viDiAnl aver riAnA {AeniytH . ati nA qeR vcnM Eki@M asri Atiriver viDi {AnA yiriil. 48qeR vcn t_ kyM vizVsiA mwikyM ec@ ven viDiAenArAL@H. qeR sEz ayAeL avsAnnALi viDiM. 49 kArNM? qeR vcn qERtl . qe ayc pitAvH qA pREyetM pWiiE etM qEAw pRi@H. 50pitA vieR kl n yi niANH nitY jIvAetM qniRiyAM. pitAvH pRi@v mAmA {A pRytH. Ey teR zixYAew kA k}u epshA /vi mH tniH Q ElAkM viwA smymA eyH EyvinRiyAmAyi. Ey vi pitAvieRywE EpAkA smymAyi. av Q ElAk teRyAAer qEA}uM sHEnhic@. EA}ANv avErAEw vuM sHEnhM kwiictH. 2 EyvuM zixYAM aA}M k}i kyAyi. pizAcH Eyvien tier tiriyA ydA QsH ErYA ien EbADYewi}ii. (ziEmA QsHkErYAieR punA

ekAuvM. 33q trilu mrN mANH tERetRiyiAnANH Ey en pRtH. 34L@k pRu, isH qA lvuM jIviemANEl A nYAy mANM pRytH. pieANH mxY pu yewNM q nI pR ytH? rANI mxYpu? 35aEA Ey pRu, Rc @ smyE wi mAEm kAzM niELAewAA. atinA kA zmEA nwk. aEA @ nieL piwiil. i nw v tAenviewyA EpAet Rikyil. 36atinA evLicM ni L@ew pluEA atien vizVsi k. aEA ni evLicieR puArAM. etlAM pRu k}i H Ey aviwM vi@. M ku piwiA k}iyAiwEANH Ey EpAytH. Eyvi eydH avizVAsM 37en anvDi atH - t Ey vic @ . etl AM ke iluM L@k avni vizVsi c i l . 38eyzAvAck pRt en sAkmAtinH+ kAEv { pR kArY vizVsic@? kA vieR zi ku? eyzAvH 53+1
39ArNA avH vizVsi A k}iil. kArNM eyzAvH enyM pRu+ 40

eedvM L@keL arAi. eedvM avew mnH kRuic@. av tL@ew kk ekAu kANAtiriAM mnS ekAH oM mnilAAtiri AmANH eedvM a ecyHt tH. aEA {Anver suKe wM. eyzAvH 6+10

13

41aveR mhtVM ki@ekA ANH eyzAvH en pRtH. 42pE anvDiEp Eyvi vizVsic@. eydEntA EpAluM

1445
yi ydA) 3 pitAvH EyvinH qlA iM Em zi nki. tA eedv i niM vvnAeNM eedv iEl mwiEAvukyAeNM EyvinRiyAM. 4av hArM k}i c @ ekAiriEv Ey q}uEu niH teR EmAyM mAi. o EtAewH aryi i. 5av o pAi evM qw. Ey zixYAew kA k}uvA wi. aryi niM EtA}icH avew kAluM wc@. 6 Ey aweiyEA ziEmA peAsH avEnAw pRu, k AEv, aH qeR kAlH k}uk yAENA? 7Ey mRupwi pRu, {AniEA eLA ec@etH nI aRiy il. pE piIwH nin mni lAvuM. 8 peAsH pRu, l! aeeR kA oriluM k}ukil. Ey mRupwi pRu, {A nieR kAlu k}ukiyi eli nineeR L@kLi oA kA sADiyil. 9 ziEmA peAsH pRu, k AEv, qeR kAluk k}ukiyti EzxM eekkL@M tlyM k}u. 10Ey pRu, orA Lic A ayAL@ew zrIrM m}uv v]iyAM. av kAluk k}ukEy EvU. ni rANH, qA nieLlA vM al. * 11tnietier tiriy vnAerH EyvinRiyAmAyi. atinAlANH niLiellAvM rl qv pRtH. 12Ey avew kAk}uk av sAniic@. teR vO DricH av vIuM . Ey EcAdic@, {A niAyi qA ecyHt et mnilAEyA? 13nieLe q viLi. kAEv q viLi. {A atAy ekAH zriyANH. 14niL@ew kAvH {AnANH. pE {AenA dAsen EAel niL@ew kAluk k}uki. atinA niELAErAM m@v ew kAluk k}ukNM. 15ni mAt] k yAyANH {AnieneyAe
vAkYM 10 cil purAtn eekey}u ti kLi kAluk k}ukEy EvU q BAgM o}ivAiyiuH.

EyAhA 13+3-26

ecyHttH. atinA {A niELAwH ecyHtEpAel niELAErAM prsHprM ec@k. 16{A niELAw stYmAyi pRy. o dAsM teR yjmAnenA vliyvnl. dQtYvu mAyi ayyHv te aycv enA vliyvnl . 17etlAm Riu ni vicA ni sEAxvAArAyiriAM. 18{A nieL qlAvEryM pi yl Q pRytH. {A tirew ver qniRiyAM. pE tiev}u i pR sMBviNM. qeR aM p evc v qnieti rAyi. * 19aen sMBviM mH EA {Ani niELAw pRy. a sMBviEA ni {A q vizVsiM. 20{A niELAw stYM pRyAM. {Anycven sVIkriv qeyM sVIkri. qe sVIk ricv qe aycvenyM sVIk riM. tnietier er Ey pRy (mA. 26+20-25; meA. 14+17-21; lUeA. 22+21-23)
21 pRu k}iEA Ey vieR mnS vIuM kli. av teR zixYAErAw R pRu, {A niELAw stYM pRyAM. ni LielAv qnietier tiriyM. 22zixYAerl A vM prsH p rM EnAi. eriyANH Ey pRy etH av mnilAyil. 23zixY ArielAv EyvieR awH riAyi. Ey sHEnhic o zixYnAyi atH. 24eri yANH sMsArietH Eyvi EnAw EcAdiA ziEmA peAsH ayAELAwH MgYM kAi. 25ayA Ey vieRywE cAu EcAdic@, kAEv, aEetier tiriy v rANH? 26Ey mRupwi pRu, Q aM {A pAi mM. {A ekAwEvA av qni

qeR ... qnietirAyi rNi sI. 41:9

EyAhA 13+27-14+11

1446
AEv? {A nin Evi mriAM tARANH. 38Ey mRupwi pRu, yTA i ninH nieR jIv qniAyi tvA k}iyEmA? {A niEAw stYmAyi pRye. EkA}i M mH mH tvN nIeye tiRyM. Ey zixYAer smAzVsii Ey pRu, niL@ew Xd ye vixmiitH . eedv i vizVsik. qiluM vizV sik. 2qeR pitAvieR vsti yi aEnkM mRikL@H. aenyi l A yievi etAM {A niELAw pRykyilAyi. ni view oriwmAA {A EpA . 3aview nieAriwmAi yiH {A tiric @ vrAM. {A lH niL@M AyiriEti nAyi, aEA nieL qEAewAM ekAuEpAkAM. 4{A EpAiwE yH v}i niRiyAM. 5 EtAmsH pRu, nI EpAetviEwAeN {Riyil kAEv. pie en { v}iyRiyAnAvuM? 6 Ey mRupwi pRu, v}i,yM stYvuM jIvM {AnA. pitA viEl kmAM qilUew yANH. 7ni yTAi qe aRiei qeR pitAvienyM aRiyNM. qAliEA niH qeR pitAvien aRiyAM. niL ven ki@mH. 8PiliEAsH Ey viEnAwH pRu, kAEv { pitAvien kANic@ tAluM. { mtiyAM. 9 Ey mRupwi pRu, Pili EAEs, {A yM kAlM niELA ewAAyi. atinA ni eLe aRiyNM. qe kv pitAvienyM ki@H . pie ANH, { pitAvien kANic@ t q pRytH? 10{A pitA viluM pitAvH qilumeH ni yTAi vizVsiEA? {A niELAw pR kArY eLAM qi niM vtl . pitAvH qi vsic H aveR EjAlik ec@. 11qeR pitAvH qiluM {A pitAviluM vsi q {A pRy vizVsik.

etier tiriyM. Ey o ax NemwH mi ziEmAeR punAy ydA sH riEyAi ekAw. 27 aemwEA sAA av ni Evzic@. Ey ydEyAw pR u, nin ecA EvgM ec@k. 28 Ey tH ydEyAw pRy vA kArNemeH EmzyHrikili M mnilAyil. 29 ydyAyi pNei sUikAr. ati nA vii EvetAe vAA Ey ydEyAw pRykyAvAM q v kti. aeli pAve eiluM ekAwA pRykymAvAM qmv kti. 30Ey ekAw avuM vAi rAiyi ydA puR E EpAyi. teR mrNei Ey EpAyEA Ey pRu, EA mxYpu mhtVeiri . eedvvuM mxYpunilUew mhtVew. 32avnilUew eedvM mhtVe@evi eedvM tilUew puenyM mhtVewM. eedvM EvgM te aveR mhtVM nM. 33Ey pRu, qeR ikeL, {Anini Rc@ EnrE wi mAEm niELAewAA. nieL e tiryM. eydErAw pR niELAwM EA {A pRy+ {A EpAiw niH qe agmiAnAvil. 34{A ni putieyA kln t+ prsHprM sHEnhik. {A nieL sHEnhic EpAel ni prsHprM sHEnhik. 35ni pr sH p rM sH E nhic A nieLeR zixYArAeNH qlAvM aRiyM.
31ydA

14

peAsH te tiRyemH (mA. 26+31-35; meA. 14+27-31; lUeA. 22+31-34)


36ziEmA peAsH EyviEnAw EcAdic @ , kAEv aeviEw A EpAtH? Ey mRupwi pR u, {A EpAiwE nini EA piwrAnAvil. pE piIwH nin piwrAnAM. 37peAsH EcAdic@, qekAH qni nie piw wA k

1447
aeli qeR atH-tv]ik nimiM vizVsik. 12{A ni ELAw stYmAyi pRye. qi vizVsivnH {A ec@ v] ik ecAnAvuM. aet, {A ecyHttienA vliy v]ik EpAluM av ec@M. qekA eA {A pitAviEl EpA . 13qeR nAmi nieLe iluM vzYeA {An ni Ayi ec@M. aEA pitAvieR mhtVM punilUew kANiewM. 14qeR nAmi nieLeiluM EcAdicA {An niREv@M. priAAvieR vAgd H AnM sH E nhiev i qeR klnkLsriM. 16meA shAyieywi ayyHA {A pitAviEnAwBYiM. shA yiey qeEyHmAyi av ni nM. 17 shAyi* stY ieR AvAyiriM. * ElAk inH aven sVIkriAnAvil. kAr NM ElAkM aven kAkEyA aRiy kEyA l. qA ni aven aRiy. av niELAewAvuM niLiluM vsi. 18anmAril A ikeLEA el {A nieL oyHH Epi il. {A niLiEl mwivM. 19al smyM wi k}iA ElAkM qeAkyil . pE ni qeAM. {A jIvitinA niL@M jIviM. 20 divsM {A pitAvilueH niLRiyM. ni qiluM {A niLiluM eH niLRiyM. 21 qeR klnk aRi H av asriv qe yTAiluM sHEnhi. qe sHEnhiven qeR pitAvuM sHEnhiM. {AM aven sHEnhi M. {AnvnH qe kAieAwM. 22aEA ydA (ydA sHErYAH al ) EcAdic @ , pE kAEv, qekAANH nI niee {
15nieLe

EyAhA 14+12-15+2

kA@kyM ElAki kAAti riyHkyM ec@tH? 23Ey mRupwi pRu, qe sHEnhiv qeR vcnL sriM. qeR pitAvH aven sHEnhiM. {AM qeR pitAvuM avniEl vH avEnAewA vsiM. 24 qA qe sHEnhiA v qeR vcn asri yil. ni Ek qeR vcn eLAM qERtl. aetlAM qe ayc qeR pitAvi niM NH. 25{A niELAewAAyi kAlH {Anietl A M pRi. 26pE shAyi nieL qlAM pWi iM. {A niELAw pR kArY eLlAM oAiA shAyi ni kArNmAM. pitAvH qeR nAm i ayyH priAAvAyi riM shAyi. 27 {A ni smADAnM ti@ EpA. {A ttH qeR te smADAnmANH. ElAkM ec@ti niM vYtYsHtmAy mAilANH {A smADAnM ttH. atinA niL@ew Xdye vixmiitH. ByeEw. 28{A niELAw pR EkEl A , {A EpA. {A niL@ewywEH mwivM. ni eLe sHEnhicievi {A pitAviEl mwuti ni sEAxiM. kArNM pitAvH qE A ExHWnANH. 29 sMBviM mH {AniEA niELAw pRy. aEA sMBviEA ni vizVsiM. 30{Anini aDikM EnrM niELAw sMsAriyil. Q ElAk ieR BrNADip v. avnH qeREm o ziymil. 31pE {AeneR pitAvien sHEnhi evH ElAkM aRiyNM. atinAyi pitAvH klicEpAel {A ec@ . v nmiviwM vi@EpAkAM. Ey miriviEpAel Ey pRu, {A yTA miriviyA. qeR pitAvH EtAArM. 2PlM* AkA qeR ql A zAKkL@M av
PlM t avERtAeN kANiA EyvieR ayAyik jIvic mAM qM. 7-10 vAkY EnAk.

15

shAyi aTvA zVAsdAyk pri AAvH. s t Y i e R A v H priAAvH. EyvieR ayAyikeL eedvieR stYM mnilAA shAyik.. av eR EjAliyAyi. EyAh 16+13.

EyAhA 15+3-25

1448
etAe {A nieL aRiyic@ k}i u. 16ni qe tirew tl. {A nieL tirewtANH. EpAyi PlM s] x H w ik, aEA niL@ew PlM jIviti wM. aEA pitAvH ni qeR nAm i vzYewetM ni nM. 17eteR klnyANH. pr sHprM sHEnhik. Ey zixYA m Riyiu n 18ElAkM nieL evRuev i, oAik ElAkM qe dYM evRu. 19 ni Q ElAki nivrAyiei sVM L@ keL sHEnhi EpAel ElAkM nieLyM sH E nhiEc e n. pe {A nieL tirew ElAk i niM mAi nii. aen ni Q ElAki ewA tinAlANH av nieL evRutH. 20{A ni pRu t pAWM oAik+ o dAsM yjmAnen A EzxHWnl. L@k qe pIfi ic i @ei av a ni ELAwM ec@M. qeR vcn av asriciei niL@ew vc neLyM av asriM. 21L@ k {A kArNM niELAwH en eyl A M ec@M. qekAeA qe ayc v en avRiyil . 22{A vH ElAkErAw sMsArici iel i av pApieR BArM AvukyilAyi. pE {A avErAw sMsAric@ k}iu. aekAH avH tL@ew pAp i niH o}ik}ivil. 23qe evRu etAvM qeR pitAvi enyM evRu. 24mAM ver ecA kArYLANH {A avew yiwyi ecyH t tH . {AnetAM ecyHtiieli av pApM AvukyilAyi. qA {A ecyHtetAe av ku. qi@M av qeyM qeR pitAvienyM evRu. 25avew nYAymAN iel}utiyiritH stYmAkAnA Nien sMBvictH avere akA rNmAyi evRu.*
avere ... evRu rNi sI. 35+19, 69+4.

mRic@ kLy. kAyH qlA zAK kL@M wt kAyAtinH av evieyA. 3 {A niELAw pR vcn mlM ni Enr ete v] iyAeiri. 4 qi w vsik, {A niLiluM vsiM. o zAKyHM tniey kAyHAnAvil. atH miri viyew zAKyAyiriNM. a EpAelyA niL@M. ni tini ey kAyHAnAvil. ni qi vsiNM. 5 {A miriviyM ni cil kL@mANH . o qi vsi kyM {A avni vsikyM ecyHtA eR PlM LvAM. pE qewAet ayAH oM ecA nAvil. 6 qi vsiAnAvAv mRiecRiye cily H smmANH. cil kriuEpAM. Niy cil k EzKricH L@k tIyielRiyM. 7qi vsikyM qeR vc n piwkyM ec@k. a en ecyHtA ni vzYew etM sADic@ ki@M. 8 wt Plm Ai ni qeR zixYAer etLiyik. aeteR pitAvien mhtVewM. 9 pitAvH qe sHEn hi EpAel {A nieL sH E nhic @ . qeR sH E nhi vAsM wk. 10 {AeneR pitAvi eR klnkLsrikyM aveR sHEnhi vsikyM ec@. ni qeR klnkLsricA ni qeR sHEnhi wc yAyi pAmAM. 11qni aEt h A dM niM AkAnANi etl A M niELAw {A pRtH . niL@ew hAdM sUmAyiri NemH {AnA#hi. 12{A ni t kln tANH. {A nieL sH E nhic EpAel pr sHprM sHEnhivi. 13 ukA Evi mrikyANH orA kANi Avu vuM mhAy sHEnhM. 14{A pRy kArY ecyHtA nieLeR suXLANH. 15{Ani EA nieL dAser viLi il. yjmAnenA ec@et dAsnRiyil. qA {A nieL sHEnhiter viLiciri. kAr NM, qeR pitAvi ni Ek

1449
26{A pitAvi niH shAyi ey niL@ew awEH ayyHM. a pitAvi ni stYAAvA yiriM. av vEA qei pRyM. 27 nieLiyM L@kELAw pRyM. qeA dYM mt te nieLeR ewyAyi. {AnietlAM niELAw pRtH M niL@ew vizVAse tk AtiriAnANH. 2L@k nieL eydikLi niM Rivi EAM. nieL ekAl @ tH eedv i yAgmilAeNH L@k cii smyM vM. 3 pitAvi enyM qeyM aRiyA ekAA NH L@k rM kArY ec@ tH. 4 etlAM {A niELAwiEA pRy. aekAH etlAM sMB viEA, {A ni mRi yi ti q ni oAM.

EyAhA 15+26-16+22

16

a tAA niiEA vil. 13qA stYAAvH vEA av nieL pripUmAy stY iEl nyiM. stYAAvH aveR te vAkLl pRytH. av EktH mAM pRyM. sMBvi A EpA kArYLv ni ELAw pRyM. 14stYAAvH qe mh tVewM. qeneyEA? av qi niewH av niELAw pRyM. 15pitAviveylAM qER tANH. aekAANH AvH qi niewH niELAw pRyem {A pRtH. d+KM sEAxmAM EzxM nieL e kANil. alM wi EnrM k}iA ie nieLe vIuM kAM. 17 tAM zixYA prsH p rM pRu, al smyi EzxM ni eLe kANil. alM wi EnrM k}i A nieLe vIuM kAM qH Ey pRytieR aem ANH? qeA {AeneR pitA vieR awEyH EpA q pRytiM qANM? 18zixY A ti EcAdic@, orlEnrM q tienANM? avenA pRy etH { mnilAil. 19zixYAiEti EcAdiA #hmeH Ey mnilAi. aekAv avErAw pRu, al E nri EzxM nieLe kANil. Rc@ EnrM wi k}iA ie nieLe vIuM kAM qM {A pRtieR a mAENA ni prsHprM EcAdi tH? 20{A niELAw stYM pRy . ni krykyM d+KitrAvu kyM ec@emiluM ElAkM sEA xiM. ni d+KiemiluM ni L@ew d+KM sEAxmAyi mARuM. 21ov sviEA av EvdnyAM. kArNM avL@ew sm ymAyi q te. qA u piR k}iyEA av Evdn mR. o zivien ElAki El ekAuvti av qlAM mR sEAxi. 22niM aEpAel te. EA ni d+Ki. qA {Anini nieL
16al s myi

priAAvieR v ] ik rMBi {A niELAwH etA M pRil, kArNM {AnEA niELAewAAyi. 5EA {A qe aycveRywE mwu. qA niLAM qEAwH nI qviewEA? q EcAdi il. 6{AnietlAM pRekAH niL@ew mnS niRey d+KmANH. 7pE {A niELAw stYmAyi pRye. {A dEr EpAtH ni nl t ANH . kArNM, {A EpAEA shAyiey {Any yHM. {A EpAyieli ayA vril . 8 shAyi vEA av ElAki et@ piey etLi 9 pApe yi M. sMbic i w EALM ElAkieR etH av evLic ekAuvM. kArNM av qi vizVsiil . 10 av qi vizVsiA ekAH pAp eiyM {A pitAvieR aw El EpAvukyM niLini qe kANAtirikyM ec@ ekAu nItieyiyM av ewM. 11Q ElAkieR BrNADikAri viDie@ k}itinA av nYAyviDieyiy stYM ElAk i etLiyic@ekAwM. 12qni niELAw pRyA ni yM opAw kArYL@H. qA

EyAhA 16+23-17+11

1450
33niei smADAnmAyi riA EviyA niELAw {Ani etAe pRtH . Q ElAki ni zHnL@AkAM. pE eeDrYEAewyirik. {A ElAk e prAjyewiyiri.

kAEA ni XdyMgmAyi hAdiM. M niL@ew sEA xe ti mAukymil. 23 divsM ni qEAewAM vzYewk yil. {A niELAw stYM pRy. qeR nAmi ni qAvzY eAluM qeR pitAvH a niREv iM. 24niLiver qeR nAmi oM vzYeil. EcAdik, ni ki@M. aen niL@ew hAdM pUmAM. ElAkiEm vijyM {A lArik BAxyi niELAw sMsAriciri. qA vAk akArmpEyAgi Aet {A kArY pRykAlM vM. {A niELAw Enriu vA kLi pitAvieni pRyM. 26 divsM ni pitAviEnAwH qeR nAmi plM EcAdiM. aEA {A niEvi pitAviEnAwH EcAdiE vzYmil . 27 pitAvH te nieL sHEnhi. ni qe sH E nhic t inA av nieL sHEnhi. {A eedv i ni vvnAeNH ni vizVsicekAuM pitAvH nieL sHEnhi. 28 {A pitAvi niH Q ElAkE v. EA {A Q ElAkM viH pitAviEl mw u. 29aEA EyvieR zixYA pRu, aiEA {ELAw vYmAyi sMsAri. ai EA lArikmAy BAx pEyAgi il. 30ayHH qlAmRiyAem {iEA kANAM. ov o EcAdYM EcAdiM mu te nin ti mRupwi pRyAnAM. nI eedv i niM vtAeN {eL vizVsii. 31Ey pRu, aekAiEA ni vizVsi aEl? 32view ik. ni citRiew smyM vM. niLiElAErAM avrvew vIwkLiEl citRi ewM. atiEA}ANH. nieLe vi@ EpAM. {AenAyH AM. pE {AenAriluM oyH l . kArNM pitAvH qEAewAmH.
25

17

Ey zixYA Evi Ai etlAM pRti EzxM Ey sViEl EnAi. Ey Aic @, pitAEv smymAyiri . pu aey mhtVewE tinH puen mhtVewENem. 2 aH av nkiyiri L@k eAe nitYjIv nkA pu viDM nI punH qlAvewyM Em zi nki. 3tANH nitYjIv+ k stYeedvmAy nieyM nI ayc EyisHvienyM aRiyk qtH. 4 nI qe lic EjAli {A pUiyAi. miyi aey {A mhtVIkric@. 5 pitAEv niEAewAM EA, qeyM mhtVewk. ElAks]xHwimH qni niEA ewAAyi mhtVM qni n kiyAluM. 6 nIeyniI ElAki niM ciler t. ayew szYeL {Anv kAi. ayEwtAy aver qni nki. ayew vcnM av asric@. 7nI qni tetlAM nii niAeNH av riEA aRiy. 8nI qni t pEdz {Anv ekAw. av av sVIkric@. {A yTA i nii ni vvnAeNH av aRiy. nI qe ayctA eNH av vizVsi. 9av Ayi {AniEA Ai. Q ElAkiluv Eviyl {A AitH. ayew A Evi, aver aH qni nki y ekAH {A Ai. 10qnietlAM niERtANH. nin etlAM qERM. v qni mhtVM ekAuv t. 11EA {A niiEl v. {Anini ElAki tukyil. qAliv niyM viewyAvuM. pri pitAEv, ver kAENEm, {AM nIyM oAyiriEAel v oA

1451
yiriA ayew nAmieR (aeni t nAmM) ziyi ver kAENEm. 12{AnvErAewA AyiEA {A aver kA. nI qni t nieR nAmieR ziyA {A aver kA. nxHw ewA tirewe ov ydA mAM nxH w e@. tiev}uiel vAk yTAmAvAnANH a en sMBvictH. 13{AniEA nieRywE v. qA {AnietAe A itH {AniEA}uM Q ElAkA ytinAlANH. vH qeR hAdm AtinANH {AnIArYeLAe pRytH. avelAM qeR m}u v hAdvumAkA {AnA#hi . 14ayew pEdzM {Anv nki. ElAkM aver evRu. {A Q ElAkiERtl A EpAel avM Q ElAkiERtlA ekAH vEryM ElAkM evRu . 15aver Q ElAki niM puRewAnl {AnAvzYew tH. aver dxHwni niM sMri NemANH. 16{A Q ElAki ERtl A EpAel avM Q ElAkiERtl. 17 nieR stYi lUew nieR Esvninver s rAk. nieR vcnM stYmANH. 18nI qe Q ElAkiElyc EpAel {A averyM Q ElAki Elyc @ . 19{A EsvninAyi qee o. nieR Esv ninv stYi tARAM viDM {AnietAe avAyi ec@. 20{AnvAyi Ai. vew pEdz ekAH qi vizVsiv EviyM {A Ai. 21 pitAEv, qi vizVsicverlAM oAvA {A Ai. nI qiluM {A niiluM H. nI qe ayc@ q ElAkM vizVsiM viDM verlAM ni oAvA {A Ai . 22 nI qni t mhtVM {Ani v ekAw. {AM nIyM oA yiri EpAel avM oA tinANH {A Q mhtVM av nkiytH. 23{A avriluAM. nI qiluM. aen av pUmAyM oAM. aEA ElAkM aRiyM nI

EyAhA 17+12-18+7

qe ayc@evH. qe nI sHEn hicEpAel Q mxYeryM nI sHEnhic@evH ElAkM aRiyM. 24pitAEv, {A qview yi AluM qEAewAM nI qni t vrAy vM AEkNEm. aen av qeR mhtVM kANAmElA. ElAks] x H w imE te qEA w sHEnhM mlM nI qni t tANH Q mhtVM. 25pitAEv, nIyA nItimA. ElAkM nie aRiyiel iluM {AnRiy. vRiyAM qe nI ayc t AeNH . 26 aH qenyAeN {Anver pWi ic@. wM {Anver pWiiM. aEA ninH qEAwEpA lu sHEnhM avmAM. {An vri vsikyM ec@M. Ey piwiew (mA. 26+47-56; meA. 14+43-50; lUeA. 22+47-53)

18

An k}iyw Ey zixYAErAewAH aviwM viu. av ekEA tA}Hvr kw. tA}Hvr yew mRuvzH olivumrL@ew o EtAmAyi. EyvuM zixY AM aEA@ EpAyi. 2 Ey pl EA}uM aveR zixYAmAyi avi ew owARuAyitinA yd yHH lM aRiyAmAyi. 3ati nA ydA o sMGM BwAer aEA@ ekAuv. mhApuErAhit AM prIzAM niEyAgic tAM kAvAM avEnAewAAyi . av viLkL@M pL@M yDL@M qwi. 4 tni sMBviA EpA etlAM EyvinRiyAmAyi. Ey puREiRi EcAdic @ , ni eryA EnAtH? 5 av pRu, nsRAynAy Ey vien. Ey pRu, {AnANH Ey. (Eyvientier tiri ydyM avErAewAM nil u Ayi .) 6{AnANH Ey qv pR EA av puREkA@ EpAyi nil vI. 7Ey vIuM avErAw EcAdic@, eryANH ni tirytH? av pRu, nsRAynAy Eyvien.

EyAhA 18+8-26

1452
18tAyitinA dAsAM kAvAM tI iyi. avr ti @mi wpiwikyAyi . peAsH avErAewA ni kyAyi.

8 Ey pRu, {A pRElA, {AnANH Ey. aekAH ni qeyA tiryeti m@v epAyHeAe. 9 Ey mu pR Q vAk aen yTAYmAyi. nI qni t eryM {A nxHw ewiyil. 10ziEmA peAsinH o vAL@A yi. ayA vA~ri mhApuErAhi teR dAsen evi. ayAL@ew vl ecvi peAsH evi. (meAsH qAyi dAseR EprH . ) 11Ey peAsiEnAw pRu, peAEs, nieR vALH tiriek Ryi liwk. pitAvH qni t kxHwt yew pAnpAM {A vAiEy pU.

mhApuErAhit Eyvien EcAdYM ec@ (mA. 26+59-66; meA. 14+55-64; lUeA. 22+66-71)
19mhApuErAhit EyviEnAwH aveR zixYAeri EcAdic @ . Ey pWiic kArYeLiyM EcAdic @ . 20Ey mRupwi pRu, {AenEA}uM L@kELAwH R sMsAric i . eydiyiluM eedvAlyLilumiA {A pWi iARH. eyderlAM aview wARu Ayi. oriluM {A oM rh sYmAyi pRiil. 21pieA eNe ni EcAdYM ec@tH? qeR vcn EkvErAwH EcAdi k. avRiyAM {AenA pR etH. 22Ey pREA kAvA rielAv aven wic@. ayA pRu, mhApuErAhitEnAwH en sMsAritH. 23Ey mRupwi pRu, etee iluM pRei etH qA eNH viewyvErAw pRyk. pE zriyAeNi pie nIey inAeNe wictH. 24atinA hAvH Eyvien k PAvieR awEH ayc@. Ey aEA}uM bitnAyi.

hAvieR mi ekAuvru (mA. 26+57-58; meA. 14+53-54; lUeA. 22+54)


12BwAM avew tlvnuM eyd kAvAM EcH Eyvien piwi c@eki twvilAi. 13av aven dYM hAvieR mi ekAu v. kPAvieR aAynAyi hAvH. vxe mhApu ErAhitnAyi kPAvH. 14qlA vM Evi ov mritAvuM nletH yALANH eydErAwH pR tH.

Eyvien peAsH tiRy (mA. 26+69-70; meA. 14+66-68; lUeA. 22+55-57)


15ziEmA peAsuM EyvieR meA zixYM EyviEnAewA EpAyi. mE zixY mhApuErAhi ten aRiyAmAyi. atinAlyA EyviEnAewA mhApuErAhit eR vI@ mM ver EpAyi. 16pE peAsH vAtilinwH evLiyi niEtyZ. mhApuErAhiten aRi yAvu zixY puRE v. vAti R dAsiEyAwH ayA sMsAric@. qiyA peAsien akE kwi. 17vAtiel dAsi peAsiEnAw EcAdic@, nIyM mxYeR zixYArielA nEl? peAsH pRu, al, {Anl!

peAsH vIuM tiRy (mA. 26+71-75; meA. 14+69-72; lUeA. 22+58-62) peAsH ni ekAH tI kAykyAyi. muv petA siEnAw EcAdic@, nI aveR zixY ArielAnEl? pE peAsH pRu, al, {Anl. 26mhApuErAhiteR dAsArielA v aviewyAyi. peAsH ecvi mRicveR buvANyA. ayA pRu, nie {A pUEA i vcH avEnAewAH ki@
25ziEmA

1453
tAyi EtA. 27pE peAsH vIuM pRu, l, {AnvEnAewA Ayiil. aEA o EkA}i ki. Eyvien pIlAeAsieR mi ekAuv (mA. 27+1-2, 11-31; meA. 15+1-10; lUeA. 23+1-25)
28anrM eydA Eyvien kPAvieR ekAAri niM gvRuew ekAAriEl ekAu EpAyi. a pulec y Ayi. eyd vstii kwil . epsh BiEiyi ekAH av sVyM arAkA xHwe il. 29 atinA pIlAEAsH puRH eydewywE v. aEhM EcAdic @ , Q mxYentiery niL@ew AErApNM qH? 30eyd pRu, av o vALiyANH . aekAANven { aey lictH. 31pIlAEAsH pRu, ni eyd ven ekAuEpAyi niL@ ew nYAymANmsricH zi viDi vi. eyd pRu, qA orAeL vDziyH viDiA a yew niymM {eL avdi il . 32(tAenen mriM qH Ey mu pR yTAYmAyi.) 33aEA pIlAeAsH ekAAri iEl mwiEAyi. aEhM Eyvien viLic@. aEhM Eyvi EnAw EcAdic@, nI eydew rAjA vAENA? 34Ey pRu, tH tAL@ew sVM EcAdYmAENA? aEtA mAeri luM tAELAwH qei pREtA? 35pIlAeAsH pRu, {A o eydnl. nieR te L@kL@M mhApuErAhitAM NH nie piwic@ ekAuvH qe lictH. qA nieR Emlu ErApNM? 36Ey pRu, qeR rAjYM Q ElAkiERtl. atH Q ElAki ERtH yievi {A eyd ew ki l i ewAtiriA qeR dAsA epAmAyi. qA qeR rAjYM meAriw nimANH.

EyAhA 18+27-19+7

19

37pIlAeAsH pRu, aEA nIeyA rAjAvANH. Ey pRu, {A rAjAvAeN tA pRy. a zriyANH. {A jnictH ti nANH+ stYM jneL sAYew A. atinA {AnI ElAki vtH . stYi niverl A M qe vi. 38pIlAeAsH EcAdic@, qA stYM? a EcAdic EzxM pIlA eAsH puRH eydew awE mwiEAyi. pIlAeAsH av ErAw pRu, ayAetier cA A o vuM {A kAil. 39qA epsh divsM o twvukA ren viyyH cwH niH. eydew Q rAjAvien {A sVt nAE? 40eyd viLic@ pRu, Ev, aven Ev. bRbAsien viy yH k. (bRb A sH o knAyi .) aEA Eyvien ekAu EpAyi cAywi nvA pIlA eAsH kln nki. 2 BwA m_ ekAuk ekAH o kirIwmAi atH EyvieR tlyi cAi. avrven o nIL ecAyM aNiyic @ . 3av plvM av eRywH vH eydew rAjAEv vnM! q viLikyM Ey vieR mKH wikyM ecyHt. 4 pIlAeAsH vIuM puRE vH eydErAw pRu, EnA, {A ven puRE ekAuv . ventier emAM ErApi A {A kAielRiyiAnA NtH. 5aEA mirIwvuM v EmliyM Dric Ey puR v. pIlAeAsH eydErAwH pRu, tA av. 6 mhApuErAhitAM eydA kAv AM avenEA viLic @ ki, aven Uzik! aven Uzik! pE pIlAeAsH pRu, ni te ekAu EpAyi aven Uzik. aventier cA A emAM {A kAil. 7eyd pRu, sVyM eedvpu en viEzxii v mri Nem pRy o nYAymANM {H.

EyAhA 19+8-28

1454
enyAyi+ nseRiel Ey eydew rAjAvH. 20qAy BAxyiluM, ERAm, yvn BAxkLiluM aet}utei. Eyvien Uzi ctH ngrEAww lmAyiti nA aEnkM eyd a vAyic@. 21eyd mhApuErAhitA pIlA eAsiEnAw pRu, eydew rAjAvANH qe}uEt qA {A eydew rAjAvAeNH yA pRy qe}uk. 22pIlAeAsH mRupwi pRu, q}utiy {A tikyil. 23Eyvien rizi tRc EzxM BwA aveR vO Qriey w. atien nAlAyi p. oAErA BwM oAErA BAgemw. aveR awiAyvuM av qw. AyM tlil A M awimwi enyH t mAy o kxNmAyi. 24aekAH pALA prsH p rM pRu, nm kIR, nRuiH ewNemH tImAniAM. tiev}uiel}utiyi@tH yATA YmAvAnANen sMBvictH+ qeR vO av vItM evc@. qeR winAyi av nRui@. sIn 22+18 atinA BwAren ecyHt. 25rizinriki EyvieR a yM aveR ayew sEhAdriyM niAyi. ek E yAAvi eR BArY mRiyyM mgHdlAri mRiy yM avErAewAAyi. 26Ey teR aey ku. tA sHEnhic zixYM aview nitH Ey ku. av aEyAw pRu, OIEy, tA nieR mk. 27 an rM Ey teR zixYEnAw pRu, tA nieR a. atinA ati EzxM zixY EyvieR a ey teR vIi tAmsiic@. Ey mri (mA. 27+45-56; meA. 15+33-41; lUeA. 23+44-49)
28piIwH, qlAM ecyHt k}iu qH Ey aRiu. tiev}uH

8 EkH pIlAeAsH wt By . 9 ayA vIuM ekAArii El EpAyi. ayA EyviEnAw EcAdic@, nI qview ni v? qA Ey mRupwieyAM pR il. 10nIeyEAw sMsAriiEl? qni nie viyyHA aDi kArmeEAk. nie UziA M. 11Ey mRupwi pRu, eedvM nie lici@ aDikA rEm ninH qeREm Z. atinA qe nie licv wt pAp A vALiyANH. 12atiEzxM pIlAeAsH Ey vien EmAciiA mic@. pE eyd viLic@ pRu, sVyM rAjA vAv eeksetirANH. ati nA aven tA viycA tA eeksRieR zuvAM. 13eyd pRtH pIlAeAsH Ek@. ayA Eyvien puR ekAuv. pIlAeAsH kL iel(tinH qAyBAxyi gbTA q pRyM) nYAyAsni . 14epshAvArieR tAeR w dinM cEyAwwi. pIlA eAsH eydErAw pRu, tA niL@ew rAjAvH! 15eyd viLic@ pRu, aven ekAuEpAk! aven ekAuEpAk! aven Uzik! pIlAEAsH eydErAwH EcAdic@, niL@ew rAjAvien Uzi AnAENA qEAwAvzYewtH? mhApuErAhitA mRupwi pRu, {L@ew krAjAvH eeksRANH. 16aekAH pIlAeAsH Ey vien UziA aver lic@.

Eyvien Uzi (mA. 27+32-44; meA. 15+21-32; lUeA. 23+26-43) BwA Eyvien ekAu EpAyi. sVM U mi. tl EyAwiwM qRiyew (eyd BAxyi EgAEgATA) lE v EpAyi. 18aviewyv Eyvien rizi EcH Niywic@. av m@ ru Eperwi UzicH aveR vzmAyi Apic@. Ey mY ilAyi. 19 pIlAeAsH orwyAL em}uti rizi cAi. awyALM
17 Ey

1455
yATAYmAkA av pRu, qni dAhi. 29 aview vinA giri niRc o BrNiyAyi. BwA ati o nIi mi. nIi o QEsA ki eki vcH EyvieR vAyiElwic@. 30Ey vinAgiri Nu. qi v pRu, qlAM pUiyAyi. Ey teR tl nic@, mric@. 31Q smyM tAeRw divsmAyi . piEH o viEzxe zb M yi. zb divsM zrIr rizi kiwtH eyd xHweiil. atinA avew kAluk owicH tAmsiyAet av mriA wyAA eyd pIlA eAsiEnAwBYic@. qiH zrIr rizi niH RAM aEp ic @ . 32 BwA vH EyviEnA ewAM Uziei oveR kAluk owic@. qiH rAmeRyM kAluk owic@. 33Eyvien smIpi c BwA, av mric@ k}itAyi ku. atinA av aveR kAlu k owicil. 34qA BwArielA v teR M ekAH EyvieR pyi i. EcAryM evvuM puR cAwi. 35(a Enri k ov pRiri. niL@M vizV siti EviyANH avni pRtH. ayA pRetlAM stY mA. stYmA tA pRyetH ayARiyAmAyi.) 36tiev}uH stYmAvA Evi yANien sMBvic t H + aveR ql @ keLAM owiewkyil . * 37meA tiev}u pRy, t iyven av EnAM.* Eyvien sMsk H ri (mA. 27+ 57-61; meA. 15+42-47; lUeA. 23+50-56)
38piIwH arimTYAyi niM v EyAEsPH qeArA pIlAeAsi EnAwH EyvieR zrIrM vzYe@. (EyAEsPH EyvieR o zixYnA yi. qA eyder Byeti nA ayALiArYM ErAwM pR

EyAhA 19+29-20+7

il . ) pIlAeAsH avdic @ . 39nieAEdemAsuM EyAEsPien a gmic @ . o rAiyi Eyvien kANA vvnANH nieAEdemAsH. ayAL@ew eekyi Ru RA sug vYmAyi. mIRAyM akiluM Ec o sugA yi atH . 40avrivM EcH EyvieR zrIrM m. av m]t EdhM Eny NikLi epAti u. (tH eydew zvsMsHAr rItiyielAANH.) 41Ey Uzie iwH o EtAmAyi. aview o putiy klRyM. aview mH eryM sMsH ric i il . 42 av Eyvien kl R yi awi. kArNM klR smIptAyi . mAvuml, atH eydew zb ieR o divsM wiyAyi. EyvieR klR nYM (mA. 28+1-10; meA. 16+1-8; lUeA. 24+1-12) }Hcyiel dYe divsM pulec mgH d lAri mRiy EyvieR kl R yiEl EpAyi. aEA Ayi. vAti awci vliy klH timAei . 2a kH mRiy ziEmA peA sieRyM mE zixYeRyM (Ey vLer sHEnhiciv) awEH oAwi. mRiy pRu, av kA vien klRyi niM ekAuEpAyi. qviewyANven evc e tRiu wA. 3aekAH peAsuM mE zixY M klRyiEl puRe@. 4 vM oAwkyAyieviluM mE zixY peAsienA Evgi oAwi. 5 atinA ayA dYM kl R yi eli. ayA niH akE EnAi. Eny Ni kxNL view citRiiw keiluM ayA akE kyRiyil . 6 aEA ziEmA peAsH ayA piieli. peAsH klRyHi El kw. aview Eny NixN citRiiwtH ayA ku. 7EyvieR tlyi ekiyi NiyM ayA ku. atAke i meAriwiri

20

aveR ... owiewkyil rNi puR. 12+46; sMKY. 9+12; sI. 34+20 t ... EnAM rNi esK. 12+10

EyAhA 20+8-26

1456
eedvieRyM awE EpA . 18mgH d lmRiy zixYAewyw ec pRu, kAvien {A ku. Ey avELAw pRetlAM av avErAw pRu. Ey teR zixYA tYew (mA. 28+16-20; meA. 16+14-18; lUeA. 24+36-49)
19aH }Hcyiel dYe divs mAyi. eevErM zixYA o Eci. eydAer ByH av kt awc@ iyii. aEA Ey vH avew wyi ni. Ey pRu, niH smA DAnM! 20 pRiH av zixY Aer teR eekkL@M pAzVvuM kANic@. kAvien kEA zixYA vLer sEAxic@. 21aEA Ey vIuM pRu, ni smDAnM. pitAvH qe ayc@. aEpAel {A nieLyM ayyH. 22 pRiH Ey zixYAewEm Qti. Ey pRu, priAAvien sVIkrik. 23ni L@kL@ew pAp epARu A avew pAp epARu ewM. ni epARuAtiA avri pAp nilniM.

tANH ktH. 8aEA mE zixYM ak kw. ayALAyi klR yHwH dYM vtH. sMBvicetA e kH ayA vizVsic@. 9 (Ey yie}uENem tiev}u kLiel}utiyiritH av ori luM mnilAiyiil.) Ey mgd H l mRiyy H tYew (meA. 16+9-11)
10anrM zixYA vM t L@ew vIwkLiElyH mwi. 11pE mRiy kl R yH evLiyi kru ekAu ni. krytiniwyi av niH akE EnAi. 12ev vOM Dric ru dtAer av aview ku. EyvieR zrIrM iwH avrii. o dt EyvieR tlyiiwM o dt EyvieR pAdM i wM . 13dtA mRiyEyAw EcAdic @ , OIEy nIeyinA krytH? mRiy mRupwi pRu, cil qeR kAvieR zrIrM qw ekAu EpAyi. avrven qview evc @ qeniRiyil. 14mRiy a pR utIEA Ey mi ni tH av ku. qA atH Ey vAeNH avRiymAyiil. 15Ey avELAw EcAdic@, OI Ey qinANH nI krytH? er yANH nI EtwtH? EtAArnA eN mRiy kti. qiv EcAdi c@, ni aven ekAu EpAyi@ ei pRy ni qivewyANH aven evci@tH, aEA qniH aviewEAyi aven qwAM. 16Ey aveL viLic @ , mRiEy. mRiy Eyvi En tiriu eyd BAxyi pRu, REbAni! ( qH aM.) 17 aEA Ey avELAw pRu, qe piwic@ nitH. {Ani ver pitAvieR awEl EpAyi l. nI qeR sEhAdrAew aw ecH en pRyk+ {A qeR pitAvieRyM niL@ew pitAvi eRyM awEyH EpA. {A qeR eedvieRyM niL@ew

Ey EtAmAsi tYew 24Ey vEA EtAmsH q viLi didiemAsH zixYAErAewA mAyiil. pu zixYAri ovnAyi EtAmsH. 25 mu zixY A { kAvien ku. qvEnAw pRu. EtAmsH pR u, aveR eekkLiel Ni Lk kANAet {Ani vizVsiil. aveR Ni}ukLi qeR virliwkyM pAzVi eekv yHkyM ecAet {Ani vizVsi yil. 26orA}HcyH EzxM aveR zixY A vIuM vIilirikyAyi. EtAmsuM avErAewAM Ayi. ktk awcieviluM Ey avew mi v ni. qiu pRu, ni smADAnM!

1457
27 aEA

EyAhA 20+27-21+16

Ey EtAmsiEnAw pR u, nieR vir tA view kw k. tA qeR eekk. nieR eekk qeR pyi vyHk. sMzyM avsAniic H vizVsi k. 28EtAmsH EyviEnAw pRu, qeR kAEv qeR eedvEm! 29Ey EtAmsiEnAw pRu, qe kekAH nI vizVsic@. qe kANAet te vizVsi v eR ag]hIt. EyAhA qinH Q suviEzxM q}uti 30Ey zixYAew sAiY i pl atH-tv]ikL@M kANi c@. av Q suviEzxi q}uti yiil. 31Ey eedvpunAy isH vAeNH ni vizVsiAnANH Q kArY q}utetH . vizVAs ilUew aveR nAmi jIv ki@tiM. }u zixYAH Ey tYew piIwH tiebrYAsH (glIl) kw Rvc H Ey vIuM zixYA tYe@. en yAN sMBvictH+ 2 cil zixYA aview wiyi. ziEmA peAsH, EtAmsH q viLi didiemAsH, glIlyiel kAnArnAy nTnEy, esebdiyew ru puA wAet mu ruzixYAM. 3 ziEmA peAsH pRu, {A mI piwiA EpA . mu zixYA pRu, {L@M niEAewA v. av o viyi kyRiEAyi. rAi m}u v vleyRiueviluM oiEnyM kiiyil. 4 piEH pulecy H H Ey tIr ni. qA atH EyvAeNH zixYA aRiil. 5aEA Ey zixYAErAw EcAdic@, sHEnhitEr ni mI vlM kiiEyA? zixY A pRu, l. 6 Ey pRu, niL@ew vi yew vlvz vleyRiyk. aview ni ni mI piwiM. zixYA aen ecyHt. av vlvliecwA pA viDM m/YM

21

vlyi i. 7Ey sHEnhici zixY peAsiEnAw pRu, mxY kAvANH. ayA pRy peAsH Ek@. m xY kAvANH. aEA te peAsH vsH emwi@. (EjAli ecA vOm}ic@ vciriukyA yi.) av eviElew cAwi. 8mu zixYA viyi te tIrE EpAyi. mI niR vl yM vlic @ ekAH . av tIr niM evRuM RuvAr mAM akelyA yi. 9 av viyi niH kr yHiRiyEA tIn iyiri ku. tAM mIM avuM atiE vci. 10aEA Ey pRu, ni piwicti eR mI wi ekAuvrik. 11ziEmA peAsH viyi ecH mI niR vl kryHwic@. a niRey vliy mInAyi. i meM. mIninH vliy BArM Ayi eiluM vl kIRiyiil. 12Ey avErAw pRu, v k}ik. zixYArilAM avEnAwH, rA nI? q EcAdiA eeDrYeil. kAvAeNH avRiyAmAyi . 13Ey ecH aemwH av nki. mIM Ey avH ekAw. 14mrNi niM yie}uE iH Ey mAM tvNyANH zixYAH tYewtH. Ey peAsiEnAw sMsAri 15ql A vM k}ic @ k}iEA Ey ziEmA peAsiEnAw EcAdic@, EyAhAeR punAy ziEmAen, nI mu Q mxYErA wt qe sHEnhiEA? peAsH mRupwi pRu, v, H kA Ev, {A nie sHEnhievH ninRiyAM. aEA Ey peA siEnAw pRu, qeR Aw keL* EmyHk. 16Ey peAsiEnAw rAmM EcAdic@, EyAhAeR punAy ziEmAEn, nI qe sH E nhi
Awk, wk Ey teR ayA yik q ailANH Q vAk pEyAgitH. EyAh. 10 luM en kANAM.

EyAhA 21+17-25

1458
zixYnANH aA}smyH Eyvi entier cAu niH kAEv rA ninetier tiriyk? q EcAdictH.) 21 ayA piAel v kH peAsH EcAdic@, yA L@ew kArYEmA kAEv? 22Ey mRupwi pRu, {A v ver yA jIvEnAew ri ENM qeniH tAl rYmAkAM. a nI kArYmAEtil. nI qe agmik. 23aen sEhAdrAew wyi o kT cric@. Ey sHEnhic Q zixY mriyil qv pR u pri. qA av mriyi elH Ey pRil, {A vM ver av jIviciriNemH {AnA #hiEc AM. ati nineH ? q mAEm av pRuZ. 24 zixYnANH ArY irI krictH. etlAM EAe}}utiyM ayALANH. av pRy stYmA eNM nmRiyAM. 25Ey ecyH t DArALM kArY niymH. aetlAM q}ute@ev i Q ElAkM m}uvM q}ut e pusHtk evA mtiyAk yil q {A k.

EA? peAsH mRupwi pRu, v, H kAEv, {A nie sHEnhi evH ninRiyAM. aEA Ey peAsiEnAw pRu, qeR wkeL EmyHk. 17 mAmM Ey EcAdic@, EyAh AeR punAy ziEmAEn, nIeye sHEnhiEvA? m tvN Ey tEAwien EcAdicti peAsi swmAyi. peAsH pRu, nin el A mRiyAmEl A kAEv. {A nie sHEnhiev ninRi yAM. Ey peAsiEnAw pRu, qeR wkeL EmyHk. 18{A niEAw stYmAyi pRyAM. ecRu i nI armRui xHwmiw EpAyi. qA vAkYi nI eekk nIukyM EveRArA nieR areki ninixHwmilAiw EyH ekAuEpAvukyM ec@M. 19(peAsH qkArm mrN A eedve mhtVewemH Ey pRykyAyi.) aEA Ey peAsiEnAw pRu, qe agmik. 20peAsH tiriu EnAiyEA Ey vuM xHwei zixY puREk v av ku. (Q

aeAst H lAew *pv ] ik


lUeAsH meA #nT H em}u iye etEyAPielAEs, Ey vikyM pWiikyM ecyHt qlA kArYeLiymANH {A qeR dYe #nH T em}u tiytH. 2 EyvieR jnnM mt sV AErAhNM very jIvitei yANH {Aen}utiytH . ati mH Ey tA etrew aeAsHt lAErAw niEzicivElA. pri AAvieR shAyEAewyANH Ey aeAsHtlAErAwH qlAM ni Ezic t H . 3 mrNi EzxM Ey tA jIvicirievH aeAsHt lAH kANic@ ekAw. DArALM atH-tLi ew av a etLi yic@ ekAw. nAl divsEALM av av tYnAyi. Ey aeAsHtlAErAw eedvrAjYe i sMgic @ . 4 ori avErA ewA Bic@ekAiriev Ey av Q jH{ ekAw, pitAvH ni vAgHdAnM nkiy tieni {A niELAwH pRi uH. vAgHdAn sVIkriA eyzElmi te kAirik. 5 EyAhA L@keL evA sHnAnM k}iic@, qA tAM divskM ni priA AvinA sHnAnM lBiyHM. EyvieR sVAErAhNM owi yirie av EyviEnAw EcAdi c@, kAEv, EA}AENA eyd nI avew rAjYM vIuM nk? 7Ey avErAw pRu, tIy tiyM smyvuemAe nizHcyiA aDikArmtH pitAvi mAmANH, aetAM niRiyAnAvil . 8 qA priAAvH niLiElH vM. aEA ni zi lBiM.
6 aeAsHtlAerlAvM

ni qeR sAikLAyi jn ELAwH qei pRyM. dYM, ni eyzElMkAErAw pRyM. piIwH eydYyiluM zmrYyiluM ElAki eR oAErA BAgLiluM L@k ELAwH ni pRyM. 9 etl A M pRu k}iEA Ey kAzEH yeu. aeAsHtlA EnAiniE Ey EmGiwyi EpAyi mRu kANAtAyi. 10Ey EpAyi mRu ekAiEA aeAsH t lA kAzE EnAiniEv ev vOmNi ru puxA (dt A) avew aw ni. 11 vM aeAsH t lAErAw pRu, glIlAAEr, nieLANH kAz E EnAi view nitH? Ey niL@ew wyiniM kA zEyew ni ku. av EpA ni k EpAel te av mwivM. o putiy aeAst H l wi tireweu 12anrM aeAsHtlA olIvu mlyiniM eyzElmiElH mwieyi. (eyzElmi niM or nA}ik akelyAyi Q ml.) 13aeAsH t lA ngri Evzic@. av mkLile nilyi lu tL@ew vAslE kyRi. peAsH, EyAhA, yAEA bH, aeyAsH, PiliEAsH, EtAmsH, beAelAmAyi, mAyi, aPA yew punAy yAEAbH , eslH qM aRiye qrivukArnAy ziEmA, yAEAbieR pu ydA qivrAyi av. 14aeAsH t lAerl A vM o wiyi. av smNEAew kmnsHrAyi AikyAyi

aeA. vik 1+15-2+9

1460
23aeAsHtlA ruEper sMG inH mi niRui. ysHetAsH q viLiew EyAEsPH bz bAyM miyAsumAyi av. 2425aeAsH t lA Aic @ , k AEv, ninH qlAvewyM mn RiyAM. Q ru EprilAeryA nI etrewet kAiyAluM. ydA ati niH viH tnihmAy lE EpAyi. kAEv, pR AluM. ydyew AnH aeA sHtlnAkA er tirewM? 26ru EprielArAeL tirewA aeAsHtlA nRuiu. miyAsi enyA kAvi vzYem nRuew@ etLiyic @ . aen av mu ptienA EpErAewAM aeAsHtlnAyi.

. EyvieR a mRiyyM aveR sEhAdrAM mu cil OIkL@M avErAewAAyi. 15tAM divs EzxM avi ew vizVAsikL@ew o EyAgM nw. (ip EpErALM Ayi.) peAsH q}uEH niu pRu, 16-17 sEhAdrAEr, ciletAe sMB viemH priAAvH tiev}u kLi dAvIdilUew pRiuH . nLi orAL@M, UxkmAy yd eyiyAyi av pRtH . Eyvien piwiwA aven twvi lAiyvew v}ikAiyAyi ydA aver nyiemH Avu pRi uH. 18(teR v]iyHH ydyH ti PlmAyi eR pNM kii. pN inH av o vy vAi. piIwH av tlywic @ vI}ukyM zrIrM epAiiLkyM ecyH. aveR wluk puR cAwi. 19eyzElM kA m}uvM atRiu. atinA le av adAm q viLic @ . avew BAxyi r ieR nilM qANH adAmyHH aM.) 20peAsH pRu, sIn pusH t ki ydeyi en q}utiyiri+ ayAL@ew nilEAM EpAkAtAke; M ati vsiAtAke. sIn 69+25 mAvuml + aveR EjAli meArA qewe qM q}utiyiri. sIn 109+8
21-22 atinA meAv nEAewA M EckyM EyvieR yie}u Eli sAiyAkyM EvNM. k AvAy Ey nEAewAmAyi kAlmyM new sMGilu AyivnAyiriNM ayA. EyAhA jneL sH n AnM k}i ic@ wiy nA mt Ey nm iwyi niM kAzEy e very nAL@kLi av nEAewAmAyiiriNM.

priAAvieR vrvH epeekAsHtudinM* vEA aeAsHtlA oriwH oic@ wi. 2 epeH kAz niH o zbHdmAyi. o ekAwAu vI EpAel. atv vIwien yAek mKritmAi. 3 tIjVAlk EpAel av qEA ku. av Ev piriH oAErAewyM Em vI. 4 avri qlAvriluM pri AAvH niRykyM av vYtYsHt BAxk sMsAriA wukyM ecyH . priAAvH avti k}ivH nkiyi. 5 smyM eyzElmi tAM BrAy eyd Ayi. av ElAkieR plBAg niM v vrAyi. 6 zbHdM EkH aEnkM Ep aviewwi. aeAsHtlA t L@ew sVM rAjYiel BAxyi sMsAri EkH av ar. 7eyderlAvM ti atH-teu. aeAsHtlAH eten sAY mAeyH av atH-teu. av pRu, tA! nAM Ek Q sMg nw verlAM glI lArANH! 8 pE aver nAM new BAxyi te Ek. eten sADi? 9 n pY, EmdY, lAM, emsepAAmY, eydY, k

epeekAs H dinM eydiwyi EgAtieR viLevw@/vM. epsh yHH ap divs EzxmANitH.

1461
EdAkY, epAEAsH, sY,* 10 ugY, pMPulY, mi yIM, ERnyew vkyA y libY, ERAM, 11 EtY, aERbY qi viwLi nimvrANH. ni cil jnnA eydM muv mtM mARi vvmANH. nAM en vYtY sH t rAjYArANH . qA vew vAk nAM new BAx yi Ek! av eedvei pRy mhAy kArY ne l A M mnilAvu. 12L@keLlAM visHmyikyM pri&mikyM ec yH . av prsH p rM EcAdic @ , qANu sMBvitH? 13muv aeAsH t lAer prihsikyA yi. av vIuwic H m piwiciriyAeNv kti. peAsH sMgi peAsH mu ptienAH aeAsHtlAErAwemAM q}uEu ni. qlAvM Eke av c i sMgic @ . av pRu, qeR eyd sEhAdrAEr, ey zElMkAEr, qe ik. ni iEA Eviy ciltH {A ni ELAw pRyAM. ic @ Ekk. 15ni k EpAel v mdYM k}iciil; EA kAlH op mNi yiE Z. 16pE niLi ketAe EyAEvvAck q}u tiyiutANH . EyAEv en q}uti+
14aEA 17 20

aeA. vik 2+10-28

sUrY uEpAM, c EcAr EpAel vM. aEA kAvieR mhnIyvuM By rvumAy divsM vM. 21 kAvi vizVsi v M riewM. EyAEv 2+28-32 22qeR eyd sEhAdrAEr, Q vAk icAluM+ neseR kArnAy Ey vizixHwnAy ovnA yi. eedvM a ni vY mAiyiuH . eedvM EyvilUew ecyH t zimM, atizykrvu mAy, sMgtikLilUew etLiyici uH. Q kArY ni kiuH. atinA stYmAeN ni RiyAM. 23Eyvien ni n kyM niLven ekAl@kyM ecyH. dxHwAew shAyEAew niL ven rizi Ni ekAH tRc@. qAlietlAM sMBviemH eedv inRiyAmAyi. atH eedvi eR sUNmAyi. vLer mu te av etAe sUNM ecyHti. 24 Ey mrNEvdn aB vieciluM eedvM aven ati niM mnAi. eedvM Eyvien mrNi niM yie}uEli c@. mrNinH Eyvien piwiAnA yil. 25 Eyvieni dAvIdH en pRiri+ kAvien {AenEA}uM qeR kmi ku; qe sMriA av qeR vl vziri. atinA qeR XdyM hHLA dic @ , qeR vAy n EAew sMsAric @ . aet, qeR zrIrM EpAluM tI EyAew vsiM; qeA qeR Avien nI mric v ew rAjYiElH tiLykyil. nieR pri eR EdhM zv}iyi a}ukiEAvA nI avdi yil. qen jIviNemH nIey e pWiic @ . qeRyw vH nIeye hHLAdpU nAM. sIn 16+8-11

18

19

eedvM pRy, aYnAL@k Li {AeneR Avien qlAvriluM ecAriyM, ni L@ew puAM puimAM v ciM. niL@ew yvAH dzn kiuM. niL@ew v] A EtYk sVpHnL@M. smyM {AeneR dAsA M, dAsimAM, qeR A vien nM. av vciM. kAz {A atH-tsMg tik kAuM. miyi kIe} {A etLivuk nM. avi ew rvuM tIyM kw puky mAkuM.
sYAeemnRieR pwiAR

26

27

28

sY BAgM.

aeA. vik 2+29-3+1

1462
EnAwM mu aeAsH t lAErAwM EcAdic@, {Lini q ecNM? 38peAsH avErAw pRu, oAErAM mAnsAreH Ey isHvieR nAmi sHnAne wk. aEA eedvM niL@ew pAp epARukyM priAAvi en ni sAnikyM ec@M. 39 ni vAgHdAnmANH. niL@ew stikM dery qlAvM wiyANH. kAvAy eedvM tiEl viLi qlAv M EviytANH . 40 peAsH vLer vAcAlmAyi av mRiyi @ nki; av avErAw yAcic@, EA jIvivew dxH w tk Li niM sVyM rik. 41aEA peAsieR vcn sVIkricv sHnAneu. divsM te mvAyirEALM Ep vizVAsi kL@ew i Eceu. 42 av EyAgM Ec w. aeAsHt lAew vcnM pWiA av t L@ew smyM pEyAgic@. av pr sHprM pevkyM oicH hArM k}ikyM AikyM ecyH. vizVAsikL@ew pev zvuM atH - tkrvumAy v] ik kH L@kH eedvEAwH vLer drvu EtAi. 44vizVAsikeLlAM omic@ tAmsic @ . averl A M p evc @ . 45tAyi miyM avew wmtyilu sADnL@M viu. qiH av pNM m}uv vzY A vitrNM ecyH. 46eedvAly Ri av qM owi. av H oEr lYmAyi. av tL@ ew vIwkLi omicH hArM k}ic@. av sEAxEAew hArM p vyH kyM hH L AdEAew a tikyM ecyH . 47 vizVAsik eedve vA}H kyM L@k aver xHwewkyM ecyH. qlA divsvuM wt Ep rieu; kAvH aver vizVAsikL@ew sMGiEl EckyAyi.
43aeAsH t lAew

29qeR sEhAdrAEr, EgApi tAvAy dAvIdieni {A RAyi pRye. av mrikyM sMsHkri ewkyM ecyH. aveR zv wIrM view nEAw ew EA}u mH . 30vAcknAyi dAvIdi eedvvcnei aRiyAmAyi. dAvIdieR EgAi nieAven dAvIdienEAel tA rAjAvAemH eedvM dAvIdi o tijH{yilUew vAgHdAnM nkiyi. 31 sMB viM mH dAvIdH tRii. atinAlANH dAvIdH ayAeLi en pRtH+

av pAtALiEl te wkEyA, aveR EdhM kl Ryi a}ukiEAkEyA ecyHtil. sIn 16+10 EyvieR yie}uEl i en RicANH dAvIdH pRtH. 32atinA dAvIdienyl , EyvienyANH eedvM mrNi niM yiytH. neLl A M ati sAikLANH . n aven ku. 33Ey sV iEl yeu. EA}v eedvEAewAM aveR vl vz iri. pitAvH (eedvM) Eyvi niEA priAAvien nki. eedvM a vAgHdAnM ecyHttANH. EA Avien Ey pk . niLiEA kAM Ek M atANH . 34dAvIdl , Ey vANH sViElyetH . dAvIdH sVyM pRu+ kAvH qeR kAviEnA w pRu+ 35nieR zueL {A nieR kAI}ilAM ver nIeyeR vlvziri k. sIn 110+1
36atinA qlA eydM ti eR yATAYM tIcyAyM aRi yNM. eedvM Eyvien kAvuM isHvumAi. Q EyvienyANH ni UzictH. 37 EkEA L@kH Xdy i ekAu. av peAsi

mwen peAsH suKew o divsM peAsuM EyAhA M eedvAlyiEl EpAyi.

1463
aEA smyM c tiriH m mNiyAyi. atH eedvAlyi niEtYny AnAsmymAyi . 2 av eedvAlypRiEl EpAM v}i orAeL ku. jIvitkAlM m}uv mwnAyi ayA. nw AnAvA ayAeL tAM suX tAieyw ekAuv. av qM ayAeL eedvAly ieR kvAwi ekAuvmAyi . eedvAlyi evLiyi kvA winriek av ayAeL kiwi. surM q kvAwM qANviwM aRiyeitH . aview ayA eedvAlyiElH EpAvErAwH pNM yAciM. 3 divsM peAsuM EyAhAM eedvAlyiElH EpAtyA ku. ayA av ErAwM pNM yAcic @ . 4peAsuM EyAhAM ayAeL EnAi pRu, {eL EnAk. 5 ayA aver EnAi; av tniH pNemeiluM nemyA kti. 6 qA peAsH pRu, qeR ki eviEyA sVEmA l. qA mu ciltH {A nin trAM+ neseR iel EyisH vieR zi yA q}uEu nwk! 7qiH peAsH ayAL@ew vl eekpiwicH q}uElic@. w te ayAL@ew pAdL@M kAlukL@M ktAyi. 8 ayA cAwieyNIu nwA wi. ayA avErAewA eedvAlyi El nw. ayA nwkyM cAw kyM eedve sH tikyM ecyH. 9-10 qlAvM ayAeL tiric Riu. mwnAy ayA qM eedvAlyieR surM q kvA wiliH yAcitvRiyAM. EA aEt mxY nwkyM eedve sHtikyM ec@ ku av atH-teu. eten sMBvic @ evH av mnilA yil. peAsH jnELAw sMsAri 11ayA peAsieRyM EyAh AeRyM eekkLi piwic@ ni. ayA suKe kH qlAvM atH-tsHtbHDrAyi. av zElAEmA eR m$pi peAsieRyM EyAhAeRymwE oAwi. 12a

aeA. vik 3+2-20

kH peAsH avErAw pRu, qeR eydsEhAdrAEr, nieLANitili atH - te wtH ? ayAeL nwumARAiytH {LAeN milANEl A ni EnAtH. {L@ew nekAANH etlAM sAYmAyet ni k 13al ! EvA? eedvmANi ecyHttH! av aAhAmieRyM yisHhAieRyM yAEAbieRyM eedvmA. new qlA pUvik ewyM eedvmANv. av teR vizi xHwEsvknAy Eyvi mh tVM nki. pE ni Eyvien ekAl A viDiyA nkiytH . Eyvien EmAciiA pIlA eAsH tImAnic@. pE ni Eyvien Eve pIlAeAsi EnAw pRu. 14Ey priM nixH k LM yi. qiluM ni aven evwiu. Eyvi pkrM ekAlyALiey EmAciiA ni pIlAeAsiEnAwAvzYe u. 15 jIv nven ni ekAl@kyM ecyH! qA eedvM aven punIviic @ . { ati sAikLANH. { sVM kk ekAH ktANH . 16Ey vieR ziyANH Q mwen suK ewiytH . { EyvieR ziyi vizVsitu ekAA Nien sMBvictH. niiyAeL kANAM. niiyAeL aRiykyM ecAM. Eyvilu vizVAsmAN yAeL pUmAyM suKewiytH. aen sMBvitH nieLl A M ku. 17 qeR sEhAdrAEr, ni ec@eteH ni te aRiyAtinAlANH ni Eyvi EnAwien ecyH t etH qniRi yAM. niL@ew EntAM mnilA yiil . 18etl A M sMBviemM isH kxHwM shikyM mri kyM ec@emM eedvM teR vAckrilUew pRu. eedvM aet en niREvieyH {A niELAwH pRiuH . 19 aekAH ni mAnsAreH eedviElH mwi vrik. qiEl niL@ew pAp epARuew. 20aEA eedvM ni IysmAzVAsieR sm

aeA. vik 3+21-4+13

1464
EyAhAenyM piwic@ twvilAi. aEA rAiyAyitinA av aeAsHtlAer piE rAviel ver Ri pAic @ . 4 qA peAsieRyM EyAhAeRyM sMgM Ek aEnkM Ep avni vizVsic@. vizVsic puxAew qM te aAyirEALmAyi y. 5 piEH eydEntAL@M jni eR mAM zAOimAM eyz Elmi sELic@. 6 hAvuM (mhA puErAhit), kPAvuM, EyAhA M, alsAM aviewyAyi . mhApuErAhiteR wMb iel qlAvM Ayi. 7av peAsienyM EyAhAenyM L@ kL@ew mi nii. nieLen mwen suKewi? ziyA ni pEyAgic t H ? rA niti aDikArM ttH ? qI EcAdY eyd EntA avErAwH plvM EcAdic@. 8 aEA peAsi priA AvH niRu, av avErAw pR u, jnEntAEL mAEr+ 9{ eLA mw ecyHt nyew Epri {eL EcAdYM ec@kyAENA? ayAeL suKewiytArANEl 10 { niL@ew EcAdYM? nieLyM qlA eyd jneyM aRiyiAnA#hi. yA suK etH n AynAy EyisH vieR ziyAlANH. ni Ey vien Uzic@. eedvM aven pun Iviic@. mwnAyi yA H EyisHvieR ziyA EA nwAM ni mi niAM k}iy. 11Ey pNiArAy ni vliec Ri klANH pE kli EA mllAyiri. sIn 118+22
12mxYer riA k}iy oEr eyArA EyvANH . kAzi kI}i mxYer riA ziy oEreyA nAmM avERtANH. n EyvilUew riewNM. 13EyAhAM peAsiM yAetA viD EtYk prizIlnEmA, vidYA

yM nM. av isHvAyi etr ew Eyvien nM. 21qlAM vIuM zriyAM ver Ey sV i tAmsiem mAM. vLer mute teR vivAck v}i sMgicEAE} eedvM Q sm yei pRiuH. 22EmAez pR u, kAvAy niL@ew eedvM nieA vAcken nM. vAck niL@ew wyi niM te vM. av qeEAelyAyi riM. vAck niELAw pR yetlAM ni viNM. 23 vAcken asriAv eedvieR jntyi niH ak ewkyM mrikyM ec@M.* 24 zm EvluM aveR piilu ql A vAckM Q smyeRicH pR ykyM vcikyM ecyHtiuH. 25vAck pRetlAM ni lBic i uH . niL@ew pitAA mAyi eedvM e niymM ni lBiciuH. nieR stiyA mi yiel qlA rAjYL@M a#hi ewM* qH eedvM niL@ew pitA vAy aAhAmiEnAwH aLiecyHti uH . 26eedvM aveR vizixHwdA sen ayc@. niiwyiElANH dYM aven ayctH. nieL a #hiAnANH eedvM Eyvien ay c t H . av niELAErAEryM pApLi niki a vi . peAsuM EyAhAM eyd sBy H mi peAsuM EyAhAM jn ELAw sMgic@ekAu niEv cil aver smIpic @ . av eydpuErAhitM eedvAlyM kAv Aew nAykM tAM sdkY mAyi. 2 peAsuM EyAhAM L@keL pWii kArYLi av uBitrAyi. Eyvien i pRyEA mxY mricvri niM isHvi wi yie}u EemH av pWii. 3eydEntA peAsienyM

vAcken ... ec@M rNi v. 18+15,19. nieR ... a#hiewM rNi l. 22+18;26+24.

1465
BYAsEmA elM eydEntA mnilAyi. av niByrAyi sMsA ri k eyd EntA atH-teu. peAsuM EyAhAM EyvieR ewyAyivrA eNM av mnilAi. 14 mw rH aeAsHtlAErAwemAH ni tH av ku. ayA suKe M. atinA aeAsHtlAe tier avH oM pRyAnAyil . 15avErAwH aviwM viuEpAvA eyd EntA vzYeu. t ni q ecNemH EntA prsHprM ElAcic@. 16av pR u, ver nAem ecNM? av erA mhAy atH-tM vic@ evH eyzElM jnt m}uv aRi u. a vYvumANH. stYM niExDiA sAYvuml. 17 qA Q mxYeni sMgiet BIxNiewNM. qA tH ti wtlAyi L@kL@ew wyi criil. 18aekAH eyd EntA peAsienyM EyAhAenyM vIuM viLic@. EyvieR nAmi oM sMgikEyA pEdzi kEyA ecetH av aeAsHt AErAw niEzic@. 19pE peA suM EyAhAM mRupwi pRu, ni ElAci zriyAENA? eedvienA EvtH? { eedvienEyA niELEyA as riEtH? 20{H awiyiriA nAvil. { kM EkemAe { sMgiEc pU. 21-22 eyd EntAH aeAsHt lAer ziiA o mAvuM ke AnAyil. kArNM, ecyHt kArY H qlAvM eedve mhtVIkri kyAyi. (Q vIrYv] i eedvieR sAYmAyi. ErAgM EBdmAeyAH nAl t i Em vySAyi.) atinA eyd EntA aeAsHtlAer tAI ecyH viyc@. peAsuM EyAhAM vizVAsi kL@ewyiwyi mwiey 23peAsuM EyAhAM eyd EntAAew sByi niM t L@ew AiwyiEl EpAyi.

aeA. vik 4+14-31

mhApuErAhitM, jnieR m AM tELAw pRetlAM av vizVAsisMGEAw pRu. 24 Eku vizVAsik oEr mnEAew eedvEAw Aic @ . EBA, kAzieRyM miyewyM kwli eRyM atilu ql A ieRyM s] x H w AvANH aviwH . 25{L@ew pitAvAy dAvIdH aviwe dAs nAyi. priAAvieR shA yA av Q vAk q}uti+ jAtik viLic@ viyeti nH? ElAkeri nixHEyAj nmAyi eedvEdAxM cii ? 26 kAviM aveR isH viM qtirAyi miyiel rAjA A tARAyi, BrANADip A owi. sIn 2+1-2 27 ehErAdAvuM epAieyAsH pIlA eAsuM rAjYL@M eydjnty emlAM eyzElmi Eyvientier tiriEA etl A M yTA iluM sMBvic@. isHvAyi avi wH (eedvM) aBixinAiy a yew pridAsnANH Ey. 28a yew pripAwikeL nwAAnANv owiytH . aviwe ziyM cHCymsricANietlAM sMBvi ctH. 29 kAEv a ekAiEA av pRy ik. av {eL ByewA mi. k AEv, { aviwe dAs. BymilAet { pRyvA aH lictH pRyvA {eL shA yik. 30ayew zi kAi { eeDrYM pkk. ErAgikeL suKewk, sAY nk, ayew vi dAsnAy Ey vieR ziyA vIrYv]ik kAuk. 31av Aic @ k}iEA av ni lM lui. avri ellAM priAAvH vniRu. eedvieR sEzM* piIwv BymilAet sMgic@.
eedvieR sEzM tL@ew pAp epARuewtiM eedvEAewAH vsitiM eedvM jn v}i eyAiyiri q vA.

aeA. vik 4+32-5+16


32vizVAsikL@ew

1466
vI mric @ . tAM ecRuA vH ayAL@ew zrIrM epAtiu puR ekAuEpAyi sMsHkric@. aArYM Ekvri ByM niRu. 7m mNiERALM k}iEA ayAL@ew BArY kwv. avL@ew BAvi sMBvicetAM sPIr aRiiil. 8 peAsH avELAw pRu, niL@ew nilM viEA q pNM kiieyH qEAw pR yk. atH ayH teyAyi EA? sPIr mRupwi pRu, aet ayM teyA kiiytH. 9 peAsH avELAw pRu, qinA nIyM BAvuM en kAvieR Avien prIi A stict? H EnA! nI kAl wieyAc k EkiEl ? nieR BAvieR zvsMsHkArM nwiy v tA qiyiri. av nieyM aEtEpAel ekAu EpAM. 10 nimixM sPIr tAe} vI mric@. ecRuA vEA av mric@ kiw ku. av avELyM pRE ekAuEpAyi. avL@ew BAvieR awH sMsHkric@. 11ArYM Ek vizVAsi kL@M muvM By. eedvieR sAY pl atH - t L@M vIrYvikL@M ecyH. jn eLlAM a ku. aeAsHtlA zElAEmAeR m$pi owi yirikyAyi; avelAM oEr lYmAyi. 13muvH avErA ewA ni PlvAyt el EtAi. qlAvM averi nlEt pRyAAyiZ. 14w t wt A kAvi vizVsikyM aEnkM OIpu xA vizVAsikL@ewyiwyiEl EckyM ecyH. 15aekAH L@ k ErAgikeL v}iyiEl ekAu v. peAsH av}i veH av aRii. atinAlv ki lukLiluM emkLiluM kiwi ErAgi keL ekAuv. ErAgikeL peA sieR ni}lu etAwIcA EpAluM mti EBdmAkA qv kti. 16eyzEl mi um qlA ngrLi niM
12aeAsH t lA

vizVAsikL@ew pev sMGM XdyM ekAH iEceu. av oEr AvumAyi. tnietAe tERtAeNH sMGiel orA EpAluM pRil. pkrM, averlAM pvc@. 33kAvAy Ey mrN i niM yie}uEuevH aeAsHtlA ziEyAew L@k ELAw pRu. eedvM qlA vizVAsi keLyM a#hikyM ecyH . 34av EvetlAM kii. kArNM nilvuM vIwmverlAM av viu pNmAi ekAuv. pNM 35av aeAsH t lAer l i c @ . piIwH oAErAM vzYmv nkeu. 36EyAEsPH q EprAy o vizVAsi Ayi. aeAsHtl A aven bbAsH q viLic@. (prshAyi qA Q EprinM.) ayA si jni ecA ElvY yi. 37 ayA Rc@ nilmAyi. ayA a viH pNM ekAuvH aeAsHtl Aer lic@. annYAsuM sPIryM annYAsH q EprAy orA jIvici. ayAL@ew BArYyew EprH sPIreyM. ayA tni Ayi Rc@ nilM viu. 2 pE ayA kiiy pNieR o BAgM mAEm aeAsHtlAer lic@Z. Rc @ pNM ayA tniAyi rhsYmAyi mAivc@. ayAL@ew BArY yHH atRiyAmAyieviluM av L@M atMgIkric@. 3 peAsH pRu. annYAEs qinANH sAAen nieR XdyM niyivA av dictH? nI N pRykyM priA Avien vifH F iyAA mi kyM ecyHtiri. nI nieR nilM viu. pE q ekAANH nI eR pNM ninAyi sUitH? 4 mi viM mH atH niERtAyi . a viukiiy pNM q enyM cilv}iA nin sVAt YmutAM. pie nIeyinANH Q dxicrItiyi ciictH? nI eedvEAwANH mxYErAwl N pR tH. 5-6 Ek annYAsH tAe}

1467
L@keLi. averl A M ErAgik eLyM drAA bADic v eryM ekAuvi. qlAveryM peAsH suKewi. aeAst H lAer twyA eydew mM 17 mhApuErAhitM ayAL@ew suXL@M (sdkY) asUyAlu LAyi. 18 av aeAsH t lAer piwic@ twvilAi. 19pE rAiyi kAvieR o dt vH twvR yew vAti R. dt aeAsHt lAer puRE nyic@. dt pR u, 20 EpAyi eedvAlyi ni k. ql A vErAwM EyvieR putiy jIveni pRyk. 21 dt pRtsricH aeAsHtl A eedvAlyRiEl EpAyi. atH atirAviel yi. aeA sH t lA L@keL pEdziA rMBic@. mhApuErAhitM suXL@M eedvAlyiElei. av ey dEntAL@ewyM eydmAew yM EyAgM viLic@i. aeAsHt lAer ekAuvtinH av ciler twvRyiElyc@. 22qA avH aeAsHtlAer twvRyi kANA k}iil. av mwivH ArYM eydEntAeL aRiyic@. 23av pRu, twvR awc@ pUi yi. vAti pARAvukAm Ayi. pE vAti REA twvR nYmAyi! 24eedvAly kAvAew EntA vuM puErAhitmKM Eku. avrAek }i. av atH-teu. tieR BvixYkeLAyiriM? 25aEA orA aview vH av ErAw pRu, EnA ni Ri lwcv eedvAlyi ni. av L@keL pEdzikyANH? 26aEA kAvAew EntAvuM aveRyAAM puRE EpAyi. aeAsH t lAer piwic @ ekAu v. qA BwA L@keL By ekAH zi EyAgicil. L@ kH EdxYM vH av teL kel Riu ekAl@emH BwA Byeu. 27 BwA aeAsHtlAer piwic@ ekAuvH EntA mi ni

aeA. vik 5+17-37

i. mhApuErAhit aver EcAdYM ecyH. 28av pRu, Q mxY eni pWiivA pAwiel { pRiiEl? pE ni eLA ecyHtet EnA! ey zElM m}uv ni niL@ew p EdzM ekAu niRc@. Q mxYeR mrNi ni {eL vALik LAA mi. 29peAsuM mu aeAsHtlAM mRupwi pRu, eedveyANH nieLyl { asriEtH! 30Eyvien ni vDic@. ni Eyvien Uzic@. pE {L@ ewyM {L@ew pUv i kewyM eedvM Eyvien mrNi niM punIviic @ ! 31eedvM teR vlvzEyiy ov EyvANH. eedvM Eyvien new nAykM rkmAiI. eyderlAvM mAnsArew tinANH eedvM a ecyH t tH . aEA eedvinvew pAp miAnAvuM. 32etlAM sMBvi tH { ku. atinA aetlAM stYmAeNH { pRyAnAvuM. etl A M stYmAeNM priA AvH kANi. eedvM aven asri qlAvM pA Avien nki. 33eyd EntA vAk Eku EkApitrAyi. aeAsHtlAer vDiAnv mAM rAu. 34EyAg iel o prIz q}uEu. gmAlI Ey qAyi ayAL@ew Ep. o zAOi wiyAy ayAeL L@ k bmAnici. aeAsHtl Aer alEnrEviw mAi ni A ayA klic@. 35qiyA eydErAw pRu, yi AEy AEr, Q mxYerRic@ ni sUNM ec@ kArYi sUik! 36Rc@kAlM mH tdAsH tYeu. tAnA v q yA KYApic@. nAERALM pux A avEnAw Ec. pE av ekAl e u. aven agmic v erlAM nAlupAwM citRi oAwi. avH oM ec@vAnAmAyiil. 37pi IwH ydA q Ep ov glIlyi niM tYeu. a jnsMKY ErKew kAlmAyi

aeA. vik 5+38-6+13

1468
5 qlAvM zyM xHweu. atinA av ni pRy }u Eper etrew+ sHetPAenAsH (atiyAy vizVAsvuM priA AvuM niR ov), PilieAsH, eAeKAerAsH, niAEnA, tiEmA, pemnAsH , eydmtM sVIkric aEYAYArnAy nieAlAevAsH. 6 av Q }u EperyM aeAsHtl Aew mi nii. aeAsHt lA AikyM tL@ew eek k av Em evkyM ecyH. 7eedvvcnM wt wt L@ kLi qieAi. eyzEl miel ayAyikL@ew qM epki v. o vliy sMGM eyd puErA hitA EpAluM vizVAsi aDI nrAyiI.

