De persoon die wij kennen onder de naam Confucius werd geboren in 551 v.C. in Qufu, een stad in het oosten van China. Zijn echte naam was Kong Qui. Al van jongs af aan had de filosoof in spé een passie voor leren. Hij studeerde onder meer wiskunde, geschiedenis en muziek.
Zijn drang naar kennis klinkt ook door in de ideeën die hem later zo beroemd zouden maken. Confucius pleitte voor een leven vol studie; een goed mens zou moeten streven naar zelfkennis en zelfreflectie. De denkleer leverde Kong Qui een groot aantal volgers op die hem kenden onder de naam Kongfuzi of Confucius (letterlijk vertaald: ’Meester Kong’).
Confucianisme: filosofie of religie?
Is het confucianisme een filosofie of een religie? Daarover lopen de meningen uiteen. De ideologie is misschien het beste te omschrijven als een beetje van beide. De leer bevat bijvoorbeeld geen goden, maar er worden wel leefregels in besproken – ook zijn er confucianistische tempels en rituelen.
Een van de kernwaarden van het confucianisme heeft te maken met sociale hiërarchie. Die hiërarchie kan bijvoorbeeld slaan op de relatie tussen regeerders en onderdanen, maar ook op de band tussen ouder en kind of tussen man en vrouw. Als iedereen zich gedraagt naar diens plaats in de rangorde – de ‘minderen’ moeten gehoorzamen en de ‘meerderen’ moeten discipline en moreel besef ontwikkelen – zou dit leiden tot sociale harmonie.
Invloed in Oost-Azië
Hoewel hij tegenwoordig in één adem wordt genoemd met denkers als Socrates, Nietzsche of Kierkegaard, kreeg Confucius tijdens zijn leven weinig aandacht. Toen hij in 479 v.C. stierf, had hij zo’n drieduizend leerlingen. Zij bleven zich inzetten voor de verspreiding van het confucianisme.
Toch zou het nog eeuwen duren voordat de denkleer ingeburgerd raakte in de Chinese cultuur. Rond het jaar 100 v.C. voerde de Han-dynastie het confucianisme in als officiële staatsideologie van het Chinese Keizerrijk. Sindsdien heeft de denkleer een grote invloed gehad op de cultuur en geschiedenis van diverse landen in Oost-Azië. Ook de huidige Chinese president Xi Jinping staat bekend als aanhanger van het confucianisme.
Uitspraken van Confucius
De Dertien Klassieken is een verzameling Chinese geschriften die de canon vormt van het confucianisme. Het bekendste werk daaruit is de Lunyu (vertaald als Gesprekken van Confucius), een tekst die 499 wijsheden van de filosoof bevat. Ook staan er anekdotes in over Confucius en dialogen die hij met zijn leerlingen zou hebben gevoerd.
Omdat deze teksten pas generaties na de dood van Confucius zijn opgeschreven, is het lastig te bepalen in hoeverre de uitspraken letterlijk door hem zijn gezegd. Toch zijn hier drie voorbeelden die vandaag de dag nog even relevant voelen als 2500 jaar geleden:
‘Een mens heeft twee oren en één mond om twee keer zoveel te luisteren dan te praten.’
‘Alle mensen zijn hetzelfde. Het zijn slechts hun gebruiken die verschillen.’
‘Wat u voor uzelf niet wenst, wens dat een ander niet.’
Myrthe Prins werkt al ruim tien jaar als journalist – ze schreef reisverhalen voor Traveler, was verslaggever voor de PZC en interviewde tal van onderzoekers voor haar wetenschapsrubriek in National Geographic Magazine. Naast haar werk als online redacteur schrijft ze poëzie en proza, leert ze nieuwe talen en helpt ze haar team ontsnappen uit escape rooms.