. ayAELAewAM eR ayAyi kL@mAyi. ayAL@M ekAleu. ayAL@ew m}uv ayAyikL@M citRi oAwiEAyi. 38aekAH {Ani EA pRy+ vri niH ak nik. aver avew v}i viwk. mxYri niANH avew pripAwik veti a prAj yewM. 39 pE eedvi niAeNi aver twyA ni eLeAAvil . ni eedvi entirAyi epAvrAyiEAluM kANewM! gmAlIEylieR vAkELAwH ey dEntA EyAjic@. 40 av aeA sHtlAer vIuM viLic@. aver awikyM EyvieR nAmi oM pRyetH BIxNiew kyM ecyH. qiv aeAsHt lAer viyc@. 41 aeAsHtlA aviwM viu. EyvieR nAme ec A l i apmAnitrAvA aht kiiyti av hAdic@. 42 av pEdzM avsAniic i l . Ey, isHvAeN suviEzxM av sMgic@ nw. avrietM EdvA lyiluM, vIwkLiluM ecyH. }uEper EtYkM etrewu wt wt Ep EyvieR ayAyikLAyieAi. a EtsmyM yvnBAx sMsAri ayAyikH mH eydmAyi o tiEleEwiv. divsM EtARum sADArN vitrNi tL@ew viDvk p kiARiel v prAtieu. 2 pH aeA sH t lA ayAyikeL owM viLic @ i. aeAsH t lA av ErAw pRu, { eedvvcn pEdzM nii. a nl. BNM vitrNM ec@tiluM nltH eedvv cnM pEdzitANH. 3aekAH, sEhAdrAEr, niLi niH }u Eper etrewk. nl v erH qlAvM aBiAyM vrAyiri NM av. jH{AnvuM AvuM niR vrAyiriNM av. avH { Q EjAli nkAM. 4aEA {H {L@ew smyM A nyH M eedvvcnEGAxNiM pEyAgiAM.

eydA se H tPAEnAsinH qtirH 8 sHetPAenAsinH o vliy a #hM lBic@. vIrYv]ikL@M awyA LL@M jn kAA ziwi eedvM av nki. 9pE tAM eyd sHetPAenAsiEnAwH t mAyi. av o eydiyi nivrAyi. viEmAcitew eydi qANtRiyei tH. (ERnAM alsiyA M wi EviytAyi Q eydi.) kilikYyi niM sYyi nimv aviwyi luAyi. averl A vM vH sHetPAenAsiEnAw vAdic@. 10pE jH { AnieyEAel sMsAri A AvH sH e tPAenAsien shAyic@. eydH vAdiA pA viDM zLAyi aveR vAk. 11sHetPAenAsH EmAez M eedviemtirAyi sMgi tH { Eku. q pRyA owvi av ciler cM eki. 12aen ec@k v}i Q eyd jneLyM jnieR mAeryM zAsH imAeryM EkApAlrAi. av EkApEAew vH sHetPA enAsien piwiwi. av aven eyd EntAL@ew o sByiElH ekAuEpAyi. 13eyd cil L@ keL sByi vi. sHetPAenA sientier ksAi pRyA eyd ewiyiv

1469
pRu, Q eedvAlyei yA dxic@ekAiri. EmAez yew nYAymANeyM yA dxiARuH. 14 nseRiel Ey Q lM nziiemH av pRy tH { EkiuH. EmAez nm t cArmeL Ey ti emM yA pRyARuAyi. 15sByi wiyiverl A M sH e t PAenAsien sM vIic@. av eR mKM o dteR mKM EpAelyA yiritH av ku. se H tPAenAsieR sMgM mhApuErAhit sHetPAenAsi EnAw EcAdic@, etlAM stY mAENA? 2 sH e tPAenAsH mRupwi pRu, qeR eydpitAEL sEhAdrAEr, qeR vAk i cAluM, new mhtVmA eedvM new pitAvAy aAhAmi tYeu. aAhAM emesAeA AmYyi yi. av hArA ni tAmsiM mAyi atH . 3eedvM aAhAmiEnAw pRu, nieR rAjYeyM, bueLyM viH {A kANic@t rAjYE EpAvuk. * 4atinA aAhAM k dAy viu. av hArA EdzE EpAyi. aAhAmieR pitAvu mri ctiEzxM eedvM aven ni EA vsi Q EdziEl ayc @ . 5qA eedvM ayA alM EpAluM lM nkiyil. orwi lM EpAluM. qA, BAviyi aAhAmiM sti prrk mAyi EdzM nkAemH eedvM av vAgHdAnM nki. aAhA mi ikeLAmAM mAyi atH . ) 6 eedvM enyANv EnAwH aLiytH+ nieR stik meA rAjYH vsiM. aviewyv apricitrAvuM. aAukA aver awimkLAkyM nARu vxM p xmAyi eekkArYM ec@kyM ec@M. 7pE aver awimkLAiy rAjY e {A ziiM. * eedvM en wi pRu aetlAM sMBvicti EzxM nieRyAA rAjY

aeA. vik 6+14-7+15

niM puR kwM. qiH av view Q lH qe rA DiM. * 8 eedvM aAhAmmAyi o niymM Ai; pricH E CdnyAyi niymieR awyALM. a ekAH aAhAM tnieA pu AyEA aveR pricHECdnk M qu divsM AymAyEA nwi. yisHhAH qAyi pueR EprH. yisHhAH teR pu nAy yAEAbieRyM yAEAbH teR puAewyM pricHECdnk M nwi. puArANH piA lH pu pitAArAytH. 9 Q pitAAH EyAEsPiEnAwH (avew Ly sEhAdr) asUy EtAi. av EyAEsPien mi yImi El awimyAyi viu. qA eedvM EyAEsPiEnAewAAyi. 10mi yImi EyAEsPinH opAwH kxHwL@ AeyiluM avsrLielAe eedvM aven ric@. PREvAnA yi mi yImiel rAjAvH. PREvA EyAEsPien xHwewkyM eedvd mAyi EyAEsPi jH{AnA ayAeL bmAnikyM ecyH. ayA EyAEsPien mi yImieR aDiptiyAi. PREvAeR ekAAr vAsikeL BriA avAdM EpAluM PREvA EyAEsPi ekAw . 11pE mi yImM, knA EdzvuM mAy vRutiyi epmlM kw AmvuM Ayi. jni vLer kxHwAwAi. new pitA AH BNM kiAtAyi. 12 qA mi yImi BYEzKrmeH yAEAbH Eku. aekAyA new pitAAer aviEwyc@. (atH mi yImiEl avew 13piIwv dYyAyAyi). rAmM aview EpAyi. Q AvzYM EyAEsPH teR sEhAdrAErAwH tA rAeN evLiewi. EyAEsPieR wMbei PR EvA aRiykyM ecyH. 14anrM EyAEsPH teR pitAvien LycH mi yImiElH Nic@. teR cA c ArAy q}upu Eperwi 15aen EyAEsPH Nic@. yAEAbH mi yImieli. avM
a e t l A M . . . r A D i M 15:14,puR. 3+12. rNi l .

nieR ... EpAvuk rNi l. 12+1 nieR ... ziiM rNi l. 15+13,14.

aeA. vik 7+16-37

1470
DikAriyM viDikAvuM iytH? 28el mi yIMkAren ekA EpAel qe nI ekAl@emAENA? 29av pR EkH EmAez mi yIM vIu. EmAez midYA EdzE EpAyi. aviewyv apricit nAyi vsic@. aviewvcH EmAez yH ru puAAyi. 30nAl vx EzxM EmAez sInAyimlkw mmyi nikyAyi. aview mw iel tIjVAlyi o dt av tYeu. 31a k EmAez atH-teu. a kANA EmAez wt awE ec. EmAez kAvieR zbHdM Eku. 32kAvH pRu, {A nieR pitAAew eedvmA. aAhAmieRyM, yisH h AieRyM, yAEAbieR yM eedvM {AnA.* EmAez ByM ekAH viRyHA wi. mwi El EnAA av eeDrYmA yil. 33kAvH avEnAw pRu, nieR ecri@k QriLyk, kArNM nI niiwM vil mANH. 34mi yImi qeR jnL@ew kxHwAwk k qniH aEti nAyi aRiyAM. avew krci {A Eku. aver riAnA {A tAE} viritH. EmAez, EA vrik, {A nie mi yImiEl mwi ayyH!* 35eyd tiR aEt EmAez teyANitH. nI {L@ew BrNkAvuM viDikAvumAeN H eriluM pRiuEA?* l qH av avEnAw pRi. eedvM rkM BrNADipmAyi aycvnA EmAez. dteR shA yAlANH eedvM EmAezey ayct. H dtenyANH mwiel tIjVA lyi EmAez ktH. 36EmAez jneL nyic @. atH -tL@M vIrYv] i kL@M EmAez vic@. mi yImiluM ecwliluM, mmiyiluM nAlvx AlM av vic@. 37ey dErAwH Et EmAez teyANH Q vAkL@M pRtH+ eedvM ni
{A ... rNi puR. 3+6. nieR ... ayy n H rNi puR.3+5-8,10 nI {L@ew ... pRiuEA? rNi puR 2+14

new pitAAM aview mric@. 16piIwH avew zrIrM ezEK miEl ekAuv. aview av sMsHkrieu. (hAEmArieR pu AErAwH evinANy ekAwH aAhAM ezEKmi vAic klR yANtH.) 17 mi yImi eydew qM epki. aview new A tiiwiv. (eedvM aAhAmi nkiy vAgHdAnM pAliewARAyi .) 18aEA vYtYsHtnAeyA rAjAvH mi yIM Bric @ . ayAH EyAEsPieni oM aRiykyi lAyi. 19 rAjAvH newyAL@kELAwH kQzlpUv M epmARi. avErAwH ayA UrmAyi epmARi. av new pitAAer tL@ew u jIvi twyvA aver puRiwvA nibic@. 20 EmAez piR smymAyi atH. EmAez eedvieR mi atisurnA yi. m mAsM EmAezey av eR pitAvieR Bvni vLi. 21EmAezey av puReRiEA PREvAeR pui ien qw ekAuEpAyi. sVM mkenEAel av aven vLi. 22mi yIMkA tRiyAvu m}uv EmAez ey pWiic@. tA pRM v ic mAy kArYLi EmAez znAyi. 23EmAezyH nAl vyAy EA teR eydsEhAdrAer ec kANNem av EtAi. 24o mi yIMkAr o eyden EAhitH EmAez ku. ayA eydeR shAyieni. EmAez mi yIMkAren awic@ekAH zii c@. 25aver riA eedvM te ayc t AeNH eydH tlM mnilAemH EmAez kti. qA av mnilAyil . 26piEH ru eyd tilwi tH EmAez ku. ayA aver epAewA mic @ ekAu pRu, mxYEr, ni sEhAdr ArEl, nieLinANH prsHprM EAhitH? 27 sEhAdren EAhi c @ ekAiv EmAezey ti mAi. ayA EmAezEyAw EcAdic@, rANH nie {L@ew Em BrNA

1471
eA vAcken nM. ni iwyi niAvuM vAck vrik. av qeEAelyAyi riM.* 38Et EmAez mmiyiel eydiluM Ayi. av new pitAAErAewAvuM A yi. sInAyimlyH wvc H tEAw sMsAric dtEnAewAmAyi av aEA. EmAez eedv i niM jIv n klnk sVIkric@. klnkLANH EmAez nmH ttH. 39qA new pitAA EmAezey asriA Aiyil. av aven tirsH k ric @ . av mi yImiEl EpAkA #hic@. 40new pitAA ahErAEnAw pRu, EmAez {eL mi yImi niM puRE nyic@. qA aven sMBvic@ev { Riyil. atinA {eL nyiA tAM EdvAer Ak.* 41aekAH av piey EAel EtAi o vi#hM A i. av atinH yAgM nki. tL@ ew eekk ekAH q s]xHwiEcA ati av sEAxic@. 42 pE eedvM avri niM tiriu. kA ze kpweedveL rADiA miniH aver twytH av avsAniic@. vAckew pusH t ki en q}utiyiri + eedvM aLiec@, eyd vMzjEr, mmiyi nAl vxAlM nieLni Ayiil rvuM yAg"M nkiyitH; 43niH rA DiA ni emAElAieR wArvuM ErPA EdveR nvuM ni ekAuv. rADiEtiElAyi av niL@Aiy vi#hLANH. atinA {A nieL bAbi ElANiEl bhixHriM. EmAsH 5+25-27
44new pitAAH mmiyi viwArM Ayi. qen

aeA. vik 7+38-53

yANH wArM AEetH eedvM EmAezEyAw pRi. eedvM aven kANici mAt]ky sricANH EmAez wArM Ai ytH. 45 piIwH EyAv vH new pitAAer muEdz piwicwA nAyi nyic@. newyAA kw ecEA anYnAukAer eedvM puRAi. putiy nAiEl new pitAA kw ecEA Et wArM av ekAuv. tL@ew pitAAri niM kiiy wArM av dAvIdieR kAlM ver sUic@. 46eedvM dAvIdi sxHw nAyi. yAEAbieR eedvinH o lyM* pNiyA dAvIdH eedv EAwH avAdM EcAdic@. 47 qA dAvIdieR punAy zElAEmA yi eedvAlyM pNiyictH. 48pE mxY avew eekk ekAu niic eedvAlyi atYut vsiil . atANH vAck q}utiyiutH+ kAvH aLiec@, sVM qeR siMhAsnM. 49mi qeR pAdpIWmA. qniAyi trM eedvAlyM pNiyAnA niAvuk? qniH vimsEtM l ! 50veyl A M {AnAAiy etH mRAtirik. eyzAvH 66+1-2
51aEA sHetPAenAsH pRu, dAWYArAy eyd EntAEL, eedvi XdyvuM kAM nkA vEr, priAAvieR vcn H qEA}uM qti nivvEr, niL@ew pitAA ecyH. a te niL@M ec@. 52ni L@ew pitAA jIvici qlA vAckeryM pvic@. nItimA vemH vAckerlAM pRi uH. pE aver pitAA vDi c@. EA niL@M nItimAentier tiriykyM aven vDiyHkyM ecyH. 53EmAezyew nYAymANM ni sVIkric @ . dtArilUew eedvM niH Q nYAymANM

eedvM ... qeEAelyAyiriM rNi v.18+15 EmAez Ak rNi puR.32+1.

lyM cil eekey}u tikLi eedvieR BvnM q kA.

aeA. vik 7+54-8+14

1472
yielyM m}uv lemi. 4 av eydYyielyM, zmrYyiel yM qlA wLiluM citRiiwi . av EpAyiwelAM suvi EzxM sMgic@. PilieAsH zmrYyi sMgi 5 PilieAsH zmrYA ngriEl EpAyi. aview isHvienRic@ BAxNM nwi. 6aAukA Pili eAsien vikyM aveR vIrYv]ik kAkyM ecyH. PilieAsieR vAkeL av sM vic@. 7avri plEryM aAAvH bADic i . Pili eAsH aAeL puRMti. puRE v A vliy zbHdmAiyi. aEnkM tLvA tErAgikL@M, mwM aviewyAyi . PilieAsH averyM suKe wi. 8atinA ngrA vLer sxHwrAyi. 9 pE ngri ziEmA qeArAL@Ayi. PilieAsH avieweyti mH ziEmA jAlvidYk kAiyi. av}i ayA zmrYAer vzIkric @ . ayA sVyM vliyvnAeN nwic@. 10vliyvM ecRiyvmwM qlAvM ziEmAeR vAk vizV sic@. av pRu, Q mxYnH eedvziyAy mhAziyH . 11L@k teR ayAyikLAMv er vLernA ziEmA mAyAjAlMekA H L@keL atH-tewiyi. 12qA PilieAsH eedvrAjYe iyM EyisHvieR ziey iym suviEzxM sMgic@. OIpuxA PilieAsieR vAk vizVsic@. av sHnAn eu. 13ziEmAM PilieAsieR vAk vizVsikyM sHnAne wkyM ecyH. ayA PilieAsi en piw. PilieAsH ecyHt vIrYv]ikL@M atizmAy k L@M kH ziEmA atH-teu. 14aeAsHtlA aEA}uM eyz Elmi Ayi. zmrYA eedvv cnM sVIkric @ evH av Eku. atinA av peAsienyM EyAhAenyM zmrYAewyiwyi

nki. qA ni Q niym asricil. se H tPAenAsH ekAle w Q vAk eydEntA EkH EkApAl rAyi. av ayAL@ew Ener pl@kLi Rui. 55pE sHetPAenAsi pri AAvu niRi. av kA zE EnAi. av eedvieR mhtVM ku. eedvieR vlBA gH Ey nitH sH e tPA enAsH ku. 56sHetPAenAsH pR u, atA, sVkvAwM R {A kA. mxYpu eedv ieR vlvz niM {A kA. 57 aEA eydEntALAek EAzic@. av tL@ew ecvi k epAi. averlAvM sHetPA enAsieR awEEAwi 58avr ven ngri niM puRi mri Mver kelRiu. sHetPAenAsi entier ksAik pRv tL@ew Emli Qri ezQ q viLic yvAvi nki. 59avM sHetPAenAsien kelRiu. pE sH e tPAenAsH aEA}uM A ikyAyi. av pRu, kAvAy EyEv, qeR A vien sVIkriENEm. 60 av mu i Re nilviLic@, kAEv vew Em Q pApM mEt. yM pRH stH e tPAenAsH mric@vI. sH e tPAenAsieR ekAlyH ezQluM aveR aMgIkArM ekAw.
54sHetPAenAsieR

vizVAsik }i Bjn sH e tPA enAsien sMsHkric@. av av eR mrNi vAviu kru. divsM eyzElmiel vizVAsikeL eyd pvic @ . vizVAsikeL nziiA ezQluM mic@ekAi . ezQ avew vIwkLi kyRi. eLyM epeLyM ayA vlic i Ri twvRyiliu. vizVAsikeLl A M eyzElM viu. aeAsHtlA mAM avEzxic@. vizVAsik eydYyielyM zmrY
2-3tAM

1473
Elyc@. 15averi zmrYA priAAvien lBitinAyi Aic@. 16EyisHvieR nAm i av sHnAneu. pE pri AAvH avrielArALiElM v Etyil . atinAlANH peAsuM EyAhAM Aic t H . 17 aeA sH t lA tL@ew eekk jn L@ew Em evcEtAew av pri AAvien kii. 18aeAsH t lA tL@ew eek k jnL@ew Em evcEA av Avu lBitH ziEmA ku. atinA av aeAsHtl A pNM ekAwA oi. 19qiu pRu, {A qeR eek oveR EmvcA avM pri AAvien kiEtiEl zi qiEl pk trik. 20peAsH ziEmAEnAw pRu, nIyM nieR pNvuM nziie wNM. eedvieR sAnM pNM ekAw vAAem nI kti. 21 Q EjAliyi nin {ELAw pALi yAkAnAvil . eedvi mi nieR XdyM ml. 22mAnsAr ewk! nI ecyHt dxHwtkLi niM piiriyk. eedvEAw Ai k. nieRyIvk cikH av niEAw mie. 23nI kw asUyyi m}ukiyvM, pizAci eR niyNiluvmAeN {A kA. 24ziEmA mRupwi pRu, niLi vM qniAyi kAviEnAw AicAluM. ni pRviD emAM qni sMBviAtiriA AicAluM. 25aEA rH aeAsH t lAM t k EyvieR vik eLi sMgic @ . kAvieR sEzM av jnELAw pRu. qiv eyzElmiEl EpAyi. eyzElmiEl mwuM v}i av pl zmrYApNLilUew kwEpA vukyM avieweylAM suviEzxM sMgikyM ecyH. qEtYApYAren PilieAsH pWii 26kAvieR o dt PilieA siEnAw sMsAric@. dt pRu,

aeA. vik 8+15-36

tARAyi etEAu puRewk. ey zElmi niM gesyiEl m miyilu pAtyiEl EpAvuk. 27 atinA PilieAsH H tARAyi puReu. v}iyi av o qEtYA pYAren ku. ayA o x$nA yi. qEtYApY rAjH{i kyew y EdYAgM, KjnAvH sUi @kArmANyA. eyzElmi rADnyH EpAytAyi ayA. 28EA ayA vIiEl mwu v}iyANH. ayA teR rTiliH eyzAvAckeR #nHTM vAyi kyAyi. 29AvH PilieAsi EnAw pRu, rTinw EpAyi nik. 30atinA Pili eAsH rTinwei ayA vAyi Eku. ayA eyzA vAckeR vcn vAyik yAyi. PilieAsH ayAELAw EcAdic@, vAyietAe mni lAEA? 31ayA pRu, qnieen mnilAkA? qniitAeriluM vizdIkric @ tA ekAAmAyi ! qiyA PilieAsien rTiEl Nic @ . 32tiev}u iel Q BAgmAyi ayA vAyicitH+ aRuvA Awi enEAel aven ekAu EpAyi. ErAmM mRiEA miAet ni Awien EAel av nizbH d nAyi . 33av apmAnieu; av nIti niExDieu. miyiel aveR jIvitM av sAnic @ . aveR piRA eri M pRyAnAvil. eyzAvH 53+7-8
34ayA PilieAsiEnAw EcAdi c@, vAck tH eriyANH pRytH? tH av tei te pRyEtA mAereyiluM piRy EtA? 35PilieAsH sMgiA wi. aEt tiev}uH ric@ ekAu wiy PilieAsH ayA ELAwH EyisHvieR suviEzxM sMgic @ . 36aen sriEv av o Lryieli. EdYAg

aeA. vik 8+37-9+15

1474
zbH d M tivcic @ , nI pIfi i EyvA {A. 6q}u Eu ngriEl EpAvuk. avi ewyvrAeriluM nI ecEet e pRyM. 7ezQliEnAewAM sric i v aview nii. av oM pRil. av zbHdM EktlAet eryM kil . 8 av nil niM q}uEu ni. aveR kk RieviluM av oM kANA k}iil. atinA avEnAewAmAyiv av eR eekpiwic@ dmsHekAsiEl nyic@. 9 m divsE ezQli kA}Hc Ayiil. ayA ti kEyA, wiyHkEyA ecyHtil. 10dmsH e kAsi eyvieR o ayAyi Ayi. annYAsH qAyi ayAL@ew EprH . k AvH o dzni annYAsi EnAw sMsAric@. kAvH viLic@, annYAEs! annYAsH viLiEku, kAEv {AniviewyH. 11kAvH annYAsiEnAw pR u, Env}i q viLiew pAtyiEl EpAvuk. ydAyew vIw kupiwik. tesAsi niM v ezQ qeArAeL kek. ayA EA aview Ai H . 12ezQli o dznm Ayi. dzni annYAsH H qeArA ayAeL smIpicH teR eekk ayAL@ew Em vc@. aEA ezQlinH kA}Hc kii. 13pE annYAsH pRu, k AEv, anvDi Ep qEAw ezQlieni pRu. eyzElmiel ayew viErAwH av ecyHt EAheLiyANv pRtH . 14EA}v dmsH e kAsi qi yiri. nii vizVsi * qlAveryM piwiA mhApuErAhi t aven aDikArewiyiu mH. 15qA kAvH annYAsi EnAw pRu, EpA! ezQlien {A o DAn EjAliAyi etr
n i i v i z V s i k nieR nAmi viLik qM, Eyvien rADi c@ekAH avni vizVAsM aik qANitinM.

pRu, tA! view evM! sHnAnewvA qniini qA twM? 37* 38rTM niRuA ayA jH{A pic@. PilieAsuM xM ev iEliRi. PilieAsH ayAeL sHnAnewi. 39av evi niM kyRiyEA AvH Pili eAsien atYnAi. EdYAg piIwH PilieAsien ki Eyil. ayA atYAhHLAdEAew vIiEl yA w. 40asHetAdH q pNi PilieAsH tY eu. av eeksrYngri El EpAkyAyi. asH e tA di niM eeksrYyiEl mA mEY qlA #AmLiluM PilieAsH suviEzxM sMgic@. ezQ mAnsArew eyzElmi kAvieR vi zVAsikeL BIxNiewM ekAl@M ezQ w. atinAl v mhApuErAhiten smIpic @ . 2 dmsH e kAsiel eydikLiel eyd kyyH A ayA mhApuErAhitEnAwH vzYeu. dm sH e kAsi isH vieR mA i vizVsiver keA tniDikArM nkNemANH mhA puErAhitEnAwH ezQ vzYetH. aeny puxAereyA OIk eLeyA kA aver piwic@eki eyzElmiEl ekAuvrAnANyA A#hM. 3atinA ezQ dmsHekAsiEl EpAyi. ayA ngrinweiy EA epeH kAzniM o vliy kAzM ayA uM tiLi. 4 ezQ nilM ptic @ . o zbH dM avEnAw pRy Eku+ ezQ, ezQ! qe pvitH qinH? 5 ezQ EcAdic @ , nI rA kAEv?

v A k Y M 3 7 cil piAl aeA.v] ikL@ew #I pti@kLi 37AM vAkY i yM wi kANAH . Pili eAsH mRupwi pRu, ni pU XdyEAew vizVsievi ni k}iyM. EdYAg pRu, Ey isH eedvpunAeN {A vizV si.

1475
ew. av qei rAjA AErAwM eydErAwM mu jnt EyAwM pRyM. 16qni Evi av shiEetl A M {A av kANic@ ekAwM. 17 aekAH annYAsH aviwM viH ydAyew vIiEl EpAyi. ezQli eR Em eekkvcH ayA pR u, sEhAdrA ezQ, kAvAy Ey qe ayc i ri. nI EAH vM v}i av nin tY eu. nin kA}Hc kiutiM priAAvu nii niRy tiM EviyANH Ey qe ay ct. H 18epeH mI ecluEpAel qEA oH ezQlieR kkLi niM vI. ayA kA}Hc tiric@ kii. av q}uEu sHnAne@. 19av alM hArM k}ic@. zi tiric @ kiiyEpAel av EtAi. ezQ dmse H Asi sMgi ezQ dmsHeAsi EyvieR ayAyikELAewAH tAM nA ti. 20tAmsiyAet eydik Li av EyvienRic@ sM gic @ wi. av jnELAw pRu, Ey eedvpunA! 21ezQlieR vAk EkverlAM atH-tM Ri. av pRu, yALA NElA eyzElmiluM AyitH. aview v EyvieR vizVAsi keL nziiAnANH EnAiytH. vi ewyM av a te ecAnA yiriM vtH. vizVAsikeL eyz ElmiEl piwic@ekAuEpAyi mhA puErAhitAer l i AnANv viritH. 22pE ezQ wt wt ziyvnAyiI. Ey, isHvAeNv etLiyic@. dm sHeAsiel eyhUd vAdiA k}iyAviDM zLAyi ayAL@ew etLivuk. eydri niM ezQ rew 23divs EzxM eyd ezQlien ekAl A pripAwiyiu. 24av ngrkvAwLi ezQli Evi rApk kAvli. avH

aeA. vik 9+16-32

aven ekAlNM. qA avew pripAwi ezQ mnilAi. 25o rAi ezQlieR tAM zixYA ayAeL ngri niM re wi. av aven o wyi oLi ic@. ngrBiiyiel o dVAri lUew av w puREiH aven tAE}iRi. ezQ eyzElmi ezQ eyzElmiEl EpAyi. vizVAsikL@ewyiwyi EcrA ayA mieciluM av aven Byeu. ezQ yTA i EyvieR ayAyiyAeN H av vizVsicil. 27 qA b bAsH ayAeL sVIkricH aeA sH t lAewyw ekAuv. ezQ dmsH e kAsiEl vM v}i kAvien kuevH bbAsH aeAsH t lAErAw pRu. k AvH ezQliEnAw qen sMsAri c@evH bbAsH av viz dIkric@. dmsHekAsiel jnELAwH ezQ Bymil A et kAvieR Epri sMgic@evH bbAsH aeAsHtlAErAw pRu. 28aekAH ezQlinH vizVAsik L@ewyiwyi EcrA k}iu. ayA eyzElmielAwM ByM wAet k Avieni sMgic@. 29 yvnBAx sMsArici eydErAw EpAluM ezQ sMsAric@. av avmAyi tiEleu. pE av aven ekAlA mic@. 30sEhAdr A tRiEA av ezQlien eeksrYyi ekAuEpAyi. aview niM av ezQlien tesAsi ElH ayc@. 31eydYyiel m}uv sByH M glIlyielyM zmrYyielyM vizVA sikM smADAnieR smyM Ayi. priAAvieR shAy EAew vizVAsisMGM vlutAyi. vizVAsik tL@ew jIvitcrYkLi lUew kAvilu avew b mAnM etLiyic@. atinA vizVAsi kL@ew sMGM wt wt vlutA yieAi. 32peAsH eyzElmi upAwM sric @ . luyi vsic i vizVAsikeLyM av szic@.
26anrM

aeA. vik 9+32-10+11


33aview

1476
kNiArnAy ziEmAeR vIi lANH peAsH tiytH.

tLvAtM piwiep eqen yAsien ayA kumi. qu vxmAyi eqenyAsH kiwilAyi . 34peAsH ayAELAw pRu, eqenyAEs, EyisH nie suKew. q}uEH niH nieR kiw ok! ninH ati EA sVyM ecAM. eqenyAsH epeH q}uEu ni. 35luyi elyM zAErAnielyM jnt a ku. avM kAvAy Eyvi El tiriu. peAsH EyAyi ngri tbITA q EprAy o vizVAsi Ayi. (mAEpweyANvL@ew Eprin M.) av qM qlAvM n mAM ecyH. vzYAH aveL EA}uM pNM ekAw. 37 peAsH luyilAyiEA tbITA ErAgM v mric@. L@k aveL Li ic@ mkLile mRiyi kiwi. 38peAsH luyiluAyievH EyAyiel vizVAsik Eku. (lu, EyAyew aw lmANH.) ati nAlv ruEper peAsinwE yc@. av avEnAw yAcic@, dyvAyi EvgM v! 39peAsH q}u EH avErAewA EpAyi. aview eyiyEA av aven mkLi le mRiyiEl ekAuEpAyi. viDvkeLl A M peAsi uM ni. av krykyAyi. tbITA jIviciEA Aiy EmAyL@M mu vOL@M av peAsien kANic@. 40 peA sH qlAveryM mRiyi niH puR iRi. av mui Aic@. qiH tbITyew zrIri En tiriH pRu, tbITA q}uE! av q}uEi k R. peAsien kEA av q}uEu. 41ayA aveL eek piwicH q}uElic@. piIwv vizVAsikeLyM viDvkeLyM mRi iEl viLic@. av av tbITey kANic@ ekAw; av jIviciri! 42 EyAyiel jn LAek ArYM aRiu. aDikM EpM kAvi vizVsic @ . 43peAsH anvDi divsM EyAyi ti.
36EyAA

10

peAsuM ekAEelYAsuM eeksrY ngri ekAE elYAsH qeArA Ayi. ERAm eesnYieR Alik viBAgieR ztADipnANyA. 2 ekAEelYAsH vlieyA BnA yi. avM aveR wMbvuM stYmAy eedve rADici. teR pNilDikvuM ayA pAv dAnM ecyH. ayA qEA}uM eedvEAw Aic i . 3o divsM c tiriH m mNiH ekAEelYAsinH o dznmAyi. avn vYmAyi ku. dzni eedvieR o dt v av EnAw pRu, ekAEelYAsH! 4 ekAEelYAsH dten EnAi. av By EcAdic @ , qA EBA? dt ekAEelYAsiEnAw pR u, eedvM nieR Ank Ekiri. nI pAvELAw ecyHt etAe av kiuH . eedvM nie oAi. 5tAM Eper EA te EyAyiElyyHk. ziEmA q EprAy oven ekAu vrA nieR B] t Yer ayyH k. ziEmAnH peAsH qM EpH . 6 ziEmA q EprAy meArAL@ew vstiyilANH peAsH tAmsi tH. ziEmA o kNiA rnANH. kwlinwANH aveR vIwH. 7dt atYnAyi. aEA ekAEelYAsH teR ru B]tYeryM o BwenyM viLic @ . BwM o BnAyi. ekAEelYAsieR aw shAyikLielAvnAyi Bw. 8ekAEelYAsH m puxAErAwM qlAM vizdIkric@. qiver EyAyiElyc@. 9 piEH av EyAyHwei. smyM peAsH vIwieR muAvi ElH AiA EpAvukyAyi . aEA smyM cyAyi. 10peAsi viz, av hArM EvNmAyi. av peAsi BNM AEv ayAeA dz nmAyi. 11 R kAz niM

1477
qEA tA}H v ayA ku. vlieyA viri@ tA}H vMEpAel. nAlu mlyHM piwicH atien tAE}A iRkyAyi. 12qlArM m]g L@M atiEluAyi. nwv, }yv, pRvk aeneylAM. 13aEA o zbHdM peAsiEnAw pRu, q}uE peAEs; m]ge ekA tiEA~. 14qA peAsH pRu, kAEv, a {AenAriluM ecil ! avuM mlinvumAy yAetAM {Ani Etver Biciil. 15qA sVrM avEnAw vI uM pRu, eedvM vey v]iy vey KYApiciri. ati nA avey aem viLi tH! 16 m tvN sMBvic@. an rM qlAM kAzEeweu. 17 Q dznieR aM qA yiriAemH peAsH atH-teu. ekAEelYAsH ayc B] t YA ziEmAeR vsti aEnVxic@ ku piwic @ . 18vAti niH av viLic@ EcAdic@, ziEmA peAsH viewyAENA tAmsM? 19peAsH aEA}uM dznei ciic@ekAirikyAyi. pE AvH avEnAw pRu, EnA! m Ep nie aEnVxi . 20 q}uEu tA}e nil yiEl ecl@k. sMzyAluvAkAet avErAewA EpAkyM avErAw EcAdY EcAdiAtirikyM ec @k. {AnANH aver nieR awE yctH. 21peAsH tAe} avewy wE EpAyi. av pRu, ni aEnVxi vYi {AnA NH. qinANH niLiview vtH? 22av pRu, nie, teR vs tiyiEl NiA o vi dt ekAEelYAsiEnAwH jH{A pic@. ekAEelYAsH o ztADip nANH. ayA o BM yTA eedve rADivmANH . eyd ayAeL dri. nin pRyA EktinH nie vIiEl NiA dt ekAE elYAsiEnAw klic@. 23ak vH a rAi aview tA peAsH avErAwH aBY ic@.

aeA. vik 10+12-33

piEdivsM peAsH m EpErAewA EpAyi. EyAyiel tAM vizVAsikL@M peAsiEnA ewA EpAyi. 24piEH av eeks rYyieli. ekAEelYAsH av Ayi kAirikyAyi. ayA teR bueLyM aw suX eLyM aview viLic@ iyi . 25teR vIiEl v peA sien ekAEelYAsH ec ku. ayA peAsieR kA vI}u kyM rADikyM ecyH . 26peAsH ayAELAwH q}uEA pRu. peAsH pRu, q}u E {A nieEAelA mxY nANH . 27 peAsH ekAEelYAsu mAyi sMBAxNM w. piIwH i El kwEA vlieyA e peAsH ku. 28peAsH avErAw pRu, eydnlA ovmAyi be wkEyA ayAeL szikEyA ec@tH eydnYAymANi vimAeN niRiyAM. qA eryM a qEA mlinev qEA {A viLi etH eedvM qni kANic@t. 29atinAlANH vere Nic EA {A tiAtH. EA dyvAyi pRy qinA ni qniAyi LyctH? 30ekAEelYAsH pRu, nAludi vsM mH {AeneR vIili AikyAyi. smyM c yHH m mNiEyALmAyi. epeeA rA qeR mi v ni. kA zmAnmAy tiLu vO Dric o dt. 31dt pRu, ekAE elYAsH! eedvM nieR An Eki ri. pAvELAw nieR kA NYv] i eedvM kiri. av nie oAi. 32nieR tAM B] t YAer EyAyiEly yH k. ziEmA peAsiEnAw EAu vrA pRyk. k pNi ArM ziEmA qte Epv mAy oveR vstiyilANv tAmsitH. vIwH kwIrA NH . 33aEA te {A nin Lyc@. nI view v vLer nl te. {eLlAvmiEA eedvieR mi av niEAw

aeA. vik 10+34-11+7

1478
epARuM. stYmAeNH qlA vAckM pRy. priAAvH jAtikLiElH en BAxNM ecEv aveR vAk Ekk yAyivew wyiElH priA AvH Riv. 45peAsiEnA ewAM v eyd vizVAsik atH-teu. jAtikLiluM priA AvH a EpAel vxieti nAlANvtH-tM. 46kArNM jAti k vYtYsH t BAxkLi sMsAri M, eedve sH tiM av Eku. aEA peAsH pR u, 47 evi sHnAnew ti niH ver twyA nA vil. n kiiyEpAel te vM priAAvien lBic@! 48ekAEelYAsuM ayAL@ew bu L@M suXL@M EyisH vieR nAmi sHnAnM k}iiA peAsH klic@. aEA jnM tELAewAM Rc@nA wi vsi A peAsiEnAw aBYic@.
44peAsH

pRyvA klic kArY EkA ri. peAsH ekAEelYAsieR vIi sMgi 34peAsH sMgic @ wi+ eedvinH qlAvM oEpAelyA eNH {AniEA yTAi pWic@. 35te rADivEnyM nIti ec@venyM eedvM sVIk ri. ov rAjY ni v qtl DAnM. 36eedvM eydErAw sMsAric@. EyisH vilUew smADAnM eekv q suviEzxM Ey av nki. EyvANH qlA jntyEwyM k AvH . 37 eydYyi qlAyiwM qA sMBvic e t ni RiyAM. sHnAnei EyAhA jn ELAw sMgicti EzxM glIl yilANH atArMBictH. 38neseRi el Eyvieni niRiyAM. eedvM avnH priAAvienyM ziEyyM nkieAH aven isHvAi. L@k n ecyH ekAH Ey nAewuM i s ric@. pizA pIFiicver av suKewi. etAe EyviEnA ewAmANH eedvM qti sAY LANH. 39 eydYyiluM eyzElmiluM Ey ecyHt kArY { ku. { sAikLANH. pE Ey ekAleu. av aven mrrizi tRc@. 40qA mrNieR mAM nA eedvM aven punIvi ic@! eedvM L@kH Eyvien vYmAyi kANic@ ekAw. 41pE qlA L@kL@M Eyvien kANil. eedvM etrew sAik mAM aven ku. sAikLA {. aveR mricvri ni yie}uEliEzxM { av EnAewA tikyM wiyHkyM ecyH. 42jnELAw BAxNM nw A Ey {ELAwAvzYeu. mric v ewyM jIvic i riv ewyM nYAyviDi nwA eedvM niEyAgicvnANH avenH qlAv ErAwM pRyA av {ELAw pRu. 43Eyvi vizVsiv riewM. EyvieR nAm ilUew aveR pApeL eedvM

11

peAsH eyzElmiEl mwu jAtikM eedvvcnM lBic@ q vA aeAsHtlAM eydYyiel vizVAsikL@M Eku. 2 aen peAsH eyzElmi v EA tAM eyd vizVAsik avmAyi tic@. 3 av pRu, jAtikL@M pricHECdnM ecAv mAyvew vIwkLi nI EpAyi, nI avErAewAmiH Bik wi ecyH. 4 aekAH sMBvM m}uvM peA sH av vizdIkric @ekAw. 5 peAsH pRu, {A EyAA ngr ilAyi. {A Aic@ekA iEA qnieA dznmA yi. kAz niH qEA tAE}iR iv {A ku. aetA vliy viri@EpAel kANeu. atieR nAlumlkLiluM piwic @ tAE} ekAuvrikyAyi. atH qeR awv ni. 6 {A ati iEl EnAi. vLm]gL@M vnYm]gL@M atiluAyi. }j L@M pikL@M ati {A ku. 7orzrIri qEAw pRtAyM Eku,

1479
q}uE peAEs; vyiElet iluemAien ekAtik. 8pE {A pRu, {AnetAriluM ecil kAEv! avuM mlin mAemAy oM {Aniver Biciil! 9 pE azrIri vIuM Ayi, eedvM veylAM em KYApiciri. avey a em viLitH. 10Vm tvN en sMBvic@. anrM qlAM kAziElH qw eu. 11 aEA {A tAmsici vIiEl m Ep kyRiv. av eeksrYAyi niH qeR ywEH ayyH evrAyi. 12sMzyiAet avErAewA EpA vA AvH qEAwAjH{Apic@. Q Ru vizVAsikL@M qEAewA v. { ekAEelYAsieR vIiElANH EpAytH. 13 teR vIi o dt nitH ktieni ekAEelYAsH pRu. tAM puxAer EyAyiElyyH k. ziEmA peAsien EAu Ni k. 14av niELAw sMsAriM. nieyM nieR wMbeyM av eR vAk riM. 15{A av ErAw sMgiA wiy wen rMBi nmAy EpAel priAAvH avriEl v. 16aEA {A kAvieR vc n oAic@. kAvH pRu, EyAhA jneL evM ekAH sHnAnewi. qA ni pri AAvi sHnAnewM! 17kA vAy EyisH vi vizVsic nmH t EpAlu dAnM te eedvM vM ekAw. aEA eedvieR v]i niA {AnArAyi? 18etlAM Ek eyd vizVAsi k tM avsAniic @ . av eedve sHtic@ekAu pRu, mAnsArewvAM nEwEpA lu jIvitM EnwAM eedvM jAtikeL avdic@. suviEzxM aeYAYAyiElH mrNEzxM Ay pv ekAH vizVAsi k citRiEAyi. vizVAsik Li cil ePAyHnikY, eAsH,
19sH e tPAenAsieR

aeA. vik 11+8-28

aeYAY qieny vidrEd zLiEl EpAyi. av aview eyAe suviEzxM criic @ ; pE eydErAw mAEm av 20a v r i pRuZ. cil eAsukAM ERnAmAyi. aeYAYyieliy av yvn AErAwM suviEzxM sMgic@. k AvAy Eyvieniy suvi EzxM av yvnAErAw sM gic@. 21kAvH vizVAsikeL shA yikyAyi. o vliy sMGM A vizVsikyM kA vieR ayAyikLAkyM ecyH. 22eyzElmiel sByM aeYA Yyiel putiy sBeyi Eku. atinA eyzElmiel vizVAsi k bbAsien aeYAYyi Elyc@. 23-24 bbAsH n niR vnAyi. av priAA vuM vizVAsvuM niRvnAyi. aeYAYAyieliy bbAsH, aviwkAer eedvM nAyi a #hic i u ku. atH ayAeL sxHwnAi. ayA aeYAYA yiel vizVAsikeL EA/Ahii c@. ayA avErAw pRu, ori luM vizVAsM nxHwewtH. XdyM RH kAvien qEA}uM a srik. aEnkM aEnkM L@k kAvAy EyvieR ayAyik LAyi mARi. 25piIwH bbAsH tesAsiEl EpAyi. ezQlien etrA EpAytH. 26ezQlien kei ayAeL bbAsH aeYAYAyi ekAu v. vM o vxM aview ti. vizVAsi sMG qEA}uM oic@ EckyM bbAsuM ezQluM av er sziyM vLerEer pWii kyM ecyH . aeYAYAyi EyvieR ayAyik dYmAyi isHtYAnik q viLieu. 27 aEt smyM tAM vAck A eyzElmi niM aeYA YAyiEl puReu. 28agebAsH qAyi avrielArAL@ew EprH. agebAsH aeYAYAyi sM gic @ . priAAvieR shAy EAew av pRu, ElAkinA kmAnM vLer kxHwkrmAy o smyM v. kw BYAmM AM.

aeA. vik 11+29-12+19

1480
yTAilAyi. pE tAenA dznM kAkyAeN peAsH kti. 10 peAsuM dtM oAm eyM rAmeyM kAvAer kwEpA. piIwv teL ngri niM Evtiri uvAtilinwei. vAti av Ayi sVyM R. av puR kw etvuver nw. anrM dt EvgM atYnAyi. 11a E A nwetAeN peAsi EbAYmAyi. ayA kti, eedvM teR dten qeR ywEyctAeNH qniiEA mnilAyi. av qe ehErAdA vi niM ric@. qni kxHwtk L@Aem eyd kti. qA eedvM qe ql A i niM ric@. 12peAsinH EbAYmAy EA ayA mRiyyew vIiEl EpAyi. EyAhAeR ayAyi mRiy. (EyAhA meAsH qM aRiyei.) aview aEnkM Ep wiyi. av Aik yAyi. 13peAsH puRMvAtili mi. ErAdA q EprAy o epi viLi Eku. 14 peAsieR zbHdM tiri c R i epi sEAxic @ . vAti RAwi av mR. ak EEAwiecH av avErAw pR u, vAti nitH peA sANH! 15 vizVAsik pRu, nin &AANH! qA avL tRi c@ pRu. atinA av pRu, tH peAsieR dtnAyiriM. 16qA peAsH wM mi. vAti R vizVAsik peA sien ku. av atH - teu. 17 peAsH eekyAMgYM kANicH av ErAw miAtirivA pRu. eedvM te twvRyi niM ric vivrM peAsH vizdIkric@. av pRu, sMBv yAEAbiEnAwM mu sEhAdrErAwM pRyk. aEA peAsH meAriwE EpAyi. 18piEH BwA vLer atH - t eu. peAsinH q sMBvic@ qv leu. 19 ehErAdAvH peAsien qlAyiwvuM etre iluM keiyil. atinA peA

(ek Q edYAsH cviyAyi kAlANH atH sMBvictH.) 29 ey dYyiel tL@ew sEhAdrer q enyM shAyiA vizVAsik tImAnic @ . oAErA vizVAsiyM k}ivinsric@ shAyM ayc@. 30pNM sVpicH av bbAsi enyM ezQlienyM lic@. b bAsuM ezQluM atH eydYyiel mAH qic@. ehErAdAvH sBey pIFii aAlH ehErAdArAjAvH sBAM gLAy ciler pviA wi. 2 yAEAbien evieAlA ehErAdAvH rviu. EyAhAeR sEhAdrnAyi yAEAbH. 3ey dH atixH w mAeNH ehErAdAvH ku. atinA peAsienyM twv RyilAA ayA tImAnic @ . (epshA divsLilAyi atH sMBvict. H ) 4 ehErAdAvH peAsien piwiwi twvilAi. ptinARu BwA peAsi kAv ni. epshA /vM k}iyMver ehErAdAvi kANmAyi. piIwH peAsi en jnL@ew mi ekAuvrA av ElAcic@. 5 atinA peA sien Ruilwc @ . qA sB peAsi Evi wcyAyi eedv EAw AikyAyi. peAsH twvR viw ru pALAiwyi kiwRukyAyi. aven ru cl ekAu bici. twvR yew kvAwi aDikM BwAM kAv ni. smyM rAiyAyi. peAsien piE jn mi ekAuvrA ehErAdAvH ElAcic@. 7epeH, kAvieR o dt aview v. mRiyilAek kAzM pr. dt peAsieR pAzVi ti Ni. dt pRu, EvgM, q}uE! peA sieR eekkLi niM cl Qri vI. 8dt peAsiEnAw pRu, vsH L@M ecri@M Drik. peAsH aen ecyH. nieR Em w@ i qe piwk. 9 dt puREiRi. peAsH piw. dt ec@etl A M
5 peAsH

12

1481 aeA. vik 12+20-13+12


si kAvliver ehErAdAvH EcAdYM ec@kyM piIwH aver ekAlA klikyM ecyH. ehErAdAvieR mrNM piIwH ehErAdAvH eydY viu. ayA eeksrYAyieli. alnA aview ti. 20 EsArY-sIEdA EdzAErAwH ehErAdAvinH kw EkApmAyi. av o sMGmAyi ehErAdAvien smIpic @ . rAjAvi eR aw EsvknAy bHLAsHetA sien tL@ew pAA av k}iu. BNsADnAyi tL@ew rAjYM ehErAdAvieR rAjY e yi ekAH av ayAELAw smADAnM aBYic@. 21aver kAtinH ehErAdAvH o divsM niyic@. divsM ehErAdAvH rAjkIy vOLNi i. teR siMhAsni liH ayA jnELAw sMgic@. 22jn EAzic @ , etA EdveR zbHdmANH. mxYERtl! 23Q sHti ayA sVIkrikyM eedve mhtVewAtirikyM ecyH. aekAH kAvieR o dt vH ayAeL ErAgiyAi. ayA pu}u aricH mric@. 24eedvsEzM prkyM aEn ker sVADInikyM ecyH. vizVA sikL@ew sMGM vlutAyi vlutAyi v. 25eyzElmiel EjAli tIEA bbAsuM ezQluM aeYAYyi El mwi. meAsH q mRu Ep EyAhAM avErAewA Ayi. bbAsiM ezQliM EtYk EjAli aeYAYyiel sByi eR vAckM aYApkM A yi. bbAsH , nIg q viLiew ziEmA, ERnAr nAy lUekYAsH, rAjAvAy ehErAdA viEnAewAM vL mnAEy, ezQ qiv. 2averlAM kAvien rADic@M pvsic@M k}iykyA yi. priAAvH avErAw pR u, bbAsienyM ezQlien yM qni viutrik. av EtY kmAyi o EjAliyH. a ecA {A aver etrewiri. 3sB pvsikyM Ai kyM ecyH. av ezQlieRyM bbAsieRyM Em eekvc H aver ayc@. bbAsuM ezQluM eAsi 4 bbAsuM ezQluM priA AvinA ayyH eu. av eslUkYyiEl EpAyi. anrM av eslUkYyi niM eAsi El k kyRi. 5slmIsi qiy av eydikLi eedvsEzM sMgic @ . (EyAh A (meAsH) shAyiyAyi av ErAewAAyi.) 6 av dVIpilAkmAnM is ricH pAePAsieli. pAePAsi mAyAjAlkwnM nwiyi o eyden av kumi. bEy qAyi ayAL@ew EprH. ayA o kvAcknAyi. 7EdzADi ptiyAyi esegYAsH epQElA siEnAewAmAyi ayA tAmsi citH. esegYAsH buimAnAyi . ayA bbAsienyM ezQlienyM tEAewAM viLic@. eedvsEzM EkA ayA # hic@. 8 qA mvAdiyAy qlI mAsH bbAsiM ezQliM qti rAyi. (#I BAxyi bEy qti EprANH limAsH.) gv Eyvi vizVsitH tw yA ayA mic @ . 9qA ezQli priAAvH niRi. (ezQlieR meA EprANH epQelA sH.) epQelAsH lImAsien EnAi pRu, 10pizAcieR mkEn! nI ql A nyewyM zuvA! nii kpwtL@M kLvumA tH, kAvieR stY k LAA nI qEA}@M mi! 11EA eedvM nie sH p zic H anAM. sUrYkAzM EpAluM kANA k}iyAviDM nI Rc@ nAL EH anAyiIM.) aEA lImAsinH qlAM tAyiEAi. ayA tiwH nw. o eek piwic@ v}ikAA orAeL kiieyi qyA zic@. 12ak gv vizVsic@. ayA

13

aeA. vik 13+13-33

1482
avew rAjAvAi. dAvIdienRicH eedvM en pRu, yiAyiyew punAy dAvIdH ciyi qeEA elyANH . {AnAvzYewetM av ec@M. 23yi AEyAew rknAyi eedvM dAvIdieR sti kLielAven ekAuv. a EyvAyi. eedvM a vAgHdAnM ecyHti. 24Ey vMmH EyAh A yi AEyliel m}uv jnt EyAwM mAnsAreRic@M sHnA neRic@M pRu. 25EyAhA teR EjAli pUiyAARAyEA av pRu, {AnAerA ni ktH? {A isHvl. av vrAniri. aveR ecriH a}ivA EpAluM {A EyAgYnl. 26qeR sEhAdrAEr, aAhA mieR wMbiel stikEL, stYeedve rADikyM ec@ jAtikEL, ik! Q reyiy vA {LiEl yciri. 27 EyvAyi rk enH eyzElmiel eydErA, eyd EntAELA mnilAiyi il. Eyvieniy vAck ew vcn ql A zb iM vAyic@ EkiARutANH. qi uM av mnilAyil. eyd Eyvien kWinmAyi vimzic @ . vAckew vcn yATAY mAyi. 28Eyvien ekAl@eti enH yTAi avRiyilA yi. qiluM Eyvien vDiA av pIlAeAsiEnAwAvzYeu. 29tiev}ukLi q}utiyetl A M eyd avEnAw ecyH . qi v Eyvien rizi niiRi kl R yi awi. 30pE eedvM aven punIviic@. 31ati EzxM eR divsLi, EyviEnA ewA glIlyi niM eyzEl mi vv aven ku. EA}v jnL@ew mi aveR sAik LANH. 32eedvM new pitAH n kiy vAgH d AnieR suviEzxM {A niELAw KYApiAM. 33n avew stikLA. eedvM vAgHdAnM nmH yTAmAkyM ecyH . Eyvien punivi ic@ ekAANv a ecyHttH.

kiiy kAvieniy pEdzLi ayA atH-teu. epQelAsuM bbAsuM eAsH viw 13epQelAsuM avEnAewAmA yivM pAePAsi niM k kyRi. av pMPulYyiel epA ngrieli. pE EyAhA (meAsH) aver viu eyzElmi El mwi. 14av epAyi ni yA wH aeYAYA yiEl EpAyi. pisidYAyiel ngr mANH aeYAY. zb divsM av aeYAYAyiel o eyd iyi kwi. 15 EmAezyew nYAymANvuM vAckew vcn L@M vAyic@. aEA eydi yiel mK epQelAsiM b bAsiM o sEzmyc@+ sEhAd rAEr, niL@ew vcn L@keL riM. atinA ne ziew At qeiluM kArY ei dyvAyi pRAluM. 16epQelAsH q}uEu. ayA eek yi pRu, qeR eyd sEhAdrAEr, jAtikLi stY eedve nmsH k rivEm ni dyvAyi qe ic A luM! 17 yi AEylieR eedvM new pitAAer etrew. mi yI mi anYnAukAerEAel k}i kAlH mhAy jntyAvA eedvM aver shAyic@. atAytH ziEyAew eedvM aver rAjY niM puR ekAuv. 18piIwH nAl vxM eedvM mmi yi avew qlA dQblYL@M epARukA. 19knA Edze }u rAjY eedvM nziic @ . rAjY av teR L@k nki. 20nAi a vx ekAANietlAM sMBvictH. ati EzxM zmEv vAck eR kAlMver eedvM nm nYAyA DiptikeL t. 21piIwv o rAjAvien EcAdic@. kIzieR pu nAy ezQlien eedvM av nki. ebnYAmIeR wMbi piRvnAyi ezQ. ayA nAl vxM rAjAvAyi. 22piI wH eedvM ezQlien mAi dAvIdien

1483
aekAH rAM sIni n vAyiciuH+ nI qeR punA {A nieR pitAvAyi. sIn 2+7
34eedvM Eyvien punIvi ic@. Ey oriluM klRyi EpAyi jIiil. eedvM pRu+

aeA. vik 13+34-50

dAvIdi {A vAgHdAnM n kiy vivuM stYvumAy a#h {A nin tM. eyzAvH 55+3
35qA meAriwH eedvM pR y+

nieR pri a}ukiEA kA nI avdiil. sIn 16+10


36jIvic i

kAl te dAvIdH eedvhitM nwAi. qiyA mri c@. dAvIdH teR pitAAErAw ew sMsHkrieu. aveR zrIrM a}u kiEAvukyM ecyH . 37qA eedvM punIviicv klRyi a}ukiyil. 38-39sEhAdrAEr, { pRytH ni mnilANM+ EyvilUew niL@ew pAp epARuewM. EmAezyew nYAymA NM nieL pApLi niM nYAyI kricil. qA Eyvi vizVsi v avnilUew nYAyIkrie w. ciletAe sMBviem vAck pRiuH. 40 sUici rik! vAck pRetAM nieL bADiAtiriA EnAk. vAck pRtH enyANH+
41sMzyAluEL,

42epQelAsuM bbAsuM ey di viwARAyEA jn av ErAwH aw zb divsM vIuM vrNemM tELAwH ArY wt pRyNemM vzYeu. 43EyAgAnrM aviewniM aEnkM eyd epQelAsienyM bbA sienyM piw. eydM, eydmtiEl mARiv aEnkM EpM avErAewAmAyi. stY eedve Q mtM mARiyvM rADi c i . eedvieR kANYi lu vizVAsM wrA epQelAsuM bbAsuM aver Eriic @ ekAi. 44aw zbdivsM ngri el ql A L@kL@M kAvieR vcn EkA owiyi. 45eyd aview qlAveryM ku. av asUyAluLAyi. av niY mAy vAk pEyAgikyM epQ elAsieR vAkeL qtikyM ecyH. 46qA epQelAsuM b bAsuM vLer eeDrYEAew pRu, eedvsEzM eydrAy niELAwA NH { dYM sMgiEtH . qA niL nirAkri. nitY jIvnH ni nieLe anh rA! aekAH {LitA jAtik LiEl tiriy! 47 ecAnA kAvH {ELAwAvzYetH. k AvH pRu+

jAtik kAzmAvAnA nie {A s] x H w ic t H , aen ElAkM m}uvM vH ryew mAM kANi AM. eyzAvH 49+6
48epQelAsieR Q vAk Ek jAtik sxHwrAyi. av kA vieR vcne dric@. aEnk sEzi vizVsic@. nitY jIv etrewevrAyi av. 49 kAvieR sEzM rAjYM m}uvM criieu. 50pE BOIkeLyM ngrEntAeLyM LiviH eyd epQelAsienyM bbAsienyM pIFiiA wi. aen av bbAsi enyM epQelAsienyM ngrAti

ik! ni visHmyik, qiH EpAyi nzik, qeA niL@ew kAlH ni vizV siA ciltH {A ec@M. eriluM vizdIkric@ tA EpAluM niLtH vizVsi il. hbH 1+5

aeA. vik 13+51-14+18

1484
ayA veryM nwiil. 9 ayA epQelAsieR BAxNM vi k y Ay i . epQelAsH aven EnAi. eedvi te suKewvAnAemH av vizVsitAyi epQelAsH ku. 10atinA epQelAsH viLic @ pRu, nieR kAlukLi q}u Eu nik! ayA cAwiey}u Eu nwA wi. 11epQelA sieR v]ik k jnM av ew luEvAnY BAxyi viLic @ pRu, eedv mxYerEAel yAyiri! av newywE iRi viri! 12 jnM b bAsien siysH* q viLiA wi. epQelAsien av eh emsH qM viLic@. kArNM ayALA yi mKYBAxk. 13siysH EdveR EdvAlyM ngrinwA yi. EdvAlyiel puErAhi tA tAM kALkeLyM puxHphA reLyM kvAwiEl ekAu v. avM jnL@M aekAu epQelAsiM bbAsiM bli yiA #hici. 14qA ArYM aRi aeA sHtlArAy epQelAsuM bbA suM tL@ew vsH vlic@kIRi. qiv L@kiwyiElH oAwi yRi viLic@vi+ 15mxYEr, nieL inANietAe ec@tH? { eedvLl! {M ni EpAel vikArL@H ! suviEzxM niELAw pRyAnANH { vtH. Q pEyAgnYmAy v]ikLi niM piARA { niELAw pRy. ni jIvi stY eedviEl tiriy. kAzvuM miyM kwluM avyiluvyuM s]xw H i ctH av ovnANH. 16mH eedvM qlA jntkeLyM avew xHwi vii. 17 qiluM tAnA stY em av kANic i + av niAyi n ecyHekAEyi . niH av kAz niM m} n. t smyH niH viLvu t. niRey hArM av ni trikyM mnien hAdM ekAu niRyH kyM ec@. 18epQelAsuM bbAsuM jn
siysH #I EdvAri vuM DAni.

i puRE oAwic@. 51epQelA suM bbAsuM tL@ew kAliel epAwi wukLu. piIwv EAnYyiEl EpAyi. 32qA aeYAYAyilu EyvieR zixYA sEAxM niRvM priAAvi pripUtmAyiI . epQelAsuM bbAsuM EAnYyi epQelAsuM bbAsuM EAnYyiEl EpAyi. av eydiyiEl kyRi. (qlA ng rLiluM av teyA ecyH t tH . ) av aviwe jn ELAw sMsAric@. anvDi eydM, yvnM aver vizVsiMviDM epQelAsuM bbAsuM nAyi sMgic @ . 2qA eydri cil vizVsicil. av jAtikeL dxHErN eclui vizVAsik etier tiric @ . 3qA epQ elAsuM bbAsuM EAnYyi vLerAlM tAmsikyM kAvi Evi eeDrYpUv M sMsAri kyM ecyH. eedvieR kANY ei av BAxNM nwi. vIrYv]ik v}i t pRy tH stYmAeNH etLiyiA k AvH epQelAsienyM bbA sienyM shAyic@. 4qA ng rvAsikLi cil eydErAw Ec. muv epQelAsieRyM bbAsieRyM BAgAyi. aen ngrM viBjieu. 5 tAM jAtikL@M eydM av ew EntAL@M EcH epQelAsi enyM bbAsienyM pIFii A mic @ . aver kel R iu ekAlNemAyi zuL@ew E zM. 6ArYM mnilAiy epQelA suM bbAsuM ngrM viu. av luEvAnYyiel luOyiElM ed byiElM EpAyi. pie avyH um ngrLiEl@M. 7aview eyAe av suviEzxM sMgic@. epQelAsH luOyiluM edby iluM 8 lusHyi kAli }m orA L@Ayi. jnA te kAlu tL

14

1485 aeA. vik 14+19-15+7


ELAwH etAe pRu. qAluM t bliyitiniH jn eL almAyi mAem twyAnAyZ. 19aEA tAM eydA aeYAYAyi niM eAnYyi El v. epQelAsientier tiri yAnv jneL nibic@. ati nAlv epQelAsien kel R iy kyM vlici}c@ pNi puRA kyM ecyH . t epQelA sien ekAevH jn kti. 20EyvieR zixYA epQelA si uM wkyM av q}uEu pNiEl mwiEAvukyM ecyH. piEH, avM bbA suM edeb ngriEl EpAyi. siRiyAyiel aeYAYyi El mwu 21epQelAsuM bbAsuM edb yiluM suviEzxM sMgic @ . aEnkM Ep EyvieR ayAyi kLAyi. epQelAsuM bbAsuM lusHA, EAnY, aeYAYA qi viwLiEl mwi. 22 ngrLi av EyvieR ayAyikeL zrAi. vizVAsikLAyiriA av ayAyikeL shAyic @ . epQelAsuM bbAsuM pRu, eedvrAjYE new v}iyi nmH opAwH shiEH . 23oAErA sByHM av mAer niy mic@. av mA Evi pv sikyM AikyM ecyH. kAvAy Eyvi vizVsicv rANH Q mA. atinA epQelA suM bbAsuM aver kAvi smic@. 24epQelAsuM bbAsuM pisi dYAyilUew kw. pieyv pMPulY rAjYei. 25epAyi av eedvsEzM sMgikyM wH aelYyiEl EpAvukyM ecyH. 26aview niM av siRi yAyiel aeYAYAyiEl EpAyi. aviewvcANH epQelAsuM b bAsuM vizVAsikLA eedvi smieM EA}e EjAli niEyAgieM. EA av v] i pUIkric i ri. 27 view qiEc epQelAsuM bbAsuM sB viLic@i. eedvM tELAw ew ecyHtetlAM av vizVAsikELAw pRu. anYEdz AM (jAtik) vizVsi viDM eedvM o vAti R. 28epQelAsuM bbAsuM isH vieR vizVAsikELAewAH vLer nA k}iu. eyzElmiel EyAgM eydYyi niM eRE aeYAYyiEl v. av jAtikLAy sEhAdrAer pEdzic@ wi: priECdiewApM ni riewil. aen ec vA EmAez nixHkxiciuH. 2Q pEdzientirAyi epQelA suM bbAsuM. ArYi kAt lAy tM Ayi. atinA epQelAsienyM bbAsi enyM mu cilEryM eyzElmiEl yyHA sMGM tImAnic@. Q zHnM sMbicH aeAsHtl AM mAmAyi sMsAriti nAyANH av aEAu EpAtH. 3sByew shAyEAewyANv yA tiric t H . ePAyH n IY, zmrY qI rAjYLilUew av kw EpAyi. stYeedviEl jAtik v kArYemlAM av rAjYA ErAw sMgic @ . vAk sEhAdrAer hHLAdiic@. 4epQ elAsuM bbAsuM muvM ey zElmi qi. aeAsH t lAM mAM vizVAsi smhvuM aver sVAgtM ecyH. eedvM tLilUew ecyH t etl A M av vizdIkric @ . 5 eyzElmiel vizVAsikLi cil prIzAew viBAgiepwvrA yi. av q}uEuni pR u, jAtikLi niv vizVAsi k pricHECdiewNM. EmAezy ew nYAymANM asrivAM nAM avErAw pRyNM. 6 anrM Q zHneRicH pWi tinH aeAsHtlAM mAM owi. 7o vliy cc te ArYi nw. aEA peAsH q}uEu niH avErAw pRu, qeR sEhAdrAEr, mdivs LielAAyet niH oA yAemH qniRiyAM. jAtik ELAwH suviEzxM sMgitinH

15

aeA. vik 15+8-24

1486
18

aH eedvM qe niL@ew wyi niM tirew. av qi niH suviEzxM EkkyM vizV sikyM ecyH. 8 qlA mxYew cikL@M eedvinRiyAM. av jAtikeL sVIkrikyM ecyH . nELAw ecyHtEpAel te av priAAvien nkieA ANH nm kAitH. 9 eedv inH av ni niM vYtY sHtrl. av vizVsicEA eedvM avew Xdy primAi. 10pie qinA ni jAtik Li ni v sEhAdrAew k}u i BArM vyHtH? ni eedv EkApM AkyEl ? nEA, new pitAEA BArM m A prYApHtmAy ziyilAyi. 11kAvAy EyvieR kANY A nL@M vM r ApiyH emH nAM vizVsi. 12sB m}uv awi. av epQelAsieRyM bbAsieR yM vAk ic@. jAtiki wyi tLilUew eedvM vic qlA vIrYv]ikeLiyM, atHteLiyM epQelAsuM b bAsuM avErAw pRu. 13av BAxNM avsAniic @ . wH yAEAbH sMgic@. av pRu, qeR sEhAdrAEr, qe i k. 14jAtikELAwH teR sHEnhM eedvM qen evLiwieyH ziEmA peAsH nEAw pRu. dYmAyi eedvM jAtikeL tire wH teR jnmAi. 15vAckM te pRy+
16

rMBM mtE ArY evLiei.

19eedviEl tiri jAtik L@ew kArYi atinA n as hixHNt kAEtil q {A k . 20 pkrM nAM av ke}u tNM. ati avErAw nAM etAe pRyNM+ vi#h smi e hArM BitH. (a BN e amA) vYBicritH, rM citH. zVAsM mic@ ekAl e m]ge titH. 21EmAezyew nYAymANM pWii v qlAyiwvumtinA av ietAM ecAnAvil . EmAez yew vcn vxLAyi qlA zb divsvuM eydikLi vAyiewARuH.

jAtikLi ni vizVA sik kH 22epQelAsiEnAwM bbAsi EnAwemAM tAM Eper aeYA YyiElH ayyHNemH aeA sHtlAM mAM sB m}uvM te ElAcic @ . tiwyi niM tAM Eper etrewA av tImAnic@. bzbAsH q EpriluM viLiyH ydEyyM, zIlA sienyM av tirew. eyz Elmiel sEhAdrAH drNIy rANv. 23sB avew eekyi o kM ekAwyc@. ki en q}utiyi+ niL@ew sEhAdrArAy aeAsHtlAri niM, mAri niM aeYAY yielyM, suRiyAyielyM kilikYAyielyM jAtikLi niv ql A sEhAdrA M. iysEhAdrAEr, 24{iwyiel tAM Ep niL@ewyw vtA yi {LRiu. av pR kArY nieL zlYew kyM }kyM ecyH . qA { ayc v rl

17

tiEzxM {A tiric@ vM. dAvIdieR BvnM {A vIuM pNiyM. atiEA vINiri kyANH . jIic @ kiw atieR BAg {A vIuM pNiyM. aveR vIwH {A punAM. piIwH muvM kAvien aEnVxiM. aEtAewAM qeR L@kLAyi mARiy jAti kL@M. etlAM ecyHt kAvH tH aLi. avnANElA et lAM sPlmAk. EmAsH 9+11-12

1487 aeA. vik 15+25-16+3


av. 25 tAM puxAer tirewH niL@ewyiwyi ElyyHA { omic@ tImAniciuH. new iy suXLAy bbAsi EnAwM epQelAsiEnAwemAM tAM puxAer tirew yyHM. 26bbAsuM epQ elAsuM new kAvAy EyisHvi Evi jIvi tM smicvrANH. 27atinA { ydEyyM, zIlAsi EnyM avErAewAyyH. av niELAw aEt kArY vAyH v AA pRyM. 28niH wt BArM A ketH priAAvH vicA ritinA { atMgIk ri. ni tAe}Ry kArY mAEm ecEZ+
29

sMgikyM kAvieR sE zM jneL pWiikyM ecyH. epQelAsuM bbAsuM Evpiriy 36tAM divs k}iH , epQelAsH bbAsiEnAw pR u, kAvieR sEzM n pl pNLiluM sMgic@. nmH ngrLiEl mwi aviwe sEhAdrI sEhAdrAew v]i k nirIiAM. 37 EyAhA q meAsienyM tL@ew ew ekAuEpAkA bbAsH # hic@. 38pE avew dYyAyi te pMPulYAyi vc@te EyAh A (meAsH) aver viuEpAvu kyM EjAliyi avErAewAM wrA tirikyM ecyH. atinA av enyM ekAuEpAketH epQelA sH zmAyi vzYeu. 39eti epQelAsuM bbAsuM vliy tilAyi. av EvpiriH vYtYsHtmALiEl EpAyi. b bAsH meAsienyM i eessiEl k kyRi. 40 epQ elAsH zIlAsiEnyM tEAewA i. aeYAYAyilu sEhAdr A kAvieR pyi epQelA sien lic@. 41epQelAsuM zIlA suM suRiy, kilikYA qI rAjY Li sBkeL ziewieAu prYwnM nwi. tiemAeTeyAsH epQelAsiEnAwM zIlAsiEnAwemAM EpA epQelAsH edbyiElM lu yiElM EpAyi. tiemAeTeyA sH q EprAy isHvieR o zixY aviewyAyi. tiemA eTeyAsieR a o eyd vizVAsiniyAyi. aveR a o yvnArmAyi. 2 lu yiluM EAnYyilum vizVA sik tiemAeTeyAsien drici . av aveni nl mAM pRu. 3 epQelAsi tiemAeTeyA suM teR ew sriNemA yi. qA tiemAeTeyAsieR a yvnArnAeNH lvA sikel A M aRiyAM. atinA epQelAsH tiemAeTeyAsien pri

vi#h smiev BitH . rM citH , zVAsM mic@ ekAle m]g e BitH. vYBicritH.

ArYLi niel A M ak k}iA ni nAyi vM. nAyi vre. 30aekAH epQelAsuM, b bAsuM, ydyM, zIlAsuM eyzElM viu. av aeYAYyiEl EpAyi. aeYAYyi av vizVA sikeL viLic@ ukyM kH av nkyM ecyH . 31a vAyic vizVAsik hH L Adic @ . kH aver zVsiic@. 32vAc kmAy ydyM zIlAsuM sEhAdr Aer ziewA shAyic onvDi kArY avErAw pRu. 33alnA aview tiyti EzxM ydyM zIlAsuM aviwM viu. sEhAdrA smADAnEAew av er a#hicyc@. ydyM zIlA suM teL ayc eyzElmiel sEhAdrAew awE mwi. 34*-35qA epQelAsuM b bAsuM aeYAYyi ti. av mEnkM EpErAewAM suviEzxM
v A k Y M 3 4 cil #I pti@kLi 34AM vAkYi pE zIlAsH aviewe wrA tImAnic@. qM wiyH.

16

aeA. vik 16+4-20

1488
{ aviwiH avmAyi sMBAxNM nwi. 14 yeeryi ni v ludiy, q EprAy ov aviwyiluAyi. pu vil n yAyi avL@ew etA}i. av eedvArADik wiyAyi. ludiy epQelAsien ic@. k AvH avL@ew XdyM R. epQelAsieR vAkLi av vizVsic@. 15avL@M avL@ew vIi vsi qlAvM sHnAnM eceu. piIwH ludiy, {eL teR vIiEl Nic @ . av pRu, {A kAvAy Ey vieR yTA vizVAsiniyA eN ni EbAYmAyiue i qeR vIi v tAmsi c A luM. avELAewA tuvA av {eL nibic@. epQelAsuM zIlAsuM twvi { AnAl E EpAkEv { cil sMBvic@. o dAsYepi qe smIpic@. aveL o EtYktrM Avu bADici. av BAvi vcni k}ivH Avu nkiyi. en ec@kv}i av teR wmH DArALM pNM sAdic@ ekAw. 17 epi epQelAsienyM {eLyM piw . avL@Re pRu, Q mxY atYutnAy eedvieR dAsA rANH! niL@ew rAmAM av pR utM. 18pl divs avLitH vic@. tH epQelAsien as hYewkyM Avi En tiriH ayA pRykyM ecyH, EyisHvieR ziyA {A niEAw kli, avLiniH puR EpAvuk. epe te AvH aveL vieA}iu. 19 dAsiyew yjmAnA ku. ni tveL pEyAgicH pNmAAnAvielH av ku. atinAlv epQelAsienyM zIlA sienyM piwic H ngrsByiEl vlici}c@ ekAuv. ngrpAlk aviewyAyi. 20epQelAsi enyM zIlAsienyM av EntA Aew mi ekAuv pRu, v eydrANH . av new
16ori

cH E CdnM ecyH t H eyder t] p H t rAi. 4anrM epQelAsuM sh vkM mu ngrLilUew s ric@. eyzElmiel aeAsHtlA ewyM eydmAewyM tImA nL@M cL@M vizVAsikH av nki. Q c asri A av vizVAsikELAw niE zic@. 5 aen sBk vizVAsi zmAyieAirikyM oAErA div svuM wt vLH vlutAyieA irikyM ecyH. epQelAsien sYyi niM viLic@ mAu 6 epQelAsuM M *PugY, glAtY qI rAjYLilUew sric @ . sYyi suviEzxM sMgi ti niM priAAvH aver twu. 7av msYArAjYinw ei. biTunY rAjYEH EpAvu kyANvew vzYM. qA Ey vieR AvH aver atinv dicil. 8 atinA av msYA kwH EAvAsiEl EpAyi. 9 a rAi epQelAsienA dznmAyi. ati meEdAnYyi nieArA epQelAsien smIpic @ . ayA aview niekAu yAcic@, me EdAnY vH {eL shAyiE NEm. 10epQelAsi dznmAy tiEzxM, { meEdAnYyiEl EpAkA tAeRw. aAukA ErAw suviEzxM sMgiA eedvM {eL viLiciriev { mnilAyi. ludiyAyew privnM niM { Ener semAAeyiEl k kyRi. aw divsM nvepAliM sm yA ecyH . 12piIwH Piliiyi El EpAyi. meedAnYyew BAge o DAn ngrmAyi Pilii. wAet ERAmAAew aDIn EdzvuM. {Lview tAM divsM ti. 13zb divsM { ngrk vAwM kwH ndItIrei. aview AnyHAyi o EtYklM kupiwiAem { kti. tAM OIk aview wiyi.
11EAvAsi

1489 aeA. vik 16+21-17+1


ngri }L@A. 21 av cil axH W An EyAgi ekAu vvA mi. ERAmAA rAy nmi ecAnAvil. 22jnM epQelAsiM zIlAsiM qtirAyi . EntAA epQelAsieRyM zIlA sieRyM vO kIRukyM aver vwi ekAwivA cil ErAw pRykyM ecyH. 23L@k epQelAsienyM zIlAsienyM plvM awic@. anrM EntA aver twvRyiliu. twvR sUi @kAErAwH EntA pRu, aver EtYkM sUik. 24ayA rvH asricH twvRyew vuM i epQelAsienyM zIlA sienyM u. vliy twiki wyi avew kAluk ekiyiu. 25pAtirAiEyAwwEA epQ elAsuM zIlAsuM AikyM eedvIkgIt pAwkymAyi. mu twvukA aver vikymA yi. 26epeH, o vliy k mAyi. twvRyew awiR LM viDM zmAyi kM. aEA twvRyew qlA vAtilu kL@M Reu. ql A twvukAM clkLi niM EmAcitrAyi. 27 twvR sUi@kAr N. tw vRyew vAtiluk R kiwt yA ku. twvukAerAe rei riemyA kti. atinA ayA vA~ri sVM jIvenAwA EpAkyAyi. 28pE epQelA sH viLic@ pRu, atH! nineA hAniyM vtH . {eLAe yiviewyH. 29o viL ekAuvrA twvR sUi@kAr ErAEwA pRu. qiyA akEH oAwiyRi. ayA ByA viRyH kyAyi . epQelAsieRyM zIlAsi eRyM mi ayA vI. 30qiH ayA aver puR ekAuviu EcAdic@, mxYEr, r ApiA {Aen ecNM? 31av avEnAw pRu, kA vAy Eyvi vizVsicA nIyM nieR wMbvuM r ApiyHM. 32atinA av ayAM vIi lu qlAvM kAvieR sE zM pRu ekAw. 33aEA rAi vLer eevkiyi. qiluM pARA vukAr zIlAsienyM epQelAsi enyM ekAuEpAyi avew mRivu k k}uki. aEA pARAvukArM wMbAMgL@M sHnAneu. 34atiEzxM ayA aver teR vIiEl ekAuEpAyi av Ev BNM nki. eedve vizVsic t i av ql A vM sEAxic@. 35piE rAviel EntA tA M BwAer pARAvukAreRywe yc@. av pRu, mxYer evRuet viwk! 36pARAvukAr epQelAsiEnAw pRu, nieL sVtrAA EntA tAM BwAer ayci ri. niiEA smADAn EAew EpAkAM! 37qA epQelAsH BwAErAw pRu, { etukArAeN etLiyiA niL@ew EntAA yiil. qiluM av {eL jn mYiliu mikyM twvili wkyM ecyH . ERAmApQrArAy* {M cil avkAzL@H . EA {eL rhsYmAyi viy yHA av mi. l! av Enriu v {eL viyyHe! 38pALA epQelAsieR vA k EntAELAw pRu. epQelA suM zIlAsuM ERAmAArAeNRi EntA By. 39atinA av v epQelAsiEnAwM zIlAsi EnAwM mA@ pRu. av, v EryM puR ekAuvH avew ngrM viuEpAkA pRu. 40twvR yi niM puRv epQelAsuM zIlAsuM ludiyAyew vIiEl EpAyi. aview k tAM vizVA sikeL eeDrYewiytiEzxM av aviwM viu. epQelAsuM zIlAsuM et elAnIyi epQelAsuM zIlAsuM aMPi epAlisiluM, aeAElAnYyi luM wi sric@. av etelA niyi qi. aview o ey
ERAmApQrA vicArNyH mH ERAm pQrAer miet ERAm niymM pR y.

17

aeA. vik 17+2-19

1490
yiElA nl eydrAyi avi ewyAyitH . epQelAsieR yM, zIlAsieRyM vAk av oQ/ukYEAew vikyM, tiev }uk priEzADikyM ecyH. atiel kArY stYmAENA qRi yuvA av #hic@. 12avril DikM eydM vizVAsikLAyi. aEnkM DAn yvn OIpuxA M vizVAsikLAyi. 13qA eberA evyiluM epQelAsH eedvvcnM sMgic@ qRi etelAnIY A aviewyemi. av eberA evAer asVrAkyM }m AkyM ecyH . 14wen te epQelAsien vizVAsik kwliEl yc@. zIlAsuM tiemAeTEyAsuM aview ti. 15 epQelAsiEnAewAM EpAy vizVAsik aven aET nyiEl ekAuEpAyi. av epQelAsi niM zIlAsiM tiemAeTEyAsiM o sEzM vAi mwi. k}iy EvgM qeRywek qAyi sEzM. epQelAsH aETnyi aETnyi zIlAsi enyM tiemAeTEyAsienyM kAi . ngri vi#h DArALM kH pitnAyi. 17yTA eedv e rADic eydErAwM yvnA ErAwM eydiyi evc @ epQelAsH sMsAric@. ngriel cl evc@ av v}iEpA mAyM sMsAric@. av div Esn ecyH EpA. 18tAM qirYrAy cikM sH E tAyi rAy dAznikM avmAyi t iEleu. avri cil pRu, tAen A sMsAriet EpAluM ayARiyil. ayA q pRyA nA mitH? EyvieR yi e}uElieR suviEzxmAyi epQelAsH pRitH. atinA av pRu, av mu cil eedveLi pRyEAel. 19av epQelAsien piwicH aerEyApg sByi ekAuv. av pRu, ni pEdzic @ v putiy zy { vizdIkric @
16epQelAsH

diyAyi. 2eyder kA tinH epQelAsH aEAu kyRi. aenyAyi aveR ptivH. m zbiluM epQelAsH ey dmAyi tiev}ukLiniM sMsAric@. 3epQelAsH eydH tiev}uk vizdIkric@. isH mrikyM yie}uE kyM EviyieH kANic@. epQelA sH pR, {A niELAw pRy Q Ey teyANH isH. 4yTA eedve rADic cil yvn A aviewyAyi. tAM DAne sHIkL@M, EbAYM v avri plM epQelAsieRyM zIlAsieRyM ew Ec. 5 qA avizVAsikLAy cil eyd asUyAluLAyi. c lieR uM alu tiri vri niM av tAM dxHwer vAwkyHew. av aEnkM Eper i ngri }L@Ai. jnM epQelAsienyM zIlAsienyM etrH yAEsAeR BvniElH EpAyi. av epQelAsienyM zIlAsienyM jnmYi ekAu vrA mic@. 6 pE avH aver keAnAyil. atinAlv yAEsAenyM mEtAM vizVAsi keLyM ngrEntA miEl vlic i }c @ ekAuv. jn EAzic@, vrA ElAkemuM }mAiyv. EA}v vi 7yAEsA ewyemiyiri! aver teR vIi oLii. av erlAM eeksetirAy kArY ec@. EyeveA rAjAvH EveRyev pRy. 8 ngr EntAL@M muvM ArY Eku. av asVrAyi. 9 av yAEsAenyM muveryM ekAH ecRiy pi} awicH evRuet viu.

epQelAsuM zIlAsuM ebErAevyiElH 10aEt rAiyi te vizVAsi k epQelAsienyM zIlAsien yM ebErAevyiElyc@. aview av qiyEA o eyd iyiEl EpAyi. 11etelAniY

1491 aeA. vik 17+20-18+5


tAluM. 20 niLiEA pRy kArYeLAe { pumy tANH. mH {LitH EkiEyil. Q vcnL@ew amRiyA { A#hmH . 21(ql A aETnAM aview tAmsici mu rAjYAM ql A putiy zyeLiyM sMsAriA tL@ew smyM m}uv av pEyAgic@.) 22piIwH epQelAsH arEyApgs ByH mi ni. epQelAsH pRu, aETnAEr, ni qlA kArYiluM vLer BrAeN {A kA. 23niL@ew ngrilUew kwEpAkEv {A niL@ew rA DnAl ku. ajH{At eedv inH qe}utivc i ri yAg Evdi {A ku. ni aRiyA Edven rADi. {A ni ELAw pRy eedvvuM a te. 24 eedvmANH Q ElAkvuM atiel sklvuM s]xHwictH. kAzieR yM miyewyM kAvANv. m xY niic lyLi av vsiil. 25jIvM zVAsvuM me lAM teyM mxY n o v Q eedvmA. avnH mxY ri niH o shAyvuM vzYmil. vzYmetlAM eedviH. 26 o mxYen (dAM) s]xHwic@ ekAH eedvM wi. avni niH eedvM, vYtYsHtrAy qlA rAjYLi elyM, mxYeryM, s] x H w ic @ . ElAk ielAwM vsiA eedvM aver s] x H w ic @ . av qEA qview vsiNemH eedvM tYmAyi nizHcyiciuH. 27 mxY te etr yNemH eedvM tImAnic@. qlA yiwvuM av te etru kupi wiNemH eedvM kAMxic@. qA av nLi niH ouM akelyl. 28 n avEnAewA vsi. n avEnAewA nw, n avEnAewAmANH niL@ew sVM. ElKk pRiuH nAM aveR sAnLANH. 29n eedvieR sAn LANH. sVM, evi, klH vekAH mxYeR sl iluM eekEvl yiluM Ae pmANH eedv emH ni kttH. 30 mH L@k eedve aRiiil , pE eedvM atH avgNic@. qA H eedvM qlAyiwLilum qlAv ErAwM mAnsArewvA kli . 31ElAkiel m}uv L@kEL yM viDi divsM eedvM niyi ciuH. av nItipUvM epmARuM. a ecA av o mxYen niymiM. vLeru te eedvM mxYen etrew niEyAgi c@k}iu. aven mrNi niM yie}uEl i k v}i eedvM qlAvM a kANic@ ekAw. 32EyvieR yie}uElien i EkEA cil ciric@. av pRu, Eti { nii ni pie EkuekAAM. 33epQelA 34qA sH aver viuEpAyi. cil epQelAsi vizVsikyM avEnAewAM EckyM ecyH . vizVAsikLAyi Ecvri orA dieyAEsYAsH yi. ayA arEyApgsByiel aMgmAyi. meA vizVAsi dmrisH qeA OIyAyi. mu cilM vizVA sikLAyi Eci. epQelAsH ekArii piIwH epQelAsH aETnyi niM ekAriiEl EpAyi. 2 ekArii ayA ailAsH qe A eyden kumi. epAEAsilANH ailAsieR jnnM. ailAsuM BArY isH k i l A yM awyiwyilANH lY yi niM ekAriieliytH. qlA eydM ERAmA ngrM viu EpAkN em ek Q edYAsieR rvien wANH av lY vitH. epQ elAsH ailAsiEnyM isHkilA EyyM sziA ec. 3 avM epQelAsienEAel wArniAtA LAyi. epQelAsH avErAewA tAmsic@ pNieyw. 4 qlA zbiluM epQelAsH eydi yi eydErAwM yvnAErAwM sMBAxNM nwi. epQelAsH aver Eyvi vizVsiA nib ic@. 5 zIlAsuM tiemAeTEyAsuM me EdAnYyi niM ekArii epQelA sieRywE v. ati EzxM epQelAsH teR m}uv smyvuM

18

aeA. vik 18+6-24

1492
te eyd nYAymANei y EcAdY mAmAyi tH. atinA Q zHnM ni sVyM prihrik. ArYLielA e nYAyADipnAkA {AnA#hi il ! 16qiH gl i EyA aver EkAwtiyi niM pRuviu. 17 piIwv EsAsH T Ensien piwiwi. (ayALAyi eyd iyiel aEALe EntAvH.) av EsAsH T Ensien EkAwti mi liu hric@. qA gliEyA aetAuM icil. epQelAsH aeAYyi El mwu 18epQelAsH sEhAdrAErAewAH aEnkdivsM tAmsic@. viw pRu ekAu pie av siRiyAyiEl k kyRi. isH k il y M ai l A suM avEnAewAAyi. ekMyyi vcH av teR tl m$nM ecyH. aveR o v]te a sUcii. 19qiv qePEsAsiEl EpAyi. aview vcANH epQelAsH isHkilEyyM ail A sienyM viupiritH . qePEsAsi vc H epQelAsH eydiyi kwH eydmAyi sMsAric @ . 20 eyd epQelAsi EnAwH eR divsM wi aview tA aBYieciluM av tiyil. 21epQelAsH aver viu pRu, eedvM #hievi {A niL@ewywE vIuM vM. qiH ayA qePEsAsi niM EpAvukyM ecyH. 22epQelAsH eeksrY ngri El EpAyi. eyzElmiEl ecH av sBey aBivAdnM ecyH . qiH av aeAYyiEl EpAyi. 23epQelAsH aeAYyi Rc@kAlM ti. qiH aviwM viH glAtY, ugY qiviwLilUew sric@. aviwLiel ngr EtARuM sricH av qlA zixYA eryM zrAi. aeAElA sH qePEsA siluM aKAyyiluM 24aeAEl A sH q EprAy o eyd qePEsAsiEl v.

suviEzxsMginAyi nIiev c@. EyvANH isHevH av eyd pRuekAw. 6qi luM epQelAsieR pEdz av qtirAyi. av aven dxiA wi. atinA epQelA sH teR vOiel epAwi ti Lu. av eydErAw pRu, ni rieiel i a niL@ew te mANH . qni ecAvuetAe {A ecyH . ti EzxM {A jAtikL@ew aw EE EpA. 7epQelAsH eyd i viu. tietAsH ysHetAsieR vIiEl EpAyi. ayA yTA ilu eedve rADici. eydiyew aw vIwAyi atH. 8isHepAsH yi eyd iyew mANi. isH e pAsuM wMbAMgL@M kAvi vizVsi ci. ekAriiel aEnkM EpM epQelAsien vici. avM vizVsikyM sH n AnewkyM ecyH. 9 rAiyi epQelAsinH o dzn mAyi. kAvH avEnAw pRu, ByewtH! BAxNM avsAnii Atirik! 10{A niEAewAmH. M nie mikEyA mRiEvli kEyA ecil . Q ngri qeR L@k DArALmH. 11epQ elAsH or vxM eedvIk stY L@k pRu ekAwekAH aview tAmsikyAyi. gli EyAmi epQelAsH aKAyyi EdzADip tiyAyi. smyH tAM ey d o Ec epQelAsientier tiriu. av epQelAsien EkAw tiyi ekAuv. 13eyd gli EyAEnAw pRu, eydnYAymA NinH qtirAyviDM eedvArADn nwA Q mxY L@keL pEdzi. 14epQelAsH qeiluM pRyA tARAeyiluM gl i EyA eyd ErAw pRu, eydEr, o dxHi yEyA vliy eteeiluEmA yi evi {A ni pRy iAmAyi. 15pE ni pR y vAkL@M EpkL@M niL@ew
12gliEyA

1493 aeA. vik 18+25-19+14


alsAiyArnAyi ayA. vidYAsnAyi ayA. ti ev}ukLi p$itnAyiru a eAElAsH. 25 kAvieni ayA ziNM kiiyi. Eyvi eni jnELAw pREAe}Ae ayA vLer kAMxABritnAyi . Eyvieni av pWiic etAe zriyAyi. qA EyAh AeR sHnAnei mAEm avnH aRivuAyiZ. 26eydik Li ayA kAzYEAew sM gic @ . isH k il A yM ail A suM aveR vcn Eku. av av en tL@ew vstiyiElH ekAu EpAyi. eedviEl v}i ER wi tYmAyi av vizdIkric@ ekAw. 27aeAElAsH aKAyyi El kwA #hic@. qePEsA siel sEhAdrA aven ati shAyic@. av aKAyyiel Ey vieR zixYA o kyc@. ati aeAElAsien sVIkriN emH av vzYei. eedv ieR kANYM mlmANH aKAy yiel sEhAdrA EyvieR vizVAsikLAytH . aview EpAy aeAElAsH aviwkAer vLer shAyic@. 28eyder av jnmY i zmAyi qti. eyd ew vAd etAeNH aeA ElAsH vYmAyi etLiyic@. ati nAyi av tiev}uk pEyA gikyM EyteyA isH ev etLiyikyM ecyH. epQelAsH qePEsAsi aeAEl A sH ekAriilAyi EA epQelAsH qPEsA siEl mAmEY cil l szikyAyi. qePEsA si av tAM zixYAer kei. 2 epQelAsH avErAw EcAdic@, ni vizVsicEA priAAvien sVIkriEcA? zixYA avEnAw pRu, priAAvieni { ori luM Ekiuwiyil! 3atinA epQelAsH avErAw EcAdic@, trM sHnAnmANH ni AytH? av pRu, EyAh AeR sHnAnM.
4 epQelAsH pRu, mAnsA rewvA tA#hme etLiyiA sH n AnewA EyAh A jnELAw pRu. tni piAel vvni vizVsiA EyAhA avErAw pRu. a EyvAyi. 5 zixYA EkEA av kAvAy EyvieR nAmi 6 aEA sHnAnM eceu. epQelAsH avew Em eek vyHkyM avri priAAvH vrikyM ecyH. av vYtYsHt BAxk sMsArikyM vici kyM ecyH . 7av pEALM mxYAyi. 8 epQelAsH eydiyiEl EvzicH seeDrYM sMgic@. at v m mAsE w. av eydmAyi sMsArikyM eedv rAjYeiy teR vcn sVIkrivA aver nibi kyM ecyH. 9qiuM cil eyd kwMpiwArAyi. av vizV siA Aiyil. eedvieR v}iey av dxic@ pRu. qlA vM ArY Eku. atinA epQelAsH aver viH EyvieR zixYAeryM i EpAyi. ReA sieR vidYAlyiElANH epQ elAsH EpAytH. aview av L@k L@mAyi nitYvuM sMsAric@. 10ru vxM ecyH. tlM sY yiel rAjY vsic qlA ey dM, yvnAM kAvieR vcnM Eku.

19

sE H kvAyew puA vIrYv]i kH eedvM epQelAsien pEyA gic@. 12cil epQelAsH pEyAgi ci vAlkL@M vOL@M qw ekAuEpAyi. av sAD n ErAgikL@ew Em u. avri en ecyH t EA ErAgikL@ew ErAgM EBdmAvukyM aAA RiEAvukyM ecyH. 13-14tAM eydM is ricH aAAeL o}iiA yi. mhApuErAhitnAy sHEkvA yew }@ puAM ailuA yi. kAvAy EyvieR
11asADArNLAy

aeA. vik 19+15-32

1494
ieR v}iey ecAliyAy } LANv. kArmANetAe sMB vic t H + 24edEmiyAsH qeArA jIvici. ayA o eviNi ArnAyi. aemisH Edvt yew EpAel ecRiy biMb ayA Ai. EjAli ecyHti v DArALM pNM Ai. 25v mAyM Et EjAli ecyHti mu cilmAyM edEmiyAsH wiA}Hc nwkyAyi. ayA avErAw pRu, Er, new Q vYApAr i ni nAM DArALM pNmA eH nmRiyAM. 26pE epQ elAsH q Q mxY ec@et AeN EnA! aveR vAk i! av L@keL sVADInicH mAnsArewi, ayA qeP esAsiluM sYyiel mivARuM rAjYLiluM a ecyH. mxY A eedveLAM stYmelH epQelAsH pRy. 27epQelA sieR Q vAk Aer n@ew etA}ilientier tiriEcAM. qA meA zHnM wiyH+ mh nIy EdvtyAy aemisieR EdvAlyM aDAnemH L@k ciic@ wuM! avL@ew mAhAYM tkewM. aemisH , sY yiluM ElAkM m}@v teym mxYew rADnApAmANH. 28 EkH L@k EkApic@. av EAzic@, qePesAsukA rA Di aemisH vliyvLANH! 29 ngriel jntyAek Lki. av gAeyAsH , arIsH t EhAsH qiver piwiwi. (meedAnYA rAy v epQelAsieR sh yAikrAyi.) aEA qlAvM wi eemtAniElH oAwieyi. 30akE ecH avmAyi sMsA riA epQelAsH #hieciluM EyvieR zixYA aven ati nvdicil. 31rAjYe cil EntA epQelAsieR suX L@mAyi. EntAA av enA sEzmyc@. eemtAnink E kwet av avEnAw pRu. 32L@kLi cil cil kArYL@M muv EveR cil kArY L@M viLic @ pRyAyi. EyAgi vliy zy}mA

nAmM pEyAgicANH av ati mic i tH . averl A M pRu, epQelAsH pRy aEt Eyvi {A niELAw puR EpAkA jH{Api! 15pE ori o aAAvH Q eydErAw pRu, Eyvien qniRiyAM, epQelAsieniyM qniRiyAM, pE rA ni? 16aEA aAAvH bADic v eydew Em cAwivI. av averAeLl A M znAyi . av aver awikyM avew vO vlic@ kIRukyM ecyH. eyd vIi niM oAwiEAyi. 17 qePEsAsilu qlA vM eydM yvnAM tRiu. avel A M eedvEAwH drvu EtAiwi. av kAvAy EyvieR nAmM vA}H iwu kyM ecyH. 18vizVsicvrilDikM EpM v prsYmAyi t ecyHt kArY upRu. 19vizVAsik Li cil mvAdM nwiyi. av tL@ew mvAd pusHtk ekAuvH qlAvEwyM miliH tI kic @ kLu. pusH t k H tAH aptinAyirM nAN y vilvmAyi. 20kArM atizmAy viDilANH kA vieR vcnM jneL sVADIni tH. wt Ep vizVAsikLAvu kyM ecyH. epQelAsH o yAy H H sUNM ec@ 21ti EzxM epQelAsH eyz ElmiEl EpAkA pripAwiyiu. meEdAnY, aKAy qI rAjYLi lUew sric H eyzElmiEl EpAkAnAyi pripAwi. eyz Elmi ecti EzxM pie ERAmA wi sziNM qH epQelAsH kti. 22tiemAeTEyAsuM qrsHetA suM yi epQelAsieR ru shAyik. av aver dYM meedAnYyiElyc @ . epQelAsH sYyi alnA ti. qePesAsi } atiniew qePesA si cil }L@Ayi. eedv
23qA

1495 aeA. vik 19+33-20+7


AytH . qinA tLiview vet aDikM EpM aRiy mAyiil. 33eyd alkHs qeArAeL aview niiyi. av ecEetAeN jn pRu. qlAM tiErADiEtiEl Ayi als jnL@ew En eekvIzi. 34pE als ey dnAeNRiEA av aEt kArY te viLic@ pRu. ru mNiERALM av bhLM w. av pRu, qePesAsieR aemisH vliyv! aemisH vliyv...! 35aEA ngr kArYmsHt jn ELAwH awiyiriA vzY eu, qePesAsukAEr, vliyv LAy Edvt aemisieR EdvA lyM sUivrANH qePesAsH ngremH qlAvmRiyAM. sV i ni ptic avL@ew vi zilyHM n kAvArAeNH 36 qlAvM aRiyAM. zriyel H pRyA mAvil . ati nA ni zArAvi. qH ec@tiM mE ciiNM. 37v er ni ekAuvtANH. qiluM av new EdvtyHetirAyi oM pRiil. avL@ew EdvAlyi niv oM EmAxHwiciumil. 38nmH niym EkAwtikL@M nYAyADipA mH. edEmiyAsiM ayAL@ew ew pNiyvM qeiluM prAti erieyilumEA? av EkAw tiyi EpAke! aview vc H avH prsHprM AErApN ekAuvrAM. 39 meienieyiluM ni sMsAriAEA? qi ngrsByiEl vrik. atview vc @ tImAniAM. 40 {Ani pRy EA}iiviewyA } H n klApmeH eriluM pRyA wyekA ANH. Q EyAginH EtYkic@ kArNM oM lAtinA nmH Q }eLieyAM vizdIkri AnAkil. 41ngrkArY msH t etl A M pRu tIEA, L@keLlAvM vIwkLiEl EpAvA ayA vzYeu. ql A vM piriu EpAvukyM ecyH. epQelAsH meEdAnYyiElM yvn EdziElM EpA }eLl A M avsAnic EA epQelAsH EyvieR zixYAer teRywE viLic@. aver EA/Ahiic @ avErAwH av yA pRu. meEdAnYyi ElANH av aviwH EpAytH. 2 meEdAnYyiEl v}iyi vYtY sH t lLilu EyvieR vizVAsikeL ziew sM g av nwi. piIwv yv nEdziEl EpAyi. 3m mAsM av aview ti. av suRiy yiEl k kyRuvA EpAkEv, tAM eyd aventier FA ElAcn nwkyAyi. atinA meEdAnY v}i mwi suRiyyiEl kwAem epQelAsH kti. 4 sY yi niM ru puxA wi av EnAewAmAyi. ebErAevyi el puERAsieR pu EsApeA sH, etElAniArnAy arIsHt EhAsuM, esEAsuM, edebA rnAy gAeyAsH , tiemAeTEyAsH , sYArAy hieAsH , eAPi emAsH qivrAyi av. 5 av dYM epQelAsiM mE EpAyi. av EAvAsi {Ayi kAni. 6 eydew puLii lA aieR /vM k}iH { Pilii ngri niM k kyRi. au divs EzxM { aver EAvAsi kumi. { avErAewAM aview }u divsM tAmsic@.

20

EAvAsi epQelAsieR avsAn sznM 7}Hcyew dYdivsM* { kAvieR aA}inH * omic@ wi. epQelAsH, sMGe aBisM EbADn ecyH . aw divsM aviwM viwvA av ElAci kyAyi. arAiver av
}c H yew dYdivsM {AyRA}Hc ey ditH zniyA}Hc sUrYnsHtmiEA wuM. qA lUeAsH #I smymANH asrieti sELnM nwtH {AyRA}Hc rAiyilAyiriNM. kAvieR tivA}M te oAi tinH Ey teR zixYAErAwH BiA pRtANitH (lUeAsH 22+14-20).

aeA. vik 20+8-27

1496
qePesAsiel mAErAwH epQelAsH sMgi 17 miElEAsi niM epQelAsH qePesAsiEleA sEzmyc@. aviwe sBA mAer teRyw Ev Nic @ . 18mAeri yEA epQelAsH avErAw pR u, sYyi {A v dY divsM mtlu qeR jIvite i niRiyAM. {A niELA ewAM AyiEA}e qeR jIvitrItiyM niRiyAM. 19ey d qnietier FAElAcn nw i. avere wt vixmiic@. plEA}uM {A krykyM ecyH. qA {AenEA}uM kAvien EsvikyAyievH ni RiyAM. {AenAriluM dYM qe i ciiciil. 20ni nltA y mAEm {A ecyHtiuZ. {A epAjnmYiluM niL@ew vIwk LiluMvc H niELAwH EyvieR suviEzxM sMgiciuH. 21ey dM jAtikL@mAy qlAvErAwM {A, mAnsAreu eedvieR v}i yiEl vrA pRu. new k AvAy Eyvi vizVsiA {AnvErAewlAM pRu. 22qAli EA priAAvien asricH {A eyzElmiEl EpAEkiyi ri. avieweynie sMBvi emeniRiyil . 23eyzElmi qlA ngrLiluM pIFnL@M kArA g] h L@M qniAyi oeiu eH priAAvH qe aRiyi c i ue mAM qniRiyAM. 24qniH qeR jIv zH n ml . qeR EjAli tIkeytANu DAnM. eedvkANYieR suvi EzxM ql A vErAwM pRyk qH kAvAy Ey qiEll i c EjAli m}umiik mAmANH qeR lYM. 25EA {A pRy Ek k. niLilAM qe vIuM kA kyieleniRiyAM. {A niELA ewAAyiEAe}Ae eedvrA jYeiy suviEzxM {A niELAw pRi. 26nieLlA vM rieiel iluM eedvM qe ewiel {A Ri c @ pRy. 27 niLRiyNem

sMgM w. 8{ i mkLile nilyi aEnkM viL k qriyAyi. 9 jnAli Lyi yieAsH qeA ecRu Ar riAyi. epQelA sH sMsArM wkyM yieAsH RM ukyM ecyH. avsAnM yieAsH RiEAvukyM jnA lyilUew tAE} vI}ukyM ecyH. mAM nilyi niANv nilM ptictH. L@k ecH qwEA E}M av mric @ k}ii. 10epQelAsH yieAsinwe i. av niH yieAsien t}uki. qiv mu vizVAsik ELAw pRu, ByeEw. av jIvH. 11epQelAsH vIuM mk LiEl EpAyi. av aM p vc@ ti. epQelAsH dIGEnrM avErAw sMsAric@. av sMsA ric@ tIEA EnrM puli. aEA epQelAsH aviwM viu EpAyi. 12yieAsien L@k vIiEl ekAuEpAyi. ayA jIvic i . aekAH jn vLer sEAxikyM ecyH. EAvAsi niM miElEA siEl yA 13{ aeAsiEl k kyRi. { dYM epQelAsi mE EpAyi. aeAsi kumi {L@ew kli kyRAnAyi epQelAsieR pripAwi. aeAsi El krmAM EpAkAnA#hictinA lANH av {ELAwH en pR tH. 14piIwH { epQelAsi en aeAsi kumukyM av {ELAw kli EckyM ecyH. piIwH {eLlAvM mi ElnyiEl EpAyi. 15piEH { miElnyi niM yA tiric@. { KIeyAsH dVIpinwei. piEH { sAemAsH dVIpi v. atieR piEH { miEl eAsiluM qi. 16qePesAsi REe epQelAsH tImAnici . sYyi aDikM tEM av tImAnici. puemi epEAsHtinH eyzElmi q Nem ekAANv D]ti piwi ctH.

1497 aeA. vik 20+28-21+10


eedvM #hicetlAM {A ni ELAw pRiutinAlAeNnii pRyAnAtH . 28ni sVyvuM eedvM tveryM sUik. eedv ieR AwkeL pripAliA priAAvH nieL niEyAgici uH. eedvieR sByH ni wyArA. eedvM teR rM ekAu Enwiy sByANitH. 29{A EpAyti EzxM cil niELAw EcemH qniRiyAM. av kAu ecAyHLANH. av ipe nziiA EnAM. 30niL@ew sMGAMg te cI EntA LAM. av etAy kArY pWii AnArMBiM. av EyvieR cil zixYAer stYi niM akuM. wAet aver tL@ew a yAyikLAM. 31atinA sUik! qEA}uM tH oAyi vyH k+ {A m vxM niELAewA Ayi. smyH ni mRiyiH trA {AenAriluM mwi ciil. {A nieL rApk pWi ikyM niAyi cilEAe}A e krykyM ecyH. 32EA {A nieL eedv i n. nieL zrAA eedvieR kANYeiy sEze {A yi. vi jni eedvM nkiy a#h ni nkA EpAtANH sEzM. 33niELAewAmAyi EA {A ewyM pNEmA nl vOELA #hic i l . 34qeRyM qeR ewyv ewyM vzYAyi {AenEA}uM aVAniciue niRiyAM. 35en ql A kArYiluM qe EAel vic@ dbler shA yiNem {A nieL kANici uH. kAvAy EyvieR vcn oAivA {A nieL pWi ic@. Ey pRu, kiutilDikM ekAwEA ni wt a# hItrAM. 36epQelAsH yM pRu k}i H mukyM qlAvM EcH AikyM ecyH. 37-38aver lAvM vIuM vIuM kru. aven avrini oriluM kAkyilAey epQelAsH pRtinAlANH av d+KitrAytH . av epQelAsien ekiiwikyM MbikyM ecyH . av k ver ecH aven yAyAi. epQelAsH eyzElmi El EpA {eLl A vM mAErAw yA pRu. qiu { Ener EkAsH dVIpi kmA emi. piE { erAedAsH dVIpiEl EpAyi. aviwH pr yiElM. 2 pryivcH ePAyHnI Y rAjYE EpA o k { ku. { ati kyRi yAyAyi. 3 { eAsinw ei. vwvzAyi eAsH keiluM { niRuiyil . { suRiyyiEl yA ecyH. kli niH atieR criRE iyi ekAH EsA ngri {LiRi. 4 aview EyvieR tAM zixYAer kei { aview avErAewAM }u divsM tAmsic@. priAAvH avErAwH pRtsric H , eyzElmiElH EpAketH av epQelAsi mRiyi@ nki. 5 sznM pU iyAyEA { mwi. { yA w. sHIkL@M ikL@mw m EyvieR zixYA m}uv ngri puR vH {eL yAyAi. {eLlAM kw@R mui ni Aic@. 6 anrM { yA pRH k kyRi. zixYA vIwkLiEl EpAkyM ecyH. 7EsARi ni {L@ew yA wkyM pHetAelmAyisi qi EckyM ecyH. { sEhAdr Aer aBivAdYM ec@kyM avErA ewAH o divsM tAmsikyM ecyH. 8 piEH { pHetAelmA yisH viwkyM eeksrYAyiEl EpAvukyM ecyH. { Pili eAsieR vIiEl EpAyi aview tAmsic @. PilieAsH suviEzx sMgknAyi. }u EtYk shAyikLi ovnAyi av. 9 avnH avivAhitkLAy nAlu epmL@Ayi. av v cnvrM Ayi. 10 {

21

aeA. vik 21+11-27

1498
avErAw pRu. tilUew eedvM v]ictH m}uv av avErAw pRu. 20 etl A M Ek EntA eedve vA } H i . q i v epQelAsiEnAw pRu, sEhAdrA yirNinH eyd vizVAsik LAy nin kANAM. qA, EmAez yew nYAymANM asrikey vLer DAnmAeNv k . 21Q eyd nieR pEd ze Eku. anYrAjYLi jAtik ELAewAM vsi eydErAwH EmAezyew nYAymANM Epi vA nI pRytH av Eku. eydErAwH tL@ew ikL@ew pricH E Cdn kM nwetM eyd cAr asri etM nI pRtAyi av Eku. 22{eL ecNM? nI vtAyi viwe eydjntyRiyM. 23 ati nA nI q ecNem { pRyAM+ {Li nAlu Ep tM sVIkriciuH. 24aver ieAH avErAewAM IkrNkM niv hik. avew cilvuk vhi k. aEALv {L@ew ziErA m$nM nwAnAvuM. aen ecyH t A L@kiwyi nie i EketAM stYmel etLiyi A k}iyM. nI sVjIviti EmAezyew nYAymANM asri ev mnilAM. 25{ tinkM te jAtikLi ni vizVAsikeA kyc @ k}i u. ati en pRy+ vi#h smie BitH, rM citH, zVAsM mic@ ekAle m]geL BitH. o trilum eelMgik pApvuM atH. 26aEA epQelAsH nAlu Eper tEAewAM i. piE IkrN ki epQelAsuM pALiyAyi. qiv eedvAly iEl EpAyi. IkrN k avsAni smyM av KYApic@. aEA oAErAM Evi v}ipAwH aiewemM av aRiyic@. 27 }u divsL@M k}iyARAyi. pE sYyi ni tAM eyd eedvAlyi epQelAsi

aEnkM divsM aview ti. ati EzxM eydYyiniM ag ebAsH qeA vAck aview v. 11 av {L@ewyw vH, epQelAsieR ar vAi. qi H aekAH agebAsH teR te eekkAluk eki. ayA pRu, priAAvH qEAw pRy, enyANH Q ar Dri ven eyd bik. qiv aven jAtik nM. 12{eLl A M Q vAk Eku. atinA {L@M EyvieR AEd zik zixYAM epQelAsiEnAw eyzElmiEl EpAket yAci c @ . 13qA epQelAsH pRu, nieLinA krytH? qinA Nien qe swewtH? eyzElmi bitnAkA {A tARANH. kAvAy EyvieR nAmi Evi mriA EpAluM {A tARANH! 14eyzElmi EpAti niM aven twyAEnA nibiAEnA {AmAyiil . atinA { aBYn nii en pRu, kAvieR MgitM nw Ake q { Ai. 15tAM divs EzxM { tARAyi eyzElmiEl puReu. 16eeksrYyi ni EyvieR zixYAri cil {ELAewA eyzElmiEl v. eAsukArnAy mH n AEsA nieR vstiyiElH zixYA {eL ekAuEpAyi. ayA Ey vieR dYzixYArielArALAyi . ayA {eL aview tAmsi iA teR vIiEl ekAu EpAyi.

epQelAsH yAEAbien szi 17 eyzElmiel vizVAsikH {L@ew gmnM hH L AdEmki. 18aw divsM epQelAsH {ELA ewAM yAEAbien sziA EpAyi. mAerlAM aviewyAyi . 19aEA jAtikL@ewyiwyi plM v] iA eedvM te qen viniEyAgic@evH av

1499 aeA. vik 21+28-22+4


enyM ku. av jne LiviH epQelAsien piwiic@. 28av viLic@vi, eydEr, shA yik! EmAezyew niymeti rAyetAe pWiivnANiv. Q eedvAlyiM jntyHM qti rAyi ArYLiv qlAyiwM qlAveryM pWii. EA}v tAM yvnAer eedvAlym ekAuvrikyM ecyHtiri! Q vile av amAi yiri! 29(eyd aen pR yA kArNM av EAPiEmAsiEnA ewAM epQelAsien eyzElmi kiuH qtANH . EAPiEmAsH jAtikLi ni qePesAsukAr nANH. epQelAsANven eedvAly iEl ekAuvetANv k tiytH.) 30eyzElMvAsik owM L kimRiu. av oAwivH epQelA sien piwiwi. avrven eedvAl yiel vil niM vli ciRi. w te eedvAlykvA w awyH ewkyM ecyH . 31L@k epQelAsien vDiA mikyAyi. ngrilAkmAnM }L@AyiueH ERAmAees nYADip mnilAi. 32epe te ayA L@k wini iwE ec. tAM ztADip AeryM BwAeryM ayA ew iyi. jn eesnYADip enyM BwAeryM ku. atinA av epQelAsien tl@ ni i. 33eesnYADip epQelAsieR aw ec aven piwiwi. aven clekAu biA av BwAErAw kl i c @ . qiH eesnYADip EcAdic @ , rANi yA? qANiyA ecyHt etH? 34aviewyAyi cil qeA eEyA viLic@ pRu. mu cil EveR qeAeEyA pRu. Q EkAlAhlvuM zy}vuM kAr NM ayAH stYAv mnilA A k}iil. atinA epQelA sien eesnIk EkiEl ekAuvrA ayA BwAErAwAjH{A pic@. 35-36qlAvM aver piwk yAyi. epQelAsH pwi qi yEA BwA aven qwu. L@k amAsrAytinA epQ elAsien ritinANvren ecyH t tH . L@k viLic @ vi, aven ekAl@k! 37BwA epQelAsien eesnik EkiEl nyic@. aview Ev ziEA av eesnYADipEnAw EcAdic @ , tAELAw {A cil pRyeEyA? eesnYADip pRu, nI yvn BAx sMsAriEA? 38qA {A ktiyvnEl nI? aw kAlH sArientier klApmAiy mi yiMkArnA nIeyA {A ktiytH. ayA nAlAyirM ekAlyA LikeL mmiyiEl nyic@. 39epQelAsH pRu, al, {A tesAsukArnAy o eydnANH. kilikYAyilANH tesAsH. {A DAn ngriel o epQrnANH. dyvAyi jnELAw sMsAriA ene avdicAluM. 40eesnYADip epQelAsien atinvdic@. atinAlv pwik mkLi kyRi ni. L@kELAwH awiyiriA eekekAH av gYM kANic@. jn awukyM epQelAsH avErAw sMgikyM ecyH. av eydew BAxyi lANu sMgictH. epQelAsH jnELAw sMgi epQelAsH pRu, qeR sEhAdrAEr, pitAEL qe icAluM! {A niL@ew mi nYAyvAdM avtrii. 2 epQelAsH eydBAx sMsAri tH eyd Eku. atinA av zArAyi. epQelAsH pRu, 3{AenA eydnANH. kilikYAyi el tesAsilA {A jnictH. eyzElmi {A vL. gmAliEy lieR * zixYnAyi {A. new pitAAew nYAymANM av qe ssUHmM pWiic@. nieLlAvM H yiriEAel {AnH eedvUxyi vLer tIxH N tyvnAyi. 4 Eyvi

22

gmAliEy prIzAew o DAn aYApk. o eydviBAgmANH prIz A (a. . 5+34 EnAk).

aeA. vik 22+5-24

1500
qEAw pRu, new pitA Aew eedvM nie pute tir ew. teR pti aRiyA nA eedvM nie tirewtH. nItimAen (Eyvien) kAtiM aveR vAk Ekti mANH nie tirewtH. 15nI qlA vM aveR sAiyAyiriM. nI kM EkmAy kArY L@k ELAw pRyM. 16ni aDikM kAE til. q}uE. sHnAneH nieR pAp k}ukiLyk. sVyM ri A aveR nAmi vizVsic@ en ec@k. 17 piIwH {A eyzElmi mw ieyi. eedvAlyivc @ AikyAyi qniH o dznmAyi. 18Eyvien {A ku. Ey qEAw pRu, EvgM, EAe eyzElM viwk. AukA qei ekAw sAYM sVIkrikyil. 19 {A pR u, pE kAEv, vizVAsikeL twviliwkyM mikyM ecyHt v {AnAeNvRiyAM. nii vizVsiver piwiyHA {A ql A eydikLiluM kyRiyi Ri. 20 ayew sAi sHetPA enAsH ekAleEA {Anviewy AyitAyM avRiyAM. sHet PAenAsien vDiNem q}uE u ni pRvnA {A. av eR ekAlyALikL@ew vOM piwi yHk ver {A ecyH. 21qA Ey qEAw pRu, EA te viwM viwk. {A nie vLer der jAtikL@ewyiwyiElH ayyHAM. 22jAtikL@ew wyiEl EpA tieniy epQelAsieR vA k EkEA jnM aven i nii. av EAzic@, aven ekAl@k, Q ElAk niM aven oAwiyH k. eneyA en jIviAnvditH. 23av nilviLiyH kyM avew vO mkLiElH vliec R iykyM ecyH . av vAyvi epAwi pri. 24aEA epQelAsien pA LAvLiiEl ekAuvrA eesnYADip klic@. epQelAsi en ci ekAwiAM av

eR mAM sVIkric v er {A pIFiici. {A mlM avri cil ekAl e wkwi ecyH . OIkeLyM puxAeryM {A piwiwi twvRyiliu. 5mhApuErAhi tnuM jnieR mAew sByHM etAe stYmAeN pRyA k}iyM! ori Q EntA qni cil kk t. dmsHeAsiel eyd sEhAdrAtAyi kk. EyvieR zixYAer piwicH ziiAM eyzElmiEl ekAuvrAmAyi {AnviEw EpAvukyAyi. teR mAnsArei dmsH e AsiEl yAyi qni cil sMBvic@. {A dmsH e AsiEnAwwEA c y Ayi. epeH kAz niH o tIxHNmAy kAzM qni uM tiLi. 7{A tRyi vI. orzrIri qEAw pRytAyi {A Eku+ ezQ, ezQ nIeyinA eNe pIFiitH ? 8{A EcAdic @ , nI rA kAEv? zbH d M pRu, nI pIFii nsRAynAy EyvANH {A. 9 qEAewAAyivH a EkAnAyil. qiluM av kAzM ku. 10 {A EcAdic@, k AEv {A q ecNM? k AvH mRupwi pRu, q}uEu dm sH e AsiEl EpAvuk. aview ninAyi {A sUNM ecyHtiri etlAM nie aRiyiM. 11kAzieR tIxH N tmlM qnieAM kANA k}iil . atinA qEAewAm pux A qe dmsHeAsiEl nyic@. 12 d m s H e A s i a n n Y A s H* qeAv qe smIpic@. ayA EmAezyew nYAymANM asri vM BmAyi. aview tAmsici eyderlAM annYA sien drici. 13ayA qeR ywei pRu, sEhAdrnAy ezQ, nin kA}Hc lBie epe H qni kA}Hc kii. 14 annYAsH
6 qA

annYAsH aeA. v. yi Et Ep m EpH. 5+1, 23+2 qiv vAyicA mu ru EperRicRiyAM

1501 aeA. vik 22+25-23+11


klic@. qinA L@k en aventier viLic @ vuet eesnYADip av}i aRiyNmA yi. 25atinA BwA epQelA sien ci ekAu miAnAyi ekiyiu. qA epQelAsH avi ewyAyi ztADipEnAw EcAdi c@, vALiey etLiyiewA o ERAmAAren ci ekAu mi A ninDikArmEA? 26 Ek ztADip ArYM eesnYADipEnAw EpAyiRu. ztADip pRu, nIeyA ec@etRiyAEmA? ayA o ERAmAArnANH! 27 eesnYADip epQelAsinw ei EcAdic@, pRy, nI yTA i ERAmAArnAENA? epQelAsH pRu, aet. 28 eesnYADip pR u, ERAmAArnAkA {A DArALM pNM ekAwtANH. qA epQ elAsH pRu, {A jnA ERAmA ArnANH. 29epQelAsien EcAdYM ecA vv epe te piriu EpAyi. ERAmAArnAy epQelA sien ekiyiti eesnYADip Byeu. epQelAsH eyd EntA AErAw sMgi 30piEH , jneLekAANH epQelAsientier sMsAriet pWiA eesnYADip tImA nic@. atinAlyA mhApuErAhit ErAwM eyd sBEyAwM EyAgM EcrA vzYeu. eesnYADip epQelAsieR clk a}ic@. qiyA aven ekAuvH EyAgi mi nii. eyd sBAEyAgiEl EnAieAH epQelAsH pR u, sEhAdrAEr, eedvieR mi {A mnAyi jIvic @ . zriyAeNeni EbADYeEt {A vic@Z. 2 mhApuErAhi tnAy annYAsH aviewyAyi . ayA epQelAsinw ni vErAwH aveR mKwiyHA vzYeu. 3epQelAsH annYAsi EnAw pRu, eedvM nieyM awiM! nI evpUzi mRyHe ecLi piwic mtiluEpAelyANH! nI aviwiH EmAezyew nYAymANm sricH qe viDiyH. qA qe awiyHA nI avErAw pR yH. atH EmAezyew nYAymA NientirANH. 4 epQelAsieR aw ni v avEnAw pRu, eedvieR mhApuErAhitEnAwH aen pRy tH . nI aEhe apmAnik yANH. 5epQelAsH pRu, sEhAd rAEr, yALANH mhApuErAhit enH qniRiyil. tiev}ui en q}utiyiri, niL@ew jnieR EntAvienRicH dxic@ pRytH.* 6 EyAgiluAyivri cil sdkYM cil prIzAmAyi. atinA epQelAsinH o zym dic@+ av avErAw viLic@ pR u, qeR sEhAdrAEr, {A o prIznANH. qeR aM o prIznAyi! L@k punI viiem tImlmANH {A vicArN ecewtH! 7epQelAsH pREA sd kYM prIzAM ti vliy vAdM nw. sMGM viGwieu. 8 (mri cA M punIviielH sd kY vizVsici. dtAErA A ELA elM av vizVsici. qA prIz veylAM vizVsi ci.) 9 eyderlAM ci EAziA wi. zAOimAri cil, prIzAew pA, q}u Eu vAdic @ , yALi { eteAM kAil. dmsHeAsi El v}iyi o AEvA, dtEnA avEnAw sMsAriciriAM. 10tM oErumlAyi. eyd epQelAsien kxNM kxNmA emH eesnYADip By. atinA tAE} ecH epQelAsien eyd ewyiwyi niM pALmiri El ekAiwA ayA BwAErAw klic@. 11aw divsM rAi kAvAy Ey epQelAsi tYeu. av pRu, eeDrYmAyirik! eyzElMkAErAwH nI qei pR
niL@ew ... pRyt.H rNi. puR.22+18 niM

23

aeA. vik 23+12-31

1502
22eesnYADip aven pR yc @ . aEhM avEnAw pRu, avew pripAwieyi nIeyEA w pRtAyi ErAwM pRytH.

u. nI ERAmiluM EpAyi qei aviewyvErAw sMgiNM! 12piE rAviel, tAM ey d epQelAsien ekAlA o pri pAwiyiu. epQelAsien ekAl@ vErM oM tikEyA wiyH kEyA elH av M wi ti jH{eyw. 13 Q FAElAcnyi pew eyd nAltilDikmA yi. 14av puErAhit mK eryM jnieR mAeryM ku sMsAric@. eyd pRu, { o vliy zpTM qwiuH . epQelAsien ekAlAet oM k}ii el H ! 15atinA ni en ecyH trNM. niL@M qlA eyd EntAL@M eesnYADipnH o sEz myyHNM. epQelAsien niL@ew awEyyHA ayAELAwH vzY ewNM. wt EcAdYM ecAnANi et pRyNM. av view q ti mH ekAlA { kAi riM. 16qA Q pripAwieyi epQ elAsieR anirv Eku. av pALeiwiEl ecH epQelA sien vivrmRiyic@. 17 aEA epQ elAsH ztADipArielArAeL viLi c@pRu, Q ecRuAren ees nYADipeRywE ekAuEpA. aEhiEnAw cil v pRyA H. 18ztADip aven eesnYA DipeRyweic @ . ztADip pRu, Q yvAvien ayew miEl ekAuvrA twvukAr nAy epQelAsH qEAwAvzYeu. avnH qEA pRyAE. 19eesnYADip yvAvien o oe lE ekAuEpAyiu EcAdic@, qA pRyAtH? 20yvAvu pRu, epQelAsien avew sByiElyyHA a EyAwAvzYewA eyd tImAni ciuH. EcAdYM ecAen vYAEjn yANH vzYewk. 21 qA aver vizVsitH! nAltilDikM eyd epQelAsien vDiA v}iyi oLiciri@H. a nwAAet oM tikEyA wiyH kEyA el H av tijH{eywiuH! EA} v ayew amtiyHAyi kAi ri.

epQelAsien eeksrYyiEl yy H 23anrM eesnYADip ru ztADipAer viLic @ pRu, eeksrYAyiEleniH tAM Eper ayyHNM. Ru BwAer tARAk. q}up tirALA eryM Ru AeryM ok. rAi o mNi te puRewNM. 24epQelAsinH sriA tAM tirkeLyM. ayAeL EdzADipti EPlisieRywH suritmAey ik. 25eesnYADip o ke }uti. ati en pRy,
26

aBivYnAy EdzADipti EPlisien ekQedYAsH aBi vAdnM ec@+ zMsk.


27 Q

mxYen eyd piwi wi ekAlA Ezic@. av o ERAmAArnAeNRi EA {A tAM BwAmA yiecH aven ric@. 28av entier qinANv ErAp NM yietANH qni RiEytH . atinA {An ven avew smitiyi ekAuv. 29en aRiyA k}iu+ epQelAsH etAyet eAeEyA ecyH. qA Q ErApN avew eyd nYAymANmsri cANH. qAletAM twviEnA vDiEnA viDiA piy ml. 30tAM eyd epQelA sien ekAlA FAElAcn nwi q qni vivrM kii. atinA {Aniven w en ayewywEH ay yH . aventieryetA e aEyAw pRyA {A eydErAwM pRiuH.
31BwA jH{s]tmAyi te ecyH. rAi te BwA epQelA sien aipisiEl ekAu

1503 aeA. vik 23+32-24+17


EpAyi. 32piEH tirwyALik epQelAsiEnAewAM eeksrYAyi El EpAyi. mu pALAM AM eyzElmiel eesnIk tAvL iEl mwi. 33tirwyALik eeksrYAyi Evzic@. EdzADip ti k nki. qiv epQelA sienyM l i c @ . 34 k vAyic EzxM EdzADipti epQelAsiEnAw EcAdic@, nI rAjYArnANH? epQelAsH kilikYArnAeNH EdzADipti aRiu. 35aEhM pR u, ninetirAy ErApNA wiviH {A nie visHtriM. ekAAri aven sUiA EdzADipti klic@. ( mirM ehErA dAvH pNiyictAyi.) eyd epQelAsien ew au divs k}iH annYAsH eeksrYAyiEl EpAyi. mhApuErAhitnAyi an nYAsH. ayA tAM eydEntA eLyM etelAsH qeA niy mjH{enyM ew ekAuEpAyi. epQelAsientier eeksrYyi nirAnANv EpAytH . 2 epQelAsien sBAEyAgiElH viLiyHkyM etelAsH AErA pNM rMBikyM ecyH. etelAsH pRu, aBivY nAy EPliEs! au mlM { vLer smADAnM aBvi. wA et Q rAjYe pl etukL@M ti ewmH. 3atienAe { H aEyAwH niyH. etlAM {H qEA}uM qviewyM kiu H . 4qA ayew smyM aDikM qwA qniA#hmil . atinA tAM vAk mAM {A pRye. dyvAyi mEyAew EkAluM. 5 yA }L@Av nANH . ElAkeviewyM eyd mAyi yA klhmA. av nsRAyAew EntAvANH. 6-8av eedvAlyM amAA nie iluM {L twu* niLven vicArN ec@EA aveni { ErApic qlA kArYL@M avni ni te ni EbAYmAM. 9 mH eydM etAe zrieyH aMgIkric@. av pRu, etlAM yTAi stYmANH. 10EdzADipti epQelAsiEnAw sMsAriA gYM kAi. atinA epQelAsH mRupwi pRu, gv EPliEs, aH dIGkAlmAyi yi AEyli o nYAyADip eNeniRiyAM. atinA a yew mi qeR vAdM nirA qni sEAxmH . 11pu divsM mu mAmANH {A eyz Elmi nmsHkriA EpAytH. stYmAeNH ayH te aEnV xic R iyAvutANH . 12 qnietier mAErApi Q eyd {A eedvAlyi vcH mAyM ti kiil . {A jn iwyi }mAkyAyiil. eydikLiElA mevieweyi luEmA vcH {A jneL sMGwi ic @ tikEyA }mA kEyA yiil. 13EA qnie tier yi ErApN etLiyiAM vAvil. 14qA qniiyM pRyAM. EyvieR mAcAriey nilyi {A { L@ew pitAL@ew eedve nmsHk ri. EyvieR v}iyl zriyA yetH eyd pRy. qA EmAezyew nYAymANM pWii etlAM {A vizVsi. vAc k q}utievcvyiluM {A vizV si. 15nlvM dxHwAmwM ql AvM ye}uEM q eydew vizVAsM EpAel te y eedvvizVAsM qnimH . 16eedviM mxYM mi zri eyH {A vizVsi v]i A {A qEA}uM mitH aekAANH. 17 vLerAlM {A eyzElmi niM ak k}ii. {A qeR L@k pNM ekAuv tiM cil v}ipAwk nw
vAkY 6-8 cil #I pti@kLi 6bi8q wiyH + {H {L@ew niymL@pEyAgicH avew viDi nw NM. 7qA ztADipnAy lusiyAsH vrikyM vLer blM EyAgicH aven {Li niM ekAuEpAkyM ec yH. 8{eL p}itinH ayA teR L@keL ayewywE pRy yHkyM ecyH.

24

aeA. vik 24+18-25+9

1504
epQelAsH tni eekli n emyA kti. atinA wyHiew ayA epQelAsumAyi sMsAric@. 27 pE ru vx EzxM, epAeYAsH ePsHetAsH EdzADip tiyAyi. EPlisH AnemA}iu. qA eyder INii tinAyi EPlisH epQelAsien jyililwciANH EpAytH.

tiM aEAu mwiEAyi. 18ey dri cil eedvAlyi qeA tH a ec@EA}Ayi. {A IkrNkM pUIkric@. {A }eLAM Aiyil . L@k qni uM twic @ wiyimil. 19qA sYyi niM v tAM eyd aview yAyi. {AeneiluM etu ec@tAyi aEA av ki ei eydH ayew mi vH qnietier prAtie wAmAyi. 20eyzElmiel eyd sByH H mi {A niEA q etAeNi ketiv pRye. 21av mi niEA {AenA pRu, mxY mricv ri niM yie}uEemH {A vizVsitinA nieL e viDiyH! 22EyvieR v}ieyi EPli si Enere mnilAyi. aEhM vicArN avsAniiciu pRu, eesnYADip lusiyAsH vEA {Anieti tImAnemw M. 23epQelAsinH kAv ewA EPlisH ztADipEnAw pRu. pE al M sVAtYM ekAwvAM avnAvzYm ekAuekAwA aveR suX eL avdiNemM av klic@.

25

epQelAsH EPlisiEnAwM piEyAwM sMsAri 24tAM divsEzxM EPli sH teR pi usilEyAewAM qi. av o eydyAyi. epQelAsien teR mi ekAu vrA EPlisH kl i c @ . Ey isHvi vizVsitieni y epQelAsieR sMgM EPli sH ic@. 25nItiy jIvite iyM niyNeiyM vrAniri viDieyiyM epQ elAsH sMgic E A EPlisH By. EPlisH pRu, EA EpA! qniiniyM smy mEA {A pieyM viLiAM. 26qA epQelAsiEnAw sMsAriA ayA plEA}uM #hic@. kArNM,

eeksRien kANA epQelAsH amti Etw gvNRAyti m mAs EzxM ePsHetAsH eeks rYAyi niM eyzElmiEl EpAyi. 2mhApuErAhitM eyd EntAL@M epQelAsientier ePsHetAsi mi ErApN L@yic@. 3tAyi qeiluM ecA av ePsH e tAsiEnA wBYic@; epQelAsien eyzEl miEl mwi ayyH Nem tAyi avew vzYM. mA mEY epQelAsien ptiyi vDiAnAyi avew pripAwi. 4 qA ePsHetAsH mRupwi pRu, l! epQelAsien eeksrYAyi te tAmsiiM. {A Enriu eeksrYAyi w EpAM. 5 niL@ew EntALi cil qeR ew vH yA qeiluM etuk ecyHti uei AErApNM nwe. 6 ePsH e tAsH qu p divs wi eyzElmi ti. qiv eeksrYyiEl mwi. piE epQelAsien teR mi hAjrA vA ePsH e tAsH BwAErAw klic@. ePsHetAsH nItipIWili . 7epQelAsH mRiyiEl v. eyzElmi niM v eyd av uM wi. epQelAsH vLer gQrvmAy ecyHtiue v ErApic @ . qA avyi elAEpAluM etLiyiA avA yil. 8teR nYAyvAdM epQelAsH enyANvtriic t H + {A eyd nYAymANiEnA, eedvAl yiEnA, eeksRiEnA qtirAyi o etuM ecyHtiil. 9 qA ePsHetAsH eydew pmAyi. atinA ayA

1505
epQelAsiEnAw EcAdic@, nin eyzElmiEl EpAkENA? aview {A nieR nYAyviDi nw NEmA? 10epQelAsH pRu, eeksRi eR nYAypIWieR milA {AniEA nitH. viewyA {A viDiyHeEwtH! {A ey detier eteAM ecyHtiiel stYM ayH nAyi aRiyA vutANH . 11{A eteeiluM ecyHtiuei nYAymANM v zYew kArM vDziyH viEDynAkA EpAluM {A tA RANH. qniti niM o}iu mARA nAvil. qA Q ErApN stYmeli qe Q eydH oieAwA M k}ikyil. l! eeks qeREm vicArN nw NemAeNeR #hM. 12ePsHetAsH teR pEdxHwA L@mAyi cc ecyH. aEA av pRu, eeksRieR aw vicArN vzYeiritinA nI aviEw te EpAvuk. epQelAsieni ePse H tAsH a#iArAjAviEnAwH EcAdi 13tAM divs EzxM a#i ArAjAvuM ebiyM eeksrYA yi ePsH e tAsien sziA eni. 14avrview vLer divs ti. ePsH e tAsH rAjAviEnAw epQelAsieR kArYM pRu, EPlisH twvRyili orA view yH. 15 {A eyzElmiEl EpAy EA aviewy mhApuErAhitM jnieR mAM aventier ErApNL@yic@. aven vD ziyH viDiA av qEAwA vzYeu. 16pE {A mRupwi pR u, orALi etuk ErApi eA ayAL@ew Em viDiyH tinH muver lik ERAmAAew ptivl. dYM ErApNM nwv mAyi ayA mKAmKM vAdiNM. ati EzxM avnH sVM nYAy nirA avsrM ekAwNM. 17 atinA Q eyd vicArN nw tinH view eeksrYyieli. {A smyM pA}Aiymil. piEH {A nYAyAsniliH ayAeL

aeA. vik 25+10-26

ekAuvrA jH{Apic@. 18eyd q}uEuniH avni AErApNM nwi. qA a EmAzmAy eLAM av ErApicil. avr en ec@emAyi { k tiytH. 19 av pR t av ew mteyM Ey qeAv enyM mAM piyAyi, Ey mric@. pE epQelAsH pRy av EA}uM jIvicirievH. 20ArYei qniDikemAM aRivil A tinA {A pie aDikM EcAdYM ecyHtil. qiluM {A epQelAsiEnAw EcAdic @ , nin eyzElmiEl EpAyi aviewvc@ Q kArYeLi viDi ewNemEA? 21qA eeks rYyi te sUiewNemAyi aveR aBYn. cvi yew tImAnmAyi av vzY ewtH. atinA ERAmyi eeks RieR smEH aven qniy yHA k}iyMver aven twvi sUiA {A rviu. 22a#iA ePsHetAsiEnAw pR u, qniyAL@ew vAk Ek A tAlrYmH. ePsH e tAsH pRu, nAeLyA ke. ayHven viAM! 23piEH a#iAyM ebiyM tYeu. av vLer DAn e mxYerEAel vOM DriyH kyM nwkyM ecyHti. a#i AyM ebiyM ztADipAM eeksrYAyiel mKYAM nYAyAsn mRiyiEl kyRi. epQelAsien akE ekAuvrA ePsHetAsH BwAErAw klic@. 24ePsHetAsH pR u, a#iA rAjAvuM view wiyi ri ni ql A vM Q m xYen EnAiyAluM. viewyM ey zElmilum qlA eydM yAeL i qEAw prAtieiuH. av erAe aven ekAlNem viLic@ vi. 25qA avni eteAM kANA qni k}iil. aven ekAl A rviwA {AenA kAr NvuM kAil . pE eeks teR nYAyviDi nwNemM av vzYeu. atinA aven ERAmiElH ayyHA {A tImA nic@. 26qA yAeLRicH eeks

aeA. vik 25+27-26+17

1506
eedvM mnxYer mrNi niM yi iM q ni vizVsiA tH? 9 {AenA prIznAyiEA nsRAynAy Eyvientier qni plM ecEeH {A vizV sici. 10eyrzElmi vizVAsi ketier {A plM vi kyM ecyH. vizVAsikeL twvili wti aDikArM mhApuErAhit A qni trikyM ecyH. Ey vieR zixYA oAErArAyi ekAlewEv aetAe nl kArY LAeN {A stic @ . 11oAErA eydiyiluM {Anver zii c@. EyvientirAyi asBYM pRy tinH {Anver Eriic@. av etier mu ngrLi ec EpAluM pvivA t kliyA yi qniH. Eyvien kAti eni epQelAsH 12o tvN puErAhitmKYA dmsHeAsiElH EpAtinH qni H amtiyM aDikArvuM nki. 13{A dmsHeAsiEl EpAkyA yi. EnrM cyAyi. {A kA zH o kAzM ku. a sUrY EnA tIxH N mAyi. qniM qEAewAM sric i vM uM kAzM tiLi. 14{eLlAM nilM ptic@. aEA eydBAx yi orzrIri qEAw sMsAri tAyi {A Eku. ezQ, ezQ, nIeyinANH qe pIFii tH ? qEAwH umieAH nI sVyM mRivuk AkyANH . 15{A pRu, kAEv rA nI? kAvH pRu, {A EyvA . nI pIFii qeyANH. 16q}uE! {A nie qeR dAsnAyi etrewiri. nI qeR sAiyAM. nI qe i kAM {A nin kAi mAy kArYeLlAM nI L@ kELAw pRyM. aekAA {Ani nieRywE vtH. 17 nieR sVM L@k nie mRiEvliA {Anvdiil. jAti kLi niM {A nie sMriM. {A Q jniwyiEl nie

ERAwH q pRyNemM stYi qniRiyil. atinA {Aniven niL@ew mi, EtYkic@M a#i ArAjAEv ayew mi, ekAu viri. ayHH ven EcAdYM ec@vAM eeksri {A ekAw E mRupwi pRutrAM k}iy emH {A k. 27o twvupu iey vYmAy ErApNLilA et eeksRi miElyyHtH vifHFimAeNH qniRiyAM. epQelAsH a#iArAjA vieR mi a#iA epQelAsiEnAw pR u, ninini nieR vAd yiAM. aEA epQelAsH teR eek yiyiH sMsArivA wi. 2 av pRu, a#iArAjAEv, eyd qnietirAyi yic qlA ErApNM {A mRupwi pRyAM. H ayew mi niH en ec@vA orvsrM kiiytH or#hmAyi {A k. 3 ey dew qlA cAreLiyM av ew vivAdeLiyM nl aRivu vnAy aEyAwH sMsArivA qniH atiyAy sEAxmuH. dy vAyi mApUvM {A pRytH icAluM. 4 qeR m}uv jIviteiyM qlA eydmRiyAM. {A qeR sVM rAjYM piIwH eyzEl miluM dYM mt sVrIkric mA eiyM avRiyAM. 5 vLerAl mAyi Q eydM qe aRiyAM. av EvNemi {AenA nl prIznAeNH pRyAM. mEetA eydviBAgeAL@M mtkArY Li wt yvrANElA prI zA. 6 {L@ew pitAAErAwH eedvM nwiy vAgHdAni tI mlmANH {AniEA vicA rN ecewtH. 7new wyiel pu EgAL@M tYAzi vAgHdAnmANtH. Q tYAzyHAyi eyd eedve rAk rADi . qeR rAjAEv Et vAgHdA nei {A tIi ekAANH Q eyd qi ErA pNM yitH! 8qekAANH

26

1507 aeA. vik 26+18-27+3


ayyH . 18nI av stYM kANic@ ekAwNM. av i niM kAziEl tiriyNM. av sAAeR ziyi niM eedviEl tiriyNM. aEA avew pAp epARuewM. qi vizVsiM v}i virA evErAwH av p vyHvAM k}iyM. teR EjAlieyi epQelAsH teR vAk w , a#iArAjAEv, Q sVIy dznM {A asric@. 20 mAnsA reH eedviEl tiriyA {A jnELAw pRu wi. t L@ew mAnsAri etLivu n kA t v]ik ec@vAM {A pRu. dmsHeAsukAErAwANH {AnitAdYmAyi pRtH . piIwH eyzElmiElM wH eydY yiel ql A EdzLiluM {A aviwkAErAwH ArY pR u. jAtikiwyiluM {A EpAyi. 21atinAlANH eedvAlyi vc H eyd qe piwiwiyM eedvA lyi vcH te ekAlA mi M. 22 pE eedvM qe shA yic @ . M shAyic @ ekAiri . eedvieR shAyEAew yANH {Aniiview niM {A k kArYeLAe jnELAw pRyM. pE {A putiytAyi oM pRyil . sMBviemH EmAezyM vAckM vcic aEt kArY mAM {A pRy. 23isH mriemM mrNi niM yie}uE dY e LAemmANH av pRtH. eydM jAtikmiwyiElH isH kAzM ekAuvemH EmAezyM vAckM pRu.
19epQelAsH

{A pRetAe smcitEyA ewy stYmA. {A pRt etAM vifHFiml; egQrvEA ewyANi pRytH. 26a#iA rAjA vinH EtieylAM aRiyAM. aEhM EtieyAe EkiueH qni RiyAM. qeEA? qlAvM kAek yANH etlAM sMBvictH. 27a#iA rAjAEv, vAcker}utiyetAe au vizVsiEvA? au vizV sievH qniRiyAM! 28a#iArAjAvH epQelAsiEnAw EcAdic@, qe vLer qL@i o isH tYAniyAkA EriiA em ni kEvA? 29epQelAsH pRu, at qL@ mAENA vixmmAENA qtH zHn ml. H qeR vAk Ek oAErAM riewvAM av erlAM Q clkeLA}iek qe EAelyAkNemM {A Ai ! 30a#iA rAjAvuM gv ePsHetAsuM ebiyM avErA ewAmAyi qlAvM q}uEH 31aviwM viuEpAyi. av prsHprM sMsAriAyi. av pR u, Q mxYen vDiyHkEyA twvilAkEyA pAwil ; vDzi EyA jyi ziEyA ahi oM av ecyHtiil. 32a#iA ePsHetAsiEnAw pRu; nmi yAeL viyyH AmAyi; pE eekseR kANNemANiyAL@ew vzYM. epQelAsH ERAmyiEl k kyRu n kwmAM telY EpAkNemA tImAniciri tH . ztADipnAy ylieyAsH epQelAsiM mu cil twvukAM kAv ni. cviyew ees nYi aMgmAyi yliEyAsH. 2 { o kli kyRi yA ecyH. #Ami niM sY yiel pl BAgLiElM EpA klAyi atH arisHtehAsuM {ELAewAAyi. meEdAnY yiel etelAnikYArnAyi ayA. 3 piE { sIEdA ng riEl v. epQelAsien

27

a#iAey epQelAsH Erii 24en sVM vAdgtik epQ elAsH avtriiEv, ePsHetAsH alRi, epQelAEs, nin vANH! nieR aRivH nie &AnAiyiri ! 25epQelAsH pRu, atiExHW nAy ePsHetAsH, qni &Ail.

aeA. vik 27+4-24

1508
ekAwAH et nieA nl kAu vIzA wi. kliluAyiv aEA pRu, kAA nm EvtH. EA} kii. atinA av nrM vlic@. E dVIpi vLer awE { sri yHkyM ecyH. 14qA aEA te dVIpu mRic@ ekAH et ki} q EprAy atizmA eyA kAuM vIzi. 15 kAH klien dEr qwekAu EpAyi. klinH kAientier sriAnA yil . atinA { mM niiyiH kAienAic@ sric@. 16{ ek Q d qeA dVIpieR ari pi sric @ . aEA rAvi kliElewvA { vLer pNieu. 17rAvi kliElewti EzxM L@k kyRuekAu k vlic @ eki suritmAi. suvIsiel mN iyi k RyHemH av By. atinAlv pAy tA}H i ei klien sVtmAi. 18piE H ekAwAH wicEA av cil sADneLwH puREe Riu. 19piEH av kliel p krN puREeRiu. 20 pl divsELALM t sUrYenEyA neLEyA kANA k}iil. ekAwAH a BIkrmAyi. jIv EnAew riAem qlA tIkL@M { nxHweu. mriEiv emH { kti. 21vLer EnrEH av oM k}i cil. o divsM epQelAsH avew mi q}uEu ni pRu, Er, Ei niM puRewetH {A pRi. niLtH ecvi eANmAyi. qi niH Q }L@M nxHwL@M AmA yiil. 22qA {A niELAw pRy, sxHwrAyi rivi. niLilAM mriEivril. pE k nm nxH w ewM. 23k}i rAi eedvi nieA dt qeRywEv. {A nm sH k ri eedviniH . {A avERtA! 24eedvieR dt pRu, epQelAEs ByeEw! nI eeksRi mi niM. eedvM
13aEA

sMbiciwEALM ylieyAsH nl vnAyi. suXeL szi A sVAtYM ayA epQelA si nkiyi. suX epQelAsieR vzY niREvi yi. 4 { sIEdA viu. kAH { tilmAyitinA { eAsH dVIpiEl EpAyi. 5 kilikY, pMPulY qiviwLilUew { kw. piIwH { lui yAyiel mRAyi qi. 6 aview alesiyAyi ni o k ztADip kei. atH, et lYyiEl EpAvukyAyitinA ayA {eL ati kyi. 7{ vLer pe aEnk divsM yA ecyH. kAH tilmA yitinA nIEdAni q tinH { vLer Ekzic@. Q v}iH {H aDikM yA ecAnAyil. atinA { zEmAninw E dVIpieR etvzwi yA ecyH. 8 tIrinwewy {L@ew yA dxH k rmAyi. piIwH { BRmKM q lei. lsA ngrM atinw Ayi. 9 pE { vLeryDikM smyM nxHweu. EA kw yA vLer apkwmAyi. kArNM eyd ew pvAsdinM k}ii. ati nA epQelAsH aver tAI ecyH. 10mxYEr, Q yA yA skrmA q qni kANA k}iy. kluM atiel sAmAn L@M nxHwmAM. new jIv EpAluM nxHweEAM. 11qA kiAM kluwmyM atMgIkric i l . ati nA ztADip epQelAsien vizV sic @ mil . pkrM, kiAeRyM kluwmyewyM vAkLANyA vizVsic t H . 12 RmKmAke eeztYkAlH aDik divsM tA piyml. atinA k lM viwNemH aDikM EpM nizH c yic@. ePAyHnIkYyi qiewA emv tIic @ . t@kAlM aview k}iAemv kti. et pwiAERM, vw pwiAERM tiriu E dVIpiel RmK mANH ePAyHnIkY.

1509 aeA. vik 27+25-28+4


ninH Q vAgH d AnM tiumH . niEAewAM kli vvew eylAM jIv av ninEvi riM. 25aekAH Er, sEA xivi! {A eedvi vizV si. aveR dt qEAw pREpAeleyl A M sMBviM. 26qA n o dVIpi eci wiM. 27 ptinAlAM rAiyi { aiy kwlilUew srikyAyi . { krEyAwwevH k EjAliA kti. 28 av or BArM ekiy o ky kwli Eliu. aview iyiptwi } i evmAyiev ku. av alM wi mEAE ecH ky vIuM qRiu. aEA e tA Ru a wi yAyi } M . 29{ pARkLiE eciwi emH EjAliA kti. atinAlv nAlu nr eviEliu. qiv pk evLic inAyi Aic @ . 30tAM EjAliA k viu EpAkAenAi. av rAvi eviliRi. av wt nr klieR mBAg niM eviEliwkyAeN BAvic@. 31qA epQelAsH ztA DipEnAwM mu BwAErAwM pRu, v kli tiyieli ni L@ew jIvM rewkyil. 32a ekAH BwA kyRuk mRiyHkyM rAvi eviEliwkyM ecyH. 33EnrM evL@MmH qeiluM hArM k}iyH A epQelAsH jneL nibic@. av pRu, k}i rA}H c kLAyi ni kAMABritrAyiirikyAyi. nieLAM k}iciumil. 34EAe} eiluM k}iyHvA {A ni ELAwEpi. ni jIv nilniNmElA. ewyM o mwi EpAluM nxHwewkyil. 35avni pRti EzxM tAM aem wH ati eedvEAw ni pR u. av o kxNM mRiecwH ti wi. 36qlAvM sxHw rAyi. averl A M hArM k}ic @ wi. 37{eLlAvM wi i ey}upiyARu EpAyi.
38vzYm

{ ti. qiH mic m DAnYM kwliEleRiH av klieR BArM Rc@ wi. k nziieu pulEA av kr ku. pE a lmAeN v mnilAyil. av o wluM tIrvuM ku. k}iyemi k tIrwivA av # hic @ . 40 nre tAi nii yi kyRuk av mRiyHkyM ecyH. qiv mile pAy nivi tIrE kElAwic @ . 41pE kelA mNiyili wic @ . klieR mBAgM ati Rc@. klinH anA k}iil aEA vliy tirmAlk vH klieR piBAge kxN LAyi tk. 42twvukA M nIi rewA tiriA BwA aver ekAlA tI mAnic@. 43 pE ztADip epQelA sien ekAl AtiriA #hic @. atinA ayA mutwvukAer vDi A avdicil. nIlRiyAvu v dYM evi cAwi nIi kryiEl EpAvA ylieyAsH jnELAw pRu. 44cil mrxN L@M klieR tk BAgL@M pEyAgic H kryiEl nIi. aen qlAvM kryHw. M mrNmwil.
39EnrM

epQelAsH emli dVIpi kryiEl reu k}i EA a emliA dVIpAeN { mnilAyi. 2 aEA m} epyHti ekAH nl tA yi. qA aview tAmsici v {ELAw vLer kN kAi. av {Ayi tI ukyM {eL NiyH kyM ecyH . 3epQelAsH o vliy ArM viR sMBric@. av oAErA viRM tIyi liu. o vixAH tIyew w mlM puRE v epQelAsieR eeki kwic @ . 4pAH epQelA sieR ki iiwtH nAu kA ku. av pRu, Q m xY o ekAlyALiyAyiriNM! kw li vc y A mric i l . qiluM

28

aeA. vik 28+5-23

1510
iy vivrM ERAmyiel vizVAsik aRiu. av aiysiel c yiluM m sLiluM {eL kANAeni. aver kEA epQelAsi eeDrYmAyi. av eedvEAw ni pRu. epQelAsH ERAmyi { ERAmyiEl EpAyi. aview epQelAsien o yH tAmsiA avdic@. qi luM o Bw av kAvluAyi. 17 m divs k}iH epQelA sH vuM DAne eydri ciler viLic@ i. epQelAsH pR u, qeR eydsEhAdrAEr, {A new L@k vimAyi oM ecyHtiil. new pUvik ew cAreLyM {A niExDici il. qAluM eyzElmi qe twvukArnAi ERAmAA nk eu. 18ERAmAA qe vicArN ecyH. qA qe ekAlA o kArNvuM av kupiwiAnA yil. atinAlv qe sVt nANmAyi. 19pE qeRyAL@ k, atixHweil. atinA eek s vicArN nwNemH {A vzYeu. qA eyd qe iluM etu ecyHttAyi {A pR yil. 20 atinAlANH {A nieL kH etAe pRyA #hictH. yi AEylieR tIeyec A l i yANH {A Q clyA bi eiritH. 21eyd epQelAsiEnAw mRupwi pRu, eydYyi niM nie i o kM { lBiciil. aviewniM v o eyd sEhA drM niei oM pRykEyA ewkEyA ecyHtiil. 22{ nieR zy EkNM. qlAyiwvuM qlAvM Q sMGi entier sMsAriev { RiyAM. 23epQelAsuM eydM EyAgM EcrA o divsM niyic@. divsM vLer aDikM eyd av vsi vIi ecH aven ku. epQelAsH avErAewl A M divsM m}uv sMsAric@. eedvrAjYe i av av vizdIkric @
16piIwH

av jIvEnAwiriA nIti av diil. 5 pE epQelAsH pAi en wu tIyiEliu. av mRiEviil. 6ayA nI v emM epe tAe} vI mri emM av kti. av vLer EnrM epQelAsien nirIiec iluM ayA }emAM sMBvi cil. atinA epQelAsiEnAwH av Ayi aBiAyM mARi. av pRu, av o eedvmANH! 7 Edz Rc@ ximiyA yi. pubHLieyAsH q EprAy vLer DAne orAL@EwtAyi xiyiwM. ayA {eL teR vIiEl Nic@. pubHLieyAsH {ELAw vLer kANYM kAi. { m divsM ayAL@ew vIi ti. 8 pubHLieyAsieR a o zAvlMbiyAy ErAgiyAyi. pniyM vyRukwiyM aEhe bADici. epQelAsH aEhi eR aw ecH aEhi Evi Aic @ . teR eekk aEhieREmvcH epQelAsH mxYeR ErAgM EBdmAi. 9 ati EzxM dVIpiel qlA ErAgikL@M epQelAsieRywei. ave reyAe epQelAsH suK ewkyM ecyH. 10-11dVIpuvAsi k {eL plviDi shAyi c@. {Lview m mAsM tAmsic@. { aviwM viu EpAkARAyEA av { EvetlAM t. epQelAsH ERAmyiEl EpA { alsiyAyi niM k kyRi. k zItkAlH emliyi nrmiitAyi. rEdvAew cihHnM klieR mi vrc i . 12{ k suRAsi awic@. aview m divsM tiytiEzxM { yA w. 13piIwH { eregYA nieli. aw divsM etpwi ARuniH o kAH awiyH A wi. atinA { piEH puetYAli qA k}iu. 14avi ew { tAM sEhAdrAer kei. av {eL orA}H c aview tA Nic@. avsAnM { ERAmyiEl v. 15{eL

1511
ekAw. Eyvi vizVsiA epQelAsH aver Eriic@. ati nAyi EmAezyew nYAymANvuM vAckew vcnL@M pEyA gic@. 24epQelAsH pRtH cil sVIkrikyM mu cil nirAkri kyM ecyH. 25aveA nYAym Ayi. eyd EpAkAenA Ev epQelAsH avErAw pRu+ priAAvH eyzAvAckni lUew niL@ew pitAAErAwH stY mAy pRu. av pRu+
26

aeA. vik 28+24-31


iluM v Ekil. v stYM kANA mwi. ati nA v kk ekAH kAil , ecvik ekAH Ekil, oM mnilA mil. ver suKewA qiEl tiriymil. eyzAvH 6+9-10

nI ecH Q L@kELAwH pRyk+ ni ic@ Ek M, pE ni mnilA il ! ni EnAiAM, pE ni kA mni lAAnAvil. 27aet, Q L@ kL@ew Xdy kWinmAyiri . v ecviye

28aekAH eedvieR r ey jAtikLiElyc i rievH nieL aRiyiA {A #hi . av iM. 29 * 30epQelAsH ruvxM vAwk vIi tAmsic@. te kANAeni yvereyAe av sVIkric @ . 31eedvrAjYei epQelAsH sM gic @ . kAvAy EyisH vi eni av pWiic@. av vLer eeDrYEAew ecyHt Q v]ik twyA M mic@mil.

v A k Y M 2 9 v. yew cil piAlpti @kLi vAkYM 29 yM wiyH . av en pREzxM, ti vliy tM Ayi, eyd aviwM viu EpAyi.

ERAmH q}utiy ElKnM

isH EyvieR dAsnAy epQelAsH q}utH. qe o aeAsHtlnAkA eedvM viLic@. eedvieR suviEzxM qlA jn eLyM aRiyivA qe tir ew. 2 eedvM vAckrilUew Q suvi EzxM aveR jn nkA vLer pu te vAgHdAnM ecyHti . 3 tiev}ukLi vAgHdAn mANH ErKewiyi@tH . 4eedv ieR puM new kAvumAy EyisHvienRic@tANH suviEzxM. dAvIdieR wMbi lANH o vYiey nilyi av jnictH. pE Ey eedvpunA eNH priAAvilUew sHpxHw mAi. mrNi niM yiy zimAy vnM v}i, av eedvpunAeN evLivAyiri . 5eedvM isHvilUew, o aeA sH t leR EjAlieyni nki. skl rAjYLilum jneL eedv vizVAsiElM eedvviEDytV iElM nyiA EviyANH eedvM qe EjAli lictH. {AnA ke isHviEvi Q v]i ec@. 6ERAmilu niL@M, Ey isHviERtAkA hVAnM ec eiri. 7teR vi jnmAkA Evi eedvM viLiciri ERAmiel qlA jnM EviytANH Q kH. eedvM sH E nhi jnLANH ni. new pitAvAy eedvi eRyM kAvAy EyisHvi eRyM pyM smADAnvuM niH lBimARAke! o tj{ H tA An Evi Ey isHvilUew qeR eedvinH
8 nielAvM

{AnAdYmAyi ni pRy. niL@ew vizVAsei smsH t ElAkvuM viLMbrM ec@tinA {A eedv EAw ni pRy. 9-10 {A A iEAe}lAM nieL oAiM. stYmAeN eedvinRiyAM. aveR pueR suviEzxei jneL dH E bADiic @ ekAANH {A qeR Avi eedve rADitH . niL@ew awH qA amtiAyi {A A i. eedvM #hievi a sMBviM. 11nieL kANA {A atiyAyi #hi. nieL zrAA cil IyvrM nkA qniA#hmH . 12 nmH oAErAm vizVAsieR awiAni nAM prsHprM shA yiNem #hmANH {Aniview lYmAtH. 13sEhAdrI sEhAdr AEr, niL@ew smIpemA {A pltvN oiytANH q kArYM niLRiyNem {A zi. qA niL@ew awvrA qniH amti lBicil. Iy aBiv]iyHH nieL shAyiNem ekAH aview vrA {AnA #hi. EzxM jAtikeL shA yic EpAel nieLyM shAyi A {AnA#hi. 14qniH yvnAErAwM yvnAr lAvErAwM vijH{AnikELAwM EBAx AErAwM ql A vErAwM kwAwH . 15aekAANH ERAmyilu ni ELAwM suviEzxM sMgivA {AnA#hitH. 16suviEzxeRic @ qni lyil, qekAeA vizVsi qlAvM, dYM eydM pie jAtikM riewvA eedvM pEyAgi ziyANtH. 17 eedvM jneL nItIkriet

1513
eneyH suviEzxi evLiew iyiri. Q nItIkrNi v}i di mt avsAnM ver vizVA si awiAneiri. ti ev}uH pRy EpAel, vizVAs A nItIkriev qEM jIviM. * qlA vM et@ ecyt H sVi niM evLiewiyiri. jn eedvientirAyi avi qlA dxHwtyiluM vI}HcyiluM eedvM EkApixHwnANH. avH stYM aRiyA emiluM avew dxHwjIvitM stY e mRyH. 19eedvei aRi yAvuetlAM avH vYmAyi@M av stYe mRc@ vyHtinA eedvM EADM kwii. eedvM, te sMbicetlAM av mn ilAi ekAwiri. 20 nitY mAyi nilni ziyuM eedvIk mhtVvuM wi ad] z YNL@M eedvIkmAy sklM eedviH. pE, ElAkArMBM mtE arM kArY mxYH mnilAA qL@mAyi. eedvM s]xw H ic qlA iM ArY vYmAiyi@H. aekAH t ec@ et@kLi niH jnH o}ik}ivil . 21m xYH eedve aRiyAemiluM av eedvi mhtVM ekAw kEyA avEnAwH ni pRykEyA ecyHtil. avew ci nixHEyAj nmAyi. pApAt avew mFmn SkLi niRiri. 22av buimAArAeN avkAzew eiluM mFArAyiri. 23an zVrnAy eedvieR mhtVM av eekevwiiri. vAsikL@ew yiwyi niic vi#heL nm sHriA mhtVe av eek mAM ecyHt. pikeLyM nAAli keLyM }jeLyM EpAluv yHAyi eedvmhtVM vie@. 24jnLilAkmAnM tiyANH, ti ecA mAmANvew #hM. a ekAH eedvM aver EpikyM avew dALilUew EpAkA viwkyM ecyH t . aen av
18eedvEkApM

ERAm 1+18-32

vizVAsA ... jIviM rNi hb. 2+4.

sVM zrIreL eelMgik pAp ecyH t ekAH aD+ptiikyM ecyHt. 25av eedveRic@ stYM astYi eekmAM ecyHt. av s]xw H ietien nmsHri kyM EsvikyM ecyHt. qA av s]xHwAvAy eedve nmsH rikEyA EsvikEyA ecyHtil. qeM eedvM vA}H ewe! Em. 26ArNA eedvM aver Ep ikyM, av aviAnA# hic lAkrmAy vikArLiElH vieA}iykyM avew OIk puxAmAy tYAsrNmA y eelMgikEv}Hc mtiyAi mu OIkL@mAyi eelMgikbM A pic@. 27EpAel puxA OIk L@mAy eensIk bmEp icH qEA}uM av kAmAgHniyi qriH prsHprAsi puli. puxA prsH p rM lAkrmAy Ev}Hck Li e@. avew dxH v]ik zi sVyM @vA ukyM ecyHt. 28eedveRic H stYsmAy aRivuAyiriNemtH DAn e o kArYmAeNH av cii cil. aekAH eedvM aver t_ kyM avEwtAy vY cikLi m}ukA eekevwiykyM ecyHt. aen av ectA kArY ecyHt. 29av qlA trilum tiyM dxH w tyM sVAtyM EdVxvuM vrAyiI. avri asUyyM ekAlpAtkvuM klhvuM vnyM viEdVxvuM niRuni. 30av prdxNvuM M nwi. av eedvviErADikL@M DiArikL@M drBimAnikL@M zMs nwvmAyi dxHwt ecA v}ik kei. mAtApitA eL asriAvrAyi. 31av EBAxA, tL@ew tijH{ pAliA v, anYErAwH dyEyA kANYEmA l A v. 32avH eedvnIti aRiyAM. rM kArY ec@v mrNAhrAeN eedvkln av RiyAM. qi@M av tL@ew dxHwtY wk mAml rM v]ik ec@ver zri vyH kyM ec@.

ERAm 2+1-20

1514
vM atilA vM pApM ec@EA smAmA . nYAymANmil A tinA pApM ec@v nziM. nYAy mANM AyiH pApM ec@v nYAymANM ekAH viDiewM. 13nYAymANeiy EkRivH M nItIkriewvA shAy kmAvukyil. nYAymANM azA si kArYeLlAM asriem i atH eedvmAek nItIkri ewvA shAyiM. 14jAtikH nYAymANmil . pE av sVABAvikmAyi nYAymANM vzY ewEAel viEA av nYAymANM eliluM, av teyAM avew nYAymANM. 15tL@ew XdyLi ntikeL av viEvcicRiytH nYAymA Ni as] t mAy mi te yANH. et@M zriyM avH aBv EvdYmA viDM av kwii . cilEA tL@ew v]i k etAeNH avew mnH mi kyM aen avH EbADM LvAkyM ec@. m@ cilEA avew mnH tL@ew ecyHtikeL zrivyHkyM aen aver EbADi niM vimrAkyM ec@. 16mxYmniel rhsY eL eedvM vicArN ec@ divsM etlAM nwM. {A m xYer aRiyi suviEzxms ricH eedvM isHEyv}i mxYer viDiM.
12nYAymANM

eydM pApikLANH m@ver viDitH , kArNM niL@M pApMekAH aprADik LANH. m@ver viDiEA av ec@ aEt et@k niL@M ec@. aekAH ni aver viDiEA yTAi ni niL@ew etieneyANH viDi tH. 2arM et@ ec@vri eedvieR viDinYAyM vi tH zriyAeNH nmRiyAM. 3pApikeL viDikyM, aEt pApM ec@kyM eedvnItieyRicH aRi ykyM ec@ ni eedvi eR nYAyviDiyi niH rew emH kEA? 4 eedvM niELAw vLer kNyvnANH. av ni L@ew EnH m kANi. ni L@ew mAiEvi av kAi ri. pE, ni aveR kA NYeRic H o@M ciiil . niL@ew mAnsAri kAiri A tvM aEm kNAmy nANH eedvM qH opE ni RivilAyiriM. 5pE, ni kWin XdyM dAWYAmANH. pzHcAA pi viEDyrAkA mwi ekAH ni ni zi vIuM epi. eedvM teR EkApM evLivA divsM zi ni ki@kyM ec@M. divsM mxY eedvieR zriyAy nYAy viDi kAM. 6 oAErA vYiM tA ecyHtvyH tiPlEmA zi EyA eedvM nM. 7eedvmhtVi M kIiM nitYjIvM Evi cil jIviM. qEA}uM sv]i k niR jIvitinAyi av nibM piwiM. eedvM av nitYjIv nM. 8m@ cil sVA mtikL@M stYAEnVxNi vim KmANH. av dxHwtey piwM. eedvM teR ziyM EkApvuM av nM. 9 dxHwt ec@ ey dM jAtikL@mAy qlAvM eedvM zH n L@M kxH w tkL@M nM. 10sv]ikLi ew ey dM al A vmAy ql A vM av mhtVuM bmAnvuM smA DAnvuM sAniM. 11eedvM qlAv eryM ppAtrhitmAyi viDi .

eydM nYAymANvuM kArYM qen? ni o eydnAeN pRy. ni nYAymANi vizVsivM eedvEAwwverM ni zM si. 18ni q ecNem ANH eedvM vzYewtH q niRiyAM. nYAymANM niE zici@ti kArM DAnvsHt k niH aRiyAM. 19v}iyRiyA vH o v}ikAiyAeN ni sVyM k. pApieR i akevH evLic m AeNM ni vicAri. 20EBAxAM, qANH zriey qwkAA
17 niL@ew

1515
niAem ni k. pkVtyilAv ni aYAp knAeN sVyM vicArikyM nYAymANM aRiyekAH qlAM aRiyevM stYM pU mAyM tni evLie@evM ni k. 21m@ver pWii niH qekAH sVyM pWic@ wA? EmAxHwiet m@vErAwH pRy ni sVyM EmAxHwi. 22vYBicriet anYer pEdzi ni te pApM ec@. vi#heL evRu ni E ekAywi. 23eedvieR nYAymANi zMsikyM nYAymANM lMGikyM ecyH ekAH ni eedvi apmAnM v. 24tiev}uk Li q}utiyi@H+ ni eyd mlM jAtikLA eedvM avmtie w.* 25ni nYAymANM asri evi pricH E Cdn NmH ; mRicH ni nYAymANM lMGi evi pricHECdn a#c mAM. 26pE pricHECn ecyHtii lA jAtik nYAymANM azA sitH ecyHtA av yTA iluM pricHECdn ecyHtvrAM. 27 a#ciyAyv nYAymANM asrievi, nYAymAN vuM pricHECdnyM nYAymAN lMGiyAy nie av MviDiM. 28zrIrM ekAumAM eydnAy v yTAi o eydnl. bAhYmAyi mAmtl yTA pri cHECdn. 29rikmAyM eydnA EtAwwi mAmANH ov yTA eydnAtH. XdyilANH zriyAy pricHECdn nwEtH. atH q}ute nYAymANienAl, AvilUewyANH nwk. A vilUew Xdyi pricHECdn vnH mxYri nil eedvi nimANH zMs lBik. m@LLvH lAtAyi eyd H q EmyAtH ? pri cH E CditrAyi qtinH q ExHwtyH? 2 H, eydH pl lYL@mH. vuM DAnM

ERAm 2+21-3+10

tANH+ eedvM aveR pEdz eyder vizVsicANH liciri tH . 3cil eyd eedvEAw vizVsHtt kAiyil q stYM te. pe, atH vAgHdAnpAln i niM eedve mAi ni EmA? 4 l. qlAvM NyArA yAluM, eedvM EkvlM stYmAyi w ekAEyiriM. q}uteiri EpAel, nieR vAkLi nI nItik riewkyM viDiew EA nI vijyikyM ec e. sIn 51+4
5 nAM et@ ec@EA atH eedv ieR nItiey wt evLiew . atinA eedvM ne zii EA av anYAymANH ec@ et pRyA nm sADiEmA? (cilH EtAiEyAvu orAzyM pRuevEyZ.) 6l. eedvi ne ziiA sADiieli avnH ElAke viDiAM sADi il. 7ov pREAM qeR kAp wYM eedvieR stYe evLivA tinA {A astYM pRyEA atH eedvinH wt mhtVM dAnM ec@. aEA pie qe o pApiey qi viDi NM? 8n EnwA Evi nm pApM ecAM q pRy EpAelyANitH. rM kArYLANH nAM pWiietH DArALM Ep ne vimzic@ pRyH. en pRyv et@kA mAml, av viDiewNM.

qlA vM ppikLANH eydrAy nAM m@ verA EmyvrAENA? al . eydM jAtikL@M lYrAeN {A EnrE te pRu. qlA vM pApik te. 10tiev}uk Li pRyEpAel,
9 aekAH

n i . . . a v m t i e w rNi eyz. 52+5,.

pApmil A vrAyi mil , M!

ERAm 3+11-31
11

1516
eedvM nm kANic@tiritH. nYAymANvuM vAckM Q v}i eyRic H nEAw pRi@H . 22eedvM mxYer, avH isH vilu vizVAsM v}i avni nItI kri. eedvM en ecyHttH isH vi vizVsi ql A v M EviyANH . sklM smA rANH. 23pApM ec@kmlM sklM eedvmhtVi nirAvrAyi. 24jn eedvieR kNyA nItIkrie@. etA sQjnY sAnmANH. EyisHv}i pAp i niM nAM EmAcitrAyieAi ritinA eedvM ne nItIkri . 25vizVAsMekAH mxYew pApeL mRti o v}iyA yiANH eedvM isHvien niEyAgi c t H . isH vieR rAlANH eedvM ecyHttH. eedvM qEA}uM citvuM zriyAymANH ec@ etH etLiyi. puv ecyH t pApinH aver zii Aet mpAlicv}i eedvM teR mkAl nilpAwH zriyAeN evLi ewi. 26tA nItiyvnAeNH kANiAnAyi eedvM isH vien t. zriyAyi viDiAM, isH vilu vizVAsilUew eedvi mi mxYer sAg nirtrAvAM eedvM tH ecyHt. 27 aekAH, nAM sVyM puk}H ti qeiluM awiAnmEA? Elyil. qekAil? vizVAs ieR mAM qlArM puk}H lienyM o}ivA. v]iyew mAml. 28kArNM, etAvM nItI kriewtH vizVAsM v}iyANH; al A et niymM pAliA Evi av ecyH t kArY v}iyl . atANH new vizVAsM. 29eedvM eydew mAM eedvml , m@ rAxH\L@ewyM (jAtikL@ewyM) wi yANH . 30o eedvemyZ. Q o eedvM vizVAsM v}i eyderyM vizVAsM v}i jAtikeLyM nItIk riM. 31aeneyi vizVAs ieR pAt piwekAH nYAy mANe nmH nziiAEmA? pAwil. yTAi nYAymANM azAsitH vizVAsilUew nAM ec@eveyZ.

12

kArYM #hivrAyi mil. eedve kANA yTA i #hivM mil. qlAvM vYticlicvM vil ekvmAyi. n ec@v rAyi mil. M. sIn 14+1-3 avew kNHWM o R zv lR EpAel. av tL@ew nAvH astYvAdipEyAg ew. sIn 5+9 av pRy kArY s vixM EpAel. sIn 140+3

13

14

avew nAvH niRey zApvuM evRuM NH. sIn 10+7 EAhiAM ekAlAM av qEA}uM omANH. ecl@iwelAM av nAz vuM d+KvuM vityH. avH zAiyew mAM ajH{AtmANH. eyzAvH 59+7-8 avH eedve ByEmA b mAnEmA l. sIn 36+1

15

16

17

18

19nYAymANM etlAmzAsi tH nYAymANviEDyrAyvErA wANH . tH ql A veryM o}ik}ivu keti niM twykyM m}u v ElAkeyM eedvviDi viED ymAkyM ec@M. 20 qekAe A, EkvlM niymM asri ekAu mAM ovM eedvieR mi nItIkriewil. nYAy mANM ntH qANH. pApM q aRivANH.

eedvM mxYer qen nItIkri 21qA nYAymANM v}iylAet mxYer nItIkriA eedvinH o mAmH. EA mAmANH

1517
aAhAmieR mAtk ] new pUvpitAvAy aAhA mienRic H nme pRyAM? vizVAseRicH av qA mnilAiytH. 2 aAhAM aveR v]i v}iyANH nItIkrieet i puk}Hc pRyA avnH kArN vumH. pE, eedvsmM puk}Hc pRyA sADiil . 3tiev}uk Li kA, aAhAM eedve vizVsic@. eedvM aAhAmieR vizVAsM aMgIkric@. tH aAhA mien eedvieR mAek nItIk ric@. 4 ov EvleywtinH av n li dAnml. li avnH ahtetANH. orAM aveR nYAyIkrNM EnwAenAil. eedvi vizVAsmi eL eedv i mAEm nYAyIkriAnAvU. dxHwenEAluM nYAyIkriA eedv i k}iyM. 5 eedvIkmlAtien sADUkrivM nixH iyM qiluM eedvi vizVsi o ven aveR vizVAsieR awiAnilANH nItIkritH. eedvmANH dxHwerEAluM nItIkri ewA ahrAtH. 6 dAvIdH pR M te+ oveR v]i keL kNielwAet aven nlv nAyi eedvM sVIkriEA}ANH av sxHwnAtH:

ERAm 4+1-17

ct? H pricHECdnyH mANH eedvM aven sVIkrictH. 11eedvM te sVIkric@ev evLiewti EviyANH aAhAM piIwH pricHECdn nwiytH. pricHECdn ec@tinH mH te eedvM av en vizVAsM v}i eedvi nItIk rici. aekAH pricHECdn yilA vizVAsikL@ew pitAvumANH aAhAM. vizVAsikeL eedvA nItIkrieverEAel sVIkri c@. 12aEpAelte pricHECdit ewyM pitAvANH aAhAM. pe, avew pricHECdnyl aAhA mien avew pitAvAiytH. pri cHECditnAM mH new pitAvA y aAhAmiAyi vizVAsM piwH jIviEA mAmANH avH aAhAM pitAvAtH. vizVAsM v}i eedvi niH vAgd H AnM lBic@ 13vizVAsM v}iy nItIkrNM ekAANH aAhAmiM stik M ElAkieR avkAzM eept]k mAyi ki@em vAgH d AnM lBic t H . alAet nYAymANM mlml. 14eedvM vAgHdAnM ecyHt kArY nYAy mANM piwkv}i lBYmAemi vizVAsM vil lAtANH. aA hAmiEnAwH eedvM nkiy vAgHdAn vuM nirkmAvuM. 15 kArNM, nYAy mANM asriAtiA eedv EkApM vivyHAEn nYAymAN i k}iy. pe, nYAymANmi eli lMGiAM oM Avuk yil. 16vizVAsmAkyA mxYH eedvi niH vAgHdAnM lBic@. tH o sQjnYsAnM EpAelyANH. aeneyi aAhAmieR m elAM vAgHdAnM lBiAM. EmAez yew nYAymANi viEDyrAyi riv mAmtl aAhAmi enEAel vizVAsEAew jIvi ql A vM EviytANH vAgH d AnM. new ql A vewyM pitAvANH aAhAM. 17tiev}u i ErKewiyiri+ {A nie pl jntkL@ewyM pitA vAi.* tH eedvieR mAek
{A ... pitAvAi rNi l. 17+5.

aprAD miewkyM pApM mRyHewkyM ec@ v ag]hIt. pAp kNielwAet y oven eedvM sVIkri EA av yTAi ag]hIt. sIn 32+1-2

9 pricH E CdnEyv mAEm sEAxinhtyZ qAENA? aEtA a#cikM EA? eedvM aAhAmieR vizVAse aMgIkrikyM vizVAsM av en eedvieR mAek nItIkri kyM ecyHtevH nAM EnrE pR uk}iu. 10 aEA eten sMBvic@. pricHECdnyH mEA piEA eedvM aAhAmien sVIkri

ERAm 4+18-5+12

1518
eedvvumAyi rmYeiri. 2 EA nAM aBvi eedvi eR ag] h ItmAy pyiElH isH ne, new vizVAsM v}i, qiciri. eedvIkmhtVi pALikLAkAem tYAzyA nAM eR sxH w mANH . 3 zHn ne wt mAzIlrAM qRi yAvuekAH ne aBimKIkri zHnLiluM nAM sxHwrANH. 4 nAM blzAlik eNtinH Q m etLivANH. atH nmH tYAz t. 5Q tYAz oriluM ne nirAzewkyil+ atH oriluM prAjyewkymil. eedvM teR sHEnhM new XdyLiEl pk ekAANitH. priAAvilU ewyANH eedvM teR sHEnhM nm nkiytH. 6 nAM blhInrAyirie, isH nm Evi mric@. nAM eedvi nirAtvM jIvic@. pE, t smyH, isH mxY Evi mric@. 7nItimAnAy oveR r yH Evi EpAluM mriAenA uv vLer RyM. vLer nlv nAy orAEviyAeNi cil EA cil mriA srAEy AM. 8pE, nAM pApikLAyirie yANH isH nmAyi mrictH. v}i neyv vLeryDikM sHEnhi cievH eedvM evLiewi. 9 nAM eedvsiDiyi nItikri etH isHvieR rilUewyA NH. tIcyAyM aEA n av nilUew eedvEkApi niM ri ewM. 10 n eedvieR zu LAyiriEA te aveR pu eR mrNM mEKn eedvM ne mi LAi. aekAH nAM tIcyAyM eedvmiLANH. aveR pueR jIv v}i av ne wtlAyi rikyM ec@M. 11 amAml nAmEA sxHwmANH. new k AvAy Ey isHvilUewyANH nAM EA eedvIkmAy nM a BvitH. EyvilUeweyANH nAM eedvvumAyi rmYtyieliyM. dAmM is H vuM mxYeR v] iyilUew yANH pApM ElAkiEl vtH.
12o

stYmANH. mricver jIviikyM sMBvic@ k}iiilAM qA sMBviAnirimAy kArYLi tImAnM eekeA_kyM ec@ eedvi aAhAM vizVsic@. 18aAhAmi stikL@A emH yAetA tIyM Ayi il. pe aAhAM eedve vizVsikyM tYAzEyAew tI icirikyM ecyHtekAu mA mANH av aEnkM jntkL@ew pitA vAytH . pu eedvM pRi, nin DArALM stikL@AM.* qH. 19tAH Ru vyAy tA zArIrikmAyi sAEnAlAdni AyM pii@evRii@M, sARA vYyAeN mnilAyii@M eedvilu aveR vizVAsM yicil. 20 eedvieR vAgHdAnM PliEmA q sMzyM aAhA minH orilumAyiil. aveR eedvvizVAsinH oriLvuM sMB vicmil. av vizVAsi R c@nikyM eedve vA}Hk yM ecyHt. 21vAgHdAnM nkiyet lAM nwA k}ivuvnANH eedvem H avRAyi. 22 aekAH eedvM aAhAmieR vizVAse sVIkric@.* atinA av eedv mAek nItIkrie@. 23 Q vA k aAhAmiEvi mAM q}ut evyl. * 24av nmelAvM EviyM wi q}utevyANH nL@M vizVsiekAH ne yM eedvM sVIkriM. new kA vAy Eyvien mrNi niM yiy eedvilANH nAM vizV sitH. 25Ey new pApM ml mANH vDietH. eedvsiDiyi ne nItIkriAnAyi av yi ie@. eedvEAwH nirH new vizVAsA nAM nItIk rieiriekAH new kAvAy EyisH v}i nAM

nin ... stikL@AM rNi l. 15+5. a e k A H . . . s V I k r i c @ rNi l. 15+6. Q vA k . .. q } ute v y l rNi l. 15+6; ERAm. 4+22.

1519
av}i mrNvuM v. ekAANH mxYerlAM nizHcymAyM mriEi vtH. qlA mxYM pApM ecyHt. 13EmAezyew nYAymANi mH ElAki pApmAyi. nYAy mANM l A yievi pApM ecyH t tieR Epri eedvi mxYer ArAA k}iykyilA yi. 14pe, dAmieR kAlM mt EmAezyew kAlMveryAyi jnM mriEiv. eedv kln asriAet pApM ecyHt mlM dAM mric@. pe, dAmien EAely et@ ecAtivM mriEi v. vrAniveR ticH C Ay yi dAM. 15pe, eedv ieR vrdAnM dAmieR atimM EpAelyl. dAmieR atimM ml mANH anvDiEp mric t H . pe jnH eedvi niH lBic p vLer ExH WmANH . plM eedv ieR dAnmAy jIv lBictH Ey isH q mxYeR pyilUew yANH. 16 dAM ori pApM ecyHt tinH AAren viDie@. pe eedvieR vrdAnM vYtY sHtmANH. pl atimM Ezx mANH eedvieR dAnM sMBvi tH. Q dAnM mxYer eedvieR mi nItIkric@. 17atimM v] ic o mxY kArNM mrNM ql A vriluM BrNM nwi. cil eedvkANYeyM nItIkrNi aveR mhAy dAneyM sVIkric@. avH yTA BrNvuM EyisH q k mxYnilUew tIcyAyM lBikyM ec@M. 18dAmieR o atimM ql A mxYM mrNem zi qic@. pe, isH ecyH t o nl v]iyA qlA mxYeryM eedv siDiyi nItIkric@. atH a H nitYjIv dAnM ecyH t . 19dAM q o mxY eedve Diric ekAH aEnk pApikLA yiI. qA isH q o mxY eedve asric ekAH vLerE nItIkrie@. 20nYAymANieR vrvH mxYer wt pApM ecA Eriic@. pe mxYew pApBArM vic

ERAm 5+13-6+9

EA eedvM avH teR p wiy aLvi nki. 21pApM ne BriAnAyi ori mrNe pEyA gic@. pe, teR mi nItIk ric H BriA sAdinAyi eedvM mxYH wiy aLvi a #hM nki. tH new kAvAy EyisHv}i nitYjIv dAnM ecyHt. pApi mrikyM is H vi jIvikyM ec@M aekAH eedvieR p wt lBiA Evi pApM ecyH t ekAiriNem ni kEA? 2 l. pApe sMb iciwEALM mricvrAy nAM pAp i qen jIviM? 3nAemlAM jH { AnsH n AnM ece@ k}i EA isHEyvieR BAgmAyi }iuev ni mREA? sHnAnM v}i aveR mrNiluM pALikLAyi. 4aekAH , sH n An A nAM isH viEnAewAM sMsHkriewkyM aveR mrN i p EckyM ecyHt. nAEm vM yie}uEvAM o putiy jIvitM nyivAM tvM isHviEnAewAM neyM sMsHk riciri. pitAvieR mhAy ziyA isH mrNi ni yie EpAel new kArY iluM tH sMBvic@. 5 isH mric @ ; isH mric EpAel nAmM mrictinA nL@M av EnAw Eceiri. aekAH isH mrNi niH yie }uE EpAel nL@M avEnA ewAM EcM. 6 new p}y jIvitM isHviEnAewAM rizi mric@ q nmRiyAM. new pApM niR sVyinH ni yAetA ziymilAvmANH sMBvi ctH. atinA nAM EA mt oriluM pApinH awimkLAktH. 7mric v er pApieR niyN i niH sVtrAiyiri. 8 nAM isH viEnAewAM mriec i, avEnAewAM jIviemM nmRiyAM. 9 mric v ri niM isH yieiriekAH ni ori wi mriA av

ERAm 6+10-7+3

1520
ni mrAyi. EA ni n yew awimkLANH 19niL@ew mAxi kmAy primitik nimimANH {A Q viDM pRytH. ni prici tmAy dAhrNM ekAH vY mAAM. ori ni niL@ew zrIr BAgeL pApkM ti yHM viEDymAi. ni tiyH Evi mAM jIvic@. ni nieL nkL@ew awimkLAkA avdi k. aEA ni eedvi Evi mAmAyiriM jIvitH. 20pH ni pApinH awimkLA yi. nItiyew niyNilAyi il ni. 21ni dxHkL xHWic@. EA ni aEti li. aetAe nieL shA yic@EvA? l. mrNM vA mAEm avyHA. 22pe, EA ni pApvimrANH. eedvi eR awimkLANH. eedvi Evi mAmAy jIvitiElH nieL qic@. aen ni nitYjIv lBiM. 23mxY pApM ec@EA, ati tiPlmAy mrNinH av ahrAM. pe, eedvM aveR jninH o sQjnY dAnM nki--new kAvAy isHEyvilu nitYjIv. vivAhi niH odAhrNM sEhAdrI sEhAdrAEr, EmAez yew nYAymANM nielAm RiyAM. aekAH ov jIviciri EA mAem nYAymANinH av eR Em aDikArm_evH tIc yAyM niRiyAM. 2 {AenAdAh rNM qw kAAM. o OI avL@ew BAvH jIvic i riiwEALM ayAL@ew BArYyAyiriM. BAvH mricA vivAhM sMbic nYAy mANLi niH av myAM. 3BAvH jIvic i rie OI meAven vivAhM k}ikyAeN i av vYBicArM ecyHttAyi nYAymANmzAsi. qA BAvH mricA vivAhbe sMbic nYAymANi niH av myAM. aen, BAvi eR mrNEzxM meAven vivAhM k}icA av vYBicAriNi q AriyAil.

sADiil q nmRiyAM. aveR Em mrNinH niEm yAetA DiptYvumil. 10aet, isH o tvN mricEA pApieR zi ey qAlEM kI}wvAnANH aen ecyHttH. qA EA av pujIv eekviri. eedvEAewAm jIvitM. 11a EpAel niL@M pApe sMbi ciwEAwM mricvrAeNM kNA NM. isHEy v}iyAyi ni eedvi Evi jIvievM aRiyNM. ni nieLe isHvilUew prigNiNM. 12pe niL@ew Q ElAk jIvi ti BrNM nwA pApe a vditH. niL@ew v]ikeL niy iA pApM niR niL@ew sVye avdiAtirik. 13pAp i dAsYmxH W ic @ et@k ecA niL@ew avyveL pk rNLAAtirik. ni nieL e eedvi smik. mrN i niM jIvitiElH nyi evrAyi eedvinH kI}H v } uk. n ecAnAyi niL@ew avyveL eedvinH aik. 14pApinH niL@ew Em aDikArM Avukyil . kArNM ni nYAymANi kI}ill . eedv pyew kI}ilANH EA jIvi tH. nItinixW H yew awimk 15pie qH? nYAymANi kI}illAekAuM pyew kI}i lAyekA@M nAM pApM ecNEmA? Ev. 16 ni awimkLAyi v}i ereyiluM asrievi, ayAL@ew awimyAyiriM q aRi ykyiEl? ni er asri EA ayALAyiriM niL@ew wm. ninH pApe piwkEyA eedve asrikEyA ecAM. pApM nAzM vM. pe eedvAsrNM aveR mAek nie nItIkriM. 17tkAlH ni pApieR awimkLAyi . pApM nieL awi Bric@. pe { nieL pWiic kArY ni pUmAyM asric@. eedvi ni. 18ni pApi

1521
4 sEhAdrI sEhAdrAEr, EpAel niLiel p}y sVyM mri kyM isHvieR zrIrM v}i nYAy mANi niH EmAcnM EnwkyM ecyHt. ni EA mAewEyA NH . mrNi niM yi isHviERtANH EA ni. nAM isHviERtAyekAH eedv i Evi v]iA ne p EyAgiAM. 5pH ne Bric@ ekAi tH pApM niR new sVyM yi. nYAymANM pApk ecA tAlrYM ni L vAi. nAM ecyHtekAiriM new zrIreL niyici mAy pApk nm mrNM vi vc@. 6pH, twvukAer q vM ne nYAymANM twuvc@. qA new p}y sVyM mrik yM nYAymANi niM EmAcnM EnwkyM ecyHtekAH, pe liKitcieR mAilUewyl putiy pAtyilUewyANH nAmiH eedve UxitH. priA AvilUewy puv}iyilANH nAmi eedve UxitH.

ERAm 7+4-23

keL EyAjnewi o mAM kei. qe ekAl A Evi pApM klnkeL pEyAgic@. 12aekAH nYAymANM vi vuM kln vivuM zriyM nlM NH . 13tieR aM nyAy qEA oH qni mrNmAi qAENA? al. pe, pApM n yAy ciltien qni mrNM v A pEyAgic@. en sMBvic ekAH pApM yTAi qA eN vYmAyi kANA qni sADic @ . vLer vLer hInmAy oANH pApM q kANiA Evi yAyi tH . evLivAA Evi klney pEyAgic@. mxYniel sMGxM YAikmAeNH nmRiyAM. pe {A BQtiknANH. sVM awimey q EpAel pApM qe Bric @ . 15qeR v]ik te qeR niyNill. {A ecE nl kArY {A ec@ il . evRuE cIArY ec@kyM ec@. 16{A ec@ tAy tik {A ec@vA #hiieli atieR a M nYAymANM nltAeNH {A stievANH. 17 qA ti ec@tH yTAi {Anl , qi wiyiri pApmANH . 18aet, qniRiyAM neyAM qi wiyiriiel. H eqhik nAy qeR BAgmAyi neyAM avEzxiielANH {A a mAtH. {A n ecAnA#hi . pe qniti k}iyil. 19ec@vAnixHwew nl kArY {A ec@il. ecA xHwe wA tik ec@tAM. 20 ecA nA#hiA kArYLANH {A ec@eti yTAi {An l qi wiyiri pApmANH aen ec@tH. 21aekAH Q ttVM {A pWic@+ {A n ecAnA#hiEA}uM ti qEAewAmH. 22 eedvieR nYAymANi qeR mnH s xHwmANH. 23pe qeR avyv Li meA nYAymANM vi tAyi {A mnilA. qeR
14nYAymANM

pApientiery new smrM 7nYAymANvuM pApvuM oAeN ANH {A pRyetH, opE, ni DriEc AM. azriyl . pApM qAeNRiyA nYAy mANM mAmANH pADi. m@v vkAzev niAvzYmil. av yHAzitH et@mANH.* 8pApM azAsni avsrM kei qlArM zkL@M aBilAxL@M qiluLvAi. aen a zAsnM pApinH qiEl v vA kArNmAyi. nYAymAN ieR aBAvi pApi o@M ziyil. pApM azmANH. 9 nYAy mANM aRiyti mE nYAy mANM wAet {A jIvic@. pe azAsn vEA pApM punnic @ . 10{A pApM mlM IymAyi mric@. jIv nk qtANH klnkL@ew EzYemiluM qni nYAymANM nkiytH mrN mE. 11qe ctiA pApM kln
p A p M . . . e t @ m A N H rNi puR. 20+17 v. 5:21

ERAm 7+24-8+14

1522
itH pApM niR teR sVy mAeNi, aview Ik m]tYu sMB vi. EnermRicH cikL@ew niy NM priAAvieni aview smADAnvuM jIvmH. 7tH zriyA tH qekAH? pApM niR sVyM oveR cikeL niyi EA av eedvientirA qtANH PlM. av eedvieR nYAymANM asriA mwiM. yTAi aen ecA k}ivH avAvil. 8 tL@ew te pApM niR sVyA Brie wvH eedve sAdiiA sADiiyil. 9 eedvieR AvH yTAmA yi niLi vsievi ni L@ew jIvitM niL@ew pApM niR sVyAll niyieiri tH, eedvAAvH yTAmAyi ni Li vsievi AvinA lANH. ovnH isHvieR Avi eli av isHvivnl. 10pApM nimiM niL@ew zrIrM mri cAluM isH nieL eedvsmM nItIkritinA, isH niLi luei niL@ew AvH jIvi M. 11eedvM Eyvien mrNi niyic@. eedvAAvH niLi wiekA_ei mri ni L@ew zrIriM av jIv tM. eedvmANH isHvien mrNi niM yic t H . niLi jIvi aveR AvH v}i niL@ew zrIriM av jIv pkM. 12sEhAdrI sEhAdrAEr, a ekAH new pApM niR sVyM ne BritH. atieR vzYi enA nAM jIvItH. 13 pApM niR sVyM vzYewts ricH jIvicA ni IkmAyi mriM. qA niL@ew zrIrM ekAu ec@ pApv]ik virAmmiwA Avien EyAjn ewiyA ni niymAyM stYmAyi jIv lBiM. 14nieL nyiA eedvAAvien avdivrANH yTA eedv stik. vIuM awimkLAAM ByEAwH jIvitM nyiAM mi Avl nm eekv priA AvH. niel priAAvH ne

mnH aMgIkri nYAymANvu mAyi Q nYAymANM mlwi. qeR zArIrikAvyvLi v i nYAymANM pApi eR nYAymANmANH. atH qe twvukArnAkyM ec@. 24 BIkrmANH. mrNADInmAy Q zrIri niH ere riM? 25 eedvM qe riM. new kAvAy EyisH vilUewy aveR ryHAyi {A ni pRy. aekAH {A i eedv ieR nYAyAmANinH dAs nANH. pe qeR pApM niR sVyi {A pApieR nYAymANinH awimymANH. Avilu jIvitM aekAH isHEyvilAyiri ver ArAyi viDic@t_ il . 2 qe qekAH Ar nAyi viDiil? kArNM, jIvs AykmAy priAAvieR nYAy mANM qe isH Eyvi sVtnAiyiri. pApeyM mrNeyM ekAuv nYAymA Ni niM atH qe sVtnA iyiri. 3new pApM niR sVyM ekAH nYAymANM blhIn mAetinA nYAymANM az mAyiri. nYAymANinH ecA sADiAtH eedvM ecyHt. mxY pApM ecApEyAgi aEt mxYjIvEnAew eedvM teR puen miyiElyc@. pApinH o prihAryAgmAyiANH eedvM teR puen ayct. H aen pAp e nziiA Evi eedvM o mxYjIven pEyAgic@. 4 nYAy mANM azAsi mi ne zri yAiIkyANH tieR EzM. tL@ew pApM niR sVyinAv zYev piwrAet AvinAv zYmAy rItiyi jIvivew kArYilANH en sMBvitH. 5 tL@ew pApM niR sVye piw jIviv, atAvzY ew kArYeLRiEc cii. qA Avien piwv AvH avereAH qeciA nA#hiEvA atieniyAM ciik. 6oveR cikeL niy

1523
eedvieR stikLA. ati nA nAM viLi+ pitAEv! pitAEv!* 15 priAAvH te yM new AviEnAewAni pRyM, nAM eedvmLAeNH. 16nAM eedvieR stikLAeNi aveR jninAy eedvi eR a#hM isHviEnAewAM nm lBiM. isH vien EpAel a#hM nmM eekvM. pe nAM isH shicEpAel kxHwM shiNM. 17 aEA isH viEREpAlu mhtVM nmM ki@M. nm BAviyi mhtVM ki@M nm kxH w L@H . pe av nm trAniri mh tVvumAyi tic@ EnAEA o mil. 19teR mLAer eedvM ElAk i evLiew EvLyHAyi smsHt s]xHwikL@M kAMApUvM kAiri. atinAyi m}uv ElAkvuM #hi. 20 s]xHwi pU mAyM vilektAyi mARiyiri. atieR sVM cHCysricl, qA atien privivA eedvM tImAnic@. pe aview o tIyH. 21eedvs]xw H i qlAM nAziEl bni ni mmAEyM qtANH tI. s]xHwikelAM eedvieR s tikH avkAze sVAtYvuM mhtVvuM lBiem tIy mH. 22eedvieR smsHt s]xHwiyM Q@EnAvielvM EA}uM Evdn yieiriev nmRiyAM. 23ElAkM mAml, nL@M i Evdn ymAyi enA kAirikyANH . eedvIk vAgHdAnieR dY BAg mAyi nmH priAAvuH. a ekAH nAM ne aveR te m eL nilyi pUIkriA Evi aven kAiriM. new zrIre sVtmAvA kAi ri qANH {AnmAtH.
18EA 24nAM

ERAm 8+15-32

rie@. nmH Q tYA zyH . kAirietienyA ENA a zYmAeNi a yTA tIyl. mxYH EnrE tieni av tIiil. 25EALM kiA oienyANH nAM tIiARutH . nAM mApUv M atinAyi kAiri. 26nAM vLer blhInrANH. qA new blhIntyi AvH ne shAyi. EvviDi A iA nmRiuwA. pe, AvH te nmAyi eedvEAw sMsAri. vAkLA kwmA A {rAlANH AvH eedv EAw sMsAritH. 27 jnL@ew XdyiluetlAM kANA eedv i sADiM. eedvieR #h ienAH teR mxYH Evi AvH eedvEAw sMsAri ekAH AvH qANH amA etH eedvinRiyAM. kArNM aveR cH C yH sric A NH AvH vzYewtH. 28te sH E nhivew n yH Eviy qlA kArYiluM eedvM vi qH nm RiyAM. aenyveryANH eedvM tirewtH . kArNM atveR ptiyAyi. 29s] x H w i mu te eedvinH aver aRiyAmA yi. teR punH aprAyi riNM av qH eedvM niyic@. aen Ey aEnk sEhAdrI sEhAdrAri dYjAtnAyi. * 30teR puenEAelyvAyi av ptiyi@. av aver viLikyM nItIkriyM nItikri cvH aveR mhtVM ekAwkyM ecyHt. Eyis H vilu eedv ieR sE H nhM 31eti nAM ni qA pREy tH ? eedvM nEAewAmei M ne EtAliAnAvil. 32nm Evi pIFyBviA teR puenEAluM nm t eedvM nmAyi qM tM. nmEvi
dYjAt o pe tieR aM eedvieR mhtVM dYM pvc t H isHvANH qAkAM.

pitAEv, pitAEv! abA, pitAEv q M. MgIxi fAfi q sHEnh EAew viLiEAel eydik tL@ew aen abA qA viLi ARH.

ERAm 8+33-9+12

1524
ti qEAw pRy. 2 qniH ey deri vLer EvdnyM qEA}uM vliy d+KvuM aBvew. 3qeR eqhik wMbiel sEhAdrsEhAdrimAM aMgL@ mANH av. aver shAyiA qni A#hmH . {A zAp#nA EtA isHvi niH vicHECdi tnAEtA av r nmA yiei ati EpAluM {AenA mAyi. 4 av yi AEyliel jnLANH. avrANH eedvieR tirewe m. eedvmh tVvuM eedvM ecyHt niymvuM av H. eedvM avH EmAezyilUew nYAymANvuM rADnyew En v}iyM nki. avH eedvM aveR vAgHdAn nki. 5 av new pUvpitAAew stik LANH . av isH vieR BQmIk wMbmANH. isH skliM mIet eedvmANH. eedvi sHti. av qM vA}Hewe. Em. 6 aet, qni eydErAw EKdM EtA. avErAw vAgH d AnM pAliti eedvM prAjitnAyi ql {AEzitH. stYmAyM eedvieR jnmAyi eydri cil mAEmyZ. 7aAhAmieR stikLi cil mAEm aveR yTA mLAyZ. eedvM aA hAmiEnAw pRtH enyANH + yisH h AH mAmAyiriM nieR niym sADuty pu. * 8 aA hAmieR stikLi cil mAEm yTA eedvmLAyZ qANi tinM. aAhAmiEnAw eedvM vAgH d AnM nkiyv}i eedv ieR mLAyiIv mAmANH aAhAmieR yTA m. 9 aAhAmiEnAw eedvieR vAgHdAnM tANH+ yTAsmyM {A tiric@ vrikyM, aEA sAeR o puAyirikyM ec@M. 10qA amAml, RiebyHM puAAyi. avM oEr anAtH. av new pitA vAy yisHhAH NH. 11-12 pe puA ruM jni ti mH eedvM RiebEyAwH pRu, mpu Lyven
yish H AH ... pu rNi l. 21+12.

puen t eedvM avEnAewAM qlAM pUmAyM nM. 33eedvM tirewver ertiM? teR jne zriyAtH eedvM te yANH. 34eedvieR jnM ArA eN pRyA k}iyM? M k}iyil. isHEy mric@; qAlv mrNi niH yi kyM ecyH t . EALv eedv ieR vl BAgi nm Evi mDYM vhi. 35isH vieR sHEnhi niH ne Ev epwA ereAAM? drit M EkzM, aeli p vM ati k}ivuEA? l. nm BNvuM vOvuM lAetv A a ne isHvieR sHEn hi ni EvepwEmA? apk wM ael i mrNi EpAluM ne isHvieR sHEnh i ni EvepwAnAEmA? l. 36tiev}ukLi q}utiyiri EpAel, ninEvi { qA lvuM mrNieR BIxNiyi epiri. kzAi ekAu EpA wienEAel a yM vilRvrANH { eL L@k kM. sIn 44+22 rM sAhcrYLi ell A M, teR sH E nhM ni ecAri eedvM v}i nm pripU vijymAyi. 38-39mrNiEnA jIvEnA, dtAEA, Briv EA, EA}uvyHEA, BAviyilu AvyHEA, ziEA, Emlu tiEnA, kI}utiEnA, smsHtElAk ilu yAetAiM new kA vAy isHEyvilUewy eedv sHEnhi niM ne Evepw A k}iykyil. aet, qniR H, yAetAiM ne eedvsHEn hi niM EvepwAnAvil. eedvvuM eydM {A isHvi stYmANH pRy tH, kml. qeR vikArvicA reL BritH priAAvANH. {A pRy vYAjmel a
37qA,

1525
UxiM. * ik nEyA ti EyA vitiM mANi sMBvic t H . eedvieR ptiy sric H eedvM tirewv tireweEwtinAyi aveR jnni mu te eedvM pRu. ikL@ew vikL@ew awiAnill , tirewA eedvM #hic t ieR awiA nilANH av tirewetH. 13ti e v}u k p Ry E Ae l , {A zAvien evRu, yAEA bien sHEnhic@. * 14aEA tieni nAM q pRyM? eedvM nYAynel E A? aen pRyA sADiyil. 15 kAr NM av EmAezEyAw aLiecyt H + qni kN EtAENM q vEnAwH {A kN kANiM. qni alivu EtAENM qvErAwH {A alivu kANiM.* 16a ekAH kN kANiNem tA tImAnic vYiey eedvM tire w. mxYeR #heLEyA primeLEyA yic@ekAu tl aveR tirewH. 17tiev }ukLi eedvM PREvAEnAw pR y+ {A nie rAjAvAiytH Q oArNAlANH. qeR zi nii kwitmAi, qeR nAmM ElAkemAwM dH E GAxivA {AnA#hic@. * 18aekAu tni EvNem EtAvErAwH eedvM kN kANi. kWinXdyrA NemA#hiver aenyA . 19aEA ni EcAdiEc AM+ new v]ikeL eedvM niyi evi aveninH ne p}i? 20aen EcAditH . ni mxYrANH. eedve EcAdYM ecA mxYnH avkAzmil. o mBrNi, te s]xw H ic mxYEnAwH nI qiene en s]xHwic@? q EcAdiARil. 21s]xw H AvinH av eR xHwAsrNM qM AAM. oEr kLimekAu te av pl
yTAsmyM ... ec@M. rNi l. 18+10,14. {A ... sE H nhic@ rNi mlAKi. 1+23. qni ... kANiM rNi puR. 33+19. {A ... {AnA#hic@ rNi puR. 9+16.

ERAm 9+13-30

vsHL@M s]xw H iAM. eednMdiEnAp EyAgiEviyM EtYk sB LilumpEyAgiA EviyM ni iAM. 22aen tyANH eedvvuM ecyHtiritH. eedvM teR EkAp vuM ziyM L@keL kANiAnA #hic@. nziiewA mxY ErAw EkApM eedvM mEyAew shic@. 23teR smAy mhtVM vYmAAenvM mEyAew eedvM kAi. mhtVe teR kANYpALAy mxYH n kA eedvM #hic@. teR mhtVM eA_vA eedvM aver oi. 24 eedvM tirew mxYrANH n. eydri niM jAtikLi niM eedvM ne tir ew. 25EhAEzyAyew pusHtk i tiev}u pRy EpAel, qeR jnmlAver qeR jnemM qni iyev rlAver {A iyev erM pRyM. EhAEzy 2+23
26

ni qeR jnml qH avErAw pR aEtl vc@ te aver jIvi eedvieR puA q viLiM. EhAEzy 1+10

27 yi AEylieni eyzAvH pRu, yi AEyliel jnL@ew qM kwliel mNri EpAel yANH. qA avri vLer Rc@ Ep mAEm repwkyZ. 28kArNM miyi eedvieR nYAyviDi EvgiluM aimvu mANH * 29eyzAvH pR EpAel, kAvH sv z nANH . nm Evi kAvH teR jnLi ciler ric@. aen ecyHtilAyi evi nmH esAEdA mieR gtiyAEyen, egAEmARAyew nilyAEyen.* 30aEA etlAM

yi AEyliel ... aimvumAN H rNi eyz. 10+ 22-23. kAvH ... nilyilAEyen eyz. 1+9. rNi

ERAm 9+31-10+16

1526
pRytH+ (isHvien miyiElH nyiA) sViElH EpAM? (mricvri niM isH vien ekAuvrA) pAtALiElH riRuM? qien ni sVyM EcAditH. 8pe qANH tiev }ui pRytH? eedvieR p EdzM nieR smIpmH. a nieR aDriluM XdyilumH.* atA ytH { jneL pEdzi vizVAsM. 9Ey kAvANH q aDrM ekAH @pRykyM, mrN i niH eedvM Eyvien yi ic@evH Xdyi vizVsi kyM ec@emi niL@M ri ew@M. 10aet, { Xdyi vizVsicH eedvmAek nItIkri e@. vizVsi q aDrM ekAH @pRH rie@. 11vitiev}uH pRy+ av ni vizVsi ovM liE ivril. * 12eydM al A vM ti arM lA ekAANH ovM q tiev}uH pRytH. aet kAvuteyANH, vewyM k AvH. ti vizVsi qlAv M kAvH eR sm]ik ecAri y. 13aet, vi tiev}ui pRy+ kAvi vizVsi vM riewM.* tH vizVAsmilA ven qen yiM? pRu aRii@ EpAlumilA ovni qen vizVAsmiM? er iluM dHEbADiiieli av qen EkM? 15M ayyHAet aveen KYApnM nwA k}iyM? suviEzxM aRiyi vew pAd q surM!* qH q}uteirivElA. 16qA qlA eydM suvi EzxM sVIkric i l . eyzAvH pRu+ kAEv, { pRtH
eedvieR ... Xdyilum H rNi v. 30+12-14. a v n i . . . l i E i v r i l rNi eyz. 28+16.. kAvi ... riew EyAEv. 2+32. rNi
14pe,

amAetANH? jAtik t LA te eedvsmM nItIkriA micil. pe av eedvsmM nItIkrie@. sVM vizVAsM ml mANH av nItIkrietH. 31yi A Eyliel jnLAke teLe nItIkric @ ki@tinH nYAymA Ne piwrAenAi. pe av vijyic i l . 32qekAe A sVM v]ikLA sVyM nItIkriA av mic@. nItIk riewvA vizVAsieR awi Ani av micil av prAjymwu. 33tiev}ukLi en pRy+ EnA! mxYer vI}i o klH sIEyAni {A Api M. avH wcyA o pARyANtH. pe, pAR yi vizVsiv liE ivril. eyzAvH 8+14; 28+16

10

sEhAdrAEr, qeR mniel #hvuM eedvEAw qeR AnyM eydM ri ewe qANH. 2 eedvIk kArYi zmAy aBilAxmvrANH ey d qeni pRyA k}iyM. pe atH citmAy vijH{Ani aDi xH W itmAytl . 3eedvM mxYer tnieAM nItIkritieni av ajH{rANH. av tL@EwtAy mAilUew aver nItIkriA mic@. aekAH eedvM L@keL nItIkri mAM av sVIk ricil. 4 nYAymANieR avsA nmANH isH. aekAH EA avni vizVsiv mAEm nItIkriewZ. 5 eedvIk nItIkrNei nYAy mANi niM lBYmAytieR awiAni EmAez q}u+ nYAymANe piwH jIv keA miv nYAy mANM azAsi kArY niymAyM pAliNM.* 6-7qA vizVAsilUewy nItIkrNe i tiev}uk enyANH
nYAymANe ... pAliNM rNi ElvY. 18+5.

suviEzxM ... surM rNi eyz. 52+7.

1527
vizVsic@?* 17atinA suvi EzxM Ek v}iyANH vizVAs mAtH. eriluM isHvien Ric H pRyEA}ANH suviEzxM EkA wyAtH. 18pe, {A EcAdie+ av suviEzxM EkiEl ? v H , tIc yAyM Ek@. tiev}ukLi pRy EAel+ avew sVrM miyieluM qiyi@H. avew vcn miyew atiiEyALM sric@. sIn. 19+4 wi {A EcAdie, yi AEyliluvH a mn ilAyiEl ? v H , avH mni lAyi. oAmtH eedvi Evi EmAez pRu+ yTAi nieL asU yAluLAA {A o jnty lAver pEyAgiM. ni eL EkApitrAA mfrAy jn tey {A pEyAgiM. vnM 32+21 20eedviEvi pRyA t DIrnANH eyzAvH+ qe aEnVxiAvere kei. qe EcAdiAv {A sVyM evLie wi.. eyzAvH 65+1 21jAtikeLiyANH eedvM eyzA vilUew en pRtH . eyd eri aEhM pRu, divsM m}uv avAyi {A kAi. qA qe asriAM pi wrAM av vistic@. * eedvM teR jne mRiil aEA {A EcAdie, eedvM teR jne Epic@ qEA? l, {A te o yi A
kAEv ... vizVsic@ ? rNi eyz. 53+1. d i v s M . . . v i s t i c @ rNi eyz. 65+2.
19ori

ERAm 10+17-11+8

EyArnANH. {A aAhAmieR sti prryi epvM ebnYA mIeR EgAievmANH. 2 jni ti mute yi AEyA eedvA tirewe@. aver eedvM eekevwiil. tiev}u kLi lIyAvienRic@ pRy etAeN ni tIcyAyM aRiyAM. ayA yi AEyAH qtirAyi eedvEAw Aic tienRic A NH tiev}ukLi pRytH. 3 lIyAvH pRu+ k AEv, jnM nieR vAcker vDi kyM nieR yAgpIW tk kyM ecyHt. jIviciri k vAcknAy qeyM EA av ekAlA mi. 4 qA q mRupwiyANH eedvM lIyA vinH nkiytH ? eedvM pRu+ qe rADi }AyirM Eper {A EA}uM qniAyi kAi@H. Q }AyirM EpM bAli mi mumwiyiil.* 5AlM a ente. eedvM teR pyA tir ew Rc @ EpH . 6eedvM teR jne tirewtH teR p ekAAeNi, avew v]ikLl aver eedvieR jnmAiytH . sVM v] ik aver eedvmLAemi eedv ieR pAdAnM yTA dAnmAk yil. 7aekAH sMBvic t itANH + yi AEyliel jn eedvsmM nItIkriewvA mic@. pe vijyic i l . qA, eedvM tir ewv aveR mAek nItIkriewkyM ecyHt. m@ v kWinXdyrAkyM eedvi iA vistikyM ecyHt. 8 tiev}ukLi q}utiyiri EpAel+ eedvM av gAFni ekAw. eyzAvH 29+10 kANA kM, EkA ecviyM nki. vnM 29+4
q e . . . m @ m w i y i i l rNi 1 rAjA. 19+18

11

ERAm 11+9-26
9 dAvId

1528
uEpAy zAKkL@mAyi nieL e tArtmYM ecyHt zMsivA pAwil. pE zMsievi oEAekA@k. nI tAyHEvrien yl, tAyHEvrH nieyANH EpAxi itH. 19qniH avew mrEAwH EciriviDi ekAu k owiu EpAyi q ni pRyM. 20 a zriyANH. pE, avi zVAsM nimimANH zAKk owi uEpAytH . niL@ew vizVAsM ekAumAmANH v] ieR BAg mAyi ni EA}uM wtH. ah ritH pE Epwik. 21 mri eR sVABAvik zAKkeL nilni A eedvM avdicieli ni eLyM nilniA avdiiel oAk. 22eedvM dyAluvuM qA kz nAvmAeNH ni kA. te piw niiy jne av ziiM. qA aveR kANYi ni wkyAeN i eedvM niELAw dyAluvAM. ni aven piwiel i nieLyM v]i ni mRic@ nIM. 23eyd eedvi vIuM vizVsikyAeNi eedvM ey der tiriek sVIkriM. Enre yiiwH aver tiriek vyH vA eedvi ziyH . 24o kAukH nl v]ieR BAgmAyi Ik asVBAvikmANH. pE jAti kLAy ni kAeAlivu mri niM mRic zAKEpAelyANH. a ekAH tIcyAyM zAKkeL ati ERtAy mri vIuM oic @ EcAM. 25sEhAdrEL, Q rhsY stYM ni mnilAvA {AnA#hi . ni qlAM aRiyA pAwi el mnilAvA Q stYM nieL shAyiM. stYM tANH+ jAtik EvuEvALM eedvi vM ver yi AEylielA viBAge kwMpiwArAiyiri. 26a enyANH qlA yi AEylYM r ki@tH. tiev}ukLi q}utiyi ri: sIEyAni ni rk vM. yAEAbieR wMbi

pRy+

10

avew sdYk o M ekNiyM ke. avew vI}HcyA zi aBvie. avew kk kA}HcyilA tiriviDM amA kyM zHnBArM nimiM av ew nwvH qEmAyi vL uEpAkyM ece. sIn 69+22-23
11aekAu

{A EcAdi, eyd vINEA, vI}H c aver nziic@EvA? l! pE avew etH jAtikH r ekAu v. eyder asUyAluLAvA nANH sMBvictH. 12 eydew etH vilEyRiy a#heL ElAk iElH ekAuv. eydH nxHweetEA atH jAtikH mlY vAy a#h ekAu v. eyd EvuEvALM eedvM kAMi rItiyilAEA ER mlY m a#h ElAki tIc yAyM ki@M. 13{AniEA, jAtikLAy niELA wANH sMsAritH. {A jAtik L@ew aeAsH t lnANH . atinA {A Ux ec@EA qni ecAvuti vuM nltH {A ec@M. 14qeR sVM jnmAy ey dereyM asUyAluLAA em {A zi. aeney iluM Rc@Eper riA qniA emH k. 15eedvieR eyd tirsH rNM ElAkinH eedvEAw nirANH amA eti eyd sVIkrNM mrN i ni jIven alAet me ANH amAk? 16niL@ew aieR dYBAgM eedvi vimAy ac n eNi aieR bAiBA gvuM viM te. o mrieR Evk viemi atieR cil kL@M viM te. 17 owiuEpAy cil olivumreA ukL@ew AnH kAeAlivi ekAAy nie oic @ Ec ekAH tAyHwiyew RM jIvM nI p pu. 18aeneyi owi

1529
27

ERAm 11+27-12+7
yAetAvEnAwM kwAwil. eedvi

niM ql A dxH w teyyM av mAiLyM. {A avew pAp nI EA Q niymM avmAyi {A ec@M. eyzAvH. 59+20-21; 27+9

EAbH 41+11
36aet, eedvM ql A M s] x H w ic @ . eedvinAyi qlAM eedvilUew w. qEM eedvi mh tVmAke! Em.

28eyd suviEzxM sVIkriA vistic ekAH av eedv ieR zuLANH. jAtikEL, ni eL shAyivAnAyiANH sMB victH. pE EA}uM eedvieR tirewe jnmANH eyd. aekAH eedvM aver eR sHEn hi. avew pitAAErAwH av ecyHt vAgHdAnM nimimANH eedvM aver sHEnhitH. 29av tirew jneiyM av nkiytienRic@M teR mni eedvM oriluM LM viyil. L@keL Niti niM eedvM oriluM piiriil. 30ori ni eedve asriA vistic@. pe eyd as riA visticekAH EA niM kN lBic @ . 31eedvM niELAw kN kANic ekAH EA eyd asriA vis ti. avM kN kiAnANH tH sMBvictH. 32eedve asriA ql A vM vistic @ . te asri AvereylAM eedvM oic A i yekAH eedvinH qlAvErAwM kN kANiAM.

12

eedvi sE H tAM buiyewyM mhA YieRyM aRivieRyM }M qyANH. aveR viDinYAy q apriEzADitM! aveR v}ik q d#AhYM! 34tiev}u pRy EpAel+
33eedvieR

kAvieR mnArRiu? eedvi pEdzM nkA k}ivuvnArANH. eyzAvH 40+13


35

qeiluM qeiluM eedv i nkiytAyi H ?

niL@ew jIvitM eedvi n aekAH sEhAdrEL, qeiluM ec@vA {A niELAwBYi. eedvM nEAw vliy kN kANiciri. a ekAH nieL jIvi yAgmAyi eedvini. niL@ew aNM eedvi mAmM, aven ItiewmAke. niL@ew Q smNM NH eedve rA DivA YAikv}i. 2 niy EA@ Q ElAkiel jntyew v}i avlMbiAtirik. pE o putiy ciAmAilUew i sVyM mARuk. aEA niH nlM eedvi hitkrvuM pU vuM y kArY etLiyivAM sVIkrivAM sADiM. 3eedvM qnieA EtYk vrM t. aekAANH niLiElAErA ErAwM qnieeiluM pRyvA AytH . ni yTAi yiritienA emc m ANH q ni vicAritH. eedvM niH t vizVAsieR tri ni rAeNH tImA nik. 4 nmEAErAM o zrI rvuM atinH plBAgL@M H. Q BAgeLlAM oEr v]iyl ec@ tH. 5aEpAel n qlAM pler iluM isHvi kzrIrmANH. zrIrieR BAgLANH nAM oAErA M. zrIrieR o BAgM melA BAgM wi tANH. 6 nmelAM viviDLAy dAnL@H . eedv i nEAw kNysric H oAErA dAnvuM nm kii. ovnH vcnvrM kiieyi atH av vizVAsM ekAH pEyAgi NM. 7Esvni vrmANH o v kiiyeti av Esvnm iNM. pEdziA vrmANH aeti aEA av pEdzi

ERAm 12+8-13+7
8 smAzVsiiA

1530
20qA

NM. vrmA eNi av zVsiiNM. ekAwvA vrmAeNi oQdArY mAyi ekAwNM. Ent]tVM nkA vrmAeNi /AhEAew ecNM. kN ecA vrmA eNi sEAxEAewyM EvNM. 9 niL@ew sH E nhM stYmAkNM. 10dxH w mAytien evRuNM. nl mAEm ecAvU. sEhAdrI sEhAdr Aer aBvEvdYmA tri ni prsHprM sHEnhiNM. ni lBiNem ktiEleR bmAnM niL@ew sEhAdrI sEhA drA ni ekAwNM. 11kA vinAyi viEi vEA ni mwi kANitH. aven U xiEA Iy hxi ni m}uk. 12ni tIy ekAH ni sEAxmvrA k. niH zHnL@AEA smcit kAk. 13qEA}uM A ik. shAyM vzYm eedvj ninAyi pvyHk. shAymAv zYmvAyi tirykyM aver niL@ew vIiElH sVAgtvuM ec@k. 14niELAwH cIkArY ec@vErAwH nl kArYEL pRyA vU. avErAwH sArY pRyk. alAet zpitH. 15anY sEAxi EA niL@M avErAewAM sEAxiNM. anY d+KiEA avErAw wi d+Kik. 16prsHprM smADAni jIvik. ahri tH. anY ADAnYM ekAwA L@ kH suXAvA snAk. 17 drBimAniyAktH. ov niEA w et@ ecyHtA, avEnAw et@ ecyHtekAH tiricwitH. nlM mlYmemH ql A vM k kArY ecA ql A yH E A}uM mik. 18qlAvmAyi smADADn i jIvivA niL@ew BAg niM k}yAvuetl A M ec@k. 19qeR suXEL, niELAw et@ ec@ver, ziivA ni ytH. eedvM teR EkApM ekAH aver ziitinAyi kAiri k. {AnANH ziiv. {A jn tiricwi nM.* q kAvH pRtAyi q}utiyi@H.
{AnANH ... nM rNi. v. 32+35.

13

niLi ecNM. nieR z@ vizveni avnH hA rM ekAwkyM, dAhiveni, wivA ekAwkyM EvNM. kArM aven ni litnA NM.* 21nieL kI}wvA dxHw tey avditH. ni sdHv] ik ecyHtH dxHwtey kI}wNM. qlAvM aDikArilu s Arien asriNM. Bric@ ekAiri etArAM ati zi kiiytH eedvi niA NH. EA BrivM eedvmANH aDikArM nkiytH. 2atinA aDikArikH qtirAyv yTA i eedvieR jH { k ANH qtirH. aDikArikH qtirA yi@v avene ziyH o. 3 zri ec@ AH aDikArikeL ByeEwtil. pE et@ ec@v aDikArikeL Epwi NM. aDikArikeL Epwiti niM EmAcitrAvA ni # hiEvA? aeneyi zri ecNM. ni zri ec@kyA eNi aDikArik nieL zM siM. 4nieL shAyiti eedvieR o dAsnANH BrNk AvH. pE ni et@ ec@k yAeNi EpwiNM. BrNADikA riH zi nvA ziyH. av ntH pEyAgikyM ec@M. et@ ecyH tver ziivA eedv ieR dAsnANH av. 5 aekAH ni BrNwEAwH asrNM vrAyiriNM. asric i el i zi ki@M qekAH ni asriNM. ec@vA zri yAy kArYM atAeNtH asrN i meA kArNvumANH. 6 aekAANH ni niti aw yH E tH . aDikArik eedv inAyi v]ivM, avew m}uv smyvuM BrNinAyi vini EyAgivmANH . 7eiluM ni kweetM mwieA wNM. etiluM trM niti nI kwei@ei atH awyHNM. bmAniEver bmAniNM. driEver driNM.

nieR ... litnANM rNi sd]zY. 25+21-22.

1531
prsE H nhmANH k nYAymANM 8 anYErAwH kwmvrAyiritH . qA prsHprsHEnhi ni qEA}uM kweiriNM. anYer sHEnhiv qlA nYAymAN vuM asric@. 9{AenekAANH pRytH? nI vYBicArM ec etM, ekAletM, EmAxHwiet M, anYeR vsH #hi etM nYAymANi pRy ekAANH {Ani pRytH. Q klnkL@M tr qlA klnkL@M Q o kl n yi sM#hic i ri. nieEAelte m@veryM sHEnhik. * 10sHEnhM pIFyH kArNmAkyil. aekAH sHEnhi k qtH m}uv nYAymANL@M asrik qti smmANH. 11o DAn kAlANH nAM jIvi tH qtinAlANH {Ani pRy et niRiyAM. aet, EA }ANH niL@ew Ri niM N vA niL@ew smyM. nAM dYM vizVsici kAliEnAL@M aw ANH new ryiEA. 12rAi mivARuM tI k}iu. pk kEdzM vew qi. aekAu rAi Ec v]ik nAM ni NM. evLici Ec v]i k ec@tinAyi nAM nee oNM. 13pklieR meLEAel EnrAy pAtyi nmM jIviAM. kAwvuM mlImsvumAy sdYk nm Ev. nAM mdYpitH. eelMgik pAp aTvA zrIrMekAu viD ilu pApvuM nAM ectH. nm zNHWEyA, asUyEyA AktH. 14 k AvAy EyisHvien ni sVyM Drik. ni ec@vAnA #hi cIArYeLRiEc A tiniR niL@ew sVye t] p H t iewA mAeLRi EcA ciitH. anYer vimzitH vizVAsi EzAxic oven niL@ew smhiElH sVIk riA vistitH . aveR vYtYsHt kA}HcAwkeLRicH av mAyi titH. 2 tniixHwm

ERAm 13+8-14+10

14

n i e E A e l . . . s HE n h i k rNi ElvY. 19+18.

BNvuM k}iAemH ov k. pE dblmAy vizVAsM v ssYAhArEm k}i. 3 tniH qlArM BNvuM k}iAnAemH aRiyvnH ssYAhArM mAM k}i venA tA emc m AeN EtAtH. ssYAhArM mAM k}i v qlAM Biv ec@tH etAeN tImAnitH . 4 eedvM aven sVIkriciri. meArAL@ ew dAsen nI viDitH. dAs ec@tH eteA zriEyA qH av eR wm te tImAnic@ ekA@M. eedvinH teR dAsen nItiy vnAAemekAH eedvieR dAs nItiyvnANH. 5 ovnH o dinM meA divse A wt ADAnYmtAeN ktiEyAM. meA vYi divs elAM lYADAnYmAeN k tiEyAM. oAErA vYiyHM aveR vizVAseRicH teR te mn i RAyiriNM. 6o divsM meA divsEA ADAnYm et kv a kAvi EviyANH ec@tH. qlArM B NM k}i vYiyM atH kA vi EviyANH ec@tH. aet, BNM kiiytienRicH av kAvi ni pRy. cil BNM k}iA vistivM atH kAvinAyiANH ec@tH. avM kAvi ni pRy. 7aet neLl A vM kAvinA yANH jIvitH. nAM nmEvi mrikEyA jIvikEyA ecARil. 8 n jIviei atH kA vi EviyANH . nAM mrikyA eNi aM kAvinAyiANH. aekAH mrNiluM jIvniluM nAM kAvivrANH. 9 atinAelAeyANH isH mri cM mrNi niH yiH vIuM jIvicM. mricvewyM jIviciri vewyM kAvAvA NH isH ecyHttH. 10aekAH nI qekAH nieR sEhAdren viDiNM? aTvA nieR sEhAd renA emcmANH nIeyH qi k? nAemlAvM eedvmAek nikyM av qlAveryM viDi kyM ec@M.

ERAm 14+11-15+6
11aet,

1532
vsH vuM Biti etil . orAL@ew BNM meArAH ptnM vevi av etANH ec@tH . 21mAMsM BiM, vIu wiM nieR sEhAdr eL pApi vI}ievi atH BiAtiritANH nl t H . sEhAdr nilM eti vI}A v oM ecAtiritANH nltH. 22ArYLilu nieR vizVAsM ninM eedvimiwyi o rh sYmAyi sUiNM. orA zriey vicAri kArYM EbADM wAet ec@vA sADiv ag]hIt nANH. 23orA zriyAeN kArY i tIc y il A tH qeiluM BikyAeNi avEnAw te etu ec@. qekAeA, atH zriyAeNH av vizVsi il. orA zriyAeN vizVAsM wAet, qeiluM ecyHtA atH pApmANH. nAM vizVAsM ekAH blmv rANH. atinA abler nAM shAyiNM. avew blhInt yi nAM aver shAyiNM. 2 n eLe ItiewA nAM mi tH . nAM oAErAM anYer sEAxiiNM. aver shAyi vAnAyi nAM ecNM. vizVAs i wt RvrAkA nAM 3 isH aver shAyiNM. EpAluM avene ItiewA nAyi jIvicil. nieL apmAni cv qeyM wiyANH apmAni ctH.* qH tiev}ukLi q}u tiyiriEpAelyANtH. 4 pH q}utiyetlAM te ne pWiivAnAyi q}utiytANH. nm tYAz AEk trilANH av q}utiyiritH. tiev}u k nm n iErA/Ah iluM RiEluM NH tI eekvtH. 5shnziyM blvuM eedvi nimANH vtH . isH vieR aBIxH w AsrNM qlAvM prsHprM eqkYi jIvi vA eedvM shAyieeyH {A Ai. 6aen new kAvAy EyisH vieR
nieL ... apmAnict H rNi sI. 69+9.

tiev}ukLi q}utiyi

ri+ qeR mi qlAvM m@ mwM; {A eedvmAeNH qlAvM pRyM. ArYemlAM sMBviemtH {A jIvi EpAel tIc y kArY mANH qH kAvu pRy. eyzAvH 45+23
12atinA oAErAewyM jIvi teRicH eedvEAwH nAM te vizdIkriEivM.

anYH pApkArNmAktH prsHprM viDitH nAM niNM. nieR sEhAdreL blhInmAEtA, pApiEl ptiiEtA y yAetA kArY vuM ecAtiriAnAyi nI tImAni NM. 14 {A kAvAy isH vilANH, BivA pAwilAtAy yAetA BNvuM l qH qni RiyAM. eriluM ciltH amA eNH kkyAeNi aEA aven sMbic i wEALM atH amANH . 15nI Bi et iluM BNM nieR sEhAdreR vizVAse Newevi nI piwtH sHEnhieR pAt yl. orAH ete EtA qe iluM Bic @ ekAH nI aveR vizVAse nziitH. isH av Evi wiyANH mric t H . 16ni nlet k oH ap kIiyiEl vI}A nI wv tH . 17eedvrAjYi BikyM pAnM ec@kyM al DAnM. pri AAvilu nItiyM smADAnvuM sEAxvumANH. 18ri jIvi c@ekAH isHvinH EsvnM ec@ v eedve sAdiikyANH ec@tH. av qlAvM sVIkA rYmAyiriM. 19atinA smADAnM EA/Ahi iA qelAM kArYi e wAEmA atinH kWinmAyi nmH miAM. aEnYAnYM shAyM kArY ec@vAnAyi nm mi AM. 20 BNi Evi eedv v ne nziitH. BN
13atinA

15

1533
pitAvAy eedve kXdyEA ewyM oEr sVriluM ni kIiAM. 7isH nieL sVIkriciri ekAH niL@M prsHprM sVIkri vi. eedve mhtVe wM. 8 eedvieR vAgHdAn zriyAeNH kANivAnAyiANH isH eydew dAsnAytH qH {A niELAw pRu. eydew pitAAErAwH vAgH d AnM ecyH t tH eedvM ec@M q etLiyivA nANH isH ecyHttH. 9jAtik av kiiy kANYinH eedv e mhtVewEtiM wiyANH isH ecyHttH. tiev}u kLi q}utiyiri, atinA jAtikL@ew wyi vcH {A nin ni pRyM. nieR nAmieR kIi Ayi {A pAwM. sIn 18+49
10tiev}u

ERAm 15+7-21

pRy,

eedvieR jnEAewAM jAtik sEAxiNM. vnM 32+43 jAtikLAy ni vM eedve sHtivi; sv jnvuM eedve sHtiNM qM q}utiyiri. sIn 117+1
12eyzAvH

pRy,

yiAyiyew wMbi niM orA vM. jAtikeL Bri vAnAyi av vM. jAtik H av v}i tIyAM. eyzAvH 11+10
13ni eedvi vizVAsmi c@ekAiriEA tI t eedvM nieL hAdvuM smADA nvuM ekAH niRyHe q {A AiM. aEA niH w t wt tI eekvkyM pri AAvieR ziyA atH ni Li niH o}ukyM ec@M.

epQelAsH teR Evl eyi pRy 14qeR sEhAdrEL, ni n niRvrAeN qni tIc yH. qlA aRivinAluM ni s rAeNM prsH p rM pWiivA a shAykmAM qM qni RiyAM. 15qA ni oANem {AnA#hic cil kArYeLi vLer R {Aen}uti. eedvM qni EtYkmAy o vrM tekAA NH {Ani ecyHttH. 16isHvieR Uxk yirik qtANH vrM. eedvM, qe jAtikeL shA yivA UxknAi. eedv ieR suviEzxM pWiic@ekAH {Anv EsvnM ecyHt. jAtik eedvM sVIkric o v}ipAwAkA emekAuM, virAe ekAuM {Ani ecyHt. 17 aekAH eedvi Evi isHEyvi {A ecyHt kArY eLi qni mtiH. 18{A tniey ecyHt kArYeLi oM sMsAriil . eedvAsrNi ElH jAtikeL nyivA isH qeeAH ecyHt kArYeLi Ey {A sMsAriyZ. {A pR M ecyHtmAy kArY ml mANH av eedve asrictH. 19vIrYvikL@ew ziyAluM av k vkArYLAluM priA AvieR ziyAlumANH av eedve asrictH. eyzElM mt lUrYver i sricH {A suviEzxM EGAxic @ . aen qeR Evlyew BAgM {A tI . 20isHvieni oriEAluM EkiilA jnL@ lLi suviEzxM EGAxivA {A qEA}uM #hi. meArA Enr Ete pNiyiy Evlyi viA qniH #hmilA ekAANH {Ani ec@tH . 21pE tiev}ukLi q}utiyiri : aveni pRu EkilA v, aven kAM; aven Ric@ EkiilAv mni lAM. eyzAvH 52+15

ERAm 15+22-16+10

1534
shAyM aver sEAxmvrA NemM ni Aik. 32pie, eedvhitemi niL@ew ywH {A vM. {A niL@ew awEH sEAxpUvM vrikyM niELAewAM vimikyM ec@M. 33smADAnM n eedvM niELA ewAM Ake. Em. psMhArM new sEhAdri EPbey vizVsiAem ni aRiy Nem {A #hi. ekMey sByiel o EtYk shAyi* NH av. 2 isHvi aveL sVIkriNem {A v zYew. eedvieR jni aEyAjYmAy pAtyilUew aveL sVIkriENM. niLi niH av H vzYmetlAM nki aveL shAyik. av qeyM mEn keryM eR shAyic@. 3isH k eyyM akVilAevyM vnM ec@k. isH Eyvi av qEAewAM vi. 4 qeR jIvryHAyi av av ew te jIven apkwewi. {AM qlA jAtikL@ew sBkL@M av ErAw niyvrANH . 5 avew vIi o w sByHM vnM pRyvi. qeR iy suXAy qeen eAsiM vnM pRyvi. qe A mi av isH vieR vizVAsikLAyi. sYyi niM isHvien agmic dY LANH av. 6 ni Evi kWinAVAnM ecyHt mRiyyHM vnM pRyvi. 7qEAewAM twviluAyivM qeR buL@mAy aeAnieA siM, yniyAviM vnM pRy vi. aeAsH t lri mKrANH av. 8isH vi qeR iy sHEnhitnAy aMpiyAeAsiM vnM pRyvi. 9bAenAsiM vnM pRyk. av isHviEv iy qeR shvknANH. qeR iysuXAy sHtAviM vnM pRyvi. 10isHvien
EtYk shAyi Uxk qM. B] t Y qm #I pdmAy fI qti lYM.

ERAM szivA epQelA sieR pti 22atinAlANH niL@ew awE yH qeR vrvH plAvzYM tw yetH. 23EA viwLiel qeR Evl {A tI. plvxLAyi ni eL szivA {AnA#hi. 24atinA {A sH p AnYyiEl EpAEA nieL sziM. aEt, nieL szicH niL@ew sAiYi alkAlM sEAxi vAM sHpAnYyiEl yAyi sADiem {A k. aEA niH qe yAyH iwyi shAyikyM ecAM. 25EA {A eedvieR jne shA yivAnAyi eyzElmiEl 26 eyzElmilu EpAkyANH. eedvjni cil drirANH. me edAnYAM KAyiAM eyzElmi lu pAvLAy eedvjni sMBAvn nvA tImAnic i ri . 27sEAxEAew tH ecA av tImAnic i ri. qiluM yTAi avH aen ecA bAYtymH. jAtik eydew IyA#hLi ppiyekAH eyder jAti k tekAw shAyi NM. 28eyzElmiel driAyi sMBric pNM BmAyi aver lic@ q qni RvrNM. Q EjAli tItiEzxM {A sH p AnYyi El EpAM. sH p AnYyiEl yAyH iwyi nieL kAvA nAyi {A vM. 29nieL szi EA isH vieR a#hM m}uvM niAyi {A ekAu vemH qniRiyAM. 30sEhAdrEL, qniEvi eedvEAw Aic @ ekAH , qeR Evlyi nieLe shAyi Nem {A aBYi. isH vientiyM priAA vi ni niElv sHEnhe tiyM, qniEvi, qEAewAM EcH AmAyi AiN emH niELAw {A aBYi. 31eydYyilu avizVAsikLi niH qe riNemM, eyz ElmiEl {A ekAuecl@ Q

16

1535
stYmAyM sHEnhievH prI ic@etLi aeElsiM vnM pRyvi. arisHetAbUelAsieR wMbie qlAvM vnM pRyvi. 11kAvi yiri nieAsieR wMbiM qeR buvAy ehErAdiEyAM vnM pRyvi. 12kAvinAyi kWinEvl ec@ ueePenM uEPAesM vnM pRyvi. kAvinAyi kWin yM nwiyvL@M qeR suXmAy epsisiM vnM pR yvi. 13kAvinAyi o EtYk vYiyAy ePAsienyM qniH aeyEAelyAy aveR a yHM vnM pRyvi. 14asuMi etAsiM, epEgAM, ehEAsiM, peAbAsiM, ehAsiM av ErAewAm qlA sEhAdrM vnM pRyvi. 15PielAelAegA siM, ylieyM enerysiM aveR sEhAdriyH M olubA siM avErAewAm qlA vizVA sikM vnM pRyvi. 16ni prsHprM kAEA vimAy o MbnA vnM pRyvi. isHviel qlA sBkL@M ni vnM pRy. 17 sEhAdrEL, jnLi pr sH p rM qtiA L@keL RicH vLer AluLAkNemH {AnAvzYew. meAveR vizVAsi LM ti o ven vLer sUiNM. ni mn ilAiyi@ stYmAy pEdz H qtirAyvrANH av. av ri niM ak nik. 18kArNM arA kAvAy isHvien yl shAyitH pieEyA av ew vyRien NH. m]dlBAxNvuM puk}HluM ekAH av nixHL mnsHkrAy L@keL vic@ekAi ri. 19ni asrNmvrA eNH qlAM vizVAsikL@M Ekti nA {A sEAxi. pE

ERAm 16+11-27

nltieni ni buiyvrA kNemH {AnA#hi. dxHtY oM ni aRiyet wiyM {AnA#hi. 20smADAnM ekAuv eedvM tAmsiyAet, sAAen prAjyew kyM aveR Em niH zi nkyM ec@M. new kA vAy isH EyvieR kANYM niELAewAmAke. 21qeR shvknAy tiemA eTeyAsuM ni vnM pRy. qeR buLAy lUekYAsuM, yAEsAM EsAsipeAsuM ni vnM pRy. 22epQelAsH pRy ArYeL RicH ke}utieAiri et etAsH q {AM isHvi ni vnM pRy. 23qeRyM m}uv sBkL@ewyM tiETynAy gAeyAsuM ni vnM pRy. viwe ngr KjAjiyAy qrsHetAsuM new sEhAdrnAy kVeAsuM ni vnM pRy. 24* 25nieL vizVAsi Rv rAA k}iy eedvi mhtVM. nieL zrAvAnAyi {Ap EyAgic suviEzxM eedvM pEyA giM. {A jnELAw pRy isH vieniy suviEzxM NtH. eedvM evLiewiy rh sYstYM suviEzxM NH. kAlieR wM mt rhsYstYM mRc i rikyAyi. 26pE rhsYstYM EA n eL kANiciri. stYM qlAv mAyi evLiewiyiri. vAckA q}utiy kArYLilUew atH evLivAiyiri. qM jIvi eedvi vizVsivA M asrivAM rhsYstYM qlA jnM evLiewNem ANH eedvM klictH. 27 svjH{A niyAy k eedvinH EyisH mEKn qEM mhtVM. Em.

v A k Y M 2 4 + cil #I ptikLi 24AM vAkYM Rc@wiyH+ kAvAy Ey isHvieR p ni qlAvErAwM ew rimARAke. Em. wAet 25-27 vAkYL@M Eciil.

ekAriYH q}utiy oAM ElKnM

epQelAsH q}utH . isH EyvieR aeAsH t lnAyi {A viLieu. eedvieR # hmtAyi. isHvi new sEhAdrnAy EsAsHetEnsuM EcH BAzMsk aRiyitH. 2 isHEyvi virAe vrAy ekAriiel eedvsByH H . ni eedvieR virAyi viLieu. avEwyM nEwyM kAvAy EyisHvieR nAm i vizVsi qlAvErAwemA mANH niL@M viLietH+ 3new pitAvAy eedvi niM kAvAy isHEyvi niM ni pyM smADAnvuM. epQelAsH eedvi ni pRy 4 isHEyvilUew niLi p ecAritinH niAyi {A qeR eedvEAw ql A yH E A}uM ni pRy. 5ni EyisH vi qlAriluM ag]hIt. niL@ew smsHt aRiviluM qlA sMsArilumANH ni ag]hIt rAytH. 6isHvien sMbic@ stYM niLi etLiyieiri . 7new kAvAy Ey isH vIuM v kAiri niH aekAH eedvIkmAy qlAvrL@M lBiciri. 8 avsA nMver Ey nieL zrAyi kAM. new kAvAy Ey isH vIuMv divsM niLi o etuM AkAtiriMviDM av nieL zrAyi kAM. 9 eedvM vizVsH t nA. teR puM new kAvumAy EyisHvu emAH jIvitM p vyHA nieL viLicv avnA.

ekAriYyiel sByew zn H 10sEhAdrAEr, new kA vAy EyisHvieR nAmi {A niELAwH yAcikyANH . niiwyi viGwnmilAviDM ni oeAmEyAew vi NemH {A yAci. oEr ci yM oEr lYvuM ekAH ni pU mAyM oEcrNem {A yAci yH. 11qeR sEhAdr sEhAd rimAEr, ELAvyew wMbie cil nieLi qEAw pRu. niiwyi tL@tAyi {AnRiu. 12 tANH {AEzi tH+ niLielArA, {A epQelA sieR LANH q pRy; meA rA pRy, {A aeAEl A sieR LANH EveRArA, {A EkPAyew (peAsH) LANH qM pRy; niyemArA pRy, {A isH vieR LANH qANH. 13isHvien pl sMG LAyi viBjiAnAvil. epQelAsH niAyi UzieEA? l ! epQelAsieR nAmilAENA ni sHnAnetH? al! 14isHepA sienyM gAeyAsienymlAet ni Li eryM {A sHnAnewi yil. qtinH {A ni pRy. 15kArNM niLilAM EA qeR nAmilANH ni sHnAn eetH pRyA k}iyil E l A . 16(sHetPAenAsieR wMbeyM {A sHnAnewiyiuH. mAer yM {A te sH n Anewiy tAyi {A oAiil.) 17 L@keL sH n Anew EjAli isH qe liciil. suviEzxM pR yk q EjAliyANH isH qni nkiytH. elQkIk vijH{An vA k pEyAgiAet suviEzxM pR yAnANH isH qe ayct. H a

1537
rM vijH{AnieR vAk {A pEyAgicievi isHvi eR rizieR * zi nxHwmAEyen. eedvieR ziyM is H viel vij{ H AnvuM 18nxHwev rizieR pEd z vifHFiLANH. pE ri ewvrAy nmH atH eedvIk ziyM . 19 tiev}ukLi en q}utiyiri+ vijH { AnikL@ew vijH { AnM {A nziiM. buimAA ew bui {A amilA tAM eyzAvH 29+14
20qviewyA vijH{Ani? vidYABYA smvenview? Ale ttVci k qview? ElAkieR vijH{A ne eedvM vifHFimAi. 21eedv ieR vijH{AnM ekAH aEhM Ezic t H tANH . eqhikmAy vijH{AnilUew ElAkM eedve aRikyil. atinA a vizVsi ver riA eedvM EBAxtVemH nm EtA sEzM ayc @ . 22eyd vIrYv]ik etLivAyi vzYew. yvnA vijH{A nmA EvtH . 23qA { en sMgi. isH Uzi eu. eydH aetA vliy mEnAvixmmA. jAtikH aetA EBAxvuM. 24 eedvA viLi e eydM yvnM isH eedvieR ziyM eedvieR vijH { AnvumA. 25 eedvieR vifH F iM EpAluM mxYew vijH { AnEA mikc t A. aveR dQblYM EpAluM mxY erA zvumA. 26sEhAdr sEhAdrimAer, eedvM nieL viLic i ri. aEti ciik! vijH{Ane ElAkM viDi yH kArM niLi aDikM

1 ekAriY 1+18-2+6

EpM vijH{AnikLl mivM vliy sVADInmvrl. mivM DAn wMbLi nivml. 27 qA vijH{AnikeL nANM ekw A eedvM ElAkiel EBAxtVmA y tirew. zrAyver nANM ekwA eedvM ElAkiel dblmAytien etrew. 28ElAkM aDAnem kti enyM eedvM etrew. ElAkM evRukyM t_kyM ecyHttien av etrew. ElAkM DAn em ktien tkkyAN veR lYM. 29teR mi M ahriAtiriAnANH av en ecyHttH. 30nieL EyisH vieR BAgmAiytH eedvmANH . isH nm eedvIkvijH{AnmAyi. eedvi n nItIkriew vAM pApLi ni EmAcii ewvAM avnA kArNM. n virAvAM isHvA kAr NM. 31atinA, tiev}ui pRy EAel+ zMsiv kA vi mAM zMsie. * UzitnAy is H vien iy sEzM iye sEhAdrI sEhAdrA Er, {A niL@ewywE v EA eedveiy stYM jH{A nieR vLc@ekilAet niELAw {A pRu. 2niELAewAmAyi EA EyisHvienyM av eR UmrNeyemA}icH qlAM mRA {A tImAnic@. 3 niL@ew yw vEA {A INitM ByM ekAu viRyHvmAyi. 4 qeR EbADnvuM pEdzvuM L@ keL nibi jH{AnieR vAkLAyiil. pE Avu n zi qeR pEdzieR etLivAyi. 5niL@ew vizVAsM eedvieR ziyilDixHWitmA vAnANH; mxYeR jH{AnilA vAnl {A ecyHttH.

rizH jnL@ew pApi Evi sVM jIv vilyAyi ekAw isHvieR mrNkTyAy suviEzxieR cimAyi epQelAsH ripEyAgi. jneL EsviA eedvieR mAmANH rizH (isHvieR mrNM).

eedvieR j{ H AnM { pty jn pWiic@ ekAw. qA


6 jH{Ane

zMsiv ... zMsie rNi yirmY. 9:24.

1 ekAriY 2+7-3+7

1538
viDiAnA eedvieR A vieR kArY ayA mnilA kil. 15pE Iy ciyvnH ql A ArYeLyM viEvciA k}iy. muvH ayAeL viDi yHA k}iykyil. tiev}u pR y+
16

ltH eqhik jH{Anml. Q ElAk iel BrNADikArikL@ew jH{Anml atH. BrNADikArikH tL@ew zi nxH w ewkyANH . 7qA { pRytH eedvieR rh sYjH{AneiyANH. Q jH{AnM jnLi niM mRiriyHkyANH. new mhtVinAyi eedvM Q jH{Ane oiyiri. ElAkArM Bi mu te avn sU NM ecyHti. 8Q ElAkiel BrNADikArikLielAv EpAluM jH{AnM mnilAyil. aRii evi av mhtVieR kA vien UzikyilAyi. 9pE tiev}ukLi q}uteiri EpAel+ te sH E nhivAyi eedvM oiyiutH M kiil , M Ekiil , M EtAiyiumil. eyzAvH 64+4 eedvM nmietlAM A vilUew kANic@ tiri. AvH qlAM aRiy. eedv ieR vuM ghnmAy rhsY EpAluM AvinRiyAM. 11atien yANH+ orAM meAveR mnRi yAnAvil. ayAL@ew i vsi ayAL@ew Avi mAEm cikLRiyA k}iy. eedv iM aen te. eedvieR cik mRiyil . eedvi eR AviEn cikLRiy. 12ElAkieR Avien nAM sVIk riciil. pE eedvi ni Avien nAM sVIkric@. eedvM nm t kArYeL aRiyvA k}iy viDmANH nAM Avien sVIkrictH. 13ArY nAM pR yEA, mxYeR jH{AnM ne pWiic vAk nAM pEyAgi il. Avu ne pWiic vA k nAM pEyAgi. Iy kArY vizdIkriyHA nAM Iy pd pEyAgi. 14Iyt lA ovnH eedvAAvH n kArY sVIkriyHAnAvil. aA rYeLAe vifH F iLAeNH ayA k. IymAyi mAM
10pE

kAvieR mnH rRi y? kAvH q ecN emH pRyAnAM? eyzAvH 40+13

pE nm isHvieR mnS Ayiri. mxYen agmiy H tH etH sEhAdrI sEhAdrAEr, mkAl Li qni niELAw Iy mxYErAew EpAel sMsAriA k}iiil. isHvi ziLAy niELAwH lQkIkErAew EpAEl qni sMsAriAnAyZ. 2{A ni nkiy pEdz pAlu EpAelyAyi. KrAhArM EpAel yAyiil. ni KrAhAri pAkml A yitinAlA {An en ecyHttH. EA EpAluM ni KrAhAri pAkml . 3 niLi EA}uM Iy mxYrl . ni asUyAluL@M prsHprM ti vmANH . ni Iy mxYr el H a kANi. lQkiker EAel teyANH ni vi tH . 4 niLielAv pRy, {A epQelAsieR ayAyi yANH . meArA pRy, {A aeAElAsieR ayAyiyANH. ni aeneyAe pRyEA ni lQkikerEAel epmARuk yANH. 5 aeAElAsH a DAniyAENA? al ! epQelAEsA al ! nieL vizVAsikLAA shAyic eedv ieR dAsA mAmA {. eedvM niEyAgic kArYLANH { Li oAErAM ecyH t tH . 6 {A vi nwkyM aeAElAsH ati evemA}iyHkyM ecyH. pE vi vLiy eedvmANH. 7ati nA vi nvEnA ati evemA }icvEnA al DAni. eedvmA

1539
DAnM, kArNM avnANelA vL tH. 8 nwvM evemA}iyH vM oEr kmANH tH. oAErA M avrvew v]iyHH sA nitrAkyM ec@M. 9 { eedv inAyi owiy pNiArANH. niLAke eedvieR xiyiwvu mA. ni eedvieR o g]h vumA. 10thsHtnAy o pNi ArenEAel {A g]hieR awiR pNi. aen ecA eedvM qni t vrM {ApEyA gic@. muLLv awiREmlANH pNiytH . pE oAErAM tAenenyA pNiyetti AluvAyiriNM. 11awiRyiu k}iu. mAM ni meA awiR pNiyAnAvil. pNi k}i awi R EyisHvA. 12 awi REm EvNemiluM sV M, evi, rM, twi, pul, H eevEA qivyiElekAu EvNemiluM pNiyAM. 13pE oAErA ec@ pNiyM vYmAyi kANewM, kArNM, divsM* aveylAM R kAewM. tIEyAw wi divsM vM. atH oAErAew v]iyM priEzADiyHM. 14agHniprIyH EzxvuM ov pNit g]hM nilni A ayAH atieR tiPlM kiuM. 15qA ayAL@ew ekiwM tIyielriA ayA nxH w M sMBviyHM. pE tIyi niM r epEpAel mAM av ri ewM. 16ni te eedvieR ly mAeN niLRiyNM. eedvAAvH niLi vsi. 17 eriluM eedvAlyM nziicA eedvM aver nziiM. qekAeA, eedvieR lyM vimANH . ni te eedvieR lymA . 18sVyM kbLiiAtirik. sVyM jH { AnieyBimAniv viFHfiyAyiIre. aEA av yTAi jH{AniyAM. 19 q ekAeA Q ElAkieR jH{AnM eedvi EBAxtVmANH. ti ev}ukLi en q}uteiri
divsM sv j nL@ewyM nYAyviDi nwA isH v divsM.

1 ekAriY 3+8-4+7

, kQzlM EyAgiEA jH { AnikeL eedvM piwi,* 20tiev}ukLi en wi q}u tiyiuH, jH{AnikL@ew cik eedvM aRiy. avew cik v]TAvilAeN av aRiy.* 21atinA ni mxYerec A l i zMsitH. qlAM niL@EwtANH. 22epQelAsH, aeAElAsH, EkPAvH (peAsH), Q ElAkM, jIvitM, mrNM, EA}utH, vvAtH qlAM ni L@EwtA. 23ni isH vi ERM isH eedviERmA . is H vieR aeAst H lA {eLi jn kEttH enyANH + { isH vieR dAsArANH. eedvM aveR rhsYstY liA vizVsic vrA {. 2 qeiluM li ev ati vizVsHtrAyiriNM. 3ni qe viDicA {An vk vyHil. etiluM mxYEAwti nw viDiyM {A vkvyHil. {A sVyM viDiyHkymil. 4 {A qeiluM etu ecyHttAyi qni Riyil. qA qe a nixH LnAil . kAvANH qe viDiyHv. 5atinA zriyAy smyM vMver viDitH. kA vH vMver kAirik. i oLiirivey av evLic i tiLM. mxYXdyLiel rh sYeL av evLic ekAu vM. aEA eedvM oAErAEryM aEyAjYmAy viDM puk}HM. 6 sEhAdrIsEhAdrAEr ArY Li {A aeAelAsienyM qe eyM niH dAhrNmAyi kAi. tiev}ui q}utiyiri v mAM piwk q vAk L@ew aM ni {Li niM mnilAMviDmANH {Anien ecyHttH. aEA ni orALi aBimAniyHkEyA meArAeL evRu kEyA l. 7ni muverA emcmAeNH pRu? ni

k Q z l M . . . p i w i rNi EAbH 5+13. j H{ A n i k L @ e w . . . a R i y sI.94+11. rNi

1 ekAriY 4+8-5+5

1540
17 aekAANH

etl A M ni nkiytANH . aekAH, nietlAM nk etAeNi pieinANH aet lAM niL@ew ziekAu EnwiytA eNH ahritH? 8 ni EvetlAM ni e ni k. ni Dnik rAeN ni k. {eL wAet ni rAjAArAey ni k. ni yTA iluM rAjAArAyievi q {AnA#hi! aEA { M niELAewA vA}AmAyi. 9 qA qniM mH aeAsH t l AM avsAne AnmA eedvM tiriet kA. { muv kAek mrNzi viDieverEAelyANH . dtAM mxYM ElAkemAuM kAvA o kA}Hc EpAelyAyi {. 10isHvi Evi { viFH f ikLANH . pE ni k isHvieR mi ni jH { AnikLAeNH . { db l rANH pE ni k ni krAeNH. L@k nieL d ri, {eL driil. 11Q nimixM vEryHM { tiAEnA wiyH AEnA Evyil . vzY i vOvumil. cilEAe}Ae { miew. { vIw mil . 12{ {eLEAutinH sVM eekk ekAH kWinmAyi aVAni. jn {eL zpi , pE { aver a#hi . L@k {eL pvi EA {L shi. 13{eL jn dxiEA { aver i nl pRy. EA}uM av {eL ElAkieR cvRu EpAel yM miyiel a}uAyM k. 14nieL nANiiAnl {A mitH. pE qeR sVM i ke EpAel {A ni m Riyi@ trAnANH etlAM q}utH. 15ni ptinAyirM pEdzk isHviluAyiriAM, pE aEn kM pitAAAvil. suviEzx ilUew {A ni isHEy vi pitAvAyiri. 16atinA qeEAelyAyiri vA {A niELAw yAci.

{A tiemAeTEyA sien niL@ew awEyyH tH. av kAvi qeR pu nANH. tiemAeTEyAsien {A sHEn hi, av vizVsH t mANH . isHEyvi {A jIvic mA av nieL oAiiM. jIvitrItiyANH {A qlAyiwvuM qlA sBkLiluM pWiitH. 18niLi cil ahArikLAyiri . ahriv ktH {A niLiEl vIuM vril qANH. 19pE eedvhitmAeNi {A wen te niL@ewyiwyi El vM. aEA qni kAEN tH ave ecA k}iyem ANH; q pRyevl. 20{An en #hitH qeA eedvrAjYM vcnill ziyilA yekAANH . 21 niH tANH EvtH? {A niL@ewywE zi EyAw wiEyA, sHEnhEAwM mAnYtEyAwM wiEyA vErtH? sByiel o sAAik zn H M niiwyi eelMgikpApm eANH jn yTAi pRytH. eedve aRiyAvew wyiEAlumilA viDM v]iek eelMgikpApmANtH. sVM aeR BArYey vc@ekAiriv EpAlu meANH pRytH . 2 qiuM ni sVyM aBimAni! ni EKdiEiyi. aen ecyHt ven niL@ew i niM puR AkyM EvNM. 3 qeR zrIrM niELAewAH aviewyil; pE qeR AvH H. pApM ecyHt ven {A viDikyM ecyH . {Anview Ayieiel EpAel teyANH {Anven viDi ct. H 4new kAvAy EyvieR nAmi oEck. {A A vi niELAewAM AvukyM, k AvAy EyvieR zi ni AvukyM ec@M. 5 aEA yAeL sAA nk; aen aveR pApM niR sVyM nziiewe. aEA aveR AvH kA vieR dini riewe.

1541
6 niL@ew ahArM nl . Q vcnM niRiyiEl, alM puLi mAvH m}uv arimAvienyM puLi iM 7p}y qlA puLimAvuM puR ewk, aeneyA ni putieyA arimAvAM. ni yTA i puLiilA epshA a mANH.* aet, {L@ew epshA AwAy* isH yAgM k}ieiri . 8 aekAH nmH new epshA BNM k}iAM. pE p}y puLimAvu aml. p}y puLimAvH pApvuM dv]iymA. qA nmH puLiilA aM k}iAM. atH nyewyM stYieRyM amA. 9 eelMgikpApM ec@vmAyi yAetAviDiluM wepwetH {A niyc ki q}utiyi . 10qA Q ElAkH pApM ec@vmAyi wepwetl {A pRtinM. Q ElAki lu eelMgikpApM ec@vM sAVM prsHprM vivM vi#heL rADivmAyi bewetl. avri niM rewtinH ni Q ElAkM viuEpAkNM. 11sVyM isHvi sEhAdrenH pRykyM eelMgikpApM ec@ kEyA sVAnAyirikEyA vi# heL rADikEyA L@keL cI pRykEyA wic @ mrA kEyA L@keL vikEyA ec@vmAyi bewtH. av ErAewAH BikEpAluM ec etH niELAwH pRyAnANH {A Q kH q}utH. 12-13sByew BAgmlAver viDi k qeR kvYml . eedvM aver viDiM. pE niL@ew sByew BAgmAyver ni viDi NM. tiev}ui pRy,

1 ekAriY 5+6-6+10

dxHwen sMGi niM puRA k.* ist H YAnikiwyilu zn H L@ew viDi niL@ew i nieArAH meArAetirAyi qeiluM kArYmei nieLinA niy mEkAwtiyiEl EpAtH? eedv i mi nItIkrievrl av. pieinANH, rANH nIti mAen nizHcyiA ni aver avditH ? ni lik. qeAekAA ni tinAyi eedvieR L@keL smIpiA tH ? 2eedvieR L@k Q ElAkeyAek viDiemH tIc yAyM niRiyAM. aekAH ni Q ElAke viDicA, EpAlu ecRiy kArYLi viDi A ni tIcyAyM ApHtrANH. 3BAviyi n dtAer viDi emH niRiyAM. aekAH elQkIkmAy rM viDik nw AM nmAvuem tIc. 4ati nA ni tL@mAyi qinH sByililAvew awE EpA? sBey sMbiciw EALM av ml. 5 nieL nANi iAnA {Ani pRytH. ru sEhAdrAiwyilu tM pri hritinH mtiyAy vijH { rAy cil niiwyi tIc y AyM H. 6 qA EA o sEhAdr meA sEhAdrentier EkAwtiyi El EpA. avizVAsikeL ni viDi pRyA niEyAgi. 7muvetier ni ekAw anYAyELAErAM ni prAjyeuevti etLivANH . muver nietirAeyei luM etu ecA avdikyANH nieL sMbic i wEALM nH . eriluM nieL viA av dikyANH nH. 8 pE ni te etu ec@kyM vikyM ec@ ! aM isH vilu sVM sEhAdrELAwH. 9-10etu ec@v eedvrAjY i Anmiel tIc y AyM

epshA aM eyd qlAvM eps hA EGAxEvLyi k}i puLimAvu EcA vizixHw aM. epshA aM puLiilAtA EpAel isHtYA nik pAprhitnAeNANH epQelAsH amAtH. epshAAwH eydew epshA aA}inH Aw bliyiew EpAelyANH Ey teR jn Ayi bliyictH.

d x Hw e n . . . p u R A k rNi v. 22+21,24.

1 ekAriY 6+11-7+9

1542
lymAeN niLRiyk. pri AAvH niilANH . eedv i niH ni priAAvien sVIkric@. ni niL@ew te sVml. 20nieL eedvM o vil yH vAi. atinA niL@ew zrI rMekAH eedve bmAnik. vivAhei ni, ni qnie}utiy kArYeLi pRyAM. vivAhM k}iyHAtirikyANH orA nlt. H 2 pE eelMgikpApieR zHnM apkwM NH . aekAH oAErA puxM sVM BArYyAvNM. aEpAel oAErA OIyHM sVM BAvumAyiriNM. 3BArYey nilyH H av Evetl A M BAvH nkiyiriNM. aEpAel BAev nilyH H ayA Evetl A M BArYyM nkiyiriNM. 4 BArYyH teR zrIriEm aDikArmAyiri kyil. BAvinANH avL@ew zrI ri aDikArM. BAvi teR te zrIriEm aDikArmil. BArYyH ANyAL@ew zrIriEm aDikArM. 5 niL@ew zrIr pr sHprM nkA mwitH. qA o smy prsHpr stEAw mAM eelMgikbM pulkyiel ni niyiNM. AnyH smyM atinAyi mAivyHNM. qiH vIuM EcekA_k. sAA niL@ew dQblYM ElAB ni viEDymAAtiriAnANitH. 6 alEnrEeiluM EvpiriyA nieL avditinA {Ani pRtH. etA klnyl. 7qlA jnL@M qeEAel yiriN emH {A #hi. qA oAErAM avnvERtAyi eedvieR pAvrmH. orAH o pAvrM, EveRArAH meAH. 8 ni avivAhitM viDvk mAyi {Ani pRy. qeEAel oyAyirikyANH av nltH. 9 qA av tL@ew zrIre niyiAnAyieli av vivA hM k}iNM. eelMgiEkcHCymAyi qriuEpAtiluM EBdM vivAhM k}iyHkyANH.

niRiyAM. vifH F ikLAew tH. ni pRyv eedvrAjY i AnM lBiil + eelMgik pApM ec@v, vi#hArADk, vYBicriv, sVvrtiA, muver eelMgik pApipEyA giv, EmAxHwA, sVA, mdYpAnik, muver dxiv, vk. 11mkAlH niLi cil M aenyAyi. pE ni k}ukeu, ni virAeu, kAvAy EyisH vieRyM new eedvieR AvieR yM nAmi ni eedvi mi nItIkrieu. eedvmhtVinH niL@ew zrIrM pEyAgik 12qlAArYL@M qniAyi a vdiciri. pE qlAM nl. ql A M qniAyi avdic i ri . pE {AenAienyM qeR yjmAnnAkA avdiil. 13hA rM vyRiM vyRH hArimANH. aet. pE eedvM av rienyM nziiM. zrIrM eelMgik pApi tl. zrIrM kAvitANH, kAvH zrIriM. 14 teR zi ekAH eedvM kAvAy Eyvien yie}uElic@. eedvM nELyM yie}uEliM. 15niL@ew zrIr isHvieR te BAgLA eN niRiyAM. atinA {AenAriluM isHvieR BAg eLwH o EvzYymAyi avey iEc tH . 16tiev}ukLi en q}utiyiri+ ruEp oAyiIM.* atinA, o EvzY ymAyi EcH eelMgik pApM ec@ v zrIri avL@mAyi oA kyANH. 17pE kAvumAyi Ec ov AviluM avni oA yiIM. 18atinA eelMgik pApi niM ak EpAvuk. orA ec@ mH oAErA pApvuM aveR zrIr i evLiyilANH. qA eelMgi kpApM ec@v teR te zrI rinH qtirAyi pApM ec@. 19niL@ew zrIrM priAAvieR
ruEp oAyiIM rNi. li 2+24; mA. 19+5.

1543
10ni {A vivAhitH Q kln n. (kln qi nitl; kAvi nitANtH.) o BArY avL@ew BAvien EpitH. 11qA o BArY avL@ew BA vien Epic A pie av vivAhM k}itH. aeli av teR BAvieRywE mwi EAkNM. aEpAel BAvH BArYy mAy bvuM EvepwtH. 12mel A vmAyi {A en pRy. ({AnANi pRytH; k Avl)+ isHvi sEhAdrnAy ovnH avizVAsiyAy o piy AvAM. av avEnAewAH tAmsi A tARAeNi av oriluM aveL EpitH. 13aEpAel o OIyHH avizVAsiyAy o BAvuAEyAM. av avELA ewA tAmsiA tARAyA av aven EpitH. 14avi zVAsiyAy BAvH vizVAsiyAy BArYyilUew vinAew. avizVAsiyAy BArY vizVAsiyAy BAvilUew viyAewkyM ec@. zriylAyievi niL@ew ik rAmAyi il. pE niL@ew ik nixHkLM primANH. 15qA avizVAsiyAy ov Epic @ EpAkA tImAnic A av epAyHeAe. sMBvi EA isH vi sEhAdrEnA sEhAdriEyA yv bitrl. eedvM ne smADAnmAeyA jIvit i viLic @ . 16BArYmAEr, ni niL@ew BAvien riew iEyAM; BAAEr, ni niL@ew BArYey riewi EyAM. piIwH qAemH ni iEA aRikyil.

1 ekAriY 7+10-29

tH. viLiewEA pricHECdnM ecyHtiilAv ni a ec@ 19orA kymtH . pricH E CdnM ecyHtiuEA lEyA qtH DA nml. eedvieR klnk as rikyANH DAnM. 20 oAErAM, eedvM aven viLicEA}e v}i yi wrNM. 21eedvM nieL viLi cEA ni o awimyAyi evi aEti vYAleEw. pE ni sVtnAkA pu emi sVtnAyieAA avsrM pEyAgik. 22 kAvH viLicEA awimyAyiv k Avi sVtM kAvieR sVvumA. aEpAel viLi eEA sVtnAyiv EA isHvieR awimymA . 23 nieL vilyH vAi }iu. aekAH mxYew awim kLAktH. 24 sEhAdrIsEhAdrAEr, eedvEAewA niL@ew putiy jIviti ni viLieEA qAyiEA mAM wrNM. vivAhM k}itien iy EcAdY 25ni {A avivAhiteri q}u. qniiEti kAvi niM kl n k oM kiiyiil . qAluM {A qeR aBiAyM pR y. kAvH qniAyi vc @ nIiy kANYMekAH qniH vizV sH t nAyiriA k}iyM. 26etA }M piwic kAlmANH. aekAH ni en te (avivAhit rAyi) wtANH nletH qni EtA. 27 nieA BArYye i, avLi niH EvepwA mtirtH. ni BArYyilAeyi o BArYey keAM mitH. 28pE vivAhM k}iA ni niyicA aetA pApml. ori luM vivAhM k}iAti o epi vivAhM ec@kyAeN i pApM ec@il . qA vivAhM k}ivH Q jIvit i yAsL@AM. ni Q yAsLi niH EmAcitrAkN emH {A #hi. 29sEhAdrI sEhAdrAEr, tANH {A amAtH. nmH niyM

eedvM nieL viLic EpAel jIvik 17 qA oAErAM eedvM av jIviA nkiy v}iEy jIvi k. eedvM nieL viLic E A ni sric i v}i. {A qlA sBkLiluM A o cmA NitH. 18 viLie smyH ov pricH E CdnM ecyH t iuei, av teR pricHECdnM Epi

1 ekAriY 7+30-8+6

1544
37pE

aDikM smyM micmil. aekAH EA mt BArYmAv t BArYmArilAEAe}EpAel kA vien Esvik. 30d+KitrAyv d+Kitrl A EpAel jIvik. sEAxvAArAyiuv sEAx milAvrAyi jIvik. sADn vAuv omil A EpAel jIvik. 31lQkikmAy sADn pEyAgiv sADn t DAnml q rItiyi jIviNM. Q ElAkM EA}e avyi niM w te mARuM qtinAlANH ni en eyAe jIviNem pRytH. 32ni NH W AlmAy ci yi niM EmAcitrAyiriNemH {A #hi. avivAhitnAy orA kAvieR EjAliyi vYAp] tnA. kAvien sxHwnA vAnANyAL@ew mM. 33qA vivA hitnAy ov lQkik kArYLi vYAp]tmANH. av teR BArYey sxH w yAvAnA mitH . 34ayA ru kArYeLi ElAci NM-sVM BArYey sAdiik, kAvien sAdiik. avivA hityAy o OIEyA oriluM vivAhM k}iA o epiEyA avew m}uv smyvuM kAvi nAyi smiM. avH teR AvuM zrIrvuM m}uvM kA vi smiAnAkNM. qA vivAhityAy o OI lQkik kArY Li vYAp]tyANH. teR BA vien sAdiiA mikyAN v ec@tH. 35nieL shAyiA nANH {A ArY pRytH. nieL primitewAnl {Ani pRytH. pE ni EnrAy mA i jIviNemAeNniA #hM. niL@ew EveR kArY Li vYticliAet kAvinH ni eL pUmAyM smiewAnA {A #hitH. 36ov teR knYkyAy mkeL vivAhi nl AyM k}i iuM vivAhM k}iiAtiri zriyel ciiEcAM. vivAhM anivArYmAeNH ayA ElAci EcAM. ayA aveL vivAhM k}i AM avdiNM. a pApml.

meArA ERwi Rc mnS vnAyiriM. vivAhieR zH n Emyil A tinA ayAH xH w mEpAel v] iAM. teR knYkyAy puiey avivA hityAyi wrA ayA tImAni cA ayA ec@tH zriyANH. 38teR knYkyAy puiey vivAhM ecyHekAwyA ec@tH nl tANH. aveL klYANM k}ic@ ekAw AyA atiluM nl kArYmANH ec@tH. 39o OI teR BAvH jIvi ciriEvALM kAlM ayALi bit yANH. BAvH mricA avixHw myAeL vivAhM k}iA sVAt YM avAM. pE av kAvi vivAhM k}iNM. 40vIuM vivAhityAkAtiA avH wt sEAxM. tH qeR aBiAymANH; qniH eedv ieR AvueH {A vizV sikyM ec@. vi#h niEvdie BNM ni vi#h yAgmi e mAMsei {A q}utAM. nmelAM aRivuH q nm RiyAM. aRivH nieL ahMBAv A cIi. pE sHEnhM muver zrAA nieL shA yi. 2 tniH ciletAe aRiyA emH k orA yTAi oM ayALRiEy EpAel aRiy il . 3 pE eedve sH E nhi v eedvA aRiyew. 4 aekAH mAMsBNei {AnitANH pRytH. o vi#hM Q ElAki yTAi om el nmRiyAM. eedvM oEyZ evM nmRiyAM. 5eedvem viLi ew plM sViElA mi yiElA H qtH DAnml. (jn eedvemM kAevM viLi aEnkM sADnL@H.) 6 pE nmH o eedvEmyZ. av n ew pitAvA. ql A M avni niM v, nAM avEvi jIvi kyM ec@. kAvuM oE yZ. av EyisH vA. qlAM EyvilUew Aeu. nm H avnilUew jIvM H.

1545
7pE ql A vM tRikyil . cilH EA ver vi#hArADn yAyi. aekAH avH Rci k}iEA atH vi#hi ERtAeN EtAluH. mAMsM ti zriyAENA qv niymAyiil . aekAH a ti k}iyEA av EbADmAM. 8 qA hArM ne eedvEAwH awikyil. hArM k}iA visti ekAH eedvi nEAw Iti yHM RevAmAkil. titH ne nAkymil. 9 qA niL@ew sVAtYi jA#t pulk. sVAtYM d blmAy vizVAsM ver pApi El tAM. 10niH aRivuH, aekAH anYEdven rADi wiliH hArM k}iti vixmM EtAkyil. dblvizVAsi yAy ov niLen ec@tH keiriAM. atven vi#hi bliekAw mAMsM BiAEpA luM EriiEcAM. pE a etA eNANv yTAi k tH. 11atinA dblnAy sEhA dr niL@ew aRivinA dbl nAyi nzic@. Q sEhAdr Evi yMwiyANH isH mrict. H 12ni EpAel isH vi sEhAdr sEhAdrimAetirAyi pApM ec@ kyM av ete EtA eciA kArNmAvukyM ec@ EA niL@M isHvientirAyi pApM ec@kyANH . 13aekAH {A ti BNM qeR sEhA dren pApiEl tiyiwe i {AenAriluM mAMsM k}iil. qeR sEhAdren pApiyAAtiri A Evi {A mAMsBNM niRuM. {AenA sVtnANH. {AenA aeAsHtlnANH. new kA vAy Eyvien {A kiuH. k AviluLL qeR EjAliyew dAhr NmANH ni. 2 muv qe o aeAsHtlnAyi sVIkrikyil. pE ni qe o aeAsHt lnAyi sVIkriM. {A kAvi o aeAsHtlnAeNti etLi vA ni.

1 ekAriY 8+7-9+14

3cil qe viDiNM. av nvA qeR rM tANH. 4 { tivAM wi vAm avkAzmiEl? 5yA ec@ EA vizVAsiyAy BArYey ekAu nwA {H avkAzmiEl? mH aeAsH t lAM kAvieR sEhAdrAM EkPAyM oe en ec@H . 6 bbAsuM {AM mAM pjIvniEvi aVAni NM qAENA? 7sVM zLM sVyM n o pALArmil. sVyM nuvLiy miriEA i niH tAM miri tiA ovmil. ipe nyiciH atieR pAlu wiAvmil. 8 etAe mxY cii mAml. eedvieR nYAymANM te pRy. 9aet, EmAez yew nYAymANi te q}utiyiuH. DAnYM emtiApEyAgi m]g ieR vAy epAi DAnYM ti ti niH atien twytH . * eedvM pRyEA av pNim] g eLi mAEm cii ciEA? al. 10 av yTA i {eLiyA pRi tH . tiev}uiel K$ik {Evi q}utetANH . ekA@vM emtivM Evl yH liyAyi alM DAnYM kiuem tIEyAew EjAli ecNM. 11{ niLi IyviH vit c@. aekAH niL@ew BQtIkmA yti niM Q jIvitinH { H RcH viLevwAmElA. tic yAyM aetA atYA#hml. 12mu vH niLi niH kiuvA avkA zmH. aekAH tIcyAyM { M Q avkAzmH. pE { avkAzM pEyAgiil. l, isHvieR suviEzxM asri ti niM { eryM tw yAtiriA { qlAM shi. 13eedvAlyi EjAli ec@v H aviw te BNM kiuemH niRiyAM. yAgpIWi Ux ec@vH yAgpIWi ai etieR p kiuM. 14suviEzx

DAnYM ... twyt H rNi v. 25+4.

1 ekAriY 9+15-10+8

1546
Li qni p pAem ekAANH {A Q kArYeLlAM ec@tH. 24oAm/ri ql A oAAM oAwemH niRiyAM pE o oAArEn sAnM kiU. aekAH oAwk. sAnM kiA oAwk. 25qlA kLikLiluM pewv kzn mAyi prizIlnM nwARuH. kirIwM EnwtinANvri ec@tH. kirIwM alEnrE mAM nilni o lQkik kArYmANH. pE new kirIwM qM nilni tANH. 26 aekAH lYm orAeL EAel {A oAw. vAyvillAet, wi o mxHwiyArenEA el {A epA. 27{A qeR te zrIrilANH witH. ati en {AeneR awimyAi. {A te tirsHriewAtiriAnANH, aM muvErAw sMgicEzxM, {Ani ec@tH. eyderEAelyAvtH sEhAdrEr, EmAezey piw new pitAA q sMBvic@ev nieL aRiyiA {AnA#hi. averlAM EmG wiyilAyi, averlAM kwli lUew nwkyM ecyH. 2 EmGiluM kwliluM sHnAneH av EmAez EyAw Ec. 3 averlAM oEr I yAhArM Bic@. 4 av oEr Iy jlvuM wic @ . avErAewAmA yi Iy pARyi niANH av wictH. pAR isHvA yi. 5pE eedvM avrilDikM EpErAwM ItnAyil . av m miyi vDieu. 6 sMBvic ArYeLl A M nm mAt]kkL@mANH. av cHCicEpA lu ti #hiAtiriA ne oAii. 7av ecyHt EpAel vi#heL rADitH. tiev}ukLi en q}utiyi ri+ av tiAM wiyHAM . n] M ecA av q}u Eu.* 8avri cil ecyHtEpA lu eelMgikpAp nAM ectH. o divsM avri pim vAyirM Ep tL@ew pAp mlM
av q}uEu rNi puR. 32+6.

sMgkew kArYiluM aen te. suviEzx sMgkH jIv nAMzM avew etA}ili ni te kiNem kAvH kliciuH. 15pE {A ti orvkAzvuM pEyAgic i il . {AnietAM EnwA mimil. {Aniet}uti eR lYvuM atl. aBimAniA qeR avkAzM qwmAew tiluM mrikyANH qni EBdM. 16suviEzxM sMgitH qni zMsiA Eviyl. suviEzx sMgM {A ecE qeR kwm yANH. {A suviEzxM sMgici elilANH qni dritM. 17tH {A te etrewtAyievi suviEzxM {A sMgicA {A enA tiPlM ahi. pE qni mu EpAMv}ikLil . {A suviEzxM sMgiNM. qi l i e kwm {A niv h i ev mAM. 18pie q ti PlmAeNni kiuk? tAeNeR tiPlM. suviEzxM sMgi EA qni pU sVAtY EAew a pRyAM. rItiyi sMgitinH tiPli avkAzM {AyitH . 19{A sVtnANH. {AnAEwyM Ll. pE {Aene qlAvEwyM awim yA. k}iy Aer ri A shAyikyANH {Ani 20eyd ekAH ec@tH . {AenA eydenEAelyAyi. eyder riAnA {Ani ecyHttH. {AenA nYAymANi eRyM cwill. qiluM niymM ekAu BriewvH {AM aenyAyi. arAer riA nANH {Anen ytH. 21nYAymA NmilAvH {A nYAymAN milAvnAyi. nYAymANmilA ver riAnA {nenyAytH. (pE, yTAi {A eedvi eR nYAymANilANH - isH vieR nYAymANi kI}ilANH {A.) 22dbler riA {AM dblnAyi. {A qlAvM qlA mAyi. yM cil L@keL riAnANH {An ecyHttH. 23su viEzxM mlmANH {A etl A M ecyHttH. suviEzxieR a#h

10

1547
ekAleu. 9 av ecyHtEpAel n kAvien prIivA pAwil. kAvien prIic av pAukLA ekAl e u. 10 avri cil ecyHtEpAel prAtiewAti rik. nziivnAy dtnA av ekAleu. 11av sMBvic kArY dAh rNLANH . a nm mRiyi e nilyHANH q}uteiri tH. pUv criemlAM avsAni o kAlGilANH n jIvitH. 12 tA znAyi ni q kv vI}AtiriA ie. 13qlAvm ElABn mAEm nimZ. pE ni eedve vizVsiA k}iyM. ni shiAvu tilDikM ElABn viEDyrA vA av avdiil. qA ni qEAe}iluM ElABi eA ati niM EmAciiA o mAvuM eedvM tM. aEA nitien atijIviA k}iyM. 14aekAH, qeR iy suX eL, vi#hArADnyi niM oAwiy kluk. 15sVyM vilyiA viEvkM nie DArNyi lA {A niELAwi pRytH. 16nAM sH E tAM ec@ a#h pAM-isH vieR rilu pEcrlEl ? nAM mRiec w aM isHvieR zrIrM pevec wlEl ? 17 o amH , n aEnkM EpM. pE ori niH nAM new pH mRiecw. atinA stYi n o zrI rmA. 18yi AEyAeri oAk. yAgmie hArM ti av yAgpIWM p vyHkyEl? 19vi#hinH smic hArinH qeiluM ADAnYM el vi# hiM el 20vi#h niEvditH yTAi pizA cinANH , eedvinl , ntH . ni pizAL@mAyi oM p vyHetAeNeR #hM. 21pizAL@ewyM kAvieRyM pAnpAi niH oEr smyM wi yHA niAvil. kAvieR yM pizAcieRyM Emzyi oEr sm

1 ekAriY 10+9-32

yM ppAM niAvil. 22k Avien nAM EkApiiENA? n avEnA zrAENA? al! eedvmhtVinH niL@ew sVAtYM pEyAgik 23qlAM avdiciri. pE ql A M nl t l . ql A M avdic i ri. qiluM ciltH muver zrAvA shAyiil. 24av nven mAM shAyi o kArY vuM ecA M mitH. muv wi n v kArY ecA nANH miEtH. 25cyi vi mAMsM k}i k. mnsAi nimiM oM aEnV xiAet tik. 26miyM atilu etM kAviERtAkyA* ni tiAM. 27 avizVAsiyAy ov avEnA ewA BNM k}iA nieL NiAM. ni EpAvA tImA nicA mi viLuetM Bi k. a tiA ekAAvu tAENA qH aEnVxiAtirik. 28qA atH , vi#hinH sm ie mAMsmANH qAeriluM niELAwH pRA a BitH. a BitAet ekAe EA? niELAw aen pRv, BNM ti ete vizV sivnAkyA aveR vizVA se ni mRiewkyAvuM PlM. 29a Bi etAeN ni kel {A sUci ictH. pE mEyA a etA eN ktAM. a mAmANH a tiAtiriA kArNM. muv etEA zriEyA q ktieR awiAnill qeR sVAtYM vilyieEwtH. 30niEyAewyA NH {A hArM k}itH. ati nA eedvi ni pR hA rieR Epri {A vimzie wtH. 31aekAH ni tiAluM wicAluM q ecyHtAluM aetlAM eedvieR mhtVinAyi ec@ k. 32eydM yvnAM eedvsBy emAeyeew muver etu eciM viDM oM viAti
miyM ... kAviERtAkyA rNi sI. 24+1, 50;12, 89+11.

1 ekAriY 10+33-11+24
33a

1548
LANH. 12 sHI puxni niM vM pux OIyi niM jnicmAk yA stYvumA. eedvM NH qlAieRyM RviwM. 13 ni te tImAnik+ tlyi mwpwmi wAet o sHI eedvEAw Ai zriEyA? 14nI mwi Dri tH puxnH nANEwAeN ti EpAluM nieL pWii. 15qA OIyHH nI mwiyA aS te. OIyew zirS mwvA kvcmAyiANH nI mwi av nkiyiritH . 16cil Eti tiEcAM. pE av ec@tH {L@M eedvsByM aMgI kriyil. kAvieR aA}M pRyA EpA kArYi {A nieL puk}Hil. ni L@ew wiEcrluk ni N EALDikM EdAxmA ec@k. 18oAm ni sByAyi Ec EA niiwyi viBjnme {A Ek. ati cil {A vizVsikyM ec@. 19(niiwyi Bit AEktH vzYvumANH. niiwyi kl il A vnAerRiyA tANI v}i.) 20 ni wiEcEA yTA i ni kAvieR aA }ml BitH. 21qekAeEA? ni tiEA oAErAM mu vAyi kA niARil. cil vizM muLLv hArM aDikmAyi lhripiwic@M ri. 22ni niL@ew te Bvni tikyM, wikyM ecAmEl A . eedvi eR sB DAnmelH ni k eAN sUciitH . ni pAvL@ewEm apmAnM ecAri y. niELAwH {Aen pRyA? etAe ec@ti {A nieL sHtiENA? orilumtil. qe eAtAvil. 23ni {A nkiy pEdzM kAvi ni {A sVIkric pEdzM teyANH + Eyvien ekAlA ekAw rAiyi, av aemwkyM 24 ati ni pRy kyM ecyH. anrM aM pH av pRu, eteR zrIrmA
17 ni

11

rik. te {AM ec@. qlAvEryM qlAriluM sEA xiiAnA {A mitH. qni nl vtinAyi {AenAM ecA miARil. ripM L@ kM ryAkviDM av nyHAyA {A vi A miARH. {A isHvien akri EAel ni qeyM ak rik. aDikAri kI}ilAyirik ql A ArYiluM qe oAtinA {A nieL puk }H. {A ni nkiy p Edz ni piwH . 3qA ni mnilAN emAeNeR #hM+ oAErA pux eRyM tl isHvA. OIy ew tl puxnA. isHvieR tl eedvmA. 4mwpwmiu A ikyM vcikyM ec@ oAErA puxM teR tley nANM ekwkyANH. 5qA Ai kEyA vcikEyA ec@ oAErA OIyM teR tl mwiyiriNM. av tl mwiyiel i teR tley nANiikyANH. aEAL v m$nM eceveLEAel yANH. 6 tl mwA sHI avL@ew te mwi eviL EpAel yANH . o OIyH H teR mwi mRic @ kLykEyA m$nM ec@ kEyA ec@tH lAkrmANH. a ekAH av teR tl mwNM. 7qA o pux teR tl mw tH . qeEA? kArNM av eedveEAel s] x H w ieM eedvieR mhtVvuM . qA OI puxeR mhtVmA . 8 pux OIyi niAy tl. OI puxni niAytANH. 9 pux OIyHEvi Ae tl, mRicH OI puxEvi A evLANH. 10 atinAlANH sHI, tA aDikAri kI}ilAeN kANiA tlyi NiyiwNem pRytH. dtA mlvuM av tl yi mwpwmiwNM. 11qA kAvi OI pux M pux OIyH M DAn
2 ni

1549
, nitANH. qe oA tinH ec@k. 25aEpAel av tik}iEA Ey vIupAM qw. Ey pRu, Q vIH eedvM aveR jntymA yAiy putiyniymM . Q putiyniymM qeR rM ekAArM Bi. ni wiEA qe oAAnAyi ec@k. 26qEAe}lAM ni Q aM ti kyM vIu wiyHkyM ec@ EvA, aEAe}Ae kAvH vMver aveR mrNe oAii. 27 aekAH orA aEyAgYmAy viDi aM tikEyA kA vieR pAnpAM wiyH kEyA ecyHtA ayA kAvieR zrIr iM riemtier pApM ec@ kyANH . 28oAErAM aM ti kyM pAnpAM wiyHkyM ec@ ti mH avnveR Xdyi EleA EnANM. 29 zrIre tiri cRiyAet orA aM tikyM pAn pAM wiyHkyM ecyHtA ayA tikyM wiyHkyM ec@kv}i Aren viDiew. 30ati nAlANH niL@ewyiwyi aDikM EpM ErAgikL@M dblmAytH. pl M mriyHkyM ecyH. 31qA nAM te ne zriyAyi viEvcicA eedvM ne viDiyil . 32pE kAvH ne nl v}i kANic@trA viDi. nAM ElAkiel mu vErAwwi ziAviDiyi ak ewAviDmANH av ec@ tH. 33aekAH qeR sEhAdrI sEhAdrAEr, ni BiA owEA muvAyi pr sHprM kAirik. 34orA nE vizevi, av vIivc@ Bie. niL@ew oEcrlinA eedvieR nYAyviDi niL@ew Em ptiA wyAkAtirie. ni ecE bAi kArY {A vEA pRyAM. priAAvieR sAn sEhAdrI sEhAdrAEr, EA IyvreLi ni mnilANem {A # hi. 2 ni vizVAsikLA

1 ekAriY 11+25-12+13

ti mu jIvic jIvitM oAk. a ni jIvnil A vi#h eL rADitiEl sVyM sVADInieu. 3 aekAH {A niELAw pRy, eedvieR Avi sMsAriv M Ey zpiev q pRk yil. mAvuml, priAAvieR shAymilAet ovM Ey kA vA q pRyAM k}ikyil. 4 plviDi IyvrL@H . pE aveyl A M oEr Avi nitANH. 5EsviA pl mA L@H, pE mAeLlAM aEt kAvi niANH. 6 eedvM L@ kLi pltri viH, pE mAeLlAM aEt eedv i nimANH. eedvM ni qlA vriluM qlAM vi. 7A vi ni qEA oAErAriluM kANAM. muver shAyiAnANH AvH etl A vM ntH . 8 eedvM orA jH{AnEAew sMsA riA k}ivH n. aEt Avu te meArAH aRiEvAew sMsAriA k}ivu ekAw. 9 aEt AvH orAH vizVAsM n . meArAH ErAgM EBdewA vrvuM aEt AvH n. 10AvH orAH vIrYv] ik k}ivuM meArAH vcnvuM meArAH nl M cIymAy Avien tiri cRiyA k}ivuM n. orA viviDBAxk sMsAriA k}i vANH AvH ntH . BAxk vYAKYAni A k}ivANH meArA n tH . 11o AvH, aEt AvH etlAM ec@; oAErA vYiM qeAe nkNemH Avu niyiM. is H vieR zrIrM zrIrM o vsH te. qiluM atinH aEnkM BAgL@H. qiuM, o zrIrinH aEnkM BAg L@eiluM BAgeLlAM o zrIrM mAmAyiI. isHvuM aenyANH. 13nLi cil ey drANH, cil jAtikL@M. cil awi mkL@M, cil sVtM. pE neL lAvM orAAvilUew o zrIri
12orAL@ew

12

1 ekAriY 12+14-13+6

1550
LANH . 28sByi aeAsHtlAH dYAnM eedvM nkiyiri. rAmtH vAckM, mAM AnM aYApkM nkiyiri. pie vIrYvik ec@v H eedvM AnM nkiyiri. pie ErAgzAi vvA k}ivH nkiyiri. anYer shA yivA k}iyv, nyiA k}i vuv, viviDBAxk sMsAri vA k}ivuv qien eedvM An nki. 29qlAvM aeA sHtlArl. qlAvM vAckml. qlAvM aYApkml. qlAvM atH - t ecA k}ivil . 30ErAgM EBdewvA k}ivuM qlAvmil. qlAvM pl BAx k sMsAriA k}ivil. qlAv M a vYAKYAniAm k}i vil. 31pE niH mhrmAy IyA#h lBiA #hi NM. sE H nhmANH vuM nl dAnM ni {A nieL qlAiluM mikc v}i kANiAM. {A m xYewyM dtAew EpAluM BAx kLi sMsAriEcAM. pE qni sH E nhmiel i {A evRuM m} u mNiEyA cilu lALEmA yiriM. 2 qni vcnvrmA EyAM, qniH eedvieR qlA rhsY sMgtikL@M aRiyiAnA EyAM, ql A ArYL@M aRiyAnA EyM, mlkeLEAluM mAA k}iy Rc vizVAsvuM qniA EyAM. pE etl A meiluM qni sHEnhmieli {A o ml. 3 pAveL tIiEAA qni etlAM dAnM ecyHtAluM, qeR zrIrM te yAgmAyi kiA ekAwAluM qni sH E nhmiel i eneylAM ec@ekAH qnieAM kiil. 4 sHEnhM mi, sHEnhM dy kANi. atH asUyyl; ah yl, gv@ml. 5 sHEnhM aEyAgYml, sVAml. sHEnhM EkApiyH mil. sHEnhM atientier ecyHt etuk oAARil . 6anItiyi sH E nhM sEAxiil . pE sHEnhM stYi sEAxi.

sHnAneu. nmelAM oEr A vA nketH. 14orAL@ew zrIrinH oBAgM mAml, aEnkM BAgL@H. 15{AenA eekyl aekAH {A zrIriERtl q pAdM pR EAM. qA aen pR ekAH pAdM zrIrieR o BAg i RtAil. 16{AenA kl. atinA {A zrIriER tl q ecvi pREAM. a ekAH ecvi zrIrieR o BAg mAti ni twyewil . 17 zrIrM m}uvM o kAyiev i ati EkA k}iymAyi il. m}uv zrIrvuM o ecviyAyi evi zrIrinH oM mN A k}iymAyiil. 18 -19zrIri eR qlA BAgvuM oteyAyi evi zrIrM AmAyiil . pE stYi eedvM zrIrBAg eL tA cHCicvM yTA An Li vinYsic@. 20aekAH aEnkM BAgL@eiluM o zrIrM mAM. 21kinH qni nie vzY miel kEAw pRyAnAvil. qni nie vzYmielH tlyHH kAliEnAwM pRyAnAvil. 22l! zrI ri dblem EtAi BAg eLlAM yTAi vLer DA nmANH . 23zrIri aDAnem nAM k BAgLANH nAM eR mAniv. n kANiAnA#hi A zrIrikBAg nAM wt ADAnYEAew Uxi. 24 n ew zrIrieR wt surmAy BAgH EtYk prilALnM vzY mil. pE eedvM wt mAnM v zYmAy BAgH a nkieAH zrIre oAi. 25 new zrIrM viBjiewAtiriAnANH eedvM en ecyHttH. avyv pr sHprM oEpAel kvA eedvM #hic @ . 26 zrIrieR oBAgM yAtn aBvievi mH qlA BAgvuM atBviNM. new zrIr ieR o BAgM mAnieA me l A BAgL@M bmti pv yHNM. 27 n i e L l A v M EctANH isHvieR zrIrM. niLiElAErA M zrIrieR oAErA BAg

13

1551
7sHEnhM

1 ekAriY 13+7-14+13

mApUvM qlAM sVIkri . sHEnhM qlAyHEA}uM vizV si. qEA}uM tYAzi. qEA}uM zmAyirikyM ec@ . 8 sH E nhM oriluM avsAni il . vcnvrmeiluM av avsAniM. pl trilu BAx sMsAriA vrmeiluM av avsAniM. aRivieR vrme iluM av avsAniM. 9aveyA M pUmlAtinA NH av avsAnitH . 10 pE qEA pUt eekvEvA aEA apUmAyv avsAniM. 11{A o iyAyiEA, o iey EAel sMsAric@, ieyEAel ciic@, ieyEAel nipic@. {AenA puxnAyEA, {A ir avsAniic@. 12 ne sMbic i wEALvuM aen te. EA n kAtH o kAwiyiEl EnAEA elyANH. qA smyM, BAvi yi nm vYmAyi kANAM. EA qni o BAgM mAEm aRi y. qA smyM, eedvM qe aRiyEAel qniH qlAmRiyA k}iyM. 13atinA mM wM. vizVAsM, tYAz, sHEnhM. vyi vuM mhnIyM sHEnhmANH. sBey shAyiA IyA #h pEyAigi ni vc@pulEtH sHEn hmANH . IyA#hL@M ni yTAi lYmANM. vcnmANH ni vuM #hi EtH. 2 etekAAeNH {A vizdIkriAM. viviDBAxkLi sMsAriA vrM kiiyv jn ELAwl sMsAritH. eedvEAwA NyA sMsAritH. ayAeL M mnilAkyil. ayA A vilUew rhsYLANH sMsAri tH. 3 vcivnANH jnELAwH sMsAritH . av jnH ziyM EA/AhnvuM zVAsvuM n. 4pl BAxkLi sMsAri v sVyM shAyik mAmANH. pE vciv m}uv sB EyyM shAyi. 5 nielAv

14

M viviD BAxkLi sMsAriA k}ivuAkNem {A zi . qA vciA a #hM niuAkNemH {A EtYkM #hi. viviD BAx k sMsAriA k}ivuvenA ExH W nANH vciA k}iy v. viviDBAxk sMsAriA k}ivuvnH BAxk vivnM ecA wi k}iyemi av vciA k}iyv lYnANH. aEA av pRyvyilUew sB yHH shAyM kiuM. 6 sEhAdrI sEhAdrAEr, {A plBAxk sMsAric@ekAH ni eL smIpicA a nieL shAyi EmA? l! {A o putiy stYEmA, cil aRiEvA, cil vcnEmA, cil pEdzEmA ekAuvAllAet a nieL shAyiil . 7oAw}ElA vINEyA EpAlu zbHdmA niIvsADnL@ew kArYiluM aen teyAvNM. vYtYsHtnAd vYmAiyiel i, q pAANet ni mnilAkil. QNM mnilAA niH oErA nAdvuM vLer vYmAyi mIewNM. 8 yi kAhLM vYmAyi m} eieli yinH srAEk tH qEA}AeN pALARi yA k}iyil. 9 niM aen te. niL@ew nA ekAH pRy ew vAk vYmAyiriNM. ni vYmAyi pRyA k}ii el i ni pRytH M mnilAkil. ni vAyviEnAw sMgi EpAliriM! 10 ElAk ayDikM vYtYsHt rItiyilu BAxkL@e stYmANH. avyHe lAM avumH. 11 aekAH o v pRytH qni mnilAyiel i ayA apricitmAy kArY pRyevH {A kM, {A AtmAyi sMsArievH ayA L@M kM. 12nieL sMbic@M aen te. ni vLer Iy vr #hi. sBey z mAyi vLA shAyi aArY EnwA vuM mik. 13aekAH vYtYsH t mAeyA BAxyi sMsAriA vrm orA tA pRy vYAKYAniA k}i

1 ekAriY 14+14-31

1552
avizVAsikl . 23sB m}uv EckyM nieLlAvM viviD BAx k sMsArikyM ec@ qi rie. aEA aRivil A vErA avizVAsikELA y cil avi Ew v qirie; aEA av pRyM ni &AAeNH. 24pE nieLlAvM vcikyA eNirie. aEA avizVA siEyA aRivilAvEnA y orA aEAu vevM rie. ni qlAvM vcikyAeN i ayAH teR pApeRi c@ EbADM jnikyM ni pR y oAErA kArYieRyM awiA ni ayA viDiewkyM ec@M. 25ayAL@ew mniel rhsY evLiewewM. atinA ayA mui eedve rADi M. aEA ayA pRyM, stY mAyM eedvM niELAewAmH. EyAg sBey shAyiNM 26aekAH sEhAdrI sEhAdr Aer, nieL ec@M? ni o EcEA orAH o pAuH, meA rAH o pEdzM, EveRArAH eedvi nieA putiy stYM, nieyArA vYtYsH t BAxkLi sMsAri, EveReyArALAke BAx vivnM ec@kyM ec@. ArYL@eweylAM lYM sBey suzmAA shAyikyANH . 27 ni oEcEA, erilu emArA vYtYsH t mAy BAxyi sMsAricA rEA mEA EpEr a ecAAkAvU. av oAErA rAyi sMsAric@ekANM. meArA av pRv priBAxewkyM EvNM. 28qA aview o dViBAxi eli, vYtYsHt BAxyi sMsA riv sByi miAtiekA LLNM. ayA tEAwteyM eedv EAwM mAEm sMsAriAvU. 29rEA mEA vAck mAEm sMsAriAvU. muv av pRy tH vilyiNM. 30aviwiri EveRArAH eedvi nieA sEzM lBicA dYM sMsAric@ ekAiyA niNM. 31niH oAErAAyi vcnM nwAM. rItiyi ql A veryM pWii

vuwi nkNem AiNM. 14{A vYtYsH t mAeyA BAxyi AikyAeNi aEA qeR mnH oM ecAtirikyM AvH AikyM ec@. 15aekAH {A q ec@M? {A Avu ekAH AiM. {A mnS ekAuM AiM. {Aen eR Avu ekAuM pAwM, mnS ekAuM pAwM. 16ni niL@ew AvuekAH eedve sHtiyH mAyiriM. qA nipRy ni L@ew Anyew aM mnilA kA ovnH Em * q pRyAnA vil . qekAeA ni pRytH qAeNH ayARi yil. 17 ni nAyi eedve sH ticiriAM, pE apr shAyi eil.. 18niLi erAL@M vYtYsHtBA xkLi sMsAriA qni kiiy vrinH {A eedvi ni pR y. 19 qA sBAEyAgi meA BAxyi yirNi vAkELA aRiyAvu BAxyi auvAk pRyAnANH qniA #hM. muverwi pWiiA k}i yMviDM qeR aRivsric @ sMsArikyANH nltH. 20sEhAdrI sEhAdrAEr, ikeLEAel cii tH. tiyi zieLEAelyA k. qA niL@ew cikLi pUvLceyiy eLEAelyA k. 21tiev}ui en q}u tiyiuH+ viviD BAxk sMsAri ver pEyAgic@M anYew aDr"pEyAgic@M {A Q jntEyAw sMsAriM; qiluM Q jnt qe as riil. eyzAvH 28+11-12 atANH kAvH pRytH. 22aekAH viviD BAxkLi sMsAriA vrM avizVAsik H o etLivANH, vizVAsikl. vcnM vizVAsiktANH ,
Em orA Em q pRA atinM, tA Ek kArY ayA aMgIkric@ qAN.H

1553
kyM EA/AhiikymAkAM. 32vAckew A avew te niyNilANH . 33eedvM zy}ieR eedvml, smADA nieR eedvmA. 34sBAEyAgLi OIk niz bH d rAyiriENM. eedvvizVAsik L@ew qlA sBkLiluM enyANH. sMsAriA avAdmil . av niyNviEDyrAyiriNM. EmAez yew nYAymANvuM a te pR y. 35sHIkH aRiEytAyi qeilumei avrtH vIwk Li vcH tL@ew BAAErAw EcAdiNM. o sBAEyAgi evcH o OI sMsAritH lAkr mANH. 36eedvieR pEdzM ni Li ni vtAENA? al! ni mAmAENA pEdz sVIkric v? al! 37tAenA vAcknAeNH o v kevi, tnieA I yvrme kei {A nie}utH kAvieR kl nyAeNH ayA aMgIkriNM. 38ayAtRiykyieli, ayAeL eedvvuM aRikyil. 39aekAH , qeR sEhAdr sEhAdrimAer, ni vcnM # hik. vYtYsHtBAxkLi sMsAri ti niM jneL vilAti rik. 40 pE qlAM zriyAyM m mAyM nwe. is H vieR suviEzxM {A niELAw pR suvi Ezxei sEhAdr sEhAd rimAEr, nieL EA oAii A {A #hi. ni Q sEzM sVIkrikyM ati mRu ek piwiyHkyM ec@. 2 ni Q sEzA rieu. pE {A pR kArYLi ni w M vizVAsM pulNM. alA pM niL@ew vi suviEzx sVIkArYM evRuetyAM. 3{A sVIkric sEzM {A ni nki. vuM DAne kArY {A niELAw pRu+ atAytH, isH tiev}ukLi pRyEpAel new pAp Evi mric @ . 4tiev}ukLi

1 ekAriY 14+32-15+15

pRyEAel isH awewkyM mAM divsM yie}uE kyM ecyH. 5 isH peAsiM piIwH pH aeAsHtlAM tYnAyi. 6 atiEzxM isH oEr smyM aURilDikM sEhAdrA tYnAyi. sEhAdrAri aDikM EpM M jIviH. qA cil mric@. 7anrM isH yAEAbiM piIwH ql A aeAsH t lAM vIuM tYnAyi. 8owvi, smy i mE jnic zivienEAel vYtYsHtnAyi qniM isH sVyM kANic@ t. 9 melA aeA sHtlAM qeA ExHWrANH. kArNM {A eedvieR sBey pvic @ . aekAANH aeA sHtl q viLiewA EpAluM {A EyAgYnlAtAytH. 10 pE eedv pyA {A aeAsH t lnAyi. av qni nkiy p nxHwe wkymAyil . mel A aeA sHtlAerAL@M {A kWinAVAnM ecyH. qA {AnAyiil yTA i aVAnic i tH . eedv p qeAewAM Ayi.) 11a ekAH {A niELAwH sMgi c@EvA mH aeAsHtlA sMgi c@EvA q DAnml. {eLlAM oEr sMgtiyA sMgict. H ni vizVsicM te. n yie}uEli ewM yie}uEuev sMgi. pieANH mrN i niAM yie}uEi el niLi cil pRytH ? 13L@k oriluM yie}uE kyiel i isH oriluM yie}uEiuAvil. 14isH oriluM yie}uEiil qA eNi {L@ew sMg nir kLANH. niL@ew vizVAsvuM 15eedvei arhitmANH . ksAYM pRytinA { AmAM. qeEA? eedvM isH vien yie}uEl i c @ qH { eedvei etAyi sMgic@. mricv yie}uE il qAeNi eedvM isH vien oriluM yie}uElicil.
12isH

15

1 ekAriY 15+16-43
16m r i c v

1554
sHnAnew? 30nAM te qinH qlAyHEA}uM apkwi ep@ kiw NM? 31{A qM mri. a stYmANH , sEhAdrAEr, new kAvAy EyisHvi {A nieLecAli aBimAni EpAel stYmANH. 32qePesAsi vcH mA xikmAy krLA {A vnYjIvik L@mAyi qeR aBimAni Evi mAM umi {A oM te Enwi yil. mxY mrNi niH yi iewieli nAeL n mriemtinA nm tikyM wikyM ecAM.* 33vifHFikLAewtH+ cI ukA nl zIleL nzii. 34niL@ew zriyAy ciyiEl mw ivrikyM pApM ec@tH avsA niikyM ec@k. niLi cil eedve aRiyil. a nAN Ew te q {A pRy. new zrIrM viDi cil EcAdiEcAM, q enyANH mricv yietH? trM zrIrmANvAk? 36aetA e m EcAdYLANH . ni vi nwEA a mLc@vM mH mi mriNM. 37ni nw viinH piIwH aEt zrIrmAyiri il Avuk. ni nwtH o vi mAM. a EgAtEA me EvNemiluM kAM. 38pE eedvM ElAcic @ Rc o pM ati nM. eedvM oAErA viiM oAErA zrIrvuM n. 39qlA zrIrvuM oEpAelyl . mxYnH otrM zrIrM, m] g meA zrIrM, pik EveRAH, m/YM vYtYsHtmAy zrIrM. 40sVIy zrIr L@M BQmIk zrIrL@mH. pE sVIy zrIrL@ew EtjS o trM. BQmik zrIL@ew EtjH meAtrM. 41sUrYnH otrM EtjH, cnH meA trM, nH EveRA trM. oAErA nvuM Etji vYtYsHtLANH. 42mrNi niH yiiev ew kArYvuM aen te. nwe zrIrM nzicH a}uM. zrIrM an zVrtyiElH yewM. 43o
35pE

yieieli isHvuM oriluM yieil. 17 isH yieieli ni L@ew vizVAsM arhitmANH. ni EA}uM niL@ew pApLA ArANH . 18isHvilAyiri mric v nxH w ewkyM ecyH . 19isHvilu new tI Q miyiel jIviti mAmAeNi mu eryMkA {ELAwH jn shtApM EtAM. 20qA isH mrNi niM yie}uElieu-mrNi Riiw vizVAsikLi niH dYmAyi. 21o mxYeR v]i mlM mxYnH mrNM sMBvi. qA o mxY mlM mrNi ni yie}uEl @ M sMBvi . 22 dAmi nAeml A vM mri . aEpAel, isHvi n eLlAM vIuM jIviiewM. 23pE qlAvM zriyAy mi jIvit iElH yewM. isH vA yi dYeyA. isH vIuM vEA, isH vieR jntyM yie}uEliewM. 24 aEA avsAnvuM vM. qlA BrNADip AeryM aDikArikeLyM zik eLyM isH nziiM. anrM isH pitAvAy eedvi rAjYM smiM. 25 ql A zueLyM eedvM teR niyNilA EvALM isH BriNM. 26nzii eEw avsAn zu mrNmA. 27 tiev}u pRy, eedvM qlA ienyM aveR niyNi kI}ilAi.* qlAiEnyM q pR yEA ati eedvM vriel vYmANH. eedvmANH qlAiEnyM isHvieR niyNilA v. 28qlAM isHvieR kI}ilAi }iyEA pu sVyM eedv i kI}ilAM. eedvmANH qlAi EnyM isHvieR kI}ilAiytH. eedvM pUmAyM qlAiEnyM Bri tAkyA isHvuM eedvi kI}ilAewM. 29mricv yie}u Eliewieli pie mric vEvi sH n Anv q ec@M? mricv yiiewkyi eli pie qinH av Evi
eedvM ... kI}ilAi rNi sI. 8+6.

nAeL ... ecAM rNi eyz. 22+13, 56+12, lUeA. 12+19-20

1555
zrIrM nwEA apmAnilA nwk. pE ayiEA mhtV EAewyM. zrIrM nwEA a dblM. qA yiEA ati ziyAM. 44 n zrIrM BQtik zrIrmANH. yie}uEEA a Iy zrIrmAM. BQtik zrIrmtinA Iy zrIrvumH. 45tiev}ukLi en q}utiyi ri. dYe mxY dAM o EdhiyAyi * pE avsAne dAM (isH ) jIvitM n AvAyi. 46Iy mxY dYM vil . dYM vtH BQtik m xYnANH; piIwH Iy mxYM. 47 dYmxY miyiel epAwiyi niM v. rAm sVi niM v. 48jn miyEwtANH. av miyew dYmxYenEAel yANH. qA sVieR L@k sVi niM vvenEAel yA. 49n BQm mxYen EAel AevrANH . a ekAH nL@M sVIy mxYen EAel ewM. 50{A niELAwi pRy, sEhAdrI sEhAdrAEr, mAMsiM riM eedvrAjYi p kiu kyil. anzVrmAyti nzVrmAyv yH H eept] k AvkAzemAM kiuk yil. 51pE i, {A niELAwH Q rhsYM pRy+ n qlAvM mriyil, pE nelAvM mAmAM. 52atinH o nimixM mA Em EvU. o k ci Evg i n mAewM. avsAne kAhLM m}uEA, a sMBviM. mric vizVAsik jIvitieR anzVrtyiElyeewM. n eLlAvM mAewM. 53nzVrmAy Q zrIrM anzVrtyA vrNM ec ewNM. mri Q zrIrM anzVr mAy qeiluM DriNM. 54a ekAH nzi Q zrIrM sVyM anzVrmAy DriM. mri Q zrIrM mriAM DriM. a sMB viEA tiev}uiel Q vc n yATAYmAM+ mrNe vijyM vi}ui. eyzAvH 25+8
dYe ... EdhiyAyi rNi l. 2+7.
55

1 ekAriY 15+44-16+7
mrNEm, qviewyA nieR vijyM? pAtALEm mRiEvliA nieR zieyview? EhAzy 13+14

56mRiEvl i A mrNieR zi pApmANH . nYAymANmANH pApieR zi. 57pE eedv i nAM ni pRyk! new k AvAy EyisHvilUew av nm vijyM n. 58aekAH , qeR iye sEhAdrsEhAdrimAEr, zrAyiri k. nieL mAA oienyM a vdiAtirik. qEA}uM kAvi eR EjAliyi nieLe pU mAyM smik. kAvilu niL@ew EjAli oriluM vYm el niRiyAM.

16

mu vizVAsik EzKrNM eedvieR jnEvi y DnEzKrNei ni {A q}utAM. glAtYyiel sBk {A nkiy niEz niL@M asrik. 2ni lBic a #hi niM }Hcyiel qlA dYdivsLiluM kAvu pNM oAErAM sVpik. pNM o EtYk lH sUik. aEA {A vEA ni pNM EzKriEi vril. 3 {A v EA niL@ew dAnM eyzElmiEl ekAuEpAkA {A ciler ay yHM. pNM ekAuEpAkA ni aMgIkrivrAyiriM av. av {A kM ekAw viwAM. 4 {A EpAM nl t AeN EtAevi avH qEAewA EpAkAM epQelAsieR pti EpAkAnAeN eR pripAwi. meEdAnYyilUew EpAyti EzxM {A niL@ew aw vM. 6 Rc@kAlM {Anview tA niwyH. zItkAlM m}uvM te {Anview tiEyAM. aEA {A EpAiweAe qeR yA yi ni qe shAyiA nAvuM. 7mu cil lLiEl EpAEkekAH D]tipiwicH ni
5 meEdAnYyilUew

1 ekAriY 16+8-24

1556
sikeL niRiyAM. av eedvieR L@kL@ew Esvni nAyi sVyM smic v rAyi. sEhAdrI sEhAdrAEr {A vzYew, 16EpAely nw iien aDAvnM ecyHk; mA ml, avErAewA vikyM aVAnikyM ec@ver pi wk. 17 sHetPAenAsuM ePAnAetA suM aKAyieAsuM vti {A sxHwnANH. ni vieliluM AnH avew sAiYmH. 18avew sAiYM qeRyM ni L@ewyM AH vimM nki. averEAluvew mAhAYM ni LRiyNM. 19sYyiel sBk nieL aBi vAdYM ec@. ailAvuM isHki lyM kAvi niH aBivAdY ELeR ayyH. avew vsti yi Ec sByM niH aBi vAdYM En. 20viewy qlA sEhAdrM niH aBivAdYM En . ni kumuEA prsHprM vi Mbn nk. 21epQelAsAy {A Q zMs k sVM eekwyiel}u. 22kAvien sHEnhiA er iluM ei, av eedvi niM EvviweH qeEmAyi nxHwewe. kAEv vrik!* 23kAvAy EyvieR p niELAewAAke. 24isHEyvi qeR sHEnhM niLiellAvriluM Ake.

eL v kANA qniiEA # hmil . kAvH avdiemi vLerAlM niELAewA k}iyAem AeNeR tI. 8pE epe eAsHver {A qePEsAsi tAmsiM. 9{Aniview tAmsi ti kArNM, vliyM sPlvumAy o EjAli ecA {A niynA orvsrM kiiyiri. tien tier vivM anvDi yH. 10tiemAeTeyAsH niL@ewywE vEAM. niL@ewywH avnH sQkrYdmAyiri kArYM R@v k. avM qeEAel kA viEvi vi. 11ati nA niLilAM aven sVIkri A mwitH. smADAnprmAy yA yiEl ayAeL nyik. ayA qeR awE mwivErH, sEhAdrAeryMekAH av mwi vM kAirikyA {A. 12ni new sEhAdr aeA elAsienRicH+ sEhAdrAErAewA H nieL sziA {Anven kWinmAyi Eriic@. pE EA vielH av niyici. pE avsrM kiuEA av vM. epQelAsH kH avsAnii 13sUic i rik. vizVAsi nilnik. eeDrYmAyirik. z rAyirik. 14sHEnhEAew qlAM ec@k. 15aKAyyi sHetPAenA suM wMbvumAyi dYvizVA

kAEv vrik mAanA tA qANH arAmiy pdM.

ekAriYH q}utiy rAM ElKnM

eedEvcH C ysric H Eyi sHtvieR aeAsHtlnAyiI epQelAsuM isHtvi new sEhAdrnAy tiemAeTeyAsuM ekAriiel eedvsByHM aKAy yiel m}uv eedvjnimAyi zMsk ayyH tH . 2new pitAvAy eedvi niM kA vAy EyisHtvi niM ni pyM smADAnvuM. epQelAsH eedvi ni pRy 3eedvvuM new kAvAy EyisHtvieR pitAvumAyv sHtti. pUmAyM kANYM niR pitAvA eedvM. qlA zVAs ieRyM eedvmA av. 4 nmH zH n L@AEAe}Ae av ne zVsiiM, aekA H m@vew zHnLi nmv er zVsiiA k}iyM. eedvM nm n aEt zVAsM nm m@vM nkA k}iyM. 5isHt vieR pl kxHwLiluM n p Ec. aEpAel isHtvilUew nmH vLer zVAsvuM eekv. 6 zH n Luei zH n niL@ew zVAsiM ryHM EviyANH. {H zVAsM e i atH niM tANH. tH { aEt kxHw mEyA ew sVIkriA nieL shAyi . 7niLilu {L@ew tI zmANH. ni {L@ew kxHw pvyHe {RiyAM. aekAH ni {L@ew zVA svuM pvyHevM {LRi y. 8 sEhAdrI sEhAdrAEr, sY yi {LBvic yAseLi niLRiyNem {LA#hi.

aview vliy pIFk { Ayi. av { tAAnA vutiluM vlutAyi. jIvit ieR tIEpAluM { nxHwe@. 9 { mriemH { mni kti. { {L@ew sVyi yiAet mricver yie}uEl i eedvi { yitinAlANH a sMBvic t H . 10 mrN szYmAy apkwLi niM eedvM {eL ric @ . av {eL wM riM. { avni tI yic@. wM av {eL kAM. 11ni niL@ew A nyi {eL shAyiAnAvuM. aEA aEnkM Ep vLer A ict@ekAH eedvM {eL a# hictinA {Ayi ni pRyM. epQelAsieR ptiyiel mAM 12Q ElAki { ecyH t ql A v] ikM eedvi niM kiiy XdyEAewyM AtEyAewyM { v ic@. R XdyEAew stY mAeNH qni pRyAnAM. ati { aBimAnikyM ec@. niELAewA { ecyHtv w t stYmANH. lQkIkmAy vijH{AnM ekAl, eedvieR pekAANH {Li ecyHttH. 13ni vAyi c @ mnilAAnA kArY mAEm { ni q}uZ. 14niitinkM {eL BAgikmAyi mnilAA k}iEpAel ni eEA}uM mnilAA k}iyem H {A tIi. new k AvAy EyisH t vIuM vEA { nieLi aBi mAnM ekA_EpAel ni {eLiyM aBimAniAemtH

2 ekAriY 1+15-12

1558
L@ew te sEAxinAyi ni ELAewA vivrANH. aekAH qeR aw s znM nieL swewti nAyiriet {A niyic@. 2 {A nieL swewiyA qe sEAxiiM? {A d+KitrAiy ni mAEm qe 3 ArNM sEAxiiAnAvU. ekAH {A niH o kyc@. av}i {A niL@ewywH v EA qe sEAxiiEv qe swewAtiriNM. qni nieLi RH. nieLlA vM qeR hAdM piwemH qni RH. 4 mH {A nie}utiy EA, qni mni vLer ciA BArvuM d+KvumAyi. niRey k nIErAewyA {Aen}utiytH. nieL swewAnl {Aen}utiytH . {A nieL qmAM sHEnhi evH nieL EbADYewAnANH.

ni mnilAemH {A tI i. 15eti qniRA yi, aekAANH nieL dYM te sziAemH {A ElAci ctH. aEA ni ru tvN ag] h ItrAvAM. 16 meedAnYyiEl EpAM v}i nieL sziA emH {A ktiyi. mwuEA}uM nieL kANAemH {A kti. eydYyiEl qeR yAyHH niL@ew shAyM vzYmAyi. 17 ciiAetyANH {A pripAwi kLiet ni kEA? oEr smyM aet, aet, q pRiH aEt smyM al , al , q pRy lQkIkerEAelyA {A pripAwikLiwet ni cii ciriAM. 18ni eedve vizVsiA k}iyemi, { niELAw ori yHluM aet qM al qM oEr smy pRykyielH ni vizVsiAM. 19eedvpunAy EyisH t vuM silH V AenAsuM, tiemAeTeyAsuM {AM sMgictH aet qM al qml. isHt vi aetEA}uM aet qAyi . 20eedvieR qlA vAgHdAn L@M isHtvi aet qANH. aekAANH isHtvilUew nAem EA}uM eedvieR mhtVinH Em q pRytH. 21eedvmANH isHtvi nieLyM {eLyM zrAtH. eedvM {eL aBixi rAi, teR viEzxe a# hvuM { nki. 22{ avERtAeN etLiyiA av {H aveR awyALmi@. av vAgHdAnM ecyHt nemtinH o etLiev nilyi aveR A vien- o Re EpAel- {L@ew Xdyi niRc@. 23{A niELAwi pRy, tH stYmAeNti eedvM qeR sAiyAkeNem {A aEpi + nieL ziikEyA mRiEv likEyA ecAtiriAnANH {A ekAriiEl mwi vrAtitH . 24niL@ew vizVAsM niyiAnA { mietl {A amAtH. niL@EwtH awiyRc vizVAsmANH. pE { ni

et@ ecyt H vEnAw mik ov swm Ai. ayA qnimAml swM viytH- o tri nielA vM wiyANH. (ti ipR yA qniA#hmil.) 6ni mi vM ayA nkiy zi mtiyA ytANH. 7ni ni avEnAw epARu kyM ayAeL zVsiikyM EvNM. aeli kw d+KM aven #siM. 8 atinA ni aven sH E nhieH kANiA {A aEpi. 9 aekAA {A nie}utiytH. nieL prIi kyM ni qlAM asri EA q qniH EnAkyM EvN mAyi. 10ni orAELAw mi c A {AM avEnAw epARuM. {A epARuiuei a ni eL kti isHtvieR smi lANH. 11sAA ni niH oM EnwtH q ktiyANH {Ani ecyHttH. sAAeR ptik { nAyRiyAM.
5 niL@ewyiwyi

EAvAsi epQelA sieR tk H NW H 12EAvAsi isHtvieR suvi EzxM sMgitinAyi {A

1559
EpAyi. aview kAvH qnieA nl avsrM t. 13aview qeR sEhAdr tIeAsien keA k}iyAti qeR mnH sVmA yil. aekAH {A aviwM viH meEdAenY EpAyi.

2 ekAriY 1+13-3+15
4 isHtvilUew

st H vilUew vijyM ni. eedvM ne qEA}uM sHtvilUew vijyiEl nyi. o sugeetl ieR primLM EpAel avenRi c @ vijH { Ane quM pr vA eedvM {eL pEyAgi. 15eedvi nvA { tH tANH+ eedvieR kA}Hcyi riewvewyM nziv ewymiwyi { isHtvieR primLmANH. 16nzivH { mrNM ekAuv mrNieR d gmANH . riewvEA, { jIv ekAuv jIveR primLvuM. aekAH ec@vA rA EyAgY? 17 m@v ec@ EpAel eedvvcnM vi@ kA AvA {A#hmil. pE AtEyAew isHtvi { eedvsAiYi stYM sMsAri. eedvM aycverEA el { sMsAri.
14eedvi

eedvi mA ek { vizVAsm ekAH { etAe pRyAM. 5{H sVmAyi Q v]i ecA k}ivuel {A pRytH. { L@ew v]ikeLlAM ecA k}i vuAiytH eedvmANH . 6 eedvM teR jntymAyAiy putiy niymieR k}ivu dAsArAkA {eL ApH t rAi. Q putiy niymM o q}ute nYAymANml. atH AviERtANH . q}ute nYAymANM mrNe ekAuv. qA AvH jIv n. putiy niymM t mhtVM t 7mrNieR Ux kli q}ut eiri. eedvmhtVEAewAA N vtH. yi AEy jntyHH w cyAyi EnAA k}iyA Etj Ayi EmAezyew mKH. piIwH mhtVieR EtjH mAu ekAi. 8 tIcyAyM Avi eR Ux atiluM mhtVEmRiytA yiriM. 9tA {A amA tH. jneL pApikeL viDic Ux mhtVmtAyi. aEA jneL eedvi mi nItIkri UxyHH atYDikM mhtVmAM. 10 p}y UxyH mhtVmAyi. qA putiy Uxyew mhtVvumAyi lnM ec@EA dYEti omA yiil . 11miytH mhtVEAew yA veti Q nitYmAy Ux atiluM mhtVmtANH. 12 r M tIytinA { eeDrYzAlikLANH. 13{ EmAezeyEAelyl . av teR mKi orAvrNmNiu. yi A EyA a kANAtiriAnANH av mKM mwiytH. mhtVM atY mAvukyAyi. av atieR avsAnM kANetH EmAez # hici. 14pE oM mnilAkA viDM avew mnH awci. EpAluM av p}y niymM vAyi EA aEt vrNM ae mwiyiri. vrNM mAei il. isHtvilUew mAEm a mAew. 15qA M, av EmAez yew nYAymANM vAyiEA

eedvieR putiy niym ieR dAsA { vIuM sVyM aBimAni evEA? {H m@ ciler EAel niEA niLi niEA pAzEvNemEA? 2ni te {L@ew kANH. kH niL@ew XdyLi q}uteiri . atH qlAvrAluM aRiyew kyM vAyiewkyM ec@. 3isHt {LilUew ayc o kA nieL ni te sVyM etLiyik. kH mxiekAl, pE, jIvi eedvieR A vuekAH q}utiytANH. atH kllk kLill* q}utiyiritH. mxY XdyLilANH.

kll kk, klH kllkkLi q}utivciri , eedvM EmAezyH nkiy kln qM. (puR. 24+12, 25+16)

2 ekAriY 3+16-4+17

1560
eA_ mBrNik mAmANH. mhAzi {Li nil mRicH eedvi niAeNH a kANi . 8{ @M niRey bui m@kLAeNiluM ver prAjye iil. qA ecEetEpAluM cilEA {RiyA k}iyiel iluM { eekviweiil. 9pl EA}uM { pIFiiei@e iluM { eekviwkyil. cil EA { Evdnici@eiluM { nziieiil. 10Eyvi eR mrNM qlAyHEA}uM { { L@ew zrIri EpRu. isH t vieR jIvitvuM {L@ew zrIri lUew aRiEytiElAyi { k AvieR mrNe vhi. 11{ jIvicirieiluM Ey viEvi {eLEA}uM mrNM q apkwilANH. EyisHtvieR jIvitM new nzVrmAy zrIri kAtinA nmien sMBvi tH. 12atinA mrNM {Li vi, pE jIv ni LiluM. 13tiev}ukLi en q}ut eiri, {A vizVsic@, ati nA {A sMsAric@.* {L@ew vizVAsvuM aenyANH . { vizVsi, atinA { sMsAri. 14kAvAy Ey vien eedvM yie}uEl i c @ . eedvM {eLyM EyviEnAewAH yiiemH {RiyAM. eedvM {eL niELAewA ekAuvrikyM n aveR si Diyi nikyM ec@M. 15etlAM niEviyANH. aen eedv ieR kANYM wt wt L@k nEA atH eedv ieR mhtVinH wt wt sHEtAeL ekAuvM. vizVAsEAew jIvi { oriluM dblrAkAtH. {L@ew BQtik zrIrM dinMti dblmAEA}uM {L@ew iel AvH putAyi eAiri. 17 Rc@ smyE { ecRiy zHnL@ei
16aekAANH

avew mni mkLi orAvrNM AM. 16qA orA mAnsA reH kAvien piwA, vrNM mAewM. 17 kAvH A vA. kAvieR AvH qvi ewyEA aview sVAtYmAM. 18new mK mwiyiil. nAemlAM kAvieR mhtVM kANi. n avenEAel mAew. ni el mAM wt wt mhtVe ekAuv. Q mhtVM kAvi ni v. av AvumA. mBrNikLiel Iy niDi eedvM, aveR kANYA, {eL Q EjAli ecA li c@. aekAH { nirAzrA il . aEpimil . 2pE { nANMek rhsYv}ikLi ni mARiyiri. { kQzl L@pEyAgiAEnA eedvieR pEd z mAAEnA Aiyiil. { stYM R te pWii. a enyANH { er jn kANic @ ekAwtH . eedvi mi {LArAeNH aenyAN v avew Xdyi mnilA ytH. 3 { sMgi suviEz xM mwpwmNitAyiriAM. pE nxHwev mAEm a mwpwm NitA. 4 avizVAsikL@ew mn ien Q ElAkieR BrNADi p * amAiyiri. avH suviEzxe-isHtvieR mhtV ieR suviEzxe evLicmAyi kANA k}iyil. isHtvANH eedv ieR ticHCAy. 5 { {eL i sMgiil. qA Ey sHtvANH kAvH qe { sMgitH ; { Eyvi Evi niL@ew dAsArAeNM. 6 eedvM ori pRu, i niH kAzM tiLuM! Q eedvM te yANH aveR evLicM {L@ew Xd yLi kAziictH. isHtvi eR mKe eedvIk Etjien aRi yA avdik v}iyANH eedvM { kAzM nkiytH. 7eedvi niANH {H Q niDi lBict. H pE { niDi

BrNADip eedvM qM.

{A ... sMsAric@ rNi sI. 116+10.

1561
luM zHn {eL nitYmh tViEl nyi. mhtVmANH zHneLA vlutH. 18 aekAH { kAtieniyl kANA nAkAtieni cii. kti eniyl. n kAtH Rc@ smyEE nilni. n kANAnAkA qeM nilni M. {L@ew zrIrM-{LI miyi vsiwArM-tkew emH {RiyAM. pE eedvM { vsiA o vIw kM. a mxY niitmAyiriyil . atH sVi nitYmAy oAyi riM. 2pE {L@ew Q zrIrM INitmAyiri. {L@ew sV Iy BvninAyi { eedv EAw Ai. 3 a {eL vOM DriicH {L@ew ngHnt mRyHM. 4 Q wAri { vsi EA { BArL@A, BQtIkmAy Q zrIrM eekevwiyN em zyAll pE sVIymAy Bvni vsiNem #h A te. aEA nzVrmAy Q zrIrM jIv ekAu epAtiyewM. 5 atinAyiA eedvM {eL A iytH. eedvM { jIv nemti etLivAyiANH A vien { nkiyiritH. 6 aekAH { qEA}uM eeDrYmH. Q zrIri jIvi EA { kAvi niM ak elyAeN {RiyAM. 7vizVA sAlA { jIvitH , kAtill. 8aekAH {A pR y { vizVAsmH. ati nA Q zrIri nikH kA viEnAwew vIilAyiriA { #hi. 9eedve Itiew kyANH {L@ew lYM. {L@ew Q zrIrilAyiriEA}uM kA viEnAewAAyiriEA}uM aven sxHwnAkyANH {A#hM. 10{ ql A vM isH t vi mi viDiewA niE pU. oAErAM ahi lBiM. miyiel zrIri jIvic E A ecyHt v]iyew ntiys ricH oAErAM viDi lBiM.

2 ekAriY 4+18-5+19

eedvieR sE H nhitrAkA shAyi 11kAvien ByNemtieR aemeH {RiyAM. ati nA stYM sVIkriA L@keL shAyiti { mi. { yTAi qAeN eedvinRiyAM. niM atRiyA emAeNeR DArN. 12 { ni ELAw vIuM zMs nwk yl. pE {eLi niELAw pRykyANH. {eLecAli aBimA niA kArN nkyANH. puREm kANAvu kArYL@ew awi Ani ahrivErAwH mRu pwi pRyA niEA k}iyM. orAL@ew XdyielAetH av kArYmAil. 13{ mAnsI kmAyi suEbADmilAvrAeNi a eedvi mAM EviyANH. { EnrAy mnSei a 14 isHtvieR nimANH. sHEnhM {eL niyi. q ekAeA ov ql A jnt yHEviyM mric@ q { RiyAM. aekAH qlAvM mric@. 15jIvic i rivH niyEA@ tEvi jIviAtiriA isHt qlAvM Evi mric@. av avEvi mrikyM ni av tniEvi jIvi tinAyi yie}uEkyM ecyHt. 16EA mt eriyM lQkI k cii EpAel { ciikyil. mH { isHt vieni Q v}iyi ciici. qA EA {Len cii il . 17 ov isH t vilAyA av putiy s]xw H iyA. p}yet lAM mARiyiri. qlAM putA eiri. 18QyetlAM eedv i niANH. eedvM isHtvilUew avEnyM nEyM ar{Hjiic@. jneL avEnAwH ar{Hjii Evl eedvM { trikyM ecyH t . 19 mxYrAziM tnimiw yi smADAnM Apic @ ekAH eedvM isHtuvi AyieA NH {A sUciitH. mxYew pAp avetirAyi kNiel }utAet isHtvi jIviver

2 ekAriY 5+20-6+17

1562
mAi pEyAgi. 8 cil {eL dri, pE m@ cil {eL apmAni. cil { eLi nltH pRyeiluM EveR cil dxic@ pRy. cil {eL NyAer viLi. pE { stYM pRyvrANH. 9cil {eL apricitrAyi kti. pE vLerE {eL aRiyAM. { mri EpAel kANe@. pe EnA! { jIvic@ekAiri. ziie@eviluM { ekAl eil. 10 {H d+KiA eRy eiluM { qEA}uM lsi . { pAvLAeNiluM vizVA si aEnkM Eper { Dnik rA. { omilAver iluM {H qlAmH. 11ekAriYrAy niELAwH { sVtmAyi sMsAric @ . { niELAwH XdyM R. 12 niELAw {L@ew sHEnhvikAr nilci il. niLANH niL@ew sHEnhi twmAiytH. 13ni qeR m q EpAelyANH {A ni ELAwH sMsAritH. { niELA wH ecyHt EpAelte ec@kyM niL@ew XdyM RkyM ec@k. aeest H vErAewA vAsi mRiyiH 14ni avizVAsikeLEAlu vrl . atinA ni avErAwH EcrAtirik. nyM tiyM omi ciriil. @M evLicvuM oM p vyHil. 15 isHtvinH eblIyAlu mAyi qen EcrAnAM.? o avi zVAsiH vizVAsiEyAewAH qH ecAnAM? 16eedvAlyinH vi#h L@mAyi o Eccymil. jIvi eedvieR lyM nLA. eedvM pREpAel+ {A avri vsikyM avErAewA nwkyM ec@M. {A avew eedvvuM avereR jntymAyiriM. ElvY. 26+11-12
17 atinA

eedvM pApvimrA. jnH Q smADAnsEzM qiA av {eL niEyAgic @. 20a ekAu isHtviEvi sMgi A { ayyH eiri. atH eedvM {LilUew jneL viLi EpAelyAyi. ni eedvvumAyi smADAni k}iyN emH niELAwH aEpiEA { isHtvieR Epri sMsA rikyANH. 21 isHtvi pApmilA yi. qA eedvM aven { eLti pApmAi. eedvsmM { isHtvi nItIkriew tinANH av en ecyHttH. { eedvEAewAH vi vrANH. aekAH { niELAwH aEpi+ eedvi niH ni sVIkric p vYmA tH. 2 eedvM pRy,

tsmyH {A nie Ek@. ryew divsi {A ninH shAyvuM nki. eyzAvH 49+8 {A niELAw pRy, tANH tsmyM ryew divsM tA . 3{L@ew v] iyi jn qeiluM etH kupiwiA { A#hmil. aekAH m@vH buimuA o v] iyM { ec@kyil. 4 pE yAtn k shic@M }Li ake@M yAseuM vliy zH n eL Enri@ekAuM ql A mAiluM eedvieR dAsArAeNH { kANi. 5 miewkyM twvR yiElH qRiyewkyM ec@. jn EkApAlrAyi {eti rAyi lhLk sMGwii. pl EA}uM QM RvumilAet { kWinAVAnM ec@. 6 { aRi viluM myiluM kANYiluM pri iyiluM wi eedvieR dAsA rAeNH kANic@ ekAw. priA AvilUewyM yTA sHEnhilU ewyM, 7stYM pRuM eedvieR ziyilUewyM { a kANi c@. qlAiM {Evi vAdi vA avkAzM { EnrAy

ni avri niH akluk, sVyM avri niH Evepwk kAvH pRy.

1563
amAyetAienyM etAw tH, aEA {A nieL sVIk riM. eyzAvH 52+11
18 8 {A

2 ekAriY 6+18-7+16

{A niL@ew pitAvAyiri M, ni qeR puAM puikL@M. svznAy k AvH pRy. 2 zmEv 7:8;,7+14;

iye sH E nhitEr, nmH eedvi niH Q vAgHdAn H. aekAH new zrIreyM mnienyM amA ql A i niM nmH EmAcnM EnwNM. n jIvi mAie pUrAvA nm miAM. kAr NM n eedve bmAni. epQelAsieR hA dM XdyM { R k. { ErAwM et@ ecyHti il. {LAewyM vizVAse nzi ikEyA vikEyA ecyHtii l. 3nieL ewAnl {Ani pRytH . niELAewA jIvi AM mriAM { tARAeNM amAM { nieL sHEnhi evM {A mu niELAw pR i@H. 4qni niLi vliy vizVAsmH. {A niLi aBimA ni. ni qni vLer eeDrYM t. {L@ew qlA kxHwtkLiluM qni vliy hAdM EtA. 5 meEdAnYyi qiyEA { vimmAyil. { @M kxH w tkLAyi. {H i ByvuM puR yvumAyi . 6 pE zHnL@ver eedvM zVsii. tIeAsH v EA eedvM {eL zVsiic@. 7aveR vrvuM av ni nkiy zVAsvuM {eL zV siic@. niH qe kAvA #hM tIeAsH {ELAw pR u. ni niL@ew v]ik Li vLer d+KmeH av { ELAw pRu. ni qeREmlu mhAy eyRic@M tIeA sH pRu. aEkEA {A eR sEAxic@.
2 niL@ew

niyc q}uH nieL mH d+KitrAiyi. qiluM aen q}utiyti qni NHWi tmil. kH nieL Evdniic@ qeniRiyAM. ati {A d+Ki . pE Rc@ kAlEEl Evd n AyZ. 9 EAeLni sEA xM EtA. nieL d+KitrAi ytill niL@ew swM niLi mAnsArmAi qtilAeN eR sEAxM. eedEvcHC EpAel te ni d+KitrAyi. atinA ni o v}iyiluM {LA pIFi ieil . 10eedvM #hi kArM EKdi ovnH mAnsArM sMBvi. tH oven ryiEl nyi. nmti d+KiE til. qA, ElAki d+Ki eR rIti mrNe vM. 11eedvIk mAy d+KM niAyi. EA d+KM nieA ekAuvet kAk. d+KM nieL vLer gQrvArAi. ni et@kArel ApiA nitH #hmAi. a nieL EkApAlM BIL@mAi. atH qe kAti nieL Eriic@. a nieL Alu LAi. zri mAM ec@tinH a nieL Eriic@. zHni ni nieLe vimrA kyM ecyHt. 12 {A ke}u tiy pvM ecyHtvEnA, pvi evEnA Eviyml. pE ni {L@ew Emlu xH k Ai eedvi mAek kANitinA yi {A ke}utiytH. 13a ekAANH { zVsiie tH. { vLer zVsiie@. wAet tIeAsieR hAdi { wt sEAxmLvAyi. nieLl A vM aveR mninH sVt nki. 14 nieLRicH {A tIeAsi mi zMs nwi. niL@ew kArYi qni et@ piyiel M ni etLiyic @ . 15nieLlAvM asriA tA RAyi qM oAEA niLi lu aveR sHEnhM aDikM vi . ni aven ByEAwM viR yElAwM sVIkric@. 16qni nieL

2 ekAriY 8+1-21

1564
mA. 11aekAH EA ni wiy EjAli m}umiik. aEA niL@ew v]ik ec@vA niL@ew #hEAwH smmAM. niti niM dAnM ec@k. 12nkA niA#hmei niL@ew dAnM sVIkriew@M. ni tieR awiAnilANH niL@ew dAnM vilyiewtH; alAet lAtieR awiAni ll . 13m@v zVsiiew EA ni kxHwtyBvitH kAtH {ixH w mil . ql A iluM { #hi smtVM NH. 14Q smyH niH DArALM H. ni Q sADn m@ v vzYm nvA shAyiM. piIwH, avH vzY iAEA niH vzYm tH nkA av k}iyM. a en qlAvM lYrAM. 15tiev}u kLi q}uteEpAel, DArALM sAdicvnH aDikm Akil, aDikM sAdiA vnH tIer lAtAkymil. puRAwH 16+18 tIeAsuM shcArikL@M niELAw aEt sHEnhM tIEAsieR XdyiluM niRcti {A eedvEAw ni pRy. 17 { ecA vzY e tIeAsH sVIkric@. niLi El vvA av vLer eR tAlrYetinA sVM cHCwim eH av EA puRew. 18ql A sBAMgL@M kIi sEhAdren { tIeAsiEnA ewAM ayyH . suviEzxe EsvictinAlANH ayA kIimA nAytH. 19Q dAnvumAy {L@ew yAyi agmiAM sB Q sEhAdren etrewi@H. k AvinH mhtVM ekAuvtinANH { Q v]ik ec@tH. wAet Esvni {L@ew st kwiiAM. 20dArmAy dAnM eekkArYM ec@ rItiey Ric@AEyAvu vim znetier m ktlukL@M vzYmANH . 21kAvieR xH w i
16qni

pUmAyM vizVsiAemtinA qni vLer sEAxM. ist H Iy dAnM sEhAdrAEr, meEdAnYyiel sBk eedvM nkiy pey RicH nieL aRiyiA EA {LA#hi. 2 vliy drLi lUew vizVAsik prIi ei. av vLer pAvLANH. qA av tAy mh Ay nM ekAH vLer dAnM ecyHt. 3 k}iyAvu av dAnM ecyHtevH qni niELAw pR yvA k}iyM. tAAvutilDikM EpAluM vizVAsik dAnM ecyHt. sQjnYmAyANH avritH ecyH t tH . M pRi@ml. 4eedvieR jn tyHAyi Ux pvyHA teL avdiNemH av { ELAwH vIuM vIuM yAcic@. 5{ tIiA viDilANv dAnM ecyHttH. av pNM dAnM ec@ ti mu te teLe kA viM {mAyi nki}ii . atA eedvM #hiM. 6 aekAH pyEwtAy Q v] ik ecyHt tIti nieL shAyiA { tIeAsiEnAw vzYe@. tIeAsANH EjAli wiytH. 7ni qlAArYiluM srANH . vizVAsi, vcn i, aRivi, qlA kArYilum oQ/ukYi {Li ni pWic sHEnhi. aEpAel dAnM ec@ tiluM ni srAvA { #hi. 8 dAnM ec@vA {A niELAw kl i kyl . qA niL@ew sH E nhM yTA sH E nhmAENA qAeNniRiEytH . m@v shAyiti qmAM tlrrA eN kANic@ tekAA {An ec@tH . 9 new kAvAy EyisHtuvieR peyi ni RiyAM. isHt DniknAyi; pe nieL DnikrAAEvi av drinAyi. 10ni en ecNemANH qeR #hM+ k}i vxM dAnM ecEuvri mA niLAyi . nkiyvriluM niLAyi

1565
yi mAml mxYeR kiluM zri yAy tYM ecNem nibEm {Z. 22sdA Esvns nAy {L@ew sEhAdrenwi av ErAewAyyH. pltri av n etLiyici@H. avnH niLi vLer vizVAsmekAH vvA wt tiwmH. 23ni, tIeAsienRic H - { L@ew dQtYi pALiyAy av qEAewA nieL shAyiA vikyANH. m@ sEhAdrA eri- sBkLyc av isHtvi mhtVM ekAw. 24aekAH ni H yTAi sHEnhmev kAieAwk. { nieL ecAli qekAH aBimAniev H aver kANik. aEA qlA sBkM a kAvA k}iyM. ist H Iy sEhAdrAer shAyik eedvieR jn Eviy shAyei {A ni e}uEt vzYmil. 2 ni shA ysrAeNH qniRiyAM. ni L@ew nl mnitieyi mEdAnY yiel jntEyAwH {A puk}HiR yARuAyi. k}i vxM ver aKAyArAy ni dAnM ecA srAyievH {A avErAw pRu. dAnM ec@vA niL@ew st viwe cilerwi ati srAi. 3 pE {A Q sEhAdrAer niL@ewywE ayyH. nieLecAli { aBimAnM vYmAkA {AnA# hiil. {A niELAw pR EpAel te ni oiyiri vA {A #hi. 4 meEdAnY A eriluM qEAewAM v EnAEA ni tARAyiri il q kA {H a nANEwAM. { niLi a mAM vizVAsM kwiic i . (niM liEivM!) 5 a ekAANH qeA me nieL v kANA Q sEhAdrAErAwH vzYewA qni EtAiytH . ni vAgHdAnM ecyHt dAnM oi vyHA av k}iyM. aEA { vEA atH tARAyiriM.

2 ekAriY 8+22-9+15

ni ekAwA tARAyi dAnM. ekAwA nibiewA dAnM. 6 yM oAk+ alM mAM vit yH v Rc @ mAM ekA@. pe aDikM vit aDikM ekA@. 7nkA oAErAM mn i niyic nkNM. mnS enAH oM ekAwtH. nib AluM ekAwtH. sEAxEAew nven eedvM sHEnhi. 8 eedvinH niH EvtilDikM a#hM nkAM k}iyM. aEA niH qlAM DArALmAM. oAErA nl v]i nvAM ni anvDiyAvuM. 9tiev}ukLi en q}utiyiri+ av oQdArYmAyi pAv n; aveR dy qe M nilniM. sIn 112+9 10vityHv vi ntH eedvmANH. av hArinH a vuM n. eedvM niH Iy vik nkyM avey vL kyM ec@M. niL@ew nyi av nl viLvuAM. 11 ni sVtmAyi dAnM ec@tinH eedvM nieL qlA ailuM Dnik rAM. {LilUew ni nw dAnDH jn eedvi ni pRyA EritrAM. 12ni n Esvn eedvieR jntyHH vliy shAymAM. wAet niL@ew EsvnM m@ cilM wt lAyi ekAuvM. eedvi w t wt ni a vAieA wM. 13niL@ew Q v] ik niL@ew vizVAsi etLivAyi riM. a mlM eedve jn sH t tiM. isH t vieR suvi EzxM ni vizVsi suvi EzxM ni asriekAH av eedve vA}HM. ni av mAyM m@vmAyM sVtmAyi pvyHekAH jn eedv e vA}HM. 14 av ni Evi AiEA eedvM niLi ecAri mhAy peyec A l i wt vA/lYEAew AiAM. 15vizdIkriAnAvA aveR vr inH eedvi sHtti pAwk.

2 ekAriY 10+1-11+2

1566
{LiEA niELAewAH lA ekAANH ke}utH . pE { niELAewAH AEA}uM kkLi kA aEt ziyM kM {AM. 12sVyM mANimAer kv ErAewA EcrA {A#hmil. { {eL avErAw tArtmYM ec@mil. av sVyM mAnd$ mAi aLkyM sVM nilvAri enA viDiyHkyM ec@. av ew ajH { tyAN kANitH . 13qA { tiri v] iyew atik vi@ { zMs nwkyil. eedvM t v] iyANtH . niL@ew v] ikL@M atiewM. 14{ vLereyAM zMs nwkyil . { niL@ewywH viiel i { wt epAcM pRymAyi ru. qA { niL@ewyw E v. isHtvieR suviEz xvumAyi. 15{L@EwtAy aVAn ieR priDiyi {L@ew aBimA ne ni. m@vew aVAn i { aBimAniil. niL@ew vizVAsM wM vLemA {L@ew tI. {L@ew v]i vLvA ni shAyiemH { tYAzi. 16 aEA ni L@ew ngrimRM suviEzxM sMgiA { #hi. meArAL@ew Edz nivhie v] iyew kArYi ahri A {A#hmil . 17pE, aBimAniv kAvi aBi mAnik. * 18tA sVIkArYnAeN sVyM pRyvnl, nlven k AvH pRyvnANH aMgIkri ewk. epQelAsuM vYAj aeAst H lAM qeR al m Ay buihInt epARuvA m ni AkNem {AnAzi. aet, dyvAyi mik. pE ni EA te miciri. 2 eedvI kmAy asUy qni niELAwH. isH t q k puxnH {A nieL vivAhniyM ecyH t iri
a B i m A n i v . . . a B i m A n i k rNi yier. 9+24.

10

epQelAsH teR Uxey tiErADi {A, epQelAsH , niELAwH aEpi. isH t vieR sQmYtyewyM kANYieRyM Epri {A BYi. niELA ewAAyiriEA {A vinItM deryAyiriEA {A eeDrYzA liyM eNH cil pRy. 2 { L@EwtH o lQkik jIvitmAeNANH cil ktH. {A vEA av etier tERwmAyi epmARAnA eNeR EzYM. a niL@ew w yi kwiic@ etLiyiA wyA Et qAeNeR #hM. 3{ Q ElAkilANH jIvitH. qA luM Q ElAkM kwii yml { ec@tH. 4 lQkikmAy y DLi niM vYtYsHtmAy yD LANH { pEyAgitH . {L@ew yDH eedvi ni ziyH. zuvieR zi leL nziiA Q yD AvuM. jnL@ew vAdeL { tkM. 5eedvjH{AnientirAyi qlA ahkeLyM { tk M. ql A vicAreyM piwic H { isH t vi viEDymAM. 6 asriA eryM ziiAM { tARANH. qA dYM ni eL pUmAyM asriikyA { EvtH. 7ni milu vsHttkeL ni kANNM. eiluM tA isHtviERtAeNH R EtA ei ayAeLEAel te {L@M isHtvieR L@kLAeN H ayA oAiNM. 8 kAvH { t aDikArLi { epAcM ekA_e stY mANH. qA {H Q zi nketH nieL zrAAnANH; EvdniiAnl. atinA aBimA ni qni lyil . 9qeR kkLilUew {A nieL Epwii A mikyAeN ni kt eteniH . 10cil pRy, epQelAsieR kk zvuM tIxHNvumANH. qA {ELAewA iriEA av dblnANH. aveR sMsArM mni u tRyH tl . 11av tRiye+

11

1567
. priknYkyAyi {A nieL av nEkti te. 3qA niL@ew vuM, k mn EAw wiymAy isHtBiyi niM niL@ew mnH akew emH {A By. ctiynAy s M hvey dAiEl nyi cEpAel a sMBviAM. 4 meA rA vH isHtvieni { pRtiniM vYtYsHtmAy kArY sMgitiEnAwH ni vLer myH. {LiniM sVIk rictiniM vYtYsHtmAyi ki@ AvienyM suviEzxeyM ni sVIkriA tARANH. a en ArYi ni qEAwH m kANM. 5 mhAArAy aeAsHt lA qeA o@M wiyvrA eN {A kil. 6 {A pri zIlnM siic AsMgikneliluM qni eedvIkmAy stYeRicH aRivuH . wAet pripUmAy stYM {A nieL EbAYew iyi@mH. 7tiPlmilAet niELAw suvi EzxM sMgic@. aet nieL y A {A sVyM vinItnAi. a etAyie ni kEA? 8 {A m@ sBkLi niM tiPlM vAi. nieL UxiAnA {A avew pNM vAiytH. 9 ni ELAewAmiEA qni Evi yitienAM {A nieL bui micil. meEdAnYyi ni v sEhAdrA qeR vzYeLlAM niREvi. sAhcrYiluM {A ni ver BArmAyiil, ni yM oriluM BArmAkymil. 10aArY i puk}Hc pRyti niH o aKAyArM * qe twykyil. qilu isHtvieR stYEAw wiyANH {Ani pRytH. 11q ekAANH {A nieA BArmA kAtH? niELAewni sHEnhmilA iANiet ni kEA? l. eedvinRiyAM {A nieL sHEnhieH. 12{A EA}e v]ik w kyM ec@M. epAcM pRyvA o kArNM ekAwAet aver twy
a K A y ekAriH iti ec@ #Isi eR et EdzM.

2 ekAriY 11+3-21

vAnANH {Ani wvA #hi tH . avM {eLEAel te viA ApHtiyH qtieR Epri av epAcM pRyetniixHwmil. 13av yTA i aeAsH t lArl . av NyArANH. t isHtvieR aeAsH t lArAeNH L@keL etiriiAnANv mitH. 14{ti atH-tmilAet ekAAeNEA? sAA EpAluM tA evLicdtnAeNH * L@keL etiriiAnAyi sVyM mARARuH. 15aekAH sAAeR dAsA zriyAytiEvi v] iv rA teL mi pM DricA ttH - tmAvukyil . pE avsAnM av ziiewM. teR kxw H tkeLi epQelAsH 16{A niELAw vIuM pRy+ {AenA vifHFiyANAM kt tH. qA {AenA vifHFiyA eNH ni kevi a en te EvNM ni qe sVIk rivA. aEAeLniH Rc@wi zMs nwAM. 17 qniH qe i R ekAANH {A zMs ec@tH. pE qeR Q zMsyi kAvH sMsAri EpAelyl {A sMsAri tH . o vifH F ieyEAel {A zMs nw. 18aEnkM Ep tL@ew lQkik jIviteecAli puk}Hc pRyM. 19viEvkmvrAy ekAH niH buinYer sEAxmAyi shiA p@M! 20nieL awimyAkEyA mtelw kEyA trem ku vi kEyA ec@vErAwM niELA Ekmen kvErAwM, ecki wivErAwM, ni* mi. atinA niH miAnA emH qniRiyAM! ni ni eLA emcevrAeN k vErAwM ni m kANi. 21rM kArY ec@vA EpAluM
evLic dt eedvieR dt. ec A jneL kbLiictinA av rAeNH av mnilAyil. av eedvi niM vvnAeNv Dric@.

2 ekAriY 11+22-12+6

1568
kArYL@ew EprilAyiriM. 31{A N pRykyiel eedvinRi yAM. kAvAy EyisHtvieR pitAvuM eedvvumAy aven qe M vA}Hk. 32{A dmsHeAsilA yiEA qe twvilAA aErtArAjAvieR gv ngr i @M kAv ewi. 33qA qeR cil suX qe o yilAi, av EkAm tiliel jnlii wi kwi qe emel tAE}AiRi. aen {A re@. epQelAsieR jIviiel o viEzx a#hM {A zMs wEriyi ri. aekAH vliy EyAjnemAmil, qiluM kA vi niAy dzneLyM evLi AwkeLyM* pi {AniEA pR yAM. 2 mAM sViEly e, isHtvilu oven* qni RiyAM. ptinAlu vxM mANi sMBvictH. ayA ayAL@ew zrIr ilAyiEA puRAyiEA qeniRiyil. pE eedvin RiyAM. 3-4 ayA pRudIsyiElew e@* qeniRiyAM. ayA teR zrIrilAyiEA puRAyi EA qeniRiyil. pe eedv inRiyAM. vizdIkriA k}iyA ciletAe av Ek@. mxYnH c riA pAwilA kArYLANyA EktH . 5 ayAeLEAel oveni {A zMs nwM. qiluM aet eiyAyiriil. qeR dQblY eLi mAEm {A zMs nw. 6 pE qniH qei zMs nwNemei, {AenA vifH F iyAkil . kArNM, {A stYmA pRytH. pE, {A zMs nwAet ekAH ? kArNM, {A ec@ kAkyM pRy EkkyM
evLiAwk oLici stYM puRA NH o evLiAwH. ov 12+2 mt 5 very vAkYLi epQelAsH opE teRic @ te divAdiyAkAM. pRudIsA nl mxY mrNAnrM EpA lM.

{A aznAyi q s titiluM qni lyH. qA aBimAniA t eeDrY m orAeLilumei {AM aen eeDrYvAnAM. (o men EAelyAeNeR sMsArM) 22 mxY qAyArAENA? {AM aEt. av yi AEyArAENA * {AM aEt. av aAhAmieR vMzArAENA? {AM a te. 23av isH t vien Uxi EvA? {Anven wt Uxi . (eneyAe pRyA qni kiRu te.) averA vLer kWinmAyi {A vic@. wt tvN {A twli k}iu. av erAELeR mnM {A shic@. pl tvN {A mrNEAww. 24 au tvN eyd tL@ew ziyAy 39 cAywi qni nki. 25m vYtY sHt smyLi qe vwiekAH awic@. ori kElERH {A mriA RAyi. m AvzYM {A k ECdLie@. atielA tvN o rAiyM piEdivsvuM {A kw li k}iu. 26vLer drM {A yA ecyHti@H. ndikLiluM kA miluM eydiwyiluM jAtik iwyiluM {A apkwi epi @H. ngrLiluM vijn Edz LiluM kwliluM {A apkwilA yi@H. t sEhAdrArAeNH nwikyM qA yTAi sEhAdrA alAvmAyvew wyiluM {A epi@H. 27 kWinvuM INiimAy EjAlik {A ecyHt. plEA}uM qniH RA wi k}iil. {A vizM, dAhi c @ M vlu. plEA}uM qniH hArM lBic i l . t {A vOmilAti. 28mH aEnkM zHn L@M Ayi@H. atielAH qlA sBkLiluM qni yANH. av erRicH qnieM tHkNHWyANH. 29meArA db l AnAEAe}Ae qniM dQb l YM aBvewM. meArA pApiEl nyiw EAe}Ae qni vixmmAM. 30{A aBimAnievi atH {A dblnAeN etLiyi
qAy, yi Epk. AEylY eydew m@

12

1569
ec@tinRM L@k qei ktAtiriNM. 7qA qni nke atH-t sMBvLUew zYLi {A ah riAtiriNM. aen mAsMi EvdnAjnkmAy zHn* qni nkeiri. sAAeR dt eR pi aete wt pIfiiA v. ahriEA e}Ae aete hiMsi. 8Q Evdnk qi niewNemH {A kAviEnAwH m tvN yAcictANH. 9 pE kAvH qEA w pRu, nin qeR p mti yAM. dQblYi, qeR zi mtA. atinA qeR dQ blYeLecAli {A zMs nw. aEA isH t vieR zi qi vsiAM. 10 a ekAH dQblYi {A isHt vieR Epri aBvi apmAn iluM kxHwAwiluM pIfniluM buimiluM {A sEAxi. kArNM, dQblYilANH {A z nAtH . qni zH n L@A EA}uM {A sEAxi. etlAM isH t vi EviyANH . {A INitnAEA {A yTA i znAkyANH . atinA ArYLi {A sEAxi. ekAriiel ist H YAnikELAwH epQElAsi sE H nhM 11{A o EBAxenEAel sMsAri kyAyi. pE niLAeNe eAH en ecictH. qei ni nl pREytAyi. {A omieliluM mAEnyM m@ mikc aeAsHtlAri niH o@M tAe}yl. 12{A niELAewAA yiEA, {AenA aeAsHtl nAeN {A etLiyiciuH.- {A awyALL@M, atH-tL@M, vIrYv ikL@M* kANic@. vLer mEyA ewyANH {AnietAe ecyHttH. 13m@ sBk kiiyetl A M niM kii. o vYtYAsM mAEm Z+ {A
E v d n A j n k m A y z Hn zrIriel m_k. a w y A L . . . v I r Y v ] i k eedv ieR zmAy v]ik. eedvs hAyM wAet mxY ecAnAvil.

2 ekAriY 12+7-21

ni BArmAyil. atinH qEAw mi! 14{AniEA mAM tvNyM nieL sziA tARANH. ni H {AenA BArmAyirikyil . niL@EwtAy o vsHtvuM qni Ev. qni nieL mAM mti. mAtApitA nkA u oM EzKriARil. mAtApitALA ikAyi EzKriEtH. 15 ati nA qnietlAM ni n kA qni sEAxmH . {A qeeyM ni dAnM ec@M. {A nieL wt sHEn hicA niH qe Rc@ mA mAyi sHEnhiAnAEmA? 16{A nieA BArmAyii el vYmANH . qA {A kQzlArnAyieM kM pR H nieL vzIkric@evM ni k. 17 {A ayc eriluM v}i {A nieL viEcA? l! {Anen ecyHtiel ni RiyAM. 18{A tIeAsien niL@ew ywE pRuvi@. {L@ew sEhAdrenyM {A avEnAewA yc @ . tIeAsH nieL vic i lElA? oEr kArY oEr Avu ekAH {LivM ecyH t evH niRiyAM. 19{eLEA}uM niL@ew mi sVyM nYAyIkrikyAeN ni EtAEA? l . { eedvi milANH ArY eLlAM pRytH. { isHtvi mi etlAM pRykyM ec@. ni {L@ew iy suX LANH. { ec@ oAErA v]i yM nieL zrAAnANH; 20 {A niL@ew aw vEA ni {A #hiEpAel yi ieliElA q ByiANH {Ani ec@tH. {A qAyiriN em ni #hiEAel {A yieliElA qM {A By. niiwyi tM, asUy, EkApM, sVAt, dBAxNM, H, ah, zy}M qivy AkAem {A By. 21{A vIuM niL@ewywE v EA, qeR eedvM qe niL@ew mi vinItnAiEyAem {A By. niiwyi cilew

2 ekAriY 13+1-14

1570
elRiyk (ni vizVAsill jIviet keiyA). 6 pE { prIyi EtAi iel ni kANAem {A tYAzi. 7ni eteAM ecAtiriEti { eedv EAw Ai. { prI jyic @ qtH L@k kAtH DAnml. pE { prIyi EtA@ qtH L@k cii evi EpAluM ni zriyAy ec@keytA DAnM. 8stYvi mAy ec@vA {Avil. stYi nir ec@vAEn k}iy. 9ni zeri, dbl rAti { sEAxEm yZ. ni kAkEey { Ai. 10 qeR asA iYilA {Aniet}uytH. {A vEA nieL ziiA qeR kH pEyAgiAtiriAnA {Aniet}utH. nieL zrAA nANH, nziiAnl eedvM qniH aDikArM nkiytH. 11sEhAdrEr, EA {A viw pRy. pUrAyiriA mik. {A pRveyAe ec@k. pr sHprM aMgIkricH smADAnEAew jIvik. aEA sHEnhieR yM smADAnieRyM eedvM ni ELAewAAM. 12 ni prsHprM aBivAdYM ec@EA oAErAM viMbnM nk. 13niH ql A viri niM aBivAdY 14kAvAy EyisH t . vieR pyM eedvieR sHEnh vuM priAAvieR AyHmyM niELAewlAvErAwM Ayirie.

pApk qe d+KitnAM. av tL@ew ai, eelMgik pAp, nANMek v] ik dxHk qivyHH pApi AmlM qni d+KmAM. aYmRiyikL@M zMskL@M {A niL@ewyiwyiEl vIuM vM. a mAM tvN yAyiriM. oAErA prAtiM a zriyAeN pRyA rEA mEA EpAyiriNM.* qtH oAi k. 2 rAM tvN {A niELAewA mAyiEA {A niL@ew pApLi mRiyi ti. EA {A niLi ni vLer akelyAeNiluM pApM ecyH t m@vM mRiyi t. {A vIuM vEA niL@ew pAp nimiM nieL ziiM. 3 isHt vANH qilUew sMsAriet tinH ni etLivuEvNM. nieL ziiti isH t db l aeltANH qeR etLivH. qA niLi isHt znANH. 4Uzit nAyEA av dblnAyi q zrite. qA avni EA eedvieR ziyi jIvi . isHtvi { dblrA eN stYmA. qiluM ni Evi { eedvziyA isHtvi jIviM. 5 ni sVyM EnAk. ni vizVAsilAENA jIviet sVyM priEzADik. EyisHt niLilue niRiyAM. qA prIyi ni prAjy eA, isHt niLi vsii

13

oAErA ... EpAyiriNM rNi v. 19+15.

glAtYH q}utiy ElKnM


glAtY ElKnM aeAsH t lnAy epQelAsi nitH . aeAsH t lnAkA, {A mxYrA etrewev nl. mxYri niM ayyHe vml. EyisHtvuM pitAvAy eedvvumANH qe aeAsHtlnA ieywtH. eedvM ovnANH Ey vien mrNi niM yictH. 2 isH t vi qEAewAm qlA sEhAdrLi niM zMs k. glAtYyiel sBktANH tH. 3pitAvAy eedvvuM kAvAy EyisH t vuM niH pyM smADAnvuM nke q {A A i. 4 new pApAyi Ey avene ekAw. nAM jIvi dxHw ElAki niM mrAAnANH Ey ecyHttH. atAyi pitAvAy eedvieR aBIxHwM. 5 mhtVM qeEM eedv itAke. Em. o stYsuviEzxEm Z kAli mH te piw vA eedvM nieL viLic@. isHt vilUew gtmA aveR pyi lANH av nieL viLict. H qA {A nieLi atH-tADIn nANH! ni Enrete piiri ykyM vYtYsHt suviEzxi vizVsikyM ec@. 7yTA i meA stYsuviEzxmil . qA cil nieL ek ciA }ilAkyANH. av isHtvi eR suviEzxi mAM v vA #hi. 8 { ni ELAw stYsuviEzxM pRu. ati nA { teEyA, sVi nieA dtEnA niELAw meA suviEzxM pRA av zpi
6 al

ewM. 9 {Ani EnrE pRi@H. EA vIuM pRy. ni Enr ete suviEzxM sVIkrici. r ApiA meA mAM o v pRyevi av zpi ewM. 10qe sVIkrivA jneL okyANH {AenAENA ni EA}uM vicAritH. al; eedvM oven mAmANH {A Itiew A mitH . {A mxYer ItiewA mikyAENA? {A mxYer ItiewAnA#hi c@evi {A EyisHtvieR dAs il. epQelAsieR aDikArM eedvdM 11sEhAdrEr, {A nieL pEd zic suviEzxM mxYklitM al q niLRiyNem {AnA#hi . 12qni mxYri nil suviEzxM lBic t H . mxYrAM qe suviEzxM pWiicil. Ey isHt qni nki. {A jn ELAw pREy suviEzxM av qe kANic@. 13qeR pUv j IviteRic @ ni Eki@H. {A eyd mti lAyi. eedvieR sBey {A vLerEyeR pIFiic@. {A sBey lAyHm ec@vA mic@. 14 {A eyd mtiel o EntAvAyieA irikyAyi. {A qeR Ayilu mEnkM eydErA emcmAyi vic@. new pU v i kew prrAgtmAy c piwrA {A mAerAL@M mic@. 15qA {A jniti m Ep eedvi qeRic@ EtYk mAy ptiyAyi. atinA eedvM teR kNyA qe viLi

glAtY 1+16-2+12

1572
nwA nibicil. {H Q kArYeLi sMsAriEtH v zYmAyi. kArNM, cil kpw sEhAdrA {L@ew smhi rhsYmAyi Evzici. isHt vi { sVAtei aRiyvA av cArAerEAel v. 5qA kpw sEhAdrA H vzYmtH oM { sti cil. suviEzxieR stYM ni Ayi wvA { #hic@. 6 DAner kANe A {A sMgi suviEzxM mAi yil. (av DAnErA aDAnErA qtH qnieA kArYml . eedv inH qlAvM smArANH) 7qA Q EntA, peAsienEAel qniM o EtYk EjAli nkiyi@ e ku. eydErAw suviEzxM aRiyivA EjAli eedvM peA si nki. aEpAel, jAtikELAwH suviEzxM sMgivA EjAli eedvM qni nki. 8 o aeAsHt lnAyi viA zi eedvM peAsi nki. eyd Evi y o aeAsHtlnANH peAsH. eedvM qniM o aeAsHtlnAkA zi nki. qA eydrlA vEviy o aeAsHtl nANH {A. 9yAEAbuM peAsuM EyAhAmANH EntALAyi kAN ewtH. qniM ti EtYk vrM eedvM ti@eH av ku. atinA av qeyM bbA sienyM sVIkric@. bbAEs, epQelAEs ni eydrlAv ew awEl EpAkNemH { sti. { eydew aw E epAyHeAAM qH peA suM yAEAbuM EyAhAM pRu. 10o kArYM mAEm {ELAwv aBYic@Z, pAveL shAyi A oANemH . tANH {A yTAi ecA a#hicM. peAsi etiey epQelAsH etLiyi 11peAsH aeYAYyi vH etAyi cil ecyHt. av eti EAyekAH {A peAsienti 12tANH rAyi. sMBvic t H . peAsH aeYAYyi dYM v

c@. 16teR puenRic@ suvi EzxM {A jAtikL@ew wyi sM givA eedvM zic@. atinA eedvM teR mkenRicH qe pWi ic @ . eedvM qe viLic E A qniH o mxYni niM shAy EmA pEdzEmA lBicil. 17eyzElmi lu aeAsHtler kAvA {A EpAyil . {A aeAsH t lnAM mEp av aeAsHtlArAyi . qA pkrmAyi {A aERbY yiEl EpAyi. piIwH {A dm sHekAsiElH mwi. 18m vx EzxM {A eyzElmiEl EpAyi. {A peA sien kANAnA#hic@. {A peA sienAM ptinu divsM tAm sic @ . 19 EyvieR sEhAdrnAy yAEAbien o}icH meA aeAsHt lenyM {A kil. 20{A q}u Q kArY epALiyelH eedv inRiyAM. 21 piIwH suRiy, kilikYA BAgLiEl EpAyi. 22eydYyiel eesHtv sBk qe Enre kiil . 23av qeRicH tH EkiEyZ+ Q mxY neL pIFiivnANH. qA ori v nziivA #hic aEt vizVAsM te EA jnELAw pRy. 24 Q vizVAsik qeti eedve puk}Hi. mH aeAst H l epQelA sien sVIkric@ ptinAlu ekAli EzxM {A vIuM eyzElmiEl tiriek EpAyi. {A bbAsiEnAewAM tIeAsienyM iyANH EpAytH. 2 {A EpAkNem eedvM kANic ekAANH {A EpAytH. vizVAsik L@ew EntAvAyivew awH {A EpAyi. {A oyHAyEA mxYErAwH {A jAtikELAw sMgi suviEzxM pRu. qeR v]i, peyM EA} eyM nixHPlmAkAtiriA, {A sMgitH av mnilAN em {A #hic @ . tIeAsH qEAewAM Ayi. av o yvnnANH. 3-4qA Q EntA tIeAsiEnAw EpAluM pricHECdn

1573
EA jAtikELAw ew av Bi kyM wepwkyM ecyHt. qA yAEAbH ayc tAM eyd aviEw vEA peAsH jAtik ELAewAic @ EBAjnM nii. peAsH jAtikL@ew wyi niM sVyM o}iu mARi. qlA jAtikL@M pricHECdn k}iNM q vizVsi eyder peAsinH BymA yi. 13atinA peAsH o kpw BiArnAyi. tr eyd vizVAsikL@M peAsienAM Ec . atinA avM kpwBiA rAyi. bbAsu EpAluM ey dew Q v]iyi sVADIni eu. 14Q eyd ecyHtete {A ku. suviEzxieR stYM av piwil. qlA eydM EkviDi {A peA siEnAw pRu. peAEs nI o eydnANH. qA o eyden EAel jIviil. nI jAtikLi ovenEAelyANH jIvitH . aEA jAtikeL eyderEAel jIviA nibitH qinH? 15n eyd jAtikLAEyA pApikLAEyA al jnictH. n eydrAyANH jnict. H 16pE nYAy mANM piw ekAH orA eedvmAek nItikriewkyil qH nmRiyAM. EyisH t vi lu vizVAsmANH oven eedvm Aek nItIkritH . atinA nAmM isHtEyvi vizVsic@. kArNM nAM eedvmAek nItIkri ewNM. aen nAM eedvmAek nItIkrie@, nYAymANM pAli cekAl, isHtvi vizVsi c ekAu mAM. nYAymANM pAli tinA ovM nItIkrie wil. 17 nAM eyd isHtviEl v tH, eedvmAek nItikriewAnA NH. atinA nAmM pApikLAyi q vYM. isH t pApe EA/Ahii qti a mEA? tIcyAyM l. 18{AEp ic kArY vIuM pWiivA wuk v}i {A qee pAp i l i c @ ekAwkyANH . 19nYAymANiEvi jIvi {A nii. nYAymANmANH

glAtY 2+13-3+6

qe ekAtH. eedvi Evi jIvivM {A nYAymAN i mric@. {A isHtvienAM rizi ekAle@. 20atinA {A Q jIvi jIvitM yTAi qERtl- isHtvANH qi jIvi tH . {AniEA}uM qeR zrIr i jIvi q vrikiluM vizVAsM ekAH {A eedvieR puni jIvi. EyvANH qe sHEnhictH. qe riA nAyi av sVyM nki. 21 Q dAnM eedvi nitANH. dAnM {A nirAkriil. qekAe A, nYAymANM ne eedvmA ek nItIkrimAyiei isHt nmEvi mriEivmAyi il. vizVAsM v}iyANH eedvA #hM vtH EyisH t vieR riziel mrNM glAtYyiel jnELAw vLer vYmAyi pRyetANH . qA ni vLer EBAxArANH. 2 nieL kbLiivA ciler ni avdic @ . Q o kArYM qEAw pRyk+ ni qen yANH priAAvien sVIkrict? H nYAymANM pAlicekAAENA Avien ni kiiytH? al! suviEzxM EkekAAENA ni Avien sVIkricM vizVsic M? 3AvuekAH niL@ew jIvitM isHtvi wi. EA ni L@ew te ziyA a wvA ni miemEA? a EBAx mANH. 4ni vLer aBvictANH. aBvLyM PlnYmAN emEA? a vYmAewkyi elH {A tIi. 5ni nYAymANM piwekAA ENA eedvM Avien ttH? al! ni nYAymANM piw ekAAENA eedvM niL@ew wyi atH - t vic t H ? al ! ni suviEzxM Ek@ vizVsic ekAH eedvM aveR Avien ni trikyM atH-t v ikyM ecyHt. 6 aEt kArYLANu aAhAmien RicH tiev}ukLi pRytH,

glAtY 3+7-19

1574
yiiriei * vYi o zApi kI}ilANH qH tiev}u i q}uteiri. 14 eedvM aAhAmi vA ekAw EpAel eedvA#hM kiviDM isH t ql A M ecyH t . a#hM isHt v}iyANH vtH. isHt nmEvi mric t inA eedvM vAgHdAnM ecyHt priAAvien nmH kii. vizVsiv}i Q vAgHdAnM nm lBi. nYAymANvuM vAgd H vuM sEhAdrAEr Q o dAhrNM nvA qe avdi k. ov meAvmAyi nw niymeRic @ vicArik. niymM oQEdYAgikmAyi aMgIkric EzxM yAetAvM niymi qeiluM iEcA sAYml. 16eedvM aAhAmiEnAwM aveR stiEyAwM vAgHdAnM ecyHt. ni eR stikELAwM q eedvM pR il. (atH aEnkM Eper amA M. qA eedvM pRtH qe A nieR sti EyAwM qA NH. tH o vYiey ANH amA tH. atH kisHtvANH.) 17 tANH {AnmAtH . nYAymANM EyAgi ekAuv ti vLer mEp eedvM aAhAmi vAgHdAnM nki. nAi mtH vx EzxmANH nYAymANM vtH. atinA nYAymANinH eedvM aAhAmi nkiy vAgH d AnM lMGivAEnA niymM Ru ecAEnA sAYml. 18eedvM vAgHdA nM ecyHt kArY nYAymANM piwk v}i EnwA k}iyEmA? l! nYAy mANAsrNA aArY nm lBiemi eedvieR vAgHdAnM atH nm tril. qA eedvM aAhAmi ekAw vAgHdA nilUew, teR a#h tw EmmilAet dyApUvM ekAw. 19aEA qiEviyANH nYAymANM? jn ec@ dxHk
15sEhAdrI

aAhAM eedve vizVsic @ . eedvM aAhAmieR vizVAse sVIkric@. atH aAhAmien eedv mAek nItIkric@. * 7atinA vizVAsm ArANH aAhA mieR yTA m. 8 BAviyi sMB vietAeN tiev}uk pRy. eedvM jAtikeL avew vizVAsM v}i nItIkriM qH ti ev}uH pRy. Q suviEzxM ti ev}uk pRyEpAel aA hAmiEnAw EnrE pRi. aAhAEm, miyiel qlA jntey yM a#hiA eedvM nie p EyAgiM. * 9aAhAM a vizV sic@. aAhAM vizVsicekAH ag] h ItnAyi. a teyANi M. vizVsi qlAvM aA hAM a#hie EpAel ag] hItrAM. 10qA eedvmAek nItIk riewtinH nYAymANM pi wv o zApi kI}ilANH . qekAeA tiev}uk pRy, nYAymANi q}u teiri kArYeLl A M o vYi ecNM.* av qEA}uM asriieli av o zAp i kI}ilANH . 11atinA o vYiyM nYAymANM mlM eedvm Aek nItIkriewil q vY mANH. vizVAsM ekAH eedvsmM nItIkriev nitYM jIviM. * qH tiev}uk pRy. 12nYAymANvuM vizVAsvuM ol; a meA pAtyANH pEyAge wtH . nYAymANM pRy, nYAymANAxH W AnA jIv keA #hiv nYAy mANM pRy kArY ecNM.* 13nYAymANM o zApM niEli@. qA isHt nmAyi sVyM zApi viEDynAyi. atinA av zApM niniM qw mAi oveR zrIrM mri i
aAhAM ... nItIkric@ l. 15+6. aAhAEm ... pEyAgiM l. 12+3. nYAymANi ... ecNM v. 27+26. vizVAsM ... jIviM hb. 2+4, ERAm+1+7. nYAymANAxW H AnA ... ecNM ElvY. 18+5.

mri iyiwk et@ ecyHttinH vDi ewveR zrIrM apmAnmAA mri iyiwM. EyvieR riM aenyAeNH epQelAsH sUcii . v. 21+22-23.

1575
evLivAvAnANH nYAy mANM. aAhAmieR EtYk pi wcAvkAzi vver nYAymA NM w. Q piwcAvkAziey iyANH eedvieR vAgHdAnM. dt A v}iyANH nYAymANM nke tH. nYAymANM mxYH eekmA RA dtA EmAezey wnilAr nAi. 20 qA eedvM oven Z qekAuM o BAgEm et vEA}uM o wnilAreR v zYmil. EmAezyew niymieR vzYkt 21eedvieR vAgHdAneti rANH Q nYAymANM qH t mAEA? l ! jIv dAnM ec@ o nYAymANM e vriki nAM nYAymANM v}i eedvmAek nItIkrieEen. 22qA zriyl, kArNM s vM pApA bnilAei ri qANH tiev}uk pR ytH . qANH tiev}uk en pRytH ? vizVAsM v}i vAgHdAnM nkew ekAANH atH. EyisHtvi vizVsi vANH vAgHdAnM nkiytH. 23Q vizVAsM vti mEp nAemlAvM nYAymANM mlM twvu kArAeirikyAyi. v ekAiri, vizVAsieR vITi eedvM ne kANiMver nm H sVAtYmilAyi. 24aEA isHt viwM ver nYAymANmA yi new ritAvH . isH t vti EzxM nmH vizVAsM v}i eedvmAek nItIkriewA k}i yM. 25EA vizVAsieR v}i gtmAyiri. atinA nAM niy mieR kI}i jIviil. 26-27 ni qlAvM isHtvi jH{AnsHnAnM iri. atinA nieLlAvM isHtvien Dri eiri. isH t Eyvilu vizVAsM v}i nieLlAM eedvmLA eNH tH vYmA. 28EA isH t vi eydM yvnM ti vYtYAsmil. awimkL@M sVt M ti vYtYAsmil. puxM OIyM ti Evtirivil. ni

glAtY 3+20-4+9

qlAvM isHtEyvi oANH. 29ni isHtvivrANH. ati nA ni aAhAmieR sti kLANH. eedvM aAhAmi nkiy vAgHdAnM ekAANH niH qlA eedvA#hL@M kiiytH. niELAw {Ani pRyA # hi. anrAvkAzi o i yAyiriE orwimyi niM avnH o vYtYAsvumil. anrAvkAzi qlA wmAvkAzL@M vhi q zHnml. 2 qekAeA av iyAyiriE aven sMr i qlAveryM av as riEH. qA pitAvH ni yic AymAEA av sVt nAM. 3a teyA nEwyM iti. nAmM ori ikeLEAel yAyi. Q ElAkieR nip EyAgmAy niymL@ew awimkLAyi nAM. 4qA zriyAy smyM gtmAyEA eedvM aveR puen ayc@. eedvpu o OI yi niM jnic@. eedvpu nYAy mANi viEDynAyi jIvic@. 5 nYAymANinDInrAyi jn L@ew sVAtYe vAuvA t viDmANH eedvM ecyHttH. ne aveR mLAkyAyi eedv ieR EzYM. 6 ni eedvmLANH . atinA lANH niL@ew XdyiElH eedvM teR pueR Avien ayct. H AvH Ek viLi. aA, iy pitAEv. * 7atinA niEm ni awimkLl. ni mLA. tA vAgH d AnM ecyH t kArY eedvM nin tM. kArNM nI av eR iyANH.

glAtYErAw epQelA sieR sE H nhM 8 pH niH eedve aRikyi lAyi. yTAmlA eedv ni awimkLAyi. 9 qA yTA eedve ni EA aRiy. stYi eedvinANH nieL aRiyAvutH. atinA mH piwi dblvuM pEyAg EyAgYvuml A cLiElH
abA q pdinH arAmY BAxyi aA qM.

glAtY 4+10-29

1576
yiriNemH {A #hi. aEA qeR sMsArrItiyM mAA em EtA. niEvi q ecNemH EAeLniRiuwA. hAgArieRyM sARAyewyM mAtk ] 21niLi cil EA}uM EmAez yew nYAymANi kI}ilAkA #hi. qEAw pRy, nYAy mANM qA pRyet ni RiyAEmA? 22tiev}uk pR y aAhAmi ru mL@Ayi eH. o pueR a awimyA yi. mvELA sVtymAyi. 23awim OIyi ni aAhA mieR pu trItYAyANH jni ct. H qA sVtyAyvLi ni puEnA aAhAmiEnAw eedv ieR vAgHdAn kArvuM. 24Q stYkT o criM nm t. Q ru OIkL@M eedvvuM mxYM tilu rH niymeL EAelyANH . sInAyimlyivc H eedvM cmc@ nkiy nYAymANmA eNAH. Q niymi kI}uv awimkeLEAelyANH . hAgA Q niymM EpAelyANH. 25atinA aER bYyiel sInAyimlEpAelyANH hAgA. av lQkIk ngrmAy ey zElmieR cimANH. etA awim ngrvuM atiel nivAsik awimk L@mANH. 26 qA sVIy eyzElM sVtyAy OIeyEAel yANH. atH new ayANH. 27ti ev}ukLi en pRy. mLilA OI sEAxvti yAke. jM nkA av sEAxA EGAxi e. kArNM ni oriluM Q@EnAvBviciil. BA vuvELA kAkiniyAy v wt uL@v LAM eyzAvH. 54+1
28-29 aAhAmieR o pu trItYAyANH jnictH. qA aA hAmieR tr mk eedvvAgHdAnM ekAH priAAvieR ziyA lA jnic t H . qeR sEhAdrI sEhAdrAEr, aH yisHhAH yi

nieLi mwNM? vIuM ni H aArYL@ew awimyAkENA 10EtYk divseLRic@M mAs eLRic @ M EtYk sBeL Ric@M vxeLRic@M nYAymA NM pEdzitH ni EA}uM piw. 11{A niH Evi By. niEviy qeR yM vYmAEmA q {A By. 12sEhAdrEr, {AM ori nieLEAelyAyi. atinA niL@M qeEAelyAk. EnrE nieLni vLer nlvrAyi. 13qekAANH {AnAdY tvN ni L@ewywE vet ni oA AmElA? kArNM {A ErAgi yAyi. {A niELAwH suvi EzxM sMgicEA}Ayi atH. 14qeR ErAgM nieA vliy BArmAyiiriAM. qA qEAwH ni o evRuM kANic i l . ni qe tirsHkricil. eedv i ni o dten qv mANH ni qe sVAgtM ecyHttH. {A EyisHtev EpAelyANH ni qe sVIkrictH. 15aEA ni vLer sxHwrAyi. qvi ewEAyi sEAxM? qe shA yiA sAYmAyetAeyM ni ecyHttH {AEnA. k}iyemi ni niL@ew kk }He wH qni tEen. 16qA EA {A stYM pRekAH niL@ew zuvAyi qAENA? 17 nieL EriiA av kWin yM nw. qA ni nltl. nieL sVADIniA # hiv nieL {etirA A mi. ni averylA et mAeryM piwrAtiriA av #hi. 18Aew lYM nltAeNiEl avH niLilu tAlrYvuM nA. tH qlAyHEA}uM zriyANH. {A niL@ew oM EA}uM akel yiriEA}uM zriyANH. 19 qeR uEL, or yew svEvdn EpAel qni nieLRic H Evdn EtA. ni isH t vienEAelyAM ver qniitH aBvewM. 20EA qni niELAw ew

1577
EpAel niL@M vAgH d An ieR stikLANH. trItYA jnicv vAgHd puen pIFi ic @ . EA}uM aen te. 30qA tiev}uk qA pRytH? awim OIEyyM av L@ew stiEyyM puRAk! sVt OIyew mk teR a etlAM lBi. qA awim OI yew mknH oM lBiil. 31atinA sEhAdrI sEhAdrAEr n awim OIyew mLl . n sVt OIyew mLANH. niL@ew sVAtYM pripAlik isH t ne sVtrAiy ekAH nmH sVAtYmH. nYAy mANieR awimtViEl tiriek EpAyi mAM sMBviAtiri A Rc @ nik. 2 i! epQelAsAy {A pRy. pri cHECdn * vrAyi nYAymAN iEl ni tiric@ EpAyA isH t vieneAH nieA EyAjnvumil. 3 vIuM {AEnAErA eryM tAI ece. ni sVyM pricHECdnyH stik yAeNi nYAymANM pUmAyM niLsriNM. 4nYAymANM v}i eedvmAek nItIkriewA mikyAeNi aEA isHt vilu niL@ew jIvitM avsAni kyM eedvkNey tYjikyM ecyHt. 5 qA vizVAsM v}i eedv mAek nItIkriewAemH pri AAvieR shAyA tI ic@ekAH nAM kAiri. 6 o v EyisHtvilAyiriEA av pricHECdn vEnA, a#c iEyA qtH aDAnmANH, sHEn hilUew vi vizVAsmANH atiDAnM. 7stYM asric @ ekAH , ni eLA nl oAM oAwkyANH. stYpAt piwtH nivA rANH nieL Eriic t H ? 8 ErN nieL viLic v ni nitl . 9 sUik! alM puLimAvH m}uv
pricE H Cdn qlA eydA bAlkA ewyM liMgieR a#cM mRic@kL yNemH eedvM aAhAmiEnAwH niymM ecyHti.

glAtY 4+30-5+19

mAviEnyM puLii. 10}yH zyL@mAyi vvew zy Li ni vizVsiyiel k Avi {A vizVsi. ar Ar teyAyAluM zii ewM. 11qeR sEhAdrEr pricHECdn Nem {AnAeryM pWii il . aenyAyievi {AeninH pIFiiewNM. pri cHECdn Nem {A pWii kyAyiei rizieniy qeR sMgM zHnkrmAvilA yi. 12nieL zlYew A pricHECdnyew ew aMg ECdvuM* ew ieyi q {AnAzi. 13qeR sEhAdrEr, sVtrA kA eedvA viLie ni, niL@ew pApM niR sVye ItiewA sVAtYe o o}ik}ivAyi pEyAgiti pk rM sHEnhEAwew prsHprM U xec@k. 14nieEAel te anY EryM sHEnhik qti m}uv nYAymANvuM pUiyAeiri . 15ni prsHprM New kyM EpArAwkyM ec@kyAeN i sUik! ni prsHprM pUmAyM nziiM. AvuM mxY tiyM {A niELAw pR y Avien piw jIvi kyAeNi niL@ew pApM niR sVyM #hi dxH ArY ni ecil. 17 new pApM niR sVyM #hiv Avi M, AvA#iv pApM niR sVyiM qtirANH, av prsHp rvimANH. atinA ni yTA i #hi kArY ec@il. 18qA nieL nyi vA Avien avdiemi ni nYAymANi viEDyrl. 19eelMgikmAy asAAgIktVM, iyilAyHm, apmrYAdyAy ep
16atinA

aMgECdnM puxeR eelMgikAvyv mRic@ kLyk. priECdnM EpAel teyAytinA epQelAsH Q vAH pEyAgikyANH. vYAj pEdzker RicH epQelAsH vLer tHkNHWAlnA yi.

glAtY 5+20-6+17

1578
7eedve viA k}iyem k vifHFiM atH. ov vitcEt ekA. 8 ov teR pApM niR sVye t]pt H iewA tANH nweti atH avnH nitY mrNM ekAuvM. qA ov Avien ItiewAnANH nw eti atH avnH nitYjIven Avi ni ekAu tM. 9 nAM n ecyH t tLrtH . nAM mM EpitH. 10 n nl tY wA nitYjIveR ktimNik tYsmyH nm lBiM. avsrM ki@EA nAM ql A vM n ecNM, viEzxic@M vizVAsikL@ew wMbievErAwM.

mAM, 20vYAjeedveL rADik, mvAdM nwk, evRuk, zHn L@Ak. asUyAluLAk, vLer EkApixHWrAk, tkArYM EnAv rAk, prsHprM }M s]xHwik, 21viBAgIyt vLk, mdYpArA k, sMsHArrhitmAy EGAx nwk, EpAely m@ kArY ec@k qivyANH new pApM niR sVyM ec@ kArY q vYM. EA}e EAel puM {A nieL tAI ecyH t i. 22ArY ec@ v eedvrAjYi kAkyil . qA o nYAymANvuM ete pRyA sHEnhvuM nvuM smA DAnvuM myM, 23dyyM nyM vizV sHttyM sQmYtyM niyN vumANH AvH ntH. 24 isHt Eyviv avew p}y sVA vicArL@M ec@vAnA#hic dxHL@M tYjicH avew pApM niR sVye rizi tRc @ ekA. 25nmH new pujIvitM Q GM mt AytinA nAM AvumAyi rjH{iEAew jIviNM. 26nAM gvixHwrAkAtirikyM meA rAeL NHWi piwiiAtirikyM, asUyewAtirikyM ecNM. prsp H rM shAyik sEhAdrAEr, niLielAv pApM ec@ q vriki, niLi Iyt v aveR yw EpAkyM sQmYtEyAew zri yiEl ekAuvrA sVyM ElABi trAkAet sUicH, aven shAyi kyM EvNM. 2zHnLi prsHp rM shAyicH yTAmAyM isHt vieR nYAymANe asri k. 3aDAni y ov sVyM DAniey kevi av sVyM vifHFiyA. 4o vYi te, anYmAyi tArtmYewA et sVkeL viDie. ati av sVyM aBimAniAM. 5 oAErA M avrvew rvAditVM e wNM. 6e e d v I E k A p E d z pWic@ ekAiriv tni nl vsHteLAeyM aYApkmAyi pvyHNM.

epQelAsH teR kH ni 11{Ani sVyM q}ukyANH q vliy arLANH {ApEyAgi c i rietH kAluM. 12isHt vieR rizien* piwA pIFiiewem kv eydrA sVIkriewviDM pricHECdn A nieL nib i. eydrA sVIkriewA nANH avritH ec@tH. 13pricHEC dn v te nYAymANM a sriil. qA nieL Eri ic t ieni pRu mdiA ni pricH E Cdn NemH av #hi. 14{A arM kArYeLi puk}H i pRkyil . q tIi. qeR puk}H li nidAnM new kAvAy EyisHtvieR rizANH. kA vAy EyisHtvieR ri mrN ilUew ElAkM qni UzitmAyi,* wAet {A ElAki mrikyM ecyH t . 15putieyA jnt eedv A s]xHwieu qtANH pri cH E Cdn vEnA, a#ciEyA qtienA DAnM. 16 Q niymM pAli qlAvM- qlA eedvm M- smADAnvuM kNyM lBi M. 17atinA niyM qni M
i s Ht v i e R r i z H mxYeR pAp ieR vilyAyi sVM jIv nkiy isHtvieR mrN kTyA suviEz xieR cimAyANH epQelAsH rizH pEyAgitH. UzitmAyi mriciri qM.

1579
wt zHn nkAtirie. qeR zrIrilu Q vw {A Ey isHtvieRtAeN kANi.* 18qeR sEhAdrEr,

glAtY 6+18

new kAvAy EyisH t vieR p niL@ew AvienAM Akeey {A Ai. Em.

Q vw ... kANi isHtvieni pWiicitinA epQElAsientirAy v aEhe pltvN mic@. atieR awyALmANtH.

qePsYH q}utiy ElKnM

eedEvcH C yA isH t vieR aeAsHtlnAy epQelAsH q {A q}u+ EyisHtviel vizVAsikLAy qePesAsiel eedvieR vi jninH. 2 niH new pitAvAy eedv ieRyM kAvAy EyisHt vieRyM pyM smADAnvuM zM si. ist H viel IyA#h 3new kAvAy EyisHt vieR pitAvuM eedvvumAyvnH sH t ti. isH t vi eedvM ql A IyA#hL@M sVi nm nkiyiri. 4 ElAks]xHwi mute eedvM isHtvi neL tirew. av mi nAM pri M milAvM EktinH teR sHEnhM nimiM eedvM ne tirew. 5 ElAks]xHwi mE ne EyisHtvi teR sVM mLAvA eedvM tImAnici. eedvM #hictH atAyi. at ven sEAxiikyM ecyHt. 6 atH aveR atH-tkrmAy kANY inH puk}Hc AkyM ec@. av kANYM niElApM nm t. teR iyevnAy isHt vilUewyANH kANYe av ttH. 7isHtvi aveR mrNM ekAH nAM sVtrAe@. eedv ieR kANYsm] iyi nmH pApLi ni mAH. 8eedvM teR kANYM pUmAyM sQjnYmAyM ni EkAriecAriu. 9av teR rhsYptiey m}uv vijH{An iluM viEvkiluM ne aRiyi c @ . eedEvcH C aenyAyi. aetAe isHtvilUew niREvAnA yi aveR pripAwi. 10zriyAy

smyH teR pripAwik pUi yAkyAyi eedvieR lYM. isHtvien zirAieA H miyiElyM sViElyM qlA vsHtELyM iEcA eedvM pripAwiyi@. 11eedveR jnmAyi isHtvi av ne etrew. aveR #hinsric H {eL av eR L@kLAA eedvM kAElte ElAcici. qlAM teR tImA niM #himsricAi IvnANH eedvM. 12isHt vi dYmAyi tYAzyicvrANH {. eedvmhtVe { vA}HM qtinAlANH { tir ewetH. 13nieL sMbi c@M aen te stY pEdzmAy ryew suviEzxM ni Ek@. atu EkEA ni Eyvi vizVsic@. eedvM teR vAgHdAn msricH priAAvien ni nkieAH isHtvi av teR awyALM niL@ewEm cA i. 14eedvM teR jntyH vAgHdA nM ecyHtetlAM nm lBiem ti etLivANH Q priAAvH. atH eedvieR jntey pU sVtrAM. tieReylAM tY ik lYM eedvmhtVieR puk }HcyANH. epQelAsieR An {A nieL qeR AnkLi qEA}uM oA ikyM niAyi eedvEAw ni pRykyM ec@. kAvAy Eyvi ni vizVAse Ric @ M eedvieR jntEyAw ni kAu sHEnheRic@M Ekmt {A qEA}uM en ecARuH . 17new kAvAy
15-16aekAeAe

1581
EyisHtuvieR eedvmAy mhtVM niR pitAviEnAwH {AenEA}uM Ai. niH aven w tlRiyA shAyi viEvki eRyM aRivieRyM Avien eedvM nkNM qH {A eedv EAwH Ai. 18niL@ew Xd yi wt DArNyAA {A Ai. aEA ne etrewiritH qien tYAz niLRiyM. eedvM teR vijni vAgHdAnM ecyHtiri a#h svuM mh mAeN niLRiyM. 19vizVsi nmH eedvieR zi vLer mh AeNM niLRiyM. 20 isHt vien mrNi niM yie}u EliA eedvM pEyAgic aEt mh ziyANtH. sVIy l Li eedvM isHtvien teR vl vz i. 21eedvM Eyvien qlA BrNADipAriluM aDikArik LiluM zikLiluM rAjAAriluM DAniyAi. Q ElAkiElA aw ElAkiElA ziy qiEnAL@M DAnmANH isHt. 22eedvM qlAiEnyM isHtvieR ziyi kI}ilAi. sByHEvi qlAieRyM aDiptiyAyM (tl) eedvM Eyvien vA}ic @ . 23sB isHtvieR zrIrmANH. sB isHt vinA niRyHeiri. av qlAM qlAriluM pUmA. mrNi niM jIvniElH mH niL@ew IyjIvitM pApLAluM eedvvi v]i kLAluM m] t mAyi. 2 aet, mH ni pAp ecyHt@ jIvic@. lQkIk jIvitmAyi niL@EwtH. miyewEm dxHwzikL@ BrNA Dipen ni piw. eedve asriAvri drAAvH EA vi. 3 mH nL@M mxYerEAel jIvici. n niel pApM niR sVye sEAxiiA mikyAyi. new mnSM zrIrvuM kAMxicet lAM nAM ecyH. nAM dxHwrAyi. new jIvitrItimlM nAM eedvEkA pi viEDyrAEkiyi. me lAveryM EpAelyAyi nAmM.

qePsY 1+18-2+12

4 qA mhAy kANYm eedvM ne vLer sHEnhic@. 5 nAM IymAyi m] t rAyi. kArNM, eedvi viErADmAyi nAM pApM ecyH t i qte. qA eedvM nm isHt@viEnAewA putiyjIv nki. eedvieR pyAlANH ni rieiri tH. 6 eedvM ne isHt@viEnAewA M ykyM sVIy An Li avEnAewA ne kyM ecyHt@. EyisHt@vi yiri nmAyANH eedvM ecyHt tH . 7BAviyielM teR kANY ieR sm]i kANiAnAvuM viD mANH eedvM ecyH t tH . Ey isHt@vi nEAwH dyAluvAyieA ANH eedvM kANYM kwii tH. 8 eedvkANYA ni ri e@evANH {A amA tH. vizVAsilUewyANH niH p lBicM. ni sVyM ri cil. eedvieR dAnmAyi atH. 9 niL@ew v]ikLl nieL ri ct. H atinA orAM t sVyM ric @ evH ahriAnAvil . 10neL putiy mxYrAiytH eedv mANH. n nl v]ik ec@M viDM eedvM ne isHEyvi putiy mxYrAi. eedvM nl v] ik nmAyi sUNM ecyH t @ k}iu. nk ecyH t @ ekAu jIvite av nmAyi oiyiri.

ist H @vi oH piRvrA ni. eyd nieL a#cA q viLic @ . nieL a#c A q viLic eyd sVyM pricHECdnA q viEzxii c @ . (avew pricH E Cdn av te sVM zrIri ec@ tANH.) 12mH isHt@ niELAewAi l A yi q oAk. ni yi AEy pQrArlAyi. eedvM teR jntyH nkiy vAgHdAn L@ew niymL@M* niilAyi . ni tIkELA eedv eiy aRiEvA Ayiil.
11jAtikLAyi

niym p}y niymi eedvM teR jntymAyAiy krARuk.

qePsY 2+13-3+10
13aet,

1582
kyM ecyHt@. 22isHt@vi ni eydErAewAM iyiNe@ekA irikyANH. eedvM AvilUew jIvi lmAyi nieL pNi Ec.

o smy ni eedv i niM vLer akelymAyi . qA EA ni isHt@ Eyvi eedviEl ekAuvr e@. isH t @vieR rilUew yANH ni eedviElwtH. 14isHt@mlM nmiEA smADAnM H. isHt@ (eyderyM jAtik eLyM) omiic@. eydM jAtikL@M aviwyi o mtilu ekiy EpAel Evpirii. av pr sH p rM evRu. qA isH t @ teR sVzrIrM nk v}i evRu iERtAy mti tk. 15eyd nYAymANi aEnkM klnkL@M cL@mAyi. pE, isHt@ nYAymANM av sAniic@. viBAgM jnteyyM ti putiy mxYrAi oii kyAyi isHt@vieR EzYM. aen Ey smADAnM ApiM. 16rizilUew isHt@ viBAg iwyHm evRuH avsAniic@. viBAgL@M o zrIrmAyti EzxM aver eedviEl mwi eAuvrA isH t @ #hic @ . teR UzIkrNilUew isH t @ ecyHt. 17eedvi niM vL er ak k}ii nii wyi vH Ey smADAnM sM gic @ . eedvEAwwiviw yiluM Ey te ecyH t @. 18aet, nmel A vM isH t @vi lUew orAAvi pitAviEl vvA nvkAzmAyi. 19aekAH EA eydrlA ni viEdziyErA apricitErA al. ni eedvieR vijn EAewAm pQrAM eedvi eR wMbievmANH. 20 ni eedvieR wmtyilu o ekiwM EpAelyANH. aeAsHtl AM vAckemAiy awiR yilANH ekiwM pNiyiyi ritH. isHt@ teyANH vIwi eR Nil. H * 21 ekiwM m}uv isHt@vi pNi Eciri. isHt@ atien vLkyM atH kAvi o vi mirmAyiI
NilH mll H qM. o ekiwiel dYEM vuM DAnemAy klH.

jAtikH epQelAsieR v ] i ArNA epQelAsH q {A niEvi isH t @ EyvieR twvukArnA. 2ni L@ew nyHAyi eedvM teR p yA qni nkiyiri Evl ni aRiyvElA. 3 eedvM teR rhsYpti qni evLivAi . atieni RecAe {A q}utiyi@H. 4 {Aen}utiy Q kArY eLAe vAyic @ EnAEA isHt@vieniy yTA stY ei qnieRiyAM q ni mnilAA k}iyM. 5 mkAl Li jIviciver Q rhsY stYM aRiyiciil. qAliEA eedvM AvilUew rhsYM teR vi vAckAM aeAsHtlAM kAieAw. 6 stYM tANH+ jAtikM eyd erEAel eedvieR a#h Li pH. jAtikL@M eydM oEr zrIrieR avyvLA. av, eedvM EyisHt@vi n kiy vAgHdAnM p vyHkyM ec@ . suviEzxM mlM jAtikM a en qlAM ki@. 7eedvieR pekAH suvi EzxM pRyA {A o dAsnAyiri . eedvM teR ziyA a#hM qni nkiyiri. 8 eedvieR jntyi vuM niArnANH {A. pE isHt@vi eR steyiy suviEz xM jAtikELAw sMgivAnAyi eedvM qi p kANic@. pU mAyM aRiyA pA tri a yM vlutANH sH . 9eedv ieR rhsYptieyi jn ELAw pRy EjAliyM eedvM qe lic@. kAlArMBM mtte rhsYstYM qlAM s]xHwic eedv i nifmAyiiwkyAyi. 10eedvieR jH{AnM plrItiyi kANiemH sVlLilu

1583
qlA BrNADipAM zikL@M aRi yemtAyi eedvieR p ti. sByilUew avtH aRiyA sADiM. 11li mt eedvM ni yic t sric A NtH . eedvM teR niymsricH vic@. at v new kAvAy EyisHt@ vilUew niREvi. 12isHt@vi nmH BymilAet sVtmAyi eedvi mi niAM. isHt@viel vizVA silUew nm ecAM. 13ati nA, oriluM niEvi {An Bvi kxHwtk mlM ni ni/AhrAketH {AnBYi . qeR kxHw niL@ew mhtV mA. ist H @vieR sE H nhM pitAvi mi Anyi {A m@ . 15miyiluM sVilum ql A wMbM avni ni nAmM lBi. 16aveR mhtVM ekAH niL@ew Avi zi nkA {A pitAviEnAwH aEpi. aveR mhAy styA niL@ew arAAvien ziew A {A eedvEAw Ai . 17 niL@ew vizVAsM mlM isHt@ niL@ew XdyLi vsi em {A Ai. niL@ ew jIvitM sHEnhM ekAH EvRcM awiR pAkiymAke q {A Ai. 18niM eedvi eR qlA vijniM isHt@ vieR sHEnhieR vluM mni lAke q {A Ai. sHEnhieR vItiyM nILvuM yr vuM }vuM mnilAkEey {A Ai. 19etA vYiyHM pUmAyi aRiyAvutiluM mhr mA isH t @vieR sH E nhM. sHEnhM aRiyA k}ivH ni Ake q {A Ai. aEA eedvieR pUt ni Li niRyHewM. 20ni vi eedvi eR ziekAH nmH aEpiA vutiElA ciiAvutiElA aDi kM av viAM. 21avnH sB yiluM EyisHt@viluM qEA}uM qeEM mhtVM. Em.
14aekAH

qePsY 3+11-4+13

zrIrieR om kAvieR twvukArnAy {A, niEm eedvjnienAvM jIvivA niELAwBYi. 2 qEA}uM qLimEyAwM, sQmYtEyAwM wiyirik. mikyM prsHprM sHEnhEAew sVIkrikyM ec@ k. 3AvilUew ni iEc eiri. aen te wvA niAvuetlAM ec@k. smA DAnM nieL oAi tIe. 4 k zrIrvuM k AvumAtH. k tYAzyHAyiANH eedvM nieL viLictH. 5k kAvH, k vizVA sM, k sHnAnvumAtH. 6 k eedvvuM qlAiM k pitAvuM. av qlAiEnyM Bri. av ql A yiwvuM ql A iluM niRu ni. 7isH t @ nmH oAErAM oAErA EtYk vrM nki. oAErA M q ekAwNemH isHt@ niyic te oAErAM lBic@. 8 aekAH tiev}ukLi en pRiri, av kAzieR t LiEl EpAyi; av twvu kAer tEAewAM ekAuEpA kyM jn vr n kyM ecyHt@. sIn 68+18.
9 av yriEl EpAyi q pRytinemANH? dYM av miyiEl tAv qA NtinM. 10aekAH Ey tAE} v, av teyANH t LiEl EpAytH. av qlA sV M mkLiEly. qlAiluM avene niRyHAnANH isHt@ a ecyHttH. 11 aEt isHt@ te jn vrL@M nki. ciler av aeAsHtlArAi, ciler vAckrAi, ciler suviEzx sMgkrAi. ciler eedvieR jntyew iwyAM aYApk mAi. 12UxkAyi eedvi eR vijne tARAvAnANH isHt@ vr nkiytH. isH vieR zrIre zmAAnANH av vr nkiytH. 13nAem

qePsY 4+14-5+2

1584
Xdyi puM ApivA pWiieiri. 24 putiy mxY nAkA ni pWiieiri. eedveEAel yTAi nl M privumAM viDM yTA nEyAew putiy vYi s]xw H i eiri. 25atinA N pRy ni niNM. qlAyHEA}uM prsHprM stYM pRyk.* kArNM oEr zrIr i k}iyvrANH nAM. 26EkApm AEA pApM ecAniwyAk tH.* divsM m}uv EkApM evc@ ekAirikymtH . 27 pizAci nieL prAjyewA wnk tH. 28 EmAxHwAvH EmAxNM niNM. qiv EjAli ecNM. av teR eek n qeiluM ecA pEyAgie. aEA tni pAv pvyH A av k}iyM. 29dxic sMsArM ni nwA tirik. m@ver zrAMviDM Ev kArY sMsArik. aEA niL@ew vAk i ver a shAyiM. 30priA Avien d+KiitH. ni eedv iERtAeN eedvIksAY mANH priAAvH. t smyH eedvM nieL sVtrAem ti sAYmAyANH eedvM A vien ni ttH . 31zut, EADM, EkApM qiv oriluM kAA tirik. EkApic l RukEyA m@ ver EvdniiMviDM qeiluM pRykEyA ectH. dxHwtkeLAM viymtH. 32prsHprM dyAlu L@M ElAlXdymAvuk. eedvM isH t @vi niELAw mic EpAel niL@M prsHprM mik. eedvieR iye mLANH ni. atinA eedveEA elyAvA mik. 2 sHEnhi ERtAy o jIvitM nyik. isHt@ ne sHEnhicEpAel m@ver yM sHEnhik. isHt@ sVyM nm nki. av eedvi sugM niR v}ipAwM yAgvumAyi.

lAvM eedvpuenRic@ vizVA siluM aRiviluM omiMver Q EjAli wErH . nAeml A vM isHt@vienEAel pkVtyM pU tymvrAyi vLrNM. 14aEA nAM niyM ziLAyi riil . tirmAlkLA aEA@M EA@M }lu k EpAel mARu vrAyirikymil nAM. ne vifH F iyAA mivew putiy EbADnM nAM vzMv drAvukyil . etAeyA mAi ElH L@keL nyicH mArAA qlAviD tL@M av o . 15l, n stYM sHEnh EAew sMsAriM. qlAriluM isH t @vienEAel nAM vLM. isHt@ zir@M n zrIrvumA. 16zrIrM m}uv isHt@vien yi ciri. zrIrieR qlA avy vL@M oic@ Eciri. oAErA zrIrBAgvuM atAtieR EjAli ec@ . m}uv zrIreyM sHEnhi ziewi vLrA a shAyi . ni jIviE mAM {Ani niELA w pRykyM atilUkyM ec@ . avizVAsikeLEAel niyM jIvitH. nixHPlmAy cikLAN vEwtH. 18aveAM mnilA il. EkA AAekAA NitH sMBvitH. atinA eedvM n jIvite EnwAnvA vil . 19av l nxH w eiri . tL@ew jIvite et@ ecAnAyi av pEyAgi. wt wt et@k ecAnAN v tAlrYM. 20qA isHt@vi ni pWic kArY cIA rY EpAelyl . 21 aveni ni Eki@eH qniRiyAM. ni avnielvM pWiie i@H. aet, stYM EyvilA. 22niLiel p}y mxYen Epi kyM ak ecyH t @ jIviAtirikyM ecA ni pWiieiri. dxH v] i k mlM L@k vitrAti nA p}y jIv nzic@ekAE yiri. 23qA ni niL@ew
17 kAvinAyi

qlA yE H A}uM ... pRyk rNi esK. 8+16. EkApmAEA ... ecAniwyAktH rNi sI 4+4.

1585
3qA niiwyi eelMgik pApM atH. yAetA viD dxHwtEyA atYA#hEmA pAwil . qeEA? aetAM eedvieR vijn inH Ectl . 4 niiwyi dxic vAkL@mAktH. vifHFi rELA v] iek tmAzkELA ni pRyAtirik. aetAM ni Ectl. pE ni eedvi ni pRu ekAiri NM. 5 eelMgikpApM ec@vEnA dxHwt vivEnA vi#hA rADn ec@vEnA isHt@vieR yM eedvieRyM rAjYH o AnvuM Akiel vsHt@t ni RiAM. vi#hArADk vYAj eedveyANH rADitH. 6 astY pRH M nieL viA wekAwtH. eedvi eR #mAy EkApM asriA vew Em ptiA rM ecyHti k kArNmAM. 7atinA Et ep mAM avErAw ew ectH. 8 mu ni @ niRvrAyie iluM EA niLi kAvieR kAzM niRiri. atinA kAzieR ueLEAel k}iyk. 9 kAzM qlArM nk ELyM sjIvitEyM stYEyM ekAuv. 10kAvien sxHw nAete pWik. 11ilA vew v]ik ectH. atH neyAM ec@kyil. iel kArY etAeNH etLiyiA nk ec@k. 12 av ec@ rh sY v]ikeLi pRyte yTAi lAkrmANH. 13av etAeN nAM etLiyiEA kAzM avyew yTA pM kAk qL@mA. 14kAzmANH qlAM qL@i zYmAtH. ati nAlANH nAmien pRytH+

qePsY 5+3-29

qlA avsrvuM niL@pEyAgiN emANH {A amAiytH. kAr NM, cIAlmANH. 17 atinA niL@ew jIvitM ekAH vifHFi rM kAtH . kAvinH EvtH ecA pWik. 18vIu wic@ mrAkAtirik. a nieL IymAyi nziiM. qA AvinA niRyHewk. 19sI nLAluM sHEtALAluM Iy gAnLAluM prsHprM sMsArik. niL@ew XdyLi kAvinAyi pAwkyM sMgItM AkyM ec@k. 20qlAiM pitAvAy eedv EAw ni pRyk. new kA vAy EyisHt@vieR nAmi av ni pRyk. BArYmAM BAAM aEnYAnYM asri vA srAk. qeA ni isHt@vien dri. 22BArYmAEr, ni kAvinH q EpAel niL@ew BAAew aDikAri kI}ilAk. 23 isHt@ sByew zirAyiriEpAel BAvH BArYyew zirA. sB isHt@vieR zrIrvuM-isHt@ zrIr ieR rkmA. 24 sB isHt@ vieR aDikAri kI}ilANH. BArY mAEr, niM aen te. qlA ArYiluM ni niL@ew BA A viEDyrAyirik. 25BAAEr, isH t @ sBey sHEnhicEpAel ni niL@ew BArYmAer sHEnhik. isHt@ sB yHEvi mric@. 26sBey vimA AnANv mrictH. sBey evM ekAH k}uki v]iyAA isHt@ suviEzxsMgM pEyAgic @ . 27 Etjsu (sQrYM) o mNvAi eyEAel sBey tni Evi nvAnANH isHt@ mrict. H sBey IkricH et@ELA dxHwpAp ELA qeiluM trilu ti kELA lAtAAnANH isHt@ mrNM vric t H . 28BAAM aen EvNM BArYmAer sHEnhiA. sVM zrIreeyEpAel av BArYmAer sHEnhiENM. teR BArYey sHEn hiv sVyM sHEnhikyANH. 29qeEA? M sVM zrIre
21ni

RuvEn, N! mrNi niH yie}uE, isH t @ nieREm kAzi M.


15atinA qen jIvi qti AluvAk. ajH{rAy verEAel jIvitH. viEvkEA ew jIvik. 16n ecA lBi

qePsY 5+30-6+18

1586
nivhik. mxYer Esvi EpAelyl, kAvien Esvi EpAel EvNM EjAli ec@vA. 8 n ec@v kAvH t tiPlM temH oAik. oAErA M, av awimyAyAluM sVt nAyAluM n ecyHtA ati t tiPlM ki@M. 9 yjmAnAEr aEtEpAel niL@M awimk n ec@k. aver BIx Niew oM pRytH. niL@ EwyM avEwyM yjmAn sV ilue niRiyAmElA. yjmAnnAy eedvM qlAvEryM o EpAel viDiyH. eedvieR kvcM aNiyk kH avsAniM mH o kArYM wi pRye, kAviluM av eR ziyiluM krAk. 11eedv ieR pU kvcM Drik. qi pizAcieR wilteL ni ecRuAnAM. 12 new EpArAM miyiel jnetirA yl . Q ElAkieR akAr ieR BrNADikArikM vA}Hck M zikemtirANH. sVIy lLi kyRiyiri drAA etirAyANH nAM EpArAwtH . 13aekAANH niH eedvIk kvcM EvNem pRtH. aEA dxHweR divsi ni k EAew niAnAM. yM m}uv k}iyEA}uM ni Ener ni A k}iyM. 14niL@ew aryi stYieR ar eki zrAyi nik. nItiyew mAcyM aNi yk. 15kEAew nivA ni L@ew kAlukLi smADAnieR suviEzxM Drik. 16 vizVAsi eR pricyM pEyAgik. a en dxHwnyyH oAErA tIyuM twvA ni k}iyM. 17r yew yeAi Drik. eedvvc nmA AvieR vAL@emwk. 18ql A yH E A}uM Avi Ai k. ql A rM sH t @tikL@pEyA gic@M AicH ni EvtH EcAdik. aen ecA nieL EA}uM tARAyiriNM. jA#t eek evwiyAet ql A eedvjni EviyM Aik.
10Q

oriluM evRukyil . ql A vM sVM zrIre tIiEAi pripAli . a te isHt@vuM sByH Evi ec@. 30 kArNM n aveR zrIrieR BAgLA. 31tiev}u pRy+ atinA o pux teR a nmAer viH teR BArYEyAw oiEc . avrivM o EdhmAyiI .* 32 rhsYstYM vLer DAn mANH- {A isHt@viEnyM sBEy yM piyANH pRytH . 33qA niELAErAM sVyM sHEnhi EpAel sVM BArYEyyM sHEn hiENM. BArY BAvien dri kyM EvNM. mL@M mAtApitAL@M mEL, kAvH #hi EpAel mAtApitAeL asri vi. zriyAy DM atANH. 2 kl nyien pRy, niL@ew an mAer ni bmAniNM.* vAgHdAnEAw wiy dYe kln yANitH. 3vAgHdAnM tANH+ aEA nin nyAM. nin miyi o dIGkAljIvitvumAM.* 4 pitAAEr, niL@ew meL oriluM EkApitrAtH. qA kAvieR prizIlniluM pEd ziluM aver vLk.

awimkL@M yjmAnAM miyiel niL@ew yjmAnAer asrivi. By EAwM drEvAwM wi asri k. isHt@vien ni asri EpAel XdyMgmAyi asri k. 6 yjmAnA nieL i EA aver ItiewA mAM asricA EpArA. isHt@vien asriEpAel aver a srik. aen eedvieR viDi XdyMgmAyi niREv@kyM ec@k. 7niL@ew EjAli sEAxEAew
5 awimkEL,

a t i n A . . . E d h m A y i I rNi l. 2+24. niL@ew ... bmAniNM rNi puR. 20+12; v. 5+16. aEA ... jIvitvumAM rNi puR. 20+12; v. 5+16.

1587
19qni EviyM Aik. ori mRc @ vc i suviEzx ieR stYM qni eeDrYpUvM viLic@pRyA qeR sMgEvLk Li qni vAk tvA eedv EAwH Aik. 20suviEzxM sMgiEtiElAyi {AniEA twvRyilANH. suviEzxM sMgi ErItiyi ByrhitnAyi atH ecA Evi qniAyi Ai k. {AenenEyA ecEtH aen ByElzmilAet suviEzxM sMgiA qni k}iyNemM ni Aik.

qePsY 6+19-24

avsAne zMsk sHEnhi tihiEAsH q sEhAdren {A niL@ewy


21{

wEyyH . kAvieR vizVsHtnAy dAsnANv. qni sMBvietlAM av pRutM. aEA qeiyM qeR v] ikeLiyM niRiyA k}i yM. 22atinAlANH {Anven ay yHtH. { qenyiri evH ni aRiyNemH {A #hi. nieL EA/Ahii AM wiyANH {A aven ay yHtH. 23pitAvAy eedviniM k AvAy EyisH t @vi niM vizVAsEAewy sHEnhvuM smA DAnvuM niAke. 24 new kAvAy EyisHt@vien a mil A et sH E nhi ql A vM eedvieR pymAke.

PiliiyH q}utiy ElKnM

Piliiyi isHt@Eyvilu eedvieR vijniM mAM UxkAM Eyi sHt@vieR dAsArAy epQelAsuM tiemAeTeyAsuM zMsk ay yH. epQelAsieR An pitAvAy eedvi niM kAvAy EyisHt@vi niM pyM smADAnvuM ni Ake. 3nieL oAEAe}Ae eedv i {A ni pRy. 4 {A sEAxEAew ni Evi qEA}uM Ai. 5{A jn ELAw suviEzxM sMgic E A nieLni t shAyi {A eedvi ni pRy. vizVAsM sVIkric divsM etAH ver ni shAyic@. 6 eedvM niLi nl kArY ecA wiyiri . eedvM atH niLi wkyM ec@. EyisHt@ vIuM v EA eedvM v]i niLi pUiyAM. qniti tIc yH. 7nieLeylAveryM RicH a en vicAritH zriyAeN {An Riy. qeR Xdyi qni niELAw vLer awM EtA ekAH qnii tIcyH. qEA ewAM eedvp ni pvyH ekAH qni niELAw vLer awM EtA. {A twvilAy EA}uM suviEzxi Evi ti ErADM nwiyEA}uM suviEzx stYM etLiyicEA}uM ni eedv p qnieAM pvyH. 8{A nieL kANA vLer #hi qH eedvinH aRiyAM. Eyi sHt@vieR sHEnhEAwwi {A
2 new

nieLeylAvEryM eR sHEnhi .
9

10

11

tANH niEviy qeR An+ niL@ew sH E nhM vLer eR vLrN emM; niL@ew sHEnhEA ewAM DArNyM aRivuM ni AEkNemM; ntikeL tiricRiH nl tirewNemM; isHt@ vieR vrvinAyi ni nixH k LM, etil A vM kNemM; eedvinH mhtVvuM sH t @ tiyM AtinAyi isHt@ vieR shAyA nl kArY ecNemM {A A i.

epQelAsiAy pvM kA vieR Evlyi shAyM 12sEhAdrEL, qni sMBvic cI kArY suviEzx cr NinH qe shAyic @ qH ni aRiyNem {A #hi . 13{A qekAu twvilAyi q vLer vYmANH . {A isHtvieR o vizVAsi y ekAH {A twvilAyi. qlA jn emEpAel qlA kAvAM tRiyAM. 14{A EA}uM twvilANH, pE, vizVAsikLi Riy piM aeti EA emcmAyi EtA. aekAH avH isHt@vien iy sEzM pRytinH wt eeDrYM EtA. 15asUyyM piNvuM nimiM cil isH t @vieni sMgi . cilrAke shAyivA tAlrYM ekAANH isHt@vieni sMgitH. 16Q A sM

1589
gitH avH sHEnhM ekA ANH. eedvM qe lic EjAli suviEzxi Eviy ti ErADM nwk qtAeNH H aRiyAM. 17 qA mAA isH t @vieni sMgitH av sVArAyekAANH. sM giA avew ErN etANH. twvi qniH pvM ec@vAnANH av #hitH. 18av qni zHnL@Ak yAeNi {An kArYmAil. av isHt@vieni pRy qtA DAnM. {An #hi. zri yAy kArNi Evi av a ecNem {AnAzi. etAy kArNM ekAANH av a ec@ etiluM {A sEAxvAnANH . isHt@vieni pRyekAA NH {A sEAxiM sEA xi wM. 19EyisHt@vi eR AvH qe shAyikyM ni qniEvi AikyM ec@. aekAH Q zHn qni sVAtYM vemH qni RiyAM. 20 isHt@vieR kArYi prAjyewA qniH oM kArNmA ktH. qeR jIvnilu isHt@vi eR mhtVM Q ElAkH kANi vA qAlEyM EpAel EA}uM DIrt AemH {A tYAzi . jIvieviluM mri eviluM {AntH #hi. 21qeR jIvitiel vuM DAn e oErkArYM isHt@mAmAeNA NH {A amAtH. atinA mrNM EpAluM qni lABkrmANH. 22zrIrilu qeR Q jIvitM wkyAeNi kAviEvi viA qni sADiM. pe qANH {A tirewE tH. 23mrNEmA jIvitEmA qH qni Riyil. jIvitvuM mrNvuM ti tirewk vixmmANH. Q jIvitM viH isH t @viEnAw ew ayiri A {AnA#hi. atAyiriM wt nlt. H 24qA Q zrIrEA wwi qeR sAiYM view ni AvzYmH. 25 qniRiyAM ni ee vzYM eH. aekAH {A niELAwew yiriemH qniRiyAM. niL@ew vizVAs

Piliiy 1+17-2+3

i vLvAM sEAxmvrA kAM {A nieL shAyiAM. 26{A vIuM niL@ew ewyA EA isH t @Eyvi ni vLer sEAxBritrAM. 27 isH t @vieR suviEzxinH NuMviDmANH ni jIvi etH tIcewk. aEA {A niELAwew yiAluM aki AluM qni nieLRicH nl kArY EkvA k}iyM. suvi Ezxi niM v vizVAsi nAyi k XdyEAewyM mnEA ewyM ni EyAjic@ o sMGem nilyi viev qni EkA k}iyM. 28 nieti rAy L@keLRicH o@M ByewtH. ni rie@evtiM ni L@ew qtirALik lAyHme@ EpA emtiM eedvi ni etLi vANH niH Bymiel vsHt@t. 29isH t @vi vizVsi q bmti eedvM ni nki. qA amAml isH t @vi Evi kxHwM shi q bm tiyM eedvM ni nki. v ruM isHt@vi puk}Hc ekAu vM. 30{A niELAw ew yi EA suviEzxieR qtirALik Li niM qniAy Ekz ni ku. EA qni buim@keLRic H ni Ek . ni teyM arM Ekz H. eqkYdAfYtEyAwwiy prsp H r niELAwH qeiluM ec@vA pRyvA isH t @vi qniH qeiluM mAmEA? qe zV siivA niL@ew sH E nhM nieL #hiiEA? A vi n aEnYAnYM p pu EA? ni kNyM dyAlutV vuM EA? 2etAe nie i qniEvi cil ec@vA {AnBYi. ete vLer sxHwnAM. oEr kArYM vizVsicH ni kmnsHrAkNemH {An BYi. prsHpr sHEnhi Evi aEnYAnYM EyAjik. oEr E zvuM Ayirik. 3 ni qei

Piliiy 2+4-23

1590
13aet,

luM ec@EA sVAtEyA ah ArEmA nieL nyiA avdi tH. ni vinItrAyi niELA bmti anY ekAwv vi. 4 niL@ew mAM jIvit i EkIkriAet anYew jIvitiluM yvrAvi. nisVAnAvA ist H @ vini pWik 5 niL@ew jIviti isH t @ EyvienEAel vicArikyM vikyM ec@vi. 6 isHt@ qlA kArYiluM eedv i lYnANH. qA eedvi lYmAy rItiyi teR jIvitvuM nilniNemH isH t @ cii cil. 7dAsnAkA stik v}i av eedvEAw ewy AnM Epic@ dAsnAvA stic@. av mxYnAyi piRH dAsenEA elyAyi. 8av mxYnAyi jIvic@ ekAirie, eedvEAw sU AsrNyA av sVyM vinIt nAi. asrNM mrNkArNM yEA EpAluM av asric@. o rizi av mric@. 9 isHt@ eedve asricti nA eedvM isHt@vien prEmAt AnEH yi. eedvM isHt@ vieR nAmM sv nAmeLA tmAi. 10 EyvieR nAme qlA vM nmie qekAANH eedvM ecyHttH. qlA sVM, BQmi kM, pAtALM nAme nmi M. 11EyisHt@ kAvH NH q qlAvM @pRyM. avri pRyEA, atH pitAvAy eedv inH mhtVM ekAuvM. eedvABIxw H kArm jnmAvi 12iyEr, ni qEA}uM as rici@H. {A niELAw ew yi EA ni eedve as ric@. EA {A niELAwew lAtiri avsrLi ni eedve asrik qtANH wt DAnM. qeR shAyM lA et te ni r ki@M qH RANM. etyM bmAnEA wM eedvByEAwM wi ec@vi.

eedvM niLi vi . aven Itiew kArY ecA #hM niLiluA kA eedvM v}ieyA. Q kArY ec@vA ziyM eedvM t. 14prAtiEyA tEmA wAet qlA kArYL@M ec@vi. 15aEA ni nixHkLM mAM. ni etilA eedvmLAM qA ni dxHwew mYilANH vsi tH. ni aiwyi i tiLu viL EpAelyANH. 16jIv t pEdz ni av pkM. aekAH isHt@ vIuM vEA qni sEA xiAM. qeR v]i evRuetyA yil qEAM qni sEAxi AM. {A m/ri oAwi vijyi kyM ecyHt. 17 eedve Uxiti ni L@ew jIv yAgM k}iA niL@ew vizVAsM nieL o. niL@ew yAgi {A qeR rM wi aiEivM. qA a sMB vikyAeNi {A niELAewA M niR sEAxilAyiriM. 18niL@M qEAewAM sEAxi NM. tiemAeTEyAsienyM qe*PA dieAsienyM pi 19kAvAy Eyvi tYAzkL ic@ tiemAeTEyAsien niL@ew awEH wen ayyHAem {A k. ni qenyAyiri qRiytiluM qniH sEA xmuH . 20 tiemAeTEyAsienEAel meArA qniil. avnH nieL RicH yTAi yH. 21mAL@ kH avew sVM jIvite Ric @ mAEm tAl r YM Z. av isH t @EyvieR viyi tlrrl. 22tiemAeTEyAsH qeny vnAeN niRiyAM. suvi EzxcrNi o pu teR pitAvien qEpAel qEAewAM ni shAyic @ q ni RiyAM. 23aven Evgi niL@ew awElyyHA qni pripA wiyH. qnie sMBviem {AnRiyEA aven ayyHAM.

1591
24niL@ew

Piliiy 2+24-3+12

awEH wen vvA eedvM qe shAyiemH qni RH. 25isHt@vieR eesnYi qni eAM vi qeAdi eAsH isHt@vi qeR sEhAd rnANH. qni shAyM vzYmAyi EA ni aven qeR aw ElH ayc@. EA {A vicA ri aven niL@ew awEH tiriek ayyH NemH . 26nieL qlAvEryM kAvA avnH vLer #hM ekAANH {Anven ayyHtH. suKmilAyiev ni aRiti av vYsni c@mi. 27 ErAgiyAyi av mr NEAwwi. pe eedvM av EnyM qEyM shAyic@. aen {A kw d+KM aBviEi vil, 28 aekAH aven ni L@ew awEH ayyHvA {A vLer #hi. aven kA EA niH sEAxiAM. qni Ake nieLRic@ vYAlt avsAniikyM ecAM. 29 k Avi aven sEAxpUv M sVAgtM ec@k. qe*PAdieAsi en EpAluver bmAnik. 30isHt@vieR Evlyi m}ukiy ekAANH av mrNAsnAytH. qe shAyiEtiElAyi av sVjIven apkwilA i. qniAyi ni trA sADiAti shAymANtH. ist H @ sv DAni sEhAdrEr, isHt@vi sxHw rAvi. q}utiy kArY v iti qni yAsM omil. kArNM a nieL srA vA wt shAyiM. 2 dxHwer RicH AluLAvi. av pi keLEAelyANH. av pricHECdn vzYew. 3 qA nLANH yTAi pricHECdnA. nAM eedve rADitH AvilU ewyANH. isHt@Eyvi yiri ti nAM aBimAni. nm ecAvutAy kArYLiElA ni eEyA nAM yiil. 4 qni H qie vizVsiAemiluM {A qi yiil. ov

tie yiAem vizV sievi qniH qi e yiA atiluM mtiyAy kArNL@eH av aRiye. 5 jnicH q@ divs k}iEA {A pricHECdnEy@. {A yi A EylYri ni ebnYAmI EgA ievnANH. {A o qAy nANH. qeR mAtApitAL@M qAy rANH. EmAezyew niymM qni DA nmANH. aArNM ekAANH {AenA prIznAytH. 6{A qeR eydmt i vLer EvzBritnAyi ekAH {A vizVAsikeL pIFii c@. {A EmAezyew nYAymANM pAlic rItiyi qi o vuM keA ovM piyiil. 7ori etlAM qniH atiDAnmA yi. qA kArYLyM isHt@mlM PlnYmAyi q {A tImAnic @ . 8 aArY mAml , qeR kAvAy EyisH t @ vien aRiytieR mhtVEAwH tArtmYewEA qlAkArY L@M PlnYmANH. isHt@mlM {A DAnem ktiyiv ql A M nxHwe@. EAe}niRiyAM aet lAM evRuM cvRAeNH. tH isHt@ vien sVIkrivA qe avdi . 9 isHt@vi yirivA atH qe avdi. {A isHt@vi eedvmAek nItIkri evnANH. Q nItIkrNM nYAy mANAsrNMv}i Aytl. atH vizVAsM v}i eedvi niANH vtH. eedvmAek nItIkrie wtiEvi eedvM, isH t @vi lu qeR vizVAsM pEyAgic@. 10qniAek aRiEytH, isHt@vi eniyM mrNi niH yi ti aveR zieyRic@mANH. isHt@vieR kxHw pvyHA M mrNi avenEAelyA vAM {AnA#hi. 11qniH aArYeLAe ei {A sVyM mrNi niH yie wemH qniH tIyH. lYielA mi qen yiriNemH eedvM #hi EpAel {A eedvieR tIeAemi
12{A

Piliiy 3+13-4+9

1592
ecE cil kArY qeR iy sEhAdrEr, {A nieL sH E nhikyM kA vA #hikyM ec@. ni qni nM trikyM nieL RicH aBimAnM ekAikyM ec@ . {A niELAwH pR EpAel kAvien wM piwk. 2 kAvi rmYtyvrAvA yevAdYEyAwM sukEyAwM {AnA vzYew. 3 suXE, nI qEAwH ew vizVsHttEyAew Esvi ekAH Q OIkeL aetAe ec@ vA shAyiNM q {A niEAwAvzYew. Q OIk suviEzxsMgi qEAewAM vici@H. av EkmiEnAwM qEAewAM Ayi mAA eAvumANH vicitH. av ew Ep jIveR pusHtki* q}utiyi@H. 4 kAvi qEA}uM sEAxi vi. {A owi pRye sEA xivi. 5 ni sQmYM dyAluL@mAeN H qlAvM aRiye. kAvH EvgM v. 6 oienRic@M le Ew. qA niH vzYm tienlAM Evi eedvEAw Ai kyM EcAdikyM ec@k. ni AiEAe}Ae ni pRyk. 7eedvieR smADAnM niL@ew XdyEyM mniEnyM isHt@Eyvi sUiyHM. eedvM nm t smADAnM mnilA A pAviDM a mhANH. 8 sEhAdrEr, nl M puk}H c yH EyAgYvumAy kArYeLRicH w M ciivi. stYvuM drNI yvuM zriyM vuM survuM b mAnYvuM y kArYeLRicH cii vi. 9qi niM #hic M kiiymAy kArY ec@vi. {A pR kArYL@M {A ecyHt tAyi ni k kArYL@M ec@ vi. smADAnM n eedvM ni ELAwew Ayirie.

ql {AnmAtH. EA}uM {A lYieliyiil. lYielAM aetERtAAM {A wM mi. isH t @ atA#hi. aekAANH isH t @ qe avtAiytH . 13sEhAdrEr, EA}uM {A lY i qiyiil qH qniRiyAM. qA {AenEA}uM ec@ o kArYmH p}y kArY {A mRM. qni milu lYi elA qeR prmAvDi {A miM. 14 lYieli sAnM vAuvAnAyi {A mic@ekAE yiriM. sAnM qERtANH . kArNM tLi jIviti nAyi eedvM isHt@vilUew qe viLiciri. 15pkVty nAM Q viDiluM ciiNM. ArYLieleilu mAyi ni EyAjivA sADi ieli eedvM a ni vYmAiM. 16qA nmH Enr e te Ayi stYM piwrNM. 17 sEhAdrEr, niELAErAM qe agmivA miNM. { ni kANic@ tiri rItiyi jIvi Aew jIvitvuM pkvi. 18isHt@ vieR rizieR z@eLEAel yANH plM jIvitH. {A mi EA}uM verRic H pRi@H . EA averRicH pREyi v ti qni krci v. 19nAz iEl nyiMviDilANH jIvitH. av eedve U xiil. sVM t]pHtiEviyA NH av jIvitH. lAkrmAy v]ik ec@ti av QM aBimAni. av BQmik kArY eLRic @ mAmANH ciitH . 20qA new mAt]rAjYM sVi lANH. sViniM new r knAy kAvAy Ey isHt@ v tinAyi nAM kAirikyANH . 21av new tA}H zrIreL av ER EpAel mhtVmtAi mAuM. tH isHt@vinH teR ziyA sADiM. ziekAH isHt@vi nH qlA vsHt@eLyM aveR BrN i kI}i ekAu vrA k}iyM.

jIveR p u s Ht k M eedvieR tirewevew m}uv EpkL@ eedvieR pusHtkM. rNi (evLi. 3+5, 21+27).

1593
Piliiy epQelAsieR ni 10ni qEAw kt vIuM kANicti {A kAvi eR sEAxi. niH qe RicH qM ktluAyi. qA a kANivA nieA mA vumAyiil. 11{A etAe niELAw pRyH qniH qe iluM vzYmAyil. qni kArY ekAuM qni sMBvi vekAuM sMt]pHtnAvA {A pWici@H. 12{A drinAEA jIviEtH qeneyH qni RiyAM. qni DArALM EA}uM jIvi EtH qeneyH qniRiyAM. sMBvi qiluM sEAxmv nAtH qeneyM qniRi yAM. k}ivA hArM Ayi EA}uM alM mAM AyiEA}uM sEAxmvnAyirivA {A pWic@. qniAvzYmtH qlAM A yi avsriluM avyew aBA viluM sEAxiA {A pWic@. 13av zi tekAH qniH isHt@vi ew qlA kArYL@M sADiM. 14qA qniH shAyM vzYmAyiEA ni shAyic @ qtH nl kArYmANH . 15{A dYmAyi suviEzxM sMgi ct, H Piliiyilu ni sHmri k. meEdAnYyi ni {A EpA EA ni o sB mAmANH qe

Piliiy 4+10-23

shAyictH. 16{A etelAnIkY yilAyiEA pl tvN qniH ni shAyemic@. 17 yTA i qni niL@ew dAn kiu k qtlAyi vzYM pie EyA, nti ni a#hM niH kiNemtAyi. 18qniAvzYmetl A M qniH . qniAvzYmtiluM wt qni H. qe*PAdiEAsH niL@ew dAn ekAuv. niL@ew dAnM eedvinic esQrBYvAsnyA y sugyAgM EpAelyANH. eedvM yAgM sVIkrikyM atH aven ItiewkyM ec@. 19isH t @Eyviel mhtVA qeR eedvM eR snANH . niAvzYmetlAM nvAnA yi eedvM isHt@Eyvilu teR sH viniEyAgiM. 20new pitAvAy eedvinH qeEyHM sHt@ti Ayirie. Em. 21isH t @vilu eedvjniel oAErA M vnM pRyvi. qEAewAm sEhAdr niH vnM t. 22eedvieR smsHt jnvuM nieL aBivAdnM ec@. eeksew ekAAri nivM nieL aBivAdYM ec@. 23kAvAy EyisH t @vieR p nieLlAvErAwM wi Ayiri e.

ekAelAYH q}utiy ElKnM

eedvieR cHCEyAew isHt@ EyvieR aeAsH t lnAy epQelAsuM isH t @vi new sEhAdrnAy tiemAeTeyAsuM zM sk ayHytH. 2 isH t @vi vizVsH t sEhAdr rAy ekAelAYyiel eedvieR vijnH new pitAvAy eedvieR pyM smADAnvuM. 3niAy {L@ew A nyi { qEA}uM new k AvAy EyisHt@vieR pitA vAy eedvi ni pRyARuH . 4 i s H t @ E y v i l u niL@ew vizVAseiyM qlA eedvm ELAwm sHEnheiyM { EkekAH eedvi ni pRy . 5 ni tYAzmlmANH isH t @vi niH vizVAsM M eedvjne ni sHEnhi M. ni tYAzietAe sVi niAyi sUic@ vc i ri q niRiyAM. sEtYApEdzmAy suviEzxM ni EkekAANH Q tYAzey Ric H niH mnilAytH . 6 a niELAw pRi. ElAkiel l A yiwM suviEzxM vLc y M a#hL@M ekAuv. suvi EzxeRic@ EkkyM eedv ieR peyRic@ mnilA kyM ecyHtmt te ni M sMBviciri. 7qAsi niM ni eedvpeyRic @ mnilAi. qAsH {ELA ewAM vi. {Lven sH E nhikyM ec@. av { Evi isHt@vieR vizV sH t nAy dAsnANH . 8priAA vi niELAw sH E nhe Ric@M qAsH {ELAw pR u. 9Q kArY Ek divsM mt

{ niEvi Ai w. eedvM #hi kArY ni vYmAyM aRiy tinH; niL@ew aRiEvAewAM niH IykArYLi vliy jH{AnvuM mnilAA k}ivuM AtinH; 10k Avi drvuM aven sk lviDiluM Itiew mAy o jIvitM nyiA Q kArY ni pEyAge wtinH; ni qlA nk L@M ecyHtH eedveRic@ aRivi vLtinH; 11eedvM teR mhAziyA nieL ziewM; zHn v EA eedve EpiAet zAM sEAxvAAM kA t tri eedvM nieL ziewM. { ni Evi AitH Q kArYANH.
12aEA ni pitAvi ni pRyAM. av ni Evi oi vc i kArY kiA eedvM nieL ApH t rAi. kAzi jIvi teR qlA jnM Evi Q kArYeLlAM oivci @H . 13LieR ziyi niM eedvM neL sVtrAi, teR iye pueR sA%AjYiElH ne ekAuv. 14 pu new pAp prihArM ecyHt. nmH new pApLi niM av EmAcnM ekAuv.

ist H @vi eedve dzi 15ovM eedve kANA sADi yil. qA Ey tYmAyM eedv

1595
eEAelteyANH. niiei ri qlAkArYeLyM BritH EyvANH . 16 EyvieR aDikAr i niM emnewetANH smsH t s] xH wikL@M. kAziluM miyiluM M EgAcrvuM aEgAcr vuM yM ziyM aDikArL@M -AM BrNADikArikL@M aw m qlA smsHt vsHt@L@M avni lUew avnAyi s]xw H ieiri. 17 qeiluM Ati mpH isHt@ Ayi. qlAM w EpAM avnA te. 18zrIri eR tlyANH isHt@. (zrIrmAke aveR sByM.) ql A M avni ni v. avnANH mrNi niH yie}uE kAvH.* a ekAH sviluM av DAniyM NH. 19 teR qlA pUtEyAwM wi isHt@vi jIviA eedvM xH w e@. 20 aekAH qlAkArY iluM kAvH svmiyiluM kAzilumAy qlAM isHt@ vi wi ti epAewA eedvM xHwe@. riziel isHt@ vieR rA eedvM smADAnM nilnii. 21o kAlH ni eedvi niH aki. ni ecyH t dxHtY eedvientirAyi ekAu ni _ekAH eedv ieR qtirALikLAyi. 22qA liEA isH t @ nieL vIuM eedvieR sHEnhitrAiyiri . av teR (BQmik) zrIri lAyiEA teR mrNM v}i av ecyHt. nieL eedv mAek ekAuvtinAyANH isHt@ ecyHttH. eedvM ni Li krmAy oM keAtiri vM viM mvmAyi isH t @ nieL eedvmAek ekAuvM. 23ni Ek suviEzxM wH ni vizVsikyAeN i isH t @ niEvi ec@M. ni niL@ew vizVAs i RM irtyM vrAyi rivi. suviEzxM nkeiri tYAzyi niM ni mARtH. ElAkelAyiwm jn
kAvH dYjAt.

ekAelAY 1+16-2+2

ELAwH pRiri Et suviEz xi w vizVsik. Q suviEzxieR EsvknANH epQelAsAy {A. sBy H Eviy epQelA sieR Evl 24niEviy qeR kxHw Li {A sEAxi. isHt@ vieR zrIrmAy sB v}i niyM isHt@ eR shiM. shiti qeR BAgM {A sVIkri. Q kxHw {A qeR Q BQtik zrIri M. aveR zrIr mAy sByHEvi {A shiM. 25eedvM qnieA EtYk EjAli tekAH {A sByew o U xknAyi. Q v]i nieL shA yi. eedvieR pEdzM pU mAyi pRykyANH qeR EjAli. 26kAlieR rMBM mt mRi stYLANH Q pEdzM. qlA jnLi niM Q stYM mRc@vyH ei. qA EA Q rhsY stYM eedvieR vijni evLivAiyiri. 27 vilpiwicM mhtVpUvumAy stYM aver aRiyiA eedvM tImAnic@. qlA vmtA mhAy stYM. niLilu isHt@ teyANH stYM. mhtVinAy new k tIyANH av. 28aekAH isHt@vieni jnELAw pRy { w. qlAvEryM zi ewAM pWiiAM {L@ew pUmAy aRivuM pEyAgiM. isH t @vilu IyvLc y i tikvrAyi qlAveryM eedvmAek qiA { mi . 29 ec@vAnAyi isHt@ qni t mhAblA {A kWi nAVAnM ec@kyM ml i wkyM ec@. zi qeR jIvi ti vi. {A ni Evi q mAM Ek z ievH ni mni lANem {A #hi. {A lvudikYyiluveryM qe ver kiilA mAAEryM shAyiA mliw. 2av qlA vM sHEnhi prsHprM oic@

ekAelAY 2+3-19

1596
A niELyM yiic @ . isHt@vien mrNi niM yi iyv}i eedvieR zi sHpxHwmAe@. 13niL@ew pApM ekAuM niL@ew pApM niR sVyieR ziyi niM EmAci trAkAtiekAuM ni mric@. qA eedvM isHt@viEnAewAM niELyM jIviic@. eedvM new ql A pApL@M mic @ . 14eedv ieR klnk lMGicekAH nAM kwArAyi. nAM piwti vI}H c viy ql A cL@M kwi Eci@H. qA eedvM nELAw epARu. kweLlAM rizi tRc@. 15eedvM qlAM Ik aDikAreLyM zikeLyM prAj yewi. riekAH eedvM vijyM EnwieywH aDikA rikeLyM zikeLyM EtAl i c @ . av zihInrAeNH eedvM ElAki kANic@ ekAw. mAxik ceL piwrtH wikEyA ael i eydew cArmeLEyA RicH niL@ew Em c awi EclivA EryM avdiAti rik. (/v, cEA/v, * zb k). 17 mkAlLi Q kArYLyM vvAniri kArY L@ew o ni}lAyi. qA vekAiri putiy kArY isH t @vi kei. 18dtAer rADitiluM vinItrAeN nwitiluM cil A sEA xM ke. a av kiiy dzneLRic H qEA}uM pRy. Q kArY ecA ekAH ni et@kArAeN pR yvA arM Aer avdi Atirik. avrilAek m ahM BAvmANH, kArNM eedvIk cik pkrM jfIk cikLANvEwtH . 19a v avere tlyAy isHt@vi kI}Hewil. zrIrM m}uvM isHt@vien yi. isHt@ mlM zrIriel qlA BAg
16tikEyA

ziyAiNemM prijH { An i niM LvA Rc vizVAs i av srAkNemM {AnA#hi. eedvM evLiew iy rhsY stYM ni pU mAyi aRiyNM qANH {A # hitH. stYM isHt@ te yANH. 3viEvkieRyM vijH{An ieRyM niDiMB isH t @ vi suritmAyi sUiciri. 4 nlet EtAi etAy z y pRH M nieL vifHFi kLAet ktiyANH {Ani pR ytH. 5 {A niELAwew aview eliluM qeR XdyM nieA mH . niL@ew nl jIvitvuM, isHt@vilu fmAy vizVAsvuM kAti {A sEAxi. ist H @vi jIvitM wk kAvAy isH t @ Eyvien lBic@. aekAH o mA vuM vAet aven piwk. 7ni isHt@vien mAM yi k. jIvM blvuM avni niH v. stYM nieL pWiiciri . yTAmAy pEdzi niH ReH EbAYM v NM. qEA}uM niyvrAyiriNM. 8 etAyM arhitvumAy z yLA M nieL v}i etiAti riA ik. arM zy isHt@vi niml, pe ElAk jntyew vilyilA zyLANH 9 eedviluetlAM aetAe. isHt@vi pUmAyi jIvi. (isH t @vieR miyilu jIvit i EpAluM) 10isHt@vi ni qlAM tikvrANH, qlA aDikAr zikeLyM BritH isHt@ NH. 11isHt@vi nieA vYtY sHtmAy pricHECdnyAyi tH. pricHECdn ovERyM eek yA nwtl. niL@ew pApM niR sVyi niM nieL sVtrAi qtANH {AEzi tH. atA isHt@ n pri cHECdn. 12 ni sHnAneEA isH t @viEnAewAM niELyM sMsHric@. amAml niL@ew eedvieR ziyilu vizVAsM v}i isHt@viEnAw wi sHnAn
6 niH

cEA/v eydmAsiel oAM tIyti. eydetA vi dinM. cil #I tikLi, eedve asriA vetirAyi q wi Eci@H.

1597
L@M prsHprM kkyM aEnYAnYM shAyikyM ec@. tH zrIr e blewkyM atien oA yi nilnikyM ec@. a ekAH eedvM #hi viDi zrIrM vLM. 20ni isHt@vienAM mric ekAH ElAkieR vYc Li niM mrAyi. aekAH EA}uM ElAkiERet EpAel qinH viNM? rM c eLi piw qA {An mAtH. 21 a titH, a citH, sADnM etAwtH qien. 22 pEyAgM k}iH tYji c vsHt@eLEAelyANH Q c . Q kArYLyM eedvi nitl, mRicH aveylAM jn L@ew jH{yM zyL@mANH. 23Q c viEvkpUem EtAAM. pe mxYniitLAy mt L@ew BAgmANv. mt L@keL vinIt q nwiitinH t L@ew zrIreL ziitiM u ni. qA Q c av ew pApM niR sVyM vzY ew dxH w kArY ecAtiri A shAyiil. ist H @vilu putiy jIv isH t @viEnAewAM nieLyM mricvri niH yiic@. a ekAH sVilu kArY ki@ vA XdyMgmAyi #hik. aview eedvieR vlvz Ayi isHt@ riH. 2 sV ilu kArYeLRic @ mAEm vicAriAvU, BQmik kArYeL Ric@ pAwil. 3niL@ew pApM niR p}y sVyM mrikyM niL@ew pujIv isHt@viEnAewAM eedv i sMrikyM ecyH t @. 4 isH t @ NH niL@ew jIv. isHt@ vIuM vEA ni av eR mhtVM pvyHM. 5 aekAH niL@ew jIviti niH qlA dxHwtkeLyM+- eelMgik pAp, kLM, kAmM, dxHcik vey nIk. vi#hArADn nieL niyiA avditH. dxHkArY #hitH vey puRA k. Q #hM o k eedvi

ekAelAY 2+20-3+16

Ux ec@evANH sUcii tH. 6Q kArYeLAe eedve EkApAlnA. 7pe ni L@ew dxHwjIviti niL@M Q kArYeLAe ecyHti. 8 qA Q kArY ni ni L@ew jIviti niM o}ivANM. EkApM, #mAy amxM, viEdVxM, anYer vAekAEA, v]iekA EA mRiewtH, BAskrmAy BAxAEyAgM wiyveyAeyA NH tH . 9 prsHprM kM pRytH. qekAeA niL@ew pApjI vitvuM pu ecyH t @ekAi kArYL@M Epic@ k}iu. 10 pu jIvitM ni wi}iu. pujIvni nieL putiyvrAi, nieL s]xHwicvenEAel ni yieAirikyANH . pu jIvitM eedvieR yTAmAy vijH{AnM ni ekAuv. 11ati yvnenEA eydenEA vYtYAsmil. pricHECdnAr enEA a#cieyEA, viEdzi eyEA, sVEdzieyEA, prixHt enEA, aprixHterEA, awimey EA, sVtenEA, vYtYAsM l. qA isHt@ aeny qlA vizVAsikLiluM H. isHt@ vANH sEvAxHw. 12eedvM nieL tirewH teR vi jnmAi. av nieL sHEnhi. atinA qlAvErAwM kNyvrAvi. dyAluvuM vinItM m]dlM zAM vi. 13prsH p rM EdxYewAet mi vi. niEAwH mAeriluM et@ ecyH t A avEnAw mivi. kArNM, kAvH niELAwH mic@. 14etl A M pAlik. qiAluM vuM DAnM sHEnhmANH. pripU ktyi nieL oic@ ni tH sHEnhmANH. 15isHt@ ni H n smADAnM niL@ew vicAreL niyie. smADAnM ki@tinAyi nieL qlAveryM o zrIriEl omic@ viLiciri . qEA}uM niyvrAvi. 16isHt@vieR pEdz niL@ ewyi smAyi jIvie. pr sH p rM ziewAM pEdzi AM niL@ew qlA aRivuM pEyA

ekAelAY 3+17-4+11

1598
vizVAsikH epQelAsieR cil niEz 2 eedvi ni pRu ekAH AitH wvi. 3 { EviyM Aivi. teR sEzM jnELAwH sMgitinH avsrM trNM q Aivi. isHt@vieni mpH mRc@vcM piIwH eedvM te evLiewiy mAy rhsYstYM sMgi vA {eLeAAkNEm q Aivi. Q stYM sMgic ekAH EA {A kArAg]hi lAyi. 4Q stYM jn vY mAA k}iyNEm q Ai vi. atA {A ecEtH. 5 avizVAsikELAw viEvkpUvM wepwk. niL@ew smye ni eLeAAM EpAel vuM nl rIti yi eclv}ik. 6 sMsAriEA qEA}uM dyEyAwM viEvkEAwM ew sMsArik. aEA niH qlAvErAwM pREyEpAel r pRyvA sADiM. epQelAsieR ewyveri 7isHt@vi qeR iy sEhA drnANH tihieAsH. av kA vi qeR vizVsHt UxkM dAsmANH . qni sMBvic @ ekAiri kArYeLlAM av niELAw pRyM. 8aekAA {A aven ayHytH. { qenyAeNH ni aRiyN emH {A #hi. nieL EA/AhiivA {A aven ayyH. 9isHt@vi vizVsHt M iy sEhAdrmAy oEnsiemA sienAM {A aven ayyH. av niL@ew i niv nANH. view sMBvicetlAM tihi eAsuM oEnsiemAsuM pRyM. 10qEAewAm twvukArnAy arisHtEhAsuM nieL aBivAdYM ec@. meAsieR mc@nnAy bbAsuM nieL vnM ec@ . (meAsinH q ecyHt@ekAw NemH {A niELAwH EnrE pRi@H. av vrikyAeNi aven sVIkrik.) 11 Ey q EpriluM viLi yesH t AsuM nieL aBivAdnM ec@. vrANH

gewk. eedvEAw Xdyi niyvrAyi sInL@M gIt L@M IygAnL@M pAwvi. 17 niL@ew sMBAxNvuM v]iyM qlAM niL@ew kAvAy Ey vi EviyAke. niL@ew qlA v]ikM pitAvAy eedvinH EyisHt@ v}i ni pRyvi. pujIv prsp H rbi ni BAvieR aDikAri kI}Hewk. tA isHt@vi ecEtAy zriyAy rIti. 19BAvH teR BArYey sHEnhi kyM avELAw sQmYt vmA kNM. 20m avew mAtApitAeL bmAniNM. kAvien ItiewM. 21pitAAEr, niL@ew meL ni EkApiitH. nieL Iti ewtH kWinmAy o kArYmAeN i nieL Itiewti niH av ni/AhewM. 22EvlA tL@ew yjmAnAer qlAArYLiluM asriNM. yj mAnA niL@ew awH lA smyvuM asrik. qA yTA i ni mxYer Itie wAnl mitH. pieEyA k AvienyANH. atinA stYs EyAwew asrik. kArNM ni kAvien bmAni. 23ni ec@ qlA v]iyM nieLeAAkAvutieR pU tyi ec@vi. eedvi Evi EjAli ec@ EpAel ec@vi. av}i ni L@keLyl eedv eyANH EsvitH. 24kAvi niM niH niL@ew tiPlM ki@emH oAvi. teR jni vAgHdAnM ecyHttH av ni tM. ni kAvAy isHt@vi enyA UxitH . 25et@ ecyHtv etienti zii ewemH oAvi. eedvM qlAv ErAwM oEpAel epmARu. yjmAnAEr, nlM nYAyvumAy kArY niL@ew dAsA ekAwvi. sVi niH o yjmAn H qH oAvi.
18BArYmAEr,

1599
eedvrAjYinAyi qnieAM v i eyd. av qnieA zVAsmANH. 12niL@ew wyi ni isHt@ vieR dAsnAy qAsuM nieL aBivAdnM ec@. av ni Evi qEA}uM Ai. I ypkVteyi eedvM ni Evi #hietlAM ni AvAnANH av AitH. 13av lvudikYAyiElyM hiyreA liyiElyM jnEviyM ni EviyM kWinmAyi yic@ qH qniRiyAM. 14eevdYM { L@ew suXmAy lUeAsuM EdmAsuM nieL vnM ec@.

ekAelAY 4+12-18

15lvudikYyiel sEhAdreL vnM ec@k. MePyHM avL@ew vIi w sByHM vnM pR yk. 16Q kH niL@ew wyi vAyic@k}itiEzxM lvudikY yiel sByiluM vAyic@ qH R vk. lvudikYyiElH ayc kH niL@M vAyik. 17 eedvM nin t EjAli ec@ti tI c y AkNemH ahieAsi EnAw pRyk. 18{A, epQelAsH , qeR eekekAute q}uti. ni {A vnM pRy. {A twvi lAeNH oAvi. eedvieR p niELAwew Ayirie.

etelAnIkYH q}utiy oAM ElKnM

epQelAsuM, silVAenAsuM, tiemAeTeyAsuM, etelAnIkYyi lu sByHH aBivAdn En. new pitAvAy eedviluM k AvAy EyisH t @viluM jIvi niH pyM smADAnvuM Ake. etelAnIkYew jIvitvuM vizVAsvuM 2 AiEA qEA}uM { nieL oAkyM nielAv M Evi eedvi ni pRy kyM ec@. 3niL@ew vizVAsA ni ecyHti@ EvlyM sHEnhieR ErNyAlu niL@ew aVAnvuM new kAvAy EyisHt@vi lu niL@ew tYAzyew R@M new pitAvAy eedvi mi { wviwAet oA. 4 sEhAd rEr, eedvM nieL sHEnhieM aveR sVmAvA ni tir eweirievM { aRiy. 5 { nieL suviEzxvumAyi smIpictH evRuM vAkLAll zi yAlANH. stYmAeNH { RiyAekAH priAAvinA lANH { tH niL@ewywH ekAuvtH . ni shAymA rItiyi { qen ni L@ew wyi tAmsic@evH ni RiyAM. 6 ni {L@ew pEdzM vLer sEAxEAw wi sVIkri c@. atH vLer kxHw ekAuv eviluM, sEAxM ni priAAvi niM v. Q viDi ni {eLEAelyM kAvienEAelyM yiI. 7meedAnYyiElyM aKAyyiEl yM qlA vizVAsikM o mAt]k

yAyi ni. 8 meedAnYyiluM aKA yyiluM niLi niANH kAvi eR pEdzM pwtH. yTAi qlAyiwM eedvilu niL@ew vizVAseRic@ vA pr. aekAH niL@ew vizVAse i jnELAwH oM te {H pREytil. 9 qlAyiwM v, { aview yiEA, { eL ni qen sVIkric@ qH pRy. ni qen vi#hArA Dn nikyM jIvi stY eedve qen Esvi q tieniyM jn pRy. 10ni vi#hArADn niiyiH eedv ieR pu sVi niM Ri vtinAyi kAiri. eedvM puen mrNi niM yie}uElic@. vvAniri eedvieR EkApEAw nYAy viDiyi niM ne ritH avnANH- Ey. etelAnIkYyi epQelA sieR Evl sEhAdrEr, niRiyAM ni L@ew wyiEl { nwiy sznM prAjymlAyi qH. 2 niL@ew awE vti mpH Piliiyi { eR shi c@. aviwv {eL niicetA e niRiyAM. { niL@ew awE vEA vLer L@kL@M {etirAyi. qA eedvM {eL eeDrYzAlikLAkyM av eR suviEzxM nieL aRiyi vA shAyikyM ecyHt@. 3 { jneL eeDrYew. M {eL vifHFikLAiyil. { dxH w ErA jneL vivErA al . ArYeLAml , { ecEtH ec@ti kArN

1601
. 4suviEzxM pRytinAyi eedvM {eL prIicH vizVsic ekAANH { suviEzxM sM gitH . atinA { sM giEA { mxYer sMIt rAA miil. { eedve yANH ItiewvA mitH. {L@ew XdyeL sUHmnirI NM ec@vnANH eedvM. 5 nieL i nl kArY pRH nieL sVADIniA oriluM { mi cil qH niRiyAM. niL@ew pNM piwuvAnAyi { mici il. niLi ni mRc@vyHA {H sVAtyM lAyi. stYmAeN eedvinRiyAM. 6 { niLi niEA, mAri niEA, o zMsyM Etwiyil. 7{ isHt@vieR aeAsHt lrANH. aekAH { niL@ew awAyiEA, kArY eci tinAyi aDikArM {H p EyAgiAmAyi. qA { niELAwH vLer sQmYrAyi.* teR meL k o aeyEA lAyi {. 8 { nieL eR sHEnhic@. atinA eedvi eR suviEzxM niL@mAyi pv yHti { vLer sxHwrA yi. amAml {L@ew jIven wi pevti { sEAxmAyi. 9 sEhAdrEr, { qmAM kWinAVAnM ecyHt@ qH ni oAiemH { RiyAM. rAk { aVAnic@ niELAwH suviEzxM sMgic EA {H pNM tH ni BArmAA { #hicil. 10{ vizVAsikLAy niL@ew wyi yiEA et@k lA primAy nl jIvitmAyi jIvictH. zriyAeN ni M eedviM aRiyAM. 11o a teR mELAw epmARuM EpAel yANH {L@M niELAwH oAErA ErAwM epmARiyetH niRi yAM. 12eedve sAdiitinH o nl jIvitM jIvitinH {
{ niELAwH vLer sQmYrAyi cil p}y ptikLi, { niL@ew wyi ziLAyiev vAyi yH.

1 etelAnIkY 2+4-3+2

nieL ziewkyM, zVsi ikyM, EA/AhiikyM ecyHt@. teR rAjYiElM mhtV iElM nieL viLiciri. 13{Li ni sEzM ni EkEA mxY vcnmAyil , pieEyA eedvvAkLAyi ni sVIkric@. yTAmAyi atH a enyANH. eedvieR dtH vizVsi niLi sEzM vi . 14sEhAdrEr, eydYyi isHt@vilu eedvieR sBk EpAelyA niL@M. eydYyilu v tr eydri niM kxHwM shicEpAel niL@M niL@ew sVrAjYAri niM aEpAel kxHwM shic@. 15 eyd kA vAy EyvienyM, vAckAer yM ekA. eyd eydY vi@ EpArA ni sM eclui. av eedve ItiewA vM skl jntyHM qtirAyiri vmANH. 16jAtik riewtinAyi { aver pWii. qA eyd EnrEtey pAp i mIet eR pApM ukyANH ec@tH. eedvEkApM pUmAyi avri viri. aver vIuM szivA epQelAsieR #hM 17 sEhAdrEr, al k AlM { niLi niM Evpirie@. ({ aview l A yieviluM {L@ew vicAr nieAm Ayi.) { nieL kANA nAyi #hic@. aen ec@vA nAyi { vLer primikyM ecyH t @. 18 aet niL@ew aw vrA {A #hic @ . {A, epQelAsH stYmAyM vrA pltv N #hic@eviluM sAA { eL twu. 19ni {L@ew tYA zyM, {L@ew sEAxvuM, kirIw vuM yti new kAvAy Ey vEA {H aBimAnm AM. 20stYmAyM niLANH {L@ ew mhtVvuM, {L@ew sEAxvuM. 1-2{H niL@ew smIpM v vA k}iil. qA, niyM kAiritH vLer yAsmtA

1 etelAnIkY 3+3-4+5

1602
v ni pRy. 10 niAyi rAk AmAyi { A i. {Lview vH, nieL kANAM, niL@ew vizVAsi nieL blewtinH shAyi A k}iyNemM, { Ai . 11new eedvvuM pitAvumAyvM new kAvAy EyvuM tE niL@ew awE v}i {H oe q Ai. 12ni L@ew sHEnhe kAvH vLe ey { Ai. niELA ErAM tiluM qlAvErAwm sH E nhM, wtlAyi av tre q Ai. { nieL sHEnhi EpAel ni m@ ver sHEnhiNemM { A i. 13{ en Ai mlM niL@ew XdyLi zrAM. aEA new kA vAy Ey teR qlA viErAwM ew vEA viM mv mAyi niH eedvmAy pitAvieR siDiyi niA k}iyM. eedvi sAdm jIvitM sEhAdrEr, eedve Itiew jIvitrItieyRicH Enr e { niELAw pRi. ni aen jIvikyM ec@ . niL@ew jIvitM wt wt emcewti { kA vAy Eyvi nieL EA/Ahi iyM, vzYewkyM ec@. 2 { ec@vAnAvzYe kArY niH aRiyAM. kArYL yM niELAwH pRtH kAvAy EyvieR aDikArilANH. 3 eelM gikpApLi nikH jIvitM nyiNemH eedvM #hi. 4 niELAErAM niyNm vrAkNemH eedvM #hi. eedve mhtVew rItiyi niL@ew zrIre viniEyAgi vi.* 5 eedve aRiyAv t L@ew zrIre eelMgik pApH
e e d v e . . . v i n i E y A g i v i ael i, niELAErAM vivuM eedv e mhtVewmAy rItiyi sV BArYEyAewAM mAM jIvivA pWiNemH eedvM #hi.

yiri. kyA tiemAeTeyAsi en niL@ew awEH ayyHAM tsi tniey tAmsivAM tImAnic@. tiemAeTeyAsH {L@ ew sEhAdrnANH, isHt@vieni y suviEzxM mxYer aRiyi ti av eedvi Evi {ELAwH Ec vi. av {eL shAyi. nieL vizVAsi blewAM EA /AhiiAM avnH k}iyM q ekAH tiemAeTeyAsien { ayc@. 3niLi M te { L@ew Q kxHwAwk mlM vizVAs iniM piiriu EpAkAti riAnAyi tiemAeTeyAsien { ayc@. Q zHneLlAM nAkA EpA qtH ni te aRiyAM. 4{ niELAewAM AyiEA te pRi@H n qlAvM vLeryDikM shiEtAyeH. { pREpAel sMBvic @ evH niRiyAM. 5 aekAH tiemAeTeyAsien ayv}i niL@ew vizVAsei qni mnilAkyM ecAM. kAiriA ni o@M pil.. qAyEA}ANH {Anven ayctH. ElABii veR ElABnLi ni ak e@. {L@ew kWinAVAnM nixHP lmAiEyA qH {A Byei. 6 qA niL@ew wyi niM EA tiriek v tiemAeTeyAsH niL@ew vizVAseyM sHEnh eyM RicH {ELAwH nl kArY pRu. ni {eL nl viDi oAevM, ni {eL kANA #hievM tiemAeTeyAsH pRu. {L@ew kArYvuM ate- nieL kANA { atiyAyi #hi. 7sEhAdrEr, zHnL@M buim@ kL@M {H eiluM niL@ew vizVAsM mlM {H zVAsM H.H 8 ni kAvi Rc@ ni kyAeNi {L@ew jIvitM yTA i DnYmAyi. 9 ni kArNM new eedvmAek {H eR nM H. {H aBvew sEAxi t ni eedvi pRyA {AvieliluM {L

1603
ryA. a ectH. 6 niLi lAM isHt@viel niL@ew sEhAd rEnAwH rM ti ec@kEyA vi kEyA ecAtirie. rM v] ikeL kAvH ziiM qH { nieL Enre tAI ecyHt@ pRi@H. 7pApi jIvi Aet rAyi jIviA eedvM ne viLiciri. 8 atinA Q pEdzeL asriA visti v mxYenyl eedve yANH asriAtiritH. eedv mANH teR priAAvien ni nkiytH. 9 isHt@vilu sEhAdrI sEhAd rELAwH sHEnhM AyiriEti eni { ni pREy vzYM l. ni prsHprM sHEnhiNM qH , EnrEte eedvM pWi ic i @H . 10 stYi meedAnY m}uvm sEhAdrI sEhAdrAEr ni sH E nhimH . aver wt wt sHEnhiA { nieL EA/Ahii. 11smADAn jIvitM nyiA vu mik. niL@ew sVM mt lk ec@vi. niL@ew jIvit sArNi Evi Evl ec@k. etAe { niELAwH EnrE pRi@H. 12niLietAe ec@k yAeNi avizVAsik niL@ew jIvit rItieyRicH bmAnm vrAM. niAvzYm kArYi nAyi EryM yiEi vril. kAvieR vrvH mricveri ni aRiyNM q { #hi. tYAzyil AverEAel ni d+KitrAket { #hi . 14isH t @ mric i H AnM ecyHt@evH n vizVsi. aekAH avni vizVsicH mric ver eedvM EyvienAM ekAuv emH { vizVsi. 15kA vieR sVM sEzmANH { EA pRytH. EA jIviciri n kAvH vIuM vEA }uM jIviciEAM. aEA jIvici riv kAviEnAw ew yi riM. qA mricvH mAkyil. 16c ilu jH { EyAwM DAn
13sEhAdrEr,

1 etelAnIkY 4+6-5+10

dteR * zbHdEAwM eedvieR kAhLnAdEAwM wi kAvH te sVi niiRivM. aEA isHt@vi mricv dYM yi ewM. 17 atiEzxM aEA}uM jIvi cirivrAy nAM mricvri niH yie}uEvErAewAM oiM. EmGLiElH nAM qwewkyM kAzH new kAvien ku m@kyM ec@M. pie qM nAM kAviEnAw ewyAyiriM. 18aekAH Q vAkLA pr sHprM smAzVsiivi. eedvieR vrvinAyi ouk sEhAdrI sEhAdrnmAEr kA vieR vrvieR smyeRi Ec A tIytieyRiEc A EA { niH q}uEttilElA. 2 rAiyi v kenEAel k AvieR punrAgmnM visH m y pUritmAyiriemH niRiyAM. 3{ smADAnvuM suryM H qH jn pRyM. smy H epe nzIkrNM avriElH vM. nAzM svEvdn EpAel yiriM. av rewkymil. 4 qA sEhAdrEr ni ill jIvitH. aekAH o ken EAel divsM nieL rY ewkyil. 5 pklivrANH ni. n rAiEA akAriEnA vrl. 6 atinA m@verEAel n R tH. niyNEAew N iriNM. 7Ruv rAiyi R u. mdYpiv rAiyi mdYpi . 8 n pkliERtAyekAH nAM nee niyiNM. ne sMrivAnAyi vizVAsvuM sHEn hvuM nAM DriNM. ryew tYAz new pweAiyAkNM. 9 eedvEkA pinH ryAkA ne, eedvM tir ewil . new kAvAy EyisHt@ v}i r ApiAnANH eedvM ne tirewiritH. 10aveR ew jIviti Evi Ey nmAyi mric@. isHt@ v EA nAM jIviciri@EA mriEcA

DAndt eedvieR dtAew nAy k.

1 etelAnIkY 5+11-28

1604
niH isH t @Eyvi #hi tH. 19 priAAvieR vnM nitH . 20aDAnmAy oe EpAel vcne kANtH. 21qlAM prIicRiu nltH sUivi. 22qlA dxHwtyi niM o}iu ni vi. 23smADAnieR eedvM nieL mAi pUmAyi avERtAe q { Ai. nieL pUmAyM niL@ew AvuM jIv M zrIrvuM yAetA kRyM wAet new kAvAy EyisH t @ vIuM vEA suritvuM nixHk LvuM yiriNemH { A i. 24nieL viLiv niAyi a ec@M. ni ven vizVsiAM. 25sEhAdrEr, {Ayi Ai vi. 26ni kum@EA qlA sEhAdrM o viMbnM n ke. 27 kAvieR aDikArA, {A niELAw pRy. ql A sEhAdrAM Q k vAyiciri NM. 28new kAvAy Ey isH t@vieR p niELAewAM Ake.

qetAM DAnml. EA ec@EpAel prsHprM zVsiic@M zi pkmiri vi.

11ni

smApn niEzL@M aBivAdnL@M 12sEhAdrEr, niL@ew oM kWin mAyi yic@ nieL nyikyM pWiikyM ec@veryM b mAniNM. 13eR sHEnhA av ec@ v] ikeLti aver bmAnivi. prsHprM smADAn i vik. 14EjAli ecA ver tAI ecA sEhAdrEL niELAw { vzYew. BIeL EA/Ahiik. blhI ner shAyik. qlAvErAwM m vrAk. 15 M tiyH pkrM ti ec@kyiel RAk, qA tiluM qlAvM qEA}uM n ec@k. 16qEA}uM sEAx pUritrA vi. 17AitH oriluM ni tH. 18qAlvuM eedvi ni yik. tANH eedvM niLi

etelAnIkYH q}utiy rAM ElKnM

new pitAvAy eedviluM k AvAy EyisHt@viluM etelAnIkYyiel vizVAsikL@ew inH epQelAsuM silVAenAsuM tiemAeTeyAsuM aBivAdY En. 2 pitAvAy eedvi niM k AvAy EyisHt@vi nim pyM smADAnvuM niA ke. 3niL@ew vizVAsvuM prsH p rm sHEnhvuM viekAH eedvi { niEvi qEA}uM ni pRytH zriyAy kArYmANH. 4aekAH nieLRicH m@ eedvsBkLi { puk}Hi pRy. blEAew vizVAsmv rAyi ni w rItieyi { m@ sBkLi pRy. vLer eR buim@kL@M pIFnL@M shic i @M ni Rc vizVA siluM bliluM w. epQelAsH eedvieR nYAyviDieyi 5 nItipUv m Ay eedvviDiyew etLivANH kxH w eLl A M ni shitH, eedvrAjYi eedvM nieL ahrAtinAyANH. 6 zri EyEtA a eedvM ec@M. nieL buimivH avM drit nM. 7niLi yAsM qlAvM eedvM smADAnM n kyM ec@M. kAvAy Ey ati ziy dtAmAyi sVi ni vEA eedvM Q shAyM nmH tM. 8eedve aRiyAver ziivAnAyi qritIymAyi av sVi ni vM. new kAvAy EyvieR suviEzxM asriAver av ziiM. 9 qAlEM nilni o

nzIkrNM ekAH av zii ewM. kAviEnAewAmAyiriA aver avdiyil. aver av eR mhAziyi niM aki ni M. 10kAvH v divsM sMBviM. mhtVvuM, bmAnvuM teR viAri niM, vizVAsi kLi niM sVIkriti Evi Ey vM. vizVAsikeLAe Ey vieR BAvi atH - tewM. ni { pR kArY vizV sictinA ni vizVAsik L@ew i AyiriM. 11atinAlANH { qEA}uM niEvi AitH. av nA viLie nl v}iyi new eedvM nieL shAyitinH { Ai. niLilu n, nieLeAH svi eci. niLilu vizVAsM nieL vii. Q kArY eLAe wt wtlAyi ec@vA eedvM teR zi t nieL shAyie q { A i. 12new kAvAy Ey isH t @vieR nAminH niLi mhtVmAemti { en Ai. niH isHt@ vi mhtVM AM. mhtVM n ew kAvAy EyisHt@vieR yM pitAvAy eedvieRyM p yi ni vtANH. dxw H t sMBviM sEhAdrEr, new kAvAy EyisHt@vieR vrvieni cil { pRyvAH. nAem lAvM avEnAewAM si smyeRicANH { pRy vAtH. 2kAvieR dinM aw ei}iu q vYAjsHtA vn EkH pri&mikEyA cAlYe

2 etelAnIkY 2+3-3+5

1606
av vizVsi. 12aekAH stYM vizVsiAv nYAyvi DiyAM. av stYM vizVsi il; ati pkrM dxHwt ec@tH av sVdic@. 13kAvinA sH E nhie sEhAdrEr, ni Evi { qEA}uM eedvi niyvrAyi riNM. rieEwti eedvM nieL dYM te tirew. niL@ew stYilu vizVAsA luM, pviIkri AvinAluM ae ni rieiri. 14 rANH eedvM nieL Ni ci@tH. { niELAw sM gic suviEzxM v}iyANH eedvM nieL viLict. H new kAvAy EyisHt@vilu mhtVi p pAnANH eedvM nieL viLictH. 15aekAH sEhAdrEr { ni nkiy pEdzi awiyRc@ wk. {L@ew sMgilUewyM kilUewyM nieL pWiic@. 16-17ni pRyM ec@ mAy qlA nlkArYLiluM new kAvAy EyisHt@ sVyvuM new pitAvAy eedvvuM nieL zVsiikyM ziewk yM ece. eedvM ne sHEnhi yM qlAAlEM w nl tYAzyM, zVAsvuM teR p yilUew av nm nkyM ecyHt@. { Evi Aik sEhAdrEr, {Evi A ik. kAvieR pEdzM atiEvgM vYApivA Ai vi. pEdzeL, ni b mAnicEpAel jnL@M bmAni A Aik. 2dxHwAri niM mHELcHCAri niM {eL riNemM Aik. qlA vM eedvi vizVsiil. 3pE kAvH vizVsH t nANH . av ni zi tkyM dxHw ni ni sUikyM ec@M. 4 { pWiic EpAelyA ni jIvitH. ec@ti ni wem { kAvi Rciri. 5 isHt@vieR dIG myiElM eedvieR sHEnh

wkEyA ectH. oveR sEzM v}iEyA, etiluM vcnvrilU ewEyA, ni EkmAyiriM. aeli eriluM tien sMb icH niLi ni v o k vAyic @ qM pRymAyiriM. 3etiluM viDi nieL vifHFikLAA eryM avdi tH. eedvinH qtirAyi klApM AkAet kAvH vrikyil . dxH w M, nrkinH avkAze vM yv evLiew ver kAvH vrikyil . 4 eedvM q viLiew qlAiM, rADi ew qiM, qtirAyvnANH dxHwtyew mxY. av qlA vriluM tnAvA mi. dxH w mxY eedvieR ly i EpAkyM aview rikyM ec@. aEA av eedvmAeN H sVyM pRykyM ec@. 5 ArYeLl A M sMBviemH {A niELAw EnrE pRi@ tH oAEA? 6dxHwtyew m xYen EA twyetAeNH niRiyAM. zriyAy Enr vrA tvM av twyeiri . 7dxHwtyew Fzi EA te ElAki viH. qA zi twM A ov H. av mAewver a av wM. 8 aEA dxHwt yew mxY tYmAM. teR vAyi niM puRew zVAs A kAvAy Ey aven nzi iM. teR vrvieR BAvA dxHwtyew mxYen av nzii M. 9 sAAeR ziyAlANH dxHw tyew mxY vtH. avnH vLer ziyH. av vYAjmAy DArALM vIrYv] ikL@M, awyALL@M, atH-tL@M viM. 10 nxHwe wver ekNiyilAA dxHwty ew mxY ql A dxH w vidYkL@M EyAgiM. stYe sHEnhiA tinAlANH av nxHwe@ekAiri tH. av stYe sHEnhici ei repEEn. 11qA av stYe sHEnhiA vistic ekAH avri vivA as tYieR ziey eedvM ayyH . atieR PlmAyi astYi

1607
iElM niL@ew XdyeL k AvH nyie q { Ai . Evl ec@vA kwAwH EjAli ecA vis ti vizVAsikLi niM ak nivA new kAvAy EyisH t @vieR aDikAri { jH { Api. EjAli ecA vistiv {L@ew pEdze piwil . 7{ jIviEpAel jIviNM q niRiyAM. niELAewAmAyi EA { mwiyrl A yi. 8 meAveR BNM { k}i cEA { ati pNM ekAw . { niLi oM BAr mAkAtiriA rAvuM pkluM yic@. 9 {eL shAyiNemH niELAw pRyA {vkAzM H. qA niH mAt]kyAkvM { L@ew sMrNinH { te aVAnic@. 10 { niELAw wi yAyiEA Q niymM { t+ ov pNieywAnicHCi ieli av BikyM Ev. 11niL@ew wyilu cil pNi eywA vistiev { Ek. av EjAli ec@ il. anYew kArYLi wepwA av tirANH. 12m@ver zlY
6 sEhAdrEr,

2 etelAnIkY 3+6-18

ew nivA { jH{Api. EjAli ecyHtH sVM BNM EtwiiwiA { kAvAy EyisHt@vieR nAm i avErAwH aBYikyM v zYewkyM ec@. 13sEhAdrEr n ec@ti tLEpAktH. 14{ Q ki q}utiy kArY asriA visti eriluM ei vYiyA er oAk. avmAyi uEcr tH. aEA av litnAEyAM. 15qA o z@viEnAewEpAel avEnAw epmARtH. o sEhAdr en EpAel tAI ec@k. smApn vAk kAvH ni smADAnM tre q { Ai. qlAAlM qlA viDiluM av smADAnM tre qM { Ai. kAvH nieLlAvErAwM wi Ake. 17 {A epQelAsH, qeR te eeke}uA Q kH smApi. kk qERtAeN kANivA nAyi qlAkkLiluM enyANH {A oiwtH, enyANH {A q}utH. 18new kAvAy EyisHt@ vieR p niELAw qlAvErAwM wiyAke.
16smADAnieR

tiemAeTeyAsi q}utiy oAM ElKnM

new rknAy eedvieR yM tYAzyAy isHt@Eyvi eRyM jH{kArM isHt@Ey vieR aeAsHtlnAy 2epQelAsH vizVAsi qni yTA pu nAy tiemAeTeyAsinH q}utH. new pitAvAy eedvieRyM new kAvAy EyisHt@vi eRyM pyM kNyM smADAn vuM Ake. vYAj pEdzienti ery tAItH 3nI qePesAsi tAmsiNM qH {A vzYew. meEdA nYyiEl EpAyEA}uM {Ani pR i. qePesAsilu cil stYvimAy pEdzM pWii. astYAkmAy pEdzM pWii ver ati niM twewA nAyi nI aview nik. 4etAy kTkLiluM enw wMbcri LiluM m}uki tL@ew smyM pA}A etH avErAwH pRyk. aveyAe yM tH wyAkEy Z. aetAM eedviEviy vneL shAyiyil. eedv v]i vizVAsM ekAANH ecE tH. 5 jnH sHEnhM Ak qtANH Q jH{yew lYM. mvizVAsvuM zrieyRiyAvu ecA ovuM XdyvuM Q sH E nhM lBitinAvzYmANH . 6 cil etAM ecyH t iil . Pl nYmAy kArY pRH av der alH tiriy. 7avH zAOi mArAkNM qA avH av pR ytienRic@ EpAluM aRikyil. avR@H q pRy kArY EpAluM av mnilAil. 8 ov nYAymANM zriyAMvM pEyAgiEA nYAymANM

neH nmRiyAM. 9nl A Eviyl nYAymANM Aiyiri etH nmRiyAM. nYAymAN e qtivM nYAymANM piwrA vistivM EviytANH nYAymANM. eedv EAw bmAnRvuvM pApikM aM mtniExDi kM mAt]pit]hAM ekAl 10 eelMgikpAp yALikM ec@vM sVvEBAgikM awimkeL vivM N pR yvM astYmAy pEdz etier qeiluM ec@vM EviytANH nYAymANM. 11 pWi ivAnAyi eedvM qni t suviEzxieR o BAgmANH pEdzM. mhtVpUmAy suvi EzxM ag] h ItnAy eedvi niM tANH. eedvkNy H ni vizVsicH, avEvi EsvnM ecE Q EjAli qe l i c t inH new kAvAy isHt@EyvinH {A ni pRy. av qniH kH t. 13mpH isHt@Eyvientier sMsAricM aven pIFiic@M aven mRiew AnAyi pl kArY ec@kyM ecyHt@. {A ec@etAeNH qnite aRiyA pAwilA ekAH eedvM qEAw kN kANi c@. {A avizVAsiyAyiEA }ANH aArY ecyHttH. 14 p EyAewAM vizVAsvuM isHt@Ey vilu sHEnhvuM qniH krgt mAyi. 15{A pRytH stYmANH . ni a pUmAyM sVIkriNM. pApikeL rivA isHt@Ey miyiEl v. pApikLi
12qe

1609
vuM DAniyAyi {A. 16atir m tniH eH kANivA tviDM ekAwMpApiyAy qEAwH isHt@ kN kANic@. isHt@vi vizVsivM nitYjIvv M {A dAhrNmAkNemH isHt@ #hic@. 17qEM Bri rAjAvinH sHt@tiyM drvuM Ayirie. aven kAvAEnA nziivAEnA sADiil . k eedvinH qeEM sHt@tiyM bmAnvuM Ayirie. Em. 18qni o mk lYnAy tiemA eTeyAEs, {A nineA kln t. Q kln pH nieRic@ Ay vcnL@mAyi o EpA H. vcneLeyAe pi wrAM vizVAsinAyi nl yM nwvAM EviyANH Q kArY {A niEAw pRytH. 19 vizVAs ieR mAi wkyM zri qH nI aRiytH ec@kyM EvNM. cil ecyHtiil. av ew vizVAsM nziiewkyM ecyH t @. 20mneyAsuM aels M atANH ecyHttH. eedvien tier sMsArietRiyiA Evi {A aver sAA ekAw . puxAM OIkM Ev cil c qlA mxYM Evi Ai vA {A dYmAyi vzYe w. qlA mxYM Evi eedv EAw sMsArik. jnH v zYmtH avEnAw EcAdikyM niyvrAkyM ecuk. 2 rAjA AM aDikArikM Evi A ivi. eedvEAw niR rADnEyAwM bmAnEAwM wi y sVcHCvuM smADAn pUvu mAy jIvitM nm lBiA EntA A Evi Aik. 3tH nlM new rknAy eedve ItiewmA. 4 qlA m xYM r ApiNemH eedvM #hi. qlA mxYM stYM aRiyNemM av #hi. 5 o eedvEm Z. eedvEAw EcrA o mAEm ZtAM. mAM m xYM wiyAy EyisH t @vilU

1 tiemAeTeyAsH 1+16-3+2

ewyANH. 6 qlA mxYEwyM pAp prihArmAyi Ey sVyM smic@. qlA mxYM r ApiNemH eedvM #hitieR etLivANH Ey. av zriyAy smyANH vtH . 7aekAANH suviEzx sMginAyM o aeAsH t l nAyM {A tirewetH . ({AnIRytH stYmANH, kml.) jAtik aYApknAyANH qe tirewtH . vizVsi vAM stYM aRiyvAM {A aver pWii. 8 qlAyiwm puxA A iNM q {A #hi. AnyHiwyi krL@y Q puxA tIcyAyM virA yiriNM. av EkApixHWErA ti vErA ktH. 9 OIk t EyAjic vOM DriNem {A vzYew. asiM qLimM Ec vO LANH OIk DriEtH. av t eLe surikLAvA Evi kxkLAy EkzAlArELA sVEmA mEA vilwiy vO ELA pEyAgitH. 10 sv]i kLilUew av sVyM surikLAke. eedve rADi q pRy OIk nilyi surikLAke. 11mQnmAyi Eki pUmAyi asriA tAERAew o OI pWie. 12o puxen pWii vA {A OIyHH amti ekAw il. puxen BrivAM OIyHH avAdM nkil. OI zAlInyAyi te wrNM. 13qekAeA dAmienyANH dYM s]xw H ict. H hv ey piIwANH eedvM s] x H w ic t H . 14wAet, pizAcinA kbLii eM dAml. pizAcinA vi eH pApiyAyM OIyANH . 15vizVAsiluM sHEnhiluM vi iyiluM zriyAy niyNiluM av wkyAeNi av meL svicH r ApiM. sBA EntAA {A pRy stYmANH. o mnAvAnAyi ov kWinmM nw qi av o stH v]iyANH #hitH. 2 o m

1 tiemAeTeyAsH 3+3-4+2

1610
fIArAyi EsvnM ecAM. 11 Et EpAel OIkL@M anYew bmAnM ivrAyiriNM. anYer RicH dxHwt pRy OIkLAktH. av niyNM vM qlA ArYLiluM vizVAsEyAgYmAyiri NM. 12fIAM o BArYEy pAw Z. av avew mM wMb iteyM nl EntALAyiri NM. 13nAyi EsvnM ec@v sVyM drNIy An Enw. isHt@Eyvilu avew vizVA sM avH mhAy RAyi v iM. new jIvitieR rhsYM aw EvgM veA k}iyemH {A k . qA Q kArY EA {A q}ukyANH. 15qniH EA vvA sADiiel i wi eedvieR Bvni mxY tI c y AyM ecEeteH ni aRiyM. BvnM jIvi eedv ieR sByANH. eedvieR sB stYieR tAuM awiRymANH. 16sMzyElzemEnY, new rADnA jIvitieR rhsYM mhANH+
14n i L @ e w

mxYH zriyAyM vimzivA pA viDM nlvnAkNM. avnH o BArYEy pAwZ. m niy NM vM viEvkiymAyiri NM. m@ mxYH avEnAw b mAnM AkNM. teR vIiElH L@ keL sVIkrivA snAyi av jneL shAyiNM. av o nl pEdxH w AvH yiriNM. 3av amitmAyi vIH witH. amAsnAkAet sQmYM smADA nIyM yiriNM. av Dn e sH E nhiv ktH . 4 av sVwMbiel te o nl EntAvAyiriNM. ayAL@ew m ayAeL pUmAy bmAn EAew asriNemM. 5 sVwMbiel EntAvAkA k}i yAvnH eedvieR sBey qen Ev viDi ivA k}iyM? 6 qA o pu vizVAsi m* ktH. atH aven vLer ahAriyAiEyAM. aEA avM pizAcH viDieEpAel teR ahArieR Epri viDi ewM. 7o m sByH puR vErAwM bmAnM vnAkNM. aEA av anYrA vimzi ewAetyM pizAcieR ekNiyil kewAetymiriM. sByiel shAyik EpAel mxY bmAni Avu L@kLAyiriNM fI A.* v t EziA kArY pRyAvM amit mdYpAni nAyi tL@ew smye pEyAgi AvM kNM. anYer kbLi ic H pNmAA mivM ktH. 9 av eedvM nm evLi ewi stYe kznmAyi piwvM zrieyRiyAvutH ec@vmAyiriNM. 10 mxY er ni dYM prIiNM. av ri eteAM el i avH
8 Et

o mxYzrIri isHt@ vien nm kAi. av zriyAeNH AvH etLiyi c@; dtA aven ku. av eniy suviEzxM jntk L@ew wyi sMgie@; ElAkilu mxY avni vizVsic@; mhtVi av sViElH ye@. vYAj pEdxw H AeLRi c@ tAItH vrAniri kAlLi sEtYA pEdzeL vizVsitH cil A niemH priAAvH vYmAyi pRi@H. av vi AeL asri. av tgNL@ew pEdzM sVIri . 2NyrilUewyM Aer kbLiivrilUewymANH p Edz vtH. avH et@M zri yM tiricRiyA k}iyil. avew viEvcnAzi @ p}u A

m Em EnAAr o sBey nyi A tirewevri ov. pEdzik (wyA) qM viLiM. eedvieR jntey pripAlikyANH EjAli. (a. . 20+28). fI Uxk, B]tYA qM. sBey EtYk mALi shAyiA niynAyv.

1611
nziie EpAelyANH. 3vivA hM ec@tH etAeNH av pR y. tivA pAwilAtAyi cil hArvsHt@L@eM av pR y. qA eedvmANH aetlAM s] x H w ic t H . vizVAsikM stYM aRiyAvuvM Q hArvsHt@ niEyAew pEyAgiAM. 4eedvM s]xHwicetlAM nltANH. eedvi ni nipUvM sVIkrikyAeN i eedvM s]xw H ic qiEnyM nir siEivril . 5 eedvM s] x H w ic etlAM eedvieR vAekAuM AnekAuM vimAewM. ist H @EyvieR m dAsnAyirik 6 ArYeLl A M aviewy sEhAdrELAw pRyk. nI isHt@ EyvieR o m dAsnAeN etLiyiM. nl vizVAsvcn ekAuM nl pEdzeL pi w ekAuM NH nI znAy et nI kANiM. 7eedvieR stYvumAyi Ec EpAkA niA r kTk A pRyM. kTkeL piwrtH. eedve yTAmAyi EsvivA (UxivA) nI sVyM aBYsik. 8 zrIre niy iA pWitH cil tri shAykrmAM. qA eedve EsvitH nieL ql A viD iluM shAyiM. Q jIvitiluM BAviyiluM niH atH a#h ekAuvM. 9{A pRytH zriyANH. niLtH pUmAyi sVkri NM. 10etAekAANH { viM EkziM. jIvi eedvi n tYAz pul . avni vizVsi qlAv M EtYkmAyi av rknANH. 11Q kArY pWiikyM kli kyM ec@k. 12 nI ecRuemiluM niAremmi niEAw epmARu vA eryM avditH. vizVA sikH o mAt]kyAyi nI jIvik. nieR vAekAuM jIvitrIti ekAuM sHEnhM ekAuM vizVAsM ekAuM tyA jIvitM ekAuM a kwiik. 13wM jn Ayi tiev}uk vAyicH pWi icH aver ziewk. {A

1 tiemAeTeyAsH 4+3-5+8

vver a ec@k. 14nin kiiy vrM EyAjnew kArYM oAk. mA eekvcEA AnA smyH Ay vcnM v}iyANH vrM nin lBictH. 15 kArYeLAe w ec@k. nieR jIvitM pUmAyM Q kArY Ayi viniEyAgik. aEA nieR v]i puErAgmi qH A mnilAM. 16nieR jIvitiluM pEdziluM Alu vAyirik. zriyAyi jIviM pWiiM wM nivhik. aEA nIyM nieR pEdz vivM riewM. anYemA jIvitinH cil c vEyADikEnAwH EkApBAxNM a tH. pkrM avEnAwH sVpitAviEnA ewEpAel sMsArik. ecRuA ErAwH sEhAdrEnAewEpAel wep wk. 2 m OIkELAwH aEyAew EpAel epmARuk. ecRuArikeL sEhAdrik q EpAel kk. qEA}uM avErAwH nAyi ep mARuk. 3stYmAyi kAkinikLAy viDv keL sMrik. 4 o viDvyHH mL@M ekAc@mL@M ei av dYEm mnilAEtH tANH. t L@ew mAtApitAeL shAyic@ekA H avew sVwMbEAwH drvH kANik. tiew tL@ew mAtA pitAELAwM aEnAwM a EyAwM kwm niREvAnAM. tH eedve ItiewM. 5o viDv yTAi kAkiniyM nihA yyM yv eNi teR sMr NM eedvi niM tIiM. OI rAvuM pkluM Aic@ eedvEAwH shAyM EcAdi. 6 qA sVyM ItiewA teR te jIvitM viniEyAgi viDv jIvi qiluM yTA i mric@ k}ivLANH. 7anYH M pRyA pA viDi tL@ ew wMbeL sMriA aview y vizVAsikELAw niEzik. 8 ov teR sVM Aer sMr iNM. aveR sVM wMbe sMriNM qtANH prmDAnM.

1 tiemAeTeyAsH 5+9-6+1

1612
viEzxicH sMgic@M pEdzic@M vi mAANH Q mh Ay drvH AEktH . 18 q ekAeA tiev}u pRy. DAnYM Evtiri v]i ec@ emtim]gieR vAyH mwieuk EyA DAnYM titi niH twyk EyA ectH.* tiev}uH en wi pRy, o pNiArnH av eR li ekAwNM.* 19o mentiEr ErApNM yiven itH. m ecyHttH etAeNH rEA mEA Ep pRy qi mAM nI aven ik. 20 pApM ec@vErAwH av etiEAey pRyk. sByew m}uvM mAek EvNM en ecA. aEA melAvM atH o tAItAM. 21 etAe ec@vA eedvieRyM EyisHt@vieR yM tirewe dtAewyM mAek {A niEAw kli. qA stYmRiyti mpH er yM viDitH. ArYeLlAM qlA AErAwM smmAyi avi k. 22 oven mnAti mpH sUHmtEyAew ciik. anYew pApLi pptH. sVyM i yvnAyirik. 23tiemAeTeyAEs, nI evM mAEm wiZ. a nii al M vIu wik. nieR dre shAyikyM ewew ErAgiyA ti ni twykyM ec@M. 24cil Aew pAp kANA qL@mANH. av viDie wM qH avew pAp kANiM. qA cil L@kL@ew pAp eevki mAEm kAvA sADi. 25A ec@ nl kArYL@ew itiyM EpAel te. jn ec@ nl kArY kAvA qL@mANH. qA kAvA Ekz krmAy nl kArY EpAluM mR iriA sADiyil. awimkLAyi@ mxYerl A M avew wmEyAwH pU b mAnM kANiNM. avr ec@ EA eedvnAmvuM new p

a ec@ieli av stYvi zVAsM sVIkriciil. av o avi zVAsiEyA EmAzArnANH. 9 aRupEtA atiEmElA Aym OIkeL viDvkL@ew pikyie wNM. av teR BAviEnAwH vizVsHtyAyiiriNM. 10 nlkA rY ecyHt ov q nilyi av aRiyewNM. sAn pripA lnM, atiTi sVIkrNM, eedvjni eR pAdM k}uk, d+Kitew sMr NM aen qlA nlkArY mAyi sVjIvitM pEyAgic v qANH {A amAtH. 11qA ecRuArAy viDvkeL gNi kNAtH. av t eL sVyM isH t @vinH smi EA sADArNgtiyi avew zmAy zArIrikAvzYLA av ni niM pAEw akmARuM. aEA av punvivAhitrAkA #hiM. 12aEA av ati Evi viDiewM. av dYM ti jH{ ecyHt kArYeL ecAtiri ekAANH viDiewtH . 13mAvuml ecRuArikLAy viDvk vIwEtARuM kyRiyiRi smyvuM vYmAM. av apvA dM pRyvAM anYew jIviti vYAp]trAvAM wuM. av pR yA pAwil A kArY pRyM. 14atinA ecRuArikLAy viDv k vivAhitkLAyi, mL@vrAyi g] h sMrNM nwNemH {A #hi. av ec@emi new z@vinH aver vimzi vA kArNM kiAetyAM. 15qA cil yvviDvk sAAen pi wrA EnrEte wiyiri. 16vizVAsiyAy o vnityew wMbi o viDv ei av viDvey EtYkM i NM. vew sMrNAM sBey }ilAtH. aen vEA anATkLAy viDvkeL sMri vA sByH sADiM. * 17 zriyAy viDM sBey nyi mAM mhAy drvu kiNM.
vAkYM 16 cil purAtn #I pti@kLi, o vizVAsiyew wMbi viDv kL@ei, av aver shAyi NemH kA.

DAnYM ... ect H rNi v. 25+4. o p N i A r n H . . . e k A w N M rNi lUEA. 10+7.

1613
EdzvuM vimznviEDymAvil. 2cil awimkH vizVAsikLAy wmkL@M H. aekAH awimkL@M wm kL@M sEhAdrrANH. qA awimk avErAwH o anAdrvuM kAtH. Q awimk tL@ew vizVAsikLAy wmkeL wt emcmAyi Uxi NM. qekAeA awimk t sH E nhi vizVAsikeL shAyikyANH. etAy EbADnvuM yTA sM Q kArY jneL nI pRu pWiikyM av ecA Erii kyM EvNM. 3cil etAy kArY pWiiM. av new kA vAy EyisHt@vieR stY pEd zEAwH EyAji@vrl. eedv U x EnrAy mAEAwH oEpA pEdze av sVIkri yil. 4etAyi pWiivnH oM mnilAkyil . avri niRey ahArmAyiriM. vAkeLi t icH klhiti avH xHwM EtAM. aetA ErAgMEpAelyAN vH. atH zHn s]xHwikyM asUyyM ewluM klhmA luM dxHwmAy sMzyvuM s]xHwi kyM ec@M. 5 amAml dxHwmn sHkri ni atH teL jnii kyM ec@M. avH stYM nxHw e@. eedve UxitH pN ArnAkA o mAM qANv vicAritH. 6 ov ekAH sMt]pHtnA emi eedvUx oven DnvA nAM q pRytH stYmANH. 7nAM miyiEl vEA oM ekAu vil . mriEA nmH oM ekAuEpAkAM sADiyil. 8 ati nA nm BNvuM vOvuM e i nAM aekAH sMt]pt H rAkNM. 9 pNArnAkA #hiv ElABnH viEDynA. av o ekNiyi akeirik yANH. aven v]New vY kArY av #hivA w ukyANH. kArY mxYer yiicH nziiM. 10DnsHEnhmA NH qlArM dxHwtyHM kArNmA tH. cil wt wt DnM #

1 tiemAeTeyAsH 6+2-17

hiekAH stY vizVAsM tYjic@. qA av wt w t d+KitrAkA sVyM kArN ArAyi. oAE cil kArY nI eedvieR mxY nA. atinA ArYLi nielAM nI o}iu niNM. EnrA y v}iyi jIvivAM eedvEs vnM ec@vAM vizVAsvuM sHEnh vuM myM sQmYtyM Ayiri vAM mik. 12 oA m/ri oAw EpAelyANH niL@ew vizVAsM kA sUitH . oAi vijyM EnwtinAyi vuM kWin mAyi mik. qEM w jIvitM nin kiieyH tIcew k. jIvitM ki@vA nI viLi e@. isHt@vieniy mhA stYM nI plM imARH @ pR u. 13eedvieRyM isHt@Ey vieRyM mAek {A nineA kl n t. epAieyAsH pIlA eAsieR mAek aEt mhAstYM @ pRvnANH EyisH t @. ql A iM jIv pkvnANH eedvM. EA {A niEAwH pRy + 14 niEAwH jH{Apiciri kArYeLlAM ec@k. kArYeLA eyM new kAvAy Ey isHt@ vIuM v ver etEA ewElA wAet ec@k. 15eedvM yTAsmyM a nwAM. eedvmANH ag]hItnAy k BrN kAvH. qlA rAjAAew rAjAvuM kAAew kAvumANH eedvM. 16oriluM mriAv eedvM mAmANH. mxYH aw EpAkA pAviDM a EzABEyRiy kA zilANH eedvM iti ec@tH. ovM eedve oriluM kiil. ovM eedve kANA k}iyk ymil. eedvinH qEM bmA nvuM ziyM Ayirie. Em. 17 Q ElAkilu vsH t @ ekAH srAyvH kl n ekAwk. ahrietH av ErAwH pRyk. sill, eedvi tYAzivA DnikErAwH pR yk. Dne yiA pil . qA eedvM ne atYDikM i
11qA

1 tiemAeTeyAsH 6+18-21

1614
20tiemAeTeyAEs, eedvM nie pl kArYLiluM vizVsiciri. kArYL@ew surittVi ik. eedvi nitlA mQFY pRyvri niM ak nik. stYientiEr vAdivri niM o}iu ni k. av aRiev viLi ciltH pEyAgiM. qA yTA i atH aRivl. 21 cil avkA zewM avH aRivH eH. a stYpAWe tYjic@. eedvieR p niELAewAM Ayirie.

. sVdivA DArALmAyi qlAM av nm t. 18nl ec@vA DnvAAErAw pRyk. sArY ec@ti DnvAA rAvA avErAw pRyk. dAnzIl rAyi avtH pvyHti st vrAkA avErAw pR yk. 19en ec@ti ew av sVi tAyi sVyM o niDi okyAM ec@k. aetA zimAy awiRyAM. av ew BAvijIvitM niDiEm eki eAAM. aEA avH stY jIv vrAkA ekl@vrAkAM.

tiemAeTeyAsi q}utiy rAM ElKnM

eedvM #hic kArM isHt@ EyvieR aeAsHtlnAy epQ elAsH tiemAeTeyAsinH aBivAdn ayyH . isH t @Eyvi lu jIveR vAgHdAnM jnELAw pRyvA eedvM qe ayc@. 2 qni iye mknAy ninH pitAvAy eedvi niM new kAvAy isHt@Eyvi niM pyM kNyM smADAnvuM lBi e. tj{ H tA kAznvuM EA/AhnvuM 3aEhArAM qeR AnkLi {A nie qEA}uM oAM. AnkLi nin Evi {A eedvi ni pRyM. qeR pU v p itA Esvic eedvmANH av. qniH zri q EtAiytH ecyH t H {A wc y Ayi av EsvnM ecyH t i@H . 4 nI qni Evi kI o}ictH {AEnA. {A nieANA eR #hi . amlM qni sEAx i m}ukAM q EtA. 5 nieR stYvizVAsM {A sH m ri. rM vizVAsM dYM AyitH nieR vliyyAy ElAvIsiM ayAy ynIyH M yi. aEt vizVAsM EA ninM eH qniRiyAM. 6 aekAANH eedvM nin nkiy vreL RicH nie asHmriivA {A #hitH. {A qeR eekk nieREmvcEA eedvM vrM nin t. ekwiy agHniNHWM vIuM jVlii EpAel dAnM wt wt vLrNemM atH nI pEyAgewNemM {A #hi. 7ne BItidrA o Avienyl eedvM nm

ttH. AvieR ziyM sHEn hvuM niyNvuM o AvienyANH eedvM nmH ttH. 8 aekAH new kAvAy EyvienRicH jnELAw pRy ti litH . qeRic @ M liEtil . {A kAvi Evi twvilANH. pkrM suviEzx inAyi qEAewAM Ek z shi. a ec@vA zi eedvM nm tM. 9 eedvM ne ri cH aveR vi jnM iyiri . nAM sVyM ecyHt qieR eyiluM PlmAyil aen sMBvi ct. H aet! teR pyA ne ri cH aveR jnmAiytH eedvM atH #hicekAANH. smyArMBi mpu te isHt@Eyv}i p eedvM nm t. 10 new r knAy isHt@EyvieR vrvi EA p nm evLivA e@. Ey mrNe nziicH jIv lBiE v}i nm kANic@ t. aet! nziivA k}iyA jIv lBieteney suviEzx iwi Ey nm kANic@ t. 11 suviEzxeRicH jneL aRiyivAnAyi {A tirew e@. suviEzxieR aYAp kM aeAsHtlmAyi {A tir ewe@. 12qA suvi EzxM pRyekAANH {A EA kxHwM shitH. qA {A litnl. {A vizVsic ven qniRiyAM. {A aven li ctH divsMvEryM* av sMr iem qniR@H. 13qi niM Ek stYmAy pEdzM nI piwk. nmH isH t @Eyvi
divsM isHt@ vH qlA jntyHEmluM nYAyviDi nwi teR jntey tEA ewAM ekAuEpA divsM.

2 tiemAeTeyAsH 1+14-2+16

1616
ciivi. Q kArYeLlAM #hi vA k}ivH kAvH nin tM. 8 EyisH t @vien sH m rik. av dAvIdieR wMbi niM vnANH. isHt@ mricti EzxM av mrNi niM yie @. tANH jnELAwH {A pRy suviEzxM. 9 suviEzxM crii cekAANH {A kxHwM shiE i viritH. stYmAyM, et@ ecyHt ovenEAel {A cl ekAu EpAluM bitnANH. qA eedvieR pEdzM bitml . 10atinA Q Ek z eLl A M {A mEyAew sVIkric @ . {A ec@tH eedvM tirew qlA AeryM shAyivAnANH . isHt@Eyvilu r L@kH lBi viDilANH {A Q Ekz sVIkritH. rEyA ewAM oriluM asHtmiA mhtV vuM eekv. 11Q pEdzM zriyANH+ nAM avEnAw wi mric @ qi avEnAw wi jIviM. nAM kxHwt sVIkriemi avEnAw wi BriM. nAM aven sVIkrivA A iel i avM ne sVIkrivA Akyil. nAM avizVsHtrAyiriEA }uM av vizVsHtnAyiriM. kArNM avnH tee niExDivA pil.

lu vizVAsiluM sHEnhiluM pEdzeL piwk. nI q pWiiENemti pEdzM o dAhrNmANH . 14nin nkiy stYM new i vsi pri AAvieR shAyEAew sMr ik. 15ninRiyAmEl A sYyilu qlAvM qe vi@EpAeyH. Pug elAsuM eheAgEnsuM EpAluM qe vi@EpAyi. 16oEnsiePAerA sieR wMbEAwH eedvM kN kANiEeyH {A Ai. plEA}uM oEnsiePAerAsH qe shAyici@H. {A twvilAyiri ti av litnl . 17aet av litnl. av ERAmyi vEA qe keMver q tvN qniAyi tiru. 18 div si oEnsiePAerAsi kA vi ni kN kiNem {A Ai. qePesAsi vcH oEnsiePAerAsH qeneyAe qe shAyic@ qH ninRiyA mElA. ist H @vieR vizVst H pwyALi tiemAeTeyAEs, nI qnieA mkenEAelyANH. nm isHt@ Eyvilu pyi znAyiri k. 2 {A pWiic kArY nI Eki@H . mH DArALmAL@kL@M a Ek@. aEt kArY te nIyM pWiiNM. pWiiA EyAgYt yvM nin vizVsiAvuv mAyver cil pEdz lik. aEA anYer aArYeLAe pWiivA av k}iEM. 3nm EkzLi pkArAk. isHt@vieR o m Bw EpAel Ekz sVIkrik. 4 o Bw teR eesnYADipen ItiewA #hi. atinA Bw ri pM AM ec@ kArY ec@vA teR smyM pEyAgi il. 5o kAyikABYAsi o m/r i oAwkyAeNi, jyivA nAyi av ql A nibnkL@M pAliNM. 6kWinAVAnM ec@ kxknANH tA tHpAdiic BN pdA dYmAyi lBiEtH. 7{A pRy Q kArYeLi

12

13

o aBimtnAy vk Q kArY pRu ekAirik. vAkeLi ti tH qH eedvmAek jneL tAI ec@k. vAkeLiy tM ovenyM shAyiil. atH Ekver nziiM. 15eedvi sVIkArYnAy ovnAtinH vuM nAyi vik. wAet eedvinH niee smik. teR sVM v]ieyRicH li tnAkAet stYmAy pEdzM zriyAy rItiyi viniEyAgi o v knAyiIk. 16eedvi niM tlA nixHEyAjnmAy kArY
14AErAwH

1617
sMsArivri niM o}i unik. arM BAxNM oven wt wt eedvientirAM. 17 avew etAy pEdzM zrIri i abudvYADi EpAel pwM. mnEyAsuM PiEleAsuM ar ArANH. 18av sEtYApEdzM tYji c@. qlA vizVAsikL@ewyM mrN i ni AnM EnrE te sMBvic@ qH av pRy. ru mxYM cilew vizVAse nziikyANH . 19 qA eedv ieR blvAy awiAnM a teyAyi w. Q vAk awiAni ElKnM ecei ri+ kAvi tni Aer aRiyAM.* wAet Q vAk wi view q}utiyiri+ kA vi vizVsi q pRy vM ti ec@ti niM vir miNM. 20o vliy vIi sVM ekAuM eviekAuM niic vsHt@ kAM. qA aview twiekAuM kLimekAuM niitmAy pA L@M H. ciltH sviEzx kArY Ayi pEyAgi. m@v vilyi l A kArYAyi niic i ri . 21ov ql A dxH w tkLi niM sVyM IkrikyAeNi aErM mt vYi EtYk kArYAyi pEyAgiewM. vYiey vinAi, teR yjmA n aven pEyAgiM. vYi q nl kArYM ec@vAM tARAyi riM. 22o ecRuAr ecA #hi qlA dxHwtkLi niM ak nik. vizVAsvuM sH E nhvuM smADAnvuM vnAyi nItiyi jIvivA kWinmAyi primik. Q kArYLyM XdyewyM kAvi vizVAsM vewyM ew ec@k. 23mQFYvuM asMgtvu mAy tLi ni ak ni k. t vliy vivAdM yi vLemH ninH aRiyAM. 24eedv ieR dAs titH. av qlAvErAwM dyAluvAkNM. eedv ieR dAs nl o pEdxHwAvA yiriNM. av mAzIlnAkNM.
kAvH ... aRiyAM rNi sMKY. 16+5.

2 tiemAeTeyAsH 2+17-3+8

25tEAwH

EyAjic@ EpAkA A er kAvieR dAs sQmYmAyi pWiiNM. eedvM avew Xdy eL stYsVIkrNinH ovM mA@ vA avsrM av ekAw EAM. 26aer pizAcH ekNiyi ewi tniAvzYmAy kArY ec@vA o. qA avH NH, pizAcH teL pEyAgi kyAeNH kH, pizAcieR ekNi yi niM teLe sVtrA A EvNemi k}iyM. avsAn nAL@k EtAk! avsAn nAL@kLi aEnkM kxH w AM. 2 kAlH jnM teLeyM pN eyM mAEm sHEnhi. av ah ArikL@M epAcAmAM. L@k mAL@ketier EmAzmAy kArY pRyM. A tL@ew mAtApitA eL asriyil. A ni ekvrAM. av eedvM #hi trilu ArAkyil. 3AH prjnEAwH sH E nhM kAkyil. av anYErAwH mi vA AAtirikyM aver RicH cIArY sMsArikyM ec@M. A sVyM niyi yil . av mxYtVmil A vM sdHkArYeL qtivM yi riM. 4 avsAn nAL@kLi L@k tL@ew suXetier tiri yM. ciiAet av vifHFir ec@M. av ahArmvrA kyM suKElAlupt xHwewkyM ec@M- av eedve sHEnhi yil. 5 av new mtieR bAhY pi piwic@ niM. pe ati eR yTAziey nirAkri kyM ec@M. temAeTeyAEs, ar Ari niM ak mARuk. 6a ri cil ablkLAy OIkL@ew vIwkLi EvzicH aver Api M. OIk kmAnM pApi niRvrANH. OIk t nwAA #hi pl dxHwt yA pApiEl nyievrA NH. 7 OIk putiy pEdz pWiA qEA}uM miemiluM stYe pUmAyM eAA avH oriluM sADiyil. 8 yE

2 tiemAeTeyAsH 3+9-4+8

1618
AM zriyAyi jIviEeten ey kANivAM pEyAgd mANH. 17tiev}uk pEyAgic@ ekAH eedve Uxiv omvM qlA sv]ikL@M ec@vAnAvzYmAy qlA kArYL@M lBivM yiriM. eedvieRyM EyisHt@vi eRyM mAek {A nineA kln t. jIvivEryM mric vEryM viDivnANH isH t @ Ey. isH t @vinH o rAjYmH . av vIuM vrikyM ec@M. ati nA Q jH{ {A ni t . 2 jnELAw suviEzxM pRyk. smyM tARAyirik. L@ kELAwH av ecEetAeNH pRyk. etH ec@EA aM pR yk. aver EA/AhiikyM ec@k. etyM vliy mEyAwM ApUvmAy pEdzAluM nwA k. 3 A stY pEdze iA nA}ik vM. qA jn teL Itiew DArALM aYApker keM. jn EkA #hi kArY pR y aYApker av keM. 4 ApUv m Ay stYvNM A niM. etAy kTkLiel pEd z piwrA av wuM. 5 qA nI smyM ni yNM vnAkNM. yAs vEA avey sVIkrik. suvi Ezx crNM nwk. eedvieR o dAseR qlA kwmkL@M ec@k. 6 qeR jIvitM o yAgmAyi eedv inH smi. Q jIvitM vi ew EpiA qniH smyM smAg tmAyiri. 7{A nAyi epA tiyi@H. {A qeR oAM pUi yAiyiri. {A qeR vizVA sM kAsUikyM ecyHtiri . 8 ni, kirIwM qniAyi kAiri . eedvmAek nItIkrie vnAyekAH qniH kirIwM lBiM. nItipUvkmAyi viDi nYAyADip kAvANH. divsM av qniH kirIwM tM. aet! kirIwM av qni tM. av kirIwM aveR rAM vrvinAyi #hic @ kAi ql A vM ekAwM.

siEnyM yMEsiEnyM sHmrik. av EmAezH qtirAyi. QyA L@k averEAelyANH . avM stYinH qtirANH. DArNAzi niExDievrANv. kluxit ciAgti vrANv. vizVAsM piwti av prAjye@. 9 qA t ec@ kArYLi av vijy IlALitrAkyil . av vifHFikLAeNH qlAvM kAM. atANH yEsiM yMEsi M sMBvictH. niEz- psMhArM qeRic @ etl A M ninRiyAM. {A pWiietA eNM qeR jIvit rItiyM nin RiyAM. qeR jIvitiel lYM qAeNH ninRiyAM. qeR vizVAsvuM myM sHEnhvuM sh nvuM pIFnvuM EkzvuM qlAM nin RiyAM. 11 aeYAYyiluM eAnY yiluM lu yiluM qni vep kArYeLRic H ninRiyAM. lLi {AEn pIFneL Ric@M driteLRic@M ninRiyAM. qA kAvH qe Ekz Li nielAM ric@. 12 isHt@Ey vi eedEvcHCAsrNM jIviA nA#hi vM pIFiie wM. 13dxHwM anYer vivM EmlA wt EdAxvAArAM. av anYer vifHFikLAemiluM av teLe vifHFikLAk yANH ec@tH. aEt smyM av}i av teLe vikyM ec@M. 14qA nI #hic pEdz wH piwk. pEdzL yM zriyAeN ninRiyAM. nie vk kArY pWiic Aer yiAemM ninRiyAM. 15i yAyiEA mt nI tiev}u k aRii. tiev}uk nie viEvkiyAA ekl@tANH. prijH{AnM EyisHt@vilu vizVAsM v}i EmAiEl nyi M. 16qlA tiev}uM eedvA nketANH. qlA tiev}uM pWiivAM jnL@ew jIviti el et@k qw kANivAM pEyAgmtANH. atH et@keL ti
10qA

1619
vYiprmAy vAk qyM epeH qvA nin k}iyAvu kWi nmAyi mik. 10EdmAsH, Q ElAk e atYDikM sHEnhic@. aekA ANH av qe vi@ piritH. av etelAnIyiEl EpAyi. EsHEksH glAtYyiElM EpAyi. tIeAsH dmAetYM EpAyi. 11EA}uM qEAewAmtH lUeA sH orAL@ mAmANH. nI vEA m EAsienwi kei ekAuvr NM. avnH qe qeR EjAliyi shAyiA p@M. 12tihieAsien {A qePesAsiElH ayc @ . 13{A EAvAsilAyiEA qeR puRAyM keAsieRy wH vci. aM qeR pusHt kL@M viEzxicH cpiel}u tiy pusH t kL@M nI vEA ekAuvrik. 14ElAhNiArnAy aels qnietier DArALM kArY ecyHti. tA ecyHt kArYeL ti aelser kAvH zii M. 15 av nieyM v]NewA tiriA iNM. new pEdz ientier av zmAyi EpArAwi. 16{A dYmAyi qe tiErA Dic EnrM M qe shAyicil. qlAvM qe Epic@ eedvM
9 qeRywH

2 tiemAeTeyAsH 4+9-22

avErAwH miEey {A A i. 17qA, eedvM qeR eyAM ni. jAtikH pUmAyi suviEzxM pRu ekAwv M, kAvH qni k pk. skl jAtikL@M suviEzxM Ek NemH kAvH #hic@. {A siMhieR vAyi niH re@. 18eriluM qe mRiewA miEA kAvH qe ri M. kAvH teR sVrAjYi ElH qe suritmAyi qiM. mhtVM qeEM kAviERtA yirie. avsAn aBivAdnM akVilAvienyM oEnsiePAerAsieR wMbe yM qeR vnM aRiyik. 20 qr sHetAsH ekArii ti. eAPiemA sien {A miEli viEc@EpA . av ErAgiyAyi. 21 eeztY i mEp qeRywElH v vA nin k}iy kWinmAyi yik. ybUelAsH nie vnM ec@. wAet pUedsuM lIenAsuM ek Q diyyM isH t @viel ql A sEhAdrM nin vnM ec@. 22kAvH nieR AviEnAw wi Ake. p niEAewAM A ke.
19isHeeyyM

tIeAsi q}utiy ElKnM

eedvieR dAsM EyisHt@ vieR aeAsHtlmAy epQelA sH aBivAdY En. eedv ieR etrewe jni eR vizVAse viiti nAyi eedvM qe viLic@. aver stYM EbADiiAM qe ay ciri. eedvi Evi q en Evl ecNemH stYM jn eL kANikyM ec@. 2 vizVAsvuM, aRivuM nitYjIvit inAy new tYAzyi niH v. kAlieR rMBi mu eedvM jIven vAgHdAnM ecyHt@. eedvM epALi pRkyil. 3tsmyH jIvenRicH mnilAtinH eedvM ElAke avdic@. sMg ilUew eedvM ElAkEAw sMsA ric @ . eedvM sMgiE EjAli qe BrEmlic@. new rknAy eedvM qEAw aen ecA kli cekAH aArY {A sM gic@. 4 new vizVAsi qeR yTA punAy tIeAsinH aBi vAdn. new pitAvAy eedv i niM rknAy isHt@Ey vi niM ninH pyM smADA nvuM Ake. Eyi tIeAsieR dQtYM 5 tIrA EjAlik pUIkri vA NH {A Eyi nie vii@EpAtH. wAet qlA pN LiluM mAer niymiEtiM. 6 mnAv AErApitnAktH. avnH o BArYEy AkAvU. aveR m vizVAsikL@M kNM. UrA erM, asrNM lAverM averRic H jn EktH . 7eedvEvlkL@ew sMrNM NH meR EjAli. aekAH av

AErApitnAktH. av ahAri yM sVAM mEkApiyM k tH, av wic@ mnAktH. av v}AA xHwewtH. av mxYer vicH DnM ivA miv ktH . 8 o m teR BvniElH sVIkric@ekAH jneL shAyivA snAyi riNM. nl t H qAENA atien av sHEnhiNM. av viEvk zAliyAkNM. av DixHwnAk NM. av vinAyiriNM. sVyM niyivA k}ivuvnAyiri NM. 9av nAM pWii stYi eR vizVsHt agAmi yiriNM. stYsmAy pEdzA jne shAyivA o m ziy vnAyiriNM. stYinH qtirAyi pWiiv etANH ec@etH etLiyiA ApHtiyvnAkNM o m. 10asriAvM kAtlilA kArY sMsAric@ anYer etAy pAtyiElH nyivmAy vA Lik aEnkH. jAtik pricHEC dn k}iNM q pRyveri yANH {A mKYmAyM sMsAri tH. 11rM anYmAy BAxN Li niH aver twyvAM av et@piey iANivAM o sByiel mnH k}ivuAkNM. av pWiiEA kArY p EdzicH wMbeL m}uvM tk kyANH . jneL kbLiiAM pNM AAM mAmANH av aArY pEdzitH. 12E yiel jn qEA}uM kM pRy vM dxH w m] g L@M -jik mAM ec@ mwiyM eNH avew te o vAck pRu. 13 vAckeR vAk zriyANH .

1621
atinA mxYErAw pRyk, av etiEAyi qH. nI avErA w kznmAyi epmARNM. aEA av avew vizVAsi blvA ArAM. 14 aEA av stYM sVIk riAvew kTk sVIkriyil. 15nilH ql A M nilmANH . qA pApi m}ukiyvM avizVAsikM oM nilml. yTAi avew cik dxH w mAyiIkyM stYeRi c@ avew arNM nzii ewkyM ecyHtiri. 16 av eedve aRiyAemH av pR y. qA avew dxHk eedve av sVIkriyiel kANi. av ByrAM as riA vimKM yAetA nl kArY iM ekAtAvmA. stY pEdzM piwk yTA pEdzM piwti Eviy kArY ecA ni jnELAwH pRyNM. 2Ay i mti puxAer niy itM gQrvtM viEvkikL@M vA pWiik. av vizVAs iluM sHEnhiluM shixHNtyi luM blM vrAkNM. 3vijIvitM nyiA mti OIkeL pWiik. anYetier sMsAriAtiriAM amitmAyi vIu wiAtiriAM aver pWi ik. nl t H qAENA atH OIk pWiie. 4aEA BA vienyM ikeLyM sHEnhiN emH yvtikeL pWiiA av k}iyM. 5 viEvkmtikL@M M vI@ kArYM EnAvM dyyvM B AviEnAwH viEDytVmvmA vA yvtikeL av pWiiA k}iyM. aEA eedvM nm t pEdze vimzivA M k}iykyil. 6 EpAelte viEvkikLAkA yvAELAwM pRyk. 7svv}ik LiluM yvA mAt]kyAkA t vM ni sv]ik ec NM. ni pWiiEA stYs M gQrvmvM kNM. 8 vim ziA k}iyAvM, pWii EA stYM pRyk. aEA ni

tIeAsH 1+14-3+2

etier EmAzmAyi oM pRyAnilA ekAH niL@ew qtirALi liM. 9 awimk yirivErAwH A rY pRyvi. qAlM av ew wmkeL av asriNM. avew wmkeL ItiewvA av miNM. av avew wmk ELAwH vAdiymtH. 10 av avew wmkLi niM EmAxHwitH. t vizVsH t rAeNH av wmkeL kANiNM. new rknAy eedv ieR pEdz nl t AeN kANivAnAyi av ec@ ql A iM awimk ArY ecNM. 11eedvp nmH nkeiri . pyHH eryM riA k}ivuH . 12 ElAkM neLeAH eciAnA#hi cIkArY ecAtiriAM eedvientirAyi jIviAtiriAM aveR p ne pWii. eedvEsvnM ecyHt@ ekAH Q ElAki jIvivAM sVyM niyitvuM nItiprvuM y jIvitM nyiAM aveR p ne pWii. 13new mhAeedvvuM rkmAy EyisH t @vienyM kAniEA nAM aen jIvi NM. av new vliy tYAz yANH. mhtVEAwwi av vri kyM ec@M. 14av nmH sVyM nki. qlA dxHwtkLi niM ne EmAcitrAvA av mric@. qEA }uM nl ec@vA #hi ne aveR vi jnmAvA nAyi av mric@. 15Q kArY jnELAw pRy vi. ninti pUADikArmH. atinA jneL ziewAM ecEtH qAeN pRyvA mAyi Q aDikArM pEyAgik. nI agNYen kvA orAeLyM avditH. zriyAy mAM Q kArY ec@vA av oA NemH avErAw pRyk+ EntA AM aDikArikM viEDyrA tiM sv] ikL@ew a xH W Ani tARAtiM 2 o dxHwtyM ovenRic@M pRyAtiri

tIeAsH 3+3-15

1622
vri niM EmAezyew nYAymA NeecAli zHnL@M klhvuM Avri niM ak ni vi. arM kArY vYvuM jn H yAetA EyAjnM ecA vymANH. 10orA vAdtivAdinH kArNM oei av tAI nk. pieyM av tH kArNArnAevi vIuM tAI nk. pieyM a w evi avmAyi wp}ktH. 11arM orA pApiyM dxHwM eNH niRiyAmElA. av et@kArnAeNH aveR pApM etLiyi. oAiE cil kArY ael i tihieAsienEyA {A nieR awEH ayEA nieAeA lisi qeR aw vvA tI mAyi miNM. Q mukAlM avi ew eclv}iA {A tImAnici ri. 13EsnAsH q vIluM aeAElAsuM aview niA puR ewk. avew yAyH ninAvu tH qlAM ec@k. vzYmetlAM avH qH R@vNM. 14sv]i ec@tinAyi av ew jIvite mewvA n ew jn tIcyAyM pWiNM. awiyirmAy vzY niREvu ti Evi av ecNM. aEA new jn pEyAg nYmAy jIvitM nyiyil. 15view qEAewAM verlAM nieL vnM ec@. vizVAs i {eL sHEnhi qlAv M vnM pRyk. p niELAw wiyAyirie!
12emAsienEyA

tiM anYmAyi smADAni jIvitiM anYErAw sQmYrAyi rivAM m@vErAw mrYAdyv rAyirivAM. qlAvErAwM en epmARNemH vizVAsikELAwH pR yk. 3pH nL@M vifHFikLAyi. n asriAvM vie vM qlAtrilu vikArM EmAhM awimkL@mAyi. dxHwt ecyHt@M asUyAluL@mAyi nAM jIvic@. jnM ne evRukyM nAM prsHprM evRukyM ecyHt@. 4 qA aEA new rknAy eedvM nEAwH kNyM sHEnhvuM kANic @ . 5 eedvsmM nItiy v]i ecyHt ekAl tYut aveR kNekAH av ne ric@. ne putiy jnmA k}u k ekAH av ne ric@. pri AAvu v}i ne putAi av ric@. 6new rknAy EyisHt@ v}i priAAvien m}uvnAyi eedvM niElH pk t. 7aveR pyA nAM eedv EAwH nItIkrNM Apic @ . a ekAH nAM tIi nitYjIven ApiA k}iyM. tANH new tYAz. 8 Q pEdzM stYmANH. L@kH Q kArYeLAe mn ilAeH tIcewNem M {AnA#hi. aEA eedv e vizVsicv nl vi vAnAyi avew jIvitM pEyA gitinH yAM. qlAver yM shAyi nl kArYLANH v. 9 EBAxM niR vAdtivAd Li ewvri niM nixH EyAjnmAy wMbcri pRy

PiElEmA q}utiy ElKnM


{L@ew iy shvk nAy PiElEmA new sEhAdri aieyM shEsnAniyAy ai eAsiM niL@ew vIi w sByHM 2 isHt@EyvieR o tw vukArnAy epQelAsuM new sEhAdr tiemAeTeyAsuM vn En. 3new pitAvAy eedvi niM kAvAy EyisHt@vi niM ni pyM smADAnvuM Ake. PiElEmAeR sE H nhvuM vizVAsvuM 4 {AenEA}uM nie Anyi oAkyM ninAyi eedvEAwH ni pRykyM ec@. 5 kA vAy Eyvi nin vizVAs eiyM eedvieR skl vi jnELAw nieR sHEnhe iyM {A Ek. nin Q vizVAsiM sHEnhiM {A eedvi ni pRy. 6skl vizVAsikL@mAyi nI piw vizVAsM nmH isHt@vilu qlA nkeLyM mnilAvA kArNmA kNEm qM {A Ai. 7qeR sEhAdrA, eedvjnEAw nI sHEnhM kANiciri. nI av H sEAxM nkiyiri. tH qniH vliy sEAxvuM zVA svuM tiri. oEnsiemAsien sEhAd rnAyi sVIkri 8 nI cil ecAH. isHt@vi lu nieR sHEnhM kArNM nI a ecNemH jH{ApivA qni sVAtYM H . 9 pE {A niEAw jH { Apiil . a ec@vA niEAw {A vzYe wEyZ. {A epQelAsH NH. EA {AenA v] M isH t @ EyvieR twvukArmANH. 10qeR punAy oEnsiemAsi Evi {A EcAdikyANH. {A twvilAyiEA}ANH av qeR punAytH . 11 av nin pH ekAtAvnAyi. qA EA av qniM ninM p kAriyAyi tI. 12{A aven niL@ew aw EH tiriek ayyH. qeR sVM XdyM NH aveR oM {A ayyHtH. 13suviEzxi Evi {A twvilAyiri Q smyH qe shAyitinAyi qeR oM aven nitinH {A #hic@. ni Evi av qe shAyiM. 14qA dYEm niELAwH EcAdiAet {A oM ecyHtil. aEA ni qni Ayi ec@ nltieR Erkz i qeR nibAll tYut niL@ew sVM #hAlANH. 15qlAAlEmAyi oEnsiemA sien ni lBiAnAyiriAM Rc@ nA niLi niM Evpiri ct. H 16 o awimyAyl, awimEyAL@M emcmAyi o iy sEhAdrnAyANH aven ni lBitH. {An ven vLer sH E nhi. pE ni atiEleRyM sHEnhi. kAvi o sEhAdrnAyM mxY nAyM ni aven sHEnhiM. 17 qe niL@ew o suXAyi sVIkriemi oEnsiemAsien sVIkrik. qe sVAgtM ec@ EpAel avEnyM sVAgtM ec@ k. 18oEnsiemAsH niEAwH qe iluM etH ecyHt@ qi aTvA nin qeiluM trAei atH qeR Epri kNiwk.

PiElEmA 19-23
19{A,

1624
niL@ew An EkemM niL@ew aw vrA qni sADiemM {A zi.

epQelAsH sVM eekekAu teyANH tH q}utH. oEnsi emAsH trAetlAM {A tiriek trAM. niL@ew jIvEvi te qEAw kwAwieni oM {A pRkyil. 20 aekAH qeR sEhA drA, kAvi qni Evi qe iluM ec@vA {A vzYe w. qeR Xdye isHt@vi zVsiik. 21{AnAvzYew tH nI ec@emH aRiuekAANH et}utH. {AnAvzYewti wt nI ec@emM {AnRiy. 22wAet, qni tAmsivA nAyi dyvAyi o mRi ok. eedvM

avsAn aBivAdnM qEAw wi twvilAyiri qAsH nin vnM ecAl@. 24 qEAewA m UxkrAy meAsuM ari sH t eAsuM EdmAsuM lUeAsuM nieL vi. 25new kAvAy isH t @vi eR p niL@ew AEvAw ew rimARAke.
23isHt@EyviEvi

qAyH q}utiy ElKnM

eedvM teR mknilUew sMsAric@ pH eedvM new AErAwH vAck v}i sMsAric@. eedvM pl tvNkLAyM pl rItiyiluM av ErAw sMvAdic@. 2 Q avsAn nAL@ kLiluM eedvM teR punilUew nEAw sMsAric@. eedvM teR punilUew m}uv ElAkeyM s]xHwic@. qlAArYL@M vnA kA Evi teR puen tire w. 3 pu pitAvieR mhtVM kANi. av eedvtiyew pU pkANH . pu teR jH { AziyA ql A ienyM nilni. pu L@keL t L@ew pApi niM mrAi. atiEzxM av sVilu mEhAteR (eedvM) vl BAgH . 4 dtArilAerAL@M tmAy nAmM eedvM avnH nki. av dtAerA tnAyi. 5 o dtEnAwM eedvM Q kArY pRiil+ nI qeR mknANH; {A nieR pitAvAyi sIn 2+7 wAet eedvM o dtEnAwM ori luM pRiil, {AnveR pitAvuM aven eR pumAM. 2zmEv 7+14
6 eedvM teR dYjAten miyi El ekAuvEA en pR u,

7dtAeri tANH+

eedvM

pRtH

eedvM teR dtAer kA@M teR dAsAer agHnijVAly mAi. sIn 104+4
8 qA eedvM teR mkeni en pRu+

oA eedvEm, nieR siMhAs nM qeEM wM. nI nIti pUvM nieR rAjYM BriM.
9

nI nItiey sH E nhikyM anItiey evRukyM ec@ . aekAH eedvEm, nieR eedvM niEAwewy mA A ekAwtiEnA w t sEAxM nin nki. sIn 45+6-7
10eedvM

wi pRu,

11

12

kAEv, diyi nI miy ew awiR pNi. nieR kr kAzeyM s]xHwic@. veyAeyM mRu EpAM. qAluM nI qeM nilni M. qlA vsHt@L@M vOM EpAel p}ytAM. nI aetAeyM o EmliEpA el mwM. vO EpAel av mAewM. qA nI ori luM mARil. nieR jIvitM ori luM avsAnikymil. sIn 102+25-27

eedvieR qlA dtAM puen nmsHkrie.* vnM 32+43

eedvieR ... nmsk H rie p}y niy mieR #I ptiiel v. 32+43 Q vAk kA. cAvukw L@k Liel qAy ptiiluM H.

qAy 1+13-2+13
13

1626
eedvEm, nI mxYen kA ekA_tH qinH? mxYpu eni nI ktelwet inH? avn DAniyAENA? alkAlE nI aven dt AerA ecRutAi. mhtV eyM drvienyM av kirIwmAyi nI nki. qlAM eedvM aveR niy Ni viEDymAi. sIn 8+4-6

{A nieR z@eL nieR kAI}ilAM ver qeR vl BAgH rik* sIn 110+1
7

qH oriluM o dtEnAwM eedvM pRil. 14qlA dtAM eedve Esvi ALANH. av rApi ver priEsvivA ayyH eiri.

new r nYAymANi mpriyANH ne pWiic kArY piec l@ti nAM aDikM yv rAkNM. EnrAy mAi niM akewAtiriA tviDM nAM sUiNM. 2 dtA mEKn eedv i ni v pEdzM sADuty tANH. eyd pEdzienti rAyi vic E Ae}l A M av yTAhM ziie@. pEd ze av asriAtiEA av ziie@. 3nmH dAnM ecyHt r tmANH. atinA ni aDAnem mi nAM jIvikyA eNi nAmM tIcyAyM zii ewM. kAvANH Q reyRicH dYmAyi jnELAwH pRtH. av en vicv Q r zriyAeNH nm etLiyic@ tiri. 4wA et atizyL@M vliy awyAL L@M pltrilu vIrYv]i kL@M pEyAgicH eedvM etLi yic@. av tH priAAvH v}i L@kH dAn nki etLiyic@. av #hic kArM dAn av nki.

atinA oM te aveR BrN i puRAyiil . qA av EA}uM qlAM Bri nAM kAil. 9 al k AlEH Ey dtAer A tA}He@evAl@M EA mhtVieRyM drvieRyM kirIwM Dric v nAyi nAM aven kA. kArNM av kxHwM shi kyM mrikyM ecyHt@. eedvp mlM Ey oAErA vYi EviyM mric@. 10e e d v mAN H s v i e R y M s]xw H AvH. aveR mhtVi Evi ytANH svvsHt@L@M. teR mhtVM pvyHtinAyi eedvM DArALM puAer #hi. ati nA tniAvzYmAy eedvM ecyHt@. jneL ryiEl nyi Eyvien av pripU nAi. EyvieR kxHwt v}i eedvM Eyvien o pU rknAi. 11L@keL viIkrivM virAe AM oEr wM bi nivrANH. aekAH aver sEhAdrEr q viLivA av (Ey) liil. 12Ey pRy, eedvEm {A qeR sEhAdr AErAw nieRic@ pRyM. nieR ql A jnieRyM mi {A nieR sHt@ti gItM lpiM. sIn 22+22
13av

mxY ry H Ayi ist H @ mxYnAyi 5 vrAni putiy ElAkieR BrNkALAyi eedvM dtAer tirewil. BAviElAke iyANH { q}utieAiri tH. 6tiev}ui cilyiwH en q}utiyiri,
nieR z@eL ... rik nieR z@ eL {A nin kAwiyAM ver+ qM.

pRy,

{A eedvi yiM eyzAvH 8+17

1627
eedvM qniH tiri m L@mAyi {AnitA, eyzAvH 8+18 qM ew av pRy. 14 m BQtikzrIrELAw wi y ArANH. atinA Ey te yM averEAelyAi. sVyM mric v}i mrNieR aDikArm ven nziiEtinANH avni ecyHttH. en aDikArmAyi tH pizAcinANH . 15avew By i niM aver sVtrA tinH Ey averEAelyAyi mric@. mrNByM nimiM av jIvnAM awimkeLEAelyAyi. 16Ey dtAeryl shAyiet vYM. aAhAmi niveryA NH Ey shAyitH. 17 ArNM ekAH Ey ql A kAriluM teR sEhAdreLEAel e Ewiyi. eedvEAw Esvn i avew kNAmyM vizV sHtmAy o mhApuErAhit k viDi av averEAel yi. aEA EyvinH, aen avew pApH m ekAuv vA k}iu. 18ElABiter shAyi vAM EyvinH EA k}iyM. kArNM av sVyM shikyM ElABitnAkyM ecyHti. Ey EmAezeyA t atinA eedvM viLic i @ qeR vi sEhAdrEr, ni eLl A vM Eyvien iNM. eedvM Eyvien new awEH ayc@. avnANH new vizVAs ieR mhApuErAhit. qeR vi sEhAdrAEr, ni eedv A viLieiri q {A niELAw pRy. 2eedvM Eyvi en new wyiEl aycH aven new mhApuErAhitnAi. EmAez yH eedvEAwH Ayiti lYmAy vizVsHtt EyviM A yi. eedvBvni EmAez ec Nem eedvM #hic kArY m}uvM av ecyHt@. 3o mxY vIw pNiyEA, A vIwien A mxYenyANH dritH. aEpAel teyANH EyvieR

qAy 2+14-3+13

kArYvuM. EyvinH EmAezeyA drvuAkNM. 4oAErA vIwM oAErA rA niie@. 5 qA eedvM qlA vsHt@L@M niic@. o dAs enEAel EmAez eedvBvni vizVsHtnAyi. BAviyi eedvM jnEAwH pRy kArYei av jnELAw pRu. 6qA isHt@ eedvieR lyiE lu BrNi o puenEpAel vizVsHtnANH. new tYAzeA eeDrYEAwM vizVAs EAwM nAM yiA nAM eedv ieR BvnmANH. nAM eedve tIcy AyM piwrNM 7atinA priAAvH pR yM EpAelyANH+ ni aveR zbHdM EkkyAeNi, eedvientirAyi tiri p}y kAlE EpAel dAWYM piwiAtirik. mmi yilAyi divsM niL ven zriM prIic@. {A ecyHt kArY nAl vxM mmiyi vcH nieR A ku. qA av qeyM qeR meyyM prIic@. atinA ErAwH EkApM pUH {A pRu. jnt yew ciAgtik qEA}uM etANH. jnM qeR rItik oriluM mnilAiyiil. atinA EkApixHWnAyi {A o tijH { ecyH t @+ av oriluM qiEl vH qeR viAi* aBvi yil. sIn 95+7-11
12atinA

10

11

sEhAdrEr, pApikLA kAtiriAM avizVAsikLAkAtiri AM jIv eedve piwrA tiriAM oewti ni sUik. 13qA oAErA divsvuM prsHprM EA/Ahiik. H
viAi eedvM teR jntyH vAgHdAnM ecyHt vimlM.

qAy 3+14-4+10

1628
qeR viAiyi Evzi yil. sIn 95+11 eedvM pRu. qA ElAk s]xw H i pUiyAyEA te eedv ieR v]i avsAnici. 4 tiev}uiel niitmAy EtA BAgi }Hcyiel }AM divs eRic @ M eedvM pRi@H . }AM divsM av qlA v]ik L@M niivyHkyM vimM qw kyM ecyHt@.* 5 tien sMbic@ eedvM pRu+ av oriluM Ev ziyiel mAml av oriluM qeR viAiyvmAkil. 6 cilH eedvieR viAi AM qtH EA}uM zriyANH. qA riewti mAM dYM Ekv Evziil. asri AtinAlANH av EvziA tH . 7aekAH eedvM meA EtYk dinM oi. atH H q aRiyew. kAlEmeR}iH dAvIdilUew eedvM divsei sMsAric@. nAM Enre pEyAgic eedvieR aEt tiev}u teyANtH. nI eedvieR sVrM Ekemi peEpAel zAWYM piwitH. sIn 95+7-8
8 eedvM vAgHdAnM ecyHt viAi yiElH EyAv* jneL nyicil q nmRiyAM. eedvM piIwH meA vimdineRicH (H) pRekAH nmi aRiyAM. 9 evLivAtH eedvjninA y zbdivs viAi ni yM vEtyZevANH. 10 eedvM teR v] iyew smApni vimic @ . atinA eedvieR viAiyi EvzicH atH eA _vAnAv eedvM ecyH t EpAel avew v]ik pUi

qH pRyiwEALM qM a ec@k. pApi kbLiiA v}iyAkAtiriAM kWin XdyrAkA tiriAM tviDM ni prsHprM 14nAemlAvM shAyivi. isHt@vienAM pvyH. di mtEl nmAyi vizVAs i nAM avsAnM veryM wk yAeNi zriyANH. 15 tiev }uH pRytH tANH+ nI eedvsVrM Ek@ev i pH nI eedvientirA yi EpAel dAWYM piwi tH. sIn 95+7-8
16eedvieR sVrM Eki@M avnH qtirAyiv rANH? mi yImi niM EmAez puRE nyic ArAyi averl A M. 17 nAl ekAlEH eedvM EkApixHwnAytH ErAwANH? pApM ecyHt jn EAwH eedvinH EkApmAyi. 18av mmiyi mric@. tiElH EvzicH teR viAi oriluM vrAkil qH eedvM tijH{ ecyH t @ pRtAErAwANH ? te asriA AeriyANH eedvM sMsArictH. 19 atinA av eedvieR vimi Ev ziA sADicil q n kA . qekAH? kArNM av vizV sicil qte. nmiEA}uM eedvM jni nkiy vAgHdAnM H. vAgHdA nM tANH+ nmH eedvieR vi mM EnwA k}iyM. atinA M vAgHdAnM lBYmAti vI}Hc vrAtiriA nAM bAluLA kNM. 2nEAwH aRiyic aEt r NIy pAWM teyANH avErAwM pR yetH. qA av Ek pEdzM aver shAyicil. av pEdzM EkueviluM vizVAspUvM avr tien sVIkricil. 3 vizVAsikLAy nmH eedvM vAgHdM ecyHt viA i EnwA k}ivuH. eedvM pR EpAel,

}AM ... qwkyM ecy H rNi l. 2+2. EyAv EmAezyew mrNEzxM EyAv eydew EntAvAyi. eedvieR vAgHd miyiElyA aver nyic@.

EkApixHwnAyi {AenA ti jH { ecyH t @. av oriluM

1629
yAiyvnAyiriM. eedvieR viAiyiElH Ev zivA, nmH kAvutieR prmAvDiyi miAM. asrN EwekAH av EtA EpAel ni M EtAAtiriEtiEl Ayi nAM kWinmAyi primiNM. 12eedvvcnM sjIvvuM vi mANH. aveR vAH qvuM mc y vALiEnA mc y tANH . eedvvcnM ql A kAr iluM atiEl o vA EpAel }H iRutANH . atH ANM AvuM oi lveryM }HiRuM. eedvvcnM siyilU ewyM myilUewyM Lc i RuM. atH new Xdyilu vicAr eLyM atikeLyM viDi. 13Q ElAkiel yAetAienyM eedvi niH mRc@ vyHvA pil. avnH qlAM vYmAyi kA vA sADiM. av mi sk lM Riri. wAet nAM jIvic rItikeLRic@ nAemlAM av EnAwH kN pREyivM. eedvmAek Ey ne shAyiM 14eedvEAewAM sVi yiriEtinH EpAy o mhApu ErAhit nmH. av eedvi eR punAy EyvANH. atinA nm vizVAsi nmH FmA yi wrAM. 15mhApuErAhitnAy Ey vinH new blhIntk mnilA vA sADiM. Ey miyi vsi E, qlA kAriluM av ElA BitnAe@. av ElABitnA e nAM ElABitrA EpAel te yieiluM av oriluM pApM ecyHtil. 16Ey mhA puErAhitnAyi nmekAH py eedvsiMhAsnM mAek eeDrYEAew nmH vrAM. aview EvEA pyM dyyM shAy inAyi nm lBiM. oAErA mhApuErAhitM jn Li niANH tirewew tH. eedvinAyi ecE kArY ec@tinH Aer shAyi k q v] iyANH av nkiyiritH . puErAhit
11 aekAH

qAy 4+11-5+7

pApprihArinH eedvinH kA}Hc kL@M yAgL@M aiNM. 2 mhApu ErAhitM ql A AeryM EpAel blhInnANH. atinA DAr NAEzxi lAvErAwM dxHkik ELAwM m]dlBAvM eekeAA av sADiM. 3 jnL@ew pAp Evi mhApuErAhit yAgLi . qA mhApuErAhit sVM blhIntkL@H. atinA aveR te pApiM ayA yAgM aiNM. 4 o mhApuErAhitnAk qtH o pdviyANH. qA yAetAvM Q v]iAyi sVyM tirew kyil. vYi pH ahErAen EAel* eedvA viLiewNM. 5 isH t @vieR kArYiluM at eyANH. mhApuErAhiteR BAv iElH av sVyM tire wil. qA eedvM aven tir ew. eedvM isH t @viEnAw pRu. nI qeR punANH ; {A nieR pitAvAyi. sIn 2+7
6 vIuM

tiev}uieR meA BAg i eedvM pRy, mIEsedienEpAel * nI qEM o puErAhitnAyi riM. sIn 110+4 miyi jIvic@ekAi EA av eedvEAw Ai kyM eedvieR shAyM aBY ikyM ecyH t @. Ey eedv EAwH kIErAwwi nilviLic @ Aic@. eedvM ov mAmANH aven mrNi niM riA k}itH. eedvM EyvieR A n Ek@. kArNM Ey vinItM
7isHt@

ahErA yi AEylieR dYe t puErAhit. EmAezyew sEhAdr. mIEsedH aAhAmieR kAlH jIvici o puErAhitM rAjAvuM (l. 14+17-24).

qAy 5+8-6+11

1630
liEA wt ghnmAy pAW LiEl nm mEERiyiri. 3eedvM avdiemi {L ec@M. 4- 6j n isHt@mAi niM vYticlictiEzxM, vIuM avew jIviti mAM v vA niAEmA? stYM #hic AeriyANH {Ani pRy tH . av eedvieR dAnM sVIkrikv}i priAAvi pvrAkyM ecyHt@. a eedvBAxNM vikyM eedvi eR puElA kieR zi kAkyM ecyHt@. qmAml kArYLyM nl t AeNH av aBvicRiykyM ecyHt@. qA piIwH a isH t @mAM Epic @ . avew jIviti vYtiyAnM vi. aver isHt@ viEl tiriek ekAuvrA sAYml. qekAeA isHt@ mAtYjikLAy a a v}i yTAi vIuM isHt@vien rizi tRyH kyANH . a skl jntkL@ewyM mi isHt@ vi nANEw ekAuv. 7DArALM m}lBi EdzM EpAel yANv. o xiAr jn hArM lBi viDi miey okyM ati nwkyM ec@. nilM jEnApkAriyAy nil puRewviemi nil inH eedvieR zIvAdmH. 8 qA nilM kLkL@M m@kL@M NH vLeti atH Pl nYmANH. eedvzApM kiviDM nilM apkwilANH . nilM tIyA nziiewM. 9 iyEr, {LIArYM pRyev iluM yTAi nl kArYLANH { tIitH. rey sMb ic kArY ni ec@emH { tIM vizVsi. 10eedvM nItiyvnANH . ni ecyHt qlAArYL@M av sHmri M. aveR jneL wer shAyi c @ ekAH , avEnAw sH E nhM ni kANic@evH eedvM sHmri M. ni aveR L@keL nir rM shAyiemM av oAM. 11niL@ew jIvitM m}uvM aEt

eedvM #hicetlAM nivicv mANH. 8 Ey eedvieR punA yi. qA Ey tA shiE iyi kArY asrivA nAyi shikyM #hikyM ecyHt@. 9 aEA Ey pripU nAyi. avni vizVsi vM qEM EmAM lBiAemti Eh EyvANH. 10 eedvM mIEs edienEAel EyvienyM mhA puErAhitnAi. piARiEAtienti ery tAItH 11tieni pRyvA { plM H. qA atH vizdIkri k EkzkrmANH. kArNM #hivA mM ni nii. 12aYApk rAkA t smyM niAyi . qA eedvieR pEdz ieR dYpAWM EA}uM pWii vA niH ciler vzYmH. Avk (pA) pilu dYpAW LANH niiEA}uM vzYM. Kr BNM k}ivA niLAyiil . 13pA BNmAyi@ wv EA}uM zivANH. vYiH zri pAWeLRic H yAetA #AhYvu mil. 14qA zieLEAelyA niiy AtANH Kr BNM. atH Avi vLc Apic AtANH. jn n tikeL EvtiricRiyA sVyM prizIlikyM pWii kyM ecyHti@vrANH. atinA isHt@vienRic@ bAlpAW nAM pWic@ pUi yAEtAyi. nAM wiyiw E tiriek EpAktH. nAM new isH t @vilu jIvitM wiytH eedvi vizVsic@ ekAuM pu nAM ecyHt tikLi niM pii riuekAumANH. 2 aAlH sHnA neLRic@M* eekev@ Ux eyRic@mANH ne pWiicitH. mrNi ni jnL@ew An eRic@M qlAAlEM w viDieyyM atieR PleyM Ric@mANH {eL pWiict. H qA

sn H An isHtIy sHnAneRiEcA evi mk) aeli eydAcAr kArm k}uklukeLRiEcA kAM.

1631
kWinprimM niELAErAM w rNem { #hi. aEA ni tIi mh tH k ArY tIc y AyM ni ki@M. 12ni alsrAkNemH { #hiil. eedvM vAgHdA nM ecyHt kArY lBYmAver EAel kNM nieL {LA# hi. vizVAsvuM mymv H eedvieR vAgHdAnM lBi. 13eedvM aAhAmiEnAwH o ti jH{ecyHt@. av vAgHdAnM ecyHt kArY sPlmAem av tijH{ecyHt@. tEA tnA y meAv el kArYM avn RiyAmAyi ekAH av ec@emH sVM nAmi tijH{ ecyH t @. 14eedvM pRu+ {A nie stYmAyM a#hiM. {A DArALM anrAvkAzikeL nin tIcyAyM tM.* 15tieR sPlI krNinAyi aAhAM mEyAew kAi. piIwH eedvM vAgHdAnM ecyHtetEA atH av lBYmAyi. 16jn tELA tnAy meAveR nAmM o tijH{eyw EA pEyAgiM. av pRy zriyAeN tijH{ etLi yi. av pRtienecAli y ql A tvitL@M tH avsAniiM. 17 teR vAgHdAnM stYmAeN etLiyivA eedvM #hic@. tA vAgHdAnM ecyHt kArY lBivErAwH ArYM etLiyiA av #hic@. teR pti oriluM mARutelH a vYmAyi mnilANem eedvM #hi. atinA cil kArY sMBviemH eedvM pR u. stYtijH{ ec@kv}i atH zriyAeNH av etLiyic @ . 18eedvieR vAgHdAnvuM tijH{ yM pivliAEnA Ru ecAEnA pAmANH. vAgHdAnM ec@EA }uM wwi ec@EA}uM N pRyA eedvi sAYml . atinA eedvieR pElH surittV inAyi ec {H tH vliy EA/AhnM . eedvM nkiy tIyi wvA ru kArYL@M {H vliy EA/A
{A nie ... tM rNi l. 22+17.

qAy 6+12-7+7

hnM n. 19{ Q tYAz o nrM EpAelyANH. atH zvuM RcM new Avien sMrimANH. sVIy eedvA lyieR pivriiel ativi lEH atH EpAM. 20 Ey Enre te aview Evzic@ nm Eviy pAt R. m IEsedienEAel Ey qe Em mhApuErAhitnAyi. puErAhitnAy mIEsedH zAElmieR rAjAvuM atYut nAy eedvieR puErAhit mAyi mIEsedH. rAjAAer prAjyewiy EzxM tiriek v aAhAmien mIEsedH ku mi. divsM mIEsedH aA hAmien zIvdic @ . 2 aAhAM tnitieReylAM dzAMzM mI Esedi nki. (mIEsedi eR EprinM nItiyew rAjAvH qM, smADAnieR rAjAvH qM v zAElmieR rAjAvH qmANH.) 3mIEsedieR a M ayM rAeNH M aRi uwA. qview niANH av vetM M aRiyil. * q mAml av jnicetAeNEA mricetAeNEA M aRiyil. mIEsedH eedvieR puen EAelyANH . nitYpuErAhitnAyi av w. 4 mIEsedH vliy mhAnAyi q niH kANAM. new mhApitAvAy aAhAM yi tA Enwiy qlAieRyM dzAMzM mIEsedi nki. 5 nYAymANM pRy kArM puErAhitArAyiri EgAmAy ElvYH jnLi niH dzAMzM vAAM. aAhAmieR piwc ArAy sVM L@kLi niH EpAluM puErAhit dzAMzM piriec w. 6 mIEsedH Elviyew EgAi nivnl . qi@M av aAhAmi niH dzAMzM kii. ti puRem eedvieR vAgHd Ayi aAhA mien av zIvdic@. 7tnAy

m I E s e d i e R . . . a R i y i l mI EsedinH pitAEvA mAtAEvA vMzEmA l.

qAy 7+8-27

1632
pRyeiri, mIEsed ieR puErAhit mi nI o nitY puErAhitnANH.* 18vYvuM dblvumAy kArN LA p}y c EA nilvilil. 19 EmAezyew nYAymA NinH yAetAienyM pUmA A sADiciil. qAliEA o ExHW tI nmH nkeiri . tIEyAew nmH eedv sAmIpYiEl eclAM. 20isH t @vien mhApuErAhitnA iyEA eedvM o tijH { ecyH qM ADAnYmhi. tr puErAhitrAyEA yAetA vAgHdAnvumilAyi. 21pE eedv ieR vAgHdAnkArM isHt@ o puErAhitnAyi. eedvM pRu+ aclmAMviDM kAevA tijH{ ecyHt@+ nI o nitY puErAhitnANH. sIn 110+4
22atinA eedvi niH teR jn emce niymieR o RANH isHt@ qANH t mAtH. 23tr puErAhit mricEA av H puErAhitrAyiritH wrA sADicil. atinA arM DArALM puErAhit Ayi. 24 qA Ey qeEM jIvi. pQErA hitY Esvni niH av ori luM virmiil. 25atinA isHt@ vinH , avnilUew eedviElH vver rivA sADiyHM. isH t @vinH qeEM en ecA sADiyHM. kArNM av qM qEM jIviyHkyM, jn eedvmAek vEA aver qEA}uM shAyiA tARumANH q te. 26atinA nmAvzYm tri lu mhApuErAhitnANH isHt@. av vinANH. avni yAetA pApvuM l . av nilM pApikLA sVADIniewAv mANH. av sVpriyAyi yeiri. 27 av tr

o vYi teA oQitYM Rven zIvdiev tH qlAvM aRiyAvutANH. 8 qA dzAMz lBi puErAhit jIvikyM mrikyM ec@ sADArN mxYrANH . qA aAhAmi niH dzAMzM kiiy mIEsedH tiev}uk pRyMEpAel wM jIvi. 9 jnLi niH dzAMzM ki@tH ElviANH. qA aAhAM mI Esedi o dzAMzM ekAwEA ElviyM a ekAw q nm pRyvA sADiM. 10pe Elvi aH jnici@EpAlumil. mIEsed H aAhAmien kumiyEA Elvi teR mgAmiyAy aAhA mieR zrIriluAyi. 11ElvY EgAie puErAhit mi viEDymAyANElA jnH nYAy mANM nketH . qA puErAhit minH jneL pU rAA k}iil. atinA meA puErAhit vErtH vzYmAyi . mIEsedienEAelyM qA ahErAenEAelymlA o puErAhit qA {An mAtH . 12aEpAel te o vYtYsHt milu puErAhit gtnAEA nYAymANvuM mAewNM. 13Q kArYLiell A M { pRytH isHt@vienRi cANH. o vYtYsHt EgAi ni vnANH av. EgAie ovM yAgpIWi puErAhit Ux ecyHtiil. 14new kA vAy isHt@ eydA EgAilA jnicet vYmANH. mAml, EgAi ni puErAhiter RicH EmAez oM pRyil. ist H @ mIEsedienEAel o puErAhit 15Q kArYeLAeyM wt vYmAi v putiy puErAhi t - isHt@ mIEsedienEA elyvnANH . 16aveR pit] t V ieR bliElu cLAElA nYAymANLAElA al qEM w teR jIvziyilUewyANH aven o puErAhitnAiytH. 17 ti ev}ukLi avenRicH en

mIEsedieR ... nitYpuErAhitnA H rNi sI. 110+4. N

1633
puErAhiterEAelyl. trpu ErAhit eednMdinM yAgmiEi yiri. av dYEm sVpApi EviyM piIwH jnL@ew pAp iEviyM yAgmiEiyiri . qA isHt@ a ecE til. isHt@ qAlEmAyi o yAgM aic@. isHt@ sVyM aic@. 28sADArNjneL, bl hIntkL@ver mhApuErAhitA rAyi nYAymANM tirew. qA nYAymANiEzxM eedvM o vAgHdM ecyHt@. eedvM tijH { v}iyAyi vAk pRu. vcn eedvpuen mhApuErAhitnAi. pu nitY mAyi pripUnAeiri. ist H @ new mhApuErAhit { pRytieR kAtlAy kArYM tANH. { pRy tr ilu o mhApuErAhit nm H. mhApuErAhit EA sVi eedvieR siMhAs nieR vlBAgH ri. 2 new mhApuErAhit ativi lH Ux ec@. 3ql A mhApuErAhitM eedv inAyi kA}HckL@M yAgL@M ai E EjAliyH. atinA new mhApuErAhitM tIcyAyM eedv inH qeiluM aiNM. 4 n ew mhApuErAhit miyilANH jIvi cieti avenA puErAhit nAkA k}iymAyiil. nYAymA NM azAsi viDi kA}Hc kLi puErAhit viwti nAlA {Ani pRytH . 5 Q puErAhit ec@ k yTA i o pk@M sVIy kArY L@ew ni}lumANH . aekAANH viwArM * niiA tARAy EA EmAezey eedvM tAI ecyHttH. pvti {A nin kANic@t aEt pErKyi te qlAM niitmAvuem tIcew k. 6qA isHt@vi nkiy v] i m@ puErAhit n kiytienA eR vlutAyi.
viwArM eedvM teR jniw yi vsic lM. eyd puErAhit view rADn nwiyi.

qAy 7+28-8+13

aEtEpAel, eedviniH jn Ayi isH t @ qic putiy niymM p}ytienA eR t mAyi. putiyniymmAke emc e kArYL@ew awiAnilu mANH. 7dYniymi RevA milAyievi rAmetAieR vzYmilAyi. 8 qA jnLi elEA }M eedvM kei. eedvM pRu+ yi AEylYM eydYM {AenA putiyniymM n smyM v q k AvH pRy. {A avew pUv i kew eek piwic @ mi yImi puRE nyicEA nki y niymM EpAlutlitH. {A avmAyi QiyRic niymEAwH av Ru pul AtinA {A avri ni k q kAvH pRy. tANH {A yi AEy jnt yH n putiyniymM. {A Q niymM BAviyi n M. kAvH pRy+ qeR nYAymANM {Anvew mn i ApikyM avew Xdyi q}ukyM ec@M. {Anvew eedvvuM av ereR jnvumAyirikyM ec@M. oriluM ov teR sEhA drenEyA eedvieR mH jn eEyA pWiiEivril . eedve aRiyk qH av avErAwH pREytH vzY mAyM vril. qekAeA, sklM-tM qLiyvMqe aRiyM. wAet, qnietirAyi av ecyHt et@k {A epARu M. avew pApeL {AenA @ sHmrikymil. yiermYAvH 31+31-34

10

11

12

13eedvM tien putiy niymem viLctinA Tm niymM * av

Tm niymM eyd jni, EmAezyew kl n k eedvM nkiyEA}uAiy krA.

qAy 9+1-13

1634
eweyw mAEm atii Evzic i Z. teR teyM jnL@ewyM pApiEvi puErAhit rM eedvi ai c@. pApM NH ec@tH qRi yAet jnM ecyHt@iy v]ik LANH pAp. 8TmmRi nilni E ativilE pAt Riil q pWiivAnAyi priAAvH ru EvRi mRik pEyAgici. 9 tH nmH E dAhrNmANH. eedve rA Dic i mxYer rIkmAyi IkrivA kA}HckL@M yAg L@M tkiyiil qH vYmA . teR Xdyi pripUt y o vYiey vAewA arM yAg k}iil. 10Q kA}HckL@M yAgL@M BNeyM pAnIyeyM cAr cIkrN eyM Ric@mAmtANH. aArY Xdyink kArYeL Ric l tYut zrIreRic @ cLANH . eedvieR putiy pAnH T AvuvErM teR jninH piwEr cLANH eedvM n kiytH. putiy niymi viED ymAy rADn 11qA isH t @ mhApuErAhi tnAyi EnrEte vi. EA nm nlkL@ew mhA puErAhitnANH av. tr puErA hitA Ux ecyHtiEpA ely wAri isHt@ Ux ec@il. wArienA emc e lANH isH t @ Ux ec@tH. sUmANH. tH mxY niitml. tH Q s]xHwi e ElAkiERml. 12isHt@ oriEl ativil Ev zic@Z. qAlEAyM a mti yAyi. isHt@ ativil E EvzictH sVrAlANH. alAet EkAlAwkL@ewEyA kALiwA L@EwEyA rAll. isHt@ avi Ew EvzikyM nm Evi nitYmAy sVAtYM tkyM ecyHt@. 13rADnAlEH EvziA mtiyAy t veryM lAv ew Em EkAlAwieRyM kALy

p}ytAi. p}yM pEyAgEyAgYm lAmAy qM atYmAkA EyAgYmANH. p}y wwiy H viED ymAy rADn Tm niymi rADnyH Eviy c Ayi. atinH o mxY niitmAy rAD nAlvuM Ayi. 2Q lM o wArinkAyi. wAri el TmlM vilem viLie@. vilAyi dIpL@M eedviEviy yAg inAyi EtYk aM ai EmzyM sIkric i tH . 3rAm e tirIlyH pii ativi lem tLvumAyi. 4ati vilH AyitH i riM pukyHtinAyi o sVM ekAu yAgpIWmAyi. ativi lH p}yniymM sMvhi viEpwkM Ayi. Epw kM sVM epAtitAyi. mA * ri sV BrNiyM ahErA eR, ori l tLi vwiyM Q Epwki Ayi. wAet Epwki p}yniymiel p klnk q}utiyi zilA PlkL@M Ayi. 5 Epwki mkLi eedvmhtVM kANic ekbu kL@M* Ayi. pApprihArM ec@ pAsni* mkLi ekbuk ni. qA Q kArY eLi qlAM EA vivricH pR yAnAvil . 6{A vivric i @ EpAel wArinkH sv M sIkrici@H. piIwH puErAhit A eednMdinM dYe mRiyi EvzicH rADn nwi. 7qA mhApuErAhit mAEm ativi l EvznmAyiZ. a teyml vxielAri mAM mhApuErAhit rvuM teR
mA eydH eedvM mmiyi vc@ nkiy BNM. ekbuk dtAew timkELA. ru pELA

pAsnM niymM vci epiyew mk BAgM. aviewyANH jnL@ew pApi AyimAyi mhApuErAhit vx ielAri m]gieR rM o}itH.

1635
ewyM rvuM EgAcArvuM vitRi. rvuM cArvuM aver vIuM rAi. a zrIre mAmAyi mAi. 14 atinA tIcyAyM isHt@ vieR ri wt vi vA sADiM. eedvi o pri pUyAgmAyH, teR zAzVtAAvi lUew isHt@ sVyM aic@. nAM ecyHt qlA dxHkLi niM aveR rM ne pUmAyi I kriM. new mn+sAikeLEA luM aveR rM mAM. jIvi eedve EsviviDM nAM rAewM. 15atinA isHt@ teR jni nAyi eedvi ni o putiy niymM* ekAuv. eedvA viLie jnH av vAgHdA nM ecyHt kArY lBiviD mANH isH t @ putiyniymM ekAuvtH. eedvjninH kArY qEM lBYmAM. p}y niym i kI}i jIvici jnieR pApL@ew prihArinH isHt@ mrictinAlANH avH kArY lBYmAA k}iytH. 16ov mriEA o vipM avEzxiicA vipM q}utiy mric@ qH jn etLiyi NM. 17vipM q}utiy jIvi ciriEA atH AvikmAk yil. vipM ayAL@ew mrNEz xEm pEyAgewA sADik yZ. 18eedvvuM aveR jnL@M tilu dYe niymieR kArYvuM a te. niymM Av ikmAtinH mpH mrNM nwiri NM. 19 dYM EmAez nYAymANi lu qlA klnkL@M jntyHH viz dIkric @ ekAw. piIwH EmAez piwAL@ew remwH evvu mAyi kli. piIwH nYAymA NpusHtkiluM qlA jnL@ewEm luM rvuM jlvuM tLiAnAyi v @kiLiyM QEsA@M* av p EyAgic@. 20piIwH, ni piw rA eedvM vzYe niyme Ri rmANH tH-ni pi wrNemH eedvM kl i c niymM
putiy niymM eedvM EyvilUew jn nkiy emce krA. QEsA@ o EtYkM trM ecwi.

qAy 9+14-28

tANH* qM EmAez pRu. 21Et rItiyi EmAez viwAri mkLiluM rM tLic@. rADnyi pEyAgic skl vsHt@LiEluM av rM tLic@. 22 tAH qlAM te rA IkriewN emH nYAymANM pRy. rM wAet pApM Ikriewil. ist H @vieR yAgM pApe nIi 23sVilu yTA kArY L@ew pkANH ArY. Q pk @kLyM m]gyAgA Ikri ewNmAyi. qA sVi lu yTA kArYH tiluM emcmAy yAgM vzYmH. 24isHt@ ativi lE EpAyi. qA mxY niitmAy ativi lEH isHt@ Evzici l. ativilM yTAi lu ativilieR pk @mAmANH. isHt@ sViEl te EpAyi. EA isHt@ ne shAyiA aview eedvmAek yANH . 25mhApuErAhit vxi elAri ativil Ev ziM. av v}ipAwinAyi ew r vuM qwM. qA isHt@ ecyHt EpAel av sVrM ai il. isHt@ sViEl Ev zictH mhApuErAhit rM ekAH vIuM vIuM IkrNM nwiy EpAel pltvN sVyANM ec@ vAnl. 26isHt@ plAvzYM sVyM aiciei ElAks]xHwimt av pltvN kxHwM shiEtH vzYmAyi vmAyi. qA ori mAM vrikyM ori mAM sVyM aikyM ecyHt@. o AvzYM skl kAlEM mtiyA ytANH . ElAkM atieR avsA ne smIpic@ekAiEA}ANH isHt@ vtH. qlA pApeyM lAtAAnAyi o yAgmAyi sVyM aiAnANH isHt@ kAlL@ew aYGi vtH. 27qlAvYi yM ori mriNM. atiEzxM av eedvA viDiewM. 28EpAel te aEnkew pAp
ni ... tAN H rNi puR. 28+4.

qAy 10+1-17

1636
8 Q tiev}ui isHt@ dYM pRu, nI yAgL@M v}ipAwkL@M #hiil. pApe lAtA vA Eviy yAgLiElA m]g eL ekAEA dhiiEcA yAg LiElA nI ItnAyil.* (Q yAg eLlAM nYAymAN klnyANH.) 9 aEA isHt@ pRu, eedvEm, tA {A, nieR xHwM ec@vA {A viri. atinA eedvM p}y yAgsdAyM niiyiH teR putiy pAt wi. 10 eedvM ecNemA#hic kArY av ecyH t @. aekAANH isH t @vi eR zrIryAgA nAM rAe tH. isHt@ ori yAgM nwiqAlEM a mti. 11qlA divsvuM puErAhit niH mtAxHWAnM nw. puErAhit aEt yAg vIuM vIuM a i. qA yAgH ori luM pApM prihriAnAvil . 12qA isHt@ o yAgmic@. qAlEM a mtiyAyi. piIwH isHt@ eedvieR vl BAg . 13 aveR z@ aveR pAdpIWmAEvALM* isHt@ aview kAi. 14o yAgi lUew teR jntey isHt@ nitY mAyi pUrAi. virAew v avrANH. 15tienRic H priAAvuM nEAwH en pRy, 16

lAtAvAnAyi isHt@ ori sVyM yAgmAyic@. isHt@ rAmetAri vM. pE jn L@ew pApi Eviyl . av Evi kAiri jnH EmAM nvAnAyiANH isHt@ rAm vtH. ist H @vieR yAgM ne pripUrAM BAvikAli gtmA nl kArYL@ew o avY ciEm nYAymANM nkiyZ. qA yTA kArYL@ew o vYmAy ciM nYAymANM til. ekAlM EtARuM aEt yAgMte aivA nAyi nYAymANM jnEAw pRy . eedve rADivAnAyi v jn Q yAg vIuM a ic@ekAiri. qA nYAy mANinH jneL oril@M pUrAA sADiil. 2 nYAymA NinH jneL pUrAA k}i ymAyiei yAg Enr Ete nimAyi. jn avew pApLi ni mAmAyi. avew pApL@ew Epri EA}uM avH EbADM EtAilAyi. qA nYAymA NinH aetAM sADiil. 3av ew yAg qlAvxvuM avew pApeL oAii. 4kArNM kALkL@ewEyA EkAlAwkL@ewEyA rinH pApM lAtAA k}ik yil. 5 atinA isHt@ miyiEl v EA en pRu, eedvM yAgELA v}ipAw kELA #hicil. qA nI qniAyi o zrIrM oi. 6 m]geL ekAEA dhiiEcA yAgLi nI ItnA yil . pApM l A tAvA Eviy yAgLi nI sMItnAyil. 7 aEA {A pR@, tA {A, eedvEm, nI #hi kArYAyiANH {A vi ritH. enyANH nYAy mANi qeRicH q}ut ei@tH. sIn 40+6-8

10

tANH, BAviyi {A qeR jnvumAyi ec@ niymM q kAvH pRy. {A qeR nYAymANM avew XdyLi niEpiM. {A qeR nYAymANM avew mnSkLiel}uM. yiermYAvH 31+33 atiEzxM av pRy. avew dxHkL@M pAp L@M {A miM. {AnAA rY oriluM sHmriyil. yiermYAvH 31+34

17

nI yAgL@M ... ItnAyil rNi sI. 40+6. pAdpIWmAk aveR ziyi kI}ilA k.

1637
kArYeLlAM mieti EzxM pApprihArinAyi meA yAgieR vzYmil. eedvinH smIpM vrik sEhAdrEr ativi lEH EvziA nAM sv sVtrANH. EyvieR rM kAr NM Epwi wAet nmi ecAM. 20Ey nmAyi R putiy pAt yilUew nm EvziAM. aetA jIv pAtyANH. Q putiy pAt isHt@vieR zrIrmA tirIl v}iyANH . 21 eedvAlye Bri o mhApuErAhit nmH. 22n ew Xdy EbADi niM nilIkriewkyM mIkri ewkyM ecyHtiri. jl A new zrIrM k}uki v]iyA eiri. atinA vizVAsM ekAuRcM Aty Xdy vumAyi eedvinrikiEl vrik. 23nm tYAzey nAM mRuek piwiNM. new tYAzeyRicH m@vErAwH oriluM pRyAtiritH qekAeA eedvM aveR vAgHdAn niREv@ti vizV sHtnANH.
19atinA 18Q

qAy 10+18-34

tier jIvic qlAvEryM nzii EkApAgHniymANH. 28 EmAezy ew nYAymANM asriA vis ticvM rEA mEA sAikL@ ew etLivA Aer kupiwi e av mieil , av ekAl e @. 29 aekAH eedvi eR puentier teR evRu@ d ziiventier qwE nw pwieyRic@ ni q vicAri ? tIcyAyM mxY w t kWinmAy zi ahi. aet, putiy niymieR re drivA vistivnH w t kWin zi kiNM. rM aven ori viIkric@. eedv pyew priAAviEnAwH teR evRuH kANicv kWinmAyi zii ewNM. 30{A jneL avew dxH k L@ew Epri ziiM; {AnvErAw tikArM ec@M,* q eedvM pRtAyi nmRiyAM. kAvH aveR jneL viDi emM* eedvM pRu. 31jIvi eedvieR kr Liewk qtH pApiyAy oven sMbiciwEALM ByAnkmAyiri M. eeDrYvuM sEAxvuM nxw H ewtH 32stYM EbAYmAy dYdivs eLRicH oAk. pl kArNLAluM eR Ekzic@ qiluM ni vizVA si Rc@ ni. 33cilEA jn niELAwH evRu@ niR kArY pRykyM pl AewyM mivcH nieL pIFiikyM ecyHt@. cilEA EtEpAel te pIFitrAyver ni shAyic@. 34aet, ni kArAg] h i yiver shAyikyM av ew shnLi pALikLAkyM ecyHt@. nivkAze sV wi av qwekAu EpAy EA}uM ni sEAxi nil ni. qM nilni emce kArY niH qRiyAvu
{A ... tikArM ec@M rNi v. 32+35. kAvH ... viDiemM rNi sI. 135+14.

prsp H rM shAyic@ zrAk 24prsHprM sHEnhitiM n ec@tiM qen qlAveryM EA/AhiiAM qM n cii NM. 25cil L@k ec@ EpAel oic@ wivrvuk Ep iAtirik. wivrvuk qlA veryM EA/AhiikyM a v}i sVyM zi jikyM ec@ k. aimdinieR * vrvH new kmilirie nAM tH wt wtlAyi ecNM. ist H @vi ni piiriytH 26stYM aRiti EzxvuM pApM ec@ wrAnA nAM tI mAnieti new pApM EpAvA meA yAgvumA kil. 27 nAM pApM ec@ wkyA eNi, ekwi nmtH viDi kAiriilu ByvuM eedvien
aimdinM tH kAvieR vrvieR divse Ri.

qAy 10+35-11+11

1638
luM mricil. mkLiElH qwew ti mpute hEnAH eedv e ItiewiyvnAyi qANH tiev}uH pRytH . piIwH jnH hEnAien ke Ak}iil. kArNM eedvM tEA wwiyAyiriEti hEnAien qwekAuEpAyi. vizVAsM A yitinAlANH avni sMBvi ct. H 6vizVAsM lAet ovnH eedv e ItiewA sADiyil. eedviEl v etAvM eedvieR sHtitVi vizV siNM. eedviElv etA vM eedve stYmAyM ke AnA#hivnH eedvM ti PlM ekAwemH vizVsiNM. 7averyM kiilA kArY eLRicH EnAh eedvA tAI ece@. qA EnAhyHH eedv EAw vizVAsvuM drvuM Ayi . atinA av o epkM teR wMbieR rAyi ni ic @ . Rc vizVAsA EnAh ElAkieR ti ElAki te kAieAw. vizVAsM v}i eedvm Aek nItIkrievri ov nANH EnAh. 8 aAhAmi vAgH d AnM ecyH t lE eedvM aAhAmien viLic@. lM qviewyAeN aAhAmi aRivil A yi. qA aAhAM eedve as rikyM yA wukyM ecyHt@. kArNM aAhAmi vizVA sM A yi. 9 eedvM av vAgH d AnM ecyHt rAjYH aAhAM tAmsic@. aAhAM o szk enEAel aview tAmsic @ . aAhAmi vizVAsM ekAANH tH ecyHt tH. yisHhAiEnAwM yAEAbiEnA wMew aAhAM wArLi tAm sic@. yisHhAiM yAEAbiM eedvi niH aEt vAgHdAnM lBi c@. 10eedvi eR ptiysric@ yTA awiRy ngri Evi av kAirikyAyi. 11ikL@AkA pAviDM aAhAM vynAyi. sARA vYyAyi. qA aAhA mi vizVAsM Ayi. atinA eedvM aver ikL@vrAkA

ekAH ni sEAxpUvM w. 35atinA EnrE Ayi eeDrYM eekevwiytH . niL@ew eeDrYinH sAPlYmAy tiPlM lBiM. 36ni mAzIlrAkNM. eedvM niLi niA#hic kArY ni ecyHttiEzxM av vAgHdAnM ecyHt kArY ni ki@M. 37alkAlii, vrAniriv vM. av tAmsiyil. qeR mAek Env av eR vizVAsieR bli E jIviM. qA av BItiyi piiriykyAeN i {Anvni ItnAk yil. hbH 2+3-4

38

39qA n piiriH nzi jnml . al nAM vizVAsm vM rievmAy jnmANH.

11

vizVAsM nAM tYAzi vsH t @eL sMbic R@M, kAiel iluM av yATAYM qH aRiy mANH vizVAsM. 2 pH jIvici vri eedvM sAdictH avri rM vizVAsM AyiekA ANH. 3eedvM teR kl n yAlANH Q ElAkM s] x H w ic e t mnilA vA vizVAsM ne shAyiM. a zYmAyetEA ati niANH zYmA ytien s]xHwicetANH tmA tH. 4 kyIM hAEbluM eedvi yAgmici. qA hAEbli eedvi vizVAsM Ayi ekAH wt emc e yAgM av eedvinic@. hAEbli eR niEvdYi tA ItnAeyH eedvM pRu. av vizVAsM A yitinA eedvM hAEblien nlven viLic@. hAEb mric@ qAluM aveR vizVAsilUew av EA}uM sMsAri. 5 hAEnAien Q miyi niM qwekAu EpAyi. av ori

1639
k}ivuvrAi. av vAgH d AnM ecyHt kArY ec@tinH aA hAM eedvi zrNM aic@. 12Q mxY AyADikYA m]tAy nAyi. qA o mxYni nimANH kAziel n EpAel stik AytH. kwI re mNriEpAel qmviDM L@k avni niH Ayi. 13 mhAArAy mxYerlAM mrNM ver vizVAsi jIvic@. eedvM jninH vAgHdAnM ecyHt kArY oM av kiiyil. BAviyi vrAniri kArYL@ew mEnAp i xHwiyi av sxHwrAyi. Q ElAkiel evRuM apricitM szkmANH teL stYM av aMgIkrikyM avew sVmAy rAjYinAyi kAirikyM ec yHt@. 14 av szk mAmAeN view kANie@. 15av Epi c rAjYeRicH vicArikyAyi ei av tiriekEAkAmA yi. 16qA a emce orAjYe- sVIy rAjYe kAMxEyAew @EnAkyAyi. atinA avew eedvM q viLi ewti eedvM litnAyil. aAyi eedvM o ngrM oi. 17-18eedvM aAhAmieR vizVAs e prIic@. eedvM aAhAmi EnAwH yisHhAien o yAgmAyi nkA vzYe@. vizVAsM A yiekAH aAhAM as ric@. aAhAminH EnrE te eedvi ni vAgH d An kiiyi. yisH h AilUewyANH nieR stik vtH qM eedvM EnrE te aAhA miEnAwH pRi. qA aA hAM teR kmken aivA tARumAyi. vizVAsM ekA ANH aAhAM ecyH t tH . 19eedvinH mrNi ni jn eL yiiAemH aAhAM vizVsic@. yTAi yisHhA ien ekAl @ ti niM eedvM aAhAmien twEA aA hAminH yisH h Aien mrNi niM tiriek kiiyEpAlAyi. 20yisH h AH yAEAbieR BAvi EyyM zAvieR BAviEyyM a

qAy 11+12-29

#hic @ . yisH h AH ecyH t tH av vizVAsmAyitinA lANH. 21yAEAbH mriARAy smy EyAEsPieR oAErA mELyM a#hic @ . Qvwiyi Qi av eedve nmsHkric@. yAEA bi vizVAsM AyiekA ANH ecyHttH. 22EyAEsPH m] t AynAyEA mi yImi ni mARuvA wiy eyderRicH sMsAric@. teR zrIrM q ecNemH EyAEsPH avErAw pRu. EyAEsPH pR tH avnH vizVAsM Ayi ekAANH. 23EmAezyew jnni EzxM m mAsELALM aveR aM ayM iey oLiic @ tAmsi ic@. vizVAsM mlmANH avrien ecyHttH. mAml, EmAez sumKnAy iyAyi qH av ku. PR EvAeR jH{ DiritinH av BymilAyi. 24EmAez puxtViElH vL. PREvAeR puiyew mken viLi ewA EmAez vistic@. 25 pAp ieR suKM sVdiA EmAez kAMicil. suK EvgM av sAniM. ati pkrM, eedvjn EAewAM Ek z shi tirew. EmAez ecyHtM vizVAsM ekAANH. 26mi yImieR ql A niDikL@vnAtiluM isHt@viEvi kxHwM shi tANH nltH qANH EmAez vicAri ctH. eedvM av n sAn inAyi kAirikyAyi EmAez. 27 EmAez mi yImi ni vi@EpA. vizVAsM ekAA NH av pAlAynM ecyHttH. PR EvAeR EkApe EmAez Byil. M kAvA pA eedve tni kANAem kti EmAez F mAyi w. 28EmAez epshA okyM kL wiyi rM tLikyM ecyHt@. mrNdt eydew dYjAter ekAlAtiriAnANH rM vAtiwi kLi tLictH. EmAez vizVAsA en ecyHt@. 29EmAez nyic qlA jnL@M o vr miyilUewey EpAel ecw

qAy 11+30-12+5

1640
pviewvM NH . 38 mhtHvYikH Nutl Q ElAkM. mmikLiluM mlnir kLiluM alu tiriyvM hk LiluM mALLiluM vsivmANH. 39verlAM avew vizVAsi eR Epri zsHtrANH. qA vrilAM te eedvieR mh tHvAgHdAnM lBYmAyil. 40eedvM w t emcmAy kArY nm tvA nAyi ptiyi@. aEA avM pUrAewM. pE nEAewAM q mAM. ist H @vieR mAtk ] nAM piwrNM nm @mAyi aEnkM vizVA sikL@H . vizVAsM qeH avew jIvitM nEAw pRy. atinA nAM averEAelyAkNM. nm mpilu oAM nAM oAwiEy tI. mEyAew qEA}uM primi kyM EvNM. ne twy qi enyM nAM jIviti ni qw kLyNM. ne nixH yAsM piwi w pApi niM nAM o}iu niNM. nAM qEA}uM EyvieR pAt piwrNM. 2 Ey new nAy kM awiyRc vizVAsieR mxH w AvumANH . rizi av mrNM shic @ . Ey rizieR nANEwH oml A EpAelyANH @vAiytH. eedvM av mAek vc sEAxM ekAANH av ecyHttH. EA av eedvi eR siMhAsnieR vl BAg H pvixHWnAyiri. 3 Eyvi eni vicArik. pApikLAy A aventier dxH k ecyHt@ekAiEA}uM av m yvnAyi. niL@M mApUvM primiNM qtiEviyANH isHt@ kArM ecyHttH. eedvM o pitAvienEAelyANH 4 ni pApientier smrM ecyHt@ekAirikyANH. qAluM mrNe aBimKIkriE av yi ni niyM qiyiil. 5 ni eedvpuArANH . av niELAwH zVAs vcn pR y. ni Q vAk mR.

lilUew nw kyRi. av vizVA sM AyiekAANH ti k}ivuAytH. mi yImYM ecw kwvA mieciluM av mi EAyi. 30eedvjnL@ew vizVAsM nimi M eyrIEhAyew mtiluk tk vI. (eyrIEhAyew mtiluk @M jn }u divsM nwti EzxmANH a tk vINtH.) 31EvzYyAy rAhAbH yi AEy cArAer sVAgtM ec@kyM aver shAyikyM ecyH t @. avL@ew vizVAsM nimiM asriA visticverEAel av ekAl eil. 32{AniniyM wt dAhrN tErEA? giEdYA, bArAH, ziMEzA, yipH t AhH , dAvIdH , zm EvvAck wiyveri qlAM pRyA qni mtiyAy smy mil . 33 mxYelAM tmAy vizVAsM Ayi. vizVAsM ekAH av rAjYeL EtAl i c @ . av zriyAy kArY ec@kyM vAgHdM ece kArY Enw kyM ecyHt@. cil mxY vizVAsM ekAH siMhL@ew vAyH awc @ . 34cil v tI aNyH kyM m@ cil vALA ekAl e wti niM repwkyM ecyHt@. av aetAe ecyH t tH vizVAsM ml mANH. blhIn avew vizVAsM mlM zrAe@. av yi zrAkyM m@ eesnYeL nzi ikyM ecyHt@. 35mricver mrN i niM yiicH avew wM bLiel OIk tiriek nki. qA m@ cil jn pIFii ewkyM sVM sVAtYM Ep ikyM ecyHt@. av en ecyH t tH nel A jIvitinAyi mrNi niM yie}uE vAnANH. 36cil A kLiyAe wkyM miewkyM ecyHt@. m@ cil bitrAyi kArAg]hilw yHe@. 37 cil kelRiu ekAl ewkyM m@ cil rAyi mRi ewkyM ecyHt@. av vALiniryA e@. EkAlAwieRyM ecriyAwi eRyM EtAlANH cil DritH. av pAvL@M pIFitM anYrA

12

1641
qeR mkEn, eedvM nie ziiEA atH PlnYem vicAritH. eedvM nie tiEA nI aeeDrYew tH. 6 tA sHEnhi ver yM teR mknAyi sVIkri venyM kAvH zii yHM. szYvAkY 3+11-12 kxHwtkeLlAM o pitAvieR zi EpAel sVIkri k. o pitAvH mken zii EpAelyANH eedvM niELAwH Q kArY ecyHttH. 8 qlA ikL@M avew pitAvinA ziie wNM. ni ziiewieli (qlA puAM ziiewNM) ni yTA mELA stYi pu ErA al. 9nmEvM ne ziic pitAvAtH . new pitAeL nAM bmAnic@. atinA new AL@ew pitAvieR ziNM nAM uvAuk qtH atiEleR DAnetANH. aen ecyHtA nAM jIviM. 10miyilu new pitAA alkAlEA ne ziictH. av vuM nlet ktiyviDmANH zi nwAiytH. new nyH Ayi eedvM ne zii. eedvM vinAyiri EpAel nL@M vi tiEviyANH av ne zii tH. 11ziNM nm lBiEA nAM atAsVdiyil. ziitrAk q EvdnAjnkmANH . qA ziyi ni nAM pAWmeA_ EA nm smADAnM AM. nAM nAyi jIviA wi q tANH atieR kArNM. jIvitrItieyRic@ AluLAk 12ni blhInrAyi. atinA vIuM nieLe ziew 13ni riewkyM k. niL@ew sVynyH Evi ni L@ew blhInt nieL nxHwew AtirikyM ecvM nAyi jIvik. 14qlAvmAyi smADAni k}i yvA mik. pAprhitmAy
7atinA

qAy 12+6-22

jIvitM nyivA mik. o vYiyew jIvitM vimeli av kAvien kANil. 15eedv pyi ni piiriyver tw uniti ik. ni L@ew wyi ovM kyHpu kLey EAel kAtirivi. kyHpu kLeyEAely orA niL@ew e nziiM. 16 eelMgik pApM ecAtiriA qlAvM ik. zAvienEAel eedve oriluM vicAriAv kAtiriA oAErAM AluLAvi. a# jnAyi zAvinH pitAvi niH qlAM pArrYAvkAzmAyi kiumAyi . qA oerA Enre BN iEvi zAvH ql A M vi@. 17 zAvH ecyHttiEzxM, pitA vieR a#hM #hic@. av a#hM vLer #hic ekAH kru. qA aveR pitAvH a#hM nti vis tic@. kArNM av ecyHtitH vYtYAsewA o v}iyM kANA zAvi k}iil. 18ni o putiy lE A vtH. yi AEylY v p vtM EpAelyl tH. yTAi agHni jVli o pvtiEl l ni vtH . akArvuM EmGvuM ekAwA@M niR o EdzEl ni vtH. 19ep Ryew zbHdEmA vAk viw EA A zbHdEmA aview yil. jnM sVrM EkEA meA vAkL@M EkEt q av yAcic@. 20qeiluM, o m]gM EpAluEmA pv t e sH p zic A atH kl @ ekAH ekAl e wNM* q kl n EkA avrA#hic i l . 21{A ByA viRyH kyAyi .* q EmAez pREpAel jnM ByrmAy kArYM ku. 22qA niLrM lEl vtH. ni viri putiy lM sIEyA mlyANH. jIvi eedvieR sVIy eyzElM
q e i l u M . . . e k A l e w N M rNi puR.19+12,13. { A . . . v i R y H k y A y i v.9+19. rNi

qAy 12+23-13+12

1642
ecyHtiuH. v}i av dtAer aRiyAet te sVIkric@. 3 kArAg] hiluver mRtH. avErAewA M niL@M twvili qvM sHmrik. EkziteryM mRtH. av ErAewAM shiverEAel av er oAk. 4 vivAhM qlAvrAluM mAnie wNM. BArYBAA aEnYAnYM vizVsHtrAyiriNM. mH eelMgik pApeLyM vYBicAreyM eedvM tIcyAyM viDiM. 5 DnEmAhi niM niL@ew jIvite viwt ecyHt@ pAlik. ekAu sMt] pHtrAk. eedvM pRu, {A nieL oriluM Epi kyil; eekevwiykymil. vnM 31+6
6 atinA

13

ngrilANH ni vtH. yi rNi dtA sEAxA sELiciri lANH ni vtH. 23eedvieR dYjAtew sELniElA ni vtH. avew nAmM sVi ElKnM ecyHtiri. ni svewyM viDikAvAy eedviEl viri. pUrAe s nL@ew AL@ew awEANH viritH . 24eedvi niM putiyniymM jnAyi ekAu v EyvinwEANH ni viritH. hAEblieR re AL@M emc e kArYeLRic H nEAw sMvAdi ve r ieR* smIpEANH ni viritH. 25eedvM sMsAriEA ecvi ekAwA vistiAet Alu LAvi. av miyilAyirie aver tAI ecyH t EA atH EkvA a vistic @ . av M repil . EA eedvM sVi ni sMsAri . atH EkAet piiriu EpAtH nmH wt kxHwiniw yAM. 26av Enre sMsAric EA aveR zbHdM ElAke piwi c@lui. qA EA av tijH{ ecyHt@. ori wi {A mieymAml kAzeyM LM. 27 ori wi q vAk s] xH wieetl AM nziiewM qH vYmA. aveyAe L ewAvuvyANH. irmAyetAe Ey nilni. 28 atinA suir mAy o sA%AjYM nmti nAM tjH { tyvrAyiriNM. eedv e Itiew viDi nAM EsvikyM tjH{t aik yM ecNM. drEvAwM ByEAwM wiEvNM nAM aven nmsH k ri EtH. 29 kArNM eedvM nzIkrNEz xiy tI EpAelyANH. ni isHt@vi sEhAdrI sEhAdrA yekAH pr sHprM sHEnhi wvi. 2vIi ElH Aer sVIkricH qEA}uM shAyivi. cil aen
ve rM EyvieR rM (mrNM).

RicH en pRyAM,

eedvM qeR shAyknANH; {A Byewkyil. jninH qe oM ecA sADi il. sIn 118+6
7niL@ew EntAeL asHmri vi. av eedvieR sEzM nieL pWiic @ . av qen yANH jIvic@ mricetH oAH av ew vizVAsM pkvi. 8 Ey isH t @ elyM M qM oEpAel yiriM. 9 ql A apricit pEdzL@M nieL etAy rItiyiEl nyi vA avditH. niL@ew XdyM BNmc ekAl eedv ieR pekAH ziew vi. arM c jneL shA yiyil. 10nmH o yAgmH. eyd wAr i Ux ec@ puErAhitH new yAgi niH BiA sADYml . 11m] g L@ew rM mhA puErAhit ativilE sMvhi. pApprihAri Evi av rM ai. qA m]gL@ew zrIr wA ri evLiyi dhii. 12 ati nA isHt@vuM pNi evLi

1643
yi kxHwt shic@. isHt@ mrictH aveR sVM rM ekAH jneL IkritinANH . 13atinA vAsli evLiyi isHt@ vinwEH nAmM EpAkNM. Eyvi Ay aEt apmAnM nAmM sVIkri NM. 14view, Q miyi qM nilni o pNM nmil. BAviyi nm ki@ pNe nAM pAiri. 15atinA eedv i yAgmitH Ey v}i nAM wrNM. eedvi new nAvu ekAu sHt@tiyANH yAgM. 16anY H skArY ecA mRtH. anYmAyi pvyHk. vyANH eedve Itiew yAg. 17 niL@ew EntAeL asri kyM avErAw viEDytVM vrA kyM ec@k. niL@ew rvA ditVM avANH. atinA niL@ew AL@ew sMrNinH av niLi ev. av sA pM o@M l A et pU sEAx EAew avew EjAli ecEtinH aver asrik. aeli ni nltl. 18{ Evi wM Ai k. qekAeA {L@ew XdyM stYsmAeNM { qEA}uM zriyAy kArY emc mAyi viA miemM tinA {R@H. 19niL@ew awEH eedvM qe tiriek ay yHvA ni AiNemH {AnBYi. meienAL@M {AnitA#hi.

qAy 13+13-25

20- 21avnA#hi

kArYL@ew niv h NinAyi niAvzY m qlA nl kArYL@M smADA nieR eedvM nkNEmey {A Ai. new kA vAy Eyvien mrNi niM yiic v nANH eedvM. aveR wkL@ew vliy wynAy new kAvAy Eyvien mrNi niM yiic eedvmA. Ey yie}uEEA aveR ecAriye rieR zi av EnAw ew Ayi. qeEM nilni niymM wiytH av eR rmANH. aven ItnA kArY eedvM ni ece q {A Ai. EyisHt@ v}i av kArY ecNem {A vzYewM. EyvinH qM mhtVM Ake Em. 22{A pR kArY mApU vM EkNem qeR sEhAdrI sEhAdrAEr {A niELAwEpi . nieL ziewAnANH {A Q kArY pRtH. Q kH a dIGvuM al. 23tiemAeTeyAsH jyi vimnAyi qtH niLRiyNemH {AnA#hi. av EvgM qeRywE vrik yAeNi { ruEpM nieL kANA vM. 24niL@ew ql A EntAAM qlA eedvjniM vnM pRyvi. tlYyiel vizVA sik nieL vnM ec@. 25eedvp niELAewl A vErAwM ew Ayirie.

yAEAbH q}utiy ElKnM

eedvieRyM EyisH vi eRyM dAsnAy yAEAbH, ElAk iellAyiwmAyi citRiiw eedvjninH vnM ecAl@. vizVAsvuM vij{ H AnvuM sEhAdrEr, pl trilu Ekz ni kAM. qA v sMBviEA ni vLer sxH w rAkNM. 3 qekAeA niL@ew vizVAsM prIiEtA ewAM niL@ew myM niRi yAM. 4ni ec@etEA ati niL@ew m pUmAyM kANi NM. aEA ni pUM mv mAM. niAvzYmetlAM ni kiuM. 5 qA niLilAe iluM jH { AnM vzYmAeNi ni eedvEAwH a EcAdiNM. eedvM dArzIlnANH . ql A vM nti av nM ekA_. atinA eedvM ni vijH{AnM tM. 6ni eedvEAw EcAdi EA vizVAspUvM EcAdiNM. eedve sMzyitH. sMzyi v kwliel tirEpAelyANH. kAH tirey tAE}yHM EmElyHM lyH . sMzyiv tirEpAel 8 yANH. 7-8 sMzyiv viLA y ru kArY oErsmyM cii . av ec@tienRicH av enAM tImAniA v. kA viniH qeiluM kiuemH aremAv vicAritH.
2 qeR

Dnik mriM. 11 mEnAhrmAy pu xHpM Riv sUrYtApA N iriu BMginzic@ ekA}iyEA elyANH DnikM. vYApArptik tARAtiniwyHH av mriM. ElABnM eedvi nil EzxvuM ov ftEyAew nievi av sEAxiM. qekAeA av eR vizVAsM etLiyie EzxM nitYjIveR tiPlM eedvM av nM. te sHEnhi vM eedvM tH vAgHdAnM ecyHtiuH. 13 ElABitnAEA eedvM qe ElABii qH ov pRy tH. dxHwt eedve ElABiiil. teyml eedvM tniey eryM ElABiikyM l. 14ovnA#hi dxHwtkLANH aven ElABit nAtH. aveRte drA#h aven v}imAukyM ekNiyilA kyM ec@. 15Q #hM ori pM ekAA vL vlutAkyM pApi jM nkyM ec@. pApM mrNe svi. 16 qeR iy sEhAdrEr, ArY eRicH ni vifHFikLAktH. 17 qlA nyM eedvini v . qlA pripUdAnvuM eedvi niANH. Q nl dAneLlAM v tH evLicieR pitAvi niA NH. eedvM qM oEpAelyANH. av mAmil. 18stYvcnilUew jIv tvA eedvM tImAnic@. av s]xHwic qlAienA"M nm A DAnYM AvA avnA#hic@.
12 ElABitnAy

yTA DnM vizVAsi drieni eedvM aven Avi snAiy ti av aBimAniNM. 10 o vizVA si Dnikeni av Avi drinAeNH eedvM iAiyti lv aBimAnie. kAupUvH EpAel
9 o

asrN iy sEhAdrEr, sMsAri tiEnA aDikM EkvA tAlrYM kAuk. qL@M EkApitH.
19 qeR

365
20 o

yAEAbH 1+20-2+11

mxYeR EkApM eedvM #hi MEpAel jIviA aven shA yiil. 21aekAH ni ec@ qlA dxHkeLyM jIviti niM akuk. vinItrAkyM ni L@ew Xdyi pAkiyiri eedv ieR pAW sVIkrikyM ec@k. Q pEdzi niL@ew Avien riA k}ivuH. 22 eedvieR pEdzM pRyet eEA a ec@k. evRuet Ek k mAM ecyHekAH oM ecA et alsrAyi rikymtH. q ekAeA evRuet Ek EA ni nieLe kbLi ikyANH. 23eedvieR pEdzM EkiH oM ecAtiriv teR te mKM kAwiyi EnAven EAelyANH. 24 av avene kAkyM EpAEA tA qen yiriev atiEvgM mRkyM ec@M. 25jneL sVtrA eedvieR nYAymAN A pUv M pWivnANH yTA sEAxvA. av pWnM wM. av eedvieR pEdzM i kyM EktH mRAtirikyM ec@M. pWictH asri mxY ec@EA atH aven sEA xvAnAM. eedvArADny H EnmAM ciiEcAM av o mtAyAyi eNH. qA av pRytA kArY pRyEA avene kbLii. av eR mtM oiM ekAAtANH. 27 eedvi sVIkArYmAy mtEmA (rADn); anATeryM viDvkeL yM avew kxHwAwkLi shA yikyM ElAkiel kLM purLA et sUikyM ec@tA. rM rADneyyANH pitAvAy eedvM vuM kRpurLAmAyi ktH.
26 ov

qlA veryM sE H nhik qeR sEhAdrEr, mhtVm k AvAy EyisHvi vizVA sikLANH ni. aekAH cil mucilErA DAnrAeNH vicA ritH . 2 kxkmAy Evxi

sVEmAtirmNi ovM p}y M mximAy vsH M Dric EveRAvM niL@ew wyiEl vev vicArik. 3 EtYkM ekAwH, v, Q nl rii wi ri qH mEnAhrvO DAriEyAwH ni pRyM. qA dri EnAEwA, aview niH qEA vH {L@ew kAI}i ri qEA pRyM. 4 qANH niLI ec@tH? ni ciler muver A DAnikLA. mxY nANH emcem dxHwvicArEAew ni te tImAni. 5 ik, qeR iy sEhAd rEr, vizVAsM ekAH srAkA eedvM drier etrewiri. te sHEnhivH vAgHdAnM ecyHt rAjYM sVIkriA eedvM av er etrew. 6 qA ni driErAwH anAdrvu kANic@. ni RiyAM srANH niL@ew jIvit e qEA}uM niyiA mi etH. av teyANH nieL EkAw tiyi kyuM. 7ni avkAz mA isHvieR sEprien mlinewA mi jnvuM srANH. 8 o nYAymANM qlA nYAymA NeyM Bri. Q rAjkIy nYAy mANM tiev}ui en kA + ni nieLe sHEnhi EpAel anYeryM sHEnhi k* Q nYAymANM asri evi ni ec@tH zriyA NH. 9qA orAeL ni meArAeL A ADAnYmvenEAel kti sVIkrikyAeNi ni pApM ec@. nYAymANM eedvi eR nYAymANlMGninH ni Li M cAM. 10 eedvieR nYAymANemlAM ov piwi riAM. qAlAmxY o kl n pAliti vI}H c viyA av nYAymANiel qlA kln kL@M lMGicEpAel AErApit nAM. 11vYBicArM ecetH * jH{Apic aEt eedvM teyANH ekAltH* qM kliciutH. a
ni ... sE H nhik ElvY. 19+18. vYBicArM ecet H rNi puR. 20+14.

yAEAbH 2+12-3+4

366
eedvinic @ . 22aAhAmieR vizVAsvuM kvuM oErEpAel v ictH ni kAk. aveR v]iyA aveR vizVAsM pU Ikrieu. 23 aAhAM eedv e vizVsic@. vizVAsM aA hAmien eedvmAek nItIkric@* q tiev}uieR pUA M kANi. eedvieR sHEnhitenH* aAhAmien viLic@. 24 oveR v]iyAlANH eedvsmM av nItIkrie wk qM ni kA. vizVAsM oekAu mAM ov nItIkri ewA k}iyil. 25 EvzYyAyi rAhAbANH meA dAhrNM. avL@ew v]i aveL eedvsmM nItIkric@. eedvjn inAyi av cArAer shAyic@ av aver avL@ew vIiEl sVAgtM ec@kyM meA v}iEy rewA aver shAyikyM ecyH. 26AvilA o mxY eR zrIrM mric t ANH . vizVAs ieR kArYvuM a te-vi A vizVAsM ctANH! BAxN niyNM qeR sEhAdrEr, niLiEleR EpM aYApkrAkA pAwilA tH qekAH? kArNM { aYA pker muverA kznmAyi eedvM viDiemH niRiyA mElA? 2 neLlAvM DArALM etuk vM. pRyti oriluM etup A ovei av pripU nAM. teR zrIre pUmAyM niyiAM av k}iyM. 3 ne asriAnAyi tiryew vAyi nAM kwiANiw. kwiA ekAH tiryew EdhM m}uvenyM nm niyiAnAM. 4 klieR kArYvuM aEpAel te. k vlu M ziy kAinA cliM NH. pE tIer ecRiy A klien niyi. A piwi v klieR gti tImAni . mxYnA#hiiw k

ekAH nI vYBicriieliluM o ven ekAA nI eedvieR nYAymANM qlAM lMGicti ArnAM. 12sVAtYe sMb ic nYAymANA nieLyM viDiyH M. niL@ew vAkLiluM vikLiluM qlAM EtAvi. 13 aEt, ni anYErAwH kN tIc yAyM kANiNM. ni kN kANicieli eedvM nieL viDi yHEA av niELAwM kN kANiil. qA kN kANicv nH viDiEnrM BIti wAet niAM. vizVAsvuM svikL@M sEhAdrEr, ov vizVA sM e pRykyM oM ecA tirikyM ecyHtA vizVAs inH o vilymil. arM vizVA sM aven riEmA? l! 15isH viel o sEhAdrEnA sEhAdriEA BNEmA vOEmA vzYmAyiri AM. 16avEnAw ni, eedvM ni ELAw ew rie qM ni Ev tivAM tH wA etyirivAM k}iyem {A zi q pRy. avEnAw ni en pRyemiluM avnA vzYmv ni ekAwil. ni aven shAyicieli niL@ew vAH vilektANH. 17ateyANH vizVAsieR kArYvuM. vizVAsM oM eciieli vizVAsM mrictANH. kArNM a oyHANH. 18 o mxY en pRiri AM, ninH vizVAsM H. qni v]iymH. v]iyilA vi zVAsM nI kANi, qeR v]i yA qeR vizVAsM kANiA qni k}iyM. 19k eedvEmyZ q ni vizVsi. nltH! pizAL@M ate vizVsi . av ByMekAH viRyHkyM ec@. 20 mFA, v] i wAety vizVAsM vil ektAeNH nieL tIc y AyM kANiEEA? 21 aAhAM new pitAvANH. aA hAM teR v]iyA eedvmA ek nItimAnAeu. yAgpIWi, teR mknAy yisHhAien av
14 qeR

a A h A M . . . n I t I k r i c @ rNi l. 15+6. eedvieR sE H nhit rNi 2 din. 20+7; eyz. 41+8.

ekAl t H rNi puR. 20+13, v. 5+17.

367
EpAM. teyANH new nAvieR kArYvuM. a new zrIr ieR ecRiy o BAgemiluM vli ykArY ec@tieni puk}Hc pRy. vlieyA kAwien ecRiy tIeA riyA u qric@ kLyAM. 6nAvH agHni EpAelyANH. new zrIr ivcH dxHwtyew o ElAkmANH atH. qeneyA nAvH zrIrM v}i atieR dxH w t pr. jIvite ek sVADIni agHniyHH a wM wM. nAvinH nrki niANH Q agHni kiu tH. 7m/Y, pik }j wi qlArM vnYm]geLyM m xYH NieywAM. jnM tien eyl A M EnrEte Niyiri . 8pE nAvien emieyw A M sADiyil. a vnY vuM dxHwvumANH. a niRey mArk mAy vixmANH. 9 nAvuekAH nAM n ew kAvuM pitAvumAyven sH ti. sH tivA pEyAgi nAvuekAu te jneL nAM zpi. jnmAke eedvieR te CAyyilANH s]xHwieiri tH . 10 sH tiyM zApvuM oEr vAyi nite v. qeR iy sEhAdrEr, sMBvitH. 11 oEr nIcAli niH mDurvuM kyHpu m jlM o}ukEyA? l. 12qeR sEhAdrEr, aimrinH olivuP lEmA miriviH ai}EmA AvA sADiEmA? l. @ kl evM niR kiNRinH jlM trA sADiil. zriyAy j{ H AnM DArNAsmAy oveniluM yTAi niLi luEA? ei EnrAyi jIvicH teR viEvkM av kANiNM. av nl kArY vinItmAyi ecNM. viEvki sVyM puk}Hk yil. 14 ni tkArYM EnAvM Xdyi kw asUy EpRuv emi puk}Hc pRyA kArNM o mil. niL@ew puk}H stYe mRyH o NyANH . 15 arM bui eedvi nitl. bui ElAki nitANH. atH
13 viEvkiyM 5 a

yAEAbH 3+5-4+7

Iyml, eepzAcikmANH. 16qvi ew asUyyM sVAtyM EA aview alA@M qlArM dxHw tyM kAM. 17 qA eedvi ni v vijH{AnM vuM smA DAnM niRM sQmYtyM sEAxiiA qL@mM yi riM. Q vijH{AnM Ekziter shA yivAM muv n ec@ vAM sdA omtAyiriM. Q jH{AnM qEA}uM nlM stYs 18 vumAyiriM. smADAninAyi smADAnpUvM yivH nl jIvitrIti ekAuv pAriEtA xikM kiuM. eedvi sVyM nk niL@ew tL@M klhL@M qview niAeN niRi yAEmA? niL@ew i yM A sVA #hLi nimA NtH vrik. 2niH #hi kiAekAH ekAl @ kyM anY ErAwH asUyyvrAkyM ec@ . qiuM niLA#hic kiA ekAH tikyM yM ec@ kyM ec@. ni eedvEAwH vzYewAekAH ni # hitH ni kiil. 3 EcAdi EA ni kiAetekAH? kArNM, ni EcAditH etAy kArYLANH . kiuetl A M sVM suKsQkrYiEvi mAM cil v}iAnANH ni tAlrYM. 4 a ekAH ni eedvEAwH Ruv rl! ElAke sHEnhi eedv e evRuti lYmAeN ni mnilANM. atinA o v ElAkieR suXH kA #hievi av sVyM aven eedvieR qtirALi 5 kyANH.

You might also like